การขยายพันธุ์ลำไย

คําแนะนําที่ 177 เผยแพรโดย กองเกษตรสมั พนั ธุ กรมสง เสรมิ การเกษตร สารบญั . . ภาพ คํานํา พาวนิ มะโนชัย, สวั ร สขุ สามคั คี, การเสียบกง่ิ การตอนกง่ิ วนิ ยั วิริยะอลงกรณ การทาบกง่ิ การเสรมิ ราก เรียบเรียง อ.พาวิน มะโนชัย สาขาผลไม สถาบนั เทคโนโลยกี ารเกษตรแมโ จ ทษ.บ(เกี่ยรตินิยม), วท.ม(เกษตร) สาขาพชื สวน จัดทํา เกตุอร ทองเครอื กองเกษตรสมั พนั ธุ กรมสง เสรมิ การเกษตร คํานํา ลําไยเปนพืชที่สามารถขยายพันธุไดหลายวิธี แตท น่ี ยิ มมาก ในปจจุบันคือ การตอนกง่ิ ซง่ึ เปน วธิ ที ง่ี า ยและไดผ ลแนน อนเนอ่ื ง จากลําไยเปนพืชที่ออกรากไดงาย แตม ขี อ เสยี คอื ตน ไมม รี ากแกว จึงทําใหม โี อกาสโคน ลม เนอ่ื งจากลมพายสุ งู มาก ปจจุบันชาวสวน บางรายเริ่มใหความสนใจ ในการขยายพนั ธลุ ําไยโดยวิธีการอื่น ๆ เชน การเสียบกิ่ง, การทาบกิ่ง และการเสรมิ ราก โดยใชต น ตอท่ี เพาะจากเมลด็ ซง่ึ จะมรี ะบบรากแกว ทส่ี ามารถหยง่ั ลกึ ลงไปในดนิ ปอ งกันตนลาํ ไยโคน ลม การขยายพันธุลําไยดวยวิธีการตาง ๆ ดังกลาว มรี ายละเอยี ดดงั น้ี 1.การเสียบกิ่ง 2.การตอนกง่ิ 3.การทาบกิ่ง 4.การเสรมิ ราก

