คู่มือการจัดการภัยพิบัติและการฟื้นฟูบูรณะหลังการเกิดภัย กรณีศึกษา_สศช

๑๒ ๒) ระ บบการตดิ ตอส่อื สารไมม ีประสิทธภิ าพเพยี งพอ เม่อื เกดิ พบิ ัติภยั จาก เฮอรร ิเคน แคทรินา ระบบการตดิ ตอสอ่ื สารเกิดความเสยี หาย ทาํ ใหไม สามารถตดิ ตอ ประสานงานใหผ ูประสบภยั ทราบแนวทางท่คี วรปฏบิ ัติ เชน เสน ทางหลีกเลย่ี งภยั พบิ ัติ และการใหความชวยเหลือของรฐั ดา นตา งๆ โดย กรณีเฮอรร เิ คนแคทรินานน้ั พบวา ระบบการสอื่ สารของรัฐไมม ีประสิทธภิ าพ พอ ในระยะแรก รฐั บาลกลางไมทราบหรือประเมนิ ระดบั ความรนุ แรงของ ความหายนะท่เี กดิ ขนึ้ ต่าํ กวา ท่เี กดิ จรงิ ความลาชา ของความชวยเหลือจาก รฐั บาลกลาง ประกอบกับอปุ สรรคตางๆ ทาํ ใหป ระชาชนตอ งรองขอความ ชว ยเหลอื ผา นส่ือมวลชน ประธานาธบิ ดแี ละรัฐบาลกลางจึงถกู ตั้งขอสังเกต วาไรป ระสทิ ธิภาพในภาวะฉุกเฉนิ ซงึ่ มผี ลตอความม่นั คงของรฐั บาลและ ทําใหเ กดิ ความสน่ั คลอนทางการเมืองตอ มา ๓) การระดมสรรพกําลงั และการใชทรพั ยากรในภาวะฉุกเฉินยงั ขาด ประสิทธิภาพ เชน • กอ นเกิดเหตุรฐั บาลไมไ ดป ระสานงานเพื่อขอความรว มมือจาก บรษิ ัทรถโดยสารเพื่อนําประชาชนอพยพออกจากพื้นท่ี • ในขณะทีค่ วามชว ยเหลอื ยังไปไมถึงรัฐบาลไมไ ดพ ยายามหาอาหาร ออกมาแจกจา ยใหเพื่อประชาชนใชป ระทังชวี ิตเบื้องตน ซึง่ สามารถขอจดั สรรจากซุปเปอรม ารเกต็ ที่มีอาหารสาํ รองอยู • กองกาํ ลงั ทหาร ๔๐,๐๐๐ นาย ท่รี ฐั บาลสง เขาไปรกั ษาการใน พน้ื ทเี่ กิดเหตุ ใหความสําคญั กบั การควบคุมความรุนแรงและการ ปลนชิงทรัพยส ิน โดยไดท ําหนา ทกี่ ารชวยเหลอื บรรเทาทกุ ขเพยี ง เลก็ นอ ย ๓.๑.๖ การฟนฟบู ูรณะหลงั ภยั พบิ ตั ิ ๑) การฟนฟูประเทศหลังภัยพบิ ัติ การทาํ ลายลางของเฮอรริเคนแคทรนิ า ได กอ ใหเ กดิ การทําลายทนุ ทางเศรษฐกจิ โครงสรางทางสงั คม และทรัพยากร ของประเทศ การฟน ฟูบูรณะจงึ จําเปน ตอ งเรง ดําเนนิ การโดยดว นเพ่อื ชวยเหลือผไู ดรับผลกระทบในภาวะฉกุ เฉินใหก ลบั มาดาํ รงชีวิตในสภาวะ ปกติ รวมทง้ั การฟน ฟปู ระเทศในภาพรวม ทงั้ ดา นโครงสรา งพื้นฐาน การ พฒั นาเศรษฐกิจ การจดั การดานประชากร สงั คม และสิ่งแวดลอ ม สําหรบั เหตุการณเ ฮอรรเิ คนแคทรินาไดส รา งปญหาที่รอการแกไขและฟน ฟูทงั้ ระยะสน้ั และระยะยาว ไดแก การจัดการภยั พิบัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๓ • การฟน ฟวู ถิ กี ารดํารงชวี ิต อาชพี รายได และการจา งงาน • การบรู ณะซอมแซม การระบายนํ้าออกจากเมือง การซอมถนน เสน ทางคมนาคม สาธารณูปโภค • การดูแลทรพั ยส ินของประชาชนทต่ี อ งอพยพออกจาท่ีพัก • การดแู ลเดก็ ท่ีพลัดพรากจากครอบครัว หรือสญู เสียบิดามารดา • การจัดการกับขยะและของเสียตางๆ ๒) กฎหมายเพอื่ การฟน ฟูหลงั การเกดิ ภัยพิบัติ ในการฟน ฟคู วามเสียหาย รัฐบาลสหรัฐฯ ไดออกกฎหมายเรยี กวา New Orleans and Louisiana: Hurricane Katrina Disaster Relief and Economic Recovery Act โดยประกาศ ณ วนั ท่ี ๒๒ กันยายน ๒๕๔๘ มีสาระสําคัญสรปุ ได ดงั นี้ • ดา นความมัน่ คงภายในรัฐ กาํ หนดใหจ ดั สรรงบประมาณใหแก กองกําลงั ทหารในการเขาไปชว ยเหลอื และบรรเทาสถานการณภัย พบิ ตั ิทเี่ กดิ ขึน้ และสําหรับจัดซ้อื วสั ดุอุปกรณท ี่จาํ เปน ในการ ชวยเหลอื และฟน ฟู รวมทงั้ การซอมแซมและปรบั ปรงุ อาคารของ สว นราชการ • ดานการคาภายในทอ งถนิ่ โดยรฐั บาลสหรฐั ฯ ไดจดั สรร งบประมาณเพื่อฟนฟูการคาภายในทองถิ่น ไดแก การฟนฟพู น้ื ท่ี ทาํ ประมงและทา เทียบเรือ การฟนฟูพื้นที่แนวชายฝงท่เี ปนแหลง เพาะเลยี้ งหอยนางรมท่ีสําคญั ของรัฐ การเรงชว ยเหลอื ผปู ระกอบการเจาของเรอื ประมงขนาดใหญท่ีไดรับความเสียหาย การชวยเหลือชาวประมงและผูแปรรปู อาหารทะเลในพนื้ ทีใ่ ห สามารถเขาถึงแหลง ตลาดไดมากยงิ่ ขนึ้ และการกอ สรางโครงสรา ง พ้นื ฐานท่สี าํ คัญทส่ี ามารถใหบ รกิ าร ตลอดจนจัดสรรงบประมาณ สนับสนุนการวางระบบเพื่อชว ยในการตดั สนิ ใจในภาวะฉกุ เฉินและ จัดทําคมู อื ทีส่ ามารถนําไปใชใ นกจิ กรรมการชว ยเหลอื และฟน ฟูได อยา งมปี ระสทิ ธิภาพ • การชวยเหลือดานสงั คม สาธารณูปโภค และการศึกษา โดยรฐั ไดจดั สรรงบประมาณแกหนวยใหบรกิ ารดา นสุขภาพจติ และการ บาํ บดั ผูต ิดยาเสพติด รวมถงึ ผมู ีปญ หาดานอ่นื ๆ เพื่อชว ยเหลือ ผูประสบภยั ท่ีไดรับผลกระทบจากพายุเฮอรริเคน รวมทง้ั ฟน ฟแู ละ ปรับปรงุ สง่ิ กอ สรางและอาคารเรยี น อปุ กรณเพือ่ การศกึ ษาอนื่ ๆ โดยใหความสําคัญตอการรกั ษาระดับมาตรฐานการเรยี นการสอน เชนเดมิ และใหการชวยเหลอื ดานคาใชจ ายดานพลังงานสําหรับ การจัดการภยั พบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๔ ครัวเรือนทมี่ ีรายไดน อยและซอ มแซมระบบการจา ยไฟฟา และ พลังงานในพ้ืนท่ไี ดร ับความเสียหาย • การเตรยี มการและชว ยเหลือเรง ดว นในสถานการณฉ ุกเฉนิ โดย ระดมความชวยเหลือท้งั จากสว นกลางและภูมภิ าค ในการเรง ฟน ฟู และ ปรบั ปรุงสิ่งกอสรางทไ่ี ดรบั ผลกระทบ รวมถึงจดั สรร งบประมาณเฉพาะสําหรับศนู ยข อมลู ขาวสารเพือ่ ติดตามและ ประเมนิ ผลการเกิดภยั พิบัติในภาวะฉุกเฉนิ • ดา นท่อี ยูอ าศยั สนบั สนนุ งบประมาณชว ยเหลอื ดา นสนิ เช่ือทีอ่ ยู อาศัยแกผ ปู ระสบภัย และพจิ ารณาใหผ ไู ดรับผลกระทบเปน ผูม ี สทิ ธสิ มคั รเขารวมโครงการชว ยเหลือดานสินเชอื่ ท่อี ยูอ าศยั ของ รัฐบาลเปน ลําดบั แรก • ดา นการเกษตร จดั สรรงบประมาณฟนฟูโครงสรางพ้ืนฐานดา น การเกษตร และออกมาตรการชวยเหลือเกษตรกรทไี่ ดร บั ผลกระทบ เชน โครงการฟน ฟูและชวยเหลอื ผูป ลูกออยโรงงานท่ี ไดมีการประมาณการความเสียหายแลว และในสว นทม่ี ผี ลผลติ ลด ต่าํ ลงในปการเพาะปลูกถัดไปอันเนื่องมาจากผลกระทบและความ เสียหายจากพายุท่เี กิดข้นึ รวมถึงพ้นื ทท่ี ไี่ ดรับผลกระทบจากการท่ี มีน้าํ ทะเลรกุ เขามาในพื้นท่ีเพาะปลกู ผกั ผลไม และดอกไมของรัฐ ทาํ ใหเกษตรกรไมส ามารถเพาะปลกู ทดแทนไดจากสภาพดนิ ทีม่ ี ความเค็มเพิ่มขึน้ • ดา นการฟน ฟูพืน้ ทีล่ ุมนํา้ และปาไม จัดสรรงบประมาณผาน โครงการปอ งกันความเสียหายบริเวณลมุ น้าํ ในภาวะฉกุ เฉนิ เพื่อทํา การซอมแซมทางนํ้าและสนั ปน นา้ํ ทไี่ ดร บั ความเสียหาย รวมถึง บริเวณใกลเคียงท่ีเปนท่รี าบลุมการเกษตรทีไ่ ดรับความเสยี หาย ทั้งน้ี การฟน ฟพู ้นื ท่ีปา ไมท้งั ทีเ่ ปน ปาปลกู เพื่อการใชส อยและพ้นื ท่ี ปาโดยธรรมชาตทิ ่ไี ดร บั ความเสียหาย รฐั จะทาํ การฟน ฟูและปลูก ใหม พรอมท้งั ใหง บประมาณสนบั สนนุ การวจิ ัยและศึกษาความ เสียหายของผนื ปาในการดูแลของรัฐทไ่ี ดร ับผลกระทบในคร้งั น้ดี วย การจดั การภัยพิบัติและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๕ • ดา นการพัฒนาเศรษฐกจิ รฐั จดั สรรงบประมาณเพือ่ เปนเงินทนุ สนบั สนุนกิจกรรมตา งๆ ท่ีจะ สามารถฟน ฟแู ละพฒั นาภาค ธุรกจิ ใหกลบั มาดาํ เนินธรุ กจิ ไดอยางเดิม รวมทั้งสนบั สนุน เงนิ ทนุ แกหนว ยงานดานการ พฒั นามาตรฐานและ เทคโนโลยี เพอ่ื เขา ไป ชว ยเหลือผปู ระกอบการผลิต ภายในรฐั ท่ไี ดรับความ เสยี หายจากภยั พิบตั ิครั้งนี้ และมอบหมายใหฝายดแู ล ดา นเศรษฐกิจสนับสนุนเงนิ งบประมาณปล ะ ๓๕ ลา น เหรยี ญสหรฐั ฯ เปน ระยะเวลา ๕ ป สําหรับการสง เสริมและ รกั ษาศกั ยภาพการสง ออกของรัฐ ซึ่งประกอบดวยกจิ กรรมการ ฝกอบรมและการพัฒนาการดาํ เนินธุรกิจแกภ าคเอกชน รวมถึง การชว ยเหลอื ในการขยายตลาดสง ออกและการทําการตลาด นอกจากน้ยี ังจดั สรรงบประมาณสงู ถึง ๒๐๐ ลานเหรียญสหรฐั ฯ เพือ่ การฟน ฟูเศรษฐกิจในภาพรวมของรัฐ หลุยสเ ซียนา ในรูปของ การใหเงินทุนเพอ่ื ฟนฟธู ุรกจิ และกระตนุ เศรษฐกิจของรฐั ๓) การฟน ฟชู ว ยเหลอื ผูไดรับผลกระทบจากพายุเฮอรร เิ คนแคทรินา มกี าร มาตรการดําเนินการ ดังนี้ • มาตรการเรง ฟน ฟูชมุ ชนเพอ่ื ตอบสนองความตองการดา นท่ีอยู อาศัยในระยะยาว ประกอบดว ยแนวทางยอย คอื (๑) จดั หา เงินทนุ ใหเ ปลา เชน โครงการ Community Development Block Grants ของ U.S. Department of Housing and Urban Development (HUD) เพ่อื สนบั สนนุ การฟน ฟทู ี่อยูอ าศยั และ ระบบเครอื ขา ยสาธารณปู โภคตา งๆ ทไ่ี ดร ับความเสยี หาย (๒) จัดหาแหลงเงนิ กยู มื ระยะผอนผันการใชหนี้ และแหลงให คําปรกึ ษาสาํ หรับเจา ของบา นท่ีไดรบั ความเสียหายสําหรบั การ ซอ มแซมบานเดิมหรือการจดั ซ้อื บานใหม โดยความรว มมอื ของ การจดั การภัยพิบัตแิ ละการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๖ Federal Housing Administration (FHA), HUD, และ U.S. Department of Agriculture (USDA) (๓) อพยพผปู ระสบภยั ออกจากพ้นื ทแ่ี ละจัดหาบา นเชา เพื่อแกปญหาทอ่ี ยอู าศัยในระยะ ยาว โดยความรวมมือระหวา ง HUD กบั Federal Emergency Management Administration (FEMA) และองคกรทอ งถิ่นท่ี รบั ผิดชอบในการจัดหาท่ีอยูอาศัย เชน Housing Authority of New Orleans (HANO) และ (๔) สรา งเครือขายพันธมติ รเพอ่ื ชว ย ผปู ระสบภยั อาทิ นกั ศึกษา ผปู ระกอบการภาคเอกชน และ เครือขา ยอาสาสมคั รอน่ื ๆ ในการชวยสนบั สนนุ ในอุปกรณก อสราง และเปน อาสาสมคั รเขาชวยชมุ ชนที่ประสบภยั ในดานตางๆ • มาตรการซอ มแซมและเพ่มิ ความแข็งแรงของระบบโครงสราง พน้ื ฐาน ประกอบดว ยแนวทางยอ ย คือ (๑) ฟนฟูเครือขา ย คมนาคม ระบบขนสง ทา เรือ และอาคารสถานทส่ี าธารณะ โดย U.S. Army Corps of Engineers (Corps) เปนหนวยงานหลักใน การซอมแซมกําแพงปองกนั น้ําทวมยาวกวา ๒๒๐ ไมล และซอม บาํ รุงระบบปองกันพายุเฮอรริเคนของเมอื งนิวออรลีนส ไมวาจะ เปน สถานีสบู น้าํ และประตรู ะบายนํา้ ซึ่งมเี ปา หมายทีจ่ ะพัฒนา ระบบสาธารณปู โภคตางๆ ใหมคี วามแข็งแรง สามารถปองกนั นา้ํ ทว มและพายุไดถ งึ ๑๐๐ ปขางหนา นอกจากนี้ FEMA และ U.S. Department of Transportation (DOT) ไดอ ดุ หนุนเงนิ รวมกวา ๗.๕ พันลานเหรยี ญสหรัฐฯ เพ่ือซอมบาํ รุงระบบโครงสรางพน้ื ฐาน ทไ่ี ดร ับความเสยี หาย อาทิ ทางหลวง ถนน สะพาน โรงเรียน ระบบประปา อาคารสาธารณะ และเพ่ือการเคล่ือนยายซาก ปรักหักพัง สวน U.S. Coast Guard (USCG) ไดเรงซอ มแซมทาเรือ นิวออรลีนสแ ละทา เรืออน่ื ๆ รอบอาวจนสามารถเปดดําเนินการได ตามปกติ รวมท้งั ดาํ เนนิ การฟน ฟกู ารดําเนนิ กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ทเี่ ก่ยี วของระบบการขนสง ทางนา้ํ ดวย (๒) ฟนฟูดา นพลงั งาน และนา้ํ โดย U.S. Department of Energy (DOE) เปนหนวยงาน หลักทําหนา ท่ีประเมนิ ความเสียหายและอปุ สงคของน้ํามัน แกส และไฟฟาหลงั เกิดภัยพบิ ตั ิ เรง ซอมแซมระบบทอขนสง นํา้ มัน ระบบจายไฟฟาและอุปกรณทีเ่ สยี หายจากพายุ โดยมีการ ประสานงานอยางใกลช ดิ กบั บรษิ ัททีป่ ระกอบธรุ กิจดา นพลงั งานใน พ้ืนที่ชายฝง ตะวนั ออก และ (๓) ฟน ฟรู ะบบการสอ่ื สาร โทรคมนาคม โดย U.S. Department of Commerce(DOC) ใช การจดั การภยั พบิ ัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๗ งบประมาณกวา ๑.๓ ลา นเหรยี ญสหรฐั ฯ เพอื่ สรา งสถานีกระจาย เสยี งเตอื นภัยจากพายเุ ฮอรร เิ คนเพ่ิมเติม รวมทั้งประสานงานกบั Federal Communication Commission ในการอนญุ าตใหใ ช ระบบการส่ือสารผา นดาวเทียมเอกชน Ultrawideband และคลืน่ ไมโครเวฟ ระหวางการกภู ัยและการชว ยเหลอื ฟนฟใู นเขตพ้ืนที่ ประสบภัยพิบตั ิ • มาตรการการฟน ฟูระบบเศรษฐกจิ และปกปองแรงงาน ประกอบดว ยแนวทางยอ ย คือ (๑) ฟนฟูภาคการผลิต โดย USDA ไดอ นุมัติงบประมาณ ๒๕๐ ลานเหรยี ญสหรฐั ฯ ชวยเหลอื เกษตรกรและผปู ระกอบการสวนปา หลายพนั คนที่ไดรับผลกระทบ จากเฮอรรเิ คน โดยใหเ งนิ ชวยเหลือชดเชยความเสยี หายของพืชผล และฟารมปศสุ ตั ว รวมท้ังการเคล่อื นยายตน ไมและซากปรักหกั พงั สว น Emergency Conservation Program ซง่ึ เปนหนวยงาน สงั กดั USDA ไดช ว ยบรรเทาความเสยี หาย โดยเคลอ่ื นยายซาก ปรกั หักพัง ปรับสภาพพน้ื ท่ีในพืน้ ทเ่ี กษตรกรรม และซอมแซมรวั้ และโครงสรางโรงเรือนปศุสัตวท่ีเสยี หาย สําหรับ Risk Management Agency ไดใ ชงบประมาณ ๑๘๗ ลานเหรยี ญ สหรัฐฯ ประกันภยั ผลผลติ ทไี่ ดร ับผลกระทบจากเฮอรรเิ คนแคทรินา (๒) กระตนุ ภาคธรุ กจิ โดย Small Business Administration (SBA) ไดอนุมตั ิวงเงนิ กูสําหรับผปู ระสบภัยพิบัตมิ ากกวา ๑๐.๓ พนั ลา นเหรียญสหรัฐฯ สวน DOC รับพันธกิจในการสง เสริมการ ลงทุนในภมู ภิ าค Gulf Coast เนนการชว ยเหลอื ผูป ระกอบการ ชาวอเมริกัน โดยเฉพาะกลุมธรุ กิจขนาดเลก็ นอกจากนี้ HUD และ Internal Revenue Service (IRS) ไดร ว มกนั จดั การอบรมเชิง ปฏบิ ัติการในชมุ ชนตา งๆ ๔ มลรฐั ทไ่ี ดร บั ผลกระทบจากภัยพิบัติ เพ่ือชีแ้ จงรายละเอยี ดขอเสนอและแรงจงู ใจทางภาษเี พอ่ื สง เสริม และกระตุนการลงทนุ ในภมู ภิ าค Gulf Coast (๓) พฒั นา ตลาดแรงงาน โดย U.S. Department of Labor (DOL) ซง่ึ ทํา หนาท่ีพัฒนาและเยียวยากลุมผูใชแรงงานในพ้นื ทปี่ ระสบภยั โดย สํารวจแหลง เงนิ ทุนเพ่ือชวยเหลือผูวางงานระหวางทภ่ี าคเศรษฐกิจ ยังไมฟนตัว และไดร ว มกับ The Business Roundtable ซ่งึ เปน การรวมตวั ของผูนาํ CEO กวา ๑๖๐ บรษิ ทั ชั้นนาํ ของสหรัฐฯ ใน การสนับสนุนและสงเสรมิ การสรางงานในภาคการกอ สรา งกวา ๒๐,๐๐๐ ตําแหนง ในภมู ภิ าค Gulf Coast ภายในป ๒๕๕๒ (๔) การจัดการภัยพิบัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๘ จัดหาเงินชว ยเหลือ เพื่อบรรเทาภาระสําหรบั ภาคธรุ กิจ เกษตรกร ผลู งทุน และผูเ สียภาษที ่วั ไป โดย U.S.Department of Treasury ไดช วยเหลือผเู สียภาษที ่ไี ดรบั ผลกระทบจากเฮอรริเคน โดยเสนอ ใหผ ลประโยชนและสรางแรงจูงใจทางภาษีเปน กรณีพเิ ศษ ภายใต กฎระเบยี บ Katrina Emergency Tax Relief Act และ the Gulf Opportunity Zone Act (๕) จายเงนิ ประกนั โดยการ ดําเนนิ การภายใตโ ปรแกรมการประกันภยั นํา้ ทว มแหง ชาติ (National Flood Insurance Program – NFIP) ของ FEMA ซงึ่ จา ยเงนิ ประกันไปแลวกวา ๑๖.