นราธิวาส

นราธวิ าส

นนรารธาธิวาิวสาส



วดั ทองดีประชาราม

การเดนิ ทาง สารบญั สถานท่ที ่องเท่ยี ว ๗ อา� เภอเมอื งนราธิวาส ๘ อ�าเภอตากใบ อ�าเภอบาเจาะ ๘ อ�าเภอย่งี อ ๑๓ อา� เภอแวง้ ๑๕ อา� เภอสไุ หงโก-ลก ๑๖ อา� เภอสุไหงปาดี ๑๗ ๑๙ เทศกาลงานประเพณี ๒๑ สนิ คา้ พ้นื เมืองและของทรี่ ะลกึ ๒๒ รา้ นจา� หน่ายสินคา้ พ้ืนเมือง ๒๓ อาหารพืน้ เมือง ๒๕ ตวั อย่างรายการน�าเที่ยว สิ่งอ�านวยความสะดวกในจงั หวดั นราธิวาส ๒๕ ๒๖ สถานท่ีพกั ๒๗ ร้านอาหาร ๒๗ หมายเลขโทรศพั ท์ส�าคญั ๒๘ ๓๐

นราธวิ าสเรอื กอและ ทกั ษิณราชต�าหนัก ชนรกั ศาสนา นราทัศน์เพลินตา ปาโจตรึงใจ แหลง่ ใหญแ่ รท่ อง ลองกองหอมหวาน

นรำธิวำส เดิมเป็นหมู่บ้ำนช่ือ “มนำรอ” อยู่ในเขต การเดนิ ทาง ปกครองเมืองสำยบุรี พ.ศ. ๒๔๔๔ สมัยพระบำท รถยนต์ ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔ ผ่ำนจังหวัด สมเดจ็ พระจลุ จอมเกลำ้ เจำ้ อยหู่ วั ไดเ้ ปลย่ี นแปลงกำร ประจวบครี ีขนั ธ ์ ชมุ พร เขำ้ สทู่ ำงหลวงหมำยเลข ๔๑ ปกครองโดยยกเลกิ กำรปกครองแบบเกำ่ มำเปน็ แบบ ผ่ำนอ�ำเภอทุ่งสง พัทลุง หำดใหญ่ และทำงหลวง มณฑล เทศำภิบำล จัดตง้ั มณฑลปัตตำนขี ้นึ มเี มอื ง หมำยเลข ๔๒ ผ่ำนจังหวัดปัตตำนีเข้ำสู่จังหวัด รวม ๔ เมอื ง คอื เมอื งปตั ตำน ี เมอื งยะลำ เมอื งสำยบรุ ี นรำธิวำส ระยะทำงรวม ๑,๑๔๙ กโิ ลเมตร และเมืองระแงะ หมู่บ้ำนมนำรอจึงรวมอยู่กับเมือง รถไฟ มบี รกิ ำรรถดว่ นพเิ ศษและรถเรว็ กรุงเทพฯ– ระแงะ ปี พ.ศ. ๒๔๕๐ ได้ย้ำยศำลำว่ำกำรเมืองระแงะ สุไหงโก-ลก ทุกวัน สอบถำมข้อมูล โทร. ๑๖๙๐, จำกตำ� บลบำ้ นตนั หยงมสั มำตง้ั ทบ่ี ำ้ นมนำรอ อำ� เภอ www.railway.co.th สถำนรี ถไฟสุไหงโก-ลก โทร. บำงนรำ และยกฐำนะอ�ำเภอบำงนรำข้ึนเป็นเมืองบำง ๐ ๗๓๖๑ ๑๑๖๒ นรำ เม่ือ พ.ศ. ๒๔๕๘ พระบำทสมเด็จพระมงกุฎเกล้ำ รถโดยสารประจา� ทาง ออกจำกสถำนขี นสง่ ผโู้ ดยสำร เจ้ำอยู่หัว ได้เสด็จประพำสมณฑลปักษ์ใต้ถึงเมืองบำง กรุงเทพฯ (สถำนีขนส่งสำยใต้) ถนนบรมรำชชนนี นรำ จึงทรงพระกรุณำโปรดเกล้ำโปรดกระหม่อมให้ สอบถำมข้อมลู เปล่ียนชื่อเมือง “บำงนรำ” เป็น “เมืองนรำธิวำส” - บรษิ ทั ขนสง่ จำ� กดั กรงุ เทพฯ-นรำธวิ ำส, กรงุ เทพฯ หมำยถงึ “ทอ่ี ยอู่ นั ยิง่ ใหญ่ของประชำชน” -สไุ หงโก-ลก โทร. ๐ ๒๔๒๒ ๔๔๔๔, ๑๔๙๐ จังหวัดนรำธิวำสมีสภำพภูมิประเทศโดยท่ัวไปเป็น www.transport.co.th ป่ำและภูเขำ พ้ืนที่รำบส่วนใหญ่อยู่ติดกับอ่ำวไทย - บรษิ ทั สยำมเดนิ รถ จำ� กดั โทร. ๐ ๒๘๙๔ ๖๑๖๐-๒ และเป็นที่รำบล่มุ มีแม่นำ้� ๔ สำย คือ แม่น�ำ้ สำยบรุ ี - สถำนีขนสง่ สุไหงโก-ลก โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๒๐๔๕ แม่น้�ำบำงนรำ แม่น�้ำตำกใบ และแม่น้�ำสุไหงโก-ลก - สถำนีขนส่งนรำธิวำส โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๕๕๒, ภูมิอำกำศเป็นแบบร้อนช้ืน ช่วงที่ฝนตกมำกท่ีสุด ๐ ๗๓๔๑ ๑๕๖๗ อยู่ระหว่ำงเดือนพฤศจิกำยนถึงธันวำคม ประชำกร เครอ่ื งบนิ ออกจำกทำ่ อำกำศยำนดอนเมอื ง สอบถำม สว่ นใหญน่ บั ถอื ศำสนำอสิ ลำม มภี ำษำยำวเี ปน็ ภำษำ ข้อมลู พูดและภำษำเขียนที่ใช้กันอยู่ในชีวิตประจ�ำวัน ต้น - สำยกำรบินไทยแอร์เอเชีย โทร. ๐ ๒๕๑๕ ๙๙๙๙ ก�ำเนิดจำกภำษำมลำยู ซึ่งเป็นภำษำพูดโดยน�ำสระ www.airasia.com และพยญั ชนะจำกภำษำอำหรับมำใชป้ ระกอบกนั - สำยกำรบินไทยสมำยล์ โทร. ๐ ๒๑๑๘ ๘๘๘๘, ทศิ เหนอื ตดิ ตอ่ กบั จงั หวดั ปตั ตำนแี ละอำ่ วไทย ๐ ๗๓๕๓ ๐๗๙๙, ๑๑๘๑ www.thaismileair.com ทิศใต ้ ติดต่อกับรัฐกลันตันของประเทศ - สำยกำรบินกำรบินไทย โทร. ๐ ๒๓๕๖ ๑๑๑๑ มำเลเซีย www.thaiairway.com ทศิ ตะวนั ออก ตดิ ตอ่ กบั อำ่ วไทยและประเทศมำเลเซยี ทศิ ตะวนั ตก ติดตอ่ กับจังหวัดยะลำ นรำธวิ ำส 7

เทวสถานองค์พระพฆิ เนศ ระยะทางจากอ�าเภอเมืองนราธิวาสไปยังอ�าเภอ ระยะทางจากจงั หวดั นราธวิ าสไปยงั จงั หวดั ใกลเ้ คยี ง ตา่ ง ๆ ปัตตำนี ๙๒ กโิ ลเมตร อำ� เภอยง่ี อ ๑๕ กิโลเมตร ยะลำ ๑๒๘ กโิ ลเมตร อำ� เภอระแงะ ๒๑ กิโลเมตร สงขลำ ๑๙๔ กิโลเมตร อ�ำเภอบำเจำะ ๒๘ กโิ ลเมตร อ�ำเภอเจำะไอร้อง ๓๔ กโิ ลเมตร สถานทีท่ อ่ งเทีย่ ว อำ� เภอตำกใบ ๓๔ กิโลเมตร อ�าเภอเมอื งนราธิวาส อำ� เภอจะแนะ ๔๖ กิโลเมตร ศาลหลักเมืองนราธิวาสและวิหารองค์พ่อจตุคาม อ�ำเภอรือเสำะ ๔๗ กโิ ลเมตร รามเทพ ตั้งอยู่ถนนนรสุขอนุสรณ์ เป็นวิหำรแห่งแรก อ�ำเภอสไุ หงปำดี ๕๑ กิโลเมตร ที่ตัง้ อยูน่ อกเขตวัด เป็นศำลหลักเมืองทม่ี ีขนำดใหญ่ อ�ำเภอศรสี ำคร ๖๔ กิโลเมตร ทส่ี ดุ ในประเทศไทย วหิ ำรมรี ปู แบบศลิ ปะสมยั ศรวี ชิ ยั อ�ำเภอสไุ หงโก-ลก ๖๖ กโิ ลเมตร เปน็ สถำนทเ่ี คำรพบชู ำ ยดึ เหนยี่ วจติ ใจของประชำชน อำ� เภอสุคริ ิน ๗๐ กิโลเมตร ชำวนรำธวิ ำสและผมู้ ำเยยี่ มเยอื น ภำยในวหิ ำรเปน็ ที่ อำ� เภอแวง้ ๗๑ กิโลเมตร ประดิษฐำนองค์พอ่ จตุคำมรำมเทพองคใ์ หญ ่ ๔ องค์ ในบรเิ วณเดยี วกันจดั สร้ำงศำลหลักเมืองนรำธิวำสไว้ 8 นรำธวิ ำส

การเดินทาง ถนนนรำสุขอนุสรณ์ ตรงข้ำมโรงเรียน เทศบำล ๕ เทวสถานองค์พระพิฆเนศ ตั้งอยู่ถนนพิพิธคีร ี มสั ยิดกลาง ตำ� บลบำงนำค ลกั ษณะองคพ์ ระพฆิ เนศเปน็ ปนู ปน้ั มี ควำมสูง ๑๔ เมตร หน้ำตักกว้ำง ๕.๕๐ เมตร พระหัตถ์ขวำบนถือดอกบัว พระหัตถ์ขวำล่ำงอยู่ใน ทำ่ ประทำนพร พระหตั ถซ์ ำ้ ยบนถอื ศำสตรำวธุ พระหตั ถ์ ซำ้ ยลำ่ งถอื ขนมโมทกะ ผรู้ เิ รม่ิ กำรกอ่ สรำ้ งเปน็ เจำ้ ของ รำ้ นผำ้ ชอ่ื ดวี รรณพำณชิ ย ์ เขตเทศบำลเมอื งนรำธวิ ำส ที่เล่ือมใสศรัทธำในองค์พระพิฆเนศ ควำมเมตตำ และควำมส�ำเร็จ ตำมควำมเชื่อของศำสนำฮินดู ทต่ี อ้ งกำรจะใหเ้ ปน็ ควำมหวงั ใหค้ วำมสงบสขุ กลบั คนื มำ ใน ๓ จงั หวดั และเพอ่ื เปน็ กำรตอบแทนแผน่ ดนิ ไทย อีกท้ังต้องกำรให้เป็นท่ีสักกำรบูชำของประชำชน ในพื้นที่ที่เล่ือมใสศรัทธำ ได้มีสิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจ เปดิ ทกุ วนั ตง้ั แตเ่ วลำ ๐๘.๐๐–๑๖.๐๐ น. การเดินทาง ถนนพิพิธคีรี ใกล้กับโรงเรียนอนุบำล นรำธิวำส มัสยิดยุมอียะห์ หรือมัสยิดรายอ ต้ังอยู่ถนน มหี อ้ งละหมำด ๒ ช้ัน บนยอดเปน็ โดมขนำดใหญ ่ มี พิชิตบำ� รงุ ต�ำบลบำงนำค เปน็ มสั ยิดไมแ้ บบสมุ ำตรำ หอสงู ส�ำหรับสง่ สญั ญำณ (อำซำน) เรียกมำละหมำด สร้ำงขนึ้ ต้ังแต่ พ.ศ. ๒๔๘๑ เปน็ มสั ยดิ คูบ่ ้ำนคเู่ มอื ง การเดนิ ทาง ถนนพชิ ติ บำ� รงุ ออกนอกเมอื ง ๑ กโิ ลเมตร นรำธิวำส และเป็นที่ต้ังของสุสำนเจ้ำเมืองเก่ำ กอ่ นถงึ ชำยหำดนรำทัศน์ “พระยำภูผำภักดี” ตำมปกติมัสยิดกลำงประจ�ำ จังหวัดจะมีเพียงแห่งเดียวเท่ำนั้น แต่เนื่องจำก ชายหาดนราทัศน์ หำดทรำยขำวสะอำด ยำว ๕ มัสยิดแห่งน้คี อ่ นขำ้ งคบั แคบ จึงไดม้ กี ำรสร้ำงมสั ยิด กิโลเมตร ปลำยแหลมสิ้นสุดที่ปำกแม่น้�ำบำงนรำ หลังใหม่ขน้ึ ในบรเิ วณปำกแมน่ ้ำ� บำงนรำ ใช้เป็นสถำนที่จัดกำรแข่งขันเรือกอและ ซ่ึงจัดข้ึน การเดินทาง ห่ำงจำกศำลำกลำงจังหวัดไปตำมถนน เป็นประจ�ำทุกปี มีหมู่บ้ำนชำวประมงเรียงรำยตำม พชิ ติ บำ� รงุ กอ่ นถงึ หอนำฬกิ ำ รมิ แม่นำ้� บำงนรำ การเดินทาง ถนนพชิ ติ บำ� รุง เสน้ ทำงเดียวกบั มสั ยดิ มัสยิดกลาง ตั้งอยู่บ้ำนบำงนรำ เป็นมัสยิดกลำง กลำง หรอื ใชบ้ รกิ ำรรถจกั รยำนยนต์ รถสำมลอ้ หรือ ประจ�ำจังหวัดนรำธิวำส สร้ำงข้ึนเม่ือ พ.ศ. ๒๕๒๔ รถสองแถวเล็ก จำกตัวเมืองนรำธิวำส ไปยังหำด อำคำร ๓ ชน้ั แบบอำหรบั ชน้ั ลำ่ งเปน็ หอ้ งประชมุ ใหญ่ นรำทัศน์ นรำธวิ ำส 9

