วรรณคดีลาว เรื่องพื้นเวียงจันทน์

๔๖ จากท้อง นางแกว้ แมต่ น ยามเมอื่ เดอื นหกข้นึ หกคา่ วันศกุ ร์ ยาม เที่ยงแท้ บาท้าวออกมา ได้เป็นกษัตริย์ล้า สองชายผู้ประเสริฐ ยามย่ิงย้อย อินทร์แต้มก็บ่ปาน เจ้าเอ้ย แต่นั้น พระก็บายเอาเต้า คันที1สรงโสด หดแจ่มเจ้า บาท้าวลูกชาย แล้วจิงบายเอาผ้า กาสาว์คามาห่อ ตุ้มอ่อนน้อย เอาเข้าใส่เพลา แล้วจิงเอานางแก้ว เมยี แพงล้างส่วย สแี จ่มเจ้า นางน้อยอยู่กรรม แทแ้ หลว ฯ จบลานท่ี ๑๑ ผกู ท่ี ๓ ลานที่ ๑๒ แล้วจิงหาแม่เล้ียง พร้อมพร่าบัวระบัด เอากุมาร ใส่เพลาสิง เล่น แล้วจิงหานามให้ สองบาน้อยอ่อน ผู้ที่ออกก่อนน้ัน ทองดา ทา้ วชอ่ื บา ผู้ทีหลังนนั้ เจยี งคาเปน็ ช่ือ พระก็ให้ เปน็ อา้ ยเทย่ี งจริง แท้แหลว แต่นั้น เหิงนานล้า สิบเดือนเลยออก ตาดาเกลี้ยง คือ อินทร์ลงหล่อ นมตุ่มต้ัง สองเปี้ยงเส่ียนงาม ยามเมื่อยัวรยาตร2 ย้าย เหมือนดั่งเทวา คือดั่งเทวดา ผ่ายผันลงเย่ียม นางหากเป็น ลูกเจ้าฟ้า มหาเอกเมืองแกว ก็บ่แม่นคนแท้ สามานย์ชาติต่า เฮา ดาย จิงได้ลูกแก่นแกว้ แนวหนอ่ เทวบุตร อันวา่ ทองดาชาย ชาตสิ ิ มาภายหนา้ ก็หากแม่นเมตไตรโยเจ้า ลงมาใช้ชาติ เจ้าเอ้ย แต่นนั้ 1 คันที หมายถีง นา้ เตา้ สาหรบั ใส่นา้ 2 ยวั รยาตร หมายถึง เดนิ ไป ภานุวฒั น์ ศรสี รุ ะ ปริวรรต

๔๗ ท้าวก็เลี้ยงลูกแก้ว น้อยอ่อนท้ังสอง บาคานแพง เก่ิงตาสองก้า เม่ือนั้น ทองดาเจา้ เจียงคาเลยใหญ่ ใสส่ิงแก้ว พิฑูรย์1เหลอ่ื มลกู ดี มีสติเพ้ียง จารจาไวคล่อง สองอ่อนน้อย งามเพ้ียงเกิ่งกัน สีสันต์ หน้า คอื อนิ ทราลงหล่อ พระพ่อเจ้า แพงแท้เก่ิงตา แท้แหลว แต่ น้ัน ท้าวก็เล้ียงลูกน้อย ได้ขวบเจ็ดปี นี้แหลว แต่นั้น สองอ่อนน้อย จาต่อปิตตา ท้ังมารดา สู่คนฟังแจ้ง ลูกก็ปรารถนาแท้ สองคนลง มาเกิด หากแม่นอินทร์แต่งให้ ลงป้องซ่อยพระองค์ พอเม่ือลูก กล่าวแล้ว ท้าวเหล่าเลยสอน ทั้งวิชา สู่อันสอนให้ บาคานท้าว ทัง้ สองเฮยี นภาพ กนั แหลว ทา้ วกเ็ ฮยี นไดแ้ ลว้ แนวดนี าพอ่ กับท้งั มนต์ผาบช้าง เสือฮ้ายแฮดกระทิง กับท้ังครูหน้าไม้ ยิงมาบ่มีถูก ทา้ วก็ขบคาบเคยี้ ว กินเสยี่ งบ่ยัง กบั ทงั้ ครูไตน่ า้ ไปไดด้ ัง่ ขัว ทา้ วก็ เฮยี นเอาได้ ท้ังย่อแผน่ ดนิ กับทงั้ หลายตวั ได้ คงปนื หอกดาบ กับ ท้ังเพชรหลีกพร้อม บาท้าวก็เหล่าเฮยี น พระก็สอนสั่งให้ วิชาดีตน ลูก ขอขอดท้อง สอนให้ผู้เดียว แท้แหลว แต่น้ัน ท้าวกล่าวต้าน จาอ่อนกุมาร ฮาท้ังสองให้เจ้าเฮียนอักษร สู่อันจริงแท้ ท้ังปากเว้า จาเล่นสู่อัน เจ้าเอ้ย แต่ว่าอักษรนี้ กูพระองคเ์ ฮียนขีด แปลอา่ นได้ หมดสิบห้าหน่อแนว ขอให้จอมแพงแก้ว ทั้งสองเฮียนฮ่า หมดท่ัว ถ้วน นาเจ้าพอ่ แพง นนั่ ถอ่ น ฯ จบลานท่ี ๑๒ จบผกู ท่ี ๓ 1 พฑิ ูรย์ หมายถึง พลอยชนิดหนึง่ มสี เี ขยี ว ไพฑูรย์ ก็เรียก วรรณคดลี าวเรอ่ื งพืน้ เวียงจันทน์

๔๘ ผูกที่ ๔ ผูกที่ ๔ ลานท่ี ๑ แต่น้ัน พอแต่ท้าวกล่าวแล้ว สอนสั่งบาคาน ลูกจิงฟังคาเฮา สู่อันจริงแท้ พ่อก็สอนส่ังแท้ น้อยอ่อนท้ังสอง สายใจเอ้ย ให้จื่อ เอาจงเผี้ยน พ่อนี้ตั้งแต่ก้ี พ่ออยู่เวียงจันทน์ พุ้นแหลว ก็จิงเอาตน เข้า เถิงเจ้าพ่อรัสสี เฮียนอาคม สู่อันผายเผี้ยน พ่อจิงไปยาดได้ ของกว้างต่อเลว ลูกเอ้ย ไทยจิงตัดหลังข่อย เสียเมืองปุนแปร่ ฝูง พ่อแม่และพี่น้อง ของแก้วเครื่องเวียง ไทยก็เอาเสียเส่ียง ในเมือง หมดทกุ สิง่ กจ็ งิ ได้หนแี ตพ่ นุ้ มาพเ้ี พง่ิ พระองค์ ก็จิงได้แมเ่ จ้า เปน็ คู่เทียมสอง อนั ว่า ของเวียงจันทน์ อยู่เต็มกรุงกว้าง ให้เจ้าเอาตน เข้า กรุงศรีถามข่าว เอาเนอ อาข่อยนั้น เพ่ินหากเป็นเมียผู้ ขุน หลวงผู้ใหญ่ ชื่อแจ่มเจ้า นางเกศเกศี เป็นเทวี อยู่กรุงศรีกว้าง ลางเทื่อนางหากได้ ลูกแก้วหน่อลาชาย จริงแหลว ให้เจ้าผิไปปอง ซ่อยพระองค์จริงแท้ ฉันใด๋ได้ เวียงจันทน์เมอื งปู่ คนื นั้น บ่กลัวแต่ เจ้า บุญกว้างสร้างปอง หั่นถ่อน อย่าได้ไปเลวแท้ เพเมืองบ่ชอบ หม่ันประกอบแท้ เมืองบ้านสิขุ่นมัว อันว่าผัวเมียฮ้าง ฮามเฮือนทัว รวีก เขาสิเวรใส่แท้ ตัวข่อยได้เมือง นี้แหลว อันหนึ่ง ให้เจ้าถามหา แท้ จุลลานางเอก นางหากเป็นลูกเจ้า เสนาถ้วนถ่ี เนาพักยั้ง แคมน้าแม่พระยา ใหล้ กู บุตราเอาถ้วน มีโพธ์ศิ รีลาหนงึ่ อยปู่ ากคุม้ สูงต้นกว่าสู่ลา ปักตูโขงทางเข้า มีโพธิ์ศรีกวมอยู่ มีป่าไม้ ไปหน้า แมน่ บ้านนาง แทแ้ หลว ใหเ้ จา้ ถามหาแท้ เมยี เฮาพระยาพอ่ นางก็ ภานุวัฒน์ ศรีสุระ ปรวิ รรต

๔๙ ธงครรภ์ได้ ส่ีเดือนแท้เท่ียงจริง ก็จิงเวนวางให้ ศรีคันไชยกับดาบ มวลมอบให้เจ้า นางแก้วรับเอา ก็จิงจารจา1เว้า นางคานเมียมิ่ง คันว่า เจ้าหากได้ลูกแก้ว แนวหน่อลาชาย เมื่อใด๋ ให้เจ้ามีคาสอน สงั่ บาบุญกวา้ ง กับทง้ั ศรีคันไชยพรอ้ ม ของดดี าบประเสริฐ นาง จงมวนมอบให้ บาท้าวลูกคงี น้นั เนอ ฯ จบลานท่ี ๑ ผูกที่ ๔ ลานที่ ๒ พอสั่งแล้ว ก็จิงดุ่งเดินหนี ลูกอย่าได้ไปเลวถ่อน กรุงศรีบ่แพ้ เพ่ิน ให้ผิลักลอบเข้า เอาแท้แต่ส่ิงของ แต่น้ัน ขอให้มีผลาให้ หลายเมืองขึ้นส่วย ประเทศด้าว ไหลเข้าเพ่ิงบุญ คันว่าสมควรแท้ เถิงเกณฑป์ ีวอก พระก็บนบอกไว้ ปนี น้ั จง่ิ สเิ พ ลกู เอ้ย ทา้ วก็โดยนา แท้ ตามคาพระพ่อ บก่ ลวั แตเ่ จา้ สิสอนใหส้ ูอ่ ัน อันวา่ บาคานท้าว เหลาคาสอนลูก อันว่า สีแจ่มเจ้า ฟังถ่อนพ่อสิสอน ลูกเอ้ย อันว่า เวียงจันทน์นั้น ก็เป็นเมืองของปู่ ให้เจ้าไปก่อสร้าง ช่ือว่าหัวเมือง ฟ้า ดินเวียงไปฮอด สิใด๋นั้น ให้เจ้าไปก่อสร้าง ให้เฮืองขึ้นกว่าหลัง น้ันเนอ ถ้าพระพ่อเจ้ามุดมอดเม้ียน มรณาลดช่ัว2 เมื่อใด๋ ลูก อย่าได้เอาไปแปะ ใส่ดินเผาแท้ ให้เจ้าใส่หีบแก้ว หน่วยประเสริฐ ทองทิพย์ ลูกจิงเอาไปชุกเส่ียงไว้ ในถ้าแจบจม แท้แหลว คนั ว่า ผิ 1 จารจา หมายถึง เจรจา แปลว่า พูด 2 ลดชว่ั หมายถึง สิ้นลมหายใจ วรรณคดีลาวเร่ืองพื้นเวียงจันทน์

๕๐ เอาได้ เวียงจันทน์เมืองปู่ เมื่อใด๋ ให้เจ้าก่อสร้างไว้ กรุงกว้างให้ ฮาบเพียง ตั้งแต่แค้มของเท่า เถิงเวียงโพธิ์ศรีราช แก้วก่อสร้าง กรุงกว้างให้ครอบครอง อันหน่ึง ให้เจ้าตั้งก่อสร้าง สถานราชกรุง หลวง ในนครเป็งจาน ใหก้ ่อปนุ แปลงสรา้ ง ต้ังแตศ่ รีโคตรขน้ึ เถิง เทา่ ฮอดเวียง นน้ั เนอ แล้วจิงมาเถิงห้อง ภูชนุ เอาด่ัง พอ่ ก็ขอให้เจา้ เอาไปจูดไว้ท่ีเวียง น้ันเนอ แต่นั้น พ่อสั่งแล้ว ลูกซ้าเหล่ายอมือ ถวายบังคม กล่าวกลอนถามถ้อย เฮาจักเมือหนห้อง ทรายพอง กองหมาก ขอแก่เจา้ บญุ กว้างบอกมา แดถ่ อ่ น แต่นัน้ เหลาคาเจ้า ไชคดีบนบอก ตั้งแต่เวียงจันทน์พุ้น เถิงทรายพองกองหมาก ธงขี่ ม้า มาเถิงแท้ม้ือเดียว ลูกเอ้ย พ่อก็มาสมสร้าง ทรายพองบ่ทันฮ่งุ พ่อก็พลัดพรากบ้าน มาพ้ีเพื่อก่อเวร ลูกเอ้ย แต่ว่าเวียงจันทน์พุ้น เปน็ เมืองพระยาปู่ เฮาแหลว ลูกอย่าได้อยกู่ ล้ัว กลัวยา้ นเพนิ่ เวร ลูก เอย้ ฯ จบลานท่ี ๒ ภานวุ ัฒน์ ศรีสุระ ปริวรรต

๕๑ ผูกท่ี ๔ ลานที่ ๓ อันหนึ่ง ให้เจ้าไปสมสร้าง เวียงจันทน์ให้เฮืองฮุ่ง นั้นเนอ โต บาคาน อย่าได้แทนโฮงกว้าง เพราะว่าเวียงจันทน์นั้น ก็เพเมือง ย้อนพ่อ จริงดาย ย้านแต่พระปู่เจ้า สิเวรให้บ่ให้แทน คันว่า เจ้า หากลุโชคได้ เสวยราชย์เป็นพระยา เมื่อใด๋ ให้เจ้ามาสมสร้าง ทรายพอองกองหมาก พ่อถ่อน กับทั้งหน่อพระแก้ว ให้มาสร้างอย่า หนี พอ่ ถอ่ น ยา้ นวา่ องค์พระแกว้ หมางหนา่ ยเวยี งจนั ทน์ เพราะวา่ คนเลวกัน มากหลายเหลอื ล้น คนตายแท้ ในอาฮามวดั ใหญ่ ย้าน วา่ องค์พระแก้ว เฮานั้นหนา่ ยบม่ า แทแ้ หลว แตน่ ้ัน พอวา่ พระกลา่ ว แล้ว ท้าวเหล่ายอมือ บาคานพระ อยู่สบายเบาเนื้อ ท้าวก็บงการ ให้ บาคานตนลกู แทนสืบสรา้ ง เป็นเจา้ แตง่ การ ให้เป็นนายทหาร แท้ สงครามตางพ่อ สองอ้ายน้อง เป็นเจ้าแต่งการ ดูสีหน้า บา คานงามเก่ิง กันแหลว สองหน่อท้าว สีหน้าฮูปงาม อายุได้ เข้า เขตสิบห้าปี นี้แหลว อันว่า บาคานท้าว งามปานพระอินทร์หล่อ พระพ่อเจ้า เลยเฒ่าแก่ตัว ก็จิงมีโภยต้อง ในตัวเจ็บปวด โภย พยาธิฮ้าย ในเน้ือบ่สบาย หลายวันได้ หลายคืนแถมถ่าย1 มาแล้ว หลายขวบมื้อ เถิงเท่าฮอดปี ก็จิงมรณาตาย จากเมืองฮามฮ้าง ยัง แต่เจ้า บาคานสองอ่อน ก็จิงแปลงหีบแก้ว ลายเก่ียวกันเป็นถัน หลายประการแท้ ดูงามสุทธะย่ิง สองก่ิงแก้ว แปลงสร้างหีบพระ เมรุ ก็จงิ โจมเอาเจา้ ปิตตามาใส่ อัดแจบแจง้ ดถี ว้ นสู่อัน แต่นนั้ 1 แถมถา่ ย หมายถึง ผ่านไป วรรณคดลี าวเร่ืองพ้ืนเวียงจันทน์

