100 Everyday Objects from Southeast Asia and Korea Khmer

សំល�ៀកបំពាក់ ប្រពៃណី 49 អាវយ៉ៃ សលំ �ៀកបពំ ាកប់ ្រពៃណី អាវយ៉ៃ គជឺ ានមិ តិ រ្ត បូ នៃ​វប្បធមវ៌ �ៀតណាម។ សលំ �ៀកបំពាកប់ ្រពៃណី នៅសមយ័ មនុ ទាងំ បរុ សទាងំ ស្រ្ដី ស្លៀកពាក​អ់ ាវយ៉ៃ នេះ។ បចុចប្ ្បន្នអ ាវយ៉ៃ ត្ូរវបាន វ�ៀតណាម ពាក់ជាទូទៅជាសម្រាប់ជាសំល�ៀកបំពាក់របស់ស្រ្ដីកុន្ងឱកាសផ្សេងៗជាច្រើន ដូចជាពេលធ្វើ​ការឯកសណ្ាឋ នសាលា ពិធីចូលឆ្នា ចំ ័ន្ទគតិរបស់វ�ៀតណាម(Tet វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ សូត្រវ�ៀតណាម Nguyen Dan) ព្រមទាងំ ពាកន់ ៅកនុង្ ពធិ ីបុណ្យជាតិផ្សេងៗ នងិ ការបង្ហា ញមូត៉ ទីកន្លែង៖ សារមនីរទ្ ជាតិពនុធ្ ។ល។ សំល�ៀកបំពាកន់ េះ គមឺ ានពណ៌ និងមូត៉ ​កអាវផ្សេងៗគ្នា ប៉ុន្ដែមូ៉តជាទូទៅ វ�ៀតណាម គឺស្រដ�ៀងទៅនឹងមូ៉តពី​សម័យដ�ើម។ សំរុង៉ នៃ អាវយ៉ៃ គឺវែងរហូតដល់ជង្គង់ ទកី ្ងរុ ហាណូ យ ឬខនង្ ជ�ើង។ ចំពោះខោ គឺត្ូរវស្លៀកនៅខាងកុន្ងសំល�ៀកបំពាកន់ េះ ហ�ើយឲ្យវែង ប្រទេសវ�ៀតណាម ចុះក្រោមរហូតដលខ់ ង្ន ជ�ើង។ សសិ ្សវ�ៀតណាមពាកអ់ ាវយ៉ៃ ពណ៌ សរ ឬពណ៌ ស្ាវ យ ជាឯកសណ្ឋា នរបស់ពកួ គេ។ ស្ដេចងូយាន ផុក ខូត(King Nguyen Phuc Khoat) គតឺ ្វរូ បានគេគិតថា ជាអន្កបង្កើត និងអភិវឌ្ឍន៍អាវយ៉ ទៅជាទម្រង់​បណ្តោះអាសន្ននៅកុន្ងពាក់ កណ្ាដ លសតវត្សទី១៨។ អាវ ដាវ គឺមាន​ការរចនាមូ៉តយា៉ ងពិសេសដែល ទទួលបាននូវការគោរព និង​ភាពទាក់ទាញ។ វាបង្ាហ ញពីដងខួល្នរបស់អ្នកពាក់ ដូច្នេះអាវយ៉ៃ គឺតម្ូវរ សម្រាប់តែខួល្នមនុស្សម្នា ក់ដែលពាក់ប៉ុណ្ណ ោះ។​សម្ភា រៈ ជា​ទូទៅ គឺសូត្រ ជាពិសេសសម្រាប់សំល�ៀកបពំ ាកស់ ្រ្ដី ដោយសារតែវាបន្ថែមឲ្យ កានត់ ែច្បាសន់ ូវភាពជាស្រ្ដី។មកួ ដែលមានរាងមូលដូចសាជី (“នុន ឡា” non la) ឬក៏មួកមូល(“ខាន ដុង” khan dong) គគឺ ួរតែត្ូរវពាកជ់ ាមយួ នឹងអាវយ៉ៃ នេះ។ ប៉ុន្ដែ ទ ោ ះ ជា យា៉ ង ណា ន ៅ ពេ ល ដ ែ ល នុ ន ឡា ពា ក់ ជា មួ យ អា វ ដា វ គឺ មា ន ភា ព លេ ច ធ្លោ ជា ង ។ ស ម្រាប់ ពិ ធី អា ពា ហ៍ ពិពា ហ៍ ពិ ធី បុ ណ ្យ ឬព្រឹតកដ្ិ ារណ៍ ផូល្វការផ្សេងៗ គេច្រើនចូលចតិ ្តពាកល់ �ើក្បាលនូវមកួ ខាន ដុង (khan dong)។ សំល�ៀកបំពាក់