การเดินทาง ใช้เส้นทำงสำยนรำธิวำส-ระแงะ ไป ตำมถนนระแงะมรรคำ ถงึ สี่แยกลำ� ภู ห่ำงจำกศำลำ กลำงจังหวดั ๙ กิโลเมตร พระตา� หนกั ทกั ษณิ ราชนเิ วศน ์ ตง้ั อยบู่ นเขำตนั หยงมสั ต�ำบลกะลุวอเหนือ พระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัว ภมู พิ ลอดลุ ยเดช (รชั กำลท ่ี ๙) โปรดเกลำ้ ฯ ใหก้ อ่ สรำ้ ง ขนึ้ เมอ่ื พ.ศ. ๒๕๑๖ ภำยในเขตพระรำชฐำนประกอบ ด้วย พระต�ำหนักของพระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัว สมเด็จพระนำงเจ้ำฯ พระบรมรำชินีนำถ และพระบรม วงศำนุวงศ์ ตกแต่งด้วยพันธุ์ไม้นำนำชนิด ท�ำให้มี บรรยำกำศร่มร่ืน ยังมีศูนย์ศิลปำชีพเป็นแหล่งฝึก งำนพร้อม ทั้งจ�ำหน่ำยเครื่องปั้นดินเผำและเซรำมิก เปดิ ใหเ้ ขำ้ ชมทกุ วนั ระหวำ่ งเวลำ ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. การเดินทาง ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔๐๘๔ (นรำธิวำส -ตำกใบ) ระยะทำง ๘ กโิ ลเมตร หรือน่ังรถโดยสำร ประจ�ำทำงเส้นทำงท่ีไปอ�ำเภอตำกใบ มำลงที่หน้ำ พระต�ำหนัก พระพุทธทกั ษณิ มงิ่ มงคล อุทยานแห่งชาติอ่าวมะนาว-เขาตันหยง ต้ังอยู่ พุทธอุทยานเขากง (วัดเขากง-พระพุทธทักษิณ หม ู่ ๑ ตำ� บลกะลวุ อเหนอื เปน็ ชำยหำดทย่ี ำวตอ่ เนอ่ื ง ม่ิงมงคล) ต้ังอยู่ต�ำบลล�ำภู องค์พระพุทธรูปเป็น จำกชำยฝั่งทะเลด้ำนตะวันออกของจังหวัดปัตตำน ี คอนกรีตเสริมเหล็กประดับด้วยโมเสกสีทอง ศิลปะ เปน็ โคง้ อำ่ วเชอ่ื มตอ่ กนั ยำว ๔ กโิ ลเมตร มโี ขดหนิ คน่ั สกุลช่ำงอินเดียตอนใต้ หน้ำตักกว้ำง ๑๗ เมตร สลับโค้งหำดเปน็ ระยะ ๆ ด้ำนหน่งึ ตดิ พระตำ� หนกั ควำมสูงวัดจำกพระเกศบัวตูมถึงบัวใต้พระเพลำ ทักษิณรำชนิเวศน์ บริเวณริมหำดมีสวนรุกขชำติ ๒๔ เมตร จัดเป็นพระพุทธรูปกลำงแจ้งท่ีงดงำม และทิวสนร่มรื่น เหมำะแก่กำรพักผ่อน มีเส้นทำง และใหญ่ที่สุดในภำคใต้ เนินเขำลูกถัดไปมีเจดีย์สิริ ศึกษำธรรมชำติป่ำชำยหำด (Beach Forest) ระยะ มหำมำยำ เป็นเจดีย์ทรงระฆัง เหนือซุ้มประตูทั้ง ทำง ๑ กิโลเมตร พันธ์ุไม้ทพ่ี บจะเปน็ ไม้ทชี่ อบควำม ๔ ทิศ มีเจดีย์รำยประดับอยู่ ภำยในประดิษฐำน แห้งแล้ง เช่น จิกทะเล มะนำวผี เตยทะเล (คล้ำย พระพรหม บนยอดสุดบรรจุพระบรมสำรีริกธำต ุ สับปะรด) เป็นต้น และในบริเวณใกล้เคียงยังมี เนินเขำถัดไปอีกลูกหนึ่งเป็นที่ต้ังของอุโบสถ ผนัง บ้ำนพกั ของเอกชนใหบ้ รกิ ำร ด้ำนนอกทั้งสี่ด้ำนประดับกระเบ้ืองดินเผำแกะสลัก การเดนิ ทาง ใชท้ ำงหลวงหมำยเลข ๔๐๘๔ (นรำธวิ ำส ด้ำนหลังเป็นรูปช้ำงหมอบถวำยดอกบัว หน้ำบัน -ตำกใบ) ๓ กิโลเมตร และมีทำงแยกไปสู่หำดอีก เป็นรูปนักรบ มีเทวดำถอื คนโทถวำย ๓ กโิ ลเมตร 10 นรำธิวำส

หมู่บ้านยะกัง ชุมชนเก่ำแก่ต้ังแต่คร้ังนรำธิวำสยัง ขนำดเลก็ ครบวงจรรว่ มกบั มหำวทิ ยำลยั สงขลำนครนิ ทร์ เปน็ หมบู่ ำ้ นบำงนรำ ปจั จบุ นั เปน็ แหลง่ ผลติ ผำ้ ปำเตะ๊ ผลิตภณั ฑ์จำกปำลม์ น�ำ้ มัน เชน่ นำ�้ มันที่สกดั ได้จำก หรือผ้ำบำตกิ ท่ีสำ� คัญแหง่ หน่ึง ปำลม์ สบู่ เนย ส่วนหนึ่งขำยให้คนงำน และสว่ นหนงึ่ การเดินทาง ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔๐๕๕ (นรำธิวำส จ�ำหน่ำยภำยนอก โรงงำนปศสุ ตั วท์ �ำบอ่ ก๊ำซชีวภำพ -ระแงะ) ๔ กโิ ลเมตร เลย้ี วเข้ำถนนยะกงั ๑ ซอย ๖ จำกมูลวัว กำรทดลองน�ำระก�ำหวำนมำปลูกเป็นพืช ระยะทำง ๗๐๐ เมตร แซมในสวนยำงพำรำ เปน็ ตน้ นอกจำกน้ันยังเปิดศูนย์ฝึกอบรมงำนหัตถกรรมจำก ศนู ยศ์ กึ ษาการพฒั นาพกิ ลุ ทอง แหลง่ รวมกำรศกึ ษำ กระจดู และใบปำหนนั ใหช้ ม ในวนั และเวลำรำชกำร ข้อมูลวิชำกำรและฝึกอบรมกำรเกษตร เพื่อเป็น ๐๘.๐๐–๑๖.๐๐ น. สอบถำมขอ้ มูล โทร. ๐ ๗๓๖๓ แนวทำงในกำรพัฒนำที่ดินแก่รำษฎรในพื้นที่แบบ ๑๐๓๓, ๐ ๗๓๖๓ ๑๐๓๘ www.pikunthong.com เบด็ เสรจ็ คอื วเิ ครำะห์ ทดลอง ทดสอบกำรปลกู พืช การเดินทาง ศูนย์ฯ อยู่ระหว่ำงบ้ำนพิกุลทองและ เล้ียงสัตว์ ภำยในศูนย์ฯ แบ่งเป็นอำคำรส�ำนักงำน บำ้ นโคกสยำ ตำ� บลกะลวุ อเหนอื หำ่ งจำกพระตำ� หนกั แปลงสำธิต และแปลงวิจัยทดลองในพ้ืนท่ีป่ำพรุ ทักษิณรำชนิเวศน ์ ๑ กโิ ลเมตร และหำ่ งจำกตัวเมือง โครงกำรทสี่ ำ� คญั ๆ เชน่ โครงกำรแกลง้ ดนิ โครงกำร นรำธวิ ำส ๘ กิโลเมตร เกษตรทฤษฎีใหม่ น�ำมำปรับใช้ให้เข้ำกับสภำพพ้ืนที่น้ี ซึ่งมีน้�ำมำกพออยู่แล้ว กำรทดลองปลูกปำล์มน้�ำมัน หมบู่ า้ นทอน ตง้ั อยใู่ นตำ� บลโคกเตยี น เปน็ หมบู่ ำ้ นชำว ท่ีข้ึนในดินอินทรีย์จัดโดยมีโรงงำนอุตสำหกรรม ประมงไทยมสุ ลมิ แหลง่ ผลติ เรอื กอและแบบจรงิ และ อ่าวมะนาว นรำธิวำส 11