๕๒ ก็จิงงันเสพเจ้า ปิตตาเดือนหน่ึง สองอ้ายน้อง ทานให้อิ่มกะใจ แท้ แหลว สองจิงหมายหยาดน้า ไปฮอดปิตตา ขออย่าให้มีเวรต้อง ในสงสารในโลก ขอให้พ้นโศกแท้ เถิงห้องแห่งสวรรค์ แด่ถ่อน อย่าได้เวียนมาเก้ียว ในเมืองของเก่า ลูกจักเอาให้ได้ จอมเจ้าอย่า เตยี น พ่อเนอ ฯ จบลานท่ี ๓ ผูกที่ ๔ ลานที่ ๔ ให้พ่อตัดเสียเส่ียง สงสารมนุษย์โลก ซ้าท่อน้ี จอมเจ้าอย่ามา แท้เนอ แต่น้ัน พ่อว่าท้าวกล่าวแล้ว ยอหีบหอพระเมรุ ออกเมือง ยามค่าย แยงไปห้อง ผาหลวงถ้าใหญ่ เบ็ดใส่ถ้า เขากว้างบ่อนดี แล้วจิงเอาไปไว้ ถ้าใหญค่ ูหา แล้วจิงเอาหินผา ก่ึงเต็งตันไว้ แล้ว จิงลงเลขไว้ บอกว่าเหลาคา ยังจักนาเมือเผา จูดเวียงจันทน์พุ้น แต่น้ัน พอว่าบรบวนแล้ว บาคานเลยเลิก ฮอดแห่งห้อง เฮือน กว้างแห่งตน แต่นั้น ท้าวก็บ่ทาการสร้าง ฉันใด๋นอสิได้เพิ่ง เพราะ ว่าคดึ ฮอดพระพ่อเจ้า สูญเศร้าหน้าบ่บาน นับแต่ปิตตาเจ้า ตายไป ได้ปีหน่ึง เจ้าฟ้าเลยเหล่าได้ กุมารน้อยเกิดมา บุญหลายแท้ ปิต ตามาเกิด ฮอ้ นฮอดฟา้ ดาวน้นั ก็เหล่าควัน ตาวันนัน้ แคมราหูสบ คาบ อานาจกล้า เถิงฮ้อนฮอดสวรรค์ ท่านจิงหานามให้ บาคาน ตนลูก ชื่อว่าเจ้าฟ้าน้อย แทนไว้สืบพระองค์ เจ้าเอย้ แต่น้ัน แก้ว จิงหึงสาแท้ ท้ังสองน้อยอ่อน บาดกูมรม่ิงเมี้ยน เขาสิขึ้นยาดเมือง ภานวุ ฒั น์ ศรีสรุ ะ ปริวรรต

๕๓ บ่อย่าแหลว เพราะว่า ลูกแก่นแก้ว กูอ่อนยังเด็ก เขาสิแทน เมืองกรุง บ่สงสัยแท้ แต่น้ัน พระก็บายเอาฆ้อง จูมคาตีป่าว ฝูง ไพรน่ อ้ ย โฮมห่ันสคู่ น เขากม็ าหมดถ้วน ทงั้ หลายหมดหมู่ เดย๋ี วนี้ กูพระองค์แค้น ในมโนอย่าใจหล่า อันหน่ึงสูเอ้ย กูจักทันเสนา สู่ คนมาพร้อม ฟังเนอ อันว่าหลานเฮานี้ วิชาดีย่ิง จริงแหลว คันว่า กหู ากเฒ่าแก่แล้ว มุดมอดมรณา เมื่อใด๋ เมืองภูชุน สแิ ม่นเขาเปน็ เจ้า ฉันใด๋แท้ เสนาพีพาก เอาถ่อน ควรที่ทาต่อสู้ ให้หนีแท้จาก เมอื ง คนั วา่ เขาบ่หนีแท้ กสู ฆิ า่ ให้ตาย แทแ้ หลว แต่นัน้ ยงั มีเสนา ผู้ คนดผี ู้ใหญ่ เลยกล่าวต้าน ขานเจา้ ว่าบ่ควร พระเอ้ย ฯ จบลานที่ ๔ ผกู ที่ ๔ ลานที่ ๕ ทา้ วนี้บญุ หลายแท้ สพั พญั ญูลงเกดิ จรงิ แหลว คันว่า เฮาหาก ฆ่า เมอื งบ้านสขิ ่นุ มวั พระเอ้ย อนั วา่ ราชวงศน์ ้ี มคี ณุ เหลอื ยิง่ จริง ดาย หากว่าเฮานี้ฆ่า เมืองบ้านสิหวั่นไหว แท้แหลว ท้าวน้ีแนว เวียงแท้ หลายชายมหาเอก แม่ท้าวน้ัน มันหากเหม็นน้องหล่า จอมเจ้าแห่งพระยา ฉันใด๋แท้ ผิปองกระทาโทษ นี้นอ ย้านแต่ เกณฑค์ า้ ภูชุนสิคล้อยเหง่ียง สานอ ย้านแตเ่ สกิ ใหญ่เขา้ เมอื งบ้าน ขุ่นมัว พระเอ้ย แต่นั้น เสนาต้าน กลอยคดีเว้าซื่อ พระเล่าเว้า ขานต้านต่อบา ให้สูไปทันเอาเจ้า ทั้งสองมาฮบี กูสิเว้า คาแจ้งต่อ วรรณคดีลาวเร่อื งพืน้ เวียงจันทน์

๕๔ บา แท้แหลว แต่น้ัน เขาก็ไปทันท้าว ทั้งสองมาฮีบ ฮอดพระบาท ท้าว จาต้านต่อบา วา่ ดูราเจา้ ชายงามน้อยหนอ่ พ่อเอ้ย ลกู จกั เวา้ ให้แจ้ง ความเว้าจ่ิงค่อยฟัง เด๋ียวนี้ราชวงศ์ผู้ ปิตตาตนพ่อ เจ้านั้น ทา่ นกม็ าแต่หอ้ ง เมอื งแกว้ ประเทศแกว ลาวหากแมน่ คนเวยี งจนั ทน์ ล่วงมาเถิงแท้ ท้าวก็ขอมาสร้าง เมือเฮานาพ่อ จิงแม่นแก้ว นาง โกสยี ราช นางหากแมน่ นาถน้อง อวนขอ่ ยเฮ็ดเมีย แท้แหลว ลุงจงิ เวนวางให้ เป็นเมียสมสู่ จริงแหลว สินสอดตั้ง สองล้านเที่ยงจริง อันว่า เงินสองล้านนั้น ยังคาค้างอยู่ ทางพ่อพุ้น เพ่ินก็มุดมอด เม้ียน ตายแท้จากเฮา แต่น้ัน ให้เจ้าหามาให้ เสียเงินต่างพ่อ พอ บ่ให้เสียชาติเชื้อ แนวท้าวหน่อเวียง แท้แหลว เดียวนี้ยังคาเจา้ ท้ัง สองน้อยอ่อน เฮากค็ าดให้เจ้าแท้ ๆ สองเจา้ เหลา่ เสยี แท้แหลว ให้ เจ้าหามาให้ เว็นงายม้ืออื่น ต่ืนม้ือเช้า มาเสียให้แก่เฮา แท้ดาย ขอให้หลานชายเจ้า ทั้งสองน้อยอ่อน ๆ ให้หลานคิดถี่แท้ ควรเสีย ให้แก่เฮา คนั บ่เสียใหแ้ ท้ เฮาสฆิ ่าใหต้ าย บอ่ ยา่ แหลว ฯ จบลานท่ี ๕ ผูกที่ ๔ ลานที่ ๖ แตน่ ้ัน เจยี งคาเจา้ ทองดาเนื้อออ่ น ๆ ทา้ วกก็ ้มขาบไหว้ จอม เจ้าพ่อลุง อันว่า คนตายแล้ว สังมาถามหาสินสอด น้ีเด้ ข้าก็เกิด มาแต่น้อย มานี้ก็บ่เห็น ลุงเอ้ย อันว่า จาเป็นแล้ว กฎมีตามฮีต ภานวุ ัฒน์ ศรสี ุระ ปริวรรต

๕๕ คันบ่มีดั่งน้ัน อวนข่อยก็บ่เสีย แท้แหลว ขอให้ไปถามเฒ่า บูฮาณ เฒ่าเก่า ก่อนเทอญ คันว่ามีเที่ยงแท้ ตูข่อยจิ่งสิเสีย พระเอ้ย อัน ว่า กฎหมายเฒ่า เคยมีต้ังแต่เก่า สูอย่าถามผู้เฒ่า กูสิเว้าให้ฟัง อนั ว่า ในเมืองแกว ก็แม่นกูเป็นเจา้ สูอย่าพาลคาเว้า ให้เอาเงินมา มอบ กูถ่อน คันบ่มีเสียให้แท้ กูสิฆ่าให้ตาย แท้ดาย แต่นั้น เจียง คาท้าว ทองดาน้องนาถ เลยกล่าวเว้า จาต้านต่อลุง ข้าขอผัด หมายไว้ วันงายม้ืออื่น ต่ืนม้ือเช้า วันหน้าจจ่ิงสิเสีย คันว่าหาบ่ได้ สิเอาตัวยอมอบ บแ่ ต่เจ้า ตนข้าบ่แหนง พระเอย้ แต่น้ัน ท้าวกล่าว แล้ว ท้าวเหล่าลาลุง เอาตนหนี จากโฮงพระยาเจ้า ท้าวก็มาเถิง หอ้ ง มารดาตนแม่ ท้าวจิงถามแมเ่ จ้า นางแก้วสปู่ ระการ เหลาคา ท้าว ปิตตาตนพ่อ พระองค์น้ัน มาแต่งเจ้า สองล้านเท่ียงจริง ว่า ลอื เด๋ียวนี้ ยงั บ่ทนั หมดแท้ เงนิ คาคา่ สนิ สอด แม่น้นั เดย๋ี วน้ี เพิน่ ให้เอามาให้ วันงายมื้ออื่น คันบ่ได้ดั่งนั้น ลุงสิฆ่าให้ตาย ว่าดาย แต่นั้น นางก็ตีอกให้ นาบาตนลูก ท้าวก็เว้าจ้อย ๆ เสียงน้อย ๆ ม่วนหู แท้นอ นางก็มีคาต้าน นาบาตนลูก ปะโทเด้ความบ่มแี ท้ ๆ ตัง้ หาเว้าใสก่ ัน แท้นอ อนั วา่ คนตายแล้ว สังมาถามหาสนิ สอด ฮตี บ่ต้ัง ครองเฒ่าบ่ฮ่อนมี ลูกเอ้ย เหลาคาท้าว ราชวงศ์ตนพ่อ พระองคน์ ้ัน ท้าวก็แต่งแม่แล้ว สองฮอ้ ยเท่ียงจริง แม่แหลว อันว่า เงินคาแกว้ สามประการแหนแห่ กับทงั้ ขนั หมากพร้อม ยอขึ้นมอบ ถวาย แล้วจิงให้พ่อเจ้า ขึ้นสู่ตามหลัง แล้วจิงยอพาขวัญ ออกมา เลยต้ัง แล้วจิงจับแขนเจ้า มารดาตนแม่ แล้วมานั่งใกล้ ๆ เฮียง ท้าวผูกแขน ลูกเอ้ย ฯ วรรณคดีลาวเร่อื งพ้ืนเวียงจันทน์

๕๖ จบลานที่ ๖ ผกู ท่ี ๔ ลานที่ ๗ สังมายังคาแท้ เงินคาของสินสอด ความบ่มีด้ี ๆ ต้ังหาเว้าใส่ กัน แท้นอ อันนี้ ฮ้อยว่าท่านผิข้า เจ้าน้อยอ่อนท้ังสอง แม่แหลว ย้านว่าสายใจกู ยาดเมืองจริงแท้ แม่สิบอกให้เจ้า น้อยออ่ นทั้งสอง แม่เนอ ให้เจ้าพากันหนี จากเมืองอย่าช้า เขาปองฆ่า ให้เสียแนว ดับหน่อ ลูกเอ้ย พระก็บนบอกไว้ เวียงจันทน์พุ้นจ่ังแม่นเมือง แม่ ก็จักเนานาเขา ฝ่ังเมืองภายพ้ี แม่ก็มีเวรแท้ ภายหลังใช้ชาติ คัน ว่า แม่หากมรม่ิงเม้ียน ตายแล้วส่วงใจ แม่นอ โอนอ เวรหลังข่อย มาประจญจาจ่อง เสียนอ เสียหนึ่งแล้ว ซ้าเหล่าเสียสอง เจียงคา กับทองดา ลูกแพงกูแก้ว แม่จ่มแล้ว แล้วเล่าเลยลา ให้ค่อยอยู่ดี เยอ มารดาแก้ว สายใจเจ้าแม่ ลูกจักลาแจ่มเจ้า วันนี้สิพรากไป ก่อนแหลว คันว่า เจ้าหากมรมิ่งเม้ียน ไปสู่เมืองสวรรค์ เมื่อใด๋ ให้ เจา้ เลขไว้ บอกว่าเจียงคา ท้งั ทองดา หน่อเวยี งจนั ทนแ์ ท้ ใหเ้ จ้าจา จอ่ื ไว้ วันนี้อย่าลมื แต่นน้ั ท้าวก็ย้าย ออกจากเฮือนตน เอาตนเถงิ แห่งพระยา ลูกสิลาออกเมืองยามเช้า ท้าวก็เอาตนเข้า ไปหาถ้า ใหญ่ ท้าวก็ก้มขาบไหว้ ลาพอ่ ปิตตา เจียงคาท้ังทองดา กห็ ยา่ วยม หวั ไห้ เฮามาคิดเถงิ ไท้ พระยาพอ่ ปติ ตา ทั้งมารดา แมเ่ อาไผเล้ียง ไผสิบัวระบัดเจ้า ทางพี้เศร้าหมอง แลนอ พอว่าท้าวจ่มแล้ว ระลึก ต่อบารมี ก็จิงเอาหัวแปะ ใส่หีบคาจอมเจ้า ข้อยก็ขอไหว้เจ้า พระ ภานุวัฒน์ ศรสี รุ ะ ปริวรรต

๕๗ พ่อปิตตา ขอให้ไปนาสองเขือพ่ีน้อง อย่าได้มีคาฮ้อน ประการแท้ สงิ่ ใด๋ ขออยา่ ให้มีโภยตอ้ ง อนั ใด๋มาบงั เบียด แด่ถ่อน แตน่ ัน้ อินทร์ พรหมฟ้า จาตุราทั้งส่ี ขอให้หลิงหล่าเย่ียม ฝูงข้าให้อยู่ดี แด่ถ่อน ฯ จบลานที่ ๗ ผกู ที่ ๔ ลานท่ี ๘ ท้าวก็ยกย่างย้าย ตามห้วยตาดผา มีทั้งวาโยพัด กิ่งคอมกวย คอ้ ม มีปา่ กล้วย ตามห้วยด่านดง ตรงไปหนา้ หวายหนาป่าไผ่ มี แต่นกก่อฮ้อง ปลายไม้ส่งเสียง มีทั้งกวางฟานเต้น เห็นเหมือย แฮดม่ัง พุ้นเยอ ฝูงหมู่ช้าง ดงกว้างค่ืนเค็ง พุ้นเยอ ท้าวจ่มแล้ว ดั่นดุ่งพระครี ี กลายภเู ขา เขตเมอื งดงกว้าง ไปเถงิ น้า เหวตาดตีน ผา พุ้นเยอ ฟังยินทาด ๆ น้า ไหลเกี้ยวเลียบภู พุ้นเยอ บาคาน ท้าว ทั้งสองน้อยอ่อน ๆ ท้าวก็ลุกส่วยหน้า แจ้งฮุ่งสวยรวย พุ้ นเยอ บาคานท้าว ท้ังสองเดินเท่ียว ตกเขตขั้น เขากว้างหว่างภู ในหนห้อง หิมพานต์ดงใหญ่ มันหากอยู่จิ่มใกล้ เมืองแก้วประเทศ ลาว ท้าวก็เอาตนเข้า เวียงจันทน์ยามค่า ท้าวก็หลิงหล่าเย่ียม เห็นถ้วนสู่อัน เห็นท้ังห้อง ปรางคท์ องผาสาท เห็นแต่หอพระแก้ว งามเหลื่อมส่องใส แต่น้ัน ท้าวก็เอาตนเข้า อาฮามหลวงวัดใหญ่ นับอ่านได้ เห็นถ้วนสู่อัน ท้าวจิงเอาตนเข้า ภูพานเมฆผ่าน พุ้ วรรณคดลี าวเร่อื งพนื้ เวียงจันทน์