50 មកួ ដែលមានរាងមលូ ដចូ សាជី ននុ ឡា មួកដែលមានរាងដូចសាជីនេះ គឺពាក់ដ�ើម្កីប ារពារភ្លៀង និងកំដៅថ្ងៃ មកួ ដែលមានរាងមលូ ដចូ សាជី ព្រមទាងំ សម្រាប់តម្រូវការផ្សេងៗទ�ៀតដូចជា ប្រើសម្រាប់ដាក់ឥវ៉ា ន់ និងទឹក ព្រម ទា ំង ប្រើធ្វើ ជា ផិល្ ត ។ ល ។ ស្រ្ដីពា ក់ មួ ក រា ង ដូ ច សា ជី នេ ះ ដ�ើ ម ្ីបជួ យ ល�ើ ក ក វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឫស្សី នងិ សឹកល្ ត្នោ ត សម្រស់របស់ពួកគេ។ មានខ្សែសូត្រមួយចងទាក់ពីក្រោមមួកទៅនឹងចង្កា ដ�ើម្បី ទកី ន្លែង៖ សារមន្ីរទ ជាតិពន្ធុវ�ៀតណាម ទប់លំនឹងមួកឲ្យជាប់ជាមួយអន្កពាក់។ តាងំ ពីយូរលង់ណាស់មកហ�ើយ មួក​ ទកី ្ុងរ ហាណូ យ ប្រភេទនេះ គឺបានបង្ាហ ញខួល្ននៅកនុ្ងចម្រៀងប្រពៃណី និងកំណាព្យ ហ�ើយត្រូវ ប្រទេសវ�ៀតណាម បានគេសម្គា ល់ថាជានិមិត្តសញ្ញា របស់វប្បធម៌វ�ៀតណាម។ មួក នុន ឡា នេះក៏ ត្រូវបានគេប្រើជាច្រើននាពេលស​ ព្វថ្។ៃង គ្រោងនៃមកួ ប្រភេទនេះគឺធ្វើពបី នទ្ ះឫស្សី ដែលតម្រៀបជារាងមូលដូច សាជីទៅតាមអ័ក្ស(axis) មួយដែលសថិ្តនៅចំណុ ចកណ្ាដ លរមួ ។ វាបានគ្រប ដោយសលឹ្កត្នោ ត (“ឡាឡុយ” la lui) ដែលតម្រៀបនៅល�ើស្រទាប់ផ្សេងគ្នា ។ សល្ឹកត្នោ តទាងំ នោះ គឺបិទភ្ជា ប់ទៅនឹងគ្រោង ជាមួយនឹងអំបោះឆៅ ឬសសៃ អំបោះនីឡុង(Polyester) ដោយប្រើវធិ ីត្បាញ។ នៅផ្នែកខាងកុន្ងរបស់មួក ពេលខ្លះមានការតុ បតែងជារូបផ្កា សលឹ្កឈ�ើ និងសតវ្ស្លា បផ្សេងៗ។ល។ ខ្សែដែលចងទាកទ់ ៅចង្កា ជាទូទៅធ្វើពសី ូត្រដែលមានពណ៌ ។ នៅប្រទេសវ�ៀណាម មានកន្លែងជាច្រើនដែលផលិតមួកនេះប្រភេទផ្សេងៗពីគ្នា ដូចជានៅតំបន់ ហ័យ(Hue) គ័ង បីង(Quang Minh) ញី អាន(Nghe An) បីង ឌីង(Binh Dinh)។ល។ សំល�ៀកបំពាក់

សម្ាភ រៈប្រើប្រាសក់ ុន្ ងផទ្ ះ ៣

52 ប្រដាប់គ្របមូហ្ប ទនី ដឡូ ាង ទនី ឌូឡាង គកឺ ្លា យមកពីពាក្យ “ទូដុង ដូឡាង”(ប្រដាប់គ្របថាស) គឺ ប្រដាបគ់ ្របម្ហូប ប្រដា ប់ គ្រប មូហ្ ប ដ ែ ល តុ ប តែ ង ដោ យ មា ន ក្រឡា គ ោ ម ព ណ៌ ផ្សេ ង ៗ​ វាធ្វើពីផេនដាន់(pandan) ដែល​ជ្រលកព់ ណ៌ ឬក៏សឹកល្ នផី ា (nipah)។ ដោយ វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ “នផី ា” សកល្ឹ ត្នោ ត ផ្ដៅ សារតែមានការតុបតែងដ៏ស្រស់ស្អា