100 Everyday Objects from Southeast Asia and Korea Khmer

ខ្នើយបា៉ ក់ 99 បា៉ នថ់ ល ប៊ធឺ ខី ាត ខ្នើយប៉ា ក់គេតែងតែនិយមប្រើនៅកុន្ងពិធីរ�ៀបមង្គលការរបស់ម៉ា ឡេ។ ខ្នយើ បា៉ ក់ គេយកខ្យនើ នេះដាកន់ ៅល�វើ េទកិ ារអាពាហ៍ពពិ ាហ៍សម្រាបធ់ ្ជើវ ាខ្យនើ ទ្រនាបខ់ ្នង ឲ្យកូនកឡំ ោះ កូនក្រមុំ ឬកជ៏ ាខ្យើន សម្រាបឲ់ ្យគូរស្វា មីភរយិ ាថ្មីដាកត់ ម្កលដ់ ៃដ�មើ ្បី វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ក្រណាតព់ ណ៌ ស្ាវ យ សពំ ះកនុង្ ពធិ ីផ្ទឹម ឬ​ប្រសទិ ពី្ធ រជយ័ ។ ប៉ា នថ់ លប៊ធឺ ីខាត (bantal bertekat) ត្រវូ តែ​ នងិ អបំ ោះពណ៌ ទឹកប្រាក់/ មានជាគូ/មួយគូ ហ�ើយគេអាចយកវាទៅតុបតែងកនុ្ងបន្ទប់គេងរបស់កូនក្រមុំ មាស ផងដែរ។ ការផលិតខ្នយើ បា៉ កន់ េះមានរយៈពេលយូរអាច​ដលទ់ ៅរាបខ់ ែ អាស្រ័យ ទៅតាមទហំ ំ និងក្បាច់រចនានៃការប៉ា ក។់ ទីកន្លែង៖ សារមនទ្រី វាយភណ្ឌ ជាតិ ទីក្ងរុ គូឡាឡាពំ រួ តបំ នក់ ូឡា ខាងសា(kuala kangsar) នៅរដ្ឋផរឺ ៉ា ក(​់ Perak) ប្រទេស ប្រទេសម៉ា ឡេស៊ី មា៉ ឡេស៊ី ជាទីកន្លែងតែមួយគត់ដែលគេផលិតទំនិញ​ផ្សេងៗសម្រាប់បា៉ ក់ ឌនិ ទាងំ អស។់ គេតែងតែនយិ ាយជារ�ឿយៗថា ស្រ្ដីគរួ តែប៉ា កស់ ម្ភា រៈផ្សេងៗសម្រាប់ ពធិ ីរ�ៀបលការរបសខ់ ្លួនដោយផ្ទា ល់ ដូចជា សាឡុង ស្រោមខ្យនើ ករំ ាលពូក ផ្លិត នងិ ​ស្បែកជ�ងើ ជាដ�មើ ។ នេះបញ្ាជ កឲ់ ្យឃ�ញើ ថា ក្ងេម ស្រីជនជាតម​ិ ៉ា ឡេស៊ី សុទត្ធ ែ ត្រូវបានគេបង្ហា តប់ ង្រៀននូវជនំ ាញសខំ ាន់ៗ មុន​នឹងរ�ៀបការ។ សម្ភា រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

100 យ័ន្ដ ឬវតុថ ស្ ័កិដ្ សិទ្ធិ អានធីង-អានធងី / យ័ ន្ដ ឬ វ តុថ្ ស័ កដ្ សិ ទធ្ ត្វូរ បា ន គេប្រើ ដ�ើ ម ្បី កា រ ពា រ គ្រោះថ្នា ក់ អហ្គីម៉ា ត(ហ្វីលីពនី ) នងិ នាកំ មនូវភាពជោគជយ័ សណំ ាងលអ្ ឬកស៏ ្នេហា។ អានធីង-អានធីង/អាហ្គីមា៉ ត យន័ ្ដ ឬវត្ថុសក័ ិសដ្ ទិ ្ធិ (Anting-anting/agimat) ជាទូទៅត្រវូ បានគេ ខ្ជប់ដោយក្រណាតព់ ណ៌ ក្រហម ឬពណ៌ ខ្ៅម ហ�ើយដាក់កុន្ងហោប៉ៅ កាបូប ឬខ្លះដេរជាប់ជាមួយខោអាវ។ វតថុ្ធាតុដ�ើម៖ ដែក និងក្រមនួ ចំ ណែ ក យ័ ន្ដ ផ ្ សេ ង ៗ ទ� ៀ ត ត្ូវរ បា ន គេ ពា ក់ ជា ខ ្ សែ ដៃ បន្ដោ ង ខ ្ សែ ក ទីកន្លែង៖ សារមនី្ទរជាតិហ្វីលីពនី និងដេរភ្ាជ ប់ជាមួយកូនកន្សែង ឬក៏ក្រណាត់។ ក្មេងៗនៅជនបទកុន្ងប្រទេស ទីក្ងរុ មានីលឡា ហ្វីលីពនី ត្វូរ បានគេ ឲ្យពាកយ់ ន័ ន្ដ េះ ដោយសារតែគេជ�ឿថាពកួ ក្ងេម ៗងាយទទលួ រ ង នូ វ ឥ ទ្ិធ ព ល ពីព្រលឹ ង ខ្មោ ច បីសា ច ។ ដូ ច គ្នានេ ះ ដែ រ ក្មុរ អន្ ក ប្រមា ញ់ សម្ាភ រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ នៅតំបន់ផាឡាវ៉ា ន់(Palawan) ប្រើយ័ន្ដនេះ ដ�ើម្បីទទួលបាន ជោគជ័យ ពេលចេញទៅប្រមាញ់។ កុន្ងអំឡុងពេលបដិវត្នដ ៍ អេស្បញា៉ និងសហរដឋ្អាមេរចិ ពួកទាហាន ហ្វីលីពីន បាននាគំ ្នា ពាក់យន័ ដ្ស័កដ្ិសិទ្ធិនេះ ដ�ើម្បីឲ្យជ�ៀសផុតពី សេចកីសដ្ ្លា ប់។ កម្លា ងំ អនុភាពនៃយន័ នដ្ េះ ត្រវូ បានគេបពំ េញបន្ថែមដោយការសូត្របន់ ស្រន់រ�ៀងរាល់ថ្ងៃសុ ក្រជាពិសេសនៅថ្ងៃ សុ ក្រដ៏ល្អ (Good Friday)។ យន័ ្ដទាងំ នោះ ត្រវូ បានគេរក្សាទុកកនុ្ងចានគោម ឬដបដែលមានដាក់ប្រេងដូង ដ�ើម្បីរក្សាប្រសិទធ្ភាពរបស់វា។ យន័ ្ដនេះ អាចផ្ទេរទៅឲ្យអ្នកផ្សេងបានមុនពេល ដែលម្ាច ស់វាផុត ជីវតិ ។ វតថុ្ស័កិ្ដសិទ្ធិដែលគេលក់ភាគច្រើននៅខ្ចូអ៊ីផូ(Quiapo) នៅទីក្ងុរ មានីលឡា មានប្រភពមកពី ដូលូរសី (Dolores) ខេតខ្ត ្វីសុន៊ (Quezon) ដែលជាច្រកចេញចូលទៅកាន់ភ្នំប៉ា ណាហាវ(Panahaw)។ ភន្ ំប៉ា ណាហា ជាតបំ នដ់ ល៏ ្បីល្បាញមយួ ខាងផ្កែន ប្រវើ ធិ ីសាស្រដ្បែបបុរាណជាពសិ េសពសី ណំ ាក់ អន្កធមត្ម ា ដ�ើម្បីព្យាបាលជម្ងឺផ្សេងៗ។ ក្រោយមកដោយសារតែការទទលួ ឥទព្ធិ លខ្ាល ងំ ពីសាសនាកាតូលកិ នៅ កនុ្ងប្រទេសហ្វីលីពីនយ័ន្ដស័កដ្សិទិ្ធ ត្រូវបានគេច្នៃ និងប្ដូ រទៅជាគ្រាប់អង្ាក ំ បន្ដោ ងរបូ ឈ�ឆើ ្កា ង របូ ព្រះយេសូគ៊ ្រឹសដ្ នងិ របូ អក្ន ម្ដា យម៉ា រ។ី ជនួ កាលគេកព៏ ាកយ់ ័ ន្ដនោះជាមយួ នឹងរូបតណំ ាងផ្សេងៗកុនង្ សាសនាកាតូលកិ ។