ศูนย์ศกึ ษาการพฒั นาพกิ ุลทอง หาดบา้ นทอน 12 นรำธิวำส

หนุมำนเหินเวหำ รวมทั้งลำยหัวนกในวรรณคด ี เชน่ บุหรงซีงอ หรือสิงหปักษี (ตัวเป็นสิงห์ หรือรำชสีห์ หัวเป็นนกคำบปลำไว้ที่หัวเรือ) เชื่อกันว่ำมีฤทธิ์มำก ดำ� นำ�้ เกง่ จงึ เปน็ ทน่ี ยิ มของชำวเรอื กอและ งำนศลิ ปะ บนลำ� เรอื เสมอื น “วจิ ติ รศลิ ปบ์ นพลวิ้ คลน่ื ” และเปน็ ศิลปะเพื่อชวี ิต กลำ่ วกนั วำ่ “ลูกแมน่ �ำ้ บำงนรำไม่มี เรือกอและหำปลำ กเ็ หมือนไมใ่ ส่เสื้อผำ้ ” การเดนิ ทาง ใชท้ ำงหลวงหมำยเลข ๔๑๓๖ (นรำธวิ ำส -บ้ำนทอน) ระยะทำง ๑๖ กโิ ลเมตร อ�าเภอตากใบ วดั ชลธาราสงิ เห ต้งั อย่หู มทู่ ่ี ๓ ต�ำบลเจะ๊ เห รมิ ฝั่ง แม่น�้ำตำกใบ ทำ่ นพระครูโอภำสพุทธคณุ (พุด) เป็น ผู้เริ่มก่อต้ังวัดน้ี และต้องไปขอท่ีดินจำกพระยำ กลันตันเพื่อท่ีจะสร้ำงวัดเม่ือ พ.ศ. ๒๔๑๖ สมัยนั้น ดินแดนตำกใบยังเป็นของรัฐกลันตัน วัดนี้มีส่วน เก่ียวพันกับกรณีแบ่งแยกดินแดนตำกใบระหว่ำง ประเทศสยำม (ไทย) กับประเทศมลำย ู ซ่ึงเปน็ เมือง หมบู่ ้านทอน ขึ้นของประเทศองั กฤษในขณะนัน้ (สมยั รัชกำลท่ี ๕ จำ� ลอง เรือกอและจ�ำลองมีรำคำต้ังแตห่ ลักรอ้ ยบำท พ.ศ. ๒๔๕๒) โดยฝ่ำยสยำมได้มกี ำรยกเอำพระพทุ ธ ไปถึงหลักหมื่นบำท นอกจำกนั้นยังมีผลิตภัณฑ์จำก ศำสนำ วัดและศิลปะในวัด เป็นเครื่องต่อรองกำร กระจูดและใบปำหนนั เช่น ซองใส่แว่น กระเป๋ำ เส่อื แบ่งปันเขตแดน อังกฤษจงึ ยอมรบั เหตุผล โดยใหน้ ำ� มีลวดลำยและสีสันสวยงำม แหล่งผลิตน้�ำบูดู และ เอำแม่น้�ำโก-ลกตรงบริเวณท่ีไหลผ่ำนเมืองตำกใบ ข้ำวเกรียบปลำที่ข้ึนชื่อของจังหวัด สำมำรถแวะมำ (แม่น�้ำตำกใบ) เป็นเส้นแบ่งเขตแดน วัดนี้จึงรู้จักใน ชมวิธีกำรผลิตและซ้ือของฝำกได้ทุกวัน แต่ในบ่ำย อกี นำมหน่งึ วำ่ “วดั พิทกั ษ์แผน่ ดนิ ไทย” วนั ศุกรช์ ำวบ้ำนจะไปละหมำดและพักผอ่ น บรรยำกำศโดยทั่วไปในวัดชลธำรำสิงเห เงียบสงบ และมีลำนกว้ำงริมแม่น้�ำ ภำยในโบสถ์สร้ำงในสมัย เรอื กอและ เปน็ เรอื ประมงชำยฝง่ั ขนำดเลก็ ในจงั หวดั พระบำทสมเด็จพระจุลจอมเกล้ำเจ้ำอยู่หัว มีภำพ ชำยแดนภำคใต้ตอนล่ำง มีควำมยำว ๒๐, ๒๒ และ จิตรกรรมฝำผนัง เขียนโดยพระภิกษุชำวสงขลำ เป็น ๒๕ ศอก ลักษณะกำรสร้ำงเรือ สว่ นหวั และทำ้ ยเรือ พุทธประวัติท่ีสอดแทรกภำพชีวิตควำมเป็นอยู่ของ สูงข้ึนจำกล�ำเรือ เป็นเอกลักษณ์ ลวดลำยบนล�ำเรือ ผู้คนในสมัยน้ัน และยังเป็นท่ีประดิษฐำนพระประธำน กอและผสมผสำนระหว่ำงลำยมลำยู ลำยชวำ และ ปิดทองท้ังองค์ ท�ำให้ไม่เห็นลักษณะเดิมท่ีพระโอษฐ์ ลำยไทย โดยมสี ดั ส่วนของลำยไทยอยู่มำกทส่ี ุด เชน่ เป็นสีแดง พระเกศำเป็นสีด�ำ ประดิษฐำนอยู่บนบุษบก ลำยกนก ลำยบัวคว่�ำบัวหงำย ลำยหัวพญำนำค ทรงสอบสงู ๑.๕ เมตร จำกลกั ษณะบษุ บก สนั นษิ ฐำน นรำธวิ ำส 13

วดั ชลธาราสิงเห ว่ำเป็นพระมอญ มีวิหำรประดิษฐำนพระนอน ซึ่ง ดา่ นตาบา หรอื ดา่ นตากใบ ตงั้ อยบู่ ำ้ นตำบำ ต�ำบล ตำมผนังประดับด้วยเคร่ืองถ้วยสังคโลก เจะ๊ เห เปน็ ชอ่ งทำงกำรทอ่ งเทย่ี วและคำ้ ขำยระหวำ่ ง การเดนิ ทาง ใชท้ ำงหลวงหมำยเลข ๔๐๘๔ (นรำธวิ ำส ประเทศไทย–มำเลเซีย อกี แหง่ หนงึ่ ผูท้ ่จี ะขำ้ มไปซ้ือ -ตำกใบ) ถึงส่ีแยกตลำดอ�ำเภอตำกใบ เล้ียวซ้ำย ของทรี่ ำ้ นคำ้ ปลอดภำษี ด่ำนศลุ กำกรเพนกำลนั กโู บ ๑๐๐ เมตร จะถงึ ปำกทำงเขำ้ วดั หรือนง่ั รถโดยสำร รฐั กลนั ตนั ประเทศมำเลเซยี สำมำรถขำ้ มเชำ้ ไป-เยน็ กลบั ประจ�ำทำงเส้นที่จะไปอ�ำเภอตำกใบ มีรถสองแถว ได ้ ระหวำ่ งเวลำ ๐๖.๓๐-๑๗.๓๐ น. หำกขำ้ มไปคำ้ งคนื ตอ้ ง รถตู้ ขึ้นท่ีวงเวียนในอ�ำเภอเมืองฯ และรถบัส ลง ขอใบผ่ำนแดนแบบ ๑ ปี ติดต่อท�ำบัตรผ่ำนแดน ที่แยกอำ� เภอตำกใบ เดินเขำ้ ไปอีก ๕๐๐ เมตร ท่ีส�ำนักงำนอ�ำเภอตำกใบ ห่ำงจำกด่ำนตำกใบ ๓ กโิ ลเมตร สอบถำมข้อมูล โทร. ๐ ๗๓๕๘ ๑๔๒๑ เกาะยาว ด้ำนตะวันออกของเกำะติดกับทะเล มี การเดนิ ทาง ใชท้ ำงหลวงหมำยเลข ๔๐๘๔ (นรำธวิ ำส หำดทรำยละเอียดสีน�้ำตำล บรรยำกำศสงบเงียบ -ตำกใบ) กำรขำ้ มฟำกสำมำรถขำ้ มไปโดยเรอื หำงยำว ชำวบ้ำนส่วนใหญ่เป็นมุสลิมประกอบอำชีพประมง หรอื แพขนำนยนต ์ คำ่ โดยสำรคนละ ๑๐ บำท ถำ้ นำ� และสวนมะพรำ้ ว รถยนตเ์ ขำ้ ไปไกลกวำ่ ดำ่ นศลุ กำรกรจะตอ้ งทำ� ประกนั การเดนิ ทาง ใชท้ ำงหลวงหมำยเลข ๔๐๘๔ (นรำธวิ ำส รถยนต์ก่อน และมีข้อก�ำหนดว่ำต้องเป็นรถท่ีติด -ตำกใบ) จำกส่ีแยกตลำดอ�ำเภอตำกใบ เลยไปยัง ฟลิ ม์ นริ ภยั ไมเ่ กนิ ๔๐ เปอรเ์ ซน็ ต ์ และมเี ขม็ ขดั นริ ภยั แมน่ �ำ้ ตำกใบ มสี ะพำนไมช้ ่ือ “สะพำนคอย ๑๐๐ ป”ี เพรำะฝง่ั มำเลเซยี เขม้ งวดเรอื่ งควำมปลอดภยั รถยนต ์ ขำ้ มแมน่ ำ้� ตำกใบไปยังเกำะยำว มบี รษิ ทั รบั ทำ� ประกนั รถยนตท์ งั้ ฝง่ั ไทยและฝง่ั มำเลเซยี 14 นรำธิวำส

อ�าเภอบาเจาะ หลวงพ่อแดงวัดเชิงเขา ตั้งอยู่หมู่ท่ี ๔ บ้ำนเชิงเขำ ต�ำบลปะลุกำสำเมำะ หลวงพ่อแดงเป็นอดีตเจ้ำอำวำส และเกจิอำจำรย์ชื่อดังของจังหวัดนรำธิวำส ภำยหลัง จำกที่ท่ำนได้มรณภำพไปแล้ว ศพของท่ำนยังไม่ เน่ำเปื่อย ประชำชนจึงเกิดควำมศรัทธำ และน�ำศพ ของทำ่ นไปบรรจุไว้ในโลงแกว้ เพ่ือใหเ้ ป็นท่สี ักกำระ บูชำของชำวบ้ำนและพุทธศำสนกิ ชนท่ัวไป การเดินทาง ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔๒ (นรำธิวำส -บำเจำะ) เลย้ี วซำ้ ยทบ่ี ำ้ นตน้ ไทรระยะทำง ๕.๕ กโิ ลเมตร หำ่ งจำกท่ีว่ำกำรอ�ำเภอบำเจำะ ๑๕ กิโลเมตร มสั ยดิ วาดลี ฮเู ซน็ หรอื มสั ยดิ ตะโละมาเนาะ (มสั ยดิ ๓๐๐ ปี) ตั้งอยู่ท่ีบ้ำนตะโละมำเนำะ ต�ำบลลุโบะสำวอ นำยวันฮูเซ็น อัส-ซำนำวี ผู้อพยพมำจำกบ้ำนสะนอ ยำนยำ จังหวัดปัตตำนี เป็นผู้สร้ำงเมื่อ พ.ศ. ๒๑๖๗ เริ่มแรกสร้ำงหลังคำมุงใบลำน ต่อมำเปลี่ยนเป็น กระเบื้องดินเผำ ลักษณะของมัสยิดมีควำมแตกต่ำง จำกมัสยิดท่ัวไป คือเป็นอำคำร ๒ หลังติดต่อกัน สร้ำงด้วยไม้ตะเคียนทั้งหลัง ลักษณะกำรสร้ำงจะ มสั ยดิ วาดีลฮูเซน็ ใช้ไม้สลักแทนตะปู รูปทรงของอำคำรเป็นแบบ –บำเจำะ) ระยะทำง ๒๕ กโิ ลเมตร แลว้ แยกทบ่ี ำ้ น ไทยพ้ืนเมืองประยุกต์เข้ำกับศิลปะจีนและมลำย ู บือรำแง ส่วนเด่นท่ีสุดของอำคำร คือเหนือหลังคำจะมีฐำน มำรองรับจั่วบนหลังคำอยู่ช้ันหนึ่ง ส่วนหออำซำน อุทยานแห่งชาติบูโด–สุไหงปาดี ครอบคลุมพ้ืนที่ มีลักษณะเป็นเก๋งจีน ต้ังอยู่บนหลังคำ ส่วนหลัง บำงส่วนของนรำธิวำส ยะลำ และปัตตำนี ทิวเขำ ฝำเรือนใช้ไม้ท้ังแผ่นแล้วเจำะหน้ำต่ำง ช่องลมแกะ บูโดนี้จัดเป็นส่วนหน่ึงของป่ำดิบช้ืนแบบอินโด- เป็นลวดลำย ใบไม้ ดอกไม้สลับลำยจีน ด้ำนข้ำง มลำยัน ป่ำดิบช้ืนเขตร้อน มีควำมชื้นสูงเพรำะมี มสั ยดิ มสี สุ ำนชำวมสุ ลมิ ถำ้ เปน็ ของผชู้ ำย หนิ ทปี่ ระดบั ฝนตกตลอดปี และเป็นป่ำที่มีควำมหลำกหลำย อยู่บนหลุมฝังศพจะมีลักษณะกลม ถ้ำเป็นของ ทำงชีวภำพมำกท่ีสุดเมื่อเทียบกับป่ำประเภทอ่ืน ผู้หญิงจะเป็นหินเพียงซีกเดียว ปัจจุบันมัสยิดแห่งน้ี ในพ้ืนท่ีเท่ำ ๆ กัน พันธ์ุไม้เด่นของที่น่ีคือ “ใบไม้ ยังใช้เป็นสถำนประกอบศำสนกิจ หำกต้องกำรเข้ำ สีทอง” หรือ “ย่ำนดำโอ๊ะ” ถูกค้นพบคร้ังแรกของ ชมภำยในต้องได้รับอนุญำตจำกโต๊ะอิหม่ำมประจ�ำ โลกที่อุทยำนฯ นี้เป็นไม้เลื้อย มีใบคล้ำยใบชงโค หมู่บ้ำน โดยทั่วไปเข้ำชมได้บริเวณภำยนอกเท่ำนั้น หรือใบเสี้ยว แต่มีขนำดใหญ่กว่ำ ทุกส่วนของใบ การเดินทาง ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔๒ (นรำธิวำส ปกคลมุ ด้วยขนกำ� มะหย่ี นรำธิวำส 15