๑ พันลานเหรียญสหรัฐฯ แกผเู อา ประกนั ๒๐๕,๐๐๐ ราย และ (๖) ซอ มแซมสถานท่ีราชการ และ เรงดําเนินการของหนว ยงานรัฐเพื่อฟน ฟกู ารจางงานภาครฐั โดย ไดรับความรว มมือจากหลายหนวยงาน อาทิ General Services Administration (GSA) U.S. Office of Personnel Management, U.S. Department of the Interior, U.S. Department of Homeland Security (DHS) และ U.S. Department of Defense (DOD) • มาตรการฟนฟสู ่งิ แวดลอ มและพน้ื ที่สีเขียว ประกอบดวย แนวทางยอย คือ (๑) เคลือ่ นยายซากปรักหักพงั ซง่ึ FEMA ได จัดสรรงบประมาณชว ยเหลือการเคลอ่ื นยายซากปรักหักพงั ในมลรัฐ อลั บามา หลยุ สเ ซยี นา และมสิ ซสิ ซปิ ป และ USDA โดยหนวย อนรุ กั ษท รพั ยากรธรรมชาตไิ ดขดุ ลอกคคู ลองเปน ความยาวกวา ๑,๔๕๐ ไมล ขณะท่ี U.S. Forest Service ไดเรงเปดชอ งการจราจร ที่ถูกกดี ขวางดว ยตน ไมเปน ความยาวกวา ๑,๓๐๐ ไมล สรา งแนวกนั ไฟกวา ๙๓๘ ไมล และจัดสรรงบประมาณถึง ๒๒ ลา นเหรยี ญ สหรัฐฯ เพือ่ เปนกองทนุ สําหรบั ผปู ระกอบการสวนปา (๒) ฟนฟู สภาพแวดลอม โดยไดร บั ความรว มมือจากหลายหนวยงาน โดย Environmental Protection Agency (EPA) ไดเ ขาสํารวจ คณุ ภาพสงิ่ แวดลอม ทง้ั นา้ํ อากาศ ตะกอนดนิ และขยะพิษ ใน พ้ืนท่ีกวา ๔๐๐,๐๐๐ จุด เพอ่ื ฟน ฟสู ภาพแวดลอมใหก ลบั สูภาวะ ปกตใิ หเ รว็ ท่ีสุดและปองกันการรว่ั ไหลของสารพษิ ท่อี าจเกดิ ข้ึน สืบเน่อื งจากเหตุภัยพบิ ตั ิ สว น the Coast Guard ไดสงเจาหนา ที่ เขา กาํ จัดคราบนํา้ มนั กวา ๘ ลานแกลลอนทลี่ อยอยูในทะเล ขณะที่ U.S. Fish and Wildlife Service (FWS) ไดร บั การจัดสรร งบประมาณเพอื่ เรง ฟน ฟแู หลงทอี่ ยอู าศัยของพันธพุ ืชพันธส ัตวท ี่ การจดั การภัยพบิ ตั ิและการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๑๙ ไดรับผลกระทบโดยตรงจากพายเุ ฮอรร เิ คน และ (๓) ฟน ฟู สวนสาธารณะและพ้ืนทส่ี ีเขยี ว โดยมีหนวยงานหลัก คอื หนว ย อทุ ยานแหง ชาติ สงั กดั Department of the Interior ไดนํากาํ ลงั เขาเคลอื่ นยายเศษซากปรกั หกั พังและขยะตางๆ ออกจากพืน้ ท่ี ของ Gulf Island National Seashore ซงึ่ FEMA ไดใ ชเปนพ้นื ที่ รองรบั ผูอพยพจากพื้นทีป่ ระสบภัยพิบัติ • มาตรการรักษาความตอ เน่ืองของการใชจายภาครัฐ รวมทัง้ ผลประโยชนและการใหบ ริการตางๆ โดยรกั ษาสภาพคลองและ การใชจายของภาครฐั มใิ หขาดชว ง เน่อื งจากจะสง ผลโดยตรงตอ การไหลเวียนของระบบเศรษฐกจิ ในชวงวกิ ฤตของพิบตั ภิ ยั และการ ฟนตัวทางเศรษฐกิจภายหลงั การเกิดพบิ ัตภิ ัย ซึ่งทกุ หนวยงาน ไดรับนโยบายไปปฏบิ ัติ • มาตรการใหบรกิ ารดานสาธารณสุข สวัสดกิ ารสังคม อาหาร และการศึกษาอยา งตอ เนอื่ งและเพียงพอ ประกอบดว ยแนวทาง ยอ ย คอื (๑) จัดบริการสาธารณสุขและสวัสดกิ ารสังคม โดย U.S. Department of Health and Human Services (HHS) เปนหนวยงานหลกั ในการวางระบบดแู ลสขุ ภาพในชว งระหวา งเกดิ และภายหลังการเกิดภยั พบิ ัติ โดยจดั กาํ ลังบุคลากรและเครอ่ื งมอื สนับสนนุ จากสวนกลางเขามาชว ยเจาหนา ที่ในระดบั มลรัฐและ ระดับทอ งถ่ิน นอกจากน้ี ยงั ไดจ ดั สรรงบประมาณกวา ๒ พันลาน เหรยี ญสหรฐั ฯ เพื่อชวยเหลอื ผปู ระสบภัยดานสาธารณสุข รวมทั้ง จัดบรกิ ารดา นสุขภาพเพือ่ บาํ บัดความเจบ็ ปว ยทั้งทางกายและทาง จติ ในพื้นทีป่ ระสบภัยเปน การเฉพาะ (๒) จดั เตรียมน้ํา อาหาร โภชนาการและยารักษาโรค โดยไดรับความรวมมอื จากหลาย หนวยงาน อาทิ FEMA ไดจ ดั หานาํ้ ด่มื ๘๕ ลานลติ ร (อัตรา ๓ ลติ รตอ คนตอ วัน) นํา้ แข็ง ๑๗๖ ลานปอนด (อตั รา ๘ ปอนดตอ คน ตอ วนั ) และอาหาร ๔๖.๕ ลา นม้อื (อัตรา ๒ มอ้ื ตอคนตอ วนั ) สว น USDA ไดบ รกิ ารคูปองอาหารมลู คา รวม ๕๕๗ ลานเหรียญสหรัฐฯ สาํ หรับผปู ระสบภยั กวา ๙๓๖,๐๐๐ ครัวเรอื น สําหรับ HHS ไดเ ขา สาํ รวจความปลอดภยั ดานสขุ ภาวะในรา นคา ขายปลกี โรงพยาบาล หมูบา น สถานสงเคราะห และบา นพกั คนชรา และ (๓) ชวยเหลือ ดา นการศึกษา โดย U.S. Department of Education (ED) ได ใหความชวยเหลือฟนฟูอาคารเรยี นและสาธารณปู โภคในโรงเรียน ทไี่ ดร ับความเสียหาย งดเวนการเก็บคา ประกนั สขุ ภาพเด็กในพน้ื ที่ การจดั การภยั พิบัติและการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๐ ประสบภัย ใหเ งนิ ชวยเหลือนกั เรยี น ครแู ละผปู กครอง รวมท้งั จัดหาส่ือการเรยี นการสอนและอุปกรณค อมพิวเตอรใหกับโรงเรยี น ในพืน้ ท่ปี ระสบภยั ๔) ปญ หาดานการฟน ฟูบรู ณะ ไดแ ก • ความลา ชาของการดําเนนิ งาน แมร ัฐบาลสหรฐั และรฐั สภาได อนมุ ตั งิ บประมาณกวา ๑๑๐ พนั ลานเหรยี ญ สหรัฐฯ สาํ หรบั ฟนฟู ชวยเหลอื ผไู ดรับผลกระทบจากเฮอรร เิ คนแคทรินา แตการฟน ฟู บูรณะเปนไปไดชามาก ประชาชนยงั ไมไดรับความชว ยเหลือที่ จําเปนจาํ นวนมาก ๑ ปหลังเหตุการณ หลายพื้นท่ียงั คงมนี ้าํ ทว มขงั ไมไดรบั การฟน ฟู ๕ ปผานไป ผูป ระสบภัยทีไ่ รท อ่ี ยูอาศัยนับพัน ยังคงอาศัยอยใู นที่พกั ช่ัวคราว ชาวนิวออรล ีนสท่เี คยมอี ยูเ กือบหา แสนคน ซึง่ กวา คร่งึ เปน ชาวผิวดํา ปจจุบนั ลดลงเหลอื เพียงสองแสน คน โดยชาวเมอื งจํานวนมากไมย อมกลบั มายงั ถ่ินเดิมอีก เพราะ ความรูส กึ แบงแยกสผี ิวเกิดข้ึนกับผปู ระสบภยั จํานวนมาก • ความยงุ ยากของระเบยี บขน้ั ตอน การชวยเหลือเรือ่ งบา นภายใต โครงการ The Road Home มีความยงุ ยากเพราะกฎระเบียบการ ใชเงนิ ของรฐั รวมทง้ั กระบวนการตรวจสอบขอเทจ็ จรงิ ทําให จาํ นวนประชากรท่ีไดร ับอนมุ ัตเิ งนิ ชวยเหลอื มเี พียง ๕๐๐ ราย จากจาํ นวนทีย่ ื่นของรบั ความชวยเหลือรวม ๑๐๔,๐๐๐ ราย (ณ กมุ ภาพันธ ๒๕๕๐) • การบรหิ ารจัดการท่ีไมมีประสทิ ธิภาพ สือ่ มวลชนสหรัฐฯ ตงั้ ขอ สงั เกตวา การขาดภาวะผูนาํ ทั้งระดับรฐั และทอ งถิน่ ทําใหก าร ประสานงานระหวา งรฐั บาลกลางกับรัฐบาลทอ งถิน่ ไมมี ประสิทธิภาพ มีการบรหิ ารจดั การแบบ Top Down การ ประชาสัมพนั ธแ ละการสื่อสารเกี่ยวกับแนวทางการฟน ฟบู รู ณะมี อยูจํากัด ทีจ่ รงิ แลวควรมกี ารทํางานเชิงรกุ เปด กวา ง เพือ่ รบั ฟง เสียงสะทอ นและความเห็นจากสาธารณะ นอกจากน้นั ยังมีความ ไมโปรง ใสในระบบบรหิ าร ทําใหตองมีการตรวจสอบการ คอรรปั ช่ันในข้ันตอนตา งๆ ทําใหการดาํ เนนิ งานลา ชามากข้ึน ภยั พบิ ตั ิจากเฮอรริเคนแคทรินาสงผลกระทบเปน วงกวา งไปจนถงึ พ้ืนท่ใี กลเคียง ซ่ึงผลกระทบอยางหน่งึ ท่ที ําใหรฐั บาลสหรฐั ฯ ถกู วิจารณอยางรนุ แรงเนื่องจากการดแู ลผูประสบภัย เน่อื งจากใน พื้นที่เมอื งนวิ ออร ลีนสมีคนผิวสี อาศัยอยูประมาณ ๒ ใน ๓ และ การจัดการภยั พบิ ตั แิ ละการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๑ สว นใหญเปน คนยากจน มีอาชพี ขายของท่ีระลึกใหน ักทอ งเท่ยี ว โดยอาศัยรถเขน็ เม่ือเกิดการอพยพกอนมีภัยพิบตั ิ คนผิวขาวและ คนรา่ํ รวยกส็ ามารถอพยพหนภี ยั ไดท ัน รฐั บาลจึงถูกตัง้ ขอสังเกตวา การท่ีชวยเหลือชา เพราะผูป ระสบภยั สว นใหญเปน คนผิวสที าํ ให รฐั บาลไมใ หความสนใจ และ ไมเรง รดั การ ชว ยเหลอื เทาทค่ี วร นอกจากนี้ เนอื่ งจากการบรหิ ารงานสวนใหญข องรัฐบาลสหรัฐฯ ชดุ นเี้ ปน ไปในลักษณะของระบบศูนยรวมอาํ นาจ (Centralization) ซ่งึ ทาํ ให สํานกั งานจดั การฉุกเฉนิ กลาง (Federal Emergency Management Agency: FEMA) มี รปู แบบการบริหารทีข่ ้นึ ตรงกับรัฐบาลกลาง คอื สังกัดอยภู ายใต กระทรวงความม่ันคงแหง มาตุภูมิ ( U.S. Department of Homeland Security) ทาํ ใหเ กิดความลาชา อันเปนจุดบอดหนึ่งท่ี ทาํ ใหก ารชว ยเหลอื ผปู ระสบภยั ในระยะเรม่ิ ตน ประสบความ ลม เหลวโดยสิ้นเชงิ โดยเห็นไดจากรายงานขา วทางโทรทศั น เชน CNN ท่สี ะทอนภาพผปู ระสบภัยท่ตี ิดอยตู ามทต่ี า งๆ และผเู สียชีวิต ทปี่ ลอ ยใหซากศพลอยอยูใ นนาํ้ เผยแพรไปทว่ั โลก ซึ่งเห็นไดว า สว นใหญเ ปน คนผวิ ดาํ คนชราบางรายยังตดิ อยูกบั รถเข็นแมจะถกู อพยพมาไวท ซ่ี ุปเปอรโ ดมแลว แตต องเสียชีวติ เพราะขาดการดูแล รักษาพยาบาล การขาดนํ้าและการขาดอาหาร รฐั บาลสหรฐั ฯ พยายามชแ้ี จงตอเสียงวิพากษว จิ ารณถ งึ การให ความชว ยเหลอื ท่ีลาชาและไมมีประสิทธภิ าพ วาไมใ ชเกิดจากการ เหยยี ดสผี วิ หรอื การแบงชนชัน้ แตกไ็ มส ามารถชี้แจงสาเหตขุ อง ความลา ชาตอ นานาชาติได ภายหลงั จากพายุ เฮอรริเคนแคทรนิ า พัดถลมได ๑๖ วัน ประธานาธิบดสี หรฐั ฯ ก็ออกแถลงยอม รับผดิ ชอบตอการทาํ งานท่ีลาชา ไรประสทิ ธภิ าพในการชว ยเหลอื ผปู ระสบภยั การจดั การภัยพบิ ตั แิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๒ ๓.๒ กรณีการเกดิ เหตุการณพายหุ มนุ นารก ิส ๒๕๕๑ พายุหมุนนารกสิ ��กอตัวในฤดมู รสุมพดั เมือ่ ๒๕๕๑ สรางความเสียหายในพ้ืนทโี่ ดยรอบ มหาสมทุ รอนิ เดยี ตอนเหนอื โดยเฉพาะในพมา ระหวางปลายเดอื นเมษายนถึงตนเดอื น พฤษภาคม ๒๕๕๑ ซึง่ ผลของพายไุ ซโคลนนารก สี ไดกอความเสียหายเปนวงกวา ง โดยปรากฏ รายงานผูเ สียชีวติ กวาสองหม่ืนคนและผสู ญู หายกวา สี่หม่นื คน ซึ่งจากการเกิดภยั พบิ ีติครงั้ นี้ รัฐบาลพมาไมไ ดใสใจแกไ ขสถานการณเทาทคี่ วรทงั้ การใหค วามชวยเหลอื ผูบาดเจบ็ การ คนหาผสู ญู หายและการจดั การศพผูเสยี ชวี ิต ทําใหเ กิดเสียงวพิ ากษว ิจารณและความพยายาม จากหลายฝา ยทีจ่ ะเรยี กรองใหร ฐั บาลพมายอมรบั ความชวยเหลอื จากนานาชาติ ๓.๒.๑ ลักษณะของภยั ธรรมชาติ พายุไซโคลน เปน พายหุ มุนเขตรอ น (Tropical Cyclone) เกิดข้นึ บริเวณอาว เบงกอล หรอื กอ ตวั จากหยอมความกดอากาศตา่ํ ในทะเล แลวไตร ะดับขึ้นไปเรอื่ ยๆ จนกลายเปน พายดุ ีเปรสซัน พายโุ ซนรอ นและพายุหมุนเขตรอน ตามระดบั ความเร็ว ลมสงู สุดใกลศูนยกลางของพายุ ๓.๒.๒ ลําดบั การเกิดพายหุ มุนนารก สิ ในประเทศสาธารณรัฐแหง สหภาพ พมา 10�� ๑) วนั ที่ ๒๗ เมษายน ๒๕๕๑ พายไุ ซโคลนนารกีสกอตวั ขนึ้ ในอา วเบงกอล ตอนกลางมคี วามเร็วลม ๒๑๕ กโิ ลเมตรตอช่วั โมง ๒) วันที่ ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๑ กรมอุตนุ ยิ มวิทยาของไทยประกาศเตือนภยั ‘ไซโคลนนารก ีส ฉบับที่ ๔’ วา ไซโคลนนารกีส (Nargis) ทกี่ อ ตัวขนึ้ บริเวณ อา วเบงกอล กาํ ลงั เคล่ือนที่ดว ยความเร็วลม ๑๘ กโิ ลเมตรตอ ช่วั โมง โดยมี ความเร็วลมสูงสุดใกลศูนยกลางประมาณ ๑๔๘ กโิ ลเมตรตอ ช่ัวโมง คาดวา จะเคลอื่ นตวั ขึน้ ฝง ของประเทศในคนื วันท่ี ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๑ ๓) วันท่ี ๓ พฤษภาคม ๒๕๕๑ พายุไซโคลนนารกสี พัดข้ึนฝง พมา โดยไดพดั กระหนา่ํ เขาพน้ื ท่ีแถบสามเหล่ียมปากแมนํ้าอริ ะวดแี ละนครยางกุง เมือง หลวงของพมา ทาํ ใหมีผบู าดเจบ็ ผูเ สียชีวิต และผสู ญู หายจํานวนมาก ๔) วันท่ี ๕ พฤษภาคม ๒๕๕๑ สาํ นกั ขาวตา งประเทศอางสถานโี ทรทัศนของ รัฐบาลพมา รายงานวาพายุดังกลาวมีความเร็วลม ๑๙๐ กโิ ลเมตรตอ ชวั่ โมง สรา งความเสยี หายโดยมีผเู สยี ชีวิตอยา งนอ ย ๓๕๑ คน (ภายหลังมี รายงานวายอดผูเ สียชีวติ จรงิ สงู กวา ๓๔,๐๐๐ คน ขณะทีเ่ จา หนาทตี่ า งชาติ ��นารกสี เปน ชื่อของเดก็ หญงิ ชาวมุสลมิ แปลวา ดอกไม และใชเ ปนฃอื่ พายุไซโคลนท่เี สนอโดยประเทศปากีสถาน ÒÒ เรียบเรียงจาก http://en.wikipedia.org/wiki/Cyclone_Nargis การจดั การภยั พบิ ัติและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๓ ประเมนิ วา อาจมผี เู สียชวี ิตถงึ ๑๐๐ ,๐๐๐ คน ผูส ญู หายอีก กวา ๔๐,๐๐๐ คน และจาํ นวนผูป ระสบภัยอกี นบั ลานคน ๓.๒.๓ ความเสยี หายจากพายุนารก สี ๑) ผลกระทบจากพายหุ มนุ นารกิสสง ผลตออาวเบงกอลฝง ตะวนั ตกหลาย ประเทศ โดยกอ ใหเ กิดภาวะฝนตกหนักในประเทศศรลี ังกา เกดิ ภาวะน้ํา ทว มและดินถลม ในหลายพืน้ ท่ี โดยตําบลรัตนปุระและตําบลเคกลั เลไดร บั ผลกระทบมากท่สี ดุ ประชาชนมากกวา ๓.๐๐๐ ครัวเรอื นไดรบั ความ เดือดรอ นจากการทบี่ า นเรอื นหลายพันหลงั จมนํา้ หรือถูกทาํ ลายจากแรง พายุ ชาวศรลี ังกากวา ๓๕,๐๐๐ คน ตดิ อยบู นเกาะโดยไมส ามารถ ชว ยเหลือได สวนทีป่ ระเทศอนิ เดยี กรมอุตุนยิ มวทิ ยาแหงสาธารณรฐั อินเดียไดอ อกประกาศเตือนชาวประมงใหงดออกทะเลในระหวางทีพ่ ายุ หมนุ นารก ิสพดั ผาน โดยมพี ยากรณวา พายรุ นุ แรงจะเคลอ่ื นผานชายฝง รัฐ ทมิฬนาฑแู ละรฐั อานธรประเทศ นอกจากน้ี อิทธพิ ลของพายุหมุนดงั กลา ว ทําใหอณุ หภูมใิ นอินเดียลดลง หลงั จากท่ีไดสงู ขึ้นอยา งรุนแรงเพราะคล่ืน ความรอ น ๒) หลงั จากที่พายุหมนุ นารก ิสไดพดั เขา ทาํ ลายพ้นื ที่แลว ทางการพมา ได รายงานวามผี เู สยี ชวี ติ ประมาณ ๕๐,๐๐๐ คน และผคู นหลายลา นคน สูญเสยี ท่ีอยูอาศยั เน่ืองจากมีอาคารบานเรือนถกู ทําลายหลายแสนหลังใน เมืองลบตุ ร เขตอิรวดี ซ่ึงถือเปนความเสยี หายท่ีไมเคยปรากฏมากอ นใน พมา ซงึ่ จํานวนดังกลา วอาจมากกวาจาํ นวนผูเ สยี หายในเหตุการณส ึนามิท่ี ประเทศศรีลงั กาหลายเทา ๓) ผลกระทบจากการพัดถลมของพายไุ ซโคลนนารกสี คือ การเรงฟนฟู สภาพแวดลอ มทีเ่ สยี หาย เนือ่ งจากเกิดภาวะนาํ้ เนาทวม (waste flood) ซง่ึ เกิดจากนํ้าขงั ทป่ี นดว ยส่งิ ปฏิกูลและสงิ่ เนาเสียตางๆ สงผลใหนาขาวเสียหาย หลายแหง ๔) ทต่ี อ เน่อื งอนั เนอ่ื งมาจากอิทธิพลของพายุคอื การสง ผลกระทบใหร าคา สนิ คาตางๆในพมาปรับตวั สูงข้ึน ๒ -๓ เทา ตัว ในพ้ืนที่เมืองกไ็ ดรบั ความ เสียหายทั้งอาคารรา นคา โดยสภาพแวดลอ มในนครไดร ับความเสยี หาย อยางหนัก รา นคาสว นใหญต อ งปด กิจการ ประชากรตอ งดาํ รงชวี ติ โดยขาด แคลนเคร่ืองอุปโภคบริโภค การประเมนิ ความเสยี หายดา นทรพั ยส ินคดิ เปน เงินประมาณ ๔,๐๕๗ ลา นเหรียญสหรฐั ฯ (๑๓๔,๖๕๐.๘๗ ลานบาท) การจดั การภยั พิบตั แิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๔ ๓.๒.๔ การชวยเหลอื ผูป ระสบภัยและการฟน ฟคู วามเสียหายจากพายุไซโคลนนารกีส ๑) รฐั บาลทหารพมาไดป ระกาศใหเขตยางกงุ เขตอริ วดี เขตหงสาวดี ตลอดจน รฐั มอญและรัฐกะเหร่ยี งเปน เขตประสบพิบตั ภิ ัย อยา งไรกด็ ี รฐั บาลทหาร พมาไมไ ดมีการดําเนนิ มาตรการใดๆ ท่เี ปนการชวยเหลอื ผูประสบภัยและ ฟน ฟคู วามเสยี หายในพนื้ ทีอ่ ยางเหมาะสม ประชาชนพมาตา งไมพ อใจ รัฐบาลที่ไมมรี ะบบการเตอื นภัยท่ีมีประสทิ ธิภาพ และไมมีมาตรการจดั การ กบั ศพผูเ สยี ชีวิตจาํ นวนมากทําใหเกดิ ความกงั วลวา จะเกิดโรคระบาดลุกลาม ตามมาอกี ระรอกหนง่ึ ๒) วนั ที่ ๖ พฤษภาคม ๒๕๕๑ ผูแทนรัฐบาลทหารพมา ประจาํ เมืองนิวยอรกได รองขอความชวยเหลือจากสหประชาชาติอยา งเปน ทางการสําหรบั ความ เสียหายจากพายหุ มนุ นารก ิสในประเทศพมา ซงึ่ หลายประเทศใหการตอบ รบั และพรอ มใหการชวยเหลอื อยา งเตม็ ที่ โดยเตรยี มจดั สง คณะแพทยและ พยาบาลเขา ไปชวยเหลอื รวมทั้งการบริจาคเงินและเสบียง ทง้ั อาหารและ ยา ตลอดจนสิ่งของที่จาํ เปนอ่ืนๆ อยา งไรกด็ ี รฐั บาลทหารพมากลบั แสดง ความประสงคท ่จี ะไมรับความชวยเหลือจากนานาชาติหรอื องคกรใดๆ และ ไมอนมุ ตั บิ ตั รผา นแดนใหแ กบุคคลตา งดาว แมวาบุคคลเหลานน้ั ประสงคจ ะ เดินทางเขา ไปในประเทศเพ่ือใหความชวยเหลอื ผูประสบภัยก็ตาม ๓) วนั ที่ ๘ พฤษภาคม ๒๕๕๑ รฐั บาลทหารพมา ไดอนุญาตใหกลุมเทีย่ วบิน จากอติ าลี ซึ่งไดนําเครอ่ื งบรรเทาทุกขและเจา หนาท่ีภาคสนามจากองคก าร สหประชาชาติ ลงจอด ณ สนามบินยางกงุ แตเ จา หนาทแี่ ละเคร่อื งบรรเทา ทกุ ขจากนานาชาตสิ วนใหญยังคงคา งอยใู นประเทศไทยและสนามบนิ ยาง กุงเพ่อื รอความยนิ ยอมจากรฐั บาลทหารพมา อยา งเปน ทางการเพ่ือนําไป แจกจายใหความแกผปู ระสบภยั ซ่งึ ทําใหประเทศตา งๆ เกิดความวิตกวา เสบยี งอาหารและยาอาจเสยี หายเสียกอ นไดร ับอนญุ าตจากรฐั บาลทหาร พมา ได ๔) วันที่ ๙ พฤษภาคม ๒๕๕๑ รัฐบาลทหารพมาไดยอมรับความชว ยเหลือจาก นานาชาตอิ ยา งเปนทางการเฉพาะเคร่ืองอุปโภค บริโภคและเวชภัณฑ ตา ง ๆ แตไมอนุญาตใหบ คุ ลากรตางชาตเิ ขา ไปปฏบิ ตั ิหนา ท่ีในประเทศพมา โดยรัฐบาลไดติดปายชือ่ บคุ คลจากกองทพั บนส่ิงของบรรเทาทุกขท่ไี ดร บั บริจาคจากตางชาติแทนชอ่ื ผูบรจิ าคทีแ่ ทจรงิ ซง่ึ เปนอีกสาเหตหุ นึง่ ทท่ี ําให การชว ยเหลอื เปน ไปดว ยความลาชา การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๕ ๕) รฐั มนตรวี า การกระทรวงการตางประเทศของประเทศสมาชิกอาเซยี นได จดั ตง้ั คณะทํางานเฉพาะกิจดา นมนษุ ยธรรมอาเซยี น ( ASEAN Humanitarian Task Force) และจัดการประชมุ รว ม อาเซยี น- สหประชาชาติ เพือ่ รับความชวยเหลอื จากท่วั โลก ( ASEAN-United Nations International Pledging Conference) จากนั้นไดจ ัดตั้ง Tripartite Core Group (TCG) (กลุมแกนกลางไตรภาค)ี ประกอบดวย ตัวแทนรัฐบาลพมา ASEAN และองคก ารสหประชาชาติ ๖) TCG ทาํ หนาท่ปี ระงานการชว ยเหลือผูประสพภัยจากพายุไซโคลนนารกสี ทุกรปู แบบ พรอ มกับประเมินผลความชวยเหลอื