ប្រអប់សម្រាប់ដាក់ ថ្ាន ជំ ក់ 101 សកូ ា(ហាណានូ-មា៉ ន់យ៉ា ង) ឧបករណ៍ នេះ គេប្រសើ ម្រាប់រក្សាទុកនូវកម្ទេចស្លឹកថ្នា ំ ជក់។ បុរស នងិ ប្រអបស់ ម្រាប់ដាកថ់ ្នា ជំ ក់ ស្រ្ដីអាចដាក់បំពង់នេះនៅតាមខ្លួននៅកុន្ងកាបូប ឬថង់របស់ពួកគេជាមួយនឹង គ្រឿងស្លា មូល្ រមួ មានគ្រាប់ស្លា សឹកល្ មូល្ នងិ កំបោរ។ គម្របរបស់វាអាចបិទយ៉ា ងជិត វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឫស្សី ដ�មើ ្បីរក្សានូវកិល្ន នងិ រសជ់ ាតិរបសថ់ ្នា ជំ ក់។ ទីកន្លែង៖ សារមនទ្ីរជាតិហ្វីឡីពនី ទីក្ងុរ មា៉ នីលឡា ប្រអប់ឫស្សីសម្រាប់ដាក់ថ្នា ំជក់ និងកំបោររបស់ជនជាតិ ភាគតិច ហាណលូ នៃសមព្័ន្ធមនិ ដូរូ (Hanunóo of Mindoro) ជារ�ឿយៗ ត្ូវរ បានគេឆ្លា ក់ ទៅតាមកំណាព្យប្រពៃណីបទពាក្យប្រាពំ ីរ អាមប៉ា ហាន (ambahan)។ ហេតុនេះហ�យើ ទ�បើ បពំ ងទ់ ាងំ នេះត្ូវរ បានគេចាតទ់ ុកជាវតថុស្ ម្រាបរ់ ក្សា នងិ ចមង្ល នវូ កណំ ាព្យ នងិ អត្ថបទកណំ ាព្យ ដែលត្រូវបានគេបញ្ចូលជាមរតកអរបូ ីយពភិ ពលោក របស់អង្គការយូណេសូក្ (UNESCO Memory of the World International Register)។ពិធីទទួលទានស្លា ម្លូនេះ គេនិយមអនុវត្ដនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងតបំ ន់មហាសមុទ្រ ដ�ើម្បីពង្រឹង សមន្ព័ ្ធភាពផ្សេងៗ កនុ្ងពេលដែលសែនព្រេន ដលប់ ុពក្វ ារជី ន នងិ ដងួ ព្រលងឹ នានា ព្រមទាងំ ជាផ្កែន មយួ កនុង្ ពធិ ីរ�ៀបមងល្គ ការ។ សម្ាភ រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

102 គ្រឿងរណ្ាដ ប់ដាក់ ស្លាមូល្ គ្រឿងរណ្ាដ បដ់ ាកស់ ្លាម្ូល គ្រឿងរណ្ដាប់ដាក់ស្លា មូល្ គឺជាកូនប្រអប់តូចៗសម្រាប់ដាក់គ្រឿងផ្សំ ខុសៗគ្នា ដូចជាមូល្ កបំ ោរ ស្ាល ក្រៀម នងិ ថ្នា ជំ ក់ ដែលគ្រឿង​ផ្សំទាងំ នេះត្រូវបាន វតថុ្ធាតុដ�ើម ៖ ទងដ់ ែង រុបំ ញ្ចូលគ្នា ជាដុំមូលមួយសម្រាប់ទំពារកម្សាន្ត។ គ្រឿងរណ្ដាប់ដាក់ស្ាល ម្លូនេះ ទកី ន្លែង ៖ សារមនទ្រី ជាតិសងឹ ្ហបុរ ី មិនមានការតុបតែងឡ�ើយ ហ�ើយអាចប្រើប្រាស់ជាប្រចាថំ ្ងៃបាន និងសម្រាប់ ប្រើប្រាស់កុន្ងឱ​ កាសព​ សិ េស។ ការទំពារស្ាល មូល្ គឺជាទម្ាល ប់កនុ្ងសងគ្មដ៏សំខាន់មួយ។ កនុ្ងប្រទេស មា៉ ឡេស៊ីរការទពំ ារស្ាល មូល្ មានមុខងារ កនុង្ ការកណំ តអ់ ពំ អី តសត្ ញ្ញាណវប្បធម៌ នងិ ត្រូវបានប្របើ ្រាសក់ នុង្ ពធិ ីបុណ្យសាសនា ទៅតាមវដជដ្ វី តិ ខុសៗគ្នា ចាបព់ ីពេលក�តើ រ�ៀបអាពាហ៍ពពិ ាហ៍ និងពេលស្ាល ប។់ សម្ភា រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

103ផល្ិត តាឡាផាត ផ្លិតរាងពងក្រព�ើសាមញ្ញគ្មា នការតុបតែង ធ្ើវឡ�ើងអំពី ស្លឹកត្នោ ត ផ្តិល គសឺ ម្រាប់ព្រះសង្ឃប្រើកុន្ងពិធី ព្រះពុទ្ធសាសនា។ ព្រះសង្ឃកានផ់ ្លិតនេះដាកប់ ាងំ ចពំ មី ុខព្រះភក័ ្ត្រកុនង្ ពេលសូត្រធម។៌ បច្ចុប្បនន្ ផ្លិតទាងំ នេះភាគច្រនើ ត្រូវបានផលតិ វតុថ្ធាតុដ�មើ ៖ ស្លឹកត្នោ ត និងឈ�ើ ឡ�ងើ ដោយមានការតុបតែងលម្អ និងអាចបែងចែកជាពីរប្រភេទ គឺទីមួយ ផ្លិត ទីកន្លែង ៖ វតតណ្ ាង ទីក្រងុ បាងកក សម្រាប់ជានិមិត្តសញ្ញា នៃឋានានុក្រម ដែលស្ដេចប្រទានដល់ព្រះសង្ឃ នៅពេល ប្រទេសថៃ ដែលព្រះសង្ឃឈានចូលឋានៈណាមួយកនុ្ងការសិក្សាបាលី ហៅថាផាត់យុតិត្ “Phatyot”សម្រាបប់ ្របើ ្រាសក់ នុង្ ពធិ ីបុណ្យតាមប្រពៃណី រាជវាងំ ពធិ ីបុណ្យសាសនា នងិ បុណ្យរដ។ឋ្ ផ្លិតប្រភេទទពី រី គជឺ ាផ្លិតដែលមានការតុបតែងលមសអ្ ម្រាបល់ កដ់ ូរ ទូទៅជាសាធារណៈ។ “ផ្លិត” (Talapat) គឺជាពាក្យបានមកពីភាសាបាលី ដែលជាភាសា បុរាណកុន្ងតំបនអ់ ាស៊ី សរសេរកនុង្ ក្បួនគមរីព្ បាលីនៃសាសនាព្រះពុទ។្ធ ជាទូទៅ ក្បួនគម្ីពរបាលីត្ូវរ បានសរសេរល�ើស្លឹកត្នោ ត ដែលជាស្ឹលកសម្រាប់ធ្ើវផ្លិតនេះផង ដែរ។ ផ្លិតនេះ ត្រូវបាន ចាត់ទុកថា ជាប្រភេទផ្លិតចាស់បំផុតកុន្ងប្រទេសថៃ។ កាលពី បុរាណ ផ្លិតត្ូរវបានធ្ឡើវ �ងើ តែអពំ សី កលឹ្ ត្នោ តមយួ មុខប៉ុណ្ណ ោះ ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បនន្ ផ្លិតប្រភេទនេះ ត្វរូ បានផលិតឡ�ើង តាមវតថុ្ធាតុ ផ្សេងៗទ�ៀតដូចជា អំបោះ រោមសតសវ្ ្លា ប រោមសតវ្ និងកាមំ ្។ញី ប៉ុន្តែផ្លិតទាងំ នេះ នៅតែហៅថា “តាឡាផាត” (Talapat) ឬ ”ផាត” (phat)។ សម្ាភ រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