น้า� ตกปาโจ การเดินทาง ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔๒ (นรำธิวำส ประพำสจังหวัดนรำธิวำส และยังมีก้อนหินสลัก –บำเจำะ-ปัตตำนี) ระยะทำง ๒๖ กิโลเมตร ถึง พระปรมำภิไธยต้งั อยใู่ นบรเิ วณน้ำ� ตกปำโจดว้ ย บริเวณสี่แยกเข้ำตัวอ�ำเภอ ให้เล้ียวเข้ำไปตำมถนน อีก ๒ กโิ ลเมตร ถึงทที่ �ำกำรอทุ ยำนฯ อา� เภอยง่ี อ สถานที่ท่องเทย่ี วภายในอทุ ยานฯ พิพิธภัณฑ์ท้องถ่ินขุนละหาร ต้ังอยู่ในบ้ำนกำเด็ง - น�้าตกปาโจ บริเวณบ้ำนปำโจ เปน็ น�้ำตกขนำดใหญ่ หมูท่ ี ่ ๗ ต�ำบลละหำร กอ่ ตัง้ เมอ่ื พ.ศ. ๒๕๕๒ โดย ของผืนป่ำบูโด มีน�้ำไหลตลอดปี มีน�้ำตก ๔ ช้ัน นำยรัศมินทร์ นิติธรรม (ผู้ใหญ่มิง) เป็นผู้ก่อต้ัง ได้ ช้ันแรกมีขนำดใหญ่และสวยท่ีสุด สำยน�้ำไหลตก สืบทอดเจตนำรมณ์ของบรรพบุรุษ เพื่อรักษำศิลปะ จำกลำนผำหนิ กวำ้ ง สูง ๖๐ เมตร ลงส่แู อง่ นำ้� ใหญ่ ภูมิปัญญำท้องถ่ิน แหล่งเรียนรู้ทำงวัฒนธรรมให้กับ ในชว่ งฤดฝู นน้�ำตกปำโจจะยิง่ สวยงำมมำก สภำพปำ่ เยำวชนรุ่นหลัง โดยมีกิจกรรมให้เด็กในชุมชนช่วง เป็นป่ำดิบชื้นท่ีสมบูรณ์ มีพันธุ์ไม้หลำยชนิด เช่น ปดิ เทอม เชน่ เรยี นรเู้ รอ่ื งศลิ ปะกำรปอ้ งกนั ตวั ทอ้ งถนิ่ กะลอ หลุมพอ ฯลฯ ตำมพื้นป่ำมีหวำย ปำล์ม เรียกว่ำซีละ หรือกำรร�ำตำรีอีนำ ภำยในพิพิธภัณฑ์ หลำกหลำยชนิด สัตว์ท่ีพบเห็นง่ำย ได้แก่ ค่ำงแว่น แบง่ เป็น ๖ ห้อง ได้แก่ ถ่นิ ใต ้ นกกำฝำกท้องสสี ้ม เป็นตน้ ห้องที่ ๑ ห้องภูมิหลัง จัดแสดงเคร่ืองมือ เคร่ืองใช ้ เครอื่ งปน้ั ดนิ เผำยคุ กอ่ นประวตั ศิ ำสตรส์ มยั ลงั กำสกุ ะ - ศาลาธารทัศน์ ซึ่งเคยเป็นพลับพลำท่ีประทับของ ห้องท่ี ๒ ห้องเคร่ืองใช้ไม้สอย จัดแสดงเครื่องมือ พระบำทสมเด็จพระปกเกล้ำเจ้ำอยู่หัว ในครำวเสด็จ เครื่องใช้ของชำวมลำยูในชำยแดนใต้ เช่น 16 นรำธวิ ำส

เครอื่ งทองเหลอื ง และเครอ่ื งป้นั ดนิ เผำ เปน็ ต้น อา� เภอแว้ง ห้องท่ี ๓ ห้องพิธีกรรม จัดแสดงแบบประเพณ ี เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮาลา-บาลา ได้รับกำร พิธีกรรมของชำวมลำยูในชำยแดนภำคใต้ เช่น กำร ประกำศจัดตั้งอย่ำงเป็นทำงกำรเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๙ แหน่ ก มะโย่ง และแม่พมิ พข์ นม เป็นแนวชำยแดนไทย-มำเลเซีย ครอบคลุมพ้ืนท่ี ห้องท่ี ๔ ห้องสายน�้า จัดแสดงวัสดุอุปกรณ์ กำร ทิวเขำสันกำลำคีรี ป่ำฮำลำและป่ำบำลำเป็นผืน ประกอบอำชพี ประมงนำ้� จืด ประมงน้ำ� เคม็ ป่ำดงดิบท่ีไม่ต่อเน่ืองกันแต่ได้รับกำรประกำศเป็น ห้องที่ ๕ ห้องศาสตราวุธ จัดแสดงศำสตรำวุธ เขตรักษำพันธุ์สัตว์ป่ำเข้ำด้วยกัน คือ ป่ำฮำลำ ชำวมลำยูในอดีต เช่น กรชิ ดำบ ในเขตอ�ำเภอเบตง จังหวัดยะลำ และอ�ำเภอ ห้องที่ ๖ ห้องนันทนาการ จัดแสดงวัสดุอุปกรณ ์ จะแนะ จังหวัดนรำธิวำส แตส่ ว่ นท่ีเปดิ ใหป้ ระชำชน ส�ำหรับนันทนำกำรของชำวมลำยูในอดีต เช่น ที่ดัก เข้ำไปศึกษำธรรมชำติได้ จะเป็นพื้นท่ีป่ำบำลำท่ี นกคุ่ม กรงตกั๊ แตนประชันเสยี ง ครอบคลุมอ�ำเภอแว้งและอ�ำเภอสุคิริน จังหวัด พิพิธภัณฑ์เปิดท�ำกำรทุกวัน ตั้งแต่เวลำ ๐๙.๐๐ นรำธวิ ำส -๑๖.๐๐ น. สอบถำมขอ้ มลู โทร. ๐ ๗๓๕๙ ๑๒๒๒, นกเงือกซ่ึงเป็นดัชนีชี้วัดควำมสมบูรณ์ของป่ำ ๐๘ ๙๖๕๖ ๙๙๕๗ และเป็นนกหำยำกชนิดหน่ึง แต่ในป่ำน้ีพบถึง ๙ การเดินทาง รมิ ทำงหลวงหมำยเลข ๔๒ (นรำธวิ ำส ใน ๑๒ ชนดิ ของนกเงือกที่พบในไทย ได้แก ่ นกเงอื ก -บำเจำะ-ปัตตำนี) ตรงข้ำมโรงเรียนอัลอีย๊ะวิทยำ ปำกย่น นกเงือกชนหิน (เป็นนกเงือกชนิดเดียว และศูนย์กำรเรียนรตู้ �ำบลละหำร ที่มีโหนกแข็งทึบ ชำวบ้ำนในอินโดนีเซียจึงล่ำ พิพิธภัณฑท์ ้องถ่นิ ขุนละหาร นรำธวิ ำส 17

เขตรกั ษาพันธุส์ ตั วป์ ่าฮาลา-บาลา นกเงอื ก นกชนหินเพ่ือเอำโหนกไปแกะสลักอย่ำงงำช้ำง) นกแก๊ก นกกก นกเงือกหัวหงอก นกเงือกปำกด�ำ นกเงือกหัวแรด นกเงือกด�ำ และนกเงือกกรำมชำ้ ง ยงั มสี ตั ว์ปำ่ หำยำกหลำยชนิด เช่น ชะนีด�ำใหญ ่ หรือ เซียมัง มีสีด�ำตลอดตัวและมีขนำดใหญ่กว่ำชะนี ธรรมดำ ชะนีมือด�ำปกติจะพบเฉพำะในป่ำบน เกำะสุมำตรำ บอร์เนียว และป่ำบริเวณทำงเหนือ ของมำเลเซียถึงทำงใต้ของไทยเท่ำน้ัน นอกจำกนั้น ยงั มกี บทูด ซ่ึงเปน็ กบขนำดใหญท่ ่ีสุดในประเทศไทย เขตรักษำพันธุ์สัตว์ป่ำฮำลำ-บำลำ ไม่อนุญำตให้ นักท่องเท่ียวเข้ำไปพักแรม ผู้ที่ประสงค์เข้ำพื้นที่ เพอื่ ศกึ ษำธรรมชำต ิ ตอ้ งแจง้ ลว่ งหนำ้ ทเี่ ขตรกั ษำพนั ธ์ุ สัตวป่ำฮำลำ-บำลำ หรือฝ่ำยกิจกำรเขตรักษำพันธุ์ ส�ำนักอนุรักษ์ทรัพยำกรธรรมชำติ กรมอุทยำน แห่งชำติ สัตว์ป่ำ และพันธุ์พืช กรุงเทพฯ โทร. ๐ ๒๕๖๑ ๐๗๗๗ ต่อ ๑๖๑๕ ในวันเวลำรำชกำร www.dnp.go.th การเดนิ ทาง ใชท้ ำงหลวงหมำยเลข ๔๐๕๗ มุ่งหน้ำ 18 นรำธิวำส

ไปยังอ�ำเภอแว้ง จนถึงบ้ำนบูเก๊ะตำ ก่อนถึง พื้นบ้ำน และกำรน�ำมำเพำะเล้ียงขยำยพันธุ์เพ่ือพัฒนำ เขตชำยแดนจะเห็นป้ำยบอกทำงไปเขตรักษำพันธุ์ เป็นไม้ประดับและพืชเศรษฐกิจ เปิดให้เข้ำชมเวลำ สัตว์ป่ำฮำลำ-บำลำ แล้วเลี้ยวขวำตำมทำงหลวง ๐๘.๓๐-๑๖.๐๐ น. หมำยเลข ๔๐๖๒ (ถนนสำยควำมมั่นคง) ตัดผ่ำนป่ำบำลำและไปส้ินสุดท่ีบ้ำนภูเขำทองใน อา� เภอสไุ หงโก-ลก อำ� เภอสคุ ิริน ด่านสุไหงโก-ลก เป็นด่ำนกำรค้ำชำยแดน สถานทท่ี อ่ งเทย่ี วภายในเขตรักษาพนั ธ์ุสัตวป์ ่าฯ ที่ใหญ่ท่ีสุดในจังหวัด สำมำรถเดินทำงข้ำมได้ น้�าตกสิรินธร ลักษณะเป็นธำรน�้ำที่ไหลมำจำก สะดวกทั้งชำวไทยและชำวมำเลเซีย มีสะพำน แนวป่ำสูง มีแอ่งน�้ำและลำนหิน ธำรน�้ำตกจะไหล เชื่อมระหว่ำงประเทศ เปิดต้ังแต่เวลำ ๐๕.๐๐- ไปรวมที่คลองอัยกำดิง นอกจำกนี้ยังมีโครงกำร ๒๑.๐๐ น. มีร้ำนค้ำปลอดภำษี ชำวมำเลเซีย ส�ำรวจและรวบรวมพันธุ์ไม้ดอก ไม้ประดับป่ำภำคใต้ จะข้ำมมำซ้ืออำหำรและผลไม้ สำมำรถขับรถ ในสมเดจ็ พระเทพรตั นรำชสดุ ำฯ สยำมบรมรำชกมุ ำร ี ข้ำมสะพำนเข้ำไปเที่ยวเมืองโกตำบำห์รูของ โดยปลูกพรรณไม้ต่ำง ๆ กว่ำ ๒๐๐ ชนิด จัดเป็น มำเลเซียได้ แต่ต้องท�ำประกันรถยนต์ กำรขอใบ หมวดหมู่ ตำมสภำพธรรมชำติ และมีป้ำยบอกชื่อ ผ่ำนแดน สอบถำมข้อมูล โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๓๖๘ ประโยชน์ใช้สอย มีควำมน่ำสนใจท้ังในแง่พฤกษศำสตร์ www.sungaikolokcustoms.com นา�้ ตกสิรินธร นรำธวิ ำส 19