การขยายพันธุลําไย 2 การเสียบกิ่ง การปลูกลําไยในปจจุบันชาวสวนลําไยมักปลูกลําไยดวยก่ิงตอนจึงทําใหเกิดปญหาการโคนลม เนื่องจากลมพายุ ทง้ั นเ้ี นอ่ื งจากระบบรากของลาํ ไยทไ่ี ดจ ากการตอนกง่ิ เปน ระบบรากพเิ ศษ คอื ระบบ รากแบบนี้จะแผกวางไปในแนวนอน จากการสงั เกตรากของลาํ ไยจะนอยประกอบกบั ลาํ ไยมีทรงพุมทึบ และกวา งในปท ล่ี าํ ไยตดิ ผลมาก ๆ เมอ่ื เกดิ ลมพายจุ งึ มกั จะโคน ลม พบวาปหนึ่ง ๆ ลาํ ไยถูกพายุโคนลม เปน จํานวนมาก วิธีการที่จะสามารถแกไขปญหานี้ไดทางหนึ่ง คอื การปลูกกิ่งพันธุลาํ ไยดว ยกง่ิ ทข่ี ยายพนั ธุ โดยวธิ กี ารเสยี บยอด ซง่ึ จะมรี ะบบรากแกว ท่ีสามารถหยง่ั ลกึ ลงไปในดนิ การเสียบกิ่งจาํ เปน ทจ่ี ะตอ งอาศยั เทคนิคตาง ๆ ในการทําจงึ จะประสบผลสาํ เรจ็ ซง่ึ มขี น้ั ตอนดงั น้ี การเตรียมตนตอ ตนตอที่จะใชในการเสียบกิ่งไดจากการเพาะเมล็ด เม่ือแกะเอาเนื้อออกควรรีบนําไปเพาะทันที หากเก็บเมล็ดไวนานเมล็ดจะสูญเสียความงอก มีการศึกษาเกี่ยวกับการเก็บรักษาเมล็ดลําไย พบวา เมลด็ ทแ่ี กะออกจากผลแลว นําไปเก็บไวที่อุณหภูมิหอง พบวา เพียง 10 วัน เมลด็ ลาํ ไยจะไมงอกเลย ใน กรณีท่ีจะเกบ็ เมลด็ ไวน าน ๆ ควรเก็บไวทั้งผล โดยแชใ นสารกนั ราพวกเบนโนมิล ความเขม ขน 0.05 กรัมตอนาํ้ 1 ลติ ร นาน 5 นาที สามารถเกบ็ ไวไ ดน าน 30 วนั โดยมเี ปอรเ ซน็ ตก ารงอกถงึ 85 เปอรเซ็นต การเพาะอาจเพาะลงในถุงพลาสติกหรือเพาะในกระบะ ฝงเมล็ดใหลึกประมาณ 0.5 เซนติเมตร รดน้าํ ใหช มุ ประมาณ 2 สัปดาห เมลด็ จะเรม่ิ งอก เมอ่ื ตน กลา มอี ายปุ ระมาณ 1 ป หรอื มี ขนาดเสนผา ศนู ยก ลางประมาณ 0.5-1.0 เซนตเิ มตร กส็ ามารถนําไปใชเ ปน ตน ตอได การเตรียมยอดพันธุดี ยอดพนั ธดุ ที ใ่ี ชใ นการเสยี บกง่ิ ควรมคี วามยาวประมาณ 6-8 นว้ิ เสน ผา ศนู ยก ลางใกลเ คยี งกบั ขนาดของตนตอ ลดิ ใบออกใหเ หลอื ใบไว 2-3 ใบรวม มใี บยอ ย 2-3 คู ชว งเวลาทเ่ี หมาะสมใน การเสียบยอดคือ ชว งปลายฤดรู อ นถงึ ฤดฝู น ขน้ั ตอนการเสยี บกง่ิ ใชวิธีการแบบเสียบลิ่มซึ่งไดผลถึง 90 กวา เปอรเ ซน็ ต 1. ตดั ยอดตน ตอสงู จากพน้ื 3-4 นว้ิ ผา ตน ตอใหย าวประมาณ 1 นว้ิ 2. เฉอื นโคนกง่ิ พนั ธดุ เี ปน รปู ลม่ิ ยาวประมาณ 1 นว้ิ 3. เผยอรอยผา บนตน ตอแลว สอดโคนกง่ิ พนั ธดุ ี จัดแนวเนื้อเยื่อเจริญใหชิดกัน 4. พันดวยผาพลาสติก จากนน้ั นําไปใสใ นถงุ พลาสตกิ ขนาดใหญ มดั ปากถงุ ใหแ นน นําไปเก็บไว ในทร่ี ม ประมาณ 40-50 วัน จงึ เปด ถงุ 5. นาํ ออกจากถงุ เลย้ี งไวอ กี 2 เดอื น จึงนาํ ลงแปลงปลกู หนา กอ นน้ี หนา ถดั ไป สารบญั

การขยายพันธุลําไย 3 การตอนกง่ิ การตอนกิ่งเปนวิธีที่งาย แตที่ขยายพันธุเพ่ือใหเกิดความ รวดเร็วและไดจํานวนตนในปรมิ าณทม่ี ากนน้ั มเี ทคนคิ และขน้ั ตอน ในการปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. การเลือกตนพันธุควรเลือกตอนก่ิงจากตนพันธุที่ออก ดอกติดผลดี ขอ สาํ คญั ตนพันธตุ อ งปราศจากโรคโดยเฉพาะโรคพุม ไมก วาด 2. เลือกกิ่งที่ตั้งตรง แตถ า เปน กง่ิ นอนกใ็ ชไ ด แตก ารเกดิ รากจะเกดิ เฉพาะดา นลา งขนาดความยาว ของกิ่งยาวประมาณ 75-100 เซนตเิ มตร เสน ผา ศนู ยก ลางของกง่ิ ประมาณ 1.5-2.0 เซนตเิ มตร 3. ใชม ดี ควน่ั กง่ิ เปน 2 รอย หรืออาจจะควั่นรอยเดียวจากนั้นใหใชคีมปากจิ้งจกบิดโดยที่ไมจาํ เปน ตองใชมีดกรดี เปลอื ก สว นของเนอ้ื เยอ่ื เจรญิ จะถกู ขดู ออกมาดว ย การใชคีมบิดจะทาํ ใหเ กดิ ความรวดเรว็ 4. หุมดวยดินเหนียว และกาบมะพราว และผา พลาสติก มัดกระเปราะหัวทายดวยเชือกฟางหรือ ตอก (หรอื หมุ รอยควน่ั ดว ยถงุ ขุยมะพรา ว) หนา กอ นน้ี หนา ถดั ไป สารบญั