104 កណ្ដឹ ងឫស្សី មរ័ ត្ឹរ កណ្ដឹ ងនេះ ត្វរូ បានប្រើប្រាស់សម្រាប់ប្រកាសអាសន្ន ឬ កោះហៅ កណ្ដឹ ងឫស្សី មនុស្សនមកប្រជុំគ្នា ។ នៅទីកន្លែងខ្លះ មានបទបញ្ជា ដែលតម្ូវរ ឱ្យមនុស្សត្វូរ ស្ដាប់តាមសំឡេងកណ្ដឹ ងរោទ៍ិ។ ឧទាហរណ៍ នៅពេលកណ្ដឹ ងបញ្ចេ ញសំឡេង វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឫស្សី ឈ�ើ រោទិ៍បីដងវែងៗ និងសំឡេងរោទិ៍ ធម្មតាបីដង គឺជាសញ្ញាកោះហៅអ្នកភូមិមក ប្រជុំគ្នា ។ សឡំ េងរោទិ៍ វែងមួយដង និងសំឡេងរោទិ៍ធម្មតាបីដង គឺជាសញ្ញាហៅ ទកី ន្លែង ៖ សារមនទី្រជាតពិ នវ្ធ �ៀតណាម តែមន្ត្រីភូមិមកប្រជុំ។ សំឡេងរោទ៍ិវែងៗគោះជាបនត្បន្ទា ប់ គឺជាសញ្ញា ប្រកាស អាសន។ន្ ការប្របើ ្រាសក់ ណ្ដឹ ងឫស្សីនេះ គដឺ ៃម្ខា ងកានក់ ណ្ដឹ ង នងិ ដៃម្ខា ងទ�ៀតកាន់ ទីក្ងរុ ហាណូ យ ដងឈ�សើ ម្រាបគ់ ោះកណ្ដឹ ង។ កណ្ដឹ ងឫស្សីនេះ នៅតែត្ូរវបានប្របើ ្រាសក់ នុង្ ពេល ប្រទេសវ�ៀតណាម បច្ចុប្បន្ន ទោះបីជាមានកណ្ដឹ ងធ្វើអំពីលោហៈធាតុជាច្រើនប្រភទផ្សេងទ�ៀត ក៏ដោយ។ កណ្ដឹ ងឫស្សីនេះ ធ្វើអំពីបំណែកឬសនៃដ�មើ ឫស្សី ដែល មានប្រវែងពី ៥ ទៅ ៧ សង់ទីម៉ែត្រ។ ផ្នែកខាងកុន្ងនៃកណ្ដឹ ង មានប្រហោងធំប្រវែង ៣ សងទ់ ីម៉ែត្រ ដែលប្រហោងនេះមានតនួ ាទីបង្តើក ជាសឡំ េង។ កនុង្ ភូមខិ ្លះ អក្ន ភូមធិ ្វើ កណ្ដឹ ងអពំ ីដ�មើ ខនុរ្ ។ សម្រាប់ប្រជាជនតៃ (Tay) ក្រៅពីប្រើប្រាស់កណ្ដឹ ងសម្រាប់ ជាការបញូជ្ នសារដល់សហគមន៍ អ្នកភូមិប្រើប្រាស់កណ្ដឹ ងសម្រាប់ចងជុំវញិ កក្របី ដ�ើម្បីងាយស្លួរ ស្វែងរកសត្វទាងំ នេះនៅកុន្ងព្រៃ។ ប្រសិនប�ើគ្ួរសារ មយួ មានក្របីច្រនើ ពួកគេចងកណ្ដឹ ងឲ្យក្របីតែមយួ ប៉ុណ្ណ ោះដែលជាមេហ្វូង។ សម្ាភ រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

សម្ាភ រៈនេសាទ កសកិ ម្ម និង ដាដំ ណំ ាំ ៦

106 ទ្ូរ បបុ ុ ទ្រូ (Bubu) គឺប្រភេទឧបករណ៍ នេសាទធ្អើវ ពំ ឫី ស្សី នងិ ផ្ដៅ ពទ័ ជធ្ ុវំ ញិ ទ្ូរ​ ដែលប្រើប្រាស់សម្រាប់ជាអន្ាទ ក់ចាប់ត្រីទឹកសាប។ ហេតុដូច្នេះ ទ្ូរ មានរាងដូច ជាធុង ប៉ុន្តែសួដ្ច ហ�ើយផ្នែក​ខាងចុងម្ខា ងរាងជាសាជី។ មាត់របស់ទ្ូរត្វូរ បាន វតុថ្ធាតុដ�មើ ៖ ផ្ដៅ និងឫស្សី ច្នៃឲ្យធំនៅ​ផ្ែនក​ខាងចុង ដ�ើម្បីឲ្យត្រវូ ជាមួយនឹងមាត់ច្រករាងជីដាច់ដោយឡែក ទកី ន្លែង ៖ សារមនរ្ទី បច្ចេកវទិ ្យាម៉ា ឡេ មួយទ�ៀតនៅផ្កនែ ខាងកនុង្ ដែលអាចឱ្យត្រី នងិ កំពិសអាចហែលចូលកុនង្ ទ្តូរ ាម ប្រទេសប្ុយ៊រ ណេ ទសិ តែមយួ ។ ជាធមត្ម ា គេដាកទ់ ្ផរូ ្កេដ កនុង្ ទកឹ រាកត់ ្រឹមជងង្គ ់ ឬ ទកឹ ជ្រៅត្រឹមភ្លៅ កនុង្ បាតទន្លេ ឬ តាមប្រឡាយទកឹ ។ កាលពីបុរាណ ទ្រូ ត្ូរវបានប្របើ ្រាស់កុន្ងពធិ ីបុណ្យសាសនាជាកល់ ាក់ មយួ ហៅថាអាលៃ ប៊ូប៊ូ (alai bubu) “របាទំ ្ូ”រ ដែលមានក្មុរ អក្ន ចម្រៀងមយួ ក្រុម ច្រៀងបងួ សងួ ដ�មើ ្បីបនស់ ្រនដ់ លព់ ្រលងឹ នៃដ�មើ ឫស្សីឲ្យរា។ំ អកន្ ចម្រៀងទាងំ នេះ ឈរជុំវញិ ដ�ើមឫស្សី ដោយកាន់ឫស្សីនៅមួយកន្លែង ចំណែកអ្នកឈរម�ើលសាក ល្បងកម្លា ងំ ជាមួយនឹងដ�ើមឬស្សី។ ជាអបិយជំន�ឿ ដ�ើមឫស្សីគឺពោរពេញ ដោយកម្ាល ងំ នៅពេលដែលបានច្រៀងជាមួយចម្រៀងរបាឬំ ស្សី អាលៃ ប៊ូប៊ូ (alai bubu) នេះ។ សម្ភា រៈនេសាទ កសិកម្ម និង ដាំដំណាំ