ត ជាហេតុនា​ឲំ ្យទនី ឌូឡាង ខ្លះត្រូវបានគ​េប្រើ​ នងិ ថ្នា លំ ាបពណ៌ ជាគ្រឿងលម្អរ ឬជាកាដូនៅកុន្ងពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់មា៉ ឡេ។ សព្វថ្ៃង ទកី ន្លែង៖ សារមន្ីរទ បច្ចេកវ ិទ្យាមា៉ ឡេ វាក្លា យទៅជាចំណែកមយួ នៃ​វតុថ្សលិ ្បៈរបា​ំដស៏ ្រស់ស្ាអ ត សម្រាប់ស្រ្ដីរបារំ ាកំ ាន់ទី ប្រទេសប្រ៉ុយណេដារសូ ាលមី នឌូឡាង នេះ។ ការក្រង ទីនឌូឡាង គឺជាសកម្មភាពសិប្បកម្ម​ដោយ​ដៃ ដែល​ធ្វើ​ ដោយអក្ន ជនំ ាញខាងក្រង នៅកុនង្ ចណំ ោមស្រ្ដីជនជាតិប៉្រយុ ណេ ដណំ �ើ រការក្រង គឺ មិ ន មែ ន ងា យ ស្រួល ដូ ច ដ ែ ល ម�ើ ល ឃ �ើ ញ ពី រូ ប រា ង ខា ង ក្ រៅ នោ ះ ទ េ គឺ ត្ូរវ យ ក សឺល្ ក ផេ ន ដា ន់ ឬ នី ផា ទ ៅ ស្ងោ រួច ត្រាទំ ឹ ក និ ង ហា ល ឲ ្យ សួង្ ត ហ�ើយបន្ទា ប់មកជ្រលកព់ ណ៌ ដ�ើម្​ីបឲ្យចេញនូវ​ពណ៌ ផ្សេងៗ។ សព្វថ្ងៃទនី ឌូឡាង គមឺ ានលកន់ ៅទីផ្សារកុន្ងស្រុកជាគ្រឿងលម្អរដែលធ្វើពដី ៃ។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កនុង្ ផទ្ ះ

ប្រអប់ដាក់ មូល្ 53 ហ ឹប ហបឹ គឺជាប្រអប់សម្រាប់ដាក់ស្ឹលកមូល្របស់អន្កហូបមូល្រ។ គម្របប្រអប់ ប្រអប់ដាក់មូល្ គឺ បែ ង ចែ ក ជា បួ ន ប្រឡោ ះ តូ ច ៗ ដូ ច ជា ប្រឡោ ះ ​ស ម្រាប់ ដា ក់ សឹល្ ក ម្លូ ( ន ៅ ផ្នែ ក ដ ែ ល ធំ ជា ង គេ ) ស ម្រាប់ ដា ក់ ​ក្ូចរ ឆ្មា រ ស ម្រាប់ ដា ក់ ផ្លែ ស្លា វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ ដែលបានមកពី នងិ សម្រាបដ់ ាកថ់ ្នា ជំ ក។់ តទួ ាងំ ម​ ូលនៃហបឹ ជាទូទៅ គបឺ ្រើសម្រាបដ​់ ាកស់ ក្លឹ បន្ថែម ​ដ�ើមកាបុ៉ក ដ�ើមកក់ ឫស្សី និង​គ្រឿងផ្សំផ្សេងៗទ�ៀត។ បចុច្ប្បន្នគេមិនសូវប្រើប្រអប់នេះសម្រាប់ដាក​់ សម្បកដ​�ើមត្នោ ត មូល្រទ�ៀតទេ ហ�ើយហបឹ នេះបានក្លា យទៅជាវតថុ្អនុស្សាវរយី ដ៍ ៏ពេញនយិ មសម្រាប់ និងដ�ើមជ័រចុង ឬម្រ័ក្សណ៍ ពកួ ទេសចរណ៍ ។ សោភ័ណភាព នងិ ​ផលប្រយោជនរ៍ បសវ់ ាបានធ្វើឲ្យអ្កន សិល្បៈ​ នៅតែបន្ផដ លតិ ហបឹ នេះ។ ទីកន្លែង៖ ដំណាក់ ខេត្តស�ៀមរាប ប្រទេសកមុព្ជា នៅកនុ្ងអាពាហ៍ ពិពាហ៍ បែបពុទ្ធសាសនា ហឹប ប្រាក់ គឺជា​ផ្នែក​ មួ យ ន ៃ និ មិ តត្ រូ ប ដ ែ ល កូ ន កំ ឡោ ះ និ ង កូ ន ក្រមុំ “ ធ្វើ ឲ ្យ ជ� ឿ ​ជា ក់ គ្នា ” តាមរយៈគោរពគ្សរួ ារ នងិ ជដី ូនជតី ាទ​ ាងំ សងខាង។ នៅកុនង្ ការរ​សន់ ៅកនុង្ សងមគ្ និងសាសនា ម្លូ គឺជាប់ទាក់ទងជាមួយប្រពៃណី នៃការចាប់កំណ�ើ ត ការបង្កើតថម្ី អាពាហ៍ពិពាហ៍ ការស្ាល ប់ និងការចាប់កំណ�ើ តជាថមី្។ នៅកនុ្ងបរបិ ទនៃការរ�ៀប អាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ប្រជាជនកមុព្ជា វាតំណាងឲ្យសេក្ដីស្រលាញ់ ការសន្យា នងិ ការព្រមព្រៀងរវាងគ្នា នងឹ គ្នា ។ សម្ភា រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផ្ទះ

54 ចង្កៀងប្រេង សេមប៉រ ចង្កៀងប្រេងនេះ គឺបានប្រើដោយប្រជាជន​បាឌុ យ​(Baduy) ចង្កៀងប្រេង ដែលរស់នៅខេតត្បា៉ ន់តេន(Banten) ជា្វ (Java) ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ ច ង្ក ៀ ង ប្រេ ង ប្រពៃ ណី ប្រភេទនេ ះ ប្រើប្រេ ង ​ដូ ង ធ្វើ ជា ចំ ហេ ះ ។ វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឫស្សី នងិ ព័រសឡឺ ែន ជាការគួរឲ្យចាប់អារមម្ណ៍ គេដាក់ប្រេងនៅកនុ្ងបាតនៃចានគោមដែលធ្វើពីព័រសឺ ទីកន្លែង៖ សារមន្ទរី ជាតឥិ ណ្ឌូនេស៊ី ឡែ ន តូ ច មួ យ ។ អ ណ្ាដ ត ភ្លើ ង គឺ ឆេ ះ ឡ �ើង ន ៅ ល�ើ ចុ ង ក្រណា ត់ តូ ច មួ យ ទីក្ុងរ ហ្សាកាតា ដ ែ ល ចុ ង ម្ខា ង ទ � ៀ ត ​ន ៃក្រណា ត់ គឺ ជ្រល ក់ ទ ៅ កនុ្ ង ប្រេ ង ដូ ង ។ ជា ទូ ទ ៅ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី គេព្យូរចង្ៀក ងនេះ នៅកណ្ដា លផទ្ ះ ដែលជាកន្លែងអងុគ្យទទួលភ្ញៀវរបស់ជនជាតិ ប៉េតដុយ។ គេដុតចង្កៀងនេះនៅពេលថ្ៃងលិច។ ក្រោមពន្លឺព្រឿងៗ​នៃចង្កៀង ស មា ជិ ក គ្ួរសា រ ជួ ប ជុំ គ្នា និ ង ជ ជែ ក គ្នា ពី រ� ឿ ង ផ្សេ ង ៗ ។ មដ្ ង ម្កា ល កម៏ ានអ្នកជិតខាងម្នា ក់ ឬពីរនាក់មកចូលរមួ ជជែកដែរ។ នៅកនុ្ងជីវភាពប្រចាថំ ្ៃ ង ប្រជាជនប៉េតដុយ គឺអនុវតដ្យ៉ា ងខ្ជា បខ់ ួជ្ននូវប្រ ពៃណី របស់ជីដូនជីតាពួកគេដោយរមួ ទាងំ ការមិនប្រើប្រាស់អគ្គីសនី។ ពួកគេប្រើ ប្រាសធ់ មជម្ ាតរិ បសព់ កួ គេយ៉ា ងល្អ ដ�ើម្បីប ង្តកើ ឧបករណ៍ នងិ សម្ាភ រៈសម្រាបជ់ វី ភាព ប្រចាថំ ្ៃងរបស់ពួកគេ។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាបច្ចេកទេសដ៏ប៉ិនប្រសពវ្កនុ្ងការប្រើ ចង្ៀក ងនេះ។ ចង្កៀងនេះធ្វើពីឫស្សី ដែលដុះយ៉ា ងច្រើននៅជុវំ ញិ សហគមន៍របស់ ពកួ គេ។ ពកួ គេកច៏ រំ ាញ់ប្រេងដូងដោយខួលន្ ឯងផងដែរ។ ទោះបជី ាយ៉ា ងនេះកដ៏ ោយ ផ្នែកពរ័ សឡឺ ែននៃចង្ៀក ង គបឺ ង្ហា ញពកី ារប�ើកចហំ ទៅកានវ់ ប្បធមខ៌ ាងក្រៅទោះបី ជាចនំ នួ នៅមានកម្រិតក៏ដោយ។ ពកួ គេរកី រាយស្វាគមន៍ អកន្ ដែលមកទស្សនកចិ ច្ ដរាបណ​ ាអក្ន ទាងំ នោះគោរពនូវច្បាប ់ និងប្រពៃណី កនុ្ងស្ុរករបសព​់ ួកគេ។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កនុង្ ផទ្ ះ

ប្រអប់ដាគំ ុជខ្យង 55 ណាជានហ់ ាម ណា ជា ន់ ហ ម ( ប្រអ ប់ ណា ជា ន់ ) គឺ ប្រើ ស ម្រាប់ ផទុ្ ក ឥ វា៉ ន់ ។ ប្រអប់ដាគំ ជុ ខ្យង ប�ើម�ើលពីទហំ រំ បសប់ ្រអប់នេះ គគឺ េប្រើវាសម្រាប់រក្សាទុកសលំ �ៀកបំពាក់ផូល្វការ។ ប្រអប់នេះ គមឺ ានប្រវតដ្ិតាងំ ពអី ធរិ ាជ ជូសិន(១៣៩២ - ១៩១០)។ វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ នងិ គ្រាបគ់ ុជខ្យង “ ណា ជា ន់ ” មា ន ន័ យ ថា “ កា រ ឆ្លា ក់ ខ ្យ ង ស មុទ្រ( គ្រាប់ គុ ជ ) ទីកន្លែង៖ សារមន្រទី មនុស្សជាតរិ បសក់​ ូរ៉េ នៅល�ើផ្ទៃឈ�”ើ ។ បន្ទា បព់ ីឆ្ាល ករ់ ចួ គេខាតផ់ ្នែកខាងល�ើនៃប្រអប់នេះជាមយួ នងឹ ជរ័ ឈ�ដើ ែលយកមកពីដ�ើមម្រាក់។ បច្ចេកទេសនេះត្ូរវ​គេហៅថា ឆីលហ(្គី chilgi) ដែលប្រើសម្រាបក​់ ារពារ និងបូល៉ ាឈ�។ើ បច្ចេកទេសណាជាន ់ គបឺ ាននាមំ កពបី ្រទេសចនិ ហ�ើយសព្វថ្តៃង ្រវូ បាន ផ្សាយយា៉ ងទូ លំទូ លាយនៅកុន្ងប្រទេសចិន កូ រ៉េ ជបុ៉ន និងវ�ៀតណាម។ ប៉ុន្ដែទោះជាយា៉ ងណា សលិ ្បៈណាជាន់ របសក់ ូរ៉េ ត្រូវបានអភវិ ឌ្ឍនទ៍ ៅជាមូត៉ ផ្សេងៗ របស់ខួល្នឯង។តាមរយៈការទទួលឥទ្ធិពលពីពុទធ្សាសនាកុន្ងជំនាន់អធិរាជជ័យឺ (៩១៨-១៣៩២) នងិ លទ្ធិខុងជ ឺ នៅជំនានអ់ ធិរាជជូសនិ (១៣៩២-១៩១០)។ កុនង្ ដណំ ាកក់ ាលនមី យួ ៗ គមឺ ានការអភវិ ឌ្ឍនម៍ ូត៉ នៃសលិ ្បៈផ្សេងៗគ្នា ។ មូត៉ ជរ័ យឺ គមឺ ានលកណ្ខ ៈល្អប្រណិ ត នៅខណៈដែលមតូ៉ ជសូ នួ គមឺ ានលកណខ្ ៈប្រាកដនយិ ម។ ប្រអបន់ េះ គមឺ ានភាពល្អប្រណិ តសម្រាបវ់ ណ្ណៈអក្ន គ្របគ់ ្រងមុនសតវត្ស ទី២០។ គ្រឿងសង្ហា រមឹ ណាជានឆ់ លី ហ្គី( Najeon chilgi) គឺពេញនិយមសម្រាប់ ប្រជាជនថ្នា ក់កណ្ាដ លរហូតដល់ទសវត្ស១៩៧០។ ប៉ុន្ដែវាបានបាត់រូបរាងពីផ្ទះ របស់គ្ួសរ ារជនជាតិកូរ៉េហ�ើយ។ ទោះបជី ាយា៉ ងណាកដ៏ ោយ សព្វថ្ៃនង េះសម្ាភ រៈ​ កុន្ងផទ្ ះណាជាន់តូចៗ បានក្លា យជារបស់ពេញនិយមម​ ងដ្ ទ�ៀតហ​ �ើយ។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផ្ទះ