ศาลเจา้ แมโ่ ตะ๊ โมะ การเดินทาง จำกตัวเมืองนรำธิวำส สำมำรถไปได ้ ศูนย์วิจัยและศึกษาธรรมชาติป่าพรุสิรินธร ๒ เส้นทำง คือ (ปำ่ พรโุ ตะ๊ แดง) ปำ่ พรแุ หง่ สดุ ทำ้ ยของประเทศไทย คลมุ -ทำงหลวงหมำยเลข ๔๐๕๕ (นรำธิวำส-ระแงะ) พนื้ ท ี่ ๓ อำ� เภอ คอื อำ� เภอตำกใบ อำ� เภอสไุ หงโก-ลก แยกซ้ำยท่ีบ้ำนมะนังตำยอไปตำมทำงหมำยเลข และอำ� เภอสไุ หงปำด ี มพี นื้ ท ่ี ๑๒๐,๐๐๐ ไร ่ แตส่ ว่ น ๔๐๕๖ ผ่ำนอ�ำเภอสุไหงปำดี เข้ำสู่อ�ำเภอสุไหงโก-ลก ทสี่ มบรู ณม์ เี พยี ง ๕๐,๐๐๐ ไร ่ มสี ตั วป์ ำ่ และพรรณไม้ - ทำงหลวงหมำยเลข ๔๐๘๔ จำกตัวเมืองนรำธิวำส หลำกหลำย มลี ำ� นำ้� สำ� คญั ไหลผำ่ น คอื คลองสไุ หงปำดี ไปยังอ�ำเภอตำกใบ แล้วเล้ียวขวำเข้ำสู่ทำงหมำยเลข แมน่ ำ�้ บำงนรำ และคลองโตะ๊ แดง อนั เปน็ ทมี่ ำของชอ่ื ปำ่ ๔๐๕๗ (ตำกใบ-สุไหงโก-ลก) เป็นระยะทำง ภำยในศนู ยฯ์ มหี อ้ งนทิ รรศกำรใหค้ วำมร ู้ และทบ่ี งึ นำ�้ ๖๖ กโิ ลเมตร ดำ้ นหลงั มที ำงเดนิ ปำ่ ศกึ ษำธรรมชำต ิ เปน็ สะพำนไม้ ตอ่ ลดั เลำะเขำ้ ไปในปำ่ พร ุ ระยะทำง ๑,๒๐๐ เมตร ศาลเจ้าแม่โตะ๊ โมะ ตง้ั อยใู่ นซอยภธู ร ถนนเจริญเขต บำงช่วงเป็นสะพำนไม้ร้อยลวดสลิง บำงช่วงเป็น อดตี เจำ้ แมโ่ ตะ๊ โมะประดษิ ฐำนทบ่ี ำ้ นโตะ๊ โมะ อำ� เภอ หอสูงส�ำหรับมองทิวทัศน์เบ้ืองล่ำง มีป้ำยชื่อต้นไม้ สุคิริน ต่อมำได้อัญเชิญมำประดิษฐำนท่ีอ�ำเภอ ทน่ี ำ่ สนใจ และซมุ้ ควำมรตู้ ดิ ตงั้ เปน็ จดุ ๆ เปดิ ทกุ วนั สุไหงโก-ลก ศำลเจ้ำแม่โต๊ะโมะเป็นที่นับถือของ เวลำ ๐๘.๐๐-๑๖.๐๐ น. ช่วงที่เหมำะท่องเที่ยว ชำวสุไหงโก-ลกและชำวจังหวัดใกล้เคียง รวมท้ัง คือ กุมภำพันธ์-เมษำยน เพรำะฝนจะตกน้อยท่ีสุด ชำวจนี ในประเทศมำเลเซยี เปิดทกุ วัน เวลำ ๐๖.๐๐ เน่ืองจำกป่ำพรุมีภูมิอำกำศแบบคำบสมุทร จึงมี –๑๘.๐๐ น. สอบถำมขอ้ มลู โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๕๒๑ ฝนตกชกุ ตลอดทงั้ ป ี ส่งิ ท่ตี ้องระวังคอื ยงุ ดำ� พำหะ 20 นรำธวิ ำส

นำ� โรคเทำ้ ชำ้ งมชี กุ ชมุ และออกหำอำหำรในชว่ งเวลำ สไุ หงปำดี มีต�ำนำนพนื้ บ้ำนเล่ำสืบตอ่ กนั มำว่ำ มักได้ คำ่� และไฟปำ่ ทอ่ี ำจเกดิ ขน้ึ ไดจ้ ำกกำรสบู บหุ ร ่ี เมอื่ ปำ่ ยินดนตรีมะโย่งแว่วดังมำจำกน้�ำตก เม่ือชำวบ้ำน พรเุ กดิ ไฟปำ่ จะดบั ยำกมำกกวำ่ ปำ่ ชนดิ อนื่ เนอื่ งจำก พำกันไปดูก็ไม่พบเห็นส่ิงใด กระทั่งผู้เฒ่ำคนหนึ่งชื่อ เช้ือเพลิงไม่ได้มีแค่ต้นไม้ในป่ำ แต่รวมไปถึงซำกไม้ “โต๊ะเด็ง” แอบขึ้นไปดูขณะท่ีมีเสียงดนตรี ก็เห็น และตน้ ไมท้ ท่ี บั ถมกนั ในชน้ั ดนิ พร ุ จงึ เปน็ ไฟทลี่ กุ ลำม ภำพชำยหญิงคู่หนึ่งออกมำร่ำยร�ำท�ำนองมะโย่ง ลงไปใตด้ นิ ทำ� ใหก้ ำรควบคมุ หรอื ดบั ไฟลำ� บำก ตอ้ ง โดยมรี ม่ ขนำดใหญห่ รอื ฉตั รกำงอย ู่ แลว้ กห็ ำยไป จำก รอจนกวำ่ จะมฝี นตกชกุ นำ�้ ทว่ มผวิ ดนิ ไฟจงึ จะดบั สนทิ เรอ่ื งทพ่ี บเหน็ น ้ี ชำวบำ้ นจงึ นำ� มำตง้ั เปน็ ภำษำท้องถิ่น การเดินทาง ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔๐๕๗ (ตำกใบ ว่ำ “ไอปำยง” หรอื น�้ำตกฉตั ร แปลว่ำน้ำ� ตกกำงร่ม –สุไหงโก-ลก) ระยะทำง ๕ กโิ ลเมตร มีทำงแยกเข้ำ ต่อมำได้มีกำรปรับปรุงให้เป็นสถำนท่ีท่องเท่ียวขึ้น สู่ถนนชวนะนันท์ ๓ กิโลเมตร แล้วเล้ียวซ้ำยอีก ๒ จงึ ตงั้ ชอ่ื นำ้� ตกแหง่ นเ้ี ปน็ ทำงกำรจำกควำมหมำยเดมิ กิโลเมตร มีป้ำยบอกทำงเข้ำสู่ศูนย์วิจัยและศึกษำ วำ่ “นำ�้ ตกฉตั รวำรนิ ” ธรรมชำติป่ำพรสุ ิรนิ ธรเป็นระยะ ๆ พันธ์ุไม้เด่นของท่ีน่ีคือปำล์มบังสูรย์ เป็นไม้หำยำก พบในบรเิ วณปำ่ ลกึ ควำมสงู ๑,๘๐๐ เมตร จำกระดบั อา� เภอสไุ หงปาดี ทะเลปำนกลำง มีถิ่นก�ำเนิดในประเทศมำเลเซีย นา้� ตกฉตั รวารนิ ตำ� บลโตะ๊ เดง็ เปน็ นำ้� ตกขนำดกลำง ลักษณะเป็นไม้ล�ำต้นเตี้ย แตกก้ำนออกเป็นกอ มีน้�ำตลอดท้ังปี อยู่ในพื้นที่อุทยำนแห่งชำติบูโด- สูงใหญ่ สำมำรถสูงได้ถึง ๓ เมตร ใบแผ่กว้ำงทรง ปา่ พรโุ ต๊ะแดง นรำธวิ ำส 21

งานสมโภชเจ้าแม่โตะ๊ โมะ สี่เหล่ียมข้ำวหลำมตัด มีเส้นใบเรียงกันเป็นระเบียบ และพักผ่อน นอกจำกน้ี สำมำรถเดินทำงท่องเท่ียว สวยงำม ได้รับกำรยกย่องจำกท่ัวโลกว่ำเป็นปำล์มที่ ได้ตลอดปี สอบถำมข้อมูล ส�ำนักบริหำรจัดกำร สวยงำมทส่ี ดุ จะพบในปำ่ แถบนเ้ี ทำ่ นน้ั “ปำลม์ บงั สรู ย”์ ในพื้นท่ีป่ำอนุรักษ์ ๒๑ ส�ำนักงำนป่ำไม้เขต ต้ังโดยศำสตรำจำรย์ประชิด วำมำนนท์ ท่ีปรึกษำ ปัตตำนี อ�ำเภอเมืองฯ จังหวัดปัตตำนี ๙๔๐๐๐ โครงกำรสว่ นพระองค ์ เมอ่ื ครงั้ เดนิ ทำงมำสำ� รวจพนื้ ท่ี โทร. ๐ ๗๓๓๓ ๖๒๙๐-๓ ต่อ ๔๑๒๘, ๔๑๒๙ แถบน้ีได้พบปำล์มชนิดนี้ปลูกอยู่ในหมู่บ้ำนมุสลิม การเดนิ ทาง ทำงหลวงหมำยเลข ๔๐๕๖ ถงึ ทำงแยก เหน็ วำ่ ใบของปำลม์ ชนดิ นมี้ ลี กั ษณะคลำ้ ย “บงั สรู ย”์ บำ้ นเจำะวำ แล้วเล้ยี วซ้ำย ๘ กิโลเมตร เครอื่ งสงู ทใี่ ชบ้ งั แดดในพธิ แี หจ่ งึ นำ� มำตง้ั เปน็ ชอื่ ปำลม์ ดงั กลำ่ ว สว่ นภำษำทอ้ งถน่ิ เรยี กวำ่ “บเู กะ๊ อแี ป” แปล เทศกาลงานประเพณี วำ่ ตะขำบภเู ขำ มำจำกสว่ นชอ่ ดอกทคี่ ลำ้ ยตวั ตะขำบ ๒ เมษา รวมใจน้อมเกล้า เพื่อแสดงออกถึงควำม การเดินทาง ใช้ทำงหลวงหมำยเลข ๔๐๕๖ ถึง จงรักภักดี และเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตน- โรงพยำบำลสุไหงปำด ี แลว้ เล้ียวซำ้ ยอกี ๖ กโิ ลเมตร รำชสุดำฯ สยำมบรมรำชกุมำรี ตลอดจนเป็นกำร สวนรวมพรรณไม้ปำ่ ๖๐ พรรษำ มหำรำชนิ ี ต้ังอยู่ อนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมท้องถ่ิน และส่งเสริมกำร หมู่ที่ ๓ ต�ำบลสุไหงปำดี ปัจจุบันมีพันธุ์ไม้มำกกว่ำ ท่องเที่ยว กิจกรรมในงำนประกอบด้วยกำรแข่งขัน ๗๐๐ ชนิด ซึ่งเป็นพืชเศรษฐกิจ พืชสมุนไพร และ กฬี ำพื้นบ้ำน กำรแขง่ ขันวิ่ง จักรยำนเสือภูเขำ และ พันธุ์ไม้ท่ีใกล้สูญพันธุ์ ชมกำรสำธิตกำรปีนเก็บ กอลฟ์ จดั ขน้ึ ระหวำ่ งเดอื นมนี ำคม-เมษำยน ของทกุ ปี ตัวอย่ำงพนั ธุไ์ ม้ต่ำง ๆ เหมำะแกก่ ำรศึกษำหำควำมรู้ 22 นรำธิวำส