ជាលកសចួដ្ 107 ជាលកសចដួ្ ជាលកសួដ្ច ជាឧបករណ៍ នេសាទដែលអន្កនេសាទតាមមូលដ្ាឋ ន ប្របើ ្រាសស់ ម្រាប់ដាក់ត្រី ដែលចាបប់ ាន។ រាង នងិ ​គម្របរបស់ជាលនេះ ត្ូវរ បាន វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ផ្ៅដ ម៉្យាង ខ្មែហៅថា ល្ពា ក់ ធ្វើច្នៃឡ�ើងសម្រាប់ការពារត្រីលោតចេញពីជាល នៅពេលដែលត្រីចាប់រួច។ ទកី ន្លែង ៖ ស្ុករ ពកួ ខេត្សត �ៀមរាប ជាធមម្តា កន្រកត្ ជាលមានរាងធំខាងក្រោមដែលគេតែងតែពន្លិចកនុ្ងទឹកដ�ើម្បី ប្រទេសកមពុជ្ ា ប្រស់ត្រីឱ្យនៅរស់។ នៅតាមផ្លូវទៅផ្ទះ ឬ ទៅផ្សារ អក្ន នេសាទ តែងតែ​យកសឹកល្ កំប្លោ កគ្របពីល�ើត្រី ដ�មើ ្បីឱ្យត្រីនៅតែស្រស់ល។្អ ខាងក្រោម គរឺ �ឿងនទិ ានខ្ែមរដណំ ាលអំពជី ាលកសួដ្ចនេះ ៖ “កាលពីព្រេងនាយ មានប្ដីប្រពនធ្ជាអន្កនេសាទក្រីក្រមួយគូ រស់នៅកុន្ងភូមមិ យួ ។ បុរសជាប្ដីតែងតែចាប់ត្រីបានជារ�ៀងរាល់ថ្ងៃ ប៉ុន្តែ ស្រ្តីជាប្រពនធ្តែងតែធ្វើឱ្យត្រីទាងំ នោះរចួ ចេញពីកន្ត្រក ដោយ​សារតែ កន្ត្រកនោះដាចគ់ ូទ។ ស្ត្រីជាប្រពន្ធ ជាស្ត្រីខ្ជិលច្រអូស នងិ មនិ ខ្វល់អពំ ី ការប៉ះកន្រក្ត នោះឲ្យជតិ វញិ ឡ�យើ ។ស្ត្រីនោះមានឈ្មោះថ​ ាស្រីកញ្ជ រើ ធ្លុះ។ ថ្ងៃមយួ មានប្ដីប្រពនជធ្ ាអកន្ ជ​ នំ ួញ​បានជ​ បួ នងឹ ស្រីកញ្ជ ើរធ្លុះ ហ�យើ បុរស ជាប្ដីកច៏ ាបច់ តិ ​្ត ស្រឡាញ់របូ នាង។បរុ សជនំ យួ នោះបានប្រឧើ បាយដោះដរូ ប្រពនធ្ ដ�ើម្បីយកស្រីកញ្ជ ើរធ្លុះទៅនៅជាមួយធ្ើវប្រពនធ្។ ចំណែក ស្រ្ដីជាប្រពនថធ្ រ្មី​បសអ់ ក្ន នេសាទ ជាស្ត្រីប្រកបចរយិ ាធម៌ នងិ ចេះជសួ ជុល កន្រតក្ ឲ្យលឡអ្ �ងើ វញិ ។ នាងបានជយួ ប្ដីចាបត់ ្រីបានយា៉ ងច្រនើ នងិ ​លកត់ ្រី​ ទាងំ នោះ​នៅទីផ្សារ។ ពកួ គេកក៏ ្ាល យជាអកន្ មាន។ ចណំ ែកអក្ន ជនំ ញួ បាន ខាតបងទ់ ្រព្យសម្បតជ្តិ ាច្រនើ ដោយសារតែប្រពនថធ្ ្មីស្រសស់ ្អា តរបស​់ គាត់ ចាយវាយខ្ជះខ្ាជ យ នងិ ​​ខ្ជិលច្រអូសធ្វកើ ារ”។ សម្ាភ រៈនេសាទ កសិកម្ម និង ដាំដំណាំ

108 កណ្ដ ៀវ បា៉ កាតុ កណ្ដ ៀវនេះ ជាកណ្ដ ៀវរបស់ជនជាតិភាគតិចកាចាង (Kajang) កណ្ដ ៀវ ដែលរស់នៅកនុង្ ភូមតិ ានា តៅ (Tana Toa) តំបន​់ ប៊ូលូគមបា (Bulukumba) ខេត្តសូឡ៊ ាវ៉េស៊ី (Sulawesi) ភាគខាងត្បូងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ ជាភាសាតំបន់ វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឫស្សី ឈ�ើ និងដែក ឧបករណ៍ នេះ​ត្វូរ បានហៅថាបា៉ កាតូ (pakato) ។ អកន្ ភូមកិ ាចាង ដាដំ ុះស្ូវរ បន្លែ ទីកន្លែង ៖ សារមន្ីរទ ជាតិឥណ្ឌូនេស៊ី ផ្លែឈ�ើ កាហ្វេ កាកាវ ឱសថរុកខ្ជាតិ និងដំណាគំ ្រឿងទេស សម្រាប់ជាអាហារ ទីក្ងុរ ហ្សាកាតា ចម្បងកនុ្ងការចិញ្ចឹមជីវតិ ។ ក្រៅពីពោត អាហារសំខាន់របស់អ្នកភូមិនេះគឺស្វរូ ។ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី រហូតមកពេលបច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកភូមិកាចាង នៅរក្សាប្រពៃណី ទំន�ៀមទម្ាល ប់របស់ ដូនតារបស់ខ្លួន។ ពួកគេរស់នៅកុន្ងជីវតិ សាមញញ្ និងមិនប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ ​ សម្ភា រៈនេសាទ កសិកម្ម និង ដាំដំណាំ ទំន�ើបឡ�យើ រមួ ទាងំ អគិសគ្ នីផងដែរ។ ស្ត្រីជនជាន កាចាង ជយួ ការងារប្ដី ឬ ឳពុកម្ដា យតែកនុ្ងពេលមយួ ចនំ នួ ប៉ុណ្ណ ោះ ដូចជានៅរដូវប្រមូលទនិ ្នផល។ នៅពេលច្ូរត​ស្ូវរ ដោយប្រកើ ណ្ដ ៀវ ពកួ គេ មិនអនុញ្ញា តឲ្យគិតអវជិ ្ជមានឡ�យើ ។ បន្ទា ប់ពីរដូវប្រមូលទិន្នផលកនល្ងផុតទៅ ប្រជាជនកាចាងរ�ៀបចំពីធីបុណ្យប្រពៃណីហៅថារូម៉ ា៉ តាង (Rumantang) ដែលមាន​ចាសៗ់ កុន្ងភូមិហៅថា អាមម៉ា តៅ (ammatoa) ដែលជា​អន្កដឹកនា។ំ ពធិ ីបណុ ្យនេះត្ូវរ បានធ្ឡវើ �ងើ ដ�មើ ្បីបនស់ ្រនឧ់ ទសិទ្ ដលទ់ េវតា។ស្ត្រីជនជាតកិ ាចាង រ�ៀបចតំ ង្វា យ ដូចជាអាហារ​ចម្រុះគ្របប់ ្រភេទ ដែលធ្អវើ ពំ អី ងរ្ក ខ្ៅម នងិ ស ចណំ ែក បុរសៗចងស្រវូ អង្ករដែលប្រមូលបានជាច្រើនបាវ ទុកសម្រាប់ហាលក្រោមពនឺល្ ព្រះអាទិត្យ។