๕๘ นเยอ เหลยี วเบ่ิงเมืองพ่อเจา้ เขาขั้นชอ่ งชัน ท้าวกค็ อยเมือห้อง ภู ชุนเมอื งแม่ เหน็ แตภ่ อู ยขู่ ัน้ ตันหน้าสอ่ งบ่เหน็ ท้าวกพ็ ากนั คึดโศก กลั้น คดิ ฮอดไท้ มารดาพระแม่ แต่นั้น เฮาจักไปหล่าเยี่ยม จุลลา นางเอก พ่อส่ังไว้ ให้ไปเยี่ยมเบิ่งดู ท้าวก็เอาตนเข้า ดงพระยาไฟ นานยิ่ง นกก็จับก่ิงไม้ เสียงฮ้องท่ัวไพร ในดงกว้าง เสือสางแฮด เถื่อน มีท้ังนกเลื่อนยา้ ย ขัวคุม่ นกทา บาคานท้าว กษัตราเดินปา่ เลยเหล่าม้มเขตขั้น ดงกว้างคั่วไพร ก็จิงไปเถิงห้อง กรุงศรีเมือง ใหญ่ พระบาทไท้ เหลี่ยมไว้บ่ให้เห็น ท้าวจิงเอาตนเข้า เถิงเมือง ยามเท่ียง สองกษัตริย์เชื้อ เลียบหล่าในเมือง ในกรุงศรี ก็เหล่า เห็นตรงเส่ียง สมเด็จเจา้ พระยาเมอื งผใู้ หญ่ เหน็ องคพ์ ระแกว้ ลกู ประเสริฐมหานิล มีทั้งกุญชโรช้าง งานิลขาวเผือก บาบ่าวท้าว เห็นถ้วนสู่อัน แล้วจิงพากันย้าย ลงไปทางท่า เห็นทั้งคุ้มแจ่มเจ้า นางนาถจุลลา อันน้ี คือสิแม่นจริงแท้ โพธ์ิศรีสูงยิ่ง เพราะว่าอยู่ ปากคุ้ม จอมเจา้ สั่งเฮา แทน้ า ฯ จบลานท่ี ๘ ผูกท่ี ๔ ลานท่ี ๙ ภานวุ ัฒน์ ศรสี รุ ะ ปรวิ รรต

๕๙ แตน่ ้นั ยังมคี นผู้เฒ่า คนเวียงผหู้ นงึ่ ยายจวบเจา้ บาท้าวก็จงิ่ เห็น ท้าวก็ถามยายย่าเฒ่า จับสาเนาเว้าว่า ดูรานายย่า หลานขอ ถามแจ่มเจ้า จอมสร้อยสู่ประการ แด่ถ่อน อันว่า เสนาเจ้า ราชาผู้ ถ้วนส่ี เพ่ินหากอยู่แห่งห้อง ใด๋แท้บอกหลาน แด่ถ่อน แต่น้ันย่า กล่าวต้าน หลานอยู่นาเฮา น้ีแหลว แต่ว่าราชาพระ แก่ตัวจริงแท้ เดี๋ยวน้ี บาบ่าวท้าว ตามหาด้วยเหตุ ใด๋น้ัน เจ้าหากเป็นพ่ีน้อง เสนาเจ้าอย่างใด๋ นั้นเด้ แต่น้ัน ท้าวตอบต้าน ขานว่าจาไข ข่อย หากมาถามหา แม่จุลลาเฮาแท้ แต่ว่าเหลาคาท้าว มาเอาแต่ปาง ก่อน ท้าวหากสอนสั่งไว้ เฮาแท้จ่งิ ไดม้ า ย่าเอ้ย นางจุลลานั้น เปน็ เมียของเพิน่ ท่านส่งั ไว้ เฮาแท้จิ่งได้มา ย่าเอย้ บัดน้ี แม่กลา่ วต้าน หลานแม่นคนเวยี ง แทล้ อื หลานหากเปน็ ลกู ไผ บอกมาจาแจง้ แต่ น้ัน ท้าวตอบต้าน ขานย่าคาควร ข่อยก็เป็นลูกท้าว เหลาคาเป็น เช้ือย่า เป็นคนแนวเวียงจันทน์ บ่สงสัยแท้ แต่น้ัน ย่าฮู้แล้ว ย่า เหล่าเลยหัว ท้าวจิงเอาตนมา ฮอดเฮือนเฮาแท้ เฒ่าก็บอกข่าวเจ้า นางนาถจุลลา เฒ่าก็มาคามา ฮูปงามสองท้าว เฒ่าก็ไปเถิงห้อง โฮงหลวงนางเอก บอกข่าวเจ้า นางแก้วสู่ประการ ว่าดูรานางเอ้ย ยังมีกุมารท้าว สองคนน้อยอ่อน มาจอดย้ัง ในนี้พร่าสอง ท้าวก็ มาตามเจ้า นางนาถจุลลา ว่าดาย ท้าวว่านางหากเป็นมารดา แม่ ตนจริงแท้ แต่น้ัน นางจิงตามหาท้าว นานายเจ้าย่า อันว่า สีแจ่ม เจ้า บาท้าวอยู่ที่ใด ย่าเอ้ย แต่น้ัน ย่ากล่าวต้าน ว่าท้าวอยู่ปักตูโขง นี้แหลว เดี๋ยวน้ี แม่ขอเชิญนางหล่า จุลลาไปเบ่ิง นางเอ้ย เฮาจิ่ง วรรณคดีลาวเรื่องพน้ื เวียงจันทน์

๖๐ ถามไถ่ถ้อย นางเคา้ ลกู ผ้ใู ด๋ ทา้ วหากเปน็ คนแท้ เมอื งใดด๋ ตู า่ ง แม่ กด็ ฮู า่ งหน้า คือทา้ วหนอ่ เวยี ง แท้นอ ฯ จบลานท่ี ๙ ผูกท่ี ๔ ลานท่ี ๑๐ แต่น้ัน สมสินหน้า จุลลานางเอก นางก็ลุกข้ึนแล้ว เลยย่าง ออกมา ฮู้ว่าบุตราแก้ว ภูมาขามแม่ ท้าวก็หนีจากข่อย นานได้ แปดปี น้ีแหลว แต่นัน้ นางกเ็ หลยี วดหู นา้ ทงั้ สองดูประหลาด นาง กเ็ หลยี วเบิง่ คกั แท้ คอื แก้วลกู คงี แท้นอ แตว่ า่ ยงั ต่างแท้ มคี ่เู ทียม สอง นางคานคึด อยู่ในบ่มีต้าน แต่น้ัน กษัตราน้อย ทั้งสองยาม แม่ ทา้ วก็ยอมือไหว้ มารดาตนแม่ ยงั คอ่ ยสุขอยลู่ ้วน ศีลซอ้ ยคอ่ ย สาราญ แด่ถ่อน แต่น้ัน ท้าวตอบต้าน ขานลูกบุตรา มันหากแม่น หน่อแนวเวียงจันทน์แท้ เหลาคาท้าว ราชวงศ์เป็นพ่อ ข่อยแหลว พ่อหากสอนสัง่ ให้ จิงได้ดงุ่ เดนิ มาเถิงตนมารดา แม่คีงภายพี้ อัน ว่า ปิตตาไท้ มารดาแก้วแม่ พระองค์นั้น พ่ีชายเพ่ินว่าธงครรภ์แลว้ บาท้าวจ่ิงหนี ว่าดาย ท้าวก็เป็นชายแท้ หรือเป็นหญิงธรรมชาติ จริงแท้ พระพ่อไท้ องค์เจ้าให้กล่าวถาม แม่เอ้ย แต่น้ัน ท้าวกล่าว แล้ว แม่ตอบคาบา สายใจเอ้ย ลูกแพงกูแก้ว แม่ก็ดูสีหน้า คือ เจ้าก็ดั่งเดียว ต้ังแต่กี้ เจ้าบ่ดุ่งเดินมา ลูกเอย้ สิได้พากันหนี จาก นครเมืองน้ี แต่น้ัน แม่ก็ถามขา่ วเจา้ น้อยหนอ่ บุตรา อนั ว่า ปิตตา ภานุวัฒน์ ศรสี ุระ ปริวรรต

๖๑ ไท้ มารดาพ่อแม่ เจ้าน้ัน ยังค่อยสุขอยู่สร้าง บุญกว้างคอ่ ยสาราญ แด่ลือ แต่นั้น ท้าวตอบต้าน พระพ่อมรณา แล้วเด้ ยังแต่แนว มารดา พรากพลอยเมืองบ้าน แม่ก็ทุกข์ยากแท้ ดอมข่อยผู้เดียว แม่เอ้ย แต่น้ัน นางก็ตีอกไห้ นาผัวกิ้งเก่ียน สังฟ้าวด่วนรีบเร่ง เมือฟ้าก่อนอีเฮียม เม่ือนั้น นางก็อุ้มกอดท้าว โลมจูมจอมขวัญ ดมบาคาน จูบชมบาท้าว เจ้าได้เป็นแนวเช้ือ เวียงจันทน์ลูกพ่อ ก็ บ่ได้อยู่บ้าน เมืองแท้แห่งตน ท้าวก็มีบุญแท้ เป็นชายลิ้นก่าน ไทยบ่ให้อยู่บ้าน เมืองแท้แห่งเขา ลูกเอย้ ท้าวก็หนีไปก้า อาคเนย์ ตะวันออก ไปเบ่ิงเจ้า บุญกวา้ งฮอดเมือง มนั หากเปน็ คนกลา้ วชิ า ดียอดยิ่ง อันว่า คนเมืองนั้น สูงขาวท้ังใหญ่ อยู่ที่น้ัน เมืองกว้าง ฮอดทะเล พุ้นแหลว อ้ายเจ้านั้น นามของท้าว คาปนเป็นช่ือ ล้ิน กา่ นแท้ สงู ใหญ่พอประมาณ ดสู ีสันต์ ฮูปพระอวนคือเจ้า คนั วา่ ไป นาท้าว ให้ไปถามหาล้ินก่าน ว่าเนอ พระบาทเจ้า แขนสั้นบ่ท่อกัน ลกู เอ้ย ฯ จบลานที่ ๑๐ ผกู ท่ี ๔ ลานท่ี ๑๑ วรรณคดีลาวเรือ่ งพนื้ เวียงจันทน์

๖๒ ให้เจ้าลุโชค1ได้ สืบราชยเ์ ป็นพระยา แม่ถ่อน ท้ังสามผิว หนอ่ เวยี งเพรียงพรอ้ ม แตน่ ้นั แม่สง่ั แลว้ ทา้ วเหลา่ เลยไป กลายกรงุ ศรี ผา่ เมืองไปหนา้ แล้วจิงเอาตนเขา้ ภสู งู ดอยใหญ่ ท้าวก็หอมดอกไม้ ดงกว้างทั่วไพร ท้าวก็ตีอกไห้ ในมโนแค้นคง่ั คิดฮอดเจ้า พระแม่ มารดา สายใจกู ดง่ั ลอื เด้เจ้า ลือวา่ มรณาเมยี้ น หรือเป็นคนยงั อยู่ น้ันเด้ แต่นั้น พอว่าท้าวลาแล้ว คดิ โศกโศกา มือตีทวง หย่าวยม หัวไห้ ว่าโอนอ กรรมของข่อย เวรหลังมาฮอด แลนอ กูนี้เป็น กาพรา้ ทง้ั ซา้ พรากพลอย แลนอ แตน่ นั้ ท้าวจม่ แล้ว ยา้ ยยา่ งตาม ดง ไกลภูชุน พรากเมืองนานล้า นับแต่พรากจากบ้าน ประเทศ ใหญภ่ ูชุน เหงิ นานลา้ เจด็ ปที ัดเทยี่ ง ฮอดแหง่ ห้อง สะเล2กว้างแม่ กระแส ทา้ วกแ็ ลหลา่ เยี่ยม น้าใหญ่สะเลหลวง แลไปสดุ ช่วั ตาเตม็ เย่ียม เห็นแต่เหมือยหมอกกั้ว ปลายไม้บ่เห็น เฮาสิพากันข้วม ฉันใด๋สิม้มฝั่ง เด้นอ น้าใหญ่กว้าง เหลือด้ามช่ัวตา แต่น้ัน ท้าว กล่าวท้วง แล้วเหล่าเลยจา เฮาก็พากันเลาะ เลียบไปตามนา้ ถาม หาแท้ มคี นลอื ว่าบ่ คนั วา่ มบี ่อนข้วม เขาแท้ดุง่ เดนิ แต่นัน้ สองก็ ไปพบพ้อ ผีเชื้อแม่สะเล ผีเห็นท้าว ท้ังสองไปฮอด ผีเหล่าย้าน โตนน้าแม่กระแส ยังแต่พระยาผีเจ้า คนเดียวคอยเบ่ิง สองพี่น้อง เห็นแล้วเหล่ากลัว ตนตัวเจ้า เจียงคายืนอยู่ บาบ่าวท้าว ทองดา ถามพี่ อนั ว่า สแี จม่ เจ้า ยืนแทเ้ หตุได้ แตน่ ้ัน เจียงคาทา้ ว ขานคา 1 ลโุ ชค หมายถึง ประสบโชค 2 สะเล หมายถึง ทะเล ภานวุ ัฒน์ ศรีสุระ ปริวรรต

๖๓ นางนาถ ย้านแต่ผียักษ์ฆ่า เห็นแล้วสีกกิน เฮาก็มรณา พรากบา คานท้าว ทองดาท้าว ตอบพ่ีบาคาน ผียักษ์ฮ้าย กินแล้วส่วงใจ ต่างให้มรณาตเม้ียน นาองค์พระพ่อ ให้มันดับชาติแท้ ตัวข้าแห่ง เฮา อ้ายเอ้ย คันว่า เฮาหากมีบุญแท้ บ่มีตายจักเทื่อ มาเฮาสิไป ใกล้ ๆ พ่อสไิ ดโ้ จทยถ์ าม แด่ถอ่ น แตน่ น้ั ทา้ วกลา่ วแล้ว ลดั ล่วงไป เถิง พระยาผีถาม ขา่ วบาจรงิ แท้ ดรู าเจา้ ทัง้ สองเดนิ ประเทศ ก็ จิงตกเขตก้า เถิงพ้ีฮอดเฮา น้ีเด้ เจ้านี้อยู่แห่งห้อง เมืองบ้านที่ใด๋ ลูกเอ้ย แต่นั้น ท้าวตอบต้าน ขานว่าอยู่เมืองแกว แนวเวียงจันทน์ อยู่บนเขาแท้ แกวก็ผิปองฆ่า ท้ังสองน้องพ่ี จริงแหลว ข้าก็ลัดเร่ง ผ้าย กลายด้าวฮอดพระองค์ น้แี หลว แต่นั้น พระยาผีเจ้า ถามอวน สองออ่ น บากบ็ อกเหตเุ รอ่ื ง ตามแทส้ ่ปู ระการ ฯ จบลานที่ ๑๑ จบผูกท่ี ๔ ผกู ที่ ๕ วรรณคดลี าวเรอื่ งพ้นื เวียงจันทน์

๖๔ ผูกที่ ๕ ลานท่ี ๑ อันว่า นามกรข้า เจียงคาเป็นช่ือ ผู้น้องน้ัน เฮียกชื่อทองดา ข้าก็เป็นบุตราเจ้า เหลาคามหาราช ท้าวก็เนาในห้อง เวียงจันทน์ นครเทศ เป็นเขตเค้า เมืองกว้างประเทศลาว พอ่ ก็หักเสิกแท้ หนี ไปอยู่เมืองแกว แนวเวียงจันทน์ อยู่บนเขาแท้ แต่นั้น พระก็เอา เมียซ้อน เทียมสองเป็นคู่ ก็จิงได้ข้าน้อย ท้ังน้องออกมา พระเอ้ย แต่น้ัน แกวก็มาปองฆ่า ท้ังสองให้ดับหน่อ ข้าน้อยจิงได้ลักลอบด้ัน เถิงเจ้าพ่อรัสสี นี้แหลว เดี๋ยวน้ี ข้าน้อยอยากผิปองเอาแท้ ดินเวียง ของปู่ เฮาอยากไปผาบแพ้ เมืองแก้วประเทศแกว นแี้ หลว ข้าจิงได้ ข้ามแม่น้า ลัดเร่งภูผา ก็จิงเอาตนมา ฮอดพระองค์ภายพ้ี ข้าก็ อยากเฮียนเอาแก้ว วิชาดีดอมพ่อ ข้าก็ยังอยากได้ วิชาแก้วยอด ธรรม ขอให้พระพ่อเจ้า สอนให้เท่ียวพลัน แด่ถ่อน แต่น้ัน มหา เอกเจ้า รัสสีตนประเสริฐ พระก็บอกให้ท้าว บายเอาหินหนักหม่ืน ท้าวจิงยกมือแปะใส่เกล้า วอนไหว้ยอดคุณ แล้วก็จ่ิงเอาก้อน หิน นั้นหว่านไป พลันข้ึน เมือเถิงพรหมโลก เสียงสน่ันก้อง คุงฟ้า ฮอดสวรรค์ เนืองนันเท่า จักรวาลพรหมโลก แต่น้ัน ท้าวก็ตอบ แจ่มเจ้า แนวหน่อบุญมี ไขคาควร แก่บาบุญกว้าง แต่น้ัน ท้าวก็ ยอหินศิลาก้อน สองพระองคม์ าเสี่ยง1 มันก็ตกลงสู่พ้ืน ดังก้องค่ืน เค็ง คนก็เลยตื่นทว้ ง เตน้ แล่นไปมา เขากว็ ่าปนื บาท้าว คาปนบน บอก ใหญแ่ ท้ ๆ เสียงดังประหลาดต่าง ฝูงหมู่คนใต้ลุ่มฟ้า ได้ยิน 1 เสย่ี ง หมายถึง ทานาย เส่ียงทาย ก็เรียก ภานวุ ฒั น์ ศรีสรุ ะ ปรวิ รรต