เทศกาลอาหารจานเดด็ สไุ หงโก-ลก เปน็ งำนรวบรวม งานของดีเมืองนรา เป็นงำนท่ีรวบรวมสิ่งที่เป็น อำหำรท่ีผ่ำนเกณฑ์มำตรฐำนอำหำรสะอำด รสชำติ จดุ เดน่ ของจงั หวดั นรำธวิ ำส เชน่ งำนแสดงผลติ ภณั ฑ์ อร่อย ในพน้ื ทอี่ �ำเภอสไุ หงโก-ลก และจำก ๕ จังหวัด ศิลปำชีพพิเศษ งำนวันกระจูด งำนประชันเสียง ชำยแดนภำคใต้ เพ่ือเผยแพร่ประชำสัมพันธ์ และ นกเขำชวำ งำนวนั ลองกอง และงำนแขง่ เรือกอและ ส่งเสริมกำรท่องเท่ียว กิจกรรมในงำนประกอบด้วย เรือยำว และเรือยอกองชิงถ้วยพระรำชทำน ก�ำหนด กำรออกร้ำนจ�ำหน่ำยอำหำร ผลิตภัณฑ์พ้ืนเมือง จัดงำนในเดอื นกนั ยำยนของทุกปี ตลอดจนกำรแสดงทำงวฒั นธรรม และกำรแสดงจำก ศิลปิน จดั ขนึ้ ในเดอื นเมษำยนของทกุ ปี สินค้าพน้ื เมอื งและของท่รี ะลกึ ลองกอง ผลไม้ที่ขึ้นช่ือที่สุด พันธุ์ที่รู้จักกันมำกคือ งานสมโภชเจ้าแม่โต๊ะโมะ เป็นเทศกำลส�ำคัญของ ลองกองบำ้ นซโี ป อำ� เภอระแงะ เปน็ พนั ธไ์ุ มช้ นดิ เดยี ว อ�ำเภอสุไหงโก-ลก ประกอบด้วยขบวนแห่เจ้ำแม่ กับลำงสำด มเี ปลือกหนำและไม่มยี ำงเหมือนลำงสำด รถบุปผชำติ ขบวนเชิดสิงโตและมังกร กำรเข้ำทรง มีเน้ือน้อยกว่ำ แต่มีรสหวำนกว่ำ อีกพันธุ์หนึ่งที่ แสดงอภินิหำร ส�ำหรับภำคมหรสพมีกำรแสดง รสชำตดิ ี คอื ลองกองตันหยงมัส ซ่ึงเป็นลองกองซีโป อุปรำกรจีน (ง้ิว) และกำรออกร้ำนจ�ำหน่ำยสินค้ำ ท่ีน�ำมำปลูกท่ีบ้ำนตันหยงมัส ออกผลกลำงเดือน ต่ำง ๆ ก�ำหนดจัดงำนเดือน ๓ ของจีน (เมษำยน สงิ หำคม-กันยำยน สอบถำมขอ้ มลู ส�ำนกั งำนเกษตร -พฤษภำคม) ของทกุ ปี อ�ำเภอระแงะ โทร. ๐ ๗๓๖๗ ๑๒๙๐ และสำ� นักงำน ทอเสื่อกระจูดบา้ นอามาน นรำธวิ ำส 23

เกษตรจังหวัดนรำธิวำส โทร. ๐ ๗๓๕๓ ๒๒๒๒ www.narathiwat.doae.go.th ผลติ ภัณฑ์หัตถกรรมพืน้ บ้าน ผลิตภณั ฑ์จำกกระจูด และใบปำหนัน เรือกอและจ�ำลอง และผลิตภัณฑ์ เซรำมกิ ผ้าบาติก ค�ำว่ำ “บำติก” เป็นภำษำชวำ ใช้เรียก ผ้ำย้อมสีชนิดหนึ่งท่ีรวมศิลปะทำงด้ำนฝีมือและ เทคนิคกำรย้อมสีเข้ำด้วยกัน หลักกำรท�ำผ้ำบำติก อำศยั เทคนคิ ง่ำย ๆ คอื “กำรวนั สดี ้วยเทียน” โดยใช้ “วันต้ิง” เป็นเคร่ืองมือท่ีจุ่มเทียนไขเหลวเพื่อวำด ลวดลำยลงบนผืนผ้ำก่อนลงสีในส่วนที่ไม่ต้องกำร ให้ติดสีท่ีย้อม เม่ือน�ำไปย้อมสี สีก็จะติดเฉพำะ ส่วนที่ไม่ลงเทียนไว้และจะติดซึมไปตำมรอยแตก ของเทียนเกิดลวดลำยสวยงำม ปัจจุบัน กำรท�ำ ผ้ำนิยมใช้วิธีพิมพ์ลำยผ้ำมำกกว่ำวิธีเขียนลำย ใบไมส้ ีทอง ด้วยมือ เพรำะเร็วและสะดวกกว่ำ ผ้ำบำติกน้ี ส่งขำยตำมเมืองท่องเท่ียวใหญ่ ๆ และส่งออกขำย ในมำเลเซีย ใบไมส้ ที อง หรอื ยา่ นดาโอะ๊ รปู รำ่ งคลำ้ ยกบั ใบกำหลง หรือชงโค แต่ขนำดใหญ่กว่ำ ใบอ่อนมีสีน�้ำตำลแดง หรือทองแดงเป็นมันคล้ำยเส้นไหม นิยมเก็บ ใบไม้สดมำท�ำให้แห้งตำมธรรมชำติ ด้วยกำรใส่ถุง จนแห้ง ใช้เวลำ ๔-๕ เดือน และอัดรีดให้เรียบ ใชเ้ วลำ ๓ เดอื น กอ่ นนำ� มำใสซ่ องบรรจหุ รอื ใสก่ รอบรปู เปน็ ของแต่งบำ้ น เช่ือวำ่ เป็นใบไมม้ งคล เรือกอและจ�าลอง ท�ำจำกไม้เนื้ออ่อน เช่น ไม้ กระท้อน น�ำมำทำสีแล้วเขียนลวดลำยไทยหรือ ลำยชวำ รำคำขึ้นอยู่กับควำมละเอียดของลวดลำย สอบถำมข้อมูล กลุ่มเยำวชนเรือกอและจ�ำลอง บ้ำนทอน ต�ำบลโคกเตียน อ�ำเภอเมือง โทร. ผ้าบาตกิ ๐ ๗๓๕๖ ๕๓๙๗ 24 นรำธิวำส

ว่าววงเดือน มีหลำยชนิด หลำยรูปแบบ และมี ศูนย์หัตถกรรมพ้ืนเมืองภาคใต้ ๖๘/๓ ถนน กำรเล่นกันแพร่หลำยในพื้นท่ีภำคใต้ แต่ในพื้นท่ี วรคำมพิพิธ อ�ำเภอเมือง โทร. ๐ ๗๓๕๒ ๒๓๙๙, ๓ จังหวัด จะเน้นควำมสวยงำม เสียงดัง ขึ้นสูง ๐๘ ๑๘๙๗ ๐๘๗๒ จ�ำหน่ำยผ้ำบำติก กระเป๋ำ มกี ำรจดั ทำ� เพ่ือจ�ำหน่ำยเปน็ ของท่รี ะลึก ขำยในงำน ผำ้ บำตกิ เปดิ ๐๘.๐๐-๑๙.๐๐ น. เทศกำลตำ่ ง ๆ ทีท่ ำงจงั หวัดจัดขนึ้ สมุ าตราบาตกิ ๖ ถนนวงคว์ วิ ฒั น ์ อำ� เภอสไุ หงโก-ลก โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๙๑๘๗, ๐๘ ๑๕๔๐ ๑๐๒๔ เปิด ร้านจ�าหนา่ ยสนิ ค้าพ้นื เมือง ๐๙.๐๐–๑๘.๐๐ น. จ�ำหนำ่ ยผำ้ บำตกิ ผ้ำเชด็ หนำ้ กลุม่ แมบ่ า้ นเกษตรกรบา้ นร่อนพัฒนา ๑๒๕ หม ู่ ๒ บำตกิ เสือ้ จำกผ้ำบำตกิ ต�ำบลตันหยงมัส อ�ำเภอระแงะ โทร. ๐๘ ๙๔๘๖ ๗๖๘๒ จ�ำหน่ำยส้มแขกแก้วและผลิตภัณฑ์ส้มแขก อาหารพืน้ เมือง แปรรูป เปดิ ๑๓.๐๐-๑๖.๓๐ น. ไก่ฆอและ ไก่ปิ้งที่น�ำมำใส่เคร่ืองปรุงประกอบด้วย ใบไมม้ งคลสที อง ๑๘๘ ถนนพชิ ิตบำ� รุง อำ� เภอเมือง แกงซงึ่ มพี ริกแห้ง ขงิ ขม้นิ หวั หอม กระเทียม กะทิ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๓๕๘๑, ๐๘ ๙๒๙๘ ๓๔๐๒ เปิด ปรุงรสด้วยเกลือ น�้ำตำล ส้มแขก หรือส้มมะขำม ๐๙.๐๐–๑๖.๐๐ น. (หยดุ วนั อำทติ ย)์ งำนฝมี อื ทำ� จำก เปียก เป็นอำหำรจำนพิเศษ นิยมใช้ต้อนรับแขก ใบไม้สีทองประดับลงกรอบรูป สมุดบันทึก ผ้ำบำติก มำเยอื น หรืองำนเลีย้ งตำ่ ง ๆ ภำพวำด ข้าวย�าใบพันสมอ หรือข้าวย�านราธิวาส เป็นอำหำร ใบไม้สีทอง ถนนวิจิตรไชยบูรณ์ อ�ำเภอเมือง อย่ำงหน่ึงของชำวนรำธิวำส เคร่ืองปรุงประกอบด้วย โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๒๘๗๕, ๐๘ ๙๔๖๕ ๓๕๓๓ เปดิ ๐๙.๐๐ น้�ำบูดูสด มะพร้ำวคั่ว ปลำย่ำงฉีกฝอย พริกไทยป่น –๑๗.๐๐ น. จำ� หนำ่ ยงำนฝมี อื ทท่ี �ำจำกใบไม้สที อง มะม่วงหรือมะขำม ผักต่ำง ๆ ห่ันเป็นฝอย เช่น ตะไคร้ โยฮันบาติก ๒๓๐ ถนนประชำวิวัฒน์ อ�ำเภอ ดอกดำหลำ ถ่ัวฝักยำว ถ่ัวงอก ยอดตำเป็ด กระถิน สุไหงโก-ลก (ตรงข้ำมปั๊มน้�ำมันคำลเท็กซ์) ยอดหมกั แพ ยอดแหร (มะมว่ งหมิ พำนต)์ ยอดรำม เปน็ ตน้ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๘๒๔๗ เปดิ ๐๘.๓๐-๑๘.๐๐ น. บูด ู เป็นอำหำรคำว มี ๒ ชนดิ คือบูดูแบบเคม็ ปรงุ ผลิตภัณฑผ์ ้าบาติกบ้านอา่ วมะนาว ๑๐/๕ ถนน แลว้ สำ� หรบั ใชผ้ กั สดจม้ิ รบั ประทำนกบั ขำ้ วสวย และ ประชำสงเครำะห์ ๓๖๕/๓ บ้ำนบุกิ๊ตอ่ำวมะนำว บูดแู บบหวำน เรยี กว่ำ “น้ำ� เคย” ใชส้ �ำหรับคลุกกบั ต�ำบลกะลุวอเหนือ อ�ำเภอเมือง โทร. ๐๘ ๑๘๙๘ ย�ำปักษใ์ ต ้ บูดูทั้ง ๒ ชนดิ น้ี ได้จำกกำรหมกั ปลำ ๔๕๗๑, ๐๘ ๑๒๗๕ ๕๓๙๙, ๐๘ ๑๗๓๘ ๑๙๕๗ รอเยาะ เปน็ อำหำรพน้ื เมอื ง ประเภทอำหำรคำวทป่ี รงุ เปดิ ๐๘.๐๐-๑๗.๐๐ น. จำกผักและผลไม้สดมีน�้ำแกงรำด เป็นท่ีนิยมของ ผลิตภณั ฑเ์ สือ่ กระจูด บา้ นทอนฮเี ล หมู ่ ๑๐ ตำ� บล ชำวไทยมุสลิม รับประทำนเป็นอำหำรว่ำง หรือบำงที โคกเคียน อ�ำเภอเมือง โทร. ๐๘ ๙๘๗๘ ๔๐๔๘ กร็ ับประทำนกบั ขำ้ ว เปดิ ๐๘.๐๐-๑๖.๐๐ น. ละแซ หรือละซอ เป็นอำหำรคำวซ่ึงมีเส้นแบนยำว ศูนย์ฝึกท�าเรือกอและจ�าลองบ้านทอน ต�ำบล เป็นแถบ ๆ กวำ้ งประมำณ ๑ เซนตเิ มตร คลำ้ ยเสน้ โคกเคียน อ�ำเภอเมือง โทร. ๐ ๗๓๕๖ ๕๐๒๔, ก๋วยเตี๋ยว รำดด้วยน�้ำแกงและผสมผัก รับประทำน ๐๘ ๙๙๗๔ ๕๐๗๗ เปดิ ๐๘.๐๐–๑๗.๐๐ น. (หยุด เหมือนขนมจีน ลักษณะของน�้ำแกงเป็นน�้ำข้น สี ทกุ วันเสำร์) ขำวนวล ผักที่นิยมใช้รับประทำนคู่กับละแซ คือ นรำธิวำส 25