ឧបករណ៍ កសិកម្ម 109 បាឡងឹ ឧបករណ៍ នេះ មានប្រភពមកពីភាគខាងលិចសូ៊ម៉ា ត្រា ប្រទេស ឧបករណ៍ កសកិ ម្ម ឥណ្ឌូនេស៊ី ដែលត្ូវរ បានប្រើប្រាស់សម្រាប់ពង្រាបដីធ្វើស្រែចម្កា រ និងដំដុំដីរងឹ ដ�មើ ្បីបបំ ែកដីងាយស្រលួ កុនង្ ការដាដំ ុះ។ ឧបករណ៍ នេះកត៏ ្វូរ បានប្របើ ្រាសស់ ម្រាប់ វតុថ្ធាតុដ�មើ ៖ ឈ�ើ ដែក នងិ ផ្ៅដ សម្អា តស្ៅម ចម្រៃ និងធ្វឱើ ្យ​ដីរាបស្មើផងដែរ។ ឧបករណ៍ នេះធ្អើវ ំពីដែក ដែលធ្វើ ទកី ន្លែង ៖ សារមនីរទ្ ជាតិឥណ្ឌូនេស៊ី មានភាពរ​ងឹ មាលំ ។្អ ភាគច្រើន បុរសជាអ្នកប្របើ ្រាសឧ់ បករណ៍ នេះ ពីព្រោះការធ្វើ ទីក្ងុរ ហ្សាកាតា ស្រែចម្កា រត្ូរវការកម្ាល ងំ ខ្ាល ងំ ។ភសុត្តាងនៃបុរាណវតុថវ្ ទិ ្យាបង្ាហ ញថា ឧបករណ៍ នេះ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ត្ូវរ បានប្រើប្រាស់កនុ្ងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី តាំងពីសម័យបុ រប្រវតិត្មកម៉្លេះ។ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ជាប្រទេសកសិកម្មដែលសម្បូរទៅដោយទិន្នផលជាច្រើន។ ជារ�ៀងរាលព់ ្រឹកនៅ​កុន្ងភូមិ កសកិ រតែងតែដ�ើរទៅវាលស្រែ ដោយដាក់ឧបករណ៍ នេះនៅល�សើ ្មា របសព់ កួ គេ។ នៅពេលពកួ គេជះិ កងទ់ ៅវាលស្រែ ពកួ គេ​ចងឧបករណ៍ នេះនៅជាប់ពីកង់។ ឧបករណ៍ នេះត្រូវបានគេ​ហៅ​ឈ្មោះ និងមានរូបរាងខុសៗ គ្នានៅទូទាងំ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ នេះមានលក្ខណៈ ដូចគ្នា ។ នៅជ្វា ឧបករណ៍ នេះ មានបន្ទះដែកធជំ ាង នងិ មានឈ្មោះថាកាងកុល (Cangkul)។ សម្ភា រៈនេសាទ កសិកមម្ និង ដាំដំណាំ

110 អង្ុរត អង្តរុ ឧបករណ៍ នេសាទនេះ ត្រូវបានប្រជាជនឡាវតាមតំបន់មូលដ្ាឋ ន ប្រើប្រាស់សម្រាប់ចាប់ត្រីកុន្ងទន្លេ បឹង និងអូរ។ គ្រប់ទីកន្លែង ដែលមនុស្ស វតថុ្ធាតុដ�ើម ៖ ឫស្សី នងិ ខ្សែ អាចរកត្រីបាន យ�ងើ នងឹ ឃ�ញើ មានឧបករណ៍ ​នេសាទ នេះ។ ត្រីគ​ ជឺ ាអាហារសខំ ាន់ ទកី ន្លែង ៖ សារមនរី្ទ ជាតឡិ ាវ សម្រាបប់ ្រជាជនឡាវ។ ទីក្រុងវ�ៀងចន័ ្ទ ប្រទេសឡាវ ខាងក្រោមនេះ គរឺ �ឿងនិទានឡាវដណំ ាលអំពឧី បករណ៍ ​នេសាទនេះ ៖ “កាលពីព្រេងនាយ មានបុរសចំណាសម់ ្នា ក់រសន់ ៅតែឯងកុនង្ ស្រែចម្កា ររបស់គាត់។ ថ្ងៃមួយ គាត់មានភាពហេវហត់យ៉ា ងខ្ាល ំង បន្ាទ ប់ពីអស់កម្ាល ងំ ​​កុន្ងការបំពេញការងារកនុ្ងដីស្រែចម្កា ររបស់គាត់។ តាមផ្លូ វត្រឡប់ទៅខ្ទមរបស់គាត់វញិ គាត់បានឆ្លងកាត់អូ រមួយ។ គាត់បានត្រីមួយចំនួន និងនឹកចង់ចាប់ជាអាហារ ប៉ុន្តែគាត់មិនដឹងថា ត្រវូ ចាប់ត្រីទាំងនោះដោយវធិ ីណាឡ�ើយ។ នៅពេលគាត់ត្រឡប​់ មកខ្ទមគាត់វញិ គាត់បានអងុគ្យសញ្ជឹងគិតយ៉ា ងយូរកុន្ងការរះិ រកវធិ ី​ ចាប់ត្រីទាំងនោះ។ បន្ាទ ប់មក គាត់ក៏បានសម្រេចចិត្តកាត់ឫស្សី​ ពីព្រៃធ្ជវើ ាអន្ទា ក។់ បន្ាទ បព់ ីគាតប់ ានច្នៃអន្ាទ កច់ ាបត់ ្រីរចួ គាតក់ អ៏ ាចចាប់ ត្រីទាងំ នោះជាអាហារបាន។ អន្ាទ កច់ ាបត់ ្រីកត៏ ្រវូ បានប្រើ ប្រាសរ់ ហូតមក សព្វថ្ងៃនេះ”។ សម្ាភ រៈនេសាទ កសិកមម្ និង ដាំដំណាំ

111ចង្េអរ ចង្រអេ ឧបករណ៍ នេះ ត្រវូ បានប្រើប្រាស់សម្រាប់អុំយកស្ូរវ អងក្រ និងគ្រាប់ ធញជញ្ ាតចិ េញពអី ង្ាក ម កម្ទេច សរំ ាម ធូលីជាដ�មើ ។ ផ្ចទៃ ង្អេរត្រូវបានត្បាញយ៉ា ងជាប់ វតុថធ្ ាតុដ�មើ ៖ ត្នោ ត ផ្ៅដ នងិ សបំ កឫស្សី ល។អ្ កាលពីដ�ើម ជាធម្មតា ការអុំស្រវូ អងក្រ​​គឺជាការងាររបស់ស្ត្រី។ នៅពេលអុំ គេល�ើកចង្អេរ​ឡ�ើងត្រឹមក្បាល។ តាមវធិ ីសាស្ត្រនេះ គេចាក់ស្វូរ អងក្រល�ើចង្អេរ ទកី ន្លែង ៖ នាយកដ្ាឋ នសារមន្ទីរម​ ា៉ ឡេស៊ី នងិ អុំក្រោមខ្យល់។ ការធ្វើបែបនេះ អង្កា មនឹងត្ូវរ បកទ់ ៅតាមខ្យល់បន្សល់ទុកតែ ទីក្រុងគូឡាឡាពំ ួរ អង្ករនៅល�ើចង្អេរប៉ុណ្ណ ោះ។ ចង្អេរក៏ត្វូរ បានប្រើប្រាស់សម្រាប់ហាលត្រី ចេក ប្រទេសមា៉ ឡេស៊ី ឬ ម្សៅផងដែរ។ កុន្ងសហគមន៍ប្រពៃណី មា៉ ឡេស៊ី ចង្អេរត្វូរ បានប្រើប្រាស់យា៉ ងទូលំ ទូលាយកុនង្ សុភាសតិ បុរាណ។ ទហំ ចំ ង្អេរធជំ ាងដៃចង្អេរទាងំ សងខាងដែលធ្អើវ ពំ ី ដ�ើមត្នោ ត។ ដូច្នេះ ចង្អេរតំណាងឲ្យគុណតម្លៃធំធេងចំពោះអន្កដែលផដ្ល់ជំនួយ ដលអ់ កន្ ដទៃ។ កាលពីដ�មើ ជវី ភាពរបសប់ ្រជាជនម៉ា ឡេស៊ីពងឹ ផ្កអែ ល�កើ ារធ្សើវ ្រែ ចម្កា រ។ បច្ចុប្បនន្ គេកម្រឃ�ញើ មានចង្អេរនៅតាមផ្ទះប្រជាជនសមយ័ ទនំ �បើ ឡ�យើ ។ សម្ាភ រៈនេសាទ កសិកមម្ និង ដាំដំណាំ

