การเลี้ยงไก่พื้นเมืองที่บ้านป่าห้า

การเลย้ี งไกพ น้ื เมอื งทบ่ี า นปา หา * หนยุ นาแหว ไกพ้ืนเมืองเปน ไกท ม่ี เี ลย้ี งอยคู กู บั ครอบครวั เกษตรกรไทยมานานแลว ในแตล ะ บานจะมีเลาไก หรอื ไมก ม็ ตี น ไมเ ปน ทอ่ี ยอู าศยั ของไก อาหารการกนิ ของสตั วเ ลย้ี งชนดิ นี้มิไดยุงยาก เพยี งแตห ากนิ เศษอาหารหรอื ยามเยน็ อาจไดร บั อาหารจากเจา ของโปรย ใหกิน เพยี งเทา นเ้ี จา ของจะมไี ขแ ละโปรตนี จากเนอ้ื ไกไ วบ รโิ ภคไดอ ยา งดที เี ดยี ว การเล้ียงไกพ น้ื เมอื งนน้ั มกี ารสง เสรมิ กนั มากพอสมควร แตที่จะประสบผล สําเรจ็ หรอื ดเู ปน แบบอยา งไดน น้ั มนี อ ย สาํ หรับลุงเพชร อนิ ทยศ แลว ถอื วา เขาเปน คน หน่ึงท่ีเล้ียงไกพน้ื เมอื งไดด ี และไกพ น้ื เมอื งนเ้ี องไดเ ปน พน้ื ของอาชพี เกษตรอยา งอน่ื เปน ตน วา การเลย้ี งหมู และวัว ลุงเพชรเปน เกษตรกรอยบู า นปาหา เลขท่ี 32 ตาํ บลออนใต อาํ เภอสนั กาํ แพง จังหวัดเชียงใหม หา เปน ไมผ ลพน้ื บา นชนดิ หนง่ึ ตน สงู ผลมขี นาดเลก็ รสชาตหิ วานอม เปร้ียว เนอ่ื งจากบรเิ วณนม้ี ไี มห า ขน้ึ อยมู าก จงึ เรียกช่ือหมูบานวาปา หา ปจจุบันทราบ วาไมช นดิ นม้ี นี อ ย ลุงเพชรเร่ิมตน อาชพี ของตนเองจากชาวนา จากนั้นก็เขาทาํ งานเปน ลกู จา งอยทู ่ี ปาไมเขต จังหวัดเชียงใหม อาชพี ลกู จา งไมไ ดส รา งความรา่ํ รวยใหเขา แตก ส็ ามารถ เล้ียงครอบครัวทม่ี เี มยี และลกู 3 คนได ถงึ แมป ลายเดอื นบางเดอื นจะเขา สโมสรกต็ าม เม่ือป 2527 ขณะนน้ั ลงุ เพชรอายไุ ด 49 ป เงนิ เดอื นทไ่ี ดร บั 1,300 บาท เขา เห็นวาลูกเติบโต บางคนเปน ฝง เปน ฝาไปแลว จงึ ลาออกจากงานมาทําการเกษตรจริงจัง ในที่ดินของตนเองจํานวน 4 ไรเ ศษ ซง่ึ ปลกู ขา วเปน ประจาํ อยกู อ นแลว ในปเ ดยี วกนั นน้ั อาจารยอภิชัย รตั นะวราหะ จากเกษตรแมโจ ไดม าสง เสรมิ การเลย้ี งไกพ น้ื เมอื งทน่ี ่ี ลงุ เพชรเรม่ิ เลย้ี งไกจ าก 2 ตวั เปน ไกพ น้ื เมอื ง หรือไกชนที่นํามาจากอําเภอพราว ที่นาลุงเพชรอยหู างจากบานราว 200 เมตรเศษๆ นอกจากนาแลว ยงั มที ด่ี อน ริมหวยอีกจาํ นวนหนง่ึ บรเิ วณนเ้ี องเปน ชยั ภมู เิ หมาะสมทจ่ี ะเลย้ี งไกม าก จากการสงั เกต ดูเลาไกทําไดง า ยๆ ตอ จากเถยี งนาอกี ทหี นง่ึ ดแู ลว โปรง * จาก วารสาร มติชนบท เทคโนโลยี ชาวบาน ปท ่ี 4 ฉบับที่ 41 กุมภาพันธุ 2535