การขยายพันธุลําไย 4 5. ประมาณ 30 วัน รากจะเริ่มออกเม่ือเห็นรากมีสีขาวและมีปริมาณมากจึงคอยตัดมาชํา ในการตอนกิ่งเพ่ือการคา มักจะเร่ิมทําในเดอื นพฤษภาคม ซง่ึ กง่ิ ตอนชดุ นจ้ี ะสามารถนําไปปลกู ไดใ น กลาง ๆ ฤดฝู นของปเ ดยี วกนั หนา กอ นน้ี หนา ถดั ไป สารบญั

การขยายพันธุลําไย 5 การชํากิ่งตอนลาํ ไย มขี น้ั ตอนดงั น้ี 1. เลือกก่ิงทม่ี รี ากสขี าว ลงั เกตวา มปี รมิ าณรากมากพอสมควรจงึ ทาํ การตดั กง่ิ ตอนลงชําควรลดิ กง่ิ และใบบางสว นออกเพอ่ื ลดการคายนา้ํ 2. แกะพลาสติกทห่ี ุมกระเปราะออก ควรทาํ ดวยความระมัดระวังเพราะจะทาํ ใหร ากขาดได 3. นาํ กง่ิ ตอนลงชาํ ในภาชนะที่บรรจุวัสดุชาํ (ชาวสวนมกั ใชต ะกรา ไมไ ผส าน หรือที่เรียกกันทาง เหนอื วา \"เปาะ\") วัสดุชาํ ประกอบดว ยดนิ ผสมขเ้ี ถา แกลบ อตั ราสว น 2:1 วางกง่ิ ใหต รง กดดนิ ใหแ นน นํากิ่งที่ชาํ เสร็จแลว ไปเก็บไวในที่รม ประมาณ 1 เดอื น กส็ ามารถนําไปปลกู ในแปลงได อยางไรก็ตามวธิ กี ารใชต ะกรา ไมไ ผส านเปน ภาชนะปลกู มขี อ เสยี คอื ปลวกมักจะเขาทาํ ลายกดั กนิ ไมทําใหผ งุ า ย และเมอ่ื เกบ็ กง่ิ ตอนลําไยท้งิ ไวนาน ๆ จะมรี ากโผลอ อกจากภาชนะ เมอ่ื โดนแสงแดดราก อาจไดรับอนั ตราย มวี ธิ กี ารหลกี เลย่ี งปญ หานใ้ี นกรณที เ่ี กบ็ กง่ิ ตอนไวน าน ๆ ควรใชถ งุ พลาสตกิ สดี าํ ขนาด 8x10 นว้ิ เปน ภาชนะชาํ กิ่ง การทาบกง่ิ การเตรยี มตน ตอ เลือกตนตออายุประมาณ 1-2 ป เสน ผา ศนู ยก ลาง 0.4-1.0 เซนตเิ มตร นาํ ตน ตอมาลา งราก และตัดรากบางสวนออก นาํ ไปจมุ ในสารเรง ราก IBA ความเขม ขน 8,000-10,000 สว นตอ ลา น นาน 5 วินาที (อาจใชเซราดิกซ เบอร 3) หมุ ดว ยขุยมะพรา วทบ่ี รรจอุ ยใู นถงุ พลาสตกิ ใสขนาด 4x6 นว้ิ พบ วากิ่งทาบออกรากไดถึง 95 เปอรเ ซน็ ต ในขณะทก่ี ง่ิ ไมไ ดใ ชส ารออกรากเพยี ง 65 เปอรเ ซน็ ต นอกจาก น้ีมีการทดลองใช NAA ความเขม ขน 2,000 สว นตอ ลา นสามารถชกั นาํ ใหกิ่งทาบ เกดิ รากไดถ งึ 92 เปอรเ ซน็ ต การเตรยี มกง่ิ พนั ธดุ ี เลือกก่ิงกระโดงทม่ี ขี นาดเสน ผา ศนู ยก ลางใกลเ คยี งกบั ตน ตอความยาวประมาณ 20 นว้ิ ควรเปน กิ่งที่ไดรับแสงแดด ขน้ั ตอนการทาบกง่ิ 1. การเตรียมรอยแผลของตนตอ โดยเฉือนแผลของตน ตอเปน รปู ลม่ิ ใหม คี วามยาวทง้ั สองดา น ประมาณ 1 นว้ิ 2. การเตรียมรอยแผลของกง่ิ พนั ธดุ ี เฉอื นเฉยี งขน้ึ ใหเ ขา เนอ้ื ไมเ ลก็ นอ ยยาวประมาณ 1 นว้ิ 3. นํารอยแผลของตน ตอประกบกบั รอยแผลของกง่ิ พนั ธดุ ี จัดแนวเนื้อเยื่อเจริญใหชิดกัน 4. พันดวยพลาสติกใหแนน ประมาณ 45-60 วัน ตน ตอจะเกดิ ราก หนา กอ นน้ี หนา ถดั ไป สารบญั