112 ទកូ អុំឈ�ើ ទូកបារតូ /ូ បាយតូ /ូ បូយតូ ូ ទូកអុឈំ �នើ េះ ជាទូទៅត្ូរវបានប្របើ ្រាសស់ ម្រាបន់ េសាទ នងិ ដកឹ ជញូជ្ ន មនុស្ស និងទំនិញ។ ការជ្រើសរ�សើ ឈ�ើយកមកធ្ើវទូក ត្វូរ មានការរ�ៀបចំ (ជនជាតិមា៉ នូបូ) ពិធីសែនព្រេន ដែលតម្រវូ ឱ្យមានការថ្វា យមាន់ក្រហមជាដង្វា យ ដ�ើម្បីកុំឱ្យ វញិ ្ញាណព្រលឹងខឹងសម្បារ។ ទូកមានទំហខំ ុសៗគ្នាទៅតាមគោលបំណងនៃការ ទកូ បាងកា (ហ្វីលីពនី ) ប្រើប្រាស់ ចំនួនអ្នកជិះ និងចរនត្ទឹក។ គេអាចធ្ើវទូកនេះជាកន្លែងស្ាន ក់នៅ ទូកអឈំុ �ើ សម្រាប់មនុស្សចាបព់ ីម្នា ក់ដល់២០នាកឡ់ �ងើ ទៅ។ កាលពីដ�ើម ទូកនេះត្រូវបាន ប្របើ ្រាសស់ ម្រាបដ់ កឹ ជញូជ្ នស្រវូ អងរ្ក ចាបព់ ១ី ទៅ២០កាវា៉ ន់ (cavan) (ប្រហែល វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឈ�ើ ភាសាតបំ នហ់ ៅថា ១២០០ គីឡូក្រាម)។ “លនួ ” (Lauan) ទីកន្លែង ៖ សារមន្រទី ជាតហិ ្វីលីពនី ប៊ូតង់ ដោយសារតែទូកនេះគ្មា នឈ�ើអមសងខាង វាត្រវូ បានប្រើប្រាស់តែ កុនង្ ទន្លេ ឬបងឹ ប៉ុណ្ណ ោះ ដូចជា ព្រៃកោងកាង អាគូសាន មា៉ ស (Agusan Marsh) ភាគខាងត្បូងប្រទេសហ្វីលីពីន ដែលទីកន្លែងរស់នៅ របស់ជនជាតិម៉ា នូបូ (Manobo) ។ ទូកនេះក៏អាចប្រើប្រាស់បានផ្សេងទ�ៀតដែរ។បណ្ដូលទនន់ ៃដ�ើម ត្នោ តសាហ្គោ (Sago) (ដ�ើមត្នោ ត Metroxylon/ Metroxylon sagu Rottb) ត្វូរ យកមកលាងសម្អា ត ដ�ើម្បីយកជាតិម្សៅនៅកនុ្ងគល់ដ�ើមត្នោ តនេះ ដែល ហៅថាយនូ ូ (Unau) មកទកុ សម្រាបច់ មនិ្អ ធ្នវើ ំ ឬ ជាអាហារសខំ ានរ់ បសអ់ ក្ន ភមូ ។ិ កនុង្ ករណី មយួ ចនំ នួ វាកត៏ ្វូរ បានប្របើ ្រាសជ់ ាកន្លែងផ្ទុកស្រងូ អងរក្ បណ្ដោះ អាសន្ន មុននឹងដឹកជញូជ្ នស្រវូ អងករ្ ទាងំ នេះទៅបុក។ សម្ាភ រៈនេសាទ កសិកម្ម និង ដាំដំណាំ

ឧបករណ៍ នេសាទ 113 ទម ផ្លា យនុ ទុំ (Tum) គជឺ ាប្រភេទសចឺព្ ក្រមយ្៉ ាងធ្អើវ ពំ ឫី ស្សី ដែលប្របើ ្រាសស់ ម្រាប់ ឧបករណ៍ នេសាទ ចាបត់ ្រីកញ្ចុះគ្របប់ ្រភេទ ដែលហែលផ្លា សទ់ ពី មី យួ កន្លែងទៅមយួ កន្លែង ភាសាថៃ ហៅថាផ្ាល យុន (Pla Yon) ។ ជារ�ៀងរាលឆ់ ្ាន ំ នៅដ�មើ ខែមេសា ត្រីកញ្ចុះហែល វតថុធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឫស្សី នងិ ចម្រៀកឫស្សី ផ្ាល ស់ទីពីផ្ែនកខ្សែទឹកខាងល�ើមកពីទន្លេមេគងគ្មកកាន់ទន្លេមុ៉ន (Mun) ។ ទកី ន្លែង ៖ បានកដៃ​ រដូវកាលនៃការផ្លា ស់ទីរបស់ប្រភេទត្រីកញ្ចុះនេះ ជួយដល់សេដ្ឋកិច្ចនៃវសិ ័យ​ ខេតតអ្ ូប៊ ៊ុនរាជាធានី នេសាទ ដែលជាវសិ យ័ សេដ្ឋកិចសច្ ំខានប់ ំផុតរបសអ់ កន្ ភូមបិ ាន កូ ថៃ (Ban Kor ប្រទេសថៃ Tai)។ ផ្ែនកសំខាន់បំផុតនៃឧបករណ៍ ទុំ (Tum) នេះ គឺ ងា៉ (Nga) ។ វាគឺ ជាមាតច់ ្រកចូលទៅផ្កនែ ខាងកនុង្ ​នៃឧបករណ៍ នេះ ដែលនៅពេលត្រីហែលចូលតាម មាត់ច្រកនេះរចួ ត្រីទាងំ នោះនឹងមិនអាចហែលត្រឡប់មកក្រោយវញិ បានឡ�យើ ពីព្រោះ ងា៉ រាងំ ត្រីមិនឱ្យគេចរចួ ។ អក្ន នេសាទត្ូវរ ជួសជុល ឬ ប្ដូរទំហងំ ៉ា នេះ ប្រសិនប�ើត្រីមិនអាចហែលចូលកនុ្ងអន្ទា ក់បាន។ អ្នកនេសាទមួយចំនួនបាន ព្យាយាមបញ្ចូលបច្ចេកវទិ ្យាថីម្កុន្ងការកែច្នៃ ងា៉ ឬ ប្រើវតុថ្ធាតុ ថ្មីតែមដ្ង។ ទោះបីយ៉ា ងណា ពកួ គេរកឃ�ញើ ថា ឫស្សីគឺជាវតថុ្ធាតុលបអ្ ំផុតសម្រាបធ់ ្ើវ ងា៉ ។ កនុ្ងអំឡុងរដូវទឹកឡ�ងើ គេឃ�ញើ មានឧបករណ៍ នេះច្រើនជាង ២០០ អន្ាទ ក់ដាក់តាមទន្លេមុ៉ន។ បច្ចុប្បនន្ តំបន់នេះ កំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហា ជាច្រើន។ ទន្លេ ប្រជាជន និងបរសិ ្ាថ ននៅជុំវញិ តំបន់នេះកំពុងមានការប្រែប្លរួ ។​នៅពេល ដែលតម្វរូ ការត្រី​ក�នើ ឡ�ងើ គម្រោងអភវិ ឌ្ឍនស៍ េដកឋ្ ចិ ក្ច ម៏ ានច្រនើ ដែរ ជាពសិ េស គម្រោងទំនបវ់ ារអី គិសគ្ នីប៉ា ក់ មុ៉ន (Pak Mun) ។ គម្រោងនេះបានបងឱ្ក ្យមាន ការធ្លា ក់ចុះនូវទិន្នផលត្រីជាច្រើនប្រភេទខុសៗគ្នា ។ ដោយសារការផ្លា ស់ប្ដូ រ នេះ ស្ពឺចក្រសម្រាប់នេសាទជាច្រើនប្រភេទខុសៗគ្នា និងចំណេះធ្ើវស្ឺពចក្រ ទាងំ នេះកម៏ ានការធ្ាល កច់ ុះផងដែរ។ សម្ភា រៈនេសាទ កសិកម្ម និង ដាំដំណាំ