ไกท เ่ี รม่ิ เลย้ี งจาก 2 ตวั จาํ นวนไกจ ะเพม่ิ ขน้ึ อยา งรวดเรว็ จนถงึ 200 ตวั ใน ชวงทม่ี ปี รมิ าณมากทส่ี ดุ การเรม่ิ เลย้ี งไกน ไ้ี ดร บั คาํ แนะนําจากลุงเพชรวา อยางแรกควรอยูหางจากชุม ชนจะดีมาก เพราะเรอ่ื งสขุ าภบิ าลโรคแลว จะไดเ ปรยี บตรงทก่ี ารนาํ โรคมาตดิ จากไกฝ งู อื่นจะไมมี สว นโรงเรอื นนน้ั ไดร บั คาํ บอกเลา วา มคี วามจาํ เปน นอ ยเพราะไกพ น้ื เมอื งมี ความแข็งแรงทนทาน บนิ เกง บางตวั อาจจะนอนตามตน ไมก ไ็ ด สว นพนั ธไุ กน น้ั ใหค ดั พอแมที่ตัวใหญไวเปนดีที่สุด เม่ือนําไกส าวมาเลย้ี งในเวลาไมน านนกั ไกจ ะไขแ ละฟก ใหล กู สําหรับไกที่มี หลายแมแ ลว เมอ่ื ลกู ทอ่ี อกมาจะแยกแมอ อกจากกนั โดยเดด็ ขาด จากนน้ั นําไปขงั ไวใ น สุมส่ีเหลี่ยม กลางคนื อากาศหนาวเยน็ จะใชแ มไ กต วั ใดตวั หนง่ึ กไ็ ดท ฟ่ี ก ไขอ อกมาไม นานนักเปนตัวกกลูกไก ทําอยา งนจ้ี ะไมม ปี ญ หา ขอใหล กู ไกไ มล น อกตวั ทฟ่ี ก เปน อนั ใช ได ไกท่ีฟกจะไมแ สดงความรงั เกยี จไกตวั นอยแตอยางใด ระยะทอ่ี ยใู นสมุ สเ่ี หลย่ี มนก้ี นิ เวลา 20 วนั จากอกี เดอื นเศษๆ ไมตองใชแมไกก กเพราะลูกไกแขง็ แรงแลว อีกทั้งแมไก ก็เบื่อลูก ลงุ เพชรบอกวา มนั หนา ยลกู และไปมชี ใู หม ไกบานหรอื ไกพ น้ื เมอื งทเ่ี ลย้ี งอยู ใชเ วลา 3 เดอื นเศษๆ กส็ ามารถจบั ขายได แตใหดี 4 เดอื นขน้ึ ไปอาหารของไกท น่ี ผ่ี เู ปน เจา ของบอกวา สว นใหญไ กห ากนิ เองตาม ธรรมชาติ ทม่ี มี ากจะอยูในชวงเก็บเก่ยี วขาว ไกเหลาน้จี ะเก็บขาวเปลือกทต่ี กหลน อว น ทวนสมบูรณมากทีเดียว ซง่ึ ถงึ ฤดเู กบ็ เกย่ี ว หรอื ยา งเขา หนา หนาว ในหมจู าวเหนอื จะ พูดกนั เสมอวา “ไกจะเตม็ เลา ขา วเตม็ ฉาง สตางคเ ตม็ กระเปา ” นบั เปน คาํ พูดที่ไมผิด ไปจากความจริงเลย การใหอ าหารนน้ั