56 ហឹប ៣ ថ្នា ក់ សាមឆេងជាងំ ហឹ ប ប្រភេទនេ ះ គឺ ប្រើ ស ម្រាប់ ដា ក់ ខោ អា វ ។ ដោ យ សា រ តែន ៅ​ ហឹប ៣ ថ្នា ក់ ប្រទេសកូរ៉េមាន ៤ រដូវ ហេតុនេះប្រជាជនកូរ៉េស្លៀកពាក់ទៅតាមរដូវនីមួយៗ ហ�ើយពកួ គេត្ូរវតែរក្សាទុកសលំ �ៀកបពំ ាកស់ ម្រាបរ់ ដូវនមី យួ ៗនោះផ្សេងៗពគី ្នា ។ វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ដ�ើមឈ�ើហ្សេលកូវ៉ា ​ ជាធមម្តា ហឹបប្រភេទនេះ ត្ូវរ បានគេប្រើសម្រាប់នៅកនុ្ងបន្ទប់របស់ស្រ្ដី (Zelkova) ដ�ើមឈ�ផើ ូឡូន�ៀ ដ�ើម្បីទុកដាក់នូវសំល�ៀកបពំ ាក។់ (Paulownia) នងិ ទងទ់ ែង ផ្នែកទាងំ ពីត្វូរ ប្រើរមួ គ្នា ។ នៅកនុ្ងប្រពៃណី ខុងជឺ គ្រឿងសង្ហា រមឹ ដែល ទីកន្លែង៖ មូលនធិ ិកូរ៉េ ប្រើនៅកុន្ងបនទ្ប់ស្រ្ដីត្រងូ វតែមានចំនួនគូរដែលចែកដាច់ជាមួយនឹងលេខពីរ។ ដ�ើម្បីកេរដ​ី្ដ៍ ណំ ែលវ​ប្បធម៌ ហឹបនេះ គឺបែបចែកជាបីថ្នា ក់។ ប៉ុន្ដែប្រសិនប�ើគេភ្ជា ប់ទាងំ ពីរផ្នែកបញូច្ លគ្នា គមឺ ានវានងឹ មាន៦ផ្នែក ហ�ើយជាលេខគូរ។ ហបឹ នេះ ធ្វើដោយ យា៉ ងសកឹ ចុង(Yang Seok Joong) ដែលជាអក្ន ផួតច្ ផ្តើមគនំ តិ ម្នា កក់ នុង្ ការបង្តកើ សលិ ្បៈសបិ ្បកម្មដោយ ដៃបែបប្រពៃណី ។ ជាមួយនឹងសិប្បកម្មនេះ គាត់បានទទួលពាន់រង្វា ន់ប្រ ធានាធិបតីនៅកនុ្ងការតាងំ ពិពណ៌ សិល្បៈសិប្បកម្មដោយដៃបែបប្រពៃណី ល�ើក ទ៣ី ៨ នៅកនុ្ងឆ្ាន ២ំ ០១៣។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផទ្ ះ

កន្រត្កស្ពា យ 57 កាតា ក ន្រ្តក ប្រភេទនេ ះ ប្រើដោ យ ក្មរុ ជ ន ជា តិ ភា គ តិ ច ផ្សេ ង ៗ កន្រកត្ ស្ពា យ ដែលរស់នៅតាមបណ្ដោ យដងទន្លេមេគងគ្ នៅកុន្ងខេតត្បូលីខាមសាយ(Bolikha m s a y ) ខេ តត្ កាំមា ន់ ( K h a m m o u a n ) ខេ ត្ត ​សា លា វា៉ ន់ ( S a l a v a n ) វតថុ្ធាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ ផ្ដៅ ឫស្សី និងសាវា៉ ន់ណាកេត(Savannakhet)។ ស្រ្ដីតែងតែប្រើកន្រ្តកនេះដ�ើម្បីប្រមូល ទកី ន្លែង៖ សារមនីទរ្ ជាតិឡាវទកី ្រុង​ បន្លែ និងផលិតផលព្រៃឈ�។ើ ពេលខ្លះពកួ គេប្រើកន្រ្តកនេះសម្រាបដ់ ាកស់ ំល�ៀក វ�ៀងចន័ ្ទ ប្រទេសឡាវ បំពាក់ទុ កនៅកុន្ងផ្ទះ។ ពួកគេក៏ប្រើវាសម្រាប់ដាក់ស្រូវពីវាលស្រែទៅផ្ទះ ហ�ើយបុរសក​៏ប្រើកន្រ្តកនេះដែរ។ គេក៏ប្រើកន្រ្តកនេះ នៅកុន្ងការសម្ដែងសិល្បៈបែបប្រពៃណី សម្រាប់ឲ្យ អ្នករបាពំ ាក់ធ្វើជាគ្រឿងលមអ្រ។ វាត្ូវរ បានគេស្ាព យនៅ​ល�ើស្មា ដ�ើម្បីសម្ដែង ចម្រៀងសមយ័ រ�ៀបរាប់អំពីជវី តិ នៅជនបទ ការធ្វើស្រែ និងការប្រមូលផល។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កនុង្ ផ្ទះ

58 កញ្ច្ែរ ងចហំ ុយបាយដណំ �ើ ប ហួតនឹងខាវ កញ្ច្រែ ងនេះគឺប្រើសម្រាប់ចំហុយបាយដំណ�ើ ប។ បន្ទា ប់ពីត្រាអំ ងក្រ កញ្ច្រែ ងចហំ ុយបាយដណំ �ើ ប ដំណ�ើ បពេញមួយយប់ គេក៏យក អងក្រដំណ�ើ បនោះទៅដាក់នៅកុន្ងកញ្ច្រែ ងនេះ ហ�ើយចំហុយរហូតដល់ឆ្អិន។ ជាទូទៅ គេចម្ិអនរយៈពេលពី២០ ទៅ៣០នាទី។ វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ឫស្សី គ្សួរ ាររបស់ប្រជាជនឡាវ​ទាងំ អស់ គឺប្រើវធិ ីបែបប្រពៃណី នេះដ�ើម្ចីប ម្ិអនបាយ ទីកន្លែង៖ ផ្សារក្រមួនតាឡាកសាវ ដំណ�ើ ប។ ទកី ្ុងរ វ�ៀងច័ន្ទ ប្រទេសឡាវ កញ្ច្រែ ងចំហុយបាយដំណ�ើ បនេះ គឺជាសម្ភា រៈចមិអ្នបែបប្រពៃណី សម្រាបប់ ្រជាជនឡាវទាងំ អស់ ដែលបានប្រើវាតាងំ ពីយូរលងណ់ ាស់មកហ�ើយ។ កញ្ច្រែ ងចហំ ុយនេះអាចប្រើសម្រាប់ចំហុយមូហ្បផ្សេងៗទ�ៀតក៏បានដែរ។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កនុង្ ផទ្ ះ

59ឆ័ត្រ ខានំ នេះគឺជាឆ័ត្របែបប្រពៃណី ដែលធ្វើនៅប៉ែកខាងជ�ើងនៃប្រទេសឡាវ។ ឆត័ ្រ គេប្រើវាសម្រាបក់ ារពារភ្លៀង នងិ កម្ដៅថ្ៃ។ង វតថុ្ធាតុដ�ើម៖ ឫស្សី ក្រដាស ការធ្វើឆ័ត្របែបប្រពៃណី កនុ្ងស្កុរ នេះ ស្ទើរតែបាត់បង់​ទៅហ�ើយ តែ ថ្នា ពំ ណ៌ ធមជម្ ាតិ និងដ�ើមជ័រ សំណាងល្អវាត្វូរ បានគេធ្វើឡ�ើងវញិ នៅពេលថីម្ៗនេះ។ ប្រភេទឆ័ត្រនៅកនុ្ង ស្កុរ នេះ គផឺ លតិ ដោយ​ប្រើដៃ ធ្វើពកី ្រដាសដែលមានជ្រលក់ពណ៌ ផ្សេងៗ ដែល ទកី ន្លែង៖ សារមនរីទ្ ជាតិឡាវ ប្រើសម្រាប់បន្លែ។ គេប្រើ​ជរ័ ធមមជ្ ាតលិ ាបល�ើឆ័ត្រនេះ ដ�ើម្កបី ារពារឆត័ ្រកុឲំ ្យខូច ទីក្ុងរ វ�ៀងច័ន្ទ ប្រទេសឡាវ ពេលត្ូរវទកឹ ។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផទ្ ះ