และการฟน ฟูชวี ติ และชุมชนท่ี ไดรบั ผลกระทบจากพายุ (Post-Nargis Joint Assessment : PONJA) เพอื่ ศึกษาผลกระทบโดยรวมตลอดจนความชวยเหลอื ฟน ฟรู ะยะแรก ระยะกลาง และระยะยาว โดย TCG ไดป ระเมนิ ผลการชว ยเหลอื เปนระยะๆ และไดม ี บันทกึ ความกาวหนาการฟนฟูชวี ิตความเปนอยขู องผคู นและชมุ ชน โดย ประเมนิ วา จะดําเนนิ การใหลลุ ว งตามเปาหมายภายในเดือนกรกฎาคม ๒๕๕๓ ๗) วันท่ี ๙ กมุ ภาพนั ธ ๒๕๕๓ TCG ไดผ ลการศึกษาทบทวนและประเมนิ ผล งานการชวยเหลือชาวพมา ผูป ระสพภยั จากพายุไซโคลนนารกสี สรปุ ไดดังนี้ • ดานสาธารณสุข และสขุ อนามยั ความชวยเหลอื ดานอาหาร สุขอนามยั สว นใหญถ กู สงถงึ ครอบครวั ผปู ระสบภยั สขุ ภาพอนามยั ของผปู ระสบภยั ดขี ึน้ ชมุ ชนมกี ารเขาถงึ โภชนาการทม่ี ีคณุ ภาพ และน้ําสะอาด จากการสํารวจและสัมภาษณป ระชาชน ๑ ,๔๐๐ ครัวเรอื นใน ๓๐ เมอื งพบวา ประชาชน รอยละ ๘๐ ไดร บั การ บรกิ ารสาธารณสขุ พรอ มเวชภณั ฑอ ยา งเหมาะสม • ดานคณุ ภาพอาหารและโภชนาการ เดก็ บางพน้ื ทขี่ าดธาตอุ าหาร ทจี่ าํ เปน อัตราการเสยี ชวี ติ ของเด็กแรกเกิดในพื้นที่ทีป่ ระสบภยั มี นอยกวา เด็กในพื้นทรี่ อบนอกเขตพายรุ อยละ ๑๑ ซึง่ แสดงถึง ประสทิ ธิภาพของเจาหนา ท่ีและอาสาสมคั ร • ความมนั่ คงดานอาหาร ปริมาณอาหารหรอื “ความมัน่ คงดาน อาหาร” ดีหรือดีขึน้ ในพืน้ ที่สวนใหญท ีไ่ ดรับ และเริม่ ลดการพึง่ พา อาหารจากการบริจาค เนื่องจากสามารถผลติ อาหารไดเ พียงพอ สาํ หรับครอบครวั แลว สวนทไี่ มสามารถผลติ อาหารไดกม็ กี ําลงั ซอ้ื เพยี งพอ อยา งไรก็ตาม ยังตองมกี ารใหค วามชว ยเหลอื แกผ ูประสพ ภยั เพอ่ื ใหสามารถพึ่งพาตนเองดานอาหารตอ ไปในระยะยาว การจัดการภยั พิบตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๖ • การฟนฟูชวี ติ และความเปนอยู PONJA สรปุ วาจะตอ งใชเวลา หลายเดือนในการฟนฟูชีวติ ความเปนอยูของชาวบา นทงั้ หมด ท่ี ผา นมาหลงั เหตกุ ารณพายุนารกสี แลว ๑๘ เดอื น ชีวิตความเปนอยู ของผูคนในพน้ื ท่ีกย็ ังไมกลบั สูภ าวะปกติ พายไุ ดพ ดั ทาํ ลาย ทรพั ยสินเงินทองขาวของเกอื บทั้งหมด ชาวบานสวนใหญต องขาย ทรัพยสนิ ทเ่ี หลอื เพอ่ื ยังชพี การซอมแซมถนนและสะพานที่ เชอื่ มตอ ชมุ ชน หมูบา นที่ไดร บั ผลกระทบยังเปน ไปอยา งลาชา ทํา ใหการดาํ รงชีพยังคงลําบาก • การฟน ฟูอาชพี ในภาพรวม ยังมีความชวยเหลืออยา งจํากดั ทั้ง ดา นการจดั หาพันธุพชื เครื่องมอื การเกษตร ปศุสัตว และการ สนับสนนุ เงนิ ทนุ โดยเฉพาะอาชีพประมงและการเกษตร สาํ หรับ ชาวประมงมีการชว ยเหลือในการจดั หาเรือหาปลาจาํ นวนหน่งึ แต ไมพอเพยี งท่จี ะฟน ฟชู ีวติ ชาวประมงใหกลบั สสู ภาพปกตไิ ด • การฟนฟทู อ่ี ยูอาศัย ยงั ประสบปญ หาจากการซอมแซมบา นเรือน ที่ไมค รอบคลมุ บานเรอื นทไ่ี ดร บั ความเสียหายทง้ั หมด นอกจากนี้ ยงั มเี ร่ืองคณุ ภาพการซอ มแซม และไมสามารถรองรับจํานวน สมาชิกในครอบครวั ท่อี าศยั อยไู ดอยางเพียงพอ โดยที่อยอู าศัยหลงั การเกิดพายุมสี ภาพแยก วา และตองอยูอยา งแออดั มากกวาชวง กอ นพายุ ๓.๒.๕ ปญหา อุปสรรคและขอจาํ กัดในการใหความชว ยเหลอื ผูป ระสบภัยจากไซโคลน นารกีส ปญหาและอุปสรรคหลกั ในการใหความชว ยเหลือผูประสบภัยจากพายไุ ซโคลนนาร กสี คอื การท่รี ฐั บาลทหารพมา ไมย ินยอมใหหนวยแพทย อาสาสมคั รและบคุ ลากร ตา งชาตเิ ขาประเทศ กวา ทร่ี ัฐบาลทหารพมาจะอนญุ าตใหนานาชาติเขาไปใหความ ชว ยเหลอื กไ็ ดผานไปแลวกวา ๑๐ วนั ซึ่งผปู ระสบภัยที่รอดชีวิตสวนใหญ เปน ผูท ี่ ไดร บั บาดเจบ็ แตบ าดแผลไมไ ดรบั การดูแลอยางถกู ตอง ทาํ ใหบาดแผลตดิ เชอื้ ลุกลามมากขึ้น รวมทงั้ ตอ งเรง ฟนฟูสภาพจติ ใจผูป ระสบภัยทย่ี งั มคี วามวติ กถึงการ ดําเนนิ ชีวิตในอนาคตดว ย การจัดการภัยพิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๗ ๓.๓ กรณเี หตกุ ารณแ ผน ดนิ ไหวและคลื่นยักษส นึ ามิในเขตโทโฮกขุ องเกาะฮอนชู ประเทศญี่ปนุ เม่ือวันที่ ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ ภยั พบิ ัตคิ ร้ังลาสดุ ทีป่ ระเทศญ่ปี นุ เมือ่ วนั ท่ี ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ มคี วามรนุ แรงถงึ ๘.๙ ริกเตอร ��สรา งความเสยี หายตอชวี ติ และทรัพยสินอยา งมหาศาล โดยเกดิ แผน ดนิ ไหวอยาง 11 รุนแรงหลายครงั้ และทําใหเ กดิ คล่ืนยักษสึนามพิ ัดถลมชายฝง ดานตะวันออกของเกาะฮอนชู ซ่งึ เปนเกาะใหญท ่ีสุดของประเทศญ่ีปนุ ๓.๓.๑ ลักษณะของภัยธรรมชาติ ประเทศญ่ีปนุ ตัง้ อยใู นแนวรอยเลื่อนของเปลือกโลกท่ีเรียกวา “วงแหวนแหง ไฟ” (Pacific Ring of Fire หรือ the Ring of fire) มลี ักษณะเปนเสนเกอื กมา ใน มหาสมุทรแปซิฟก ความยาวรวมประมาณ ๔๐ ,๐๐๐ กโิ ลเมตร วางตวั ตามแนว ��มาตรารกิ เตอร (Richter) เปนมาตรวดั ความรุนแรงของแผน ดินไหว เดมิ ใชว ดั แผนดนิ ไหวทางใตข องแคลฟิ อรเ นียในสหรัฐท่วี ัดไดโ ดย เครือ่ งวัด ความไหวสะเทือน (seismograph) มาตราริกเตอรแ บงเปน ระดบั โดยทุกๆ ๑ รกิ เตอรท เี่ พิ่มข้นึ แสดงวา แผน ดนิ ไหวแรงข้นึ ๑๐ เทา มาตรารกิ เตอรไ มมกี ารกําหนดคาสูงสุด แตโ ดยทัว่ ไปกาํ หนดไวในชว ง ๐ – ๙ ภายหลังเมื่อเครอ่ื งวดั ความไหวสะเทือนมคี วามละเอียดมากขนึ้ สามารถวดั ขนาดของแผน ดนิ ไหวไดละเอียด ท้ังในระดบั ทตี่ าํ่ กวา ๐ (สําหรบั คา ท่ไี ดนอ ยกวา ๐ ถือเปน คาตดิ ลบ) และทส่ี งู กวา ๙ ตัวเลข จดั อยใู นระดบั ผลกระทบ อตั ราการเกดิ ทวั่ รกิ เตอร โลก ๑.๙ ลงไป ไมรูสกึ (Micro) ไมมี ๘,๐๐๐ ครง้ั /วัน ๒.๐-๒.๙ เบามาก (Minor) คนทั่วไปมักไมร สู กึ แตก็สามารถรูสึกไดบาง และตรวจจับไดงาย ๑,๐๐๐ ครัง้ /วัน ๓.๐-๓.๙ เบามาก (Minor) คนสวนใหญรูสกึ ได และบางครั้งสามารถสรางความเสยี หายไดบ าง ๔๙,๐๐๐ ครง้ั /ป ๔.๐-๔.๙ เบา (Light) ขาวของในบานสัน่ ไหวชัดเจน สามารถสรางความเสยี หายไดปานกลาง ๖,๒๐๐ ครั้ง/ป ๕.๐-๕.๙ ปานกลาง สรางความเสียหายยบั เยินไดกับส่ิงกอสรา งท่ไี มม่นั คง แตก บั ส่งิ กอ สรางท่ีมั่นคงน้นั ไมมี ๘๐๐ ครั้ง/ป (Moderate) ปญหา ๖.๐-๖.๙ แรง (Strong) สรางความเสียหายท่ีคอนขางรนุ แรงไดใ นรัศมปี ระมาณ ๘๐ กิโลเมตร ๑๒๐ คร้งั /ป ๗.๐-๗.๙ รุนแรง (Major) สามารถสรา งความเสียหายรุนแรงในบริเวณกวางกวา ๑๘ ครัง้ /ป ๘.๐-๘.๙ รุนแรงมาก (Great) สรา งความเสียหายรนุ แรงไดใ นรัศมเี ปน รอยกิโลเมตร ๑ ครัง้ /ป ๙.๐-๙.๙ รนุ แรงมาก (Great) 'ลา งผลาญ' ทุกสิ่งทกุ อยางในรศั มเี ปนพนั กิโลเมตร ๑ ครัง้ /๒๐ ป ๑๐.๐ ข้ึน ทาํ ลายลา ง (Epic) ไมเคยเกิด จึงไมม ีบนั ทึกความเสยี หายไว ๐ ไป การจดั การภยั พบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๘ รอ งสมุทรที่แผน เปลอื กโลกยงั มีการเคลื่อนตวั และชนกนั โดยครอบคลุมพืน้ ทหี่ ลาย ประเทศตัง้ แตท วปี อเมรกิ าจนถึงทวปี เอเชยี มภี ูเขาไฟอยูภายในวงแหวนแหง ไฟ ทั้งหมด ๔๕๒ ลกู และเปนพนื้ ทท่ี ่ีมีภเู ขาไฟที่มีโอกาสปะทุอยมู ากกวารอยละ ๗๕ ของภเู ขาไฟทีย่ ังคุกรุน ท่วั โลก ซง่ึ การเกิดแผน ดินไหวและภูเขาไฟระเบิดท่เี กิดขนึ้ ทวั่ โลก สวนใหญจ ะเกิดขึน้ บรเิ วณวงแหวนแหง ไฟ และการเกดิ แผนดนิ ไหวบรเิ วณรอย เลื่อนของเปลอื กโลกในทะเลสวนใหญจะสง ผลใหเกิดคล่ืนยักษส ึนามิตามมา สราง ความเสียหายตอชวี ิตและทรพั ยสนิ ของประชาชนในพื้นท่โี ดยรอบมหาสมุทรแปซิฟก คลน่ื สึนามิ (tsunami) เปนคลนื่ ซ่ึงเคล่อื นตวั ในมหาสมทุ รดว ยความเร็วสูง มพี ลัง รนุ แรง สามารถเคลื่อนท่ไี ปไดเปน ระยะทางไกลๆ เมอื่ เคล่อื นทเี่ ขา สูบ รเิ วณ ชายฝงจะ ทาํ ใหเกดิ เปน คลื่นขนาดใหญ ซ่ึงกอนทีค่ ลืน่ ยักษจ ะเคลือ่ นตัวเขา สูฝงระดับน้าํ ชายฝง จะลดลงอยา งผิดปกติ หลังจากนั้นระยะหนง่ึ ก็จะมี คล่นื สูงมากเคลื่อนท่ีเขาหาฝง ติดตามกนั มาเปนชดุ โดยชดุ แรกอาจมคี วามสูงไมมาก แตคลืน่ ลกู ตอ ๆ มาจะเพมิ่ ความสูงมากข้ึนกอใหเกิดความเสยี หายตอ ชีวิตและทรพั ยสนิ ของผคู นท่ีอาศยั อยตู าม บรเิ วณชายฝง�� 12 การเกดิ คลน่ื สึนามิท่ีมกี ารบันทกึ ไวเกาแกท สี่ ุด ไดแ ก คล่ืนขนาดใหญท เ่ี กิดจากภูเขาไฟ ระเบดิ ในทะเลอเี จยี น ซึ่งอยูทางตะวนั ออกของทะเลเมดเิ ตอรเรเนียน เมื่อ ประมาณ ๓,๖๐๐ ปมาแลว ในคร้ังนั้นปรากฏวาภเู ขาไฟทเ่ี กาะซานโตริน(ีSantorini) ซง่ึ ปจ จบุ นั เรียกชือ่ วา เกาะทีรา ( Thira) อยูทางตอนใตข องประเทศกรซี เกดิ การปะทุอยา ง รุนแรงจนทําใหต ัวเกาะหายไปเกอื บหมด และเกิดคลืน่ ขนาดใหญต ิดตามมา สงผลให ผคู นลมตายและอาคารบานเรอื นเสยี หายเปนอยา งมาก ผลจากพบิ ตั ิภัยในครง้ั นั้น ทําใหว ัฒนธรรมมโิ นอา (Minoan Culture) ของกลุม ชนโบราณ ซึง่ มีศูนยกลางอยทู ี่ เกาะครีตตองเสอื่ มสลายลง เมอื่ ป ๒๓๙๘ เกดิ แผน ดินไหวบริเวณชายฝง ตะวนั ตกของ คาบสมุทร ไอบเี รีย 13��ในยโุ รปตอนใต สง ผลใหเ กิดคลนื่ ขนาดใหญเคลื่อนที่เขา สูชายฝง ของ ประเทศโปรตุเกส สเปน และโมรอ็ กโก มผี เู สียชวี ิตจากแผน ดนิ ไหวและคล่นื ยกั ษ ประมาณ ๖๐,๐๐๐ คน ��รองศาสตราจารย ดร.ปญญา จารศุ ิริ และศาสตราจารยก ิตติคุณ ไพฑูรย พงศะบตุ ร. ความหมายและลักษณะของคลน่ื สนึ าม.ิ ��คาบสมุทรไอบีเรยี อยบู ริเวณตะวนั ตกเฉยี งใตของทวปี ยโุ รป มพี น้ื ท่ปี ระมาณ ๕๘๒,๘๖๐ ตารางกิโลเมตร ตั้งอยรู ะหวา งทะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี น กบั มหาสมุทรแอตแลนติก เปน คาบสมทุ รทีใ่ หญเ ปนอนั ดบั ๒ ของทวีปยุโรปรองจากคาบสมุทรสแกนดิเนเวีย ทศิ เหนอื ตดิ เทือกเขาพเิ รนีสและ ประเทศฝรงั่ เศส ทิศตะวันออกตดิ ทะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี น ทศิ ตะวนั ตกตดิ มหาสมทุ รแอตแลนติก ทศิ ใตต ิดชอ งแคบยิบรอลตาร มีความยาว ประมาณ ๙๐๐ กิโลเมตร กวา งประมาณ ๙๐๐ กิโลเมตร พืน้ ที่สวนใหญเปนที่ราบสูงและเทือกเขา เมืองสําคัญที่อยูในคาบสมุทรไอบีเรยี ไดแก มาดรดิ บารเ ซโลนา บาเลนเซยี เซบยี า บิลบาโอ ลิสบอน โปรตู และยิบรอลตาร แหลงขอ มลู : http://en.wikipedia.org/wiki/Iberian_Peninsula การจดั การภัยพิบัติและการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๒๙ วันที่ ๒๗ สิงหาคม ๒๔๒๖ ภูเขาไฟบนเกาะกรากะตัว (Krakatoa) ซง่ึ อยูระหวา ง เกาะสุมาตรากบั เกาะชวาในชองแคบซนุ ดาของประเทศอินโดนีเซยี เกดิ การปะทอุ ยาง รุนแรง เกิดคลน่ื ยักษส ูงมากกวา ๓๐ เมตร ซดั เขา ฝงเกาะสมุ าตราและเกาะชวา มี ผเู สียชวี ติ ประมาณ ๓๖ ,๐๐๐ คน หมูบานตามชายฝง ถูกทําลายเสยี หาย ประมาณ ๑๖๕ แหง นับเปนพิบัตภิ ัยครัง้ ใหญที่เกิดจากภูเขาไฟระเบิดและ คลนื่ สนึ ามิ ในภมู ิภาคตะวนั ออกเฉียงใตของทวปี เอเชยี เปน ครง้ั แรก เมอื่ ป ๒๕๒๑ องคก ารยเู นสโกแหงสหประชาชาติ ไดจ ัดพมิ พเอกสารเผยแพร การศึกษาของนักธรณีวทิ ยาชอ่ื โซโลเวยี ฟ ( Soloviev) เก่ยี วกับความถ่ีของการเกิด คลืน่ สนึ ามใิ นโลก ซึ่งใหค วามเหน็ ตอ การเกิดคลน่ื สนึ ามทิ ่มี ีความรนุ แรงระดับตา งๆ ดังน้ี • ความรุนแรงมากมกั เกิดขนึ้ โดยเฉลีย่ ๑๐ ปตอ ครง้ั • ความรุนแรงปานกลางเกิดขนึ้ ๑ - ๓ ปตอ ครั้ง • ความรุนแรงนอยเกดิ ข้ึน ๔ - ๘ เดือนตอ ครง้ั จากลักษณะทางภมู ิศาสตรของประเทศ รัฐบาลญี่ปุนไดม ีการจัดเตรียมระบบการ ปอ งกนั เตือนภัย และชว ยเหลือประชาชนจากภัยแผนดินไหวและคลน่ื ยักษส นึ ามิ ซึ่งถอื วาเปน ระบบทด่ี ที ส่ี ุดในโลก แตการเกิดแผนดินไหวและคล่ืนยกั ษสนึ ามเิ ม่อื วันท่ี ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ ยังสรางความเสยี หายตอประเทศญป่ี ุนอยางมหาศาล ๓.๓.๒ ลําดบั เหตกุ ารณ (๑) วันพธุ ท่ี ๙ มีนาคม ๒๕๕๔ เกดิ เหตกุ ารณ แผนดนิ ไหว และอาฟเตอรช ็อก ��ในมหาสมุทรแปซฟิ กวดั แรงส่นั สะเทอื นได จํานวน ๒๔ คร้งั ๗.๓ รกิ 14 เตอร โดยศูนยกลางแผนดินไหวอยูดานทศิ ตะวนั ออกเฉียงเหนอื ของ เกาะฮอนชู ลึกลงไปในทะเล ๑๐ กิโลเมตร หา งจากกรุงโตเกยี วไปทาง ตะวนั ออกเฉียงเหนอื ราว ๓๗๒ กิโลเมตร ผลจากแผนดนิ ไหว ทาํ ใหอาคาร สูงในกรงุ โตเกยี วส่นั ไหว และศูนยอ ตุ ุนยิ มวิทยาของญี่ปนุ (The Japanese Meteorological Agency: JMA) ไดออกประกาศเตือนใหเ ฝาระวงั การเกดิ คลื่นยักษส นึ ามคิ วามสูงประมาณ ๐.๕ เมตรบริเวณชายฝงทะเลของเขต โตโฮกุ (Tohoku) และภายหลังไดย กเลกิ ประกาศเตือนภัยดังกลาว (๒) วนั พฤหสั บดีที่ ๑๐ มีนาคม ๒๕๕๔ เกดิ แผน ดนิ ไหวรนุ แรง และอาฟเตอร ช็อกอกี ๑๓ คร้งั ทต่ี ําแหนงใกลเคยี งกับแผน ดนิ ไหววันที่ ๙ มีนาคม มคี วาม ��ขอ มูลจากศูนยอุตนุ ยิ มวทิ ยาของญป่ี ุน(The Japanese Meteorological Agency: JMA) การจดั การภัยพบิ ตั ิและการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๐ ส่นั สะเทอื นสูงสดุ ๖.๐ รกิ เตอร โดย JMA ออกประกาศเฝา ระวังการเกิด คล่ืนสูงและสึนามิในเขตมยิ ะงิและโซมะ และไดย กเลกิ ประกาศเตือนภยั เมอื่ เวลา ๑๙.๓๐ น. ตามเวลาทอ งถ่ิน (๓) วันศกุ รท ี่ ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ เกดิ แผน ดนิ ไหวบริเวณตาํ แหนง เดมิ ๕ ครัง้ เร่มิ ตัง้ แตเวลา ๐๑.๔๕ น. ตามเวลาทองถิน่ แตไมม ีการออกประกาศเตือน ภยั สนึ ามิ ตอมาเวลา ๑๔.๔๖ น. ศูนยขอ มลู สนึ ามริ ะหวางประเทศ (International Tsunami Information Center: ITIC) ทีฮ่ อลโนลูลู สหรฐั อเมรกิ าไดตรวจพบการส่นั สะเทือนอยา งรุนแรงจากแผน ดนิ ไหวขนาด ๘.๙ รกิ เตอร โดยศนู ยกลางแผนดินไหวอยใู นมหาสมุทรแปซฟิ ก หา งจาก ชายฝง เกาะฮอนชูประมาณ ๑๕๐ กิโลเมตรและ อยูห า งจากกรงุ โตเกยี ว ประมาณ ๓๗๒ กิโลเมตร แรงสัน่ สะเทือนของแผนดนิ ไหวทาํ ใหอาคาร ขนาดใหญหลายแหง ในกรงุ โตเกียวสั่นไหวอยา งรุนแรง อาคารแหงหนึง่ ใน กรุงโตเกยี ว พังถลมลงมาขณะท่มี นี กั เรยี นกวา ๖๐๐ คนรว มพธิ สี าํ เร็จ การศึกษา นอกจากน้ี รถไฟชนิ กันเซน็ และรถไฟใตดนิ ในกรุงโตเกยี ว ตอ ง หยุดใหบ ริการ มีรายงานวามผี ูบาดเจ็บจํานวนมากในจงั หวดั มิยะงิ (๔) เวลา ๑๔.๔๙ น. ๓ นาทจี ากการเกดิ แผน ดนิ ไหว JMA ไดตรวจพบการเกิด คลื่นสึนามใิ นมหาสมทุ รแปซฟิ ก จึงไดอ อกประกาศเตอื นอันตรายจากคล่ืน สึนามิ โดยประกาศเตอื นใหประชาชนในเขต IWATE MIYAGI และ FUKUSHIMA อพยพไปสูทป่ี ลอดภัยทันที และมปี ระกาศเพมิ่ เติมเมอ่ื เวลา ๑๔.๕๐ น. คาดการณวา สึนามิจะพดั ขึ้นฝงในพื้นท่ีดงั กลา วเวลา ๑๕.๐๐ น. มีความสูงคลื่นประมาณ ๖ เมตร โดย ITIC ไดมีการประกาศเตือนและ ตดิ ตามการเกิดสึนามไิ ปยังหมเู กาะตา งๆ ทั่งมหาสมุทรแปซฟิ กครอบคลมุ หมูเกาะฮาวาย รสั เซยี และญี่ปุน (๕) JMA ไดต ิดตามการเกดิ คล่ืนสึนามิและออกประกาศเตอื นเปนระยะ ซ่งึ เมื่อ เวลา ๑๕.๑๐ น. คลนื่ ยักษสนึ ามิความสูงประมาณ ๑๐ เมตร ไดพดั เขา สู ชายฝง เขต Iwate Miyaki และ Fukushima สรางความเสียหายทง้ั ชวี ติ และทรัพยสินโดยเฉพาะ ท่เี มืองเซน็ ได ในเขต Miyaki ซึ่งเบ้ืองตนมรี ายงาน วาคลืน่ สนึ ามิพัดเขาไปในแผนดินลกึ ถึง ๑๐ กิโลเมตร โดย สํานกั ขาว รอยเตอรมีรายงานวามผี ูเสียชวี ิต ๔๔ ราย และบาดเจ็บจํานวนมาก ทงั้ น้ี คณะรฐั มนตรญี ่ีปุน ไดเ รยี กประชุมฉุกเฉินจากกรณีแผน ดินไหวและคล่นื การจัดการภยั พบิ ตั แิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๑ ยักษสนึ ามิ ในขณะท่ที างการฟลิ ปปนสมคี าํ เตือนใหป ระชาชนตามแนว ชายฝงทางตะวนั ออกระวังอนั ตรายจากคลื่นยักษสึนามิ (๖) เวลา ๑๘ .