หากนอกเหนอื ไปจากฤดกู ารเกบ็ เกย่ี ว ลงุ เพชร จะไปหาหัวปลวกจากปามาเปนอาหารเสริมใหไกหรือไมยามเย็นหวานขาวใหกินนิด หนอยเปนการเช็ควาจาํ นวนไกย งั สขุ สบายดหี รอื ไม ขาดหายไปกี่ตัว เรอ่ื งอาหารนไ้ี ม เปลืองเลย การสุขาภิบาลไกเปนเรื่องจําเปนมากตั้งแตมีการมาสงเสริมของอาจารยอภิชัย ในเรื่องการทําวัคซีน ลงุ เพชรปฏบิ ตั ติ ามมไิ ดข าด เริ่มแรกมีการหยอดจมูกใหลูกเจี๊ยบ เพ่ือปอ งกนั โรคอหิวาต สว นไกโ ตมกี ารแทงปก ปอ งกนั ฝด าษ การใหว คั ซนี ลงุ เพชรบอก วาไดประโยชนม าก ไกอ าจจะไมรอดตายท้งั หมด แตจ ะมีการสูญเสยี นอยมาก แตล ะป ไกตายดวยโรคหาไมเกิน 5 เปอรเ ซน็ ต บางปไ มม เี ลย ขอ ทบ่ี ง บอกอกี อยา งวา การ สุขาภบิ าลไกดคี อื นา้ํ ในลาํ หว ยใสสะอาดมากไกที่กนิ จึงปลอดจากโรค เทคนิคอยางหนง่ึ ของการเลย้ี งไกท น่ี ล่ี งุ เพชรบอกวา หนา ฝนความชน้ื มาก ไก ตัวเล็กมักจะตาย ไขไ กท อ่ี อกมาฟก ไมค อ ยเปน ตวั ชวงนจี้ ะมกี ารพักการเล้ียงไกช วั่ คราว

ไมเลย้ี งขนุ เปน จาํ นวนมาก แตจะรักษาพอแมไกไว ทม่ี ไี ขอ อกมากมากอาจจะเกบ็ ไปทาํ กับขาว พอยางเขาฤดูเก็บเกี่ยวจึงเพิ่มเพาะลูกอีกทีหนึ่ง การขายไกน น้ั สะดวกมาก ลงุ เพชรบอกวา ถา มไี กอ ยยู กมอื กไ็ ดเ งนิ แลว เพราะ จะมีพอคาตดิ ตะกรา หลงั รถมอเตอรไ ซคว ง่ิ หาซอ้ื ไกอ ยไู มไ ดข าด เพียงยกมือพอ คาจะมา ซื้อ วา กนั เปน 10 ทข่ี ายกนั อยูทกุ วนั น้ี 10 ตวั 400 บาท ไกท ข่ี ายตวั ละประมาณ 1 กิโลกรัม ราคาขนาดนผ้ี ซู อ้ื ไมต อ ลงุ เพชรบอกวา ไกจะทํารายไดใ หก บั ตวั เองตวั ละ 10 บาทตอตัวตอ เดอื น อยา งไรกต็ าม หากอายมุ ากขน้ึ ไกท ม่ี อี ยกู ต็ อ งขายไป เพราะผลตอบ แทนท่ีจะกลับมาสเู จา ของนอ ยลง เมอ่ื คดิ เทยี บกบั ปรมิ าณอาหารทก่ี นิ เขา ไปแลว ไกที่ขายเปรียบเทียบราคาแลว เมอ่ื กอ นราคาไมด เี ทา ปจ จบุ นั อยา งป 2527 ที่ เร่ิมเล้ียงใหมๆ ไกแมสาวตัวหนึ่งก็ 20 บาท แตเ ดย๋ี วนอ้ี ยา งนอ ยตอ ง 30 แลว การคัดไกน น้ั ในฝงู จะมตี วั ผกู บั ตวั เมยี 1 ตอ 7 ซง่ึ เปน สดั สว นทพ่ี อดี หากมีมาก