114 ទងី មោងរបូ ស្វា ទីងមោងរបូ ស្វា ទី ង មោ ង ត្ូរវ បា ន ម នុ ស ្សធ ្ើវ ឡ�ើ ង ដ�ើ ម ្បីបន្លា ច ស ត្វ ស្ាល ប និងសត្វផ្សេងទ�ៀត ដ�ើម្បីការពារដំណាំរបស់ពួកគេមុនពេលប្រមូលទិន្នផល។ វតុថ្ធាតុដ�មើ ៖ ចម្រៀកឫស្សីត្បាញ ជាញឹកញាប់ ប្រជាជនព្យួរទីមោងកនុ្ងវាលស្រែជាមួយបំពង់ឫស្សី ដែលដ�ើរ (តុបតែងលម្អជាមយួ ធ្យូង ដោយខ្យល់ ឬ កម្ាល ងំ ទកឹ ឬ បពំ ាកក់ ណ្ដឹ ង ដ�មើ ្បីបង្តើក ជាសឡំ េងបន្លា ច។ តាមរយៈ ​ឬ លាប​ពណ៌ ខ្មៅដោយផ្សែង) ការធ្វើបែបនេះ សត្វស្លា ប និងសត្វដទៃទ�ៀតមិនហ៊ា នចូលស៊ីដំណាំឡ�ើយ។ ទកី ន្លែង ៖ សារមន្ទីរជាតពិ នធវ្ ទិ ្យា​ មធ្យោបាយបុរាណកុន្ងការការពារផលដំណាំនេះ នៅតែត្ូវរ បានប្រើប្រាស់កុន្ង វ�ៀតណាម ទីក្ុងរ ហាណូ យ តំបន់នេះ នៅតាមកន្លែងដុតឆ្ាក រព្រៃធ្វសើ ្រែចម្កា រ។ ប្រទេសវ�ៀតណាម ជាធមម្តា ទីងមោងត្ូរវបានធ្ើអវ ំពីចម្រៀកឫស្សី ដែលប្រើប្រាស់បច្ចេក ទេសត្បាញពីរជាន់។ ទីងមោងរូបស្វានេះ ត្ូរវបានចងភ្ជា ប់ជាមួយគ្រោងឫស្សី ដោយវល្លផិ៍ ្ៅដ ។ ក្បាលទងី មោងមានមុខ ភ្នែកមយួ គូ ច្រមុះ មាត់ នងិ ត្រច�ៀក។ ផ្កែន ក្បាលទីមោងអាចលាបឱ្យខ្មៅ ជាមួយធ្យូង ឬ ម្រែងភ្លើង ដ�ើម្បីធ្វើឱ្យម�ើលឃ�ញើ របូ ទងី មោងកានច់ ្បាស។់ កាលពីដ�មើ មានតបំ នព់ ្រៃឈ�ចើ ្រនើ នងិ មានការដុតឆ្កា រ ព្រៃធ្សវើ ្រែចម្កា រផ្លា សវ់ េននៅកនុង្ ព្រៃ។ ហេតុដូច្នេះ ទ�បើ គេចងទងី មោងទុកសម្រាប់ បន្ាល ចសតវ្ស្ាល ប នងិ សត្វព្រៃកុឱំ ្យស៊ីដណំ ា។ំ សម្ភា រៈនេសាទ កសិកម្ម និង ដាំដំណាំ

អន្ទា ក់ ចាប់មានព់ ្រៃ 115 អន្ទា កច់ ាប់មាន់ព្រៃ ជាធមម្តាជនជាតិមួងប្រើប្រាស់មាន់រស់ជានុយសម្រាប់ទាក់មាន់ផ្សេង ទ�ៀតឱ្យជាបក់ នុង្ អន្ទា កន់ េះ។ អន្ទា កន់ េះមានរាងស​ ៊ីឡាងំ មានជ្ងុរ ទេរ នងិ រដុ ំ ោយ វតុថធ្ ាតុដ�មើ ៖ ឫស្សី ផ្ដៅ ឫស្សីត្បាញ ដោយប្រើប្រាស់បច្ចេកទេសត្បាញទាងំ ផ្នែកខាងក្រោម និងខាងល�ើ ទីកន្លែង ៖ សារមនីរទ្ ជាតិពន្វធ ទិ ្យា​ ដ�ើម្បីឱ្យចេះជារាងផ្ទៃបួនជ្ងរុ ព្នា យស្មើ។ ផ្នែកជ្ុងរ ទេរនៃឧបករណ៍ នេះប�ើកចំហ វ�ៀតណាម ទីក្ងុរ ហាណូ យ ចំណែក​ផ្ែនកដទៃទ�ៀតបិទជិតដោយរង្វង់ផ្ៅដ ពីរដែលមាន​ចំណុ ច​កណ្ដាល ប្រទេសវ�ៀតណាម តែមួយ។ អង្កត់ផ្ចិតនៃរង្វង់តូចមានទំហធំ ំជាងកមាន់បន្ិដច ដែលមាន់អាចស៊កក ចូលបាន។ បន្ាទ ប់ពីមាន់ចូលកុន្ងអន្ទា ក់ គម្របឧបករណ៍ ធ្វើអំពីឫស្សីនិងធ្លា ក់ បិទជិត។ បន្ទា ប់មក មាន់នឹងខំស៊កក​ចូលទៅកុន្ងរងវ្ង់ផ្ដៅនៅផ្នែកម្ខា ងទ�ៀតនៃ អន្ទា ក់នេះ។ អន្ាទ កន់ េះត្ូរវបានដាកន់ ៅកុនង្ ព្រៃ ឬ តាមរបងដ�មើ ឈ�​ើ ដាចស់ ្រយាល។ អន្ទា ក់នេះមានមាត់ច្រកចូលតែមួយប៉ុណ្ណ ោះ ហ�ើយ​បំណែកខ្សែពួរត្រវូ បាន ជាអន្ាទ ក់។ នៅពេលគេដាក់មាន់ចូលកនុ្ងអន្ាទ ក់សម្រាប់នុយ មាន់នោះទាក់មាន់ ព្រៃផ្សេងទ�ៀតឱ្យជាប់ ជាមួយ​គ្នា ។ រដូវទាក់មាន់ គឺ​ចាប់ពីខែទីពីរដល់ខែទីបួន ទីប្រាបំ ួន នងិ ទដី បន់ ៃ​ប្រតិទិនចន័ ្គទ ត។ិ សម្ភា រៈនេសាទ កសិកមម្ និង ដាំដំណាំ