๐๐ น. จากอิทธิพลของแผนดนิ ไหว ทําใหเกิดเกดิ คล่ืนสึนามิ ความสูง ๓๐ เซนตเิ มตร ท่ีเกาะลซู อน ประเทศฟลปิ ปนส เกาะสุลาเวสีและ เกาะโมลกุ กะ ประเทศอนิ โดนีเซีย วัดความสูงได ๑๐ เซนติเมตร สําหรับ ประเทศไทย ศูนยป ระสานการชวยเหลือเยียวยาผปู ระสบอทุ กภัย หรือ คชอ. ไดอ อกประกาศเตือนประชาชนโดยคาดวา อาจเกิดสนึ ามิในพน้ื ท่ี จงั หวัดนราธวิ าส ระหวา ง เวลา ๐๒ .๐๐-๐๓.๐๐ น. และภายหลงั ไดม ี ประกาศยกเลิกการเตือนภัยในประเทศไทย (๗) เวลาประมาณ ๒๑.๐๐ น. ไดมรี ายงานการพบผูเสียชวี ติ ราว ๒๐๐-๓๐๐ รายในพนื้ ที่ชายฝง เมืองเซนไดทางตะวันออกเฉียงเหนอื ของประเทศ และ ยังมผี สู ูญหายจาํ นวนมาก (๘) วนั ท่ี ๑๒ มนี าคม ๒๕๕๔ เวลา ๐๖.๐๐ น. นายกรฐั มนตรนี าโอโตะ คงั ของญปี่ ุน เดนิ ทางตรวจสอบพนื้ ทีแ่ ละโรงไฟฟา พลังนวิ เคลยี รท ่ีไดรบั ความ เสยี หาย โดย ตอมารัฐบาล ญ่ีปุนไดสัง่ อพยพประชาชนในเมอื งฟุกุชิมะรัศมี ๑๐ กโิ ลเมตร หลังพบสารกมั มนั ตภาพรังสีรว งไหลและมกี ารแผร ังสีสงู กวา ปกติ บรเิ วณโรงไฟฟา พลงั งานนิวเคลียรฟุกชุ มิ ะ เนอื่ งจากเตาปฏกิ รณ นวิ เคลยี รห ยดุ ทาํ งาน โดยบรษิ ัทพลังงานไฟฟาโตเกียว (TEPCO) ไดยอมรบั วา มกี ารปลอ ยสารกัมมันตภาพรังสอี อกมาเพ่ือลดแรงดันภายในเตาปฏกิ รณ นิวเคลยี ร แตย นื ยันวาจะไมส ง ผลกระทบตอ สิง่ แวดลอม ซ่ึงตอ มามรี ายงาน วาพบเจาหนา ท่โี รงงานผลิตไฟฟา พลังงานนวิ เคลยี ร ๒ ราย เสียชวี ติ บริเวณ เตาปฏิกรณน วิ เคลียร ซึง่ ตอ มารัฐบาล ญี่ปนุ จึงออกประกาศภาวะฉุกเฉนิ นวิ เคลียร จากการร่วั ไหลของกัมมนั ตภาพรังสที ่โี รงไฟฟานวิ เคลียรดงั กลา ว พรอ มทงั้ ออกประกาศ ปรับระยะการอพยพประชาชนจากโรงไฟฟา ฟกู ชู มิ ะ จากเดมิ ๑๐ กโิ ลเมตร เปน ๒๐ กโิ ลเมตร (๙) หลงั การเกิดแผนดนิ ไหวเมอ่ื วนั ที่ ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ JMA ตรวจพบการ เกดิ แผนดินไหวและอาฟเตอร ชอคอีกหลายครงั้ (ถงึ วันท่ี ๑๖ มนี าคม ๒๕๕๔ มกี ารเกิดแผน ดินไหวมากถงึ ๔๑๖ ครง้ั ) ซ่ึงศนู ยเ ตือนภัยสึนามิ แปซฟิ ก ไดอ อก ประกาศเตอื นภยั สึนามใิ นหลายประเทศ อยางนอย ๒๐ ประเทศ ไดแ ก การจดั การภยั พบิ ัติและการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๒ วันที่ ๑๑ มีนาคม ประเทศตูวาลู อเมริกนั ซามัว หมเู กาะคุก ออสเตรเลยี ฟจ ิ นิวแคลิโดเนยี ประเทศตองกา รัสเซยี ไตหวนั ฟลปิ ปนส อินโดนเี ซยี ปาปว - นิวกนิ ี นิวซแี ลนด เม็กซิโก กวั เตมาลา เอล ซลั วาดอร คอสตารกิ า นคิ ารากวั ปานามา ฮอนดรู สั ชิลี เอกวาดอร โคลมั เบีย เปรู และหมูเ กาะฮาวาย วันท่ี ๑๒ มนี าคม เฟรนชโปลินีเซีย ประเทศนวิ ซแี ลนด (North Cape) หมเู กาะพิตแครน เกาะอีสเตอร วันที่ ๑๓ มี.ค. ประเทศชิลี (๑๐) วนั อาทิตยท ่ี ๑๓ มีนาคม ๒๕๕๔ JMA เผยแพรร ายงานการเกิด แผนดนิ ไหวและการเกิดคลน่ื ยกั ษส ึนามิ โดยตั้งช่ือแผนดินไหวครง้ั นว้ี า \"The ๒๐๑๑ off the Pacific coast of Tohoku��Earthquake.\" โดย ทางการญี่ปนุ ยังคงเฝาระวงั คลื่นสึนามริ ะลอกใหม เนอ่ื งจากยังมีอาฟเตอร ช็อคเกิดขึน้ ตลอดเวลา แตไ ดลดระดบั การเตือนภัยการเกิดคล่นื สนึ ามิลง เปนระดบั ตา่ํ สดุ ทกุ พื้นท่ี ๓.๓.๓ สถานการณ ความเสียหาย (๑) รายงานความสญู เสยี �Ĩ ณ วนั ท่ี ๑๖ มนี าคม ๒๕๕๔ ระบุวาขณะน้ั นมี 16 ผเู สยี ชวี ติ ทไี่ ดร บั การยนื ยนั แลว ๓,๖๗๖ คนใน ๑๒ จังหวดั และสญู หายอีก กวา ๗,๕๕๘ คนใน ๖ จังหวดั ซ่งึ ผูเสยี ชีวิตกวา ๑ ,๘๐๐ คนอยใู นจงั หวดั มิ ยะงแิ ละกวา ๑ ,๓๐๐ คนในจังหวัดอิว าเตะ รวมทั้ง สรา งความเสยี หายตอ ถนน รางรถไฟและ ระบบคมนาคมขนสง เกดิ ไฟ ไหมใ นหลายพนื้ ที่ และ เข่ือนแตก บา นเรอื นราว ๔.๔ ลา นหลังคาเรอื นทางตะวนั ออกเฉียงเหนอื Ò× โทโฮะกุ (Tohoku) แปลวา \"ทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ\" ครอบคลมุ พนื้ ท่หี นึ่งในสท่ี างเหนือของเกาะฮอนชู มีชอ่ื เดิมวา\"มจิ โิ นกุ\" แปลวา ถนน ภายในหรือถนนสายแคบเนอ่ื งจากในอดีตยากตอ การเขา ถงึ ดว ยภมู ิประเทศสวนใหญเ ปน เทือกเขาขรุขระ และฤดูหนาวอันโหดราย โทโฮะกุเปน ดนิ แดนท่ียงั คงธรรมชาตอิ ันสวยงาม และเปน แหลงนํ้าพรุ อนจาํ นวนมาก ภูมิอากาศในโทโฮะกุ ถูกแบงโดยเทอื กเขาเปนแนวยาวจากเหนือลงมา เปน สองดา น คอื ทางดา นฝง ทะเลญี่ปนุ จะมีอากาศหนาวเยน็ หมิ ะตกหนกั ในฤดหู นาว ในขณะท่ีทางดานฝงมหาสมทุ รแปซฟิ ก จะมอี ากาศอบอุน กวา ประชากรทอี่ าศัยอยูในแถบโทโฮะกุมีอยปู ระมาณ ๙.๘๕ ลานคน หากเทียบกบั มาตรฐานของญปี่ ุนแลว จดั วา มีประชากรคอ นขา งเบาบาง บนพื้นทร่ี าบและลมุ แมน้ําเปนแหลงเกษตรกรรม หนึง่ ในสขี่ องขาวที่ผลิตในญป่ี ุน มาจากภูมิภาคนี้ ขอมูลจากจากวกิ พิ ีเดยี สารานกุ รมเสรี �Ĩ ขอ มลู จากสํานกั งานตาํ รวจแหง ชาติของญี่ปุน การจัดการภยั พิบตั ิและการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๓ ของญปี่ นุ ไมมีกระแสไฟฟา ใช อีก ๑.๔ ลานคนไมมีนํ้าใช เคร่ืองกาํ เนดิ ไฟฟา หลายเครอ่ื งใชก ารไมไ ด (๒) นอกจากน้นั แผน ดินไหวและคลน่ื ยกั ษสึนามไิ ดสรางความเสียหายตอ �ĩ โรงไฟฟา นวิ เคลียรฟกุ ชุ มิ ะ (Fukushima) ซ่ึงเปน โรงไฟฟานวิ เคลียรซึ่ง 17 ตัง้ อยูในเมืองโอคุมะ เขตฟตุ าบะ จังหวดั ฟุกุชมิ ะ นบั เปนหน่งึ ในยี่สิบหา โรงไฟฟา นวิ เคลียรข นาดใหญที่สุดในโลก และเปน โรงไฟฟานิวเคลยี รแ หง แรกซง่ึ ไดรับการกอสรางและบริหารจัดการทง้ั หมดโดยบริษทั พลังงานไฟฟา โตเกียว ( TEPCO) เมื่อเกดิ แผน ดนิ ไหวและคลนื่ สึนามิถลมเซ็นไดและเกดิ ความเสยี หายตอโรงไฟฟา จึงมีความกังวลวามีความเปนไปไดท ีเ่ ตาปฏิกรณ นวิ เคลียรอาจหลอมละลาย และเตาปฏิกรณน วิ เคลียรอ ยา งนอ ยสองเตา ไดรับความเสยี หาย ซ่ึงทาํ ใหเ กดิ การอพยพผอู ยูอาศยั จากพนื้ ท่ที ไี่ ดรบั ผลกระทบ และยงั ไดม ีการประกาศสถานการณฉุกเฉนิ (๓) วันท่ี ๑๒ มนี าคม ๒๕๕๔ เวลาประมาณ ๑๕.๓๐น. โรงไฟฟานิวเคลยี ร ฟุกชุ มิ ะ หมายเลข ๑ เกิดระเบดิ ข้นึ รฐั บาลญีป่ นุ ไดประกาศ \"ภาวะฉุกเฉิน พลังงานนวิ เคลยี ร\" และเรง อพยพ ประชาชน หลายพนั คน ในรัศมี ๒๐ กโิ ลเมตรรอบโรงไฟฟานวิ เคลียรฟุกชุ ิมะ หมายเลข ๑ และรัศมี ๑๐ กโิ ลเมตรรอบโรงไฟฟานวิ เคลียรฟ กุ ชุ ิมะ หมายเลข ๒ ออกจากพน้ื ที่ พรอม ทั้งมีการประกาศเตือนประชาชนในพื้นท่ีใหอยแู ตในบาน ปด เครือ่ งปรบั อากาศ และไมด่ืมนาํ้ จากกอ ก สว นผูคนทีอ่ ยกู ลางแจง ก็ไดร ับคาํ เตือนใหห ลกี เล่ียงการเปด เผยผิวหนงั สัมผัสอากาศ โดยแนะนาํ ใหปกปด ใบหนาดว ยหนากาก หรอื ผาเปยกแทน (๔) วนั ที่ ๑๓ มีนาคม ๒๕๕๔ เวลาประมาณ ๐๘.๒๕ น. มรี ายงานวาเตา ปฏกิ รณน ิวเคลยี รหมายเลข ๓ โรงไฟฟา นิวเคลียรฟกุ ชุ มิ ะ เริม่ ประสบ ปญหาขัดขอ งท่รี ะบบระบายความรอ นและแทงเช้ือเพลิงนวิ เคลียรเร่ิมมีการ หลอมละลายบางสว น ประกอบกบั การ เกดิ อาฟเตอรช ็อคขนาด ๖ .๒ ริกเตอร รฐั บาลญีป่ ุนจงึ ส่ังอพยพประชาชนราว ๓ แสนคน รอบรศั มี ๑๐ - ๒๐ กิโลเมตรจากโรงงานไฟฟา พลงั งานนิวเคลียรห มายเลข ๒ และ ๓ เนื่องจากเกรงอันตรายจาก สารกมั มันตภาพรังสีรัว่ ไหล และ การระเบิดของ ÒÙ หนวยผลิตกระแสไฟฟา ที่ ๑ ที่ไดร ับความเสียหายเปนเตาปฏิกรณแบบน้ําเดือด ๔๓๙ เมกะวัตต กอ สรางเมอ่ื เดอื นกรกฎาคม ๒๕๑๐ เร่ิมผลติ กระแสไฟฟาเชงิ พาณิชยเมอ่ื วนั ที่ ๒๖ มนี าคม ๒๕๑๔ และมกี ําหนดทีจ่ ะปดตวั ลงในวันท่ี ๒๖ มีนาคม ๒๕๕๔ การจดั การภยั พิบัติและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๔ เตาปฏิกรณ โดยโรงพยาบาลในพ้นื ที่ใกลเ คยี งโรงไฟฟา พลงั งานนวิ เคลยี ร ได ตรวจพบประชาชนมกี ารปนเปอ นกมั มันตภาพรงั สีเพม่ิ อีก ๑๙ คน (๕) JMA ไดอ อกประกาศ ปรบั เพ่ิมความรนุ แรงเหตุแผน ดินไหว ท่ีเกิดขึน้ วันที่ ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ จาก ๘.๙ เปน ๙.๐ รกิ เตอร ซ่ึงถอื วา รนุ แรงท่ีสดุ ใน ประวัติศาตรการเกดิ แผนดนิ ไหวของญี่ปนุ และรุนแรงเปน อนั ดบั ท่ี ๔ ของ โลก ในขณะที่องคก าร สํารวจธรณวี ิทยาของสหรฐั ฯ มีรายงานวา เหตุ แผนดินไหว ๘.๙ ริกเตอรทีญ่ ีป่ นุ ทาํ ใหเกาะญ่ปี ุน เคลอื่ นทีไ่ ปจากตาํ แหนง เดิมประมาณ ๒ .๔ เมตร หรอื ๘ ฟุต ทีมคนหาและหนวยกูภยั จาก นานาชาติเริม่ ทยอยเดินทางมาถงึ ญ่ีปนุ เพ่ือรวมคนหาและกภู ยั (๖) วันท่ี ๑๔ มีนาคม ๒๕๕๔ เกดิ อาฟเตอรช ็อค ๕.๘ รกิ เตอร มกี ารประกาศ เตือนการเกดิ คลื่นสนึ ามทิ ีเ่ มืองโซมะ คาดวา มีความสูงประมาณ ๓ เมตร โดยเจา หนาทท่ี หารไดม ีการแจงเตือนใหป ระชาชนอพยพขึน้ สทู ีส่ ูง ใน ขณะเดียวกันไดเ กดิ การระเบดิ ของไฮโดรเจน ที่มีหนาท่ีหลอ เย็นเตาปฏิกรณ นิวเคลียรหมายเลข ๓ ของโรงไฟฟา ฟูกชู ิมะ ซึง่ มลี กั ษณะเหมือนกับการ ระเบดิ ของระบบหลอ เย็นเตาปฏิกรณนิวเคลยี รห มายเลข ๑ ทเี่ กิดข้นึ กอน หนานน้ั ซึ่งรัฐบาลไดมีคาํ สง่ั อพยพ ประชาชนในรศั มี ๒๐ กม. ของเตา ปฏิกรณน ิวเคลยี รหมายเลข ๓ โดยหลงั จากการระเบิดของเตาปฏกิ รณ นวิ เคลียรฟกุ ชุ มิ ะ หมายเลข ๓ บรษิ ัทพลงั งานไฟฟาโตเกยี ว ( TEPCO) ได รายงานวา มีเจาหนาที่ไดรบั บาดเจบ็ จากการระเบดิ ๓ คน และมี รายงานวา พบผูไดรับสารกัมมันตภาพรงั สจี ากโรงไฟฟาพลงั งานนวิ เคลยี รแ ลวกวา ๑๖๐ ราย ในขณะเดียวกนั บริษทั พลงั งานไฟฟาโตเกียว ( TEPCO) ไดเร่มิ ใช นํ้าทะเลลดความรอ นของเครื่องผลิตไฟฟา พลังงานนิวเคลยี รเครื่องที่ ๒ ที่ เริม่ มีปญหาที่ระบบระบายความรอนทเ่ี ตาปฏกิ รณเชน เดยี วกัน เนื่องจาก หลังจากเกิดแผน ดินไหวระบบหยดุ ทาํ งานอัตโนมัติ ไดเริ่มทาํ งานทนั ทีเพ่ือ ยตุ ปิ ฏกิ ิรยิ านิวเคลียร หลงั จากปดระบบไปแลวแตเ นอื่ งจากยงั มคี วามรอ นที่ สะสมอยู จึงตอ งใช \"ระบบหลอ เยน็ \" เพื่อระบายความรอ นทสี่ ะสมอยู แมวา โดยปกติตองใชนํา้ บรสิ ุทธิใ์ นการหลอ เยน็ เพือ่ ลดการสกึ กรอ นของ Fuel Rod แตเน่อื งจากระบบหลอ เยน็ ทุกอยางขดั ขอ งหมด จึงจาํ เปนตองใชน ้ํา ทะเลแทน ความหวาดกลวั เรอื่ งเตาปฏิกรณนวิ เคลยี รท ่อี าจเกิดระเบิดขึ้นทํา ใหชาวตางชาติจํานวนมากพยายามเดินทางออกจากประเทศญปี่ ุน ทําให สนามบินนารติ ะเกิดความหนาแนนโดยตลอด การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๕ (๗) วนั ท่ี ๑๕ มีนาคม ๒๕๕๔ เวลา ๐๖.๑๐ น. ไดเกิดระเบิดข้นึ ที่บอ หลอ เยน็ ขางเตาปฏิกรณน ิวเคลยี รที่ ๒ ในโรงไฟฟา ฟุกุชมิ ะ ทําใหเตาปฏกิ รณไ ดรับ ความเสยี หาย มผี ูไ ดร ับบาดเจบ็ ๑๕ คน รฐั บาลญป่ี ุน คาด วา มีความเปน ไป ไดท่จี ะเกิดการร่วั ไหลอยา งรุนแรง จึงเรงอพยพประชาชน โดยรฐั บาลญ่ีปุน ไดแถลงอยางเปนทางการวา ไดรบั รายงานจาก บริษัทพลังงานไฟฟาโตเกยี ว (TEPCO) วาเกดิ การระเบิดทเี่ ตาปฏกิ รณนิวเคลียรหมายเลข ๒ ของ โรงไฟฟา นิวเคลยี รฟกุ ุชมิ ะ ไดอจิ ิ ซ่งึ ไดรบั ความเสยี หายจากแผนดินไหว เตาปฏิกรณน ิวเคลียรแหงนี้ วิศวกรไดส บู น้ําทะเลเขา สเู ตาปฏิกรณ เพ่ือ ปองกันการหลอมละลาย เนอื่ งจากระบบระบายความรอ นไดรับความ เสยี หายจากแผน ดนิ ไหว ซ่ึงการระเบิดที่เตาหมายเลข ๒ เกิดจากระดับนํา้ ท่ี ใชหลอเย็นลดตํา่ ลงถงึ ข้ันอันตราย ทําใหเ กดิ การระเบดิ ของระบบระบาย ความรอนของเตาปฏกิ รณน วิ เคลียรห มายเลข ๒ ในลกั ษณะเดียวกบั เตา ปฏิกรณน ิวเคลียรที่ ๑ และ ๓ และอาจจะมีผไู ดร บั สารกมั มนั ต ภาพรงั สถี ึง ๑๙๐ คน (๘) วันท่ี ๑๖ มีนาคม ๒๕๕๔ สถานการณ ดานนิวเคลยี รเร่มิ ทวคี วามรนุ แรง มากย่งิ ขึน้ เมอ่ื เกดิ เพลงิ ไหมแ ละระเบิดท่ีอาคารเตา ปฏิกรณที่ ๔ ซึ่งทาํ ใหมี การรั่วไหลของปรมิ าณรังสที เ่ี ปนอันตรายตอ มนุษยเ พ่ิมสงู กวามาตรฐานถึง ๘ เทา โดยการร่ัวไหลของกมั มนั ตรงั สีทว่ี ัดไดเ มื่อวันที่ ๑๖ มีนาคม ๒๐๑๑ เฉลีย่ อยูป ระมาณ ๓-๔ millisieverts ตอ ชั่วโมง) (๙) วนั ท่ี ๑๗ มนี าคม ๒๕๕๔ เวลา ๙:๔๘ น.(ตามเวลาทอ งถิ่น) กองกําลงั ปกปองประเทศไดใชเฮลคิ อปเตอรโ ปรยนา้ํ ทะเล เพื่อหลอ เยน็ เตาปฏิกรณท่ี ๓ และ ๔ หลังจากท่ตี อ งยกเลิกภารกิจเนือ่ งจากมกี ารแผร ังสีสูงเกินไป ตอ มาเจา หนาที่ TEPCO ตาํ รวจและทหารไดใชรถดบั เพลงิ ฉีดนา้ํ หลอเลย้ี ง เตาปฏิกรณทมี่ ปี ญ หาทัง้ หมด แมจะมีดนิ โคลนและสง่ิ กีดขวางท่ีคลนื่ สึนามิ ซัดเขามาทิง้ ไว โดยรถดบั เพลงิ น้ีไดร ับการออกแบบมาเปน พิเศษให เจาหนา ทีส่ ามารถปฏบิ ัติการไดโดยไมตองออกมาจากตวั ถงั รถ ทงั้ นี้แทง เชื้อเพลิงในเตาปฏิกรณท่ี ๑ ๒ และ ๓ ถูกน้ําทะเลฉีดเขา ทว มหมดและเร่มิ เย็นลง โดยไมการเกิดระเบิดขน้ึ มาอกี (๑๐) วนั ที่ ๑๙ มีนาคม ๒๕๕๔ เวลา ๒๑.๐๐ น. กระทรวงสาธารณสขุ แรงงาน และสวัสดกิ ารประเทศญปี่ นุ ไดย ืนยันการพบการปนเปอนไอโอดีนใน การจัดการภยั พิบตั ิและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๖ ผลิตภณั ฑอาหารท่จี งั หวัดฟูคชุ มิ า รอบโรงไฟฟานิวเคลยี รฟูคุชมิ า โดยไดมี การวัดปรมิ าณรังสใี นผลติ ภัณฑอาหารระหวา งวนั ที่ ๑๖ – ๑๘ มนี าคม และพบไอโอดีนกัมมนั ตรงั สี (ไมพบไอโซโทปรังสีอืน่ ๆ) แมว าไอโอดีน กมั มันตรงั สีจะมีคา ครงึ่ ชวี ติ ที่สน้ั ประมาณ ๘ วนั และสลายลงตามธรรมชาติ ภายในหนึ่งสปั ดาห แตกม็ คี วามเส่ยี งตอ สขุ ภาพถา ปนเปอนในอาหาร และ ถกู ดดู กลืนเขา สรู างกายมนุษย โดยอาจทาํ ลายตอ มไทรอยด โดยเฉพาะเด็ก และคนทม่ี อี ายุนอ ยจะมีความเส่ียงตอการถกู ทาํ ลายท่ีไทรอยดจ ากการ รับประทานไอโอดนี กัมมันตรงั สีเขา ไป (๑๑) หนวยงานในประเทศญีป่ นุ ไดด ําเนินมาตรการสาํ คัญ ๒ มาตรการในการ จดั การกับการปนเปอ นไอโอดีนกัมมนั ตรงั สี ในผลิตภณั ฑอ าหาร มาตรการที่ ๑ วนั ท่ี ๑๖ มนี าคม คณะกรรมการความปลอดภยั นิวเคลยี ร ของประเทศญปี่ ุนไดเ สนอแนะใหหนว ยงานทอ งถิ่นแจงผู อพยพในบรเิ วณ ๒๐ กิโลเมตรรับประทานไอโอดนี เสถียร เพื่อปองกนั การสะสมของไอโอดีนกัมมนั ตรังสี ในตอม ไทรอยด โดยไดมีการเตรียมไอโอดนี เสถยี รแบบเม็ดและ น้าํ (สาํ หรบั เด็ก) ไวแลวท่ีศูนยอพยพ มาตรการที่ ๒ กระทรวงสาธารณสุข แรงงานและสวสั ดกิ ารไดส งั่ ใหหยุด การขายผลติ ภัณฑอ าหารทกุ ชนิดท่ีมาจากจังหวดั ฟูคชุ ิมา และ ทบวงการพลงั งานปรมาณรู ะหวา งประเทศไดสง ขอมลู น้ไี ปยังองคก ารอาหารและเกษตรสหประชาชาติ (Food and Agriculture Organization : FAO) และ องคการสาธารณสุขโลก (World Health Organization :WHO) และยังคงรายงานความกาวหนาอยางตอเน่ือง (๑๒) วันท่ี ๒๗ มนี าคม ๒๕๕๔ เจาหนาทีต่ รวจพบระดบั กมั มนั ตรงั สรี วั ไหลใน ทะเลใกลโรงไฟฟานวิ เคลยี รฟ กุ ชุ มิ ะทเ่ี กิดการระเบดิ โดยตรวจพบวา มี ระดับกัมมนั ตรังสีรวั ไหลเพิม่ สูงกวา เดมิ ถงึ ๑,๘๕๐ เทา ซ่ึงคาดวา นา จะ เกิด จากรอยร่วั ของเตาปฏิกรณน ิวเคลียรเ ตาใดเตาหนึ่งของโรงงาน ซึง่ ยังไมม ี การระบแุ นชดั วา การรว่ั ไหลมาจากเตาใด และสาํ นกั งานความปลอดภัยทาง นวิ เคลยี รและอตุ สาหกรรมของญป่ี ุนตรวจพบสาร กมั มนั ตภาพรังสีชนดิ ไอ การจัดการภยั พิบัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๗ โอไดน-๑๓๑ ปนเปอ นในนา้ํ ทะเลใกลโรงไฟฟา นิวเคลียรฟ ุกุชิมะในระดบั สงู กวา มาตรฐานดาน ความปลอดภัย ๑,๒๕๐ เทา (๑๓) วนั ที่ ๒๙ มนี าคม ๒๕๕๔ สํานักขาวรอยเตอรไดเผยแพรสรปุ สถานการณ จากเหตกุ ารณภยั พบิ ตั แิ ผนดนิ ไหวและคลนื่ ยักษส นึ ามถิ ลมเมอื่ วนั ท่ี ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ โดย ณ วนั ที่ ๒๙ มีนาคม ๒๕๕๔ มรี ายงานความเสียหาย ดงั น้ี • สํานักงานตํารวจแหงชาตญิ ปี่ นุ (National Police Agency (Japan): NPA(Japan)) ไดยืนยันจาํ นวนผเู สียชวี ติ โดยยืนยนั วามี ผูเ สียชวี ิต ๑๑,๑๖๘ คน และยงั มผี ูสูญหาย ๑๖,๔๐๗ คน อาคาร ๑๘,๗๘๒ อาคารเสียหายทัง้ หลัง • ประชาชนจาํ นวน ๑๗๕,๐๒๐ คน ยังพักอยูในศูนยช วยเหลือทั่ว ประเทศ โดยรฐั บาลญ่ปี ุน ไดก าํ หนดใหพืน้ ทใ่ี นรศั มี ๒๐ กโิ ลเมตร รอบโรงไฟฟาพลงั งานนวิ เคลยี รฟุกชุ มิ ะ ซึ่งมปี ระชากรประมาณ ๑๗๗,๕๐๐ คน เปนเขตอพยพ ซึ่งประชากรสว นใหญไ ดอพยพแลว สว นผูท ี่ยงั อยใู นพนื้ ทดี่ งั กลา วไดรับคําแนะนําใหอพยพหรอื อยใู น บา นเพอื่ หลกี เลีย่ งการสมั ผัสสารกัมมนั ตภาพรงั สี • บา นเรอื น ๑๘๓,๔๓๑ หลงั ในพ้ืนทภี่ าคเหนือยงั ประสบปญหาไมม ี ไฟฟา และอีก ไมต่ํากวา ๓๐๐,๐๐๐ หลงั ใน ๘ เขตปกครองไมม ี นํา้ อุปโภคบรโิ ภค • รัฐบาลญปี่ นุ ความเสยี หายทางเศรษฐกจิ โดยประเมินความเสยี หาย ทางเศรษฐกิจจากแผนดนิ ไหวและคลน่ื ยักษสนึ ามิ เบือ้ งตนอยู ระหวาง ๑๔,๕๐๐ ถงึ ๓๔,๖๐๐ ลานเหรยี ญสหรัฐฯ อัดฉีดเงินเขา สรู ะบบอยา งนอ ย ๑๕ ลานลานเยนเมื่อวันท่ี ๑๔ มีนาคม ๒๕๕๔ เพ่ือพยายามฟนฟสู ภาพการตลาดใหก ลับคืนสูสภาพปกติ และ วันท่ี ๒๑ มีนาคม ธนาคารโลก ไดประมาณการความเสียหาย ระหวาง ๑๒๒ ,๐๐๐ ถงึ ๒๓๕ ,๐๐๐ ลาน เหรียญสหรฐั ฯ รัฐบาล ญ่ีปนุ ประกาศวามูลคาความเสียหายจากภยั พบิ ตั ิแผนดนิ ไหวและ คล่ืนสึนามิอาจมมี ูลคาสูงถงึ ๓๐๙ ,๐๐๐ ลา น เหรยี ญ สหรฐั ฯ ซ่ึง ประมาณการนีย้ งั ไมรวมความเสยี หายในภาคผลิตตา งๆ ทไี่ ม การจัดการภัยพบิ ตั แิ ละการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๘ สามารถดาํ เนนิ การผลติ ไดเ น่อื งจากขาดแคลนไฟฟา และ ผลกระทบจากระบบเศรษฐกจิ ท่ีถูกกระทบจากเหตุการณภ ัยพิบัติ • รฐั บาลญี่ปนุ คาดวา จะตอ งใชง บประมาณในการซอมแซมบรู ณะ ความเสยี หายมากกวา ท่ีใชในการบรู ณะเมืองโกเบจากเหตุการณ แผน ดนิ ไหวเมื่อป ๒๕๓๘ (ค.