อาจจะประสบปญหาการจิกตีกัน ไกที่ขายไปสวนมากจะเปนตัวผู ระยะปเ ศษๆ ทเ่ี ลย้ี งไกล งุ เพชรมเี งนิ เกบ็ อยบู า งพอสมควร ในป 2528 เขาได ตัดสินใจซ้ือลกู หมมู าเลย้ี งในราคาตวั ละ 300 บาท เงนิ ทซ่ี อ้ื หมมู าจากไกน น่ั เอง หมูที่ เลี้ยงใชเศษอาหาร ราํ ปลายขา ว เมอ่ื หมโู ตขน้ึ ลงุ เพชรจา งหมตู วั ผทู ม่ี ลี กั ษณะดมี าทบั เพ่ือเอาลูกขาย การเลย้ี งหมเู ปน ไปดว ยความราบรน่ื มาก ปจจุบันมีแมหมูอยู 4 ตวั ลว น แลวแตทองโตๆ ทง้ั นน้ั อกี ไมน านคงมลี กู มาใหล งุ เพชรขายนบั เงนิ อยา งสบายๆ งาน เล้ียงหมูอาจจะเนน ในชว งฝนชกุ เปน ระยะทไ่ี กใ นเลา มปี รมิ าณนอ ยลงแลว ผูเปนเจา ของบอกวา หมทู าํ รายไดใ หเ ปน ชว งๆ ตา งจากไกทม่ี ีเมือ่ ไหรก ็ขายได เมอ่ื นน้ั ในป 2529 ลงุ เพชรอยากเลย้ี งสตั วใ หญก บั เขาบา ง จงึ ตดั สนิ ใจซอ้ื ววั ขาวลําพูน ซ่ึงเปนววั พนั ธพุ น้ื เมอื งของจงั หวดั ลาํ พนู นน่ั เอง ราคาวัวที่ซื้อ 1,800 บาท จาํ นวน 1 ตัว ท่ีซ้ือไดราคานเ้ี ขาบอกวา เมอ่ื กอ นตวั ผอมโซมาก เมอ่ื นํามาเลย้ี งไมน านราคาสงู ขน้ึ เปน 6,000 บาท เพราะเลย้ี งดดู ี เอาใจใสม ากทง้ั หญา และฟางจะไมม ขี าด ระยะเวลาตง้ั แต ป 2529 จนถงึ ทกุ วนั นล้ี งุ เพชรมวี วั รวมทง้ั หมด 9 ตวั พันธุ หลกั เปน ขาวลาํ พูน บางตวั จะเลอื ดบราหมันผสมอยู โดยจา งใหว วั ของเพอ่ื นบา นมาทบั อาชีพการเกษตรของลุงเพชรที่ทาํ อยลู งุ เพชรบอกวา มปี ญ หานอ ย นาขา วทาํ ได ทุกปเพราะมีชลประทาน ไกเ ลย้ี งตามคําแนะ ไมม ขี โมย จะมเี พียงพังพอนเทา นนั้ ใหมัด ลูกไกรอ งเจีย๊ บๆ ไว จากนน้ั ใหข น้ึ ไปอยบู นตน ไม คอยสอ งดว ยปน แกป ลงุ เพชรแนะนํา แตตัวเองบอกวา ไมเ คยทาํ กลวั บาปงานอยา งอน่ื แลว ไมม ปี ญ หา