การขยายพันธุลําไย 6 การทาบกิ่ง การตดั กิ่งทาบชําลงถุง หนา กอ นน้ี หนา ถดั ไป สารบญั

การขยายพันธุลําไย 7 การตดั ก่ิงทาบชําลงถุง หลังจากทาบกง่ิ ได 45-60 วัน ตน ตอจะเกดิ รากโดยสงั เกตวา รากทเ่ี กดิ ขน้ึ มจี าํ นวนมากคอ ยตดั กงิ่ มาชาํ ลงถงุ กอนชาํ ควรริดใบออกบา งเพอ่ื ลดการคายน้าํ จากนน้ั แกะถงุ พลาสตกิ ทห่ี มุ ตน ตอออกควร ทําดว ยความระมดั ระวงั อยา ใหร ากกระทบกระเทอื น นาํ กิ่งทาบชาํ ลงในถงุ พลาสตกิ โดยใชวัสดุชาํ คอื ขเ้ี ถา แกลบ:ดนิ :ปยุ คอก อตั ราสว น 1:2:1 นาํ กิ่งที่ชาํ เกบ็ ไวใ นทร่ี ม รําไร ประมาณ 1-2 เดอื น เมอ่ื กง่ิ ทาบตั้งตัวไดดี คอ ยนําไปปลกู ในแปลง โดยใหร อยตอ ของกง่ิ ทาบอยเู หนอื วสั ดปุ ลกู การเสริมราก การเสริมรากก็เปนอีกวิธีหน่ึงที่จะไดระบบรากแกว ซง่ึ อาจ จะไดระบบรากแกว 2-3 รากท้ังน้ีขึ้นอยูกับจํานวนของตนตอ ทจี่ ะนําไปเสรมิ ราก วิธีการเสริมราก 1. นาํ กง่ิ ตอนพนั ธดุ ลี งปลกู ในแปลงนําตนที่ไดจากการเพาะ เมล็ดท่ีมีขนาดเสน ผา ศนู ยก ลาง 0.5-1.0 เซนตเิ มตร ไปปลกู รอบ ๆ ตนของกง่ิ ตอนอาจใช 2-3 ตน เพอ่ื เสรมิ 2-3 ราก 2. การเตรียมรอยแผลของตน รากและกง่ิ ตอน ใชวิธีแบบฝานบวบ คอื เฉอื นกง่ิ ตอนเปน รปู โลย าว ประมาณ1.5 น้ิว จํานวนรอยแผลเทากับจํานวนของตนราก เฉือนแผลตนตอเฉือนเปนรูปโล ยาวประมาณ 1.5 นว้ิ ที่สําคญั อยา เพง่ิ ตดั ยอดของตน รากจนกวา รอยแผลจะเชอ่ื มกนั 3. นํารอยแผลของตน รากและกง่ิ ตอนมาประกบกนั โดยโนม ตน รากเขา มาประกบกบั รอยแผลของ กิ่งตอนจัดเนื้อเยื่อเจริญใหชิดกัน พันดวยเชือกฟางหรือผาพลาสติกพันใหแนน 4. ประมาณ 45 วัน เมอ่ื รอยแผลเชอ่ื มตดิ กนั สนทิ ใหต ดั ยอดตน รากทอ่ี ยเู หนอื รอยแผลออก วิธีการขยายพันธดุ งั กลา วนใ้ี นอนาคตนา จะไดร บั ความนยิ มเพม่ิ ขน้ึ แตอ ยา งไรกต็ ามวธิ กี ารนจ้ี ําเปนที่จะ ตองอาศยั เทคนคิ ตา ง ๆ ในการทําจึงจะประสบผลสาํ เรจ็ หนา กอ นน้ี หนา ถดั ไป สารบญั

การขยายพันธุลําไย 8 หนา กอ นน้ี หนา ถดั ไป สารบญั