๖๕ ถ้วนทั่วเถิง อันน้ี หากแม่นเจียงคาท้าว ทองดาลองเดช หินก็ตก ต่างก้า ถ้าใหญ่คูหา ดังทม ๆ ฮอดเมืองภายพ้ี อันว่า เมืองใด๋ได้ ยนิ เสียงดังสน่ัน คคี น่ื เฮ้า ดังเทา่ ทวั่ เมอื ง เจ้าเอย้ ฯ จบลานที่ ๑ ผูกที่ ๕ ลานที่ ๒ ยงั จักได้พบทา้ ว ทองลา้ นหน่อเวียง แตน่ ้นั พระรัสสีเจา้ ตรัส ส่องสรญาณ ได้ยินเสียงศิลาหิน ประหลาดใจจริงแท้ วันนี้ ลือหาก แม่นเทวบุตรเจ้า ตุสิตาลงใช้ชาติ แท้แหลว คันว่าหมดกรรมแล้ว จิงตรัสเป็นพระองคห์ น่ึง ชื่อวา่ เมตไตรยะเจ้า องคล์ า้ ประเสริฐดี รัส สีเจ้า เมตตาธรรมสอนส่งั ให้ทา้ วเกบ็ ดอกไม้ มาแล้วแต่งคาย แต่ น้ัน เจียงคาท้าว ทองดาพร้อมพร่า เอาดอกไม้ บูชาเจ้าพระรัสสี เหงิ นานได้ เจ็ดวันทดั เท่ยี ง ก็จง่ิ สอนสงั่ ให้ วิชาแก้วยอดธรรม แต่ นั้น เจียงคาท้าว มีความอดิ อ่อน บอกให้น้องชายหลา่ ฮ่าเฮยี นเอา ก่อน อ้ายนี้อิดอ่อนแล้ว แค้นโศกหลงลืม หลายหมู่หลายอาจารย์ ก็เหล่าลืมเสียมาก บ่กลัวแต่เจ้า ทองดาน้องนาถ ห่ันถ่อน แต่น้ัน ทองดาเจ้า ถวายคาตั้งต่อ นับแต่เนาอยู่ห้อง นาเจ้าพ่อรัสสี เหิง นานได้ สามปีมาฮอด น้ีแหลว เฮยี นสู่มอื้ ไปหน้าบ่เซา อนั ว่า ขอ ขอดเผี้ยน เอาได้ให้หมด ในพุงพระ พ่อรัสสีองค์เจ้า แต่น้ัน พระรัสสีเจ้ากล่าวต้าน ขานคาบนบอก ว่าให้ไปส่งอ้าย ตนช่ือเจียง คา ก่อนเทอญ เพราะวา่ แนนของเจา้ เจียงคามาฮอด นางหากเป็น วรรณคดลี าวเร่ืองพนื้ เวียงจันทน์

๖๖ ลูกเจ้า พระยาแท้เที่ยงจริง นางก็เนาในห้อง มอระโคยาทีป เชื้อ พระเจ้า ตนแท้หน่อพระยา แท้แหลว ต้ังแต่หากผิดชาติเชื้อ เฮานี้ เที่ยงจริง ขอให้สีแจ่มเจ้า ไปแท้ส่งบา แล้วจิงคืนมาสร้าง แถหัว ทรงผนวช ต้ังต่อศาสนาพระพุทธเจ้า ช่ือว่าโคดมคล้อยเหง่ียง เม่ือ ใด๋ คันว่า ปีวอกมาฮอดแลว้ บาท้าวจ่ิงคอ่ ยไป องค์พระพทุ ธเจา้ สิบนบอกหนทาง ศาสนามาเถิง สิค่อยเพพังม้าง ดอกนา แต่น้ัน พระรัสสีกล่าวแล้ว ต้านส่ังเจียงคา สายใจเอ้ย หน่อเวียงกรุงแก้ว ให้เจ้าปองเอาแท้ ดินแกวเสียก่อน แล้วจิงแกะจงิ ไง้ เมืองแก้วปคู่ ืน บ่กลัวแต่เจ้า องคล์ ้าสรา้ งปอง ห่ันถ่อน อนั หน่ึง ทองดาน้ี เป็นคน นักบวช ให้เจ้าไปหาห้อง แนนเมียเสียก่อน แนนเมียมาฮอดแล้ว เมืองบา้ นเจ้าอยูไ่ กล ลูกเอย้ ฯ จบลานท่ี ๒ ผกู ท่ี ๕ ลานท่ี ๓ ให้เจ้าเนาในห้อง ลงกาเกาะใหญ่ จิงสิได้ เวียงแก้วปู่เฮา พระองคจ์ งลงไปเบง่ิ เท่ียวพลนั เดย๋ี วนี้ เขานน้ั เกิดอนระหนฮ้อน ใน เมืองเศร้าโศก เสียแหลว เดี๋ยวน้ีเมียเจา้ นั้น นางก็ทุกข์ยากแท้ หิว ยากแลงงาย แท้แหลว นางก็คอยหาเจ้า บาคานผัวมิ่ง หลายขวบ เข้า ระดตู ง้ั ถ่ายมา นีแ้ หลว อนั วา่ โชคเจ้าเข้า ปนี ี้สไิ ด้เมยี เจ้าสไิ ด้ สืบสร้าง เป็นเจ้าผ่านนคร อันว่าในหนห้อง ลงกาเกาะใหญ่ ให้ เจ้าคึดซ่อยข่อย ให้เมืองกว้างฮุ่งเฮือง แด่ถ่อน เราสิได้สืบสร้าง ภานุวัฒน์ ศรสี รุ ะ ปรวิ รรต

๖๗ ของเมืองกว้างให้ฮุ่งเฮือง แด่ถ่อน ในเมืองแกว แม่นพระองค์เป็น เจ้า ให้เจ้าฟังความข่อย ปิตตาสอนส่ัง คันว่าเมียเจ้านั้น เขาหาก ต่างชาติแท้ จอมเจ้าก็ใหเ้ อา ในหนห้อง เวียงจันทนเ์ สมอภาค บ่คือ แหลว มีแต่สองแจ่มเจ้า เมียน้ันก็หากบาง เพราะว่า เขาน้ันแนว ชาติเชื้อ คนต่างภาษา เป็นคนมีวิชา กว่าเฮาจริงแท้ แต่ว่าชาตา เจา้ ตกใจตา่ งประเทศ เขาจักคดิ ช่วยเจ้า เอาไดง้ ่ายดาย แตว่ ่าสอง อ้ายน้อง ปองเอาก็ยากยิ่ง จริงแหลว มันหากลาบากแท้ ฝูงเจ้า เวทนา ให้เจา้ อดสาไว้ ทางใจสากอ่ น เพราะว่าเมียแจ่มเจา้ ลงเกดิ ตนละเมือง นางหากเป็นเมียเจ้า ภายหลังแต่ชาติก่อน อันว่า สี แจ่มเจ้า ไปถ่อนอย่านาน อันว่า เมืองเขานั้น อนระหนมุดมอด เขาก็คองแจ่มเจ้า บาท้าวอยู่แต่ดน ท้าวเอ้ย แต่นั้น ท้าวก็ลาแจ่ม เจ้า พระองค์พ่อรัสสี ยอมือแปะ ใส่หัวทูนไหว้ พระก็จิงบอกให้ หนแห่งทางปัจฉิม เป็นเมียบา แต่ปางปฐมเท่า แต่น้ันบาก็ยอมือ นบ ขาบลงเลยไหว้ ว่าค่อยอยู่ดีเยอ พระรัสสีเจ้า เนาคูหาถ้าใหญ่ น้ีเนอ ลูกสั่งแล้ว จิงได้ดุ่งเดิน ไปก่อนแหลว ลูกจิงเอาตนผ่าย ภู หาข้วมเมฆ ตกเหตุกว้าง ป่าใหญ่หิมพานต์ ส่วงกะใจเหลือหลาย เข้าป่าไพรดงกว้าง ท้าวก็คอยไปหน้า เห็นสักขีเงื้อมฮ่ม ท้าวจ่ม แล้ว เลยด้ันดุ่งเดิน กลายไปหนา้ ภูผาหลายหนว่ ย มีแต่ห้วยตาด น้า โตนทา้ งหว่างเขา ฯ จบลานที่ ๓ ผูกท่ี ๕ ลานที่ ๔ วรรณคดลี าวเร่อื งพ้ืนเวียงจันทน์

๖๘ ท้าวก็คอยไปหนา้ ดวงมาลาหอมออ่ น หอมดอกซอ้ น ยามเช้า เมอื่ แลง มแี ตแ่ มงภเู่ ผิ่ง บนิ แสว่ สว่ นสน ท้าวก็คดิ โศกแค้น ขงั อยู่ ในจิต ว่าโอนอ สังมาคิดเถิงไท้ มารดาตนแม่ กูเด้ เพิ่นก็อยู่แห่ง ห้อง เมืองแก้วประเทศแกว แนวว่าเวียงจันทน์พุ้น พระปิตตาตน พ่อ เพิ่นก็มรม่ิงเมี้ยน ไปค้างอยู่ผู้เดียว นี้เด้ ยังแต่เวียงจันทน์ กว้าง เมืองลาวเต็มอยู่ ลูกก็คิดฮอดไท้ นาเจ้าเวทนา ท้าวว่าแล้ว น้าตาหล่งั ไหลตก ท้าวก็ควั มอื บาย จ่องดึงแขนไว้ ท้าวก็พากันผ่าย พระคีร1ี หลายหลนั่ ฟงั เสียงจักจัน่ ฮอ้ ง เดือนห้าซั่วแซว พุ้นเยอ นับ แต่วันคืนเข้า หิมพานต์ค้าวเค่ง ต้ังแต่ด้ันดุ่งผ่าย เดินแท้ก็จิ่งเถิง แท้แหลว แต่น้ัน ท้าวจิงตกเขตก้า เวสาลีเมืองใหญ่ ท้าวก็เอาตน ข้ึน ดอยสูงเหลียวผ่อ เห็นแต่ควันหมอกกลั้ว เมืองบ้านบ่เห็น ก็ จงิ คอยเมอื ห้อง เมืองแกวบ่เหน็ จม่ิ อนั วา่ พ่อแมเ่ จ้า นางแกว้ อยู่ท่ี ใด๋ นั้นเด้ ก็จิงคอยเมือห้อง เวียงจันทน์เมืองปู่ ก็บ่เห็นจิ่มใกล้ ทางแท้ท่ีใด๋ น้ีเด้ แต่นั้น ท้าวก็หลิงไปหน้า ภูผาหลายหน่วย เห็น ท้ังดงด่านด้าว เสือช้างแฮดกระทิง ท้าวก็หลิงเมือห้อง ลังกาแจ้ง จ่างป่าง อันว่านางม่ิงเหง้า เมียแก้วอยู่ท่ีใด๋ นี้เด้ อ้ายจักไปนาเจ้า อวนพระนางจักฝันต่าง บ่เด้ อ้ายก็คิดโศกเศร้า นาน้องผู้อยู่ไกล พอว่าทา้ วจม่ แลว้ เดินดุ่งพระคีรี นานหลายปี กจ็ ิงมาเถิงพ้ี ตั้งแต่ พลัดพรากห้อง องค์พ่อพระรัสสี นานสามปี ก็จิงมาเถิงพ้ี แต่ ก่อนพุ้น ข่อยก็บ่เคยเห็น แลนอ มันหากจาเป็นแล้ว แนนเมียมา ฮอด กนั แหลว แนนหากขอดแตฟ่ า้ ลงแท้เกดิ ไกล ทา้ วกไ็ ปในห้อง 1 คีรี หมายถึง ภเู ขา ภานวุ ฒั น์ ศรีสรุ ะ ปรวิ รรต

๖๙ แคมสะเลเกาะใหญ่ ก็จิงตกแห่งห้อง เวสาลีเมืองใหญ่ ต้ังแต่ กอ่ นพุน้ มคี นมากล้น เตม็ บ้านมากหลาย ฯ จบลานท่ี ๔ ผกู ท่ี ๕ ลานท่ี ๕ เด๋ียวน้ี คนในห้อง เวสาลีเกลี้ยงอ่อยห่อย1 มีแต่เฮือนน้อย ๆ คนนั้นก็บ่มี แต่น้ัน ท้าวก็เอาตนเข้า ไปในเมืองใหญ่ ท้าวกแ็ ลหล่า เย่ียม เห็นแท้ก็ว่างาม เหมือนดั่งเมืองสวรรค์ฟ้า เทวาลงปลูก นางก็มองคอยถ่า เห็นบาไปฮอด นางก็ฮ้องเฮียกเอิ้น สองท้าวก็ เหลา่ ไป แต่นน้ั ท้าวกเ็ อาตนเขา้ ไปในผาสาท นางก็หลิงหลา่ เยย่ี ม ตากระด้างผัดหล่าแล แต่นั้น ท้าวก็ถามนางแก้ว สามผิวคาม่วน นางเอย้ อันวา่ ในเมอื งนี้ บม่ คี นมดิ หมี่ เขาน้ันพลัดพรากหอ้ ง ไป แท้ท่ีใด๋ นี้เด้ ก็จิงมีนางแก้ว คนเดียวบ่มีเพื่อน เปรียบเหมือนดง ด่านด้าว จิงเห็นน้องผู้เดียว นี้เด้ แต่นั้น นางคานต้าน เชิญบามา แหว่ ก่อนถ่อน เฮาสิเล่าภาคพื้น ปางน้ีสู่ฟัง อ้ายเอ้ย ยังมีนามกร เชื้อ ขีณีฮ้ายยิ่ง มันก็ขบคาบเค้ียว กินแท้แห่งคน อันว่า คนตาย เส่ียง กองกือนับบ่ข่วย อันว่า พ่อรัสสีหน่อแก้ว ก็กินเส่ียงบ่หลอ เดียวนี้ ยังแต่ตนตัวน้อง ทั้งสองเป็นคู่ นี้แหลว อนั ว่า แม่ยักษ์ขณี ีข้ี ฮา้ ย ก็ยังอยู่ภายหลัง สิต่าวมากินน้อง ขอให้ศรีเฉลียวผู้ กูณาน้อง 1 อ่อยห่อย หมายถงึ หมดสิน้ วรรณคดลี าวเรอ่ื งพน้ื เวียงจันทน์

๗๐ แด่ ขอใหผ้ ายโผดนอ้ ง พอม้มช่วั ชวี ัง แดถ่ อ่ น คันวา่ อ้ายจักเอาตน น้อง ไปนาพระพ่ี ก็ดีถ่อน บ่กลัวแต่พระพ่เี จา้ พระอวนน้องบ่ขีน ได้ แหลว อันท่ีในตนตัวน้อง สิหมายยอมยังมอบ ขอถวายแก่พระพ่ี เจ้า หมดถ้วนสู่อัน มีทั้งเฮือนชานพร้อม เวสาลีเมืองใหญ่ สิเอา มอบให้เจ้า พระอวนอ้ายคู่สู่อัน แต่น้ัน เจียงคาท้าว จานางน้อง นาถ เฮาจักคิดช่วยเจ้า นางน้อยด่ังประสงค์ แต่นั้น ทองดาท้าว ขานคาอ้ายพี่ บ่กลัวแต่พระพ่ีเจ้า ตามถ่อนบ่ว่าหยัง หั่นถ่อน น้อง บ่คิดอยากได้ ใจต้ังเพียรเฮียนสูตร ยังแต่คิดอยากได้ เวียงแก้ว แห่งเดียว อ้ายเอ้ย น้องก็เหลียวดูหน้า สีสันต์ฮูปฮ่าง บ่มีอันใด๋ สิปุนเปรียบได้ สาวฟ้าดั่งเดียว คือสิเป็นเมียอ้าย ภายหลังแต่ชาติ ก่อน จริงแหลว พระรัสสีพ่อเจ้า โคดมนั้นบอกมา อ้ายสิได้อยู่น้ี เมืองเจ้าเท่ียงจริง เจ้าเอย้ แต่น้ัน บาก็ถามนางแก้ว สามผิวคาม่วน ว่าดูราอันว่า ผียักษ์ฮ้าย ตัวชื่อขีณี มันหากเคยเหาะมา ท่ีใด๋เด้ เจ้า ฯ จบลานที่ ๕ ผกู ท่ี ๕ ลานที่ ๖ ภานวุ ฒั น์ ศรสี รุ ะ ปริวรรต

๗๑ แต่น้ัน นางก็บอกกล่าวต้าน มาโฮมนี้กอ่ น แต่นั้น บาก็จานาง แก้ว ไห้เอาหนังสามแผ่น นางเอ้ย หนังมีหนังควาย ด่ังลือเด้เจ้า แต่น้ัน นางก็ปากกล่าวต้าน จาต่อบาคาน อันว่า หนังควายนั้น มี หลายเหลอื มาก อา้ ยเอ้ย น้องจักหาให้อ้าย เด๋ยี วนีอ้ ย่านาน แต่น้นั บาคานท้าว จานางไปฮบี นางก็ไปหาได้ หนังควายสามแผ่น นาง ก็ยื่นให้ บาท้าวเหล่าดู ท้าวก็บายตบเสกเข้า หนังควายให้เป็นฮูป นางท้ังท้าว สองน้อยต่อกัน แต่นั้น นางก็เอาไปวางไว้ ในโฮงของ เก่า ท้าวก็พานางน้อย หนีไปลี้อยู่ คอยเบิ่งเยี่ยม ขีณีน้ันสิต่าวมา เม่ือนั้น ขีณีฮ้ายโขโณมาฮอด มันก็เห็นนางแก้ว สองน้อยคู่กัน ยักษ์ก็อุ้มเอาสองแจ่มเจ้า ชมจูบสามผิว ยักก็กินนางคาน ก็เหล่า กินท้ังท้าว ยักษ์มันก็ไปกินน้า ในสระพังวังใหญ่ ในข่วงคุ้ม ของ เจ้าพระยอดนาง ยักษ์ก็มาเถิงก้า หนทางหน่อยหน่ึง พิษพุ่งฮ้อน ยาเบื่อเจียงคา ทั้งหนังควาย ก็เหล่าตึงเต็มท้อง แต่นั้น ยักษ์ก็ เฮฮนไห้ ไปมาลม้ มาท่าว ตาเหลือกซ้า คางกระดา้ งกเ็ หลา่ ฮน มัน ก็เฮฮนรอ้ น ทที วงกลิ้งเกลือก มันกม็ รณาเมี้ยน ตายไปลดชว่ั แต่ น้นั เจยี งคาท้าว กม็ าแลหลิงหลา่ ยกั ษก์ ็ตายมอดเมีย้ น ชีวังถ่มิ แค่ ดิน ท้าวก็คืนมาห้อง หานางน้องนาถ พ่ีก็คืนมาเอาแจ่มเจ้า ไป พร้อมเบิ่งดู นางก็มานาท้าว ทั้งสองน้องพ่ี มาพร่าพร้อม ดูหน้า เผดผี นางก็เห็นยักษ์ขีณีฮ้าย ตายไปลดชั่ว ยักษ์ก็แหนหน้าข้ึน เมือฟ้าท่อภู นางก็แลเห็นแล้ว จาบาเมย้ี นคาบ บาบ่าวท้าว บ่ควร เมี้ยนซากผี เฮาต้องปะมันไว้ ให้คนดูหลิงหลา่ เขาสิเวา้ วา่ ผเี ฒ่าบ่ ตาย อ้ายจักตัดหัวข้ึน เมือบนเทวโลก อยากให้ดังทั่วเท่า เถิงฟ้า วรรณคดลี าวเรื่องพืน้ เวียงจันทน์

๗๒ หว่นั ไหว อยากให้ลอื ซา่ เท่า เทงิ พรหมเทวโลก มนั หากไหลหลง่ั เขา้ เมืองท้าวสู่แดน น้องเอ้ย ฯ จบลานท่ี ๖ ผกู ท่ี ๕ ลานท่ี ๗ แต่นั้น นางก็ตีฟาดฆ้อง ฮ้องป่าวเสนา เขาก็พากันมา ทั่ว แดนดินด้าว แต่นั้นเจียงคาท้าว เตือนเขาพวกไพร่ ให้มารวมอยู่ บ้าน เมืองแท้สู่คน แต่น้ัน เขาก็ยอมือไหว้ เจียงคานบนอบ เด๋ียวนี้ มหาราชเจ้า มาแท้แต่ที่ใด๋ จิงได้ทันฝูงข้า ทั้งหลายโดย ด่วน ฝูงหมู่ข้าก็เนาอยู่ลี้ กลัวย้านยกั ษ์กิน แต่น้ัน เจียงคาท้าว ไข คดีบนบอก เฮาก็อยู่แห่งหอ้ ง เมืองแก้วประเทศแกว้ เฮาได้มาปอง ฆ่า ยักษ์ขีณีมุดมอด ฝูงหมู่ญาติพ่ีน้อง เด๋ียวนี้อยู่สบาย แต่นั้น เขากม็ ีคาตา้ น นาพระองคท์ ุกสิ่ง ข้าน้อยนี้ ขอมอบบา้ น เมอื งใหแ้ ก่ พระองค์ กับท้ังนางคานน้อย สามผิวสิมวนมอบ ก็จิงยอยกให้ ถวายไท้แก่พระองค์ ข้าบ่เคืองใจเจ้า ประการใด๋จักสิ่ง อันว่า เมือง ม่ิงเจ้า สิเอาให้สู่แนว อันว่า พระหน่อไท้ บ่ให้โศกโศกา ฝูงข้าขอ อาสา สู่แนวหมดเกล้ียง แต่น้ัน เขาก็เดาดาได้ เทียนคาทงั้ ประทีป แล้วจิงมาเชิญแจ่มเจ้า บาท้าวอยู่เสวย แต่นั้น บาก็ปรึกษาท้าว ทองดาน้องนาถ สีแจ่มเจ้า บาท้าวว่าจั่งใด๋ จิงได้นิมนต์ให้ เสวย เมืองเป็นใหญ่ บ่กลัวแต่เจ้า พระอวนน้องบ่ขีน เจ้าเอ้ย เอาแต่ ภานุวฒั น์ ศรีสุระ ปริวรรต

๗๓ บญุ เฮาสร้าง ภายหลงั สยิ ้สู ง่ บุญคาดได้ เมอื หน้าหากสิเห็น ฉนั ใด๋ ได้ เวียงจันทน์กับมูนเก่า กับทั้งมูลเก่าแท้ ของค้าเครื่องคูณ พุ้น แหลว ต้ังแต่กรุงศรีกว้าง คมุ ตีชิงยาด เป็นของแพงคา่ ล้าน ก็เอา เสี่ยงบ่หลอ มันหากมีในหั่น ของดีหลายสิ่ง บ่กลัวแต่เจ้า จอม สรอ้ ยค่อยปอง หัน่ ถอ่ น เขานัน้ สรรเอาได้ ของเฮาขอขอด เฮากค็ ดิ ฮอดแท้ จอมสร้อยพ่อเฮา เหลาคาท้าว มีคาสอนสั่ง ว่าให้ไป แปร่ม้าง กรุงศรีกว้างให้มุ่นผง น้องสิเอาตนเข้า เป็นรัสสีธงผนวช1 น้องจักเข้าบวชสร้าง หมายน้าหยาดทาน ขอให้สมภารเจ้า ปิตตา ตนพ่อ ท้ังแม่เจ้า จอมสร้อยสู่คน แท้แหลว แต่นั้น ท้าวกล่าวแล้ว อ้ายเหล่ายอมือ โมทนาทานดอม นอ้ งชายเป็นเจา้ ฯ จบลานท่ี ๗ ผูกที่ ๕ ลานท่ี ๘ บัดน้ี จักกลา่ วเถงิ ชาวเมืองกา้ อุดรกูรทู ีป เขา้ ก็ไปเบ่งิ เจ้า นอ้ ย หน่อเวียงจันทน์ เขาก็โฮมกันมา เบ่ิงสีสันต์ท้าว อันว่า ฮูปพรรณ ท้าว สองกุมารงามยิ่ง ควรท่ีอุปภิเษกท้าว เสวยราชย์เป็นพระยา แต่นั้น เขาก็ปรึกษาแล้ว เดาดาตกแต่ง ครบเคร่ืองถ้วน บรรณาการของเก่า เอามามวนมอบให้ บาพร้อมสู่อัน ขันเงิน พร้อม ขันคาแหนแห่ แตรเป่าพร้อม ทุงเหลื่อมดาดแดง กับท้ัง แพงแสนแก้ว สามผิวนางนาถ นางก็โจมถาดแก้ว เทียนเหล่ือม 1 ผนวช หมายถึง บวช วรรณคดีลาวเร่ืองพ้ืนเวียงจันทน์

๗๔ ฮุ่งเฮือง นางก็นาทางกว้าง ทหารแดงแหนแห่ มีท้ังเฒ่าแก่พร้อม ไหลเข้าคู่สู่คน ฟังเสียงคนโฮฮ้อง เทิงบนด่ังสนั่น คอื ดั่งจักจ่ันฮ้อง เดือนห้าหน่ีนัน เป็นที่อัศจรรย์แท้ แนวเขาเล่นต่าง ปัดโทแหลว แต่นั้น ท้าวก็หลิงเบ่ิงแล้ว เลยเข้าอยู่ใน ไปเถิงแล้ว แซว ๆ เสียง สน่ัน คับค่ังเข้า สนามกว้างโห่ยัน เขาก็แซว ๆ เสียง แห่นาบา ท้าว นางก็นบนอบน้ิว เถิงท้าวกล่าวถาม ว่าดูราเจ้า ทั้งสองยั้ง ขม่อม เชิญแจ่มเจ้า สถิตแท่นเตียงทอง ให้เจ้าเป็นพระยา น่ัง เมืองเป็นเจา้ พี่บ่กลัวแต่นอ้ ง สิอปุ ภิเษก1เจา้ นางนาถสามผิว กับ ทั้งให้ธงเมือง น่ังปองเป็นเจ้า อันว่า ในเมืองน้ี มีของหลายนับ บ่ข่วย ช้างและม้า ดูท้อนโกฏิกือ บริสุทธ์ิแท้ สาเภาทองเต้นแล่น ทางบกและทางน้า ถวายเจ้าสปู่ ระการ กับท้ังสร้างเงินพร้อม สร้าง คาทุกส่ิง น้องสิมอบให้เจ้า พระอวนอ้ายอยู่เสวย กับทั้งตนตัวน้อง ถวยพระองค์ยอมอบ เชิญแจม่ เจา้ ไปเข้านง่ั อิง เจา้ เอ้ย แต่นนั้ นาง เหล่าเอามือจับ ลูบบาบุญกว้าง แต่น้ัน สองอา้ ยน้อง ย้ายออกเกย ขวาง ฝูงหมู่นายครัวท้าว ขุนหลวงเหลียวเบ่ิง เชิญข้ึนแล้ว ซุน หล่ังตามหลัง พุ้นเยอ อนั ว่า นามสกุลท้าว เจียงคาชมชนื่ เขาก็ยอ ยื่นนวิ้ ถวายเจ้าสปู่ ระการ บูฮาณสร้าง ครองเมอื งต้งั แตเ่ ก่า เขาก็ มอบให้เจ้า องค์อ้วนผู้เดียว เขาก็บ่ให้ย้ายจากบ้าน ไปเพิ่งเมืองใด๋ ตราบต่อเท่า เถิงเฒ่าช่ัวชีวัง แท้แหลว บ่ให้ไปมาแท้ เมืองไกล ประเทศอ่นื ลืน่ กว่านนั้ ไปเลน่ ใหต้ ่าวมา พระองคเ์ อ้ย ฯ จบลานที่ ๘ 1 อปุ ภิเษก หมายถึง อภเิ ษก การแต่งตั้งโดยการทาพิธีรดน้า ภานุวัฒน์ ศรีสุระ ปริวรรต

๗๕ จบผกู ที่ ๕ ผกู ท่ี ๖ ผกู ที่ ๖ ลานท่ี ๑ วรรณคดีลาวเร่อื งพนื้ เวียงจันทน์

๗๖ อนั วา่ เป็นใหญ่แท้ เสวยเมอื งเป็นเอก ข้าจกั อปุ ภเิ ษกให้ เป็น พระยาใหญ่กงจกั ร เปน็ พระยาเวสาลี จ่ิมกระแสนครกวา้ ง เขาก็หด สรงทา้ ว ทงั้ นางถว้ นคู่ อยู่สบื สรา้ ง เป็นเจ้าเผ่านคร แท้แหลว ยตุ ิ บนั้ ราชาอภิเษก ตอนหนา้ พุ้น จ่งิ ฟงั เรอ่ื งตอ่ ไป ท่านเอ้ย บดั นี้ จัก กล่าวเถิงเจียงคาท้าว แนวหน่อเวียงจันทน์ ท้าวก็มีคาต้าน จาเว้า ต่อเขา ว่าเดียวนี้ เขาก็ยังเคืองแค้น ในมโนอันหนึ่ง ท่านเอ้ย สูจัก คิดช่วยแท้ เฮาสิได้นึกเอา คันว่าสูบ่ช่วยแท้ พระบิดาตนพ่อ ก็ตาย แหลว ข่อยก็ใสห่ ีบไว้ ผาลานกว้างประเทศแกว บดั น้ี ขอ่ ยก็คดิ โศก แค้น แน่นอ่ังอยู่ในใจ ท่านเอ้ย เดี๋ยวน้ี เฮาอยากไปเท่ียวหา พระ พ่ีชายเฮาแท้ คอบว่ามารดาไท้ จุลลานางเอก เพิ่นนั้นบนบอกให้ เฮียมได้เท่ียวหา นแ้ี หลว อนั วา่ บาคานไป แต่ดนจริงแท้ แม่บอก ให้ว่าไปทางห้อง มอระโคยาทีป ท้าวก็ไปอยู่ใต้ เกาะใหญ่ลังกา ว่า ดาย ท้าวหากเนาในห้อง เจียระบัพพาเมืองใหญ่ เฮาอยากไปยาม แจ่มเจ้า พอได้เว้ากล่าวถาม แล้วสิพากันเข้า เมืองแกวยามแม่ แพ้บ่แพ้ สิลองเล่นส่วงกะใจ ท่านเอ้ย แต่น้ัน ขุนหลวงผู้ สมเด็จ กวนผู้ใหญ่ ซ้ากล่าวต้าน ขอเจ้าบ่ให้ไป อันว่า ภายญาติเจ้า ดิน แกวเมืองแม่ พระองคน์ ้ัน ข้าสคิ ดิ ให้ได้ บ่มีไดย้ ากแคน พระองคเ์ อ้ย อันหน่งึ ท้าวอยากได้ ดินแกวเมืองแม่ พระองค์น้ัน ข้าสิคดิ ใหไ้ ด้ บ่ มีได้ยากแคน ท่านเอ้ย อันหนึ่ง ท้าวอยากได้ เมืองเวียงจันทน์ของ ปู่ ข้าคดิ ช่วยให้ได้ บ่มีให้ยากแคน ดอกนา ขอให้เจา้ จมใจสร้าง เว สาลีให้มันฮุ่ง ข้าจักผิให้ได้ ปีนี้เท่ียงจริง ท่านเอ้ย อันหน่ึง ท้าว อยากไปนาเจ้า คาปนนอกท่ีอยู่ ว่าน้ัน ฮูปฮ่างหน้า เป็นใด๋แท้ให้ ภานวุ ฒั น์ ศรสี ุระ ปริวรรต

๗๗ บอกมา ว่านา ข้าสิไปเท่ียวเล่น เห็นแล้วสติ ่าวมา พระองคเ์ อย้ แต่ น้ัน เจียงคาท้าว ไขคดีบนบอก อันหนึ่ง ฮปู แจ่มเจ้า บาท้าวดั่งเฮา นี้แหลว ผิดชาติแท้ ท้าวแม่นคนไทย เฮาหากเป็นคนแกว พ่อ เดยี วกนั แท้ แต่วา่ สผี ิวท้าว คาปนยังตา่ ง เฮาดาย ทา้ วหากลน้ิ ก่าน แท้ โฉมหน้าด่ังเฮา น้ีแหลว คนั ว่า ท่านหากไปเห็นแท้ ให้มาบอก ยงั เฮา ก่อนถ่อน เฮาก็จักไปกับ พี่ชายเฮาแท้ แตน่ ้ัน สมเด็จผู้ ขุน หลวงผู้ใหญ่ ท่านก็ลาแจ่มเจ้า บุญสร้อยหน่อเวียง ก็จิงไปเถิงห้อง เฮือนหลวงผาสาท มหาราชเจ้า ขุนกล้าก็เป่าแกร เป่าเฮียกเอ้ิน ขุนใหญ่มาโฮม เขาก็เอากันมา สู่คนดาถ้วน แต่นั้น สมเด็จผู้ ขุน หลวงต้านกล่าว เดี๋ยวนี้ราชาเจ้า พระยาใหญ่กงจักร มีอาชญ์ให้ไป นาอ้ายพ่ี เนาอยู่ห้อง เกาะใหญ่ลังกา ท่ีพุ้น ท้าวก็อยู่ที่น้ัน เนา หน่ั แตด่ น ทา้ วก็เนาในหอ้ ง เจียระบัพพาเมืองใหญ่ พุ้นแหลว แต่น้ัน เขาก็โดย ๆ พร้อม ความเดียวดังสน่ัน เขาบ่ขืนบาดข้อ การเจา้ ท่มี ี พระเอ้ย ฯ จบลานท่ี ๑ ผกู ที่ ๖ ลานท่ี ๒ วรรณคดลี าวเรอื่ งพน้ื เวียงจันทน์