การทํางานของลงุ คนน้ี จึงมีเพียงภรรยา คอื ปา วนั ดเี ทา นน้ั ทค่ี อยชว ยเหลอื เมอ่ื กอนปาวนั ดไี มเ ขา ใจการทาํ งานนกั เพราะคนุ อยเู ฉพาะงานนา แตเมื่อทาํ แลว ไดผ ลดี จึงชวยกันเขมแข็งตั้งแตใหอาหารไก เปลย่ี นทผ่ี กู ลา มววั เปน ตน เปดเทศเปน สตั วต วั หนง่ึ ทม่ี เี ลย้ี งมากพอสมควร เปดเทศทาํ รายไดใ หด มี าก ราคาขายตอตวั ไมใชน อ ย ผเู ปน เจา ของบอกวา จะขยายออกเรอ่ื ยๆ เพราะเปดเทศทน ทานตอดินฟาอากาศเกิดโรคยาก อาหารกนิ กม็ ไี มม ากนา จะเปน สตั วเ ลย้ี งทด่ี ไี ดใ น อนาคต ถามถึงรายไดล งุ เพชรและปา วนั ดบี อกวา ไมม าก แตไ มข ดั สน ไมต อ งซอ้ื หาอะไร มาก อยางขาวปลูกเอง พืชผักก็มีอยู เงินทข่ี ายไกข ายหมู เดย๋ี วนไ้ี มต อ งลงทนุ ซอ้ื ววั ซอ้ื หมูแลว มเี หลอื ไปฝากธนาคารทส่ี นั กาํ แพงทุกป ส่ิงท่ีลุงเพชรจะลมื เลอื นไมไ ด ซง่ึ เปน แรงบนั ดาลใจใหเ ขาไดส ชู วี ติ และบากบั่น มากทุกวันนี้คือ เมอ่ื ป 2527 หลงั จากทล่ี งุ เพชรออกจากงานปา ไมม าไมน าน ลงุ เพชรมี โอกาสเฝา รบั เสดจ็ ในหลวงทเ่ี สดจ็ มายงั อา งเกบ็ นา้ํ หว ยลานไมไ กลจากปา หา นกั ลงุ เพชรบอกวา “ผมเห็นเหงอ่ื พระองคไ หลเตม็ พระพกั ตร อกี ทง้ั พระองคท า นสวมใสเ สอ้ื ผา ธรรมดา ผมมาคดิ ดแู ลว นํามาเปน คําสอนไดอ ยา งดี ที่เหงื่อพระองคไหลเต็มพระพักตร แสดงวาทานสอนใหเ ราอดทน สว นทา นสวมใสเ สอ้ื ผา ธรรมดา ทานไดสอนใหเรา ประหยัดไมทราบวาเพื่อนบานที่ไปดวยกัน วันนั้นจะคิดอยางผมไหม แตผ มคดิ และนาํ มาส่ังสอนลกู เมยี อยเู ปน ประจาํ มไิ ดข าด” ลุงเพชรบอกวา การทํางานนน้ั คดิ อยากทาํ ก็ทําเลยไมต อ งพดู มคี ตเิ ตอื นใจขอ หน่ึงทลี่ งุ เพชรวา ไวน าฟง มาก เขาจะเขยี นคาํ นต้ี ดิ อยฝู าบา นใหจ ดจาํ ทุกวันวา “ถา เหงอ่ื ไคลไหลยอยหนา ไมม คี ําวา นา้ํ ตาจะเช็ดหัวเขา” เพ่ือนบานหลายคนทอ่ี ยใู กลเ คยี งกนั เรม่ิ เหน็ ความสาํ คญั ของการเกษตรแบบลงุ เพชร หลายคนเอาเยย่ี งอยา งและเรม่ิ ขยายออกไป นับเปนการสาํ เรจ็ ของเกษตรกรเลย้ี งไกพ น้ื เมอื งทน่ี า สนใจคนหนง่ึ สง่ิ ทเ่ี ปน อยู จะเกิดข้ึนไมไดถ า ขาดความบากบน่ั ความมานะพยายาม เปน อยา งนแ้ี ลว การงานของ เกษตรกรรายนค้ี งกา วหนา กวา ทเ่ี ปน อยู เพราะเวลายงั เหลอื อกี มากสาํ หรับเกษตรกรทาํ จรงิ คนน้ี ! ที่มา : วารสารเกษตรกา วหนา ปท ่ี 7 ฉบบั ท่ี 3 พฤษภาคม-มถิ นุ ายน 2535