ศ. ๑๙๙๕) และสง ผลกระทบตอ ประมาณการผลิตภณั ฑม วลรวมภายในประเทศ • ถงึ ปจ จบุ ันรัฐบาลญี่ปุนไดร ับขอ เสนอการชว ยเหลือจาก ๑๓๔ ประเทศ และองคก รอสิ ระระหวางประเทศ ๓๙ องคกร ๓.๓.๔ สรุปผลกระทบแตล ะดา น (๑) ผลกระทบดา นเศรษฐกจิ • ผลกระทบทางเศรษฐกจิ ในภาพรวม ภยั พิบตั ิแผนดินไหวและ คลืน่ สึนามิไดสรา งความเสียหายไวอ ยางมหาศาล ธนาคารโลกได ประมาณการความเสยี หายไวร ะหวา ง ๑๒๒,๐๐๐ ถงึ ๒๓๕,๐๐๐ ลานเหรียญสหรัฐฯ เม่ือวันที่ ๒๑ มีนาคม ๒๕๕๔ ขณะทร่ี ฐั บาล ญ่ีปุน ได ประกาศวามลู คา ความเสียหายจากภัยพบิ ัติแผนดนิ ไหว และคล่นื สนึ ามอิ าจมีมลู คาสูงถงึ ๓๐๙,๐๐๐ ลานเหรยี ญ สหรฐั ฯ ซง่ึ ทาํ ใหมนั เปน ภัยธรรมชาติท่ีสรา งความเสยี หายมากท่สี ุดเทา ที่มี การบนั ทกึ มา เหตภุ ยั พิบตั แิ ละวกิ ฤตินวิ เคลยี รท เี่ กดิ ขึ้น สงผลให กองทุนการเงินระหวา งประเทศ ( IMF) ปรับลดคาดการณก าร ขยายตวั ของเศรษฐกิจญีป่ นุ ลงจากเดิม โดยวิกฤตนิ ิวเคลยี รท่ี ยืดเย้อื มีแนวโนมสง ผลกระทบเชงิ ลบตอความเชอื่ ม่ันผบู รโิ ภคและ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ อืน่ ๆ อยา งหลีกเล่ียงไดย าก • ผลกระทบตอระบบคมนาคม โครงสรา งพ้ืนฐาน และระบบ โทรคมนาคม แผนดินไหวและคลน่ื สนึ ามไิ ดสรา ง ความเสยี หาย อยางหนักตอถนน รางรถไฟ และทา เรอื โดยทา เรอื ทาง ตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ไดแก ฮาชิโนเฮะ เซนได อชิ ิโนมากิ และโอ นาฮามะ ถกู ทาํ ลาย ในขณะทที่ าเรอื ชบิ ะ (ซ่ึงรองรับอุตสาหกรรม ไฮโดรคารบอน) และทาเรือคาชิมะ ซึ่งเปน ทา เรอื ขนสง สินคาขนาด ใหญท สี่ ุดเปน อันดับเกาในญปี่ นุ ก็ไดรบั ความเสยี หายเชน กัน การจดั การภยั พิบัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๓๙ นอกจากน้ี ยงั มี เหตุเพลิงไหมในหลายพนื้ ที่ และเขือ่ นชลประทาน ฟจุ ินุมะแตก ทาํ ใหเกดิ อทุ กภัยและนํ้าไดพดั พาบา นเรอื นหลายหลงั ไปกบั กระแสน้าํ สว นบริการโทรศพั ทเคลอ่ื นท่ีและสายดนิ ไดร บั ผลกระทบอยางมากในพน้ื ที่แผน ดนิ ไหว บริการอนิ เทอรเน็ตสว น ใหญไมไดร ับผลกระทบในพ้ืนทีท่ ส่ี าธารณปู โภคพน้ื ฐานยังคงมอี ยู ถงึ แมว าแผนดินไหวจะสรางความเสียหายแกระบบเคเบลิ ใตท ะเล หลายสวนในพน้ื ทที่ ไี่ ดร บั ผลกระทบ ระบบเหลาน้ีสามารถเล่ียง สวนทไ่ี ดร บั ผลกระทบไปยังสวนท่ีซ้ําซอนกนั แทน หลังเกิดภยั พิบัติ ในญ่ีปนุ มีเพยี งไมก ี่เวบ็ ไซตเ ทา นน้ั ท่ไี มสามารถเขาถงึ ได โดยผู ใหบริการ Hot spot Wifi หลายแหง ไดร บั มอื กับเหตแุ ผนดินไหว โดยใหบ รกิ ารเขา ถงึ เครอื ขา ยโดยไมเสียคาใชจา ย • ผลกระทบตอภาคเกษตรกรรม พนื้ ท่ีทไี่ ดรับความเสียหายหนกั ที่สดุ จากแผน ดินไหวและสึนามเิ ปน พนื้ ท่ที ี่มีศกั ยภาพสูงในการปลกู ขา วของ ญป่ี นุ โดยเปนแหลงผลติ ขาวเกอื บรอ ยละ ๒๐ ของปริมาณขา ว ทงั้ หมดที่ผลิตไดใ นประเทศ • ผลกระทบตอ ธุรกจิ การสงออกอาหาร สว นภาคการสง ออกอาหาร ของญีป่ ุน กไ็ ดร บั ผลกระทบอยา งมากจากเหตกุ ารณ กัมมนั ตภาพรงั สที ี่รัว่ ไหลจากโรงไฟฟานวิ เคลียรฟุกุชิมะไดอชิ ิ โดย ประเทศคคู า ไดสั่งระงับการนาํ เขาอาหารจากญี่ปนุ หลงั จากมกี าร ตรวจพบสารกัมมันตภาพรังสีเกนิ มาตรฐานในผลติ ภัณฑอาหาร ไดแก พืชผัก และนมสดจากฟารมในพ้ืนทใี่ กลโ รงไฟฟานิวเคลียร รวมทง้ั อาหารทะเล โดยลาสุด ประเทศจนี ไดห ามนาํ เขา ผลิตภัณฑ การเกษตรของญปี่ ุนเพ่มิ เปน ๑๒ พืน้ ที่ นอกจากน้ี มรี ายงานในวนั อาทติ ยวา เจาหนาท่จี งั หวัดฟุกชุ มิ ะไดสุมตรวจปลาทะเลจบั จาก นอกชายฝง และพบวามีปลาแซนดแลนซหรือปลาโคนาโงะ มี ปรมิ าณซเี ซียมสูงถึง ๕๗๐ เบคเคอเรล ตอ กโิ ลกรมั เกนิ กวา ท่ี กฎหมายกําหนด ๗๐ เบคเคอเรล • ผลกระทบตอ อุตสาหกรรมพลงั งานนิวเคลียร จากวิกฤตนิ ิวเคลียร ในญี่ปุน ทาํ ให นานาประเทศเรม่ิ พิจารณาทบทวน หรือถอนตัวจาก พลงั งานนวิ เคลียร ตงั้ แต เอเชยี ไปจนถึงยโุ รป ในช้ันตอ มา ยังผลให การจดั การภัยพบิ ตั ิและการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๐ บริษทั ทท่ี ําธุรกิจเกยี่ วขอ งกับพลังงานนวิ เคลยี รของญ่ปี ุนไดรบั ผลกระทบดานยอดขายและรายได เชน โตชิบา และฮิตาชิ บรษิ ัทผลติ เตาปฏกิ รณช น้ั นําของโลก ท่ีมีแนวโนมสงู ทีจ่ ะขายสนิ คา ไม ได โดยเฉพาะ Toshiba ที่มีสวนชวยสรา งเตาปฏิกรณ ๔ ใน ๖ เตาของ โรงงานหมายเลข ๑ และ ที่สาํ คญั ท่สี ุด คอื ผลกระทบ ทมี่ ีตอความ พยายามในการสรางภาพลักษณท่ีดขี องอตุ สาหกรรมนิวเคลียร ซ่งึ ตอง ยอมรบั วา วิกฤตินิวเคลยี รใ นญี่ปนุ คร้ังนไี้ ดสง ผลกระทบดา นจติ วิทยา อยา งรนุ แรงไปทัว่ โลก • ผลกระทบตอ อตุ สาหกรรมยานยนต อุตสาหกรรมยานยนตข อง ญ่ปี นุ ซงึ่ เปน ผจู ดั จาํ หนายรถยนตร ายใหญอนั ดบั ๒ ของโลก จาํ นวน มากยงั คงอยใู นภาวะห ยดุ ชะงกั ทัง้ ๆ ทีม่ ีโรงงานเพียงไมก่แี หงที่ไดรบั ความเสียหายอยา งรุนแรง ซงึ่ หลงั จากเหตกุ ารณแ ผนดนิ ไหว คนงาน โรงงานรถยนตหลายพันคน ถูกสัง่ ใหพักอยูกับบา น และบรรดา บริษัทผูผลติ รถยนต เชน โตโยตา ฮอนดา และอน่ื ๆ สญู เสยี รายได หลายพนั ลา น เหรยี ญ สหรัฐ ฯ ขณะที่ โรงงานผลิตรถยนตใ นญี่ปนุ พยายามอยางหนกั ทจี่ ะกลับมาเดนิ เครอื่ งเริม่ ตน การผลติ ใหม แต เน่อื งจากอะไหลแ ละอปุ กรณอ ื่นๆ ท่ถี ูกสง โดยทางเรือ ซึง่ การเดนิ ทาง เปนไปอยา งลา ชา ทําใหการผลติ ในโรงงานตางๆ ในสหรัฐฯ ยโุ รป และ เอเชยี ลดลง นอกจากนี้ โรงงานประกอบช้นิ สวนรถยนตหลายแหง ของคา ยรถสัญชาติญี่ปนุ ในตางประเทศ เรม่ิ ไดรบั ผลกระทบจากภาวะ ขาดแคลนช้นิ สว นประกอบรถยนตบ างแลว ดังจะเหน็ ไดจ ากกรณีที่ ผูผลติ รถยนตร ายใหญของญป่ี นุ ไดงดการผลิตชวงลว งเวลาท่โี รงงาน ๑๔ แหง ในอเมริกาเหนอื ซ่งึ หากคายรถญีป่ นุ ระงับการผลิตในทีอ่ น่ื ๆ อีก ภาคอุตสาหกรรมยานยนตท่วั โลกจะไดร บั ผลกระทบท่ีรุนแรง กลาว ได วา นีค่ ือผลกระทบทีร่ นุ แรงท่สี ดุ เทาทเ่ี คยเกดิ ขน้ึ ใน ประวตั ิศาสตรข องอตุ สาหกรรมยานยนตข องญีป่ นุ (๒) ผลกระทบดานสังคมและสงิ่ แวดลอม • การปนเปอ นของสารกัมมันตภาพรงั สตี อ ดิน อากาศ และน้ํา ทะเล การระเบดิ ของอาคารครอบเตาและการหลอมละลาย บางสวนของแทงเช้อื เพลิงนิวเคลียร ทาํ ใหก มั มันตภาพรงั สี แพรกระจายสูอ ากาศ รวมทั้งดินและนา้ํ โดยรัฐบาลไดสัง่ การใหทกุ จงั หวัด รวม ๔๗ จังหวดั เพ่มิ ความถี่ในการตรวจวัดปรมิ าณสาร การจดั การภยั พบิ ัติและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๑ กมั มนั ตรังสใี นน้ําประปา ฝุน ฝน หิมะ รวมไปถงึ รังสีแกมมา ใน บรรยากาศ เพอื่ ความปลอดภัย ทงั้ นี้ บริษทั เทป็ โกและรัฐบาล ญปี่ นุ พยายามควบคุมความรอนและการปนเปอนของสาร กัมมนั ตรงั สีอยางเตม็ ที่ แตค าดวาตอ งใชเวลาอกี หลายเดือน • การอพยพประชากร หลงั จากการปนเปอ นดังกลาว รัฐบาลญี่ปุน จึงตองประกาศใหประชาชนซ่งึ อยูอ าศัยในรศั มี ๒๐–๓๐ กิโลเมตร รอบโรงไฟฟานิวเคลียรฟ กุ ุชมิ ะไดอชิ ิ อพยพ ออกนอกพ้นื ท่ี ทงั้ นี้ ยงั ไมส ามารถใหความกระจา ยไดว าจะสามารถ อพยพ กลับไปใช ชีวิตปกติในพนื้ ที่เดมิ ไดเม่ือใด • ผลกระทบตอ ความมัน่ คงดานอาหาร มีการตรวจพบการปนเปอ น ของสารกมั มันตภาพรงั สีในอาหารเกินมาตรฐานความปลอดภยั ทาํ ใหม คี ําสัง่ หามจาํ หนายนา้ํ นมดิบจากฟกู ุชมิ า และหา ม จําหนา ย ผักขมจาก อบิ าราคิ และเมอื งรอบโรงไฟฟานวิ เคลยี ร หลงั จาก พบวา มีปรมิ าณกัมมันตรงั สไี อโอดนี และซีเซยี มมากกวา มาตรฐาน และสงั่ ระงับการกระจายผกั ในพนื้ ทอี่ อกนอกจังหวดั นอกจากน้ี กมั มันตภาพรงั สที ีร่ ัว่ ไหลลงทะเล อาจจะยิง่ เพ่มิ การนาํ เขา อาหาร ทะเลจากประเทศเพือ่ นบา นจากในปจจุบันทน่ี ําเขา ถงึ เกอื บรอยละ ๔๐ สําหรับน้าํ บรโิ ภค รัฐบาลไดสัง่ หามประชาชนดมื่ น้ําประปาใน หมบู า นใกลก บั โรงไฟฟานิวเคลยี ร หลงั ตรวจพบการปนเปอ นของ กัมมันตรังสีในระดับสงู เพิม่ ขน้ึ ถึง ๓ เทา ตวั • ผลกระทบตอ วถิ ชี ีวิตความเปน อยูและระบบสาธารณปู โภค มี อาคารท่ถี ูกทําลายหรอื ไดร ับความเสียหายกวา ๑๒๕,๐๐๐ หลงั บานเรอื นราว ๔.๔ ลานหลงั คาเรือนทางตะวันออกเฉียงเหนอื ของ ญ่ปี นุ ไมมีกระแสไฟฟาใช และอกี ๑.๕ ลา นคนไมมีนํา้ ใช นอกจากนี้ รฐั บาลประกาศหามทําการประมงในระยะรศั มี ๓๐ กโิ ลเมตรจากโรงปฏิกรณน วิ เคลยี ร หลงั ตรวจพบ สารกัมมนั ตรังสี ไอโอดนี และซีเซ่ยี ม ปนเปอ นในน้าํ ทะเลใกลก บั โรงไฟฟานวิ เคลยี ร สงู ขึน้ ซง่ึ จะสง ผลโดยตรงตอ วถิ ชี วี ิตของหมูบานชาวประมง พื้นบานทันที การจดั การภัยพบิ ัตแิ ละการฟนฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๒ ๓.๓.๕ ปจ จยั ทส่ี ง ผลตอ ความเสยี หายจากแผน ดนิ ไหวและคลื่นยกั ษส นึ ามิ (๑) การทป่ี ระเทศญ่ีปุนตัง้ อยูในแนวรอยเลอื่ นของเปลอื กโลกทเ่ี รียกวา “วง แหวนแหง ไฟ” (Pacific Ring of Fire หรือ the Ring of fire) ทาํ ใหตอ ง ประสบกับการเกดิ แผน ดินไหวโดยตลอด ท้งั แผน ดนิ ไหวบนแผน ดนิ และ แผนดนิ ไหวใตพ ืน้ มหาสมุทร โดยเฉพาะการเกดิ แผนดนิ ไหวและภเู ขาไฟ ระเบดิ ทเี่ กิดขึน้ ใตพื้นมหาสมุทรสว นใหญจะสงผลใหเกิดคล่นื ยกั ษสนึ ามิ ตามมา สรางความเสียหายตอชวี ติ และทรพั ยส นิ ของประชาชนในพนื้ ท่ี โดยเฉพาะชายฝง ทะเลดา นมหาสมุทรแปซฟิ ก ของญีป่ นุ ที่ตอ งประสบภัย จากคลนื่ สนึ ามมิ าแลวหลายครงั้ (๒) เขตปกครองโทโฮกุ ��ตง้ั อยูบริเวณทศิ ตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะฮอน 18 ชู พืน้ ท่ีถูกแบงออกโดยเทือกเขาในแนวเหนอื ใตเปน สองดาน คือพืน้ ท่ีดาน ฝง ทะเลญีป่ ุนซ่งึ จะมอี ากาศหนาวเย็น หมิ ะตกหนกั ในฤดูหนาว ในขณะที่ พ้ืนที่ดานฝง มหาสมทุ รแปซฟิ ก จะมีอากาศอบอนุ กวา การที่พน้ื ทีส่ วนใหญ เปนเทอื กเขาขรุขระ และคนญ่ีปนุ ไมนยิ มอยูบนภูเขา จึงมกี ารสรา งชุมชน บริเวณ ทร่ี าบชายฝง หรือหบุ เขา โดยประชาชนสวนมากจะอาศยั และทํา เกษตรกรรมอยูในพ้นื ทร่ี าบเรยี กวา ท่ีราบโทโฮกุ (Tohoku) (๓) ประชากรท่ีอาศัยอยใู นแถบโทโฮกมุ ีอยูป ระมาณ ๙ .๘๕ ลานคน หากเทียบ กบั มาตรฐานของญี่ปนุ แลว จัดวามปี ระชากรคอ นขา งเบาบาง ซง่ึ พ้ืนท่ีสว น ใหญข องทีร่ าบโทโฮกถุ กู ใชเพอื่ การ เกษตรกรรม โดยผลผลิตขา วท่ปี ลูกใน พืน้ ท่ีน้คี ดิ เปน จาํ นวน ๑ ใน ๔ ของท้งั ประเทศ อยา งไรก็ตามการทีพ่ นื้ ท่ี ดังกลาวเปนทร่ี าบลมุ เม่อื ถูกคล่นื ยักษส ึนามิพดั ทําลายจงึ มรี ะดบั และ ขอบเขตของความเสียหายอยา งกวา งขวาง บางพ้ืนที่ไดร ับผลกระทบ เลวรายจนเหลือเพียงเศษซาก และแทบจะไมเ หลอื สง่ิ ปลกู สรางใดๆ เหลืออยู แมว า จะมีการกอสรางกาํ แพงกน้ั น้ําเพื่อปอ งกันคล่ืนยกั ษสนึ ามิ ซ่ึง มีความยาวประมาณรอ ยละ ๔๐ ของแนวชายฝงดา นแปซฟิ ก ท้ังหมด (๓๔,๗๕๑ กโิ ลเมตร) และมีความสูงถงึ ๑๒ เมตรกต็ าม แตคลน่ื สึนามกิ ็ไหล ขามกําแพงกั้นน้าํ บางสว น และทําใหก ําแพงบางแหงพงั ทลาย และ กระแสน้ําที่รุนแรงไดพ ดั ทาํ ลายชวี ิตและทรพั ยสนิ ในพืน้ ทโ่ี ดยรอบเปน จาํ นวนมาก ��เขตปกครองโทโฮกุ ประกอบดว ย ๖ จงั หวัด ไดแ กจังหวัดอาโอโมริเมอื งหลวงช่อื อาโอโมริ จงั หวัดอิวาเตะเมอื งหลวงชื่อโมริโอกะ จงั หวดั มิยากิ เมืองหลวงชือ่ เซนได จังหวัดอะกิตะเมอื งหลวงชอ่ื อะกติ ะ จังหวัดยะมางาตะเมืองหลวงชอื่ ยะมางาตะ และจงั หวัดฟกู ชุ ิมะเมืองหลวงช่อื ฟกู ชุ มิ ะ การจัดการภัยพิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๓ ๓.๓.