ปลากุเรา หัวปลี ถว่ั งอก ดอกดำหลำ ใบจนั ทนห์ อม ถ่วั ฝักยำว ตัวอย่างรายการนา� เท่ยี ว แตงกวำ ยอดมะม่วงหิมพำนต ์ เปน็ ต้น เทยี่ วนราธวิ าส ๒ วนั ๑ คนื (กรงุ เทพฯ-นราธวิ าส) ปลากเุ ราตากใบ เปน็ ปลำเคม็ แหง้ ทม่ี เี นอ้ื นมุ่ รสชำติ วันท่หี นงึ่ อร่อย จึงได้รบั ฉำยำว่ำเปน็ รำชำแหง่ ปลำเคม็ ชว่ งที่ เชา้ - ออกเดนิ ทำงจำกทำ่ อำกำศยำนดอนเมอื ง มีปลำเยอะท่ีสุดอยู่ในช่วงเดือนพฤศจิกำยน-มีนำคม - ถงึ จงั หวดั นรำธิวำส ผลิตท่ตี �ำบลเจะ๊ เห อำ� เภอตำกใบ - แวะชมชุมชนชำวประมง บรรยำกำศ ข้าวเกรียบปลา ส่วนผสมจำกปลำทะเลสด เป็น รมิ ทะเล ทช่ี ำยหำดนรำทัศน์ สินค้ำพื้นเมืองของอ�ำเภอตำกใบ และอ�ำเภอเมืองฯ บ่าย - เดินทำงไปอ�ำเภอตำกใบ แวะชมวัด แหล่งผลิตที่มีชื่อเสียงอยู่ท่ี บ้ำนสะปอม หมู่ท่ี ๕ ชลธำรำสิงเห ตำ� บลกะลุวอเหนอื อำ� เภอเมืองฯ - เยี่ยมชมเกำะยำว หมู่บ้ำนมุสลิมริม สะตอ หรือลูกตอ เป็นพืชเศรษฐกิจของภำคใต ้ ทะเล บรรยำกำศเงยี บสงบ มีลักษณะเป็นฝัก แต่ละฝักจะมีเมล็ดเรียงยำวไป - เดินทำงกลับเข้ำเมืองนรำธิวำส ตำมฝกั เมลด็ มกี ลนิ่ ฉนุ และอมหวำน นำ� ไปประกอบ นมัสกำรพระพุทธทักษิณม่ิงมงคล อำหำรได้หลำยอย่ำง เช่น แกงกะทิ ตม้ กะท ิ ผัดเผด็ พระพทุ ธรปู ปำงประทำนพรสง่ิ ศกั ดสิ์ ทิ ธ์ิ ผัดจืด (ใส่กะปินิดหน่อย) นอกจำกน้ียังใช้ต้ม คเู่ มอื งนรำธวิ ำส ณ วดั เขำกง เผำหรือรับประทำนดิบ ๆ กับน�้ำพริก แกงเผ็ด วนั ทีส่ อง ทกุ ชนดิ และขนมจีน ส่วนสะตอดองเปร้ยี วสำมำรถ เชา้ - เดนิ ทำงไปอำ� เภอยง่ี อ เยยี่ มชมพพิ ธิ ภณั ฑ์ เก็บรักษำไดน้ ำน ท้องถิน่ ขนุ ละหำร 26 นรำธิวำส

- เดินทำงสู่อ�ำเภอบำเจำะ เยี่ยมชม อ�าเภอตากใบ มสั ยดิ วำดลี ฮเู ซน็ หรอื มสั ยดิ ๓๐๐ ปี ตาบาพลาซ่า ๗/๒๐ หมทู่ ่ี ๑ ถนนตำบำ-ตำกใบ มัสยดิ ไม้ที่เก่ำแกท่ ีส่ ดุ สถำปตั ยกรรม ต�ำบลเจ๊ะเห โทร. ๐ ๗๓๖๔ ๒๒๓๒-๔ จ�ำนวน แบบมลำยู ๕๐ ห้อง รำคำ ๓๗๐-๔๕๐ บำท - เดนิ ทำงไปทำ่ อำกำศยำนนรำธวิ ำส ตากใบลากูนรีสอร์ท ๓๑๑/๒ หมู่ท่ี ๗ ถนนตำบำ - ถงึ ท่ำอำกำศยำนดอนเมอื ง -ตำกใบ ต�ำบลเจ๊ะเห โทร. ๐ ๗๓๕๘ ๑๔๗๘, ๐ ๗๓๕๒ ๔๔๐๒ จำ� นวน ๒๐ หอ้ ง รำคำ ๖๐๐ บำท ส่งิ อา� นวยความสะดวกในจังหวัดนราธิวาส (รำคำห้องพักในเอกสำรนี้เปลี่ยนแปลงได้ โปรด อา� เภอสุไหงโก-ลก สอบถำมจำกโรงแรมก่อนเขำ้ พกั ) เกน็ ตง้ิ ๒๕๐ ถนนเอเซยี ๑๘ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๒๓๑ -๔๐ โทรสำร ๐ ๗๓๖๑ ๑๒๕๙ จ�ำนวน ๒๓๙ หอ้ ง สถานทพี่ ัก รำคำ ๖๕๐-๑,๕๐๐ บำท อ�าเภอเมอื งนราธิวาส แกรนด์การ์เด้น ๖๖ ถนนประชำวิวัฒน์ ซอย ๓ ตันหยง ๑๖/๑ ถนนโสภำพิสัย ต�ำบลบำงนำค โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๖๐๐ - ๕ โทรสำร ๐ ๗๓๖๑ ๓๕๐๐ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๘๓๑-๓, ๐ ๗๓๕๑ ๑๔๗๗-๙, www.grandgardenhotel.com จำ� นวน ๑๐๗ หอ้ ง โทรสำร ๐ ๗๓๕๑ ๑๘๓๔ www.tanyonghotel.co.th รำคำ ๗๐๐-๒,๔๐๐ บำท จ�ำนวน ๘๔ หอ้ ง รำคำ ๙๐๐-๑,๗๐๐ บำท ทักษณิ ๑ ๓๒ ถนนประชำสำ� รำญ โทร. ๐ ๗๓๖๑ แปซฟิ กิ ๔๒/๑-๒ ถนนวรคำมพิพิธ ตำ� บลบำงนำค ๑๐๑๐, ๐ ๗๓๖๑ ๑๐๘๓ จำ� นวน ๓๗ ห้อง รำคำ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๐๗๖ จ�ำนวน ๓๐ ห้อง รำคำ ๓๐๐-๔๖๐ บำท ๔๕๐–๕๐๐ บำท ทักษิณ ๒ ๔ ถนนประชำส�ำรำญ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ภคั สนิ า โฮม ๑๔๓/ ๑๔ ถนนสุรยิ ะประดิษฐ ์ ต�ำบล ๑๐๘๘, ๐ ๗๓๖๑ ๑๒๒๐, ๐ ๗๓๖๑ ๑๐๘๕ บำงนำค อ�ำเภอเมืองฯ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๘๐๐ จ�ำนวน ๕๐ หอ้ ง รำคำ ๔๐๐-๑,๑๐๐ บำท จำ� นวน ๑๕ หอ้ ง รำคำ ๔๐๐–๕๐๐ บำท ธารารเี จนท์ ถนนเจรญิ เขต ซอย ๓ โทร. ๐ ๗๓๖๑ อิมพีเรียล นราธิวาส ๒๖๐ ถนนพิชิตบ�ำรุง ต�ำบล ๑๘๐๑-๒, ๐ ๗๓๖๑ ๑๔๐๑, ๐ ๗๓๖๑ ๑๕๘๔, บำงนำค โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๕๐๔๑-๕๐ โทรสำร ๐ ๗๓๖๑ ๕๑๕๒ โทรสำร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๓๘๕ ๐ ๗๓๕๑ ๕๐๔๐ www.imperialhotels.com/ จำ� นวน ๑๑๙ หอ้ ง รำคำ ๖๐๐-๑,๓๐๐ บำท imperialnarathiwat e-mail: narathiwat@ ปารค์ สนั ๓๐๑ ถนนเจรญิ เขต ซอย ๓ โทร. ๐ ๗๓๖๑ imperialhotels.com จ�ำนวน ๑๑๗ ห้อง รำคำ ๒๗๘๙ - ๙๐ จำ� นวน ๔๔ หอ้ ง รำคำ ๔๕๐-๖๐๐ บำท ๘๐๐-๒,๒๐๐ บำท พลาซา่ ๒ ถนนเทศปฐม (ขำ้ งทท่ี ำ� กำรไปรษณยี เ์ กำ่ ) โอเช่ียน บลู แมนชั่น ๒๙๗ ถนนภูผำภักดี โทร. โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๔๐๒ จ�ำนวน ๗๐ ห้อง รำคำ ๕๐๐ ๐ ๗๓๕๑ ๑๑๐๙, ๐ ๗๓๕๑ ๑๐๔๗ จำ� นวน ๘๐ หอ้ ง -๕๙๐ บำท รำคำ ๔๐๐-๑,๕๐๐ บำท มารีน่า ๑๗๓ ถนนเจรญิ เขต ซอย ๓ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๘๘๑-๕ โทรสำร ๐ ๗๓๖๑ ๓๓๘๕ จ�ำนวน ๑๕๘ ห้อง รำคำ ๘๐๐-๒,๐๐๐ บำท นรำธวิ ำส 27