๗๘ อันว่า ราชาเจ้า ขุนหลวงผู้ใหญ่ บนบอกให้ เขาแต่งเดาดา ราชาพระ ให้ไปทันเข้า เขาก็พากันเข้า สะเภาหลวงหลังใหญ่ ให้สู ไปบอกให้ ของห้างประเทศไกล ว่าเนอ แต่น้ัน สมเด็จผู้ ขุนการ ผู้ใหญ่ บนบอกให้ เขาเจ้าสู่ประการ แล้วจิงเอาเงินให้ สามพันยอ ยื่น กับท้ังฮูปแจ่มเจา้ ยอให้แก่เขา แต่นั้น เขาก็เอากันเข้า สะเภา หลวงยามชอบ คือว่าเดือนสิบสองขึ้น สิบห้าค่าวันพหัส เขาก็เอา กันลง สู่สะเภาจริงแท้ วันน้ัน เขาก็หาฤกษ์ได้ ยามแถใกล้เท่ียง อนั ว่า เจยี งคาหา้ ง เสาประดงเสียงสนน่ั พ้นุ เยอ แตน่ ้ัน เหลยี วเห็น สักกุณีบิน อยู่เบิงบนฟ้า ฟังเสียงยาบ ๆ เหลื่อม ท่งดาษโดยทราย พุ้นเยอ เจือระเนือสร้อย สอยวอยไปก่อน ตอนหน้าพุ้น เจียงคาสิ พ้นโศก โชคพี่เข้า ปีน้ีสิได้เมีย แท้แหลว แต่น้ัน ท้าวก็มคี าสู่ ม่วน ใจจริงแท้ อยู่ถ่างชมนางแก้ว สามผิวกลิ้งกล่อม กับท้ังได้อยู่สร้าง เสวยราชย์เป็นพระยา เมืองเวสาลี แม่นพระองค์เป็นเจ้า แท้แหลว บัดน้ี จักกล่าวเถิงท้าว คาปนฝันต่าง ก่อนแหลว ฝันว่าธามโฮงแก้ว เสด็จจากภูซุน มีแสงใส ฮอดเฮาภายพี้ แต่นั้น ท้าวกล่าวต้าน จา ต่อเมียขวัญ เด๋ียวนี้ คือสิมีกษัตริย์เช้ือ มานาเอาพี่ แพงเอ้ย เด๋ียวน้ี ข่อยจักได้พลัดพรากน้อง เมืองบ้านห่างไกล แลนอ แต่นั้น ท้าวกล่าวแล้ว นางตอบคาผัว ว่าดรู าเจ้า สามีโกผปู้ ระเสริฐ อีเฮยี ม เอ้ย น้องบ่ให้สีแจ่มเจ้า พระอวนอ้ายด่วนหนี ดอกนา บาดว่าบิดา เจ้า มรณาลดช่ัว ไปน้ัน ไผจักมาสืบสร้าง ทางเชื้อสืบเมือง แท้ แหลว ข่อยก็มีพงศ์เชื้อ หลายคนเป็นคู่ แท้ดาย เด๋ียวนี้ พ่อก็หวัง เพ่ิงเจ้า แทนสร้างสืบเมือง ว่าดาย อันว่า เจียระบัพพาเมือง ก็ ภานุวฒั น์ ศรีสรุ ะ ปริวรรต

๗๙ แม่นเฮาเป็นเจ้า พระกลา่ วแลว้ ท้าวเหล่ายอมือ เอาแตบ่ ญุ เฮาเป็น สิเกิดมีภายกน้า คันแม่นเป็นพระยาแล้ว แม่นตกไกลก็ตามส่าง นางเอย้ คันว่า อ้ายหากนี้จากน้อง ทัวระคาไกลลอก เมื่อใด๋ นางก็ มีคาทุกข์ บ่สงสัยแท้ ควรท่ีมีกษัตริย์เช้ือ มาเอานางนาถ แพงเอ้ย พระพ่อเจ้า สิหาบั้นบ่อนใด๋ น้องเอ้ย บัดน้ี จักกล่าวเถิงเจ้า เวสาลี เดนิ ประเทศ กอ่ นแหลว แต่นั้น เขาก็ตกแหง่ ก้า กรงุ กว้างแม่กระแส นบั แต่ยา้ ยจากห้อง เมืองใหญ่เวสาลี นานสองเดอื น ฮอดเจียระบัพ พานครกว้าง เขาก็เบ็ดใส่เจ้า เมืองใหญ่เจียระบัพพา ยามบ่ายเลย เหล่าเข้า ฮอดทา่ แลว้ จอดสะเภา แทแ้ หลว ฯ จบลานท่ี ๒ ผกู ที่ ๖ ลานท่ี ๓ แตน่ นั้ เขาก็แซว ๆ เวา้ นากนั ดาสนน่ั คอื จงั่ จักจน่ั ฮอ้ ง เดอื น ห้าหนี่นัน แต่นั้น เขาก็พากันหาบ บรรณาการของฝาก นายกรม เจ้า จัดการโดยฮีบ ให้ตกแต่งเครื่องไว้ ดาถ้วนสู่ประการ ทางตัน ท้าง พากันตามแหนแห่ นายกรมจัด ออกดาเดาห่าง กลองและ ฆอ้ ง ซอสังข์ท้ังขุ่ย แกร1เป่าพรอ้ ม เสียงหา้ วม่วนราง นายกรมเจา้ ตามกันยา้ ยยา่ ง เบ็ดใสผ่ าสาทเจา้ คาตอ้ื หน่อพระยา แตน่ ัน้ คนใน ห้อง เจียระบัพพาเมืองใหญ่ เขาก็ออกมาจ้อง คอยเยี่ยมผ่อดู เขา กแ็ ซว ๆ ทว้ ง เมอื งใดม๋ าฮอด มาจอดย้งั แคมน้าแมน่ ที สงั มาทา 1 แกร หมายถึง เคร่ืองดนตรชี นิดหนึ่งใช้ปากเปา่ แตร ก็เรียก วรรณคดีลาวเรอื่ งพ้นื เวียงจันทน์

๘๐ กระบวนหนา้ สมซนเพริดต่าง หลิงหลา่ เยี่ยม กระบวนหนา้ ตา่ งเฮา แท้นอ คนสูงแท้ ข้าวงามสีแวนย่ิง หน้าผากน้อย ขนคางน้ันก็ หากยาว แท้นอ แต่น้ัน เขาก็แซว ๆ ท้วง เต็มเมืองดังสน่ัน ท้าวก็ เหลียวเบ่งิ หน้า เขาแล้วก็เหลา่ กลาย ทา้ วก็เบด็ ตนเข้า หาวังพระยา ใหญ่ พระบาทไท้ เห็นแล้วประหลาดใจ แท้แหลว แต่น้ัน พระบาท ไท้ ทั้งกระด้างก็เป่าแกร ท้ังทหาร บ่นานเด๋ียวนี้ ย้านว่าสงคราม ก้า เมืองไกลประเทศอ่ืน มายาดม้าง เมืองบ้านแห่งเฮา ว่าเนอ แต่นั้น คาปนท้าว บุตราตนลูก ปบแล่นขึ้น เถิงไท้พ่อพระยา กับ ทั้งทหารแดงพร้อม ไหลมานับหม่ืน ไหลหลั่งเข้า โฮมเจ้าสู่พระยา เขาก็ดันปักตูไว้ ขอถามเสียก่อน ท่านเอ้ย ท่านหากอยู่แห่งห้อง เมืองกว้างประเทศใด๋ พระเอย้ แต่นั้น นายกรมเจา้ ต้าน ขานคาโดย ชอบ วา่ ตูขา้ มาซอกซือ้ ของห่างหากต่างเมอื ง แทแ้ หลว เด๋ียวนี้ ขา้ ก็มายามเจ้า กษัตราเสียก่อน มาเฝ้าเจ้า เสียแล้วจิ่งสิหา ว่าดาย ข้าจิงเอาของต้อน ยังเครื่องบรรณาการ เอามาถวาย ให้อาชญา จอมเจา้ แทแ้ หลว จิ่งสไิ ปหาซื้อ ของห่างต่างเมอื ง เจา้ เอ้ย ฯ จบลานท่ี ๓ ผูกที่ ๖ ลานท่ี ๔ ภานวุ ัฒน์ ศรีสุระ ปริวรรต

๘๑ แต่นั้น ท้าวกล่าวแล้ว ขุนใหญ่เลยฟัง ขุนจิงเอาคาดี ข้ึนเมือ ทูลเจ้า แต่นั้น เฮาก็ยอมือไหว้ กษัตรายั้งขม่อม1 เล่าเหตุให้ พระ ยาเจ้าจงฟัง ก่อนเทอญ แต่นั้น เขาก็เล่าเหตุเร่ือง ตามแท้สู่คา แล้วจาขนุ หลวงให้ ไปเชิญมาฮีบ กูจักถามเหตุเรอ่ื ง เมืองเคา้ อยู่ท่ี ใด๋ เจ้าเอ้ย แต่นั้น ขุนก็ซ้าอ่วยหน้า ลงสู่นายกรม มีคาเชิญ ข้ึน เมือเด๋ียวนี้ แต่น้ัน นายกรมเจ้า จัดเขาแหนแห่ ข้ึนสู่ผาสาทเจ้า คาล้านหน่อเวียง ท่านก็ยอมอื ไหว้ ราชามหาเอก บนบอกให้ ผาย เผี้ยนสู่ประการ ท่านเอ้ย ยังมีเจียงคาท้าว ทองดาจอมโลก สอง นาถน้อย เป็นเช้ือหน่อเวียง เจ้าเอย้ ท่านก็เดินมาแท้ เถิงเมืองข้า อยู่ ท้าวก็มาผาบแพ้ นางยักษ์ขีณี มันก็มรณาตาย คอบพระองค์ สองท้าว มีบุญล้น เหนือคนในโลก เฮาแหลว ข้าจิงได้เอาสองหน่อ ท้าว เสวยราชย์เป็นพระยา อยู่สืบสร้าง เสวยตุ้มไพร่เมือง เป็นลูก ท้าว เหลาคาเป็นชื่อ ท้าวก็บนบอกให้ หมดแจ้งสู่อัน แท้แหลว อันว่า นามกรท้าว สีสันต์ฮูปฮ่าง ใด๋เด้ ใหญ่และน้อย ประมาณแท้ ท่อใด๋ เจ้าเอย้ บัดน้ี จักกล่าวเถิงราชาเจ้า นายกรมบนบอก ตั้งแต่ เค้า จาแจ้งคู่สู่อัน อันว่า ปิตตาท้าว เหลาคาเป็นชื่อ แถมตื่มข้ึน ว่าเจ้าราชวงศ์ ท้าวก็เนาในห้อง เวียงจันทน์บ้านปู่ อยู่สืบสร้าง นครกว้างป่าไพร เจ้าเอย้ อันว่า เหลาคาท้าว ไปเลวกรุงใหญ่ ไทย เครียดให้ ไปม้างแปร่ตี เจ้าเอ้ย ท้าวจิงปบป่วงได้ ไปอยู่เมืองแกว ก็จิงเอาเมียแพง ฮ่วมเฝือแฝงข้าง นางจิงได้ลูกน้อย เป็นหน่อลา ชาย มีสองคน ฮูปงามปานแต้ม แท้แหลว แต่น้ัน พ่อก็สอนสั่งให้ 1 ขมอ่ ม หมายถึง สว่ นของศีรษะตรงทีก่ ะโหลกงอกมาบรรจบกนั กระหม่อม ก็เรียก วรรณคดลี าวเรือ่ งพ้ืนเวียงจันทน์

๘๒ ทา่ นจงิ่ ดุ่งเดนิ มา กลายกรงุ ศรี ฮอดเมืองภายพ้ี ทา้ วจิงบอกข้านอ้ ย มาพ้ีฮอดพระองค์ นีแ้ หลว ฯ จบลานที่ ๔ ผูกที่ ๖ ลานท่ี ๕ ท้าวก็เขียนขีดไว้ ฮูปฮ่างทั้งสอง ทั้งเจียงคาทองดา หน่อ พระองค์สองท้าว ข้าก็กลับมาฟ้าว ตามคาพระองค์ส่ัง นี้แหลว ว่า ให้ข้า ถวายอา้ ยคาปน ท้าวยอมือเบ่ิงฮูปแจ่มเจา้ บาท้าวดั่งลือ นั้น เด้ แต่น้ัน นายกรมเจ้า เอาขันมาใส่ฮูป แล้วจิงยอยกข้นึ เหนือกา้ ฝ่ายหัว แล้วจิงเอาไปเข้า โฮงหลวงผาสาท มหาราชเจ้า บุญกว้าง ยอดชาย ท้าวก็บายเอาแล้ว หลิงดูเย่ียมเบิ่ง มันหากแม่นฮูปน้อง กูแท้เที่ยงจรงิ ดูสีหน้า คือดั่งเดียวกัน แท้นอ อันนี้ คอื สิแม่นน้อง แก้ว กูบอกเขามานา บ่อย่าแหลว ก็บ่เห็นคนมา ฮอดกูจริงแท้ เดี๋ยวน้ีสองอ้ายน้อง จ่ิงได้ดุ่งเดินนา นี้แหลว แต่นั้น ท้าวจ่มแล้ว คดิ โศกแสนถนดั มือตที วง หย่าวยมหัวไห้ อนั วา่ ปติ ตาไท้ มารดา ตนพ่อ กูน้ัน กับท้ังแม่แจ่มเจ้า ตายแล้วฮู้ว่ายัง น้ีเด้ กูก็หนีจาก บา้ น ไดข้ วบสิบเดอื น น้แี หลว กบ็ ่เหน็ คนมา ฮอดกูจริงแท้ แตน่ น้ั ท้าวคิดแล้ว เศร้าโศกแสนถนัด มือตีทวง หย่าวยมหิวไห้ กูก็บ่มี แนวเช้ือ แนวชายกล้ิงกล่อม นี้นอ คือสิแม่นราชเจ้า ทั้งสองน้อง นาถ กูแหลว คือสแิ ม่นแท้ ๆ สายไส้พ่อเดยี ว เด้นอ กูกค็ วรไปยาม ภานุวฒั น์ ศรสี ุระ ปริวรรต

๘๓ แก้ว บาคานน้องนาถ ถามข่าวพระพ่อเจ้า ท้ังแม่มารดา แต่น้ัน ท้าวกล่าวต้าน จาต่อนายกรม จาเขาเมือ ก่อนเฮาสาถ่อน อันว่า ทองดาท้าว สายใจน้อยอ่อน ข่อยน้ัน อย่าให้ท้าว บานั้นด่วนหนี ก่อนเนอ ให้เจ้าคอยถ่าข่อย ตัวอ้ายสิค่อยไป เดี๋ยวนี้ ขอเชิญเจ้า นายกรมเมือก่อน กลับคืนเมือข่าวท้าว ภายพุ้นว่าเนอ ยังจักไป ยามเจ้า สามเดือนสิมาฮอด ว่าเนอ ให้เจ้าคอยอยถู่ า่ บาอา้ ยสิด่วน ไป แต่นั้น ท้าวส่ังแล้ว เขาต่าวลงโฮง ไปเดินตามเมือง ซ้ือของดา ถ้วน แล้วจิงพากันเข้า สะเภาหลวงหมดหมู่ ต้ังแต่มาอยู่ย้ัง เมือง น้ีได้เจ็ดวัน น้ีแหลว แต่นั้น เขาก็ขนของเข้า เต็มสะเภาหลวงใหญ่ คนหลั่งเข้า เต็มแล้วเบิกไป ในวังห้อง สะเลหลวงเสียงสนั่น พุ้ นเยอ แต่น้ัน เขาก็หันสะเภาข้ึน ตามสะเลย้ายออก มันหากเป็น ควันมืดกมุ้ คลุมไวบ้ ใ่ หเ้ ห็น แท้แหลว ฯ จบลานที่ ๕ ผกู ที่ ๖ ลานที่ ๖ บัดนี้ จักกลา่ วเถงิ นายกรมท้าว สะเภาหลวงมาฮอด ก่อนแหลว มาจอดยัง้ แคมนา้ แมข่ อง มีท้ังทหารแลน่ ล้อม แวดระวังมีช้า เขา ก็แหนแห่เจา้ นายกรมลงออก แล้วจิงเอากันขึน้ ตามถนนย้ายยา่ ง ไปฮอดผาสาทเจ้า บุญกว้างหน่อเวียง แต่นั้น บาคานท้าว ท้ังสอง น้องพี่ ทา้ วกล็ งฮบั ต้อน คองถา่ ขา่ วสาร สมภารเจ้า นายกรมต้าน สั่ง มือกุมจับจ่องน้ิว สองเจ้าว่าสบาย ดีลือ จิงได้พากันเข้า หา เฮือนเซาอยู่ ฮอดแหง่ หอ้ ง สาแลว้ จง่ิ จา อันวา่ คาปนทา้ ว เปน็ เขย วรรณคดีลาวเร่ืองพ้นื เวียงจันทน์