๕ การเตรียมการปองกนั ภยั พบิ ตั ขิ องประเทศญีป่ นุ (๑) ระบบ เตือนภยั ประเทศญี่ปุนตง้ั อยูในเขตเสีย่ งภัยทส่ี ุดของการเกดิ แผน ดนิ ไหวและภูเขาไฟระเบิด การทตี่ องเผชญิ กบั ภยั พบิ ัตริ า ยแรงอยาง ตอ เน่ือง ทาํ ใหตอ งเตรียมพรอมเพอื่ รองรับภัยพิบตั ติ ลอดเวลา ปจ จุบัน ระบบการปองกันและการเตือนภัยท่ญี ป่ี ุนพฒั นาขน้ึ ถอื วาที่ ดที ส่ี ดุ ในโลก โดยเหตุการณภ ัยพิบตั ิเมอื่ วนั ท่ี ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๔ น้ัน แมจะเกดิ ความ สญู เสยี ทีไ่ มส ามารถประมาณได แตเปน ท่ยี อมรบั วาระบบเตอื นภัยทร่ี วดเรว็ แมนยาํ และมีประสิทธิภาพ ไดช ว ยรักษาชวี ิตของประชาชนไวไดน ับหมนื่ คน • หนวยงานรบั ผดิ ชอบ ดา นตรวจสอบ ติดตามและแจงเตอื นภัยอัน เกดิ จากภัยธรรมชาติ คือศูนยอุตนุ ยิ มวิทยาของญีป่ ุน ( The Japanese Meteorological Agency: JMA) โดยในภาวะปกติ JMA จะทาํ หนา ที่เปนศนู ยบรกิ ารดา นสภาพอากาศของรัฐบาล ญปี่ นุ ทําหนา ที่รวบรวมและรายงานขอมูลสภาพอากาศ รวมท้ัง พยากรณอ ากาศสําหรบั ประเทศญ่ปี นุ มฐี านะเปน หนวยงานกงึ่ อิสระสังกัดกระทรวงทดี่ นิ สาธารณปู โภคและการขนสง นอกจากน้ี ยังรบั ผิดชอบการสงั เกตการณ การ เตือนภัย แผนดนิ ไหว คลืน่ สึนามิ และการปะทขุ องภูเขาไฟ โดย ตดิ ตัง้ จุด ตรวจวดั ความรนุ แรงของแผน ดนิ ไหว ๖๒๗ จุดทวั่ ประเทศ JMA มี สาํ นกั งานใหญอ ยูทีก่ รงุ โตเกยี ว และมีสาํ นักงาน ๖ แหง ในระดับ ภูมภิ าค ไดแ ก เมืองซับโปโร เซนได โตเกยี ว โอซากา ฟูกโู อกา และนาฮา นอกจากนี้ JMA ยงั เปน ศนู ยกลางอุตนุ ยิ มวิทยาสวน ภูมิภาคแปซิฟกตะวันตกเฉยี งเหนอื และ ทําหนา ท่ี ใหค าํ ปรึกษา เก่ยี วกับไซโคลนเขตรอ นในภูมภิ าคดวย • การตรวจจบั ภัยพิบตั ิ ระบบเตือนภัยแผน ดนิ ไหวของประเทศ ญ่ปี นุ ทํางานอตั โนมตั ภิ ายใน ๓ วินาที หลงั เกิดแรงสั่นสะเทอื นท่ี ศูนยก ลาง โดยคลนื่ แผนดินไหวใชเ วลา ๙๐ วินาทใี นการเดินทาง ถงึ กรงุ โตเกยี ว สวนการเตอื นภยั สนึ ามิใชเ วลา ๓ นาทีหลังเกดิ แผนดินไหว โดยคลื่นสึนามิใชเ วลาเดนิ ทาง ๖ นาที กอนพดั ถลม ชายฝง ทีอ่ ยใู กลจ ุดศูนยก ลาง แผนดินไหว ซง่ึ พ้ืนท่ที ่ีถกู ทําลาย รนุ แรงมากทีส่ ุด ประชาชนมีเวลาราว ๑๕ นาที ในการอพยพไปสู ทปี่ ลอดภัย การไดรบั สัญญาณเตือนภยั ลวงหนา แมจะเปนแคชวง วนิ าที หรือ ๑ - ๒ นาที กอนท่ีแรงสั่นสะเทอื นทีม่ ีพลังมหาศาลจะ เขา มาถงึ นบั เปน ชวงเวลาวกิ ฤติสําหรบั การหา ท่ีกําบงั และยตุ ิ การจดั การภัยพบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๔ กิจกรรมตา งๆ ซ่งึ ชว ยปอ งกันการสญู เสยี ทีอ่ าจเกิดขน้ึ ตามมาเปน อันมาก • ระบบแจงเตอื นภัย แผน ดนิ ไหว ลวงหนา ทํางานโดยรวบรวม ขอ มูลจากหนวย ตรวจจบั สญั ญาณ แผนดนิ ไหวท่มี ี มากกวา ๑,๐๐๐ แหง ทั่วประเทศ เม่ือเกดิ แผนดนิ ไหว เคร่อื งตรวจจับสญั ญาณจะ เริ่มทํางานโดยจะหาจุดพิกัดของศนู ยก ลางการไหว ความรุนแรง และประเมินความเสยี่ งของพ้ืนทีโ่ ดยรอบจุดศนู ยกลาง แลวสงคลน่ื ขนาดเล็กเรียกวาคลืน่ ปฐมภมู ิ ( P-wave: Preliminary Tremor) ออกมา เม่ือเคร่ืองตรวจจบั สญั ญาณจะประมวลผลตา งๆ แลวสง เขาไปยังศูนยข อมลู แผน ดินไหวสว นกลาง คือ สาํ นกั งาน อตุ ุนิยมวทิ ยาของญ่ีปนุ ภายในเวลาไมก ่ีวินาที กอ นทค่ี ลืน่ แผนดนิ ไหวแบบรุนแรง S wave (Principal Motion) จะแผข ยาย ออกมา ระบบน้ีไดมกี ารทดลองใชมานานและพัฒนาขน้ึ มาจน สามารถประกาศใชอยา งเปนทางการเมอื่ ตนเดือนตลุ าคมป ๒๐๐๗ • เมือ่ เกิดแผน ดนิ ไหว ระบบจะสงสัญญาณเตือนภยั อตั โนมัติถึง ประชาชนโดยตรงทางโทรศพั ท เคล่ือนท่ี และผานสถานโี ทรทัศน วทิ ยุ รวมทัง้ การแจง เตอื นในสถานประกอบการ โรงงาน โรงพยาบาล และโรงเรยี น ผานระบบ “Area Mail Disaster Information Service” • แผน ดินไหวเม่อื วันท่ี ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ เกิดขน้ึ เวลา ๑๔ นาฬกิ า ๔๖ นาที ๔๕ วนิ าที ระบบเตือนภยั แผนดนิ ไหว ทาํ งาน อตั โนมัตเิ ม่ือเวลา ๑๔ นาฬิกา ๔๖ นาที ๔๘ วนิ าที โดยคลนื่ แผนดินไหวซึ่งเคลอื่ นท่ดี วยอตั ราเรว็ ๔ กโิ ลเมตรตอ วนิ าที ใชเ วลา ๙๐ วนิ าที ในการเดินทางจากศูนยก ลางแผน ดนิ ไหวไปยัง กรงุ โตเกียว แสดงใหเ ห็นถงึ ประสทิ ธภิ าพของระบบการเตอื นภยั ที่ ชวยรกั ษาชวี ิตประชาชนไวไดเ ปนจํานวนมาก • ระบบแจง เตอื นภัยสึนามิ การเตือนภยั สึนามิครงั้ แรกเกดิ ขนึ้ เมอื่ ป ๒๔๘๔ (ค.ศ. ๑๙๔๑) ทหี่ นวยงานอุตนุ ยิ มวทิ ยาทองถ่นิ ในเขตเซน การจัดการภัยพบิ ตั ิและการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๕ ได ซง่ึ เปนเขตท่ีตอ งเผชิญกับการเกิดสนึ ามบิ อ ยครัง้ ในสมัยนัน้ เปน การเตอื นภยั ระดับทองถิน่ โดยใชส ถานกี ระจายเสียงของ ทองถน่ิ และการตดิ ตอ ผานโทรศัพทถ งึ สถานี ตาํ รวจ โดยใชเ วลา ประมาณ ๑๐ - ๒๐ นาทีหลงั การเกิด แผน ดินไหว รฐั บาล ญี่ปนุ ไดพ ฒั นาระบบ เตือนภยั สนึ ามิขึ้น พรอ มกับประเทศ สหรัฐอเมรกิ า ภายหลงั การวางระบบ เตือนภยั สนึ ามใิ น มหาสมุทรแปซิฟค • รัฐบาลญีป่ นุ ตดิ ตง้ั ระบบเตอื นภัยสึนามิแลว เสรจ็ เมอ่ื ป ๒๔๙๕ (ค.ศ. ๑๙๕๒ ) ประกอบดวยเซ็นเซอร ๓๐๐ ตัว รอบพนื้ ผิว มหาสมุทร และเซ็นเซอรใตน ํา้ ๘๐ ตวั เพื่อตรวจจับ แรงส่นั สะเทือน และตดิ ตามความเปลยี่ นแปลง ปจจัยทจ่ี ําเปน ใน การพยากรณการเกิดสนึ ามิ ไดแ ก การเคลอื่ นไหวของศูนยกลางใต พ้ืนผวิ มหาสมทุ ร และระดับความรุนแรงของแผน ดินไหวซ่ึงไดรับ การคาํ นวณโดยคอมพิวเตอรอ ัตโนมัติ มีการจัดทําแบบจําลองเพ่ือ ชว ยในการคํานวณมากกวา ๑๐๐,๐๐๐ แบบจาํ ลอง รวมกับการ ตรวจสอบรว มกันทั้งคนและเครื่องมือ เพือ่ แสดงผลของการเกดิ สึ นามิ โดยแสดงความสูง ความเรว็ ตาํ แหนง และระยะเวลาท่ีจะซดั ถึงชายฝง ศูนยเตือนภยั สึนามิภูมภิ าคจะเผยแพรข อมูลเตอื นภัย โดยสายการติดตอภาคพ้ืนดนิ และดาวเทยี ม ตอ ไปยงั องคก รและ สาธารณะ สวนประชาชนที่อาศยั อยูน อกพืน้ ท่ดี งั กลา วกจ็ ะมีการ แจงใหเ ตรียมพรอม และคอยเฝา ตดิ ตามสถานการณจ ากศูนยเ ตอื น ภยั • หลกั การสาํ คัญในการเตือนภัยคือการแขง กบั เวลาและตองมคี วาม แมนยาํ โดยการเตอื นภยั สึนามิจะใชเวลายาวนานกวา การเตอื นภยั แผน ดนิ ไหวเนือ่ งจากตอ งมีการคํานวณโดยละเอียด ทัง้ นี้ การจดั การภัยพบิ ัติและการฟนฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๖ เทคโนโลยใี นการวัดการเกิดแผนดินไหวและการประเมินระดับ ความรุนแรงของสึนามิ ไดรับการพฒั นามาตลอด ทําใหเปา หมาย ระยะเวลาการเตือนภัยลดลงทกุ ป จาก ๒๐ นาที ในป ๒๕๐๘ (ค.ศ. ๑๙๖๕) ลดมาเปน ๑๓ นาทีในป ๒๕๒๒ (ค.ศ. ๑๙๗๙) และ ๓ นาที ในป ๒๕๓๗ (ค.ศ. ๑๙๙๔) ตามลําดับ (๒) โครงสรา งพืน้ ฐานเพอ่ื รองรับแผน ดนิ ไหว ประเทศญี่ปุนมกี ารปรบั ปรงุ มาตรฐานการกอ สราง โครงสรา งอาคาร โรงเรียน โรงพยาบาล ระบบ สาธารณูปโภคพน้ื ฐาน ท้งั ระบบคมนาคม ระบบไฟฟา ระบบประปา โครงขายโทรศพั ท สิง่ อาํ นวยความสะดวกและอปุ กรณต า งๆ เพอื่ ใหสามารถ รองรบั เหตุภัยพบิ ัตโิ ดยเฉพาะแผน ดนิ ไหวขนาดใหญได โดยในป ๑๙๘๑ ประเทศญป่ี นุ ปรบั ปรุงมาตรฐานการกอ สรางโดยคํานงึ ถึงหลกั วิทยาศาสตร เพือ่ รองรบั ภัยแผน ดนิ ไหว ตอมาเมอ่ื เกดิ แผน ดนิ ไหวทเ่ี มอื งโกเบซึง่ มี ผเู สยี ชวี ิตถงึ ๕,๑๐๐ คน ยง่ิ ทาํ ใหมกี ารวิจยั และพฒั นาวิธกี ารปองกนั แผนดินไหวท่ีละเอยี ดมากยิ่งขนึ้ และนาํ ไปสูก ารปรับปรุงมาตรฐานการ กอสรางของประเทศอีกคร้งั ในป ๒๕๔๓ (ค.ศ.๒๐๐๐) ซง่ึ มคี วามเขมงวด และมรี ายละเอยี ดเพ่มิ มากขน้ึ ปจ จุบัน อาคารและสิ่งกอสรางในประเทศญป่ี นุ ไดร ับการออกแบบใหม ี ความยืดหยุน มีระบบปอ งกันภยั ท่ีรับมือแผนดนิ ไหวไดดี ใชว ัสดทุ นไฟ ลา สุดไดออกแบบใหอ าคารท่สี รา งใหม โดยเฉพาะอาคารสูงทุกแหงเอนไป มาไดขณะแผนดินไหว เทคโนโลยีอัจฉริยะ ทําใหระบบรถไฟฟาทง้ั ใตดิน และบนดนิ จะหยดุ วิง่ ทันทีขณะเกดิ แผนดินไหว และรัฐบาลไดม กี าร เตรียมการปองกนั เหตุแผน ดนิ ถลม และการจดั หาเคร่ืองมอื และยานพาหนะ สําหรบั ระบบการกูภัย-กชู พี ในสถานการณฉกุ เฉินดวย (๓) โครงสรา งพน้ื ฐานเพ่อื ปองกนั สนึ ามิ การปองกนั สนึ ามิใหความสําคญั กับ การวางผังเมืองชายฝง ทวั่ ประเทศ ฝงตะวนั ออกของประเทศซง่ึ ตอ งเผชญิ กบั ภยั จากคลืน่ สึนามแิ ละแผนดินไหวบอ ยครงั้ จะมกี ารกอสรา งสถานท่ี หลบภยั สถานที่รองรับการอพยพ และกาํ หนดเสนทางการอพยพ สําหรับ บรเิ วณดา นหนาของชายฝง ทมี่ ปี ระชากรหนาแนน บางแหง ไดม กี ารสราง กาํ แพงกันนํ้าทว มและทางระบายน้าํ เพื่อปรับเปลยี่ นทศิ ทาง ของคลน่ื และ ลดแรงกระแทกของคล่ืน มกี ารสรา งกําแพงปอ งกนั สึนามิหรอื เข่อื นกน้ั น้ํา ท่ี มคี วามสงู ต้ังแต ๔-๑๐ เมตร แมว า คลื่นสึนามิท่ีเขากระทบจะมคี วามสูง มากกวา เครือ่ งกีดขวางท่ีไดสรา งขึ้น แตก ําแพงเหลา นี้ยงั อาจชวยลด ความเร็วหรือความสูงของคลืน่ ได การจัดการภัยพิบัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๗ ในเขตมิยากิ ไดมกี ารกอสรางเขอ่ื นกั้นน้ําตามแนวชายฝง มคี วามสงู ๕ เมตร รวมทั้งมีการปลกู ปาสนทีม่ ีความกวา งตงั้ แต ๕๐ เมตร ไปจนถึงหลาย รอยเมตร เพอื่ ปองกันความเสียหายจากคลื่นสึนามิ ซึ่งเปนโครงการของ รฐั บาลทองถิ่น ซงึ่ คาดการณจ ากประสบการณใ นอดตี วาพ้ืนทีแ่ ถบน้ีมี โอกาสไดรบั ผลกระทบจากคลนื่ สึนามิความสูงประมาณ ๓ เมตร แตคลน่ื สึ นามิทีพ่ ดั ข้นึ ฝงเม่ือวนั ท่ี ๑๑ มนี าคม ๒๕๕๔ กลับมีความสูงเกนิ กวา ที่ คาดการณไวถ งึ ๒ เทา จงึ ไมสามารถปองกนั ความเสยี หายได (๔) การเตรียมพรอมใหกบั ประชาชน ประเทศญป่ี นุ ถอื วา ปจจัยสําคัญในการรบั มือ กบั ภยั พบิ ตั ิ คือ การสรา ง ความรู ความเขาใจ และ การกระตนุ ใหประชาชนเกิด ความตระหนักรูถ งึ ภยั พิบัตทิ ี่ อาจเกดิ ขึน้ ไดต ลอดเวลา โรงเรยี นและหนวยงานตางๆ มีการบรรจุหลกั สูตรและกจิ กรรมตางๆ เกยี่ วกับภัยพิบตั ิ และการเตรยี มพรอ ม กําหนดวิธปี ฏิบตั ิ และมกี ารฝกซอ ม กรณเี กดิ ภยั พิบัตโิ ดยเฉพาะแผนดินไหวเปนประจํา ประเทศญป่ี ุนกาํ หนดให วันท่ี ๑ กันยายน ของทกุ ป เปน วนั ปอ งกนั ภัยพิบัตแิ หง ชาติ เพื่อรําลึกถึง เหตกุ ารณแผนดินไหวรนุ แรงที่สุดที่ Kanto เกิดข้ึนเมอ่ื วนั ท่ี ๑ กันยายน ๒๔๙๖ (ค.ศ. ๑๙๕๓) ซง่ึ ทาํ ใหมผี เู สยี ชวี ิต ๑๐๐,๐๐๐ - ๑๔๐,๐๐๐ คน เหตกุ ารณคร้ังนนั้ ทําใหเมอื งโตเกียวและโยโกฮามาถกู ทําลายไปทงั้ หมด จนมกี ารเสนอใหย ายเมอื งหลวง แตภายในเวลาไมน าน ญป่ี นุ สามารถฟน ฟู เมืองใหกลบั มาเจรญิ กา วหนาและทันสมยั เทียบเทาเมอื งใหญใ นยุโรป ในวนั ปองกนั ภยั พิบตั ิแหง ชาตขิ องทุกป โรงเรียน สถานีดบั เพลิง และ ภาคเอกชน ไดร ว มกันฝกซอมแผนรับมือแผน ดนิ ไหวและเหตุเพลงิ ไหม รวมถึงการสอนเดก็ อนบุ าลใหจ ดั แถวอยางเปน ระเบยี บ สวมสิ่งปอ งกัน ศีรษะกระแทก ซ่ึงปกตใิ ชเปน ทนี่ ่ังในหอ งเรยี น นอกจากนี้ ในทอ งถนิ่ ทม่ี ี ความเสยี่ งมากก็มีการเตรียมพรอ มในระดบั ทอ งถิน่ เชน ทเี่ มืองชิซูโอกะใน เขตโตไกจะจัดสัปดาหข องการปอ งกนั ภยั พบิ ตั แิ ละอาสาสมัครปอ งกนั ภัย พบิ ตั ิ และมีการฝก ซอ มอพยพหนีภัยสึนามิตามแนวชายฝง การฝก ซอมเพื่อรบั มอื ตอ ภยั แผน ดินไหวและคลนื่ ยักษส ึนามทิ ีร่ ัฐบาลญ่ีปุน ดาํ เนินการมขี อบเขตทคี่ รอบคลมุ ครบทุกดานและทกุ คน แมคณะรฐั มนตรี การจดั การภัยพิบตั ิและการฟนฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๘ ญีป่ นุ กม็ กี ารซอมจดั ประชุมฉกุ เฉิน โดยมีการฝกซอ มเพ่อื ชวยเหลือ ประชาชนจากชายฝงท่ไี ดร ับผลกระทบจากคลน่ื ยักษท ั้งทางอากาศและทาง น้าํ รวมท้งั การฝกซอ มการใหค วามชวยเหลือทางการแพทยทเี่ ตรียมการเพ่ือ การกภู ยั หรอื ชว ยเหลอื ฉกุ เฉนิ การเตรียมพรอ มของรฐั บาลและประชาชน รวมถึงการฝก ฝนอยางสมํา่ เสมอ ทําใหป ระชาชนญี่ปนุ จํานวนมากปลอดภยั ในคราวเกิดภยั พิบัตทิ ี่รนุ แรงครงั้ นี้ (๕) การจดั การในภาวะฉกุ เฉินและระบบการกภู ยั ประเทศญ่ีปนุ มีระบบ จดั การภาวะฉกุ เฉินทก่ี าวหนามากที่สุดในโลก ในเหตุการณภัยพิบัตทิ ่ี เกิดขึ้น รัฐบาลญี่ปนุ รองขอความชว ยเหลือจากตางประเทศเพยี งเลก็ นอ ย เทานั้น ขณะท่มี ีขอ เสนอความชวยเหลอื จาก ๑๔๒ ประเทศทั่วโลก รฐั บาล ญ่ปี ุนไดป ระเมินความตอ งการทีจ่ ําเปนอยางรอบคอบ และยอมรับความ ชวยเหลือจาก ๒๔ ประเทศเทา นนั้ ความชว ยเหลือหลักทต่ี อ งการไดแก ทมี กูภยั ที่มีความเชี่ยวชาญ และทมี แพทยฉุกเฉิน โดยประเทศญี่ปนุ เปดรบั ความชวยเหลือดา นการ กูภยั จาก สหรัฐอเมรกิ า องั กฤษ จีน ออสเตรเลยี และสหภาพยโุ รป ทีมกูภ ัยตา งประเทศ ที่เขาชว ยเหลอื ในการคนหา ผรู อดชวี ติ ตามเมอื งชายฝง ของญีป่ นุ ในเขต Iwate มที ีมกภู ัยของอังกฤษ อเมริกา และจนี แตล ะทมี ประกอบดวยเจาหนาที่ดบั เพลงิ หนวยคน หา ผูเชยี่ วชาญดานการกภู ยั จาํ นวน ๕๙ คน สุนัข ๒ ตวั และทมี สนบั สนนุ ทาง การแพทย ๔ คน การชวยชวี ิตหลังสนึ ามิเปน เรือ่ งยาก เนื่องจากอาคารถลม ประชาชนติดอยู ภายในซากปรกั หกั พังอาจไดรบั บาดเจ็บ จากคลืน่ ที่ซดั เขา มาหรือถกู กระแทกโดยซากรถเรือ หรือส่ิงกอสรา งจากบานหลังอ่นื โดยเฉพาะเศษไม ทีมชว ยชวี ิตจะตตี ารางแบงพ้นื ทก่ี ารคนหาอยา งเปน ระบบ สนุ ขั ชวยบง ช้ี อาคารที่อาจมผี ูต ดิ อยูภายใน สุนขั เหลา น้ีมาจากหนว ยคน หาและกภู ยั ซึง่ ไดร บั การฝกมาอยา งดีจากศนู ยใ นรัฐเวอรจ ิเนีย หนว ยกูภัยใหเ ครอ่ื งมอื รบั ฟงและเครื่องรบั คล่นื ความรอ นเพอื่ คน หาผปู ระสบภัยทีอ่ าจตดิ อยภู ายใน ซากอาคาร เครื่องมอื เหลา นีไ้ ดรับการจดั เตรยี มจากจีน ทมี กภู ยั ของ ประเทศองั กฤษขนสง เคร่อื งมอื อุปกรณราว ๑๑ ตัน รวมทัง้ เครอ่ื งมอื สําหรับการยก และการตดั คอนกรตี อยางไรก็ตาม แมจะมีทมี กภู ยั ที่ เชย่ี วชาญและสมบูรณแ บบ แตท ีมกภู ยั ก็สามารถคนพบผูร อดชีวติ เพยี ง จาํ นวนนอ ยเทาน้นั การจดั การภยั พิบัตแิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลังการเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๔๙ (๖) วฒั นธรรมรับมือภยั พบิ ัติ ญ่ีปุน ตองเผชิญกบั แผน ดินไหวขนาด ๙.๐ รกิ เตอร ตามมาดวยสนึ ามทิ ี่มีความรุนแรงอยา งยง่ิ และยงั ตอ งเผชญิ กบั วิกฤติโรงงานนิวเคลยี รท ่ไี ดร บั ความเสยี หายจากแผน ดนิ ไหวและคลนื่ ยักษ สนึ ามิ นับเปน ภัยพิบัติครง้ั รายแรงที่สดุ ในประวัตศิ าสตรยุคปจ จุบันของ ประเทศ สิง่ ที่ปรากฏแกส ายตาชาวโลกและมคี วามโดดเดน ท่สี ุด ไมใช ความกาวหนาทางเทคโนโลยใี นการรับมือกบั ภัยพิบตั ิ แตเ ปนคนญ่ีปนุ ทีม่ ี ระเบยี บวินัย ทรหดอดทน มงุ ม่นั ทุกคนรวมมือกนั แกไ ขปญหาทกี่ าํ ลงั เผชญิ อยูอยา งเปนขั้นตอน ตามระบบทอ่ี อกแบบและวางไวล วงหนา โดย ปราศจากความวุนวาย ต่ืนตระหนก แมในชว งเวลาทีว่ กิ ฤติอยางย่ิง แสดง ถงึ ความเขม แขง็ และพลังของความยืดหยนุ ทจี่ ะนําไปสกู ารฟน ฟแู ละการ สรางประเทศขึน้ มาใหมไดในอนาคต (๗) คนญ่ีปนุ มสี ํานึกของ การควบคมุ อารมณ ไมใ หเ กดิ ความสับสนและตน่ื ตระหนก โดยชวยกนั เพ่อื ใหสงั คมสวนรวมอยูใ นความเปนระเบียบ ความ สํานกึ ตอ สว นรวม เสียสละ ซื่อสัตย และการคํานงึ ถึงผูอนื่ เปนสง่ิ ท่ี ไดรับ การปลูกฝงตงั้ แตเ ด็ก ภายหลงั เกิดเหตแุ ผนดนิ ไหว การจราจรในเมอื งใหญ ตดิ ขดั อยา งมาก แตไ มมีผูใดบีบแตรหรือแซงรถคนั อื่น ประชาชนมีความ กงั วลแตไมแ สดงออก เพราะระมดั ระวงั พฤตกิ รรมของตนที่อาจสงผลทาง ลบตอสวนรวม เชน ทาํ ใหเ กิดการแตกตื่น สงั คมไมอยใู นระเบียบ ซง่ึ จะทํา ใหส ถานการณโดยรวมแยล ง มคี วามขาดแคลนสงิ่ ของจําเปน และปจจยั สี่ อยทู ่วั ไป แตจ ากรายงานของ ทางการพบวา มเี หตลุ ักทรัพยเ กิดขึ้นในพน้ื ทีป่ ระสบภัย ๒๕๐ ครั้ง และ สนิ คา ถกู ขโมยไปจากรา นคารวมมลู คา ๔.๙ ลา นเยน เงินสด ๕.๘ ลา นเยน ประชาชน ทไี่ ดรบั ผลกระทบจากภัยพบิ ัตหิ ลายลา นคนในประเทศญ่ปี นุ ยงั คงเลอื กทจ่ี ะตอ แถวเขาคิวถงึ สองชัว่ โมงเพือ่ ซอ้ื ของ แทนทจ่ี ะไปหยิบฉวย จากรา นคา ทไี่ มมคี นเฝา ปญหาในศนู ยผอู พยพ มที ัง้ การขาดแคลนน้าํ อาหาร และสุขภัณฑต างๆ แตก ็ไมม กี ารเรยี กรอ งวพิ ากษวจิ ารณ เปนการ แสดงถงึ ความอดทนของชาวญี่ปุนทไ่ี ดรับการสรรเสรญิ ไปทั่วโลก ผอู พยพ แสดงถงึ ความเขา ใจตอความยากลาํ บากของรัฐบาลและเจาหนา ที่ และ พรอมท่ีจะรวมมอื หรอื ชวยกนั แกไ ขสถานการณดวยการรว มแรงรวมใจ โดยไมหวังพึ่งใคร นอกจากพ่ึงกนั เอง วัฒนธรรมนเ้ี ปน วัฒนธรรมทช่ี วยให ชาวญป่ี ุนสามารถผานชว งวกิ ฤตไิ ดอยา งรวดเรว็ และสามารถฟนฟู สราง ชาติขึ้นใหม วกิ ฤตจิ ึงเปนโอกาสในการยกระดับประเทศใหเกดิ การพัฒนา กา วหนา ขนึ้ อีกระดับหนง่ึ การจัดการภยั พิบัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๐ ๓.๓.