បោះពុម្ពដោយ www.unescoapceiu.org មជ្ឈមណឌ្ លអបរ់ អំ ាស៊ីប៉ា ស៊ីហ្វិកដ�មើ ្បីការយលដ់ ងឹ ជាអនរត្ ជាតិ (APCEIU) ត្វរូ បានបង្តើក ឡ�ងើ ​ដោយ កចិ ្ចព្រមព្រៀងរវាង រដ្ាឋ ភិបាលប្រទេសកូរ៉េ និងអងគ្ការយូណេស្កូនៅកនុ្ងឆ្នា ២ំ ០០០ ឆ្នា អំ នត្រជាតិនៃវប្បធម៌​សន្តិភាព ដ�ើម្បីល�ើកកម្ពស់ការអប់រដំ �ើម្បីការ យល់ដឹងជាអនត្រជាតិអំពីវប្បធម៌សន្តិភាពកនុ្ងតំបន់អាស៊ី និង​ប៉ា ស៊ីហ្វិក។ មជ្ឍមណ្ឌ លនេះឋយិ សថ្ិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ អងកគ្ ារយូណេសូក្។ ដ�មើ ្បីបពំ េញការងារកនុង្ អាណតរត្ិ បសខ់ ្លួន APCEIU កុនង្ នាមជាមជ្ឈមណ្ឌ លទមី យួ ប្រចាតំ បំ នប់ ានសហការជាមយួ រដ្ាឋ ភបិ ាល គណៈកមក្ម ារជាតយិ ូណេសូក្ ទីស្ាន កក់ ារយូណេសូក្ សាស្ត្រាចារ្យ និងសង្មគ ស៊ីវលិ នៃរដឋ្សមាជកិ អងគ្ការយូណេស្កូនៅកនុ្ង តបំ ន់ (www.unescoapceiu.org)។ www.seameo.org អងក្គ ាររដមឋ្ ន្ត្រីអបរ់ អំ ាស៊អី ាគ្នេយ៍ (SEAMEO) គជឺ ាអងកគ្ ារអនរ្ត រដ្ឋា ភបិ ាលតបំ ន់ ដែលត្ូរវបានបង្តកើ ឡ�ងើ ក​ នុង្ គោលបណំ ង ល�កើ កម្សព ក់ ចិ ្ចសហប្រតិបតកិត្ ារតបំ ន់កនុង្ វសិ ័យអបរ់ ំ វទិ ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌កនុង្ តំបន់។ ប្រទេសជាសមាជកិ ទាងំ ១១នៃអង្គការនេះ រមួ មាន ប្រទេសប៊្យុរ ណេ កមពុជ្ ា ឡាវ ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ា ឡេស៊ី មីយ៉ា នម់ ៉ា ហ្វីលីពនី សឹង្ហបុរ ីថៃ ទមី ័រ និងវ�ៀតណាម។ អងគក្ ារនេះបញ្ចូល ជាមយួ ប្រទេសសមាជិកប៨ទ�ៀត ដូចជា អូស្ត្រាលី កាណាដា បារាងំ អាល្លឺម៉ង់ ហូឡង់ ញូ ហ្ស៊ីលែន អេស្បញ៉ា និងអង់គ្លេស ព្រមទាងំ ប្រទេសសមាជិកសម្័ពន្ធភាពបីប្រទេស ហៅថា ក្ុមរ ប្រឹក្សាអនត្រជាតិដ�ើម្បីការអប់របំ �ើកទូលាយ និងពីចម្ងា យ សាកល​វទិ ្យាល័យ សូ៊គូ បា ជប៉ុ ន និងក្ុរមប្រឹក្សាអង់គ្លេស។ រយៈពេលបួនទស្សវត្សរក៍ នល្ងមក SEAMEO បានផដ្ល់ភាពជាអន្កដឹកនាំកនុ្ង តំបន់ល�ើការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស និងជំនាញជាច្រើនខុសៗគ្នា កុន្ងវសិ ័យអប់រ ំ វប្បធម៌ សុខាភិបាល បរសិ ្ថា ន កសិកមម្ នងិ ធនធានធម្មជាតិ (www.seameo.org)។

www.seameo-spafa.org មជ្ឈមណឌ្ លតំបន់អងគ្ការរដ្ឋមន្ត្រីអប់រអំ ាស៊ីអាគ្នេយស៍ ម្រាប់បុរាណវតុថ្វទិ ្យា និងវចិ ិត្រសិល្បៈ (SEAMEO SPAFA) ដ�ើរ តនួ ាទជី ាអកន្ សម្របសម្ួលរ ប្រចាតំ បំ នក់ នុង្ វសិ យ័ បុរាណវតុថវ្ ទិ ្យា នងិ វចិ តិ ្រសលិ ្បៈ។ មជ្ឈមណ្ឌ លនេះរ�ៀបចកំ ារសកិ ្សាស្រាវជ្រាវ នងិ ការ កសាងសមត្ថភាពកនុ្ងគោលបំណងកំណត់ចំណុ ចសំខាន់នៃភាពខុសគ្នា នៃវប្បធម៌ និងអតត្សញ្ញាណតំបន់កនុ្ងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដ�ើម្បីល�ើកកម្ពស់ការយល់ដឹង និងគុណតម្លៃនៃកេរតត្៍ិ ំណែលវប្បធម៌ និងល�ើកកមព្ស់ចំណេះដឹង និងសមត្ថភាពជំនាញកនុ្ងវសិ ័យ ទាងំ នេះកុនង្ អំឡុងអាណតរិត្ បស់ខ្លួន។ តាមរយៈការធ្វបើ ែបនេះ មជ្ឈមណឌ្ លសង្មឃឹ ថានងឹ ជយួ បង្ើនក ការយល់ដឹង នងិ កិច្ចសហប្រតិ បតិកត្ ារទៅវញិ ទៅមកសម្រាប់ការបង្ើនក ចណំ េះដឹងរមួ រវាងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ា ន (www.seameo-spafa.org)។

សមូ អរគុណសម្រាបរ់ បូ ភាព • ប្ុ៊រយណេ ៖ គ្រប់រូបភាពរបសន់ ាយកដ្ឋា នសារមនរីទ្ ប្ុ៊យរ ណេ ក្រសួងវប្បធម៌ យុវជន នងិ កឡី ា ប្ុរយ៊ ណេ។ • កមពុជ្ ា ៖ គ្របរ់ បូ ភាពរបសល់ ោកស្រីបណ្ឌិ ត Krisna UK នាយកិ ាប្រតបិ តិនត្ ៃមជ្ឈមណ្ឌ លសិក្សា ស្រាវជ្រាវខ្មរែ ។ • ឥណ្ឌូនេស៊ី ៖ គ្របរ់ ូបភាពរបសស់ ារមនីរទ្ ជាតឥិ ណ្ឌូនេស៊ី ក្រសងួ អបរ់ ំ និងវប្បធម៌ ឥណ្ឌូនេស៊ី។ • កូរ៉េ៖ គ្រប់របូ ភាពរបសស់ ារមនីរទ្ ជាតិកូរ៉េសារធារណៈរដឋក្ ូរ៉េល�ើកលែងតែរូបថត ទ្ូរងបីជាន់ ដែលបានមកពីមូលនធិ ិមរតកវប្បធម៌កូរ៉េ • ឡាវ ៖ គ្រប់របូ ភាពរបសស់ ារមនីរទ្ ជាតឡិ ាវ ក្រសួងពត័ ម៌ ាន វប្បធម៌ និងទេសចរណ៍ ឡាវ • មា៉ ឡេស៊ី ៖ គ្រប់រូបភាពរបសន់ ាយកដ្ឋា នសារមនរីទ្ ម៉ា ឡេស៊ី ក្រសួងទេសចរណ៍ និងវប្បធម៌ម៉ា ឡេស៊ី។ • ហ្វីលីពិន ៖ គ្រប់របូ ភាពរបសស់ ារមនីរទ្ ជាតិហ្វីលីពិន។ • សឹង្ហបុរ ី ៖ គ្របរ់ ូបភាពរបស់ក្រមុ ប្រឹក្សាកេរដ្តិ៍ ំណែលជាតិសងឹ ្ហបុរ។ី • ថៃ៖គ្រប់របូ ភាពរបស់មជ្ឈមណ្ឌ លនរវទិ ្យាម្ចា ស់ក្សត្រីមហាចក្រីស៊ីរនី ថននៃប្រទេស។ • វ�ៀតណាម ៖ គ្រប់របូ ភាពរបសស់ ារមនរីទ្ ជាតពិ នវធ្ ទិ ្យាវ�ៀតណាម។