เมอลิน ๖๘ ถนนเจริญเขต โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๐๐๓ มังกรทอง ๔๓๓ ถนนภูผำภักดี ต�ำบลบำงนำค จ�ำนวน ๙๕ ห้อง รำคำ ๖๐๐-๘๕๐ บำท โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๘๓๕ เปิด ๑๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. รเิ วยี รา่ ๔๐ ถนนประชำววิ ฒั น ์ ซอย ๓ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ร้านอาหารบ้านสวนกาเสาะ ๑/๓ หมู่ท่ี ๗ ถนน ๓๗๔๓ จำ� นวน ๒๒ หอ้ ง รำคำ ๔๓๐-๔๕๐ บำท นรำธวิ ำส-ระแงะ ต�ำบลลำ� ภ ู โทร. ๐ ๗๓๕๒ ๑๗๐๐ เวนสิ พาเลส ๒๒ ถนนชนื่ มรรคำ โทร. ๐ ๗๓๖๑ เปิด ๑๐.๐๐-๒๑.๐๐ น. ๑๒๐๐, ๐ ๗๓๖๑ ๓๗๐๐-๙ โทรสำร ๐ ๗๓๖๑ สวนอาหารริมน้�า ๔๕/๖ ถนนนรำธิวำส-ตำกใบ ๓๑๔๔ จ�ำนวน ๑๒๓ หอ้ ง รำคำ ๗๘๕-๘๕๐ บำท ต�ำบลบำงนำค โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๕๕๙, อนิ เตอรท์ าวเวอร์ ๑๐๔ ถนนประชำววิ ฒั น์ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๓๐๒๕ โทรสำร ๐ ๗๓๕๑ ๓๕๕๙ ๐ ๗๓๖๑ ๒๗๐๐-๓ จ�ำนวน ๘๐ ห้อง รำคำ เปดิ ๑๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. ๔๕๐-๕๕๐ บำท ห้องอาหารตันหยง (อยู่ภำยในโรงแรมตันหยง) ๑๖/๑ ถนนโสภำพิสัย ต�ำบลบำงนำค โทร. รา้ นอาหาร ๐ ๗๓๕๑ ๑๘๓๑-๓, ๐ ๗๓๕๑ ๑๔๗๗-๙ เปิด อา� เภอเมืองนราธิวาส ๐๖.๐๐-๐๒.๐๐ น. กาหลา ๖๙ (อาหารอิสลาม) ถนนวรคำมพิพิธ ห้องอาหารบางนรา (อยู่ภำยในโรงแรมอิมพีเรียล โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๔๒๓๘, ๐๘ ๕๘๙๙ ๒๓๕๖ นรำธิวำส) ๒๒๘ ถนนพิชิตบ�ำรุง ต�ำบลบำงนำค หยุดทกุ วันอำทิตย์ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๕๐๔๑-๕๐ เปิด ๐๖.๐๐-๒๒.๐๐ น. ข้าวหน้าเป็ด ๑๕๓/๑ ถนนสุริยะประดิษฐ์ ต�ำบล บำงนำค โทร. ๐ ๗๓๕๒ ๒๓๘๕ เปดิ ๐๗.๐๐-๑๕.๐๐ น. อ�าเภอตากใบ ครัวล�าป�า ๑/๘ ถนนชำญอุทิศ (กลำงซอยสถำนีวิทยุ สวนอาหารตากใบลากูน ๓๑๑/๒ หมู่ที่ ๗ ๙๑๒) โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๔๖๙๗ เปดิ ๑๑.๐๐–๒๒.๓๐น. ถนนตำกใบ-ตำบำ โทร. ๐ ๗๓๕๘ ๑๔๗๘, จน้ิ ฮัว้ (องั้ มอ้ ) ๒๘๓ ถนนภผู ำภักด ี ต�ำบลบำงนำค ๐ ๗๓๕๒ ๔๔๐๒ เปิด ๐๘.๐๐-๒๐.๐๐ น. โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๓๐๕ เปิด ๑๑.๐๐-๒๑.๐๐ น. สวนอาหารนัดพบยูงทอง ๑๖๒ หมู่ท่ี ๔ หยดุ วันตรุษจนี ๔ วนั ทกุ ปี ถนนสำยตำกใบ-นรำธิวำส ต�ำบลเจ๊ะเห โทร. เจ๊ะการ์ ๒๔/๑ (อำหำรอิสลำม) ถนนโคกเคียน ๐ ๗ ๓ ๕ ๘ ๑ ๑ ๔ ๑ , ๐ ๘ ๗ ๒ ๙ ๐ ๐ ๕ ๕ ๘ โทร. ๐ ๗๓๔๑ ๒๐๒๐ เปิด ๐๙.๐๐–๒๑.๐๐ น. เปิด ๑๑.๐๐-๑๙.๐๐ น. หยดุ วันรอมฎอนและวันฮำรรี ำยอ โจโจ้เบเกอร่ี ๗๕ ถนนจำตุรงค์รัศมี โทร. อา� เภอย่งี อ ๐ ๗๓๕๑ ๒๑๘๐ เปดิ ๐๗.๐๐–๒๐.๐๐ น. เจะ๊ การ ์ ๑๐๓ หมทู่ ี่ ๗ ถนนรำมโกมทุ โทร. ๐ ๗๓๕๙ ดีเด่น ๒๓๒ ถนนภูผำภักดี ต�ำบลบำงนำค ๑๐๗๒, ๐๘ ๙๘๗๘ ๗๑๑๘ เปดิ ๐๙.๐๐-๒๑.๐๐ น. โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๒๑๑๐ เปดิ ๐๖.๐๐-๑๕.๐๐ น. หยดุ วนั รอมฎอนและวนั ฮำรรี ำยอ นาเซย์ซีฟูด ๑๕๑/๓ ถนนพิชิตบ�ำรุง ต�ำบลบำงนำค โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๔๗๙๑ เปดิ ๑๑.๐๐-๒๔.๐๐ น. อ�าเภอสไุ หงโก-ลก นาเซย์บุฟเฟต์ เน้ือกระทะ ถนนโคกเคียน ต�ำบลบำงนำค กอลฟ์ ววิ ๔๗ ถนนบำ้ นตันหยงมะล ิ โทร. ๐ ๗๓๖๔ โทร. ๐๘ ๑๔๗๘ ๕๙๗๕ เปดิ ๑๑.๐๐–๒๒.๐๐ น. ๗๑๘๐, ๐ ๗๓๖๔ ๗๑๙๙ เปดิ ๑๑.๐๐-๒๐.๐๐ น. 28 นรำธวิ ำส

ข้าวแกงกะซง ๙๙ ถนนอนุกำชำดอนุสรณ์ ๒ รม่ ไทร ๓๓/๑๙ ถนนสำยทอง ๒ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๘๑๔ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๕๒๙๔, ๐๘ ๓๓๙๙ ๔๕๕๓ เปดิ ๑๑.๐๐–๐๒.๐๐ น. เปดิ ๐๗.๐๐-๑๗.๐๐ น. ปดิ วนั อำทติ ย ์ รสสยาม ๒-๔ ถนนชนื่ มรรคำ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๓๖๐ เงาจนั ทร ์ ๒๖๓ ถนนประชำวิวัฒน ์ โทร. ๐ ๗๓๖๑ เปดิ ๑๐.๐๐–๒๑.๐๐ น. ๓๗๘๕ เปดิ ๑๐.๐๐-๒๒.๐๐ น. หยดุ ทุกวันที ่ ๑๖ หอ้ งอาหารฉตั รวาริน (ภำยในโรงแรมเก็นต้ิง) ๒๕๐ เจะ๊ การ์ ๑๑๒ ถนนวงศว์ วิ ฒั น ์ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๔๙๗, ถนนเอเซีย ๑๘ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๒๓๑-๔๐ ๐๘ ๑๘๙๘ ๗๖๔๐ เปิด ๑๐.๐๐-๒๐.๐๐ น. เปิด ๐๙.๐๐-๒๑.๐๐ น. หยุดวันรอมฎอนและวนั รำยอ ห้องอาหารเมอริเดียน (ภายในโรงแรมมารีน่า) บกั มยุ้ ๒๑/๑๒ ซอยภธู ร ถนนเจรญิ เขต (หนำ้ สมำคม ๑๗๓ ถนนเจรญิ เขต ซอย ๓ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๘๘๑-๕ แตจ้ ว๋ิ ) โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๑๒๙, ๐ ๗๓๖๑ ๕๗๐๕, เปิด ๐๗.๐๐-๐๒.๐๐ น. ๐๘ ๑๔๗๘ ๘๘๑๐ เปดิ ๑๐.๐๐-๒๑.๐๐ น. ห้องอาหารรินค�า (ภำยในโรงแรมเวนิสพำเลซ) ๒๒ บะกุ๊ดเต๋ (ภำยในโรงแรมแกรนด์กำร์เด้น) ๖๖ ถนนช่ืนมรรคำ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๒๐๐, ๐ ๗๓๖๑ ซอย ๓ ถนนประชำวิวัฒน์ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๖๐๐-๕ ๓๗๐๐-๙ เปดิ ๐๗.๐๐-๐๑.๐๐ น. เปดิ ๐๗.๐๐-๑๒.๐๐ น. ห้องอาหารสุดคีริน (ภำยในโรงแรมแกรนด์กำร์เด้น) เฟื่องฟ้า ๓๐๔ ถนนเจริญเขต ซอย ๓ (ภำยใน ๖๖ ซอย ๓ ถนนประชำววิ ตั น ์ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๓๖๐๐-๕ โรงแรมปำร์คสัน) โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๒๗๘๙-๙๐ เปดิ ๐๖.๐๐-๒๔.๐๐ น. เปดิ ๐๗.๐๐-๐๑.๐๐ น. นรำธวิ ำส 29

หมายเลขโทรศพั ท์ส�าคญั โทร. ๐ ๗๓๖๔ ๒๖๓๖-๗ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๐๑๒ ศำลำกลำงจงั หวดั โทรสำร. ๐ ๗๓๕๑ ๔๗๔๑ ท่วี ่ำกำรอ�ำเภอเมอื งนรำธิวำส โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๐๔๘, ๐ ๗๓๕๑ ๓๑๓๐, ๐ ๗๓๕๑ ๒๔๓๑ สำ� นักงำนเทศบำลเมอื ง โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๓๗๙ โทรสำร. ๐ ๗๓๕๑ ๓๔๘๑ โรงพยำบำลนรำธิวำสรำชนครินทร ์ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๑๐๙, ๐ ๗๓๖๑ ๓๗๙๑, ๐ ๗๓๖๑ ๕๑๖๑๕ โรงพยำบำลสไุ หงโก-ลก โทร. ๑๙๑, ๐ ๗๓๕๑ ๑๒๓๖ โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๐๙๓ สถำนีต�ำรวจภธู รเมอื งนรำธวิ ำส โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๒๐๐๐, ๐ ๗๓๕๑ ๑๐๕๑ ท่ีทำ� กำรไปรษณียโ์ ทรเลข โทร. ๑๑๕๕, ๐ ๗๓๖๑ ๒๐๐๘ สำ� นักงำนบรกิ ำรโทรศพั ท ์ โทร. ๑๑๙๓, ๑๕๘๖ ต�ำรวจท่องเท่ยี ว โทร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๑๐๘ ตำ� รวจทำงหลวง โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๒๓๑ แขวงทำงหลวงจังหวัดนรำธวิ ำส โทร. ๐ ๗๓๕๘ ๑๒๗๔ ตรวจคนเขำ้ เมืองสไุ หงโก-ลก โทร. ๑๑๘๒, ๐ ๗๓๕๑ ๓๗๓๒, ๐ ๗๓๕๑ ๔๖๗๔ ตรวจคนเขำ้ เมอื งตำกใบ โทรสำร. ๐ ๗๓๕๑ ๑๒๓๔ กรมอุตนุ ิยมวทิ ยำ โทร. ๐ ๗๓๖๑ ๑๓๖๘ โทร. ๐ ๗๓๕๘ ๑๔๒๑ ดำ่ นศุลกำกรสไุ หงโก-ลก ดำ่ นศลุ กำกรตำกใบ 30 นรำธวิ ำส

วดั เชิงเขา





น้า� ตกสริ นิ ธร

ศนู ย์ข้อมูลทอ่ งเทย่ี ว การทอ่ งเท่ยี วแห่งประเทศไทย (ททท.) สำานักงานใหญ่ ๑๖๐๐ ถนนเพชรบุรีตัดใหม่ แขวงมักกะสนั เขตราชเทวี กรุงเทพฯ ๑๐๔๐๐ โทร. ๐ ๒๒๕๐ ๕๕๐๐, ๑๖๗๒ โทรสาร ๐ ๒๒๕๐ ๕๕๑๑ e-mail : [email protected] www.tourismthailand.org เปดิ บริการทุกวัน เวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. กระทรวงการทอ่ งเทยี่ วและกฬี า ๔ ถนนราชดำาเนนิ นอก เขตป้อมปราบศัตรพู า่ ย กรุงเทพฯ ๑๐๑๐๐ โทร. ๐ ๒๒๘๓ ๑๕๕๖ โทรสาร. ๐ ๒๓๕๖ ๐๗๔๖ www.mots.go.th เปิดบรกิ ารทุกวนั เวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. ท่าอากาศยานสุวรรณภมู ิ ฝั่งผูโ้ ดยสารขาเข้าในประเทศ ประตู ๓ ช้ัน ๒ โทร. ๐ ๒๑๓๔ ๐๐๔๐ (๒๔ ช่วั โมง) ททท. สำานกั งานนราธิวาส ๑๐๒/๓ หมู่ ๒ ถนนนราธวิ าส-ตากใบ ตำาบลกะลุวอเหนอื อาำ เภอเมอื งนราธิวาส จังหวดั นราธิวาส ๙๖๐๐๐ โทร. ๐ ๗๓๕๒ ๒๔๑๑, ๐ ๗๓๕๔ ๒๓๔๕ โทรสาร ๐ ๗๓๕๒ ๒๔๑๒-๓ e-mail : [email protected] พน้ื ท่รี บั ผดิ ชอบ : นราธิวาส ยะลา และปัตตานี เปดิ บรกิ ารทุกวนั เวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. ปรบั ปรุงข้อมลู พฤศจิกายน ๒๕๖๐

เขตรักษาพนั ธุส์ ตั ว์ปา่ ฮาลา-บาลา ข้อมูล : ททท. สำ�นักง�นนร�ธิว�ส ๐๘.๐๐-๒๐.๐๐ น. ทกุ วนั กองข่�วส�รทอ่ งเทยี่ ว (โทร. ๐ ๒๒๕๐ ๕๕๐๐ ต่อ ๒๑๔๑-๕) ออกแบบและจัดพมิ พ์ : กองผลิตอปุ กรณเ์ ผยแพร่ ฝ่�ยบรกิ �รก�รตล�ด บริก�รข้อมูลทอ่ งเท่ียวท�งโทรส�ร ๒๔ ช่วั โมง ขอ้ มลู ร�ยละเอียดทีร่ ะบใุ นเอกส�รนอี้ �จมกี �รเปลยี่ นแปลงได้ e-mail: [email protected] ลิขสทิ ธ์ขิ องก�รท่องเทย่ี วแห่งประเทศไทย กรกฎ�คม ๒๕๖๑ www.tourismthailand.org ห�้ มจ�ำ หน่�ย