๘๔ พระยาใหญ่ เมื่อข่อยไปฮอดแล้ว เลยข้ึนสู่พระยา เฮาก็ไปยามเจ้า เสวยเมืองเป็นใหญ่ แล้วจิ่งต้านไต่ถ้อย คาแจ้งสู่อัน ท่านเอ้ย แต่ วา่ ราชาเจ้า มีคาเว้าซ่อื บนบอกแจ้ง ผายเผ้ียนส่อู ัน แทแ้ หลว ข้า ก็คิดว่าอันน้ี คือสิแม่นคาปนท้าว คือพระองค์หมดทุกส่ิง หลิงเบิ่ง หน้า คือท้าวสู่ประการ ท่อว่าสีสันต์ท้าว เป็นคนสูงใหญ่ วรรณะ เจ้า สีดาเกลี้ยงด่ังพระองค์ เจ้าเอ้ย ข้าน้อยก็เบิ่งคัก ๆ แล้ว ซ้า เหล่าวันทา มีคาจา ต่อพระอวนองค์อ้าย เด๋ียวน้ี เฮาก็ตกเขตก้า กรุงศรีเมืองใหญ่ ก็หากแม่นแนวหน่อท้าว เวียงจันทน์จริงแท้ อัน ว่า นามสกลุ ไท้ ปติ ตาฮับชอื่ ใดน๋ นั้ ขา้ สบิ นบอกให้ ว่าเป็นลกู เหลา คา ว่าดาย แต่น้ัน ท้าวก็ตีทวงไห้ ยมนาทุกข์โศก คึดฮอดพระพ่อ เจา้ ทง้ั แมม่ ารดา เวทนาทุกข์ หยา่ วยมหิวไห้ คอ้ มวา่ พระจ่มแลว้ ท้าวจิงยา่ งมาหา ว่าบ่ให้ราชาเจา้ พระยาใหญก่ งจกั ร บ่ใหห้ นไี ปไกล ชั่วเดือนจริงแท้ อนั หน่ึง ก็ให้เจ้า น้อยอ่อนทองดา บ่ให้เอาตนหนี จากไกลตนอ้าย คนั ว่าหนีไกลแท้ ขอให้เห็นเสียก่อน ว่าดาย อ้าย สิผัดให้น้อง สามเดือนสิมาฮอด ท้าวสั่งแล้ว ข้าจิงอ่วยลงสะเภา แทแ้ หลว ลงสะเลกลบั ตา่ วนครเมืองพี้ ฯ จบลานท่ี ๖ ผูกที่ ๖ ลานท่ี ๗ ภานวุ ัฒน์ ศรีสรุ ะ ปรวิ รรต

๘๕ บัดน้ี จักกล่าวเถิงคาปนทา้ ว ราชาผู้ประเสริฐ ก่อนแหลว ท้าว ก็เอาตนเข้า เถิงโฮงพระยาพ่อ ต้านต่อเจ้า บุญกว้างหน่อพระยา บัดน้ี ข้าจักขอไปเย่ียม บิดาตนพ่อ ก่อนแหลว ทั้งแจ่มเจ้า นาง แก้วแม่เฮา ว่าดาย ข้าก็ผัดหมายไว้ สามเดือนมาคอบ พระองคเ์ อย้ เฮียมหากพลัดพรากเจ้า จอมสร้อยพ่อพระยา นั้นแหลว พ่อก็มีคา ต้าน บาบุญตนลูก เอาแต่เจ้า เป็นถ่อนก็บ่ขีน ในหนห้อง อา เจยี ระบพั พาเมืองใหญ่ มอบใหเ้ จ้า องคอ์ ว้ นผู้เดยี ว เอาแตเ่ จา้ บญุ กว้างฮ่าคนิง น้ันถ่อน เพิ่นหากไลละเจ้า หนีแท้จากเมือง เป็นดัง คนเปน็ บ้า ไกลบา้ นพรากเมือง พ่อก็อิดตู นเจา้ วางมวนเมยี มิ่ง พอ่ ก็หวังเพิ่งเจ้า เป็นหน่อนามกษัตริย์ พ่อก็สอนวิชา สู่อันวางให้ บ่ ให้เคืองคาฮ้อน ทาเพียรพร้อมพร่า ก็บ่หยุดหย่อนย้าน ขาแท้ทีป ใด๋ลูกเอ้ย ฉันใด๋แท้ สิปะเมืองพลัดพราก อันว่า เมียมิ่งแก้ว ของ เจ้าผ่อดู บ่เด้ แต่น้ัน ท้าวตอบต้าน พระพ่อบิดา ข้าบ่เอาตนหนี จากเมืองเฮาแท้ ข้าน้อยอยากไปยามน้อง กรุงศรีเมืองเก่า พระเอ้ย ข้าขอไปยามน้อง เจียงคาพระยาใหญ่ กับทองดามิ่งท้าว ของเจ้า พ่อไล ท้าวก็มาสืบสร้าง เสวยราชย์เป็นพระยา โขงเมืองเวสาลี แม่นพระองค์เป็นเจ้า ข้าขอไปยามหน้า สายสมรลูกพ่อ ทาวน้ัน เป็นหน่อเจ้า เสวยราชย์เมืองแกว หากแม่นแนวเวียงจันทน์ พ่อ เดียวกันแท้ ซ้าสิไปยามแท้ ขอนาเดือนหน่ึง ลูกสิผัดให้เจ้า ตัวข้า สิต่าวมา บ่อย่าแหลว คันว่าบ่เชื่อแท้ ให้พ่อแต่งคนนา พ่อเอ้ย ไป นากันพร่าพร้อม สาแท้จ่ิงสิควร พ่อเอ้ย แต่น้ัน ราชาเจ้า เสวย เมืองเป็นพ่อ ซา้ กลา่ วต้าน จาเวา้ ตอ่ บา ว่าใหเ้ อาเมียแก้ว นางบุญ วรรณคดลี าวเร่ืองพ้นื เวียงจันทน์

๘๖ ไปเป็นเพ่ือน พระองค์เนอ ไปพร่าพร้อม เพรียงหน้าพร่าพระองค์ น้ันเนอ บาดว่ามีโภยภัย เพ่ือมาภายหน้า บาดว่าต้องที่ฮ้าย นางหล่าก็ค่อยเห็น แท้แหลว ในเมืองเจียระบัพพา ก็แม่นนางเป็น เจ้า การที่สงครามน้ี บ่มีก็เกรงไผจักเทื่อ นางนี้ดีขนาดแท้ วิชา กล้ากว่าผ้ชู าย แท้ดาย แต่น้ัน พอว่าพระกล่าวแล้ว ท้าวเหลา่ เลยลา เถิงเฮือนตน กล่าวจาเมียแก้ว ว่าดูราแก้ว เมียแพงน้องอ่อน อุน่ อี เฮียมเอ้ย พระพ่อเจ้า วางให้เท่ียวไป แท้แหลว ว่าให้เอานางแก้ว ไปนาอ้ายพี่ แพงเอย้ เจ้าสิไปนาขอ่ ย ไวฟา้ วฮีบมา น่นั ถอ่ น เดี๋ยวนี้ การพ่ีฮ้อน ไปแล้วสิต่าวมา น้องเอ้ย แต่น้ัน ท้าวกล่าวแล้ว นาง เหล่ายอมือ โมทนาดอม พี่ชายเป็นเจ้า นางจิงเอาตนเข้า เถิงโฮง พระยาพ่อ ทั้งแม่เจ้า สองท้าวส่ังลา ว่าค่อยอยู่ดีเยอ ปิตตาเจ้า มารดาตนแม่ กูเอ้ย ลูกจักลาจากเจ้า วันหน้าสิด่วนไป ก่อนแหลว เมื่อบ่ไปนาแท้ บิดาก็บนบอก ย้านแต่สีแจ่มเจา้ แพงล้านบ่มา เจ้า เอย้ แต่นั้น พอว่านางสั่งแลว้ แล้วเหล่าเลยลง เถิงเฮอื นตน กล่าว จาผัวแก้ว นางก็โมทนาน้อม สาธกุ ารดอมลกู ขอให้สแี จม่ เจ้า เดนิ ไดด้ ง่ั ประสงค์ แดถ่ อ่ น ฯ จบลานที่ ๗ ผูกท่ี ๖ ลานท่ี ๘ ภานวุ ัฒน์ ศรสี ุระ ปริวรรต

๘๗ ขออย่าให้มีโภยต้อง อนตายบังเบียด เจ็บป่วยไข้ในเนื้ออย่าให้ มี แม่เนอ แต่นั้น พอว่าแม่ส่ังแล้ว นางเหล่าจาผัว เฮาสิไปทางน้า หรือสิไปทางอากาศ ก็บ่กลัวแต่พระพี่อ้าย ตามเจ้าสิเลือกไป แต่ นั้น ท้าวตอบต้าน อ้ายจักขี่ยนต์หงส์ น้องเอ้ย ยังว่าไปไว ๆ สิต่าว คืนมาแท้ แต่นั้น ท้าวก็เดาดาห่าง ยนต์หงส์ตกแต่ง เปิดเปี่ยงน้า มันไวใ้ สก่ ระแจ แล้วจงิ เอาตนขึน้ ปพั พโต1สงู ยิ่ง ท้าวก็เห็นแห่งหอ้ ง ดอยสงู เกาะใหญ่ เห็นทั้งเฮอื พ่อค้า เทยี วล่องแล่นขาย อนั หน่ึง คอื สิแม่นเมืองเวสาลีห้อง เมืองพระยาน้องนาถ คักแหลว เห็นทุง พร้อม ขาวแดงเดียระดาษ คิสิแม่นเขาหากหมายท่าน้า สะเภา หลวงมาจอด มีเที่ยงแท้ เมืองน้ันมากหลาย คือสิเห็นพ่ีน้อง กู เยี่ยมเบิ่งดู แท้แหลว ท้าวก็เบ็ดยนต์ข้ึน ผันผยองไปไหว่ ๆ วัน เดียวแท้ พอแถใกล้ค่า ก็จิงฮอดแห่งห้อง เมืองท้าวสู่สนาม ไท เมืองเวสาลี เอาก็เอาตนไป ค่อยแลหลิงเย่ียม อันน้ี หากแม่นเฮือ พ่ีเจ้า คาปนมาฮอด เขาก็หลูหลั่งเข้า ทูลเจ้าแห่งพระยา เมื่อน้ัน เจียงคาท้าว ทองดาปบแล่น ท้ังเหล่าฮ้องเฮียกเอ้ิน ท้ังซ้าเป่าแกร เสียงสน่ันก้อง ธรณีเคง็ คน่ื ท้ังทหารมา สู่คนโฮมเฮา้ แต่นั้น เขา ก็ยอแกรต้ัง ซ่องซ่อเป็นถนั ท้ังนายกรม เป่าแกรท้ังฆ้อง เขาก็มา คองถ่า พระยากงจกั รใหญ่ เจียงคาทัง้ ทองดา แต่งตัวดาเน้อื ท้าว กต็ กแต่งถ่า ดีแล้วพร่ามวล กับทั้งจอมใจเจ้า สามผิวนางนาถ นาง ก็โจมอาสนแ์ กว้ เทยี นเหล่อื มค่อู นั นางกย็ กยา่ งยา้ ย ลงสธู่ รณี ฝงู หมู่นายทหาร เขาแห่นาพระองค์เจ้า เสียงสนั่นก้อง คุงฟ้าหม่ีนัน 1 ปพั พโต หมายถึง ภูเขา วรรณคดลี าวเรอ่ื งพื้นเวียงจันทน์

๘๘ เสียงเสพเจ้า คือฟ้าล่วงบน แท้แหลว แต่นั้น ราชาเจ้า ทั้งสามไป ฮอด ก็จ่ิงเห็นพี่เจ้า นั่งอยู่ในยนต์ แต่นั้น คาปนท้าว เห็นตนไป ฮอด กจ็ ิง่ ชักปิ่นเปือ้ ง ยนตแ์ กว้ จอดสนาม ฯ จบลานท่ี ๘ ผูกท่ี ๖ ลานท่ี ๙ แต่น้ัน เจียงคาท้าว ทองดาน้อยอ่อน หยับเข้าใกล้ เถิงอ้าย พช่ี าย ก็จงิ โจมแขนน้อง ทัง้ สองนอ้ งพ่ี จบั จอ่ งน้วิ กนั แล้วว่าสบาย ดีลือ แต่นั้น ท้าวก็พาอา้ ยข้ึน ตามทางย้ายยา่ ง เล่ือน ๆ ย้าย คอื ฟ้าล่วงบน คนโฮฮ้อง ทั้งบนดาสนั่น คือจั่งจักจ่ันฮ้อง เดือน ห้าวี่วอน ออนซอนแท้ กรมหลวงแหนแห่ พระแผ่นล้าน สามเจ้า หนอ่ เวยี ง เฮียงกันแล้ว สองพระองคเ์ พียงเมฆ เลอ่ื น ๆ ยา้ ย ไหล เข้าสู่เมือง แต่นั้น สามกษัตริย์เจ้า พากันย้ายย่าง ฮอดแห่งห้อง ผาสาทมุงมณี คือจั่งดวงพระจันทร์เข้า แลหล่าแล้ว ตาจ้องส่องบ่ เห็น ยามนนั้ เดือนย่ีขึ้น ปีชวดวันพหสั ราหเู ขา้ สรู ยพ์ ระจันทรม์ วั มดื อากาศเศร้า บ่มแี จ้งสอ่ งใส แท้แหลว แต่นัน้ คาปนทา้ ว ถาม นางคาม่วน แพงเอ้ย ทางพุ้นค่อยอยู่ดี แด่ลือ กับท้ังมารดาเจ้า สายคอพระแม่ นางนั้นสุขอยู่สร้าง เมืองบ้านสู่คน บ่นอ แต่นั้น เจียงคาท้าว ไขคาบนบอก พระพ่อเจ้า ตายแล้วจิ่งมา น้ีแหลว ท่านหากลดช่ัวเมี้ยน ในหว่างปีรังกา เราก็ใส่หีบไว้ ถ้าใหญ่เมือง ภานวุ ฒั น์ ศรีสุระ ปรวิ รรต

๘๙ แกว พุ้นแหลว มันหากผิปองฆ่า พระอวนน้องจิ่งดุ่งมา น้องก็เอา ตนผ่าย ผาหินปบปล่อง มาซอกไซ้ หาอ้ายผู้อยู่ไกล นี้แหลว ก็จิง ได้พากันผ่าย มาหาเมืองปู่ เห็นแต่เมืองเก่าฮ้าง สูญเศร้าเปล่า แปน เจ้าเอ้ย ในเวียงจันทน์ ก็แม่นไทยเป็นเจ้า เฮาก็เอาตนเข้า กลางคืนเลียบเบิ่ง ก็จิ่งเขียนขีดแต้ม เอาแท้สู่อัน เจ้าเอ้ย ก็จิงพา กนั ข้วม ลาของแมน่ า้ ใหญ่ เบ็ดใสพ่ ระพ่เี จ้า กรุงกว้างแหง่ นคร พนุ้ แหลว ก็บ่เห็นพ่ีอ้าย องค์อาจแนวกษัตริย์ เห็นแต่จอมมารดา แม่คีงเฮาแท้ แม่จิงบนบอกให้ เจ้าดุ่งเดินหนี ท้าวเอ้ย แต่น้ัน ท้าวกล่าวแล้ว อ้ายเหล่ายอมือ โมทนาดอม พ่ีชายเป็นเจ้า บุญเฮาแล้ว เหนอื หวั กวมโลก จงิ ไดม้ าพบพอ้ เหน็ หน้าเทื่อเดียว ฯ จบลานท่ี ๙ ผูกท่ี ๖ ลานท่ี ๑๐ เด๋ียวนี้ เฮามาปรึกษาแท้ ฉันใด๋เด้มันสิชอบ มันจิงสิประกอบ ได้ ดินเวียงเมืองปู่ เฮาเด้ กับท้ังมรกตแก้ว มหานิลองค์ประเสริฐ กับท้ังกุญชโรช้าง มหานิลช้างเผอื ก เฮานั้น ไทยโคบได้ เอาเส่ียงสู่ อัน อนั ว่า ของเวียงเวียงจันทน์ อยู่เต็มกรุงกว้าง นับแต่คนในห้อง เวยี งจนั ทนน์ ับหมืน่ มาอย่คู ้าง กรงุ กว้างมากหลาย เจ้าเอย้ เกศสี ร้อย อาวอายังค่อยอยู่ ดีลือ นางแก่นแก้ว ยังฮู้ข่าวสาร บ่เด้ แต่ นัน้ เจียงคาท้าว ทองดานอ้ งนาถ ปากกลา่ วตา้ น ไขให้เพน่ิ ฟงั ยงั วรรณคดีลาวเรอ่ื งพนื้ เวียงจันทน์

๙๐ สองแท้ เกศีเจา้ แม่ อานั้นแมส่ ัง่ ไว้ อวนน้องสงิ่ ใด๋ น้องเอย้ แล้ว จิงต้าน ส่ังแม่มารดา เจ้าจงไปข่าวให้ อาฮู้ว่าแหน่เด้อ พอฮู้ว่า หลานชายเจา้ ท้ังสองมาฮอด มีเหตุฮ้อน การฟ้าวบ่ได้ยาม ให้เจา้ ไปข่าวเจา้ อาแก้วส่ฟู ัง แดถ่ ่อน น้องสง่ั แล้ว เฮาเหลา่ เลยกลาย แต่ นั้น ท้าวกล่าวแล้ว อ้ายเหล่าพิจารณา ฉันใดแท้ เวียงจันทน์เมือง ปู่ เฮาเด้ กับทั้งพ่อแม่เจ้า มาสร้างพระธาตุกวม เฮาก็เนาในห้อง เวียงจันทน์เมืองเก่า เฮาเด้ อันว่า พระสั่งแล้ว คาปนท้าวไขคดีบน บอก ขอให้น้อง ผายเผี้ยนสู่อัน แต่ว่าเหลาคาท้าว ปิตตาพระพ่อ เรานั้น ตา้ นต่อนอ้ ง คาแจ้งสปู่ ระการ พ่อว่าให้ไปฮ้าง เมืองกรงุ ศรี ดูเบ่ิง พ่อก็พลัดพรากบ้าน ไกลเจา้ หา่ งหนี กรุงศรีพุ้น ก็บ่วางเวน ให้ ศรีคันไชยกับดาบ ก็บ่ต้านสั่งเจ้า นางแก้วสู่อัน ให้เจ้าไปนา อ้าย ฝงู ชายให้ฮ้ขู า่ ว หรือว่าหลหู ลอดแท้ พอฮ้ขู ่าวสาร ลกู เอ้ย พ่อ ส่ังแล้ว จิงได้ดุ่งเดินมา หาอ้าย น้องก็จาจื่อไว้ บ่มีได้เหล่าลืม อันหนึ่ง เจ้าหากลุโชคได้ เสวยราชย์เป็นพระยา เม่ือใด๋ พ่อให้ผิปอง เอาแท้ ดินเวียงของเก่า เฮาเนอ อันหน่ึง ให้เจ้าไปนาเอามูลปู่เจ้า เต็มห้องอยูก่ รงุ พุ้นแหลว อนั หน่ึง ให้เจ้าไปผิม้าง กรุงศรีให้มันมนุ่ ให้มันมุ่นอุ้ยปุ้ย เสียแท้ด่ังเวียง น้ันเนอ อันหนึ่ง ให้เจ้าค่อยถาง ทางเข้า หัวเมืองทุกประเทศ นั้นเนอ แล้วจิงเดินดุ่งขึ้น เมืองแก้ว ประเทศแกว แล้วจิงมาสมสร้าง ชายพองกองหมาก ให้มันเฮืองฮ่งุ แจ้ง เหมือนแท้ดั่งเวียง แล้วจิงพากันขึ้น ภูชุนไปแห่ เอาคาบเจ้า มาจูดในเวยี ง อันหน่ึง ให้เจ้าแปลงทางกว้าง ฮอดนครศรีโคตร ไป ฮอดเทา่ เวยี งแกว้ ปพู่ ระองค์ อย่าไดห้ ลงครองสร้าง ของเวียงตั้งแต่ ภานุวฒั น์ ศรสี ุระ ปรวิ รรต

๙๑ เก่า พระองค์น้ัน คันว่าพ่อส่ังแล้ว ไขคดีบนบอก พี่จักต้านข่าว น้อง ไขแจ้งสู่อัน นี้แหลว เด๋ียวนี้ เฮาปรึกษาแล้ว เลวแกวลองเบง่ิ มันหากดีขนาดแท้ มาเว้าข่มเฮา แต่นั้น เจียงคาท้าว ไขคาบอกพี่ อันว่า เมืองแกวน้ัน กับเวียงจันทน์ของปู่เฮาน้ัน น้องจักคิดให้ได้ พระองค์อ้ายอย่าเคือง ค้อมว่าสามกษัตริย์เจ้า ลงศาลาสนามใหญ่ ฝูงไพร่ล้อม สนามกว้างสู่เมือง เจียงคาเจ้า พระยาใหญ่ภูชุน พระ ขัว ๆ เสียง ต่อเสนาเจ้า แต่นั้น ฝูงคนใช้ เลวพลันโดยด่วน แยง อูบแก้ว สนามกว้างสู่คน เขาก็เข้าสู่ห้อง สนามท้องเด่ินยนต์ แต่ นน้ั ลมบนเบื้อง เหาะทยานยนตแ์ ล่น เหิงนานตก เขตเมืองเขาแท้ ก็จิงไปเถิงห้อง เมืองแกวนครใหญ่ ลงสนามจอดย้ัง นครกว้างข่วง เมอื ง เจ้าเอ้ย ฯ จบลานท่ี ๑๐ จบผูกที่ ๖ ผูกที่ ๗ ผูกท่ี ๗ ลานที่ ๑ วรรณคดลี าวเร่ืองพนื้ เวียงจันทน์

๙๒ เม่ือนั้น พระบาทเจ้า จับฉีกดูสาส์น พระก็ยอแยงดู อ่าน สาส์นดูถ้วน พระบาทเจ้า เตินกล่าวเสนา สูฮีบด่วนพลันมา อย่า นานเดียวนี้ พระบาทเจ้า พระยาใหญเ่ จียงคา ทันเอาไป อย่านาน เด๋ียวน้ี ให้ไปเถิงทุกประเทศแท้ หัวเมืองพระยาใหญ่ โดยพลัน อย่านานเดย๋ี วนี้ ใหฮ้ บี ไปโฮมเต้า เมอื งเฮานครเอก ไปพบพอ้ กนั แท้สู่คน ว่าเนอ ทูตาท้าว องค์เอกกษัตรา เฮือทยานยนต์เหาะ เผ่นไปเมืองกวา้ ง ไปเถิงเท่า พระยาใหญ่เจียงคา พระก็ขัว ๆ เสยี ง ว่าดี ๆ แล้ว เมื่อน้ัน เหิงนานล้า ปีใหม่มาเถิง ฝูงพระยาหลวง ล่วงมาโฮมเต้า เขาก็เอากันเข้า สนามหลวงเฟือนฝั่ง เถิงแจ่มเจ้า สามอ่อนองค์กษัตริย์ ผู้พี่น้ัน ล้ินก่านท้ังเข็ด แม่นว่าปากใส่ไม้ ก็ ล้มท่าวเนืองนอง ผู้น้องนั้น ตีนมือส่วย แดงงามคือแว่น แขน เบื้องซ้าย ขวาสั้นบ่คา ผู้น้องหล่า ฮับช่ือทองดา มีกงจักร อยู่ตีน บาท้าว แนวนามเช้ือ โพธิญาณตนประเสริฐ ก็หากแม่นเมตไตรโย หน่อเวียงจนั ทน์แท้ ยังจักมาสบื สร้าง เมืองแก้วใหฮ้ ุ่งเฮือง เมื่อนน้ั สามอ่อนเจ้า จาต่อเสนา ให้สูไปเพม้าง ภูชุนให้มันแปร่ ให้มีชัย ชนะแพ้ เมืองกว้างให้มุ่นผง ในหนห้อง เวียงจันทน์เมืองปู่ กูน้ัน ให้สูไปสรา้ งไว้ เวียงกวา้ งให้ฮุ่งเฮอื ง ใหส้ ลู งไปห้อง กรุงศรยี ั้งขมอ่ ม ให้ไปเอาดินแดน เขตเวียงสมสร้าง ให้สูเอายังแก้ว กระโจมหัวคู่ หน่ึง กับท้ังลูกพระสูบแก้ว ปืนกันพันกระบอก ให้เจ้ามอบให้เจ้า ศรีกรุงเทพว่าเนอ กับทั้งเฮือยนต์แก้ว ทยานบนเล่มหนึ่ง เอาไป ถวายให้เจ้า นครศรีกรุงเทพ ขอส่วนสร้าง ทั้งคา่ ยจ่ายเกิน ว่าเนอ กูจักผัดหมายให้ สิบศีลจั่งสิต่าว ให้สูยอพลหลวง ล่วงไปเพม้าง ภานุวัฒน์ ศรสี รุ ะ ปริวรรต

๙๓ คันสูยังบ่ให้ ถวายแท้สู่อัน ให้สูไปอยู่สร้าง เมืองบ้านแต่งการ ให้ สูคองคอยถา่ ทองดานอ้ งพ่ี กูเนอ ใหส้ จู ดั แต่งไว้ ดาถว้ นคสู่ ู่อนั ฯ จบลานท่ี ๑ ผกู ท่ี ๗ ลานท่ี ๒ ตั้งแต่ปีมะโรงมะเส็งนั้น โภยภัยก็มีมาก เจ้าเอ้ย มันหากเกิด เหตุฮ้อน เมืองบ้านสิขุ่นมัว ให้เจ้าธงศีลสร้าง กองบุญทานทอด มันจิงเห็นหน่อเจ้า ทองหล่าหน่อเวียง เจ้าเอ้ย สังกาศล้า เข้าเขต สอพัน ปลายสี่ร้อยแปดสิบเจ็ด ต่อไปเมือหน้าหากสิเห็น มาตร เกณฑต์ ้งั ลงนามปีวอก มันสิเป็นเหตุฮอ้ น กรงุ กวา้ งสแิ ปรเ่ พ เจา้ เอ้ย เพราะว่าพระพุทธเจ้าน้ี องค์ประเสริฐโคดม เทศนาสอน แก่ อานนท์คราวนั้น เพราะว่าแนวนามเช้ือ เดียรัจฉาน1สัตว์ป่า มา ไหว้พระพุทธเจ้า องค์ล้าหน่อพุทโธ ในหนห้อง หนองสะโน กรุงเทพ คราวนั้น พระก็สอนส่ังให้ พวกหมู่อรหันต์ ทั้งห้าร้อย ฟังแจ้งสู่คน เจ้าเอ้ย เพราะว่ากรุงศรีส่วย มวยลงนับม้ือต่า พร่า เพ็งอยู่ไจ้ ๆ ชาตานั้นขาดเสีย เจ้าเอ้ย ในเม่ือศาสนาเจ้า พระโค ดมข้ามล่วง ไปได้สองพันปลายห้าร้อยเก้าสิบเอ็ด ปีกุนนั้น เวียงจันทน์กว้างสิฮุ่งเฮือง แท้แหลว พระน้องหล่า องค์แก้วหน่อ โพธิญาณ ทรายพองกองหมาก แปลงให้มันเสมอพาบเพ้ียง เหมือนด่งั เมอื งสวรค์ แท้แหลว เพิ่นจงิ สมิ าสร้าง เวียงจันทน์จอม 1 เดยี รัจฉาน หมายถึง สตั ว์ วรรณคดลี าวเรือ่ งพนื้ เวียงจันทน์

๙๔ โลก พระบาทเจ้า น้อยอ่อนทองดา เป็นพระยา น่ังเวียงจันทน์ กว้าง มีคาแก้ว เยียเงินแสนโกฏิ เพราะว่าอนิ ทร์อยู่ฟ้า ผาย โผดลงมา ในโลกา ซ่าเซ็งท้ังค่าย อันว่า กรุงศรีน้ัน กับภูชุนข้ึน ส่วย ฝูงหมูแกวและย้อ ตายค้างอยู่เวียง พุ้นแหลว พระบาทเจ้า องค์อาจกษัตรา เทศนาสอน แก่พระยาทั้งค่าย เมื่อนั้นเสนาผู้ พระยาเมืองทุกแห่ง ได้ยินสามอ่อนน้อย บาท้าวส่ังสอน ฝูงหมู่ เสนาผู้ คนดีทุกเหล่า เขาก็ยอมือนบใส่เกล้า ประณมไหว้สู่คน แท้ แหลว ฯ จบลานท่ี ๒ ผกู ท่ี ๗ ลานท่ี ๓ ฝงู ข้ากอ็ าสาสู้ ภูชนุ ให้มันแปร่ เอาใหม้ นั แปร่ม้าง บม่ หี ม่องสิ อยู่เหลือ เมืองปู่พระบาทเจ้า สิเอาให้ดั่งคนิง ฝูงข้าสิไปสมสร้าง เวียงจันทนใ์ หม้ ันฮุ่ง พระบาทเจา้ องคต์ ้ืออยู่เสวย เมื่อน้ัน เจียงคา ทา้ ว ทองดาสอนสั่ง ฝูงหมู่คนพวกล้อม ท้ังค่ายสน่นั เนอื ง แต่น้นั คนในห้อง เวสาลีชมช่ืน พระบาทเจา้ สามอ่อนองคก์ ษตั ริย์ พระก็ ไขบัญชี ซอกดูตรงถ้วน เสนาผู้ เปิดเบิ่งบัญชี ในเวรจา สู่คนฟัง แจ้ง ตั้งแต่จดหมายไว้ ในบัญชีนับอ่าน เมื่อนั้น คาปนท้าว ไขคดี บนบอก มีท้ังสาบ่อแก้ว ทองห้าวบ่อคา มีในถ้า มีเขาทุกแห่ง พระบาทเจ้า องคอ์ าจปิตตา สอนส่ังไว้ ว่าคามีในถ้า ภูเขาทุกแหง่ ภานุวัฒน์ ศรสี ุระ ปริวรรต

๙๕ คราวนั้น เฮาก็ได้เป็นเจ้า เสวยเมืองตุ้มไพร่ ให้พวกท่านไปเท่ียว ม้าง ให้ไทยฮ้างแล่นหนี พุ้นเนอ ให้เขาซอกแซกค้น ตามฮ่อมภผู า น้ันเนอ น้องสิเดินเที่ยวหาอ้าย ตามห้วยหน่วยภู บ่อนที่มันมีแก้ว เงินคาพร้อมพร่า น้องสิซอกแซกค้น หาเกล้ียงสู่แนว มีในห้อง ดินเวียงเมืองพ่อ พ่อก็บอกให้น้อง มีมากเหลือหลาย ของอยู่ใน เวียงจันทน์ มากหลายเหลือล้น เฮาจักไปหาแท้ ตามภูแม่น้าใหญ่ เข้าซอกคน้ หาถว้ นสแู่ นว เมอ่ื น้ัน เสนาผู้ พระยาเมอื งทกุ แห่ง ได้ ยินสามออ่ นน้อย บาท้าวสั่งสอน เจ้าก็เขียนขีดแต้ม ตามแผ่นศิลา ท้ังดานผา แม่กระแสวังน้า เจ้าจงพากันสร้าง แปลงนานางนาถ บาก็อาสาให้ เมืองใด๋นาพ่ี เจ้าจงพาก่อสร้าง เมืองบ้านให้ฮุ่งเฮือง นั้นเทอญ น้องจักเอาตนเข้า หิมพานต์ดงใหญ่ น้องจักผัดให้อ้าย สามปนี ั้นจงิ่ สิมา คอบพี่อา้ ย สองเจ้าสูค่ น แท้แหลว แต่นัน้ บาคาน ไป สง่ั ลาสองเจา้ ทา้ วกเ็ อามืออา้ ย ท้ังสองใสเ่ กศ แล้วจิงส่งั พสี่ ะใภ้ อ้ายพ่ีทั้งสอง ว่าค่อยอยู่ดีเยอ น้องจักลาไปแล้ว ทั้งสองอ้ายพ่ี ขอให้สีแจ่มเจ้า ยืนมั่นอยู่ดอม ให้เจ้าคองคอยถ่า ปีรังกาจักเห็น เหตุ น้องจักลาแจ่มเจ้า มหาแก้วประเสริฐธรรม ขอให้มีฤทธิ์ได้ ดงั ก้องทวั่ แดน พระเอย้ ฯ จบลานที่ ๓ ผูกที่ ๗ ลานที่ ๔ วรรณคดลี าวเรอ่ื งพื้นเวียงจันทน์