๕ การชว ยเหลอื และบรรเทาทกุ ขแ กผูประสบภยั (๑) เม่ือเกิดเหตแุ ผน ดินไหวและคลืน่ ยักษส นึ ามทิ างตะวนั ออกเฉียงเหนือของ เกาะฮอนชู นายกรฐั มนตรีนาโอโตะ คงั ของประเทศญีป่ นุ ไดเ รียกระดมกอง กําลงั ปอ งกนั ตนเองของญปี่ นุ เขาพนื้ ที่ประสบภยั พิบตั แิ ผน ดินไหว เพ่ือให ความชวยเหลอื ประชาชนผูประสบภัย และมกี าร จัดตงั้ ศนู ยฉ ุกเฉนิ เพอื่ ประสานการตอบสนองของรัฐบาล นอกจากนี้ทมี คน หาและกูภยั ในเมือง ของญีป่ นุ ทถี่ กู สงตวั ไปยังนิวซแี ลนด ภายหลงั แผน ดนิ ไหวท่ีเมอื ง ไครสตเชิรช เม่อื เดอื นกุมภาพันธ ๒๕๕๔ ไดถ ูกเรียกตัวกลับประเทศเพ่ือ รวมคน หาผูสูญหาย อยางไรกต็ ามประชาชนญป่ี นุ จํานวนมากยงั ตอง ประสบปญ หาเพมิ่ ขน้ึ อนั เน่ืองมาจากความเสยี หายของโรงไฟฟาพลังงาน นิวเคลยี รฟุกชุ มิ ะ ที่เกิดการรัว่ ไหลของสารกมั มันตภาพรงั สี สง ผลใหเกดิ ความลาชา ตอการใหค วามชวยเหลือและฟนฟพู น้ื ทป่ี ระสบภัยจากคล่นื ยกั ษส นึ ามิ เจาหนาท่ีไมสามารถนํารางผเู สยี ชวี ิตในระยะอนั ตรายรอบ โรงไฟฟานิวเคลยี รออกมาไดจาํ นวนมาก เนื่องจากมีความเสย่ี งตอการ สัมผัสกับสารกัมมันตรังสี นอกจากนน้ั ยงั เกิดการรว่ั ไหลของสาร กัมมนั ตภาพรงั สีปะปนกบั น้ําทมี่ กี ารพยายามนาํ มาใชในการหลอ เย็นแทง ปฏิกรณเ น่ืองจากยังมีความรอนสงู และเสย่ี งตอการหลอมละลายของแทง ปฏกิ รณ ซ่ึงบรษิ ัท TEPCO คาดวา การพยายามปดการทํางานของเคร่อื ง อยางสมบรู ณต องใชเวลาระหวาง ๖-๙ เดือน ซึ่งสงผลกระทบตอ การฟน ฟู พื้นท่โี ดยรอบโรงไฟฟาและการอพยพกลับสูบา นเรือนของประชาชนอยาง หลกี เลีย่ งไมได (๒) รฐั บาลญปี่ ุน ไดจ ดั ทพี่ ักพรอ มอาหาร นํ้าดม่ื ผาหม และส่ิงอํานวยความ สะดวกใหผ ูประสบภัยทงั้ กรณบี า นเรอื นถกู ทาํ ลายจากคลื่นยักษส ึนามแิ ละ กรณีตอ งอพยพเนื่องจากอยูใ นพ้ืนทใ่ี กลเคยี งโรงไฟฟานิวเคลียรท ่เี สยี หาย โดย ณ วนั ที่ ๒๙ มีนาคม ๒๕๕๔ มปี ระชากรในญี่ปุน จาํ นวน ๑๗๕,๐๒๐ ยงั พักอยใู นศนู ยชวยเหลอื ทั่วประเทศ รวมท้งั ในท่ีพักพงิ ช่วั คราว ๒ ,๓๖๗ แหง โดยรฐั บาลญ่ีปนุ ไดกําหนดใหพ น้ื ที่ในรัศมี ๒๐ กิโลเมตรรอบโรงไฟฟา พลงั งานนวิ เคลยี รฟกุ ุชมิ ะ ซ่งึ มีประชากรประมาณ ๑๗๗,๕๐๐ คน เปน เขต อพยพ ซง่ึ ประชากรสว นใหญไ ดอ พยพแลว สวนผูท่ียงั อยใู นพ้นื ทดี่ ังกลาว ไดร ับคําแนะนําใหอ พยพหรอื อยูในบานเพ่ือหลกี เลี่ยงการสมั ผสั สาร กมั มนั ตภาพรังสตี องยายออกจากบา นและอาศยั อยูท่ีอนื่ การจัดการภยั พิบตั แิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๑ (๓) วนั ที่ ๑ เมษายน ๒๕๕๔ นายกรัฐมนตรนี าโอโตะ คงั ไดยนื ยันวา คณะรัฐมนตรีจะเรงพิจารณางบประมาณเพิ่มเตมิ เพื่อชดเชยตอ ผไู ดร ับ ผลกระทบจากแผน ดินไหวและคลื่นยกั ษส ึนามิภายในเดอื นเมษายน รวมท้ัง จะมีการทบทวนนโยบายดานพลังงานนวิ เคลยี รภ ายหลงั เกดิ ความเสยี หายท่ี โรงไฟฟา นวิ เคลียรฟ ุกชุ ิมะ (๕) ประชาชนหลายหมืน่ ครอบครัวที่ ยงั ไมส ามารถ ยายกลบั ไปยงั ที่พกั ทตี่ ั้งอยู ใกลกับโรงไฟฟา ได ตอ งประสบการสญู เสียสิทธิใ์ นการครอบครองและการ ใชช วี ติ ประจาํ วนั และยงั ไมมีความชัดเจนวา TEPCO จะสามารถแกไ ข ปญหาไดเม่อื ใด จึงเร่มิ มกี ารเรยี กรอ งคา ชดเชยไปยงั TEPCO (๖) วนั ที่ ๑ เมษายน ๒๕๕๔ รฐั บาลญี่ปุนได มคี าํ ส่งั ให TEPCO จา ยเงนิ คาชดเชยใหก บั ครอบครัวท่ตี องอพยพท้ิงบานเรือน ในพ้ืนทรี่ อบโรงไฟฟา ฟุกุชิมะครอบครวั ละ ๑ ลานเยน หรือราว ๓ ๖๐,๐๐๐ บาท ซึง่ กระทรวง การคา ประเทศญ่ปี ุน ไดชีแ้ จงวา TEPCO จะเรงรดั จา ยคา ชดเชยโดยเร็ว ซง่ึ ครอบครวั ท่ตี อ งอพยพทง้ิ บานเรอื นจะไดรับเงินชดเชย ครอบครวั ละ ๑ ลา นเยน สว นถา เปน รายบุคคลจะไดคนละ ๗๕๐ ,๐๐๐ เยน หรือราว ๒๗๐,๐๐๐บาท ซึ่งจะตองใชเ วลาระยะหน่งึ จงึ จะไดร บั คาชดเชยครบทกุ คน การจายเงนิ ชดเชยครง้ั นี้ เปน การบรรเทาความเดอื ดรอน ช่วั คราว โดยคาด วา TEPCO จะตองจาย เงนิ ชดเชยเปน จาํ นวนมาก ซงึ่ จากการประเมิน เบื้องตน พบวา มีประชาชน อาศัยอยูใ นรัศมี ๓๐ กโิ ลเมตรรอบโรงไฟฟา มากถงึ ๔๘,๐๐๐ ครอบครวั ท้งั นี้ TEPCO กําลังพิจารณาขายหุน ท่ถี ือครอง อยใู นบรษิ ทั KDDI ซ่งึ เปนผูประกอบการโทรศัพทเคลื่อนท่ีอนั ดบั ๒ ของ ประเทศ มูลคาประมาณ ๒.๑๗ พนั ลา นดอลลารสหรัฐ เพอื่ นาํ เงนิ ไปใชใ น การชดเชยความเสยี หายจากวกิ ฤตทิ เ่ี กิดข้นึ ดว ย การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภยั : กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๒ ๔. การจัดการภยั พบิ ัตขิ นาดใหญและการชวยเหลอื ฟนฟู : กรณีศึกษาในประเทศไทย ๔.๑ กรณีการเกิดคลื่นยักษส ึนามิในภมู ิภาคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต เม่ือ ป ๒๕๔๗ วนั ที่ ๒๖ ธันวาคม ๒๕๔๗ คลน่ื ยกั ษสนึ ามไิ ดพ ดั ถลม พนื้ ท่ี ๖ จังหวัดภาคใตช ายฝงทะเล ดาน ฝง อันดามนั ของประเทศไทย ไดแก ภเู กต็ พังงา ระนอง กระบี่ ตรัง และสตูล โดยมสี าเหตุ จากการเกดิ แผนดนิ ไหวนอกชายฝงดา นตะวันตกของเกาะสุมาตรา ประเทศอนิ โดนีเซีย แลว เกดิ คล่ืนใตน าํ้ เคลื่อนตวั แผขยายไปทว่ั ทะเลอนั ดามัน โดยคล่นื ยกั ษส ึนามไิ ดสรางความ สูญเสยี ทั้งชวี ิตและทรัพยสนิ ของผูคนเปนจาํ นวนมาก นบั เปน พบิ ัติภยั ทางธรรมชาติทเี่ กิดข้นึ อยางรนุ แรงและรวดเรว็ โดยไมม ผี ใู ดคาดคดิ มากอ นวาจะเกิดข้ึนในประเทศไทย จึงไมม ี การระมดั ระวังและปองกันไวลว งหนา ๔.๑.๒ การเกิดสนึ ามิในประเทศไทย ๑) จากขอมลู ทางภมู ศิ าสตร เดิมเคยเปนทยี่ อมรับวา ชายฝง ทะเลดา น มหาสมทุ ร อนิ เดีย มโี อกาสนอ ยทีจ่ ะประสบภัยจากปรากฏการณค ล่ืนสึนามิ ถึงแมดาน ตะวนั ออกของทะเลอนั ดามนั จะเปนแนวรอยตอ ระหวางแผน เปลือกโลก อินเดยี (Indian Plate) กบั แผนเปลือกโลกยเู รเชยี (Eurasian Plate) และ มแี ผน ดินไหวเกดิ ขึน้ บอ ยครัง้ ก็ตาม แตไมเ คยมคี ล่นื สนึ ามิทที่ ําลายชีวิตและ ทรัพยส ินของผคู น�� 19 ๒) วนั ท่ี ๒๖ ธันวาคม ๒๕๔๗ เกดิ แผน ดนิ ไหวนอกชายฝง ดานตะวนั ตกของ เกาะสมุ าตราในประเทศอนิ โดนเี ซีย แลว เกิดคลนื่ ใตนํา้ เคล่อื นตวั แผข ยาย ไปทั่วทะเลอันดามัน จนถงึ ชายฝง ตะวันออกเฉียงใตข องประเทศอินเดียและ ศรีลังกา โดยบางสว นของคลนื่ ยังเคลอื่ นตวั ไปถึงชายฝง ตะวนั ออกของทวปี แอฟริกาดวย รวมประเทศทป่ี ระสบภัยจากคล่ืนสนึ ามคิ ร้ังนัน้ ๑๑ ประเทศ คอื อินโดนีเซยี มาเลเซยี ไทย พมา อนิ เดยี บงั กลาเทศ ศรีลังกา มัลดฟี ส โซมาเลยี แทนซาเนยี และเคนยา ๓) กรณีของประเทศไทย พบิ ตั ิภัยจากคล่นื สนึ ามไิ ดส รางความสญู เสยี ท้งั ชวี ิต และทรัพยส ินของผคู นเปน จาํ นวนมากในพน้ื ทภ่ี าคใต ๖ จงั หวดั ท่ีมีพน้ื ท่ี บริเวณชายฝง ทะเลอันดามนั ไดแ ก ภเู กต็ พงั งา ระนอง กระบ่ี ตรัง และ สตูล โดยเฉพาะพงั งา กระบ่ี และภูเก็ตมกี ารสูญเสียมากท่ีสุด นบั เปนพบิ ตั ิ ภัยทางธรรมชาตทิ ่ีเกิดขึน้ อยา งรนุ แรงและรวดเรว็ โดยไมม ีผใู ดคาดคิดมา กอ นวาจะเกดิ ขน้ึ ในประเทศไทย จงึ ไมมีการระวงั และปองกันไวลวงหนา �� รองศาสตราจารย ดร.ปญ ญา จารุศริ ิ และ ศาสตราจารยกติ ติคณุ ไพฑูรย พงศะบตุ ร. การเกิดคลน่ื สนึ ามใิ นทะเลอนั ดามนั เมอ่ื วันท่ี ๒๖ ธันวาคม ๒๕๔๗. การจัดการภยั พิบตั ิและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกดิ ภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๓ ๔.๑.๓ ลําดบั การเกดิ เหตุการณสึนามิในประเทศไทย ลําดบั เหตกุ ารณข องการเกิดคลืน่ สนึ ามใิ นพนื้ ทีป่ ระเทศไทยชายฝง ทะเลอนั ดามนั เม่ือวันท่ี ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๔๗ มดี ังนี้ • เวลา ๐๗.๕๙ น. ตามเวลาประเทศไทย ไดเ กดิ แผน ดนิ ไหวมศี นู ยก ลางอยูที่ บริเวณนอกฝงดานตะวันตกทางตอนเหนือของหัวเกาะสมุ าตรา ประเทศ อินโดนีเซยี ทีล่ ะติจดู ๓.๓ องศาเหนือ ลองจจิ ูด ๙๕.๘ องศาตะวันออก ลกึ ลงไปในแผน ดินประมาณ ๓๐ กโิ ลเมตร มขี นาดความรุนแรง ๙.๐ ตาม มาตรารกิ เตอร นับเปน แผนดินไหวคร้งั รุนแรงท่สี ดุ ที่เกิดข้ึนในทะเลอันดา มนั และรนุ แรงมากเปน อนั ดับ ๕ ของโลก นับตง้ั แตป ๒๕๐๐ • หลงั เกดิ แผน ดินไหวไมนาน ไดเกิดคล่นื สนึ ามเิ คลอ่ื นตวั เขา สฝู ง ทางตะวนั ตก เฉียงเหนือของเกาะสมุ าตรา ในจังหวดั อาเจะห ความสูงและความรุนแรง ของคลื่นทําใหเ มอื งและชุมชนตามชายฝง ถกู ทําลายเปน วงกวาง มผี ูเสียชวี ิต ทงั้ หมดกวา ๑๕๐,๐๐๐ คน โดยเมืองบันดาอาเจะห (Banda Ajeh) ซ่ึงเปน เมืองหลกั ของจงั หวัดเปน บรเิ วณท่ีมผี ูเสยี ชวี ิตมากท่สี ดุ รองลงมา คือ เมอื ง เมอลาโบะห (Meulaboh) ซึ่งเปน เมืองชายทะเลอยไู ปทางใตข องเมือง บนั ดาอาเจะห นับเปนการสญู เสียชวี ิตของผคู นจากภัยธรรมชาติครัง้ ใหญ ท่สี ุดในประเทศอินโดนีเซีย • เวลาประมาณ ๑๐.๐๐ น. คลื่นสนึ ามิเคล่อื นตัวมายงั ชายฝงตะวันตกของ คาบสมุทรมลายู ซง่ึ อยูห า งจากจดุ ศูนยก ลางแผน ดินไหวประมาณ ๕๐๐ - ๖๐๐ กิโลเมตร กอใหเ กิดความเสยี หายในบริเวณชายฝง ตอนเหนือของ ประเทศมาเลเซียและชายฝง ภาคใตข องไทย มีผูเสียชวี ิตท่เี กาะปน งั ใน ประเทศมาเลเซียประมาณ ๗๐ คน และใน ๖ จงั หวัดภาคใตของไทย ไดแ ก สตูล ตรัง กระบี่ พงั งา ภเู ก็ต และระนอง รวมกันประมาณ ๕,๔๐๐ คน • คลน่ื สึนามสิ ว นหน่ึงเคล่ือนตวั ตอไปทางเหนือจนถึงชายฝงของประเทศ พมา และประเทศบงั กลาเทศ ซง่ึ อยูห า งจากจุดศูนยก ลางแผนดนิ ไหว ประมาณ ๑,๕๐๐ - ๑,๗๐๐ กิโลเมตร มีผเู สียชวี ติ ทบี่ รเิ วณปากแมน้าํ อริ วดี ของประเทศพมาประมาณ ๖๐ คน สวนในประเทศบังกลาเทศมรี ายงาน ผเู สยี ชีวิต ๒ คน • คลนื่ สึนามิสวนที่เคลอื่ นตวั จากเกาะสุมาตรามงุ ไปทางตะวันตก เคลื่อนท่ี ผา นหมเู กาะอนั ดามนั และหมูเ กาะนโิ คบาร ซงึ่ เปน ดนิ แดนของประเทศ อินเดยี ในทะเลอนั ดามนั จากนน้ั ไดเคลื่อนตวั ตอไปถึงชายฝงของรัฐทมฬิ นาฑู และทางตะวนั ออกเฉียงใตข องประเทศอนิ เดยี รวมทง้ั บริเวณชายฝง ตะวันออกของประเทศศรลี งั กา ซงึ่ เปน เกาะใหญทางใตข องประเทศ การจดั การภัยพิบตั แิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกิดภยั : กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๔ อินเดยี มผี ูเ สยี ชวี ิตที่หมูเกาะอนั ดามันและหมูเกาะนโิ คบาร ประมาณ ๙๐๐ คน และท่ีรัฐทมิฬนาฑูประมาณ ๘,๐๐๐ คนซงึ่ สว นใหญ อาศัยอยทู ่เี มอื งนาคาปต ตนิ ัม (Nagapattinum) สว นในประเทศศรีลังกามี ผูเ สียชีวติ ประมาณ ๔๐,๐๐๐ คน • จากประเทศศรลี งั กา คล่นื สนึ ามไิ ดเ คลอื่ นตัวผา นมหาสมุทรอนิ เดียไปถงึ หมเู กาะมัลดีฟส ซ่ึงเปน ประเทศเลก็ ๆ ในมหาสมุทรอินเดยี หา งจากเกาะ ศรลี ังกาไปทางทศิ ตะวันตกเฉียงใต ๖๕๐ กโิ ลเมตร เนอ่ื งจากประเทศน้ีมี ภมู ิประเทศท่เี ปน หมเู กาะปะการังเต้ียๆจงึ ไดรบั ความเสียหายมาก • คลืน่ สึนามิสว นหน่งึ เคลือ่ นตัวตอไปจนถงึ ชายฝง ตะวันออกของทวปี แอฟริกา ซง่ึ อยูห า งจากจดุ กาํ เนิดแผนดนิ ไหว ประมาณ ๕ ,๕๐๐ กิโลเมตร แมจะออนกําลังบา งแลวแตก็ทําความเสยี หายใหแ กบรเิ วณชายฝง ของ ประเทศโซมาเลยี และประเทศเคนยาอกี มาก มีผเู สยี ชวี ติ ทีป่ ระเทศโซมาเลีย ประมาณ ๓๐๐ คน และทเี่ คนยา ๑ คน ๔.๑.๔ ความเสียหายจากเหตกุ ารณส นึ ามิในประเทศไทย พิบตั ภิ ยั จากคลื่นสึนามเิ มื่อวันที่ ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๔๗ ถอื เปนภยั ธรรมชาติรา ยแรง ทีส่ ดุ เทาทีป่ ระเทศไทยเคยไดรับ โดยมีผเู สยี ชวี ติ มากเปน อันดับ ๔ รองจากประเทศ อนิ โดนเี ซีย ศรลี ังกา และอินเดีย โดยเกดิ ความเสียหาย ดังน้ี ๒) พน้ื ท่ปี ระสบภัยพบิ ตั ิ ไดแ กพนื้ ท่ใี น ๖ จงั หวดั ภาคใต คือ จงั หวัดพังงา กระบี่ ภเู ก็ต ระนอง ตรงั และสตูล รวม ๔๐๗ หมบู า น ตาราง ๑ : พนื้ ท่ปี ระสบภัยพิบัติจากคลื่นสนึ ามิ หนว ย: แหง จงั หวัด อาํ เภอ/ ตาํ บล หมบู าน กิ่งอําเภอ พงั งา ๖ ๑๙ ๖๙ กระบี่ ๕ ๒๒ ๑๑๒ ภูเกต็ ๓ ๑๔ ๕๘ ระนอง ๓ ๑๐ ๔๗ ตรัง ๔ ๑๓ ๕๑ สตูล ๔ ๑๗ ๗๐ รวม ๒๕ ๙๕ ๔๐๗ ทมี่ า: กรมปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย การจดั การภยั พบิ ตั ิและการฟน ฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๕ ๒) จาํ นวนผเู สียชีวิต บาดเจบ็ และสูญหาย เนอื่ งจากเปน เหตุภัยพิบัตทิ เ่ี กิดขน้ึ อยางรวดเร็วโดยไมม กี ารเตือนภยั ประกอบกับพน้ื ทีป่ ระสบภยั เปน พ้ืนท่ีทอ งเท่ียวและเปนชว งเทศกาล จึงมี ผูประสบภัยจาํ นวนมาก โดยเมอ่ื วันที่ ๕ เมษายน ๒๕๔๘ กระทรวงมหาดไทยไดรายงานตอคณะรฐั มนตรีถึงความเสียหาย ไดร ะบวุ า เบอ้ื งตน มผี เู สียชีวติ ๕ ,๓๐๙ คน เปนชาวตา งชาติ ๑ ,๒๔๐ คน นอกจากน้ี ยังมีผเู สยี ชีวิตทไ่ี มท ราบสญั ชาติอกี ๒ ,๓๔๑ คน สวนผูสูญหายจํานวน ๓,๓๗๐ คนนัน้ เปน ขอ มลู ทญี่ าติพีน่ องของผูประสบภัยแจงตอ ทางราชการ ภายหลังการเกดิ เหตุ ตอ มาจาํ นวนผสู ญู หายไดลดลงเนือ่ งจากการพบตัว ผสู ูญหายบางคน การคนพบศพผูเ สยี ชีวิตเพมิ่ ขึ้น รวมท้งั มกี ารตรวจสอบ เอกลกั ษณของศพท่เี ก็บรักษาไวจ นทราบวาเปน ผใู ด ตาราง ๒ : จํานวนผเู สยี ชีวติ ผูไดร บั บาดเจบ็ และผสู ญู หายในเหตุพิบตั ภิ ัยจากคล่ืนสนึ ามิ เสียชวี ติ (ราย) บาดเจบ็ (ราย) สญู หาย (ราย) ไทย ตางชาติ ไมร ะบุ รวม ไทย ตา งชาติ รวม ไทย ตางชาติ รวม ภูเกต็ ๑๕๑ ๑๑๑ ๑๗ ๒๗๙ ๕๙๑ ๕๒๐ ๑,๑๑๑ ๒๔๕ ๓๖๓ ๖๐๘ พงั งา ๑,๓๘๙ ๒,๑๑๔ ๗๒๒ ๔,๒๒๕ ๔,๓๔๔ ๑,๒๕๓ ๕,๕๙๗ ๑,๓๕๒ ๓๐๓ ๑,๖๕๕ กระบี ๓๕๗ ๒๐๓ ๑๖๑ ๗๒๑ ๘๐๘ ๕๖๘ ๑,๓๗๖ ๓๑๔ ๒๓๐ ๕๔๔ ระนอง ๑๕๓ ๖ ๑๕๙ ๒๑๕ ๓๑ ๒๔๖ ๙ ๙ ตรงั ๓ ๒ ๕ ๙๒ ๒๐ ๑๑๒ ๑ ๑ สตูล ๖ ๖ ๑๕ ๑๕ รวม ๒,๐๕๙ ๒,๔๓๖ ๙๐๐ ๕,๓๙๕ ๖,๐๖๕ ๒,๓๙๒ ๘,๔๕๗ ๑,๙๒๑ ๘๙๖ ๒,๘๑๗ หมายเหตุ : ขอ มูลกรณีรับแจงสูญหายไดผา นการตรวจสอบเบอ้ื งตน ณ วันท่ี ๕ กันยายน ๒๕๔๘ โดยตัดรายชือ่ แจง ซา้ํ ซอ น / กลบั ภูมิลําเนาเดิม / บาดเจบ็ / เสียชวี ิต / พบตัว ท่มี า: กรมปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย ๓) ความเสียหายดา นการประกอบอาชีพ (๒๕ กรกฎาคม ๒๕๔๘) นอกจากจะมผี ูเ สียชีวิต บาดเจ็บ และสูญหายเปน จํานวนมากแลว คลนื่ ยกั ษ สนึ ามยิ ังสรา งความเสยี หายกับทรพั ยส ินตา งๆ ทัง้ อาคารโรงแรมขนาดใหญท่ี พกั นกั ทองเที่ยวประเภทบังกะโลและเกสตเฮาส รานคาและรานอาหาร บริเวณชายหาด บา นเรอื นของราษฎรทมี่ ีอาชีพทางการประมง ทรัพยส นิ สวนตวั ของนักทอ งเทยี่ วทีป่ ระสบภัย ยานพาหนะ เรือประมง และเรือของ หนว ยงานราชการ ตลอดจน ระบบ สาธารณูปโภคของทองถนิ่ เชน ไฟฟา ประปา โทรศัพท และถนน คดิ เปนมลู คาหลายพันลานบาท การจดั การภยั พิบัตแิ ละการฟนฟบู รู ณะหลังการเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๖ ความเสยี หายดา นเศรษฐกจิ ทสี่ าํ คัญที่ไดรับผลกระทบจากเหตกุ ารณส ึนามิ คอื อตุ สาหกรรมการทอ งเท่ียวเนื่องจากบรเิ วณท่ีไดรับพิบัติภัยหลายแหงเปน สถานที่ทองเท่ยี วทไ่ี ดร บั ความนิยมสูงมีการลงทนุ สรางโรงแรมท่ีพักรวมท้งั ส่งิ อํานวยความสะดวกแกนกั ทองเที่ยว ทกุ ระดับ เม่อื ไดรบั ความเสยี หา ยจน ผูประกอบการตองมีการฟนฟขู น้ึ ใหมแลว ยงั สงผลตอการจา งงานของพนกั งาน และลูกจางที่ตอ งสูญเสียรายได รวมท้ังสงผลถงึ รายไดของธุรกจิ เกยี่ วเน่อื งที่ ตองประสบภาวะรายไดล ดลงแมไมไดรับผลกระทบจากพบิ ตั ภิ ัยโดยตรง ซ่ึง ภายหลังการเกิดภยั คลืน่ สึนามิ พบวา จาํ นวนนักทองเทีย่ วใน๖ จังหวดั ภาคใต ลดลงอยางเหน็ ไดชัด โดยจงั หวดั ทไี่ ดรับผลกระทบมากท่สี ุด คอื ภเู กต็ พังงา และกระบ่ี ซึ่งเปนจังหวดั ทม่ี ีนกั ทองเที่ยวเสียชวี ติ และบาดเจ็บ มากที่สุด แหลง ทองเทย่ี วท่ไี ดร บั ความเสียหายอยางรุนแรงม๘ี แหง ดงั นี้ • ชายทะเลเขาหลัก ในอุทยานแหง ชาติเขาหลัก ลํารู ตาํ บล คกึ คกั อาํ เภอตะก่ัวปา จงั หวัดพังงา เปนจดุ ทน่ี กั ทองเที่ยวเสยี ชวี ิต และบาดเจ็บมากทสี่ ุด เน่อื งจากเปนแหลง ทองเทีย่ วที่สาํ คัญ มี โรงแรมและทีพ่ ักนกั ทอ งเทยี่ วตั้งอยเู ปนจํานวนมาก • เกาะสมิ ลิ นั อําเภอตะก่วั ปา จงั หวดั พงั งา • หาดราไวย ตําบลราไวย อาํ เภอเมอื ง จังหวัดภเู ก็ต • หาดกะรน ตําบลกะรน อาํ เภอเมือง จงั หวดั ภเู ก็ต • หาดกะทู ตาํ บลกะทู อาํ เภอกะทู จังหวัดภเู กต็ • หาดกมลา ตาํ บลกมลา อําเภอกะทู จังหวดั ภเู กต็ • หาดปา ตอง ตาํ บลปาตอง อําเภอกะทู จังหวดั ภเู กต็ • เกาะพพี ี อาํ เภออาวนาง จงั หวัดกระบี่ นอกจากความเสยี หายทเ่ี กิดขึ้นกบั อุตสาหกรรมการทอ งเท่ียวแลว ยงั มี ความเสียหายทส่ี ําคญั อีกประเภทหนง่ึ ทีส่ ง ผลกระทบทางเศรษฐกจิ ในพื้นท่ี โดยตรงคือ การประมง เน่ืองจากมีหมบู า นประมงหลายแหงไดรับความ เสียหายจากภัยคลน่ื สึนามิ ทง้ั บานพกั อาศัยและเรอื ประมงทใ่ี ชใ น การประกอบอาชพี โดยหมบู านประมงท่ีไดรบั ความเสยี หายมากทส่ี ุด คอื บา นน้าํ เค็ม ซงึ่ ต้งั อยทู ป่ี ากคลองปากเกาะ ในอา วแหลมปอ ม ตําบล บางมว ง อําเภอตะกว่ั ปา จงั หวัดพังงา และที่บานสุขสาํ ราญ ตําบลกาํ พวน กง่ิ อาํ เภอสขุ สําราญ จังหวัดระนอง การจดั การภยั พบิ ัตแิ ละการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภัย: กรณศี ึกษาประเทศไทยและตา งประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๗ ตาราง ๓ : ความเสยี หายดา นตา งๆ ในเหตพุ ิบตั ภิ ัยจากคล่นื สึนามิ หนว ย: บาท ดา นประมง ปศุสัตว การเกษตร สถานประกอบการ รวม พงั งา ๙๑๓,๒๑๘,๔๙๑ ๑๓,๖๖๐,๕๘๕ ๒,๔๕๘,๓๖๓ ๖,๔๕๖,๐๘๕,๐๐๐ ๗,๓๘๕,๔๒๒,๔๓๙ กระบ่ี ๑๙๑,๖๙๖,๕๑๐ ๓๒๕,๒๔๐ ๓๔๒,๙๐๐ ๒,๖๘๓,๖๕๑,๗๘๐ ๒,๘๗๖,๐๑๖,๔๓๐ ภูเก็ต ๓๔๔,๙๑๑,๑๖๙ ๓๐๓,๖๕๐ ๑๘๔,๑๔๖ ๓,๕๑๐,๘๔๙,๘๕๒ ๓,๘๕๖,๒๔๘,๘๑๗ ระนอง ๑๗๐,๗๓๗,๙๘๓ ๓,๐๔๙,๑๓๘ ๖๓๖,๐๖๕ ๘๓๐,๐๐๐ ๑๗๕,๒๕๓,๑๘๖ ตรงั ๖๘,๙๓๔,๐๐๐ ๔๓,๒๙๒ ๑,๘๓๘,๗๐๐ ๖,๖๐๐,๐๐๐ ๗๗,๔๑๕,๙๙๓ สตูล ๑๑๙,๓๙๓,๗๓๐ ๒๔๓,๖๐๐ ๑,๑๖๕,๐๐๐ ๑๒๐,๘๐๒,๓๓๐ รวม ๑,๘๐๘,๘๙๑,๘๘๓ ๑๗,๖๒๕,๕๐๕ ๖,๖๒๕,๑๗๔ ๑๒,๖๕๘,๐๑๖,๖๓๒ ๑๔,๙๓๔,๑๕๙,๑๙๔ หมายเหตุ : ความเสยี หายดา นประมงเปน ความเสยี หายเบ้ืองตน: เรอื ทองเท่ยี วยังไมไดคดิ ความเสียหาย ทีม่ า : กรมปอ งกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย ๔) ความ เสยี หายดา นส่งิ แวดลอ ม คลน่ื ยกั ษสนึ ามิซัดเขาสชู ายฝง ดว ยพลงั รนุ แรงกอ ใหเ กดิ ความเสยี หายแก ระบบนเิ วศ ทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอมบนชายฝง เปนวงกวาง ซึง่ ความเสยี หายของทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดลอ มที่สําคัญ ไดแก • ปะการงั ใตน้ํา ถูกคลน่ื กระแทกแตกหกั เสียหาย รวมท้งั ถกู ตะกอน และวสั ดุตางๆ ท่นี า้ํ พัดพามาจากทอ งทะเลและบนพื้นดนิ ทับถมกนั บนสว นยอดของปะการงั • ปาชายเลนถกู คลนื่ ซัดจนหักโคน หรอื หลดุ ลอยไปกบั มวลน้ํา ทง้ั นี้ มพี ้นื ทบ่ี างสวนไดร บั ความเสยี หายนอยกวาท่คี วรจะเปน เนื่องจาก มีปาชายเลนทําหนา ที่เปน กาํ แพงธรรมชาตริ องรับความรนุ แรงของ คลนื่ ชน้ั หนึ่งกอ นทคี่ ลน่ื จะซดั เขา ถงึ พนื้ ที่ • แนวชายหาดเกดิ การเปลย่ี นแปลง บางสว นถดถอยเขา มาบริเวณ ชายฝงเนือ่ งจากการกดั เซาะของพลังคล่นื และบางสว นเกิดการทับ ถมของตะกอนทนี่ า้ํ พัดพามากลายเปนพ้ืนที่งอกในทะเล • ปากแมน า้ํ มกี ารเปล่ยี นแปลงจากเดิม เนือ่ งจากพลงั การกดั เซาะ ของคลื่น และการเปลี่ยนเสน ทางนาํ้ ไหลจากปากน้าํ ออกสทู ะเล นอกจากน้ียังตองเรง ปรับภมู ทิ ศั นและทาํ ความสะอาดจากการมี ซากปรกั หกั พงั ของสงิ่ กอสรา งตามบรเิ วณชายหาด ซ่ึงทําใหเกิด ความสกปรกรกรงุ รัง รวมท้ังมีเศษขยะตางๆ ท่ีคล่นื ซดั มากองไว เปนจํานวนมาก การจดั การภยั พบิ ัตแิ ละการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๘ ๔.๑.๕ ปจ จยั ท่กี อ ใหเ กดิ ความเสยี หายจากพบิ ตั ิภัยสึนามิ ๑) ประเทศไทยไมมีระบบเตือนภัยคลื่นสนึ ามิ และขาดเจา หนาท่ีซึ่งมคี วามรู ความชํานาญเกีย่ วกบั เรอื่ งคล่นื สนึ ามิโดยตรง เน่ืองจากบรเิ วณทะเลอันดา มันไมเคยปรากฏพบิ ัตภิ ยั จากคล่ืนสนึ ามมิ ากอน ประเทศไทยและประเทศ อ่ืนๆ ทีอ่ ยูตดิ ชายฝง ทะเลอนั ดามนั จึงขาดการระมดั ระวังปอ งกันภยั ��ตา ง 20 กับประเทศทอี่ ยใู นบริเวณมหาสมุทรแปซิฟก ซงึ่ มกี ารสรางระบบเตือนภยั จากคลื่นสึนามิไวแ ลวอยางไรกต็ าม ชว งเชา ของเหตุการณวันท๒่ี ๖ ธันวาคม ๒๕๔๗ กรมอตุ นุ ิยมวิทยา ซ่งึ สามารถตรวจจับความส่ันสะเทอื นของ แผน เปลอื กโลกจากแผน ดินไหว ไดตรวจพบการเกิดแผนดินไหวบริเวณนอก ฝงตะวันตกของเกาะสุมาตรา จึงไดอ อกประกาศแจง ใหประชาชนทราบ แต มไิ ดมีการเตอื นภัยวา จะมีคล่ืนสนึ ามิเกดิ ขึ้น เพราะไมมอี ุปกรณตรวจวัด ความสงู ของคลน่ื ในทะเลและเจา หนา ที่ไมม คี วามรูความชาํ นาญเก่ยี วกับการ เกิดคลืน่ สนึ ามิ เมื่อเกิดคลื่นสนึ ามขิ ึน้ ทเ่ี กาะสมุ าตรา และกําลงั เคล่ือนตัวเขา มาท่ีพ้นื ทช่ี ายฝง ภาคใตของไทย จึงไมมขี อ มลู การแจง เตอื นภยั ใหประชาชน ในพื้นท่ไี ดทราบลวงหนา ทําใหเกดิ ความสูญเสียเปน จาํ นวนมาก ๒) บรเิ วณทีม่ ผี ูเสียชีวติ และบาดเจ็บจาํ นวนมาก เปน แหลง ทอ งเทยี่ วชายฝง ทะเลทีส่ าํ คญั เปน ทร่ี ูจกั ทวั่ โลก นักทองเท่ียวท้งั ชาวไทยและชาว ตา งประเทศนยิ มเดนิ ทางมาพกั ผอนกนั มาก ประกอบกบั อยใู นชวงเวลา เทศกาลครสิ ตม าสและใกลว ันปใ หมจ ึงมีนกั ทอ งเทีย่ วมากเปน พิเศษ ๓) นกั ทองเท่ียวและคนในทอ งถน่ิ สว นใหญข าดความรแู ละประสบการณ เก่ียวกบั พิบตั ิภัยสึนามิ จึงขาดการะวังตวั และการหนภี ัย โดยเห็นไดจาก การทน่ี กั ทอ งเท่ียวจํานวนหน่งึ ลงไปทีช่ ายหาดเมือ่ เกดิ นา้ํ ลงผิดปกตกิ อนท่ี คลื่นใหญจ ะเคลือ่ นตวั เขามา ทาํ ใหไ มส ามารถหนภี ัยไดทนั ��เชน เดยี วกับ 21 ผูที่พกั ผอ นอยูใ น บังกะโล รา นคาและรานอาหารบรเิ วณชายหาด สวนใหญ ไมสามารถหนภี ัยไดท นั จึงมจี ํานวนผเู สยี ชีวติ และบาดเจบ็ จาํ นวนมาก �� คล่ืนยักษสนึ ามิเดินทางดว ยความเร็วประมาณ ๕๐๐-๖๐๐ กิโลเมตรตอชัว่ โมง ลักษณะทางภูมิศาสตรมสี วนทาํ ให คลื่นสึนามิครัง้ นมี้ ีความ รา ยแรงมาก โดยการเคลอ่ื นทไ่ี ปทางทิศตะวนั ตก ไมมีส่ิงขวางกนั้ เมือ่ ถึงฝงประเทศศรลี ังกาและอนิ เดยี ก็เกดิ แรงกระทบฝง ดวยพลังงาน มหาศาล แตท างกลับกัน สนึ ามิ เคลอ่ื นท่ีมาทางทศิ ตะวนั ออกเขาสปู ระเทศพมา และไทย ตอ งผา นหมเู กาะนอ ยใหญใ นทะเลอันดามนั ที่ ดดู ซบั พลังงานสว นหนง่ึ ไวไ ด คลนื่ แรกท่ีมาถึงประเทศไทยจึงไมมพี ลังงานมากเทาใด แตค ลื่นสามสลี่ ูกหลังมคี วามรุนแรงมากกวา ��Joseph Curray นักสมุทรศาสตร แหงสถาบนั สมทุ รศาสตรสครปิ สร ัฐแคลิฟอรเ นยี สหรัฐอเมรกิ าสนั นษิ ฐานวาคล่ืนรนุ แรงทซี่ ัดฝงประเทศไทย นน้ั เปน ผลมาจาก Aftershock หรือแผน ดินไหวจากแรงสะทอนของการไหวคร้งั แรกมากกวา หรอื ไมก็เกดิ จากการทเี่ ปลือกโลกแผน พมา ถูก หนุนข้ึนไปทางเหนอื จากจุดศนู ยกลาง แผน ดินไหวออกไป การจัดการภยั พิบตั แิ ละการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกิดภัย: กรณีศึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๕๙ ๔) เน่ืองจากเปนพิบัตภิ ยั ทเี่ กิดขน้ึ อยา งรวดเรว็ มิไดม กี ารเตรียมแผนแกไ ข สถานการณไวล ว งหนา การชว ยเหลอื ผูรอดชีวติ และบาดเจ็บจึงเปน ไปอยา ง ขลุกขลักและลา ชา โดยเฉพาะอยา งยงิ่ ในแหลง ทอ งเที่ยวทเี่ ปนเกาะหางจาก ฝง ความชวยเหลือไปถึงลา ชากวา บนพนื้ แผนดินใหญ จาํ นวนผเู สยี ชีวิตจาก การบาดเจบ็ จงึ มีเพ่ิมมากขึ้น ประกอบกบั การเกดิ ความเสียหายตอ สาธารณปู โภคตางๆ โดยเฉพาะการไมสามารถตดิ ตอ ส่อื สารระหวา งกันได เน่อื งจากระบบโทรศพั ทเกิดความเสียหาย ทําใหเ กดิ ความสบั สนในการสัง่ การ และใหความชวยเหลอื ผปู ระสบภัย ๔.๑.๖ การชว ยเหลือผูประสบภยั และการฟนฟคู วามเสียหาย แมว า การเกิดสนึ ามิบริเวณชายฝง ประเทศไทยจะไมรนุ แรงเทา กับประเทศ อ่ืนๆ เชน อนิ โดนเิ ซยี และบงั คลาเทศ แตพ ้ืนที่ชายฝงทะเลอนั ดามันที่ ถกู คล่นื ยักษส นึ ามิ ทําลาย กส็ งผลใหป ระเทศไทยเกดิ การสูญเสยี ท้งั ชวี ิตและทรัพยส ิน รวมทัง้ สง ผล กระทบตอ จิตใจของประชาชนท่ัวประเทศ จากการที่ไดเ ห็นภาพความเสียหาย และรบั ทราบการเสียชีวติ ของคนจํานวนมาก ซ่ึงรฐั บาลไดเ รงดําเนนิ การเพือ่ ชวยเหลอื ผูประสบภัย โดย ๑) การลงพ้นื ทีแ่ ละการบัญชาการของฝา ยบริหาร นายกรฐั มนตรีและ ผเู กย่ี วของในขณะนั้น ไดแก รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย รัฐมนตรวี า การกระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม รัฐมนตรีวาการ กระทรวงสาธารณสขุ รฐั มนตรชี ว ยวาการกระทรวงมหาดไทย ปลดั กระทรวง มหาดไทย และอธิบดีกรมปองกนั และบรรเทาสาธารณภัย ไดเ ดินทางไป จังหวดั ภเู ก็ตทนั ทีท่ีเกิดเหตุ เพ่อื ประสานงานและสง่ั การใหท ุกภาคสว น ท้ัง ภาครัฐ ภาคเอกชนและองคกรระหวางประเทศ ระดมสรรพกําลังชวยเหลอื ประชาชนผปู ระสบภยั อยา งเตม็ ท่ี ๒) การจัดตัง้ ศนู ยอ ํานวยการรว มชว ยเหลือผปู ระสบภยั นายกรัฐมนตรไี ด ส่ังการใหจดั ต้ังศูนยอํานวยการรว มชวยเหลอื ผูป ระสบภยั ภาคใตข ึ้นที่ จังหวดั ภูเกต็ โดยมอบหมายให รัฐมนตรวี า การกระทรวงมหาดไทย เปน ผอู าํ นวยการศูนยฯ รัฐมนตรี ปลดั กระทรวงและหวั หนาสวนราชการ ที่ เกี่ยวขอ งเปนกรรมการ มีอธิบดีกรมปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัยเปน กรรมการและเลขานุการ เพอื่ เปน ศูนยกลางอํานวยการและประสานงาน ชว ยเหลอื แกผูป ระสบภัยในพน้ื ท่ี ๖ จังหวดั ภาคใต ๓) ขอสัง่ การเพ่ือการระดมสรรพกาํ ลัง นายกรัฐมนตรไี ดป ระชุมรฐั มนตรี และผูเ ก่ยี วขอ ง ทศี่ ูนยอาํ นวยการรว มชวยเหลอื ผปู ระสบภยั ภาคใตแ ละมขี อ สงั่ การใหห นว ยงานท่ีเกยี่ วของดําเนินการเบ้อื งตน ดงั นี้ การจัดการภยั พิบัติและการฟน ฟบู รู ณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี กึ ษาประเทศไทยและตางประเทศ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๐ • ใหก องทัพภาคที่ ๔ สงรถส่อื สารดาวเทียมสนับสนุนการ ติดตอ สื่อสารในพืน้ ท่จี งั หวัดภูเกต็ • ใหระดมเจาหนา ท่แี ละอาสาสมัครสนบั สนนุ คนหาผปู ระสบภัยใน พนื้ ท่เี ขาหลัก อําเภอตะกวั่ ปา จังหวัดพงั งา อยา งตอ เนอื่ ง • ใหจ งั หวัดภเู ก็ตและจงั หวดั อ่นื ๆ ทป่ี ระสบภัย ประกาศแจงเตอื นให ประชาชนพักอาศยั ในจุดทีห่ างจากชายฝง ทะเลอยา งนอ ย ๓๐๐ เมตร เพือ่ ปองกนั เหตุการณ AFTER SHOCK ทอ่ี าจเกดิ ขึ้นอกี • ใหกรมปองกนั และบรรเทาสาธารณภัยประสานกับมูลนิธิ ปอเตก็ ตง๊ึ มลู นธิ ิรวมกตญั ู และอาสาสมัครอน่ื ๆ จัดเจา หนา ที่ อาสาสมัครกูภัย เดนิ ทางไปชวยเหลอื คนหาผูร อดชวี ิตและผูเสียชวี ติ ในพ้ืนทบี่ ริเวณเขาหลกั อําเภอตะกวั่ ปา จงั หวดั พงั งาในเชา วันท่ี ๒๗ ธันวาคม ๒๕๔๗ โดยใหก องทัพอากาศจัดเคร่ืองบิน ซี ๑๓๐ สนับสนุนการเดนิ ทาง และใหก รมปอ งกันและบรรเทา สาธารณภยั รว มประสานงาน • ใหก องทพั เรือจดั สง เรอื ลาดตระเวนไปเพม่ิ เติมในการคน หาชวยเหลอื ผูป ระสบภยั และใชเฮลิคอปเตอรส งอาหาร นํา้ ดมื่ และอพยพ ประชาชน นกั ทอ งเทย่ี วไปอยใู นท่ีปลอดภัย • มอบหมายพ้นื ทีใ่ หร ฐั มนตรีดแู ลและอํานวยการ ส่ังการ แกป ญ หา โดย รัฐมนตรวี าการกระทรวงมหาดไทย ดแู ลอํานวยการ ทีจ่ ังหวัดภูเกต็ รฐั มนตรวี า การกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม ดแู ลอํานวยการทีจ่ งั หวดั พังงา รฐั มนตรีชว ยวา การ กระทรวงมหาดไทย ดูแลอํานวยการที่ จงั หวดั กระบ่ี และรอง นายกรัฐมนตรี ดแู ลอาํ นวยการที่จังหวดั ระนอง ๔) การจัดตง้ั ศนู ยอาํ นวยการเฉพาะกจิ เพ่อื ชวยเหลือผปู ระสบภัยระดับพน้ื ท่ี รฐั มนตรวี า การกระทรวงมหาดไทยในฐานะผูอํานวยการปอ งกนั ภยั ฝา ย พลเรือน แหงราชอาณาจกั ร ไดป ระกาศใหพ้ืนทจ่ี งั หวัดภเู กต็ พงั งา กระบ่ี ตรัง สตูลและระนองเปน พ้ืนทปี่ ระสบภัย พบิ ัตฉิ ุกเฉิน ตง้ั แตวันที่ ๒๖ ธนั วาคม ๒๕๔๗ และใหท ุกจังหวดั ท่ีประสบภยั ต้ังศนู ยอํานวยการ เฉพาะกจิ เพือ่ ชวยเหลอื ผปู ระสบภยั และจดั ตั้งศนู ยป ระสานงานการรบั แจงคนหาและชวยเหลือผปู ระสบภัยทงั้ ชาวไทยและ ชาวตา งประเทศ ณ ศาลากลางจงั หวัดทุกจงั หวดั โดยมศี นู ยโ ทรศัพทสาํ หรบั รบั แจง ผูสูญหาย (Missing) และบริการขอมลู แกประชาชนและญาติของนักทอ งเทย่ี ว รวมท้งั ประสานงานกบั หนวยงานทเี่ กย่ี วขอ ง การจัดการภยั พิบัติและการฟนฟบู ูรณะหลงั การเกดิ ภยั : กรณศี ึกษาประเทศไทยและตางประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔

๖๑ ๕) การจดั ตง้ั ศูนยอาํ นวยการเฉพาะกิจเพ่อื ชวยเหลือผปู ระสบภัยสวนหลัง (กรงุ เทพมหานคร) สาํ นักเลขาธกิ ารปอ งกันภยั ฝา ยพลเรือน กรม ปองกันและบรรเทาสาธารณภยั กระทรวงมหาดไทย ไดจดั ตง้ั ศนู ย อาํ นวยการเฉพาะกจิ ชวยเหลอื ผูประสบภัยจากแผนดินไหวและคลื่นซัด ชายฝง ทะเลอันดามนั (สว นหลังกรุงเทพมหานคร) ณ กรมปองกนั และ บรรเทาสาธารณภยั โดยใหมีศูนยโ ทรศัพทบ ริการขอมูลสถานการณ รายชอ่ื ผบู าดเจบ็ และผเู สียชวี ิตตลอด ๒๔ ชว่ั โมง ๖) การแตงต้งั ผรู ับผดิ ชอบในพ้ืนที่ประสบภยั รัฐมนตรวี า การกระทรวง มหาดไทยไดแตง ต้ังขาราชการกระทรวงมหาดไทย ปฏบิ ัติหนาทชี่ ว ยเหลอื การปฏบิ ตั ิงานของจังหวดั ทปี่ ระสบภยั โดย รองปลัดกระทรวงมหาดไทยคน ที่ ๑ ปฏบิ ัติหนา ทที่ ่จี งั หวัดภเู กต็ รองปลัดกระทรวงมหาดไทย คนท่ี ๒ปฏบิ ัติ หนาทที่ ่ีจังหวัดพงั งา ผูต รวจราชการกระทรวงมหาดไทย คนท่ี ๑ ปฏิบตั ิ หนาทีท่ ี่จงั หวดั กระบ่ี และ ผูตรวจราชการ กระทรวง มหาดไทยคนท่ี ๒ ปฏิบตั ิหนา ทที่ ่ี จังหวดั ระนอง ๗) การใหขอมลู ขาวสารแก สาธารณชน ศนู ยอํานวยการเฉพาะกจิ ฯ สาํ นกั เลขาธิการปองกันภยั ฝา ยพลเรือน ไดจดั ทาํ แถลงการณเ พือ่ ใหข อมลู ขาวสาร เก่ยี วกบั สถานการณแ กส าธารณชนผา นส่ือมวลชนอยา งตอ เนอ่ื งตลอดเวลา จนกวาสถานการณจะเขา สูส ภาวะปกติ ๘) บทบาทของอาสาสมัครและความรว มมือจากภาคเอกชน นอกเหนอื จาก การใหความชว ยเหลือของภาคราชการแลว ความรว มมอื จากภาคเอกชนและ อาสาสมคั รตางๆ ท่ีเขารว มทําหนา ที่ทง้ั การกูภยั การติดตอประสานงานกับ นกั ทองเที่ยวสัญชาตติ างๆ การนําส่ิงของบรรเทาทกุ ขล งพืน้ ทแี่ จกจา ย ผปู ระสบภยั ไปจนถงึ หนว ยงานพิสูจนเอกลักษณบคุ คล ก็สามารถดําเนินการ ไดอยางมีประสิทธภิ าพเชนเดยี วกัน ๙) การจัดสรรงบประมาณสนบั สนุนเรง ดว น ในขั้นตอนการชวยเหลือฟนฟู สภาพพนื้ ท่ีทไี่ ดร บั ความเสียหายน้นั ภาคราชการไดใหค วามชวยเหลือโดยการ จัดงบประมาณสนบั สนุนเรงดวน ทั้งการชวยเหลอื รายบคุ คลและการ สนบั สนนุ งบประมาณเพ่ือหนวยงานราชการใชในการดําเนนิ การฟน ฟู โดย รฐั บาลอนมุ ตั ิงบกลางและกองทุนเงนิ บรจิ าค รวมทั้งระบบสินเชอื่ ของ ธนาคารและสถาบนั การเงินเพ่ือใหความชว ยเหลือผปู ระสบภัยรวมเปนเงนิ ๔๓,๘๒๓ ลานบาท (สิงหาคม ๒๕๔๘) เปน เงนิ งบกลาง ๕ ,๖๓๐ ลานบาท เงนิ บริจาค ๓๘๕ ลานบาท และระบบสนิ เชือ่ ธนาคาร ๓๗,๘๐๘ ลา นบาท การจดั การภัยพิบัติและการฟน ฟบู ูรณะหลังการเกิดภัย: กรณีศกึ ษาประเทศไทยและตา งประเทศ สํานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ : เมษายน ๒๕๕๔