60 ប្រអប់ សពឺ ូ សឺពូ គឺប្រើជាប្រអប់សម្រាប់ដាក់មូហ្ប ឬសំល�ៀកបំពាក់នៅពេលដែល ប្រអប់ អក្ន នេសាទចេញសមុទ្រ។ សឺពូនេះ គធឺ ្វើពដី �ើមខុនល្ និងដ�ើមម�ើប៉ា វ (merbau) ហ�ើយគេធ្វើឲ្យវាឲ្យមានរាងមូលនៅផ្នែកកណ្ដា ល។ ចំណែកខ្សែលួស និងផ្ដៅ គឺ វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ ផ្ដៅ នងិ ខ្សែលសួ ត្វរូ បានគេប្រើសម្រាប់ធ្វើជាដៃយរួ របសប់ ្រអប់សពឺ ូ នេះ និងសម្រាបទ់ បគ់ ម្របឲ្យ ទីកន្លែង៖ សារមនទីរ្ ពភិ ពលោកជាតពិ នុធ្​ ជាប់។ ដូចនេះ មូហ្បនងិ សលំ �ៀកបពំ ាក់នៅខាងកុនង្ គឺមនិ ត្ូរវទឹកទេ។ មា៉ ឡេ ទកី ្រុងគូឡាឡាពំ រួ នៅពេលអតតី កាល ស៊ពី ូឈ�ភើ ាគច្រើនត្រវូ ប្រើដោយអកន្ នេសាទម៉ា ឡេ ប្រទេសម​ ា៉ ឡេស៊ី ដែលមកពីតំបន់សមុទ្រនៃប្រទេសមា៉ ឡេស៊ី។ ស៊ីពូឈ�កើ ៏ត្វរូ បានគេប្រើជាពោង នៅពេលដែលទូកលិចផងដែរ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផ្ទះ

កន្ទេល 61 ប៉ា លយុ (សាមា៉ ) ការត្បាញកន្ទេលផានដ់ ាន ់ គជឺ ាទូទៅប្រើសម្រាបគ់ េង។ សម្រាបឱ់ កាស បា៉ និច(ហលវី្ ពី ីន) ពិសេសៗ គេប្រើវាសម្រាប់ក្រាលពីល�ើរនាបផទ្ ះដែលធ្វើពីឫស្សី ឬឈ�។ើ នៅប៉ែក កន្េទល ខាងត្បូងរបស់ប្រទេសហល្ីវ ីពីន គេប្រើវាជាកន្ទេលសម្រាប់ការបន់ស្រន់ ជាកាដូ ឬជំនូន ឬក៏ជាប្រាក់​កនុ្ងការចំណាយធំៗ ឧទាហរណ៍ ដូចជាការទិញ គម ពីត វតុថ្ធាតុដ�ើម៖ សឹកល្ ផាន់នូស នងិ ​ (kumpit) ថមី្(ទូក)។ ការត្បាញកន្ទេលថីម្ៗ​គឺធ្វើដ�ើម្បីប្រើសម្រាប់សែនដល់ ថ្នា ពំ ណ៌ ចម្រុះ វញិ ្ញា ណខ័នធ្ ដូចជាសម្រាប់ដាកប់ ាយ ចានមូហ្ប និងម្លូដ ែលរ�ៀបចកំ នុ្ងពធិ ីសាសនា ទកី ន្លែង៖ សារមនីរទ្ ជាតហិ ល្ីវ ពី ីន ហ�ើយកន្ទេលចាស់ៗគឺប្រើសម្រាប់ក្រាលទ្រាប់ផលិតផលកសិកម្ម ដូ ចជា ទីក្ងរុ មា៉ នីឡា សា ច់ ដូ ង សួង្ ត និ ង កា វ ដ ែ ល សួង្ ត ។ កា រ ត្ បា ញ ក ន្ទេ ល ដ ែ ល មា ន ទំ ហំ ធំ គឺដ�ើម្ីបសម្រាប់ខច្ប់ថ្នា ំជក់ និងសម្រាប់ការដឹកជញូជ្ នអាបាកា(abaca)។ នៅពេលណាដែលគ្មា នមជ្ឈូសឈ�ើ គគឺ េប្រើកន្ទេលស​ ម្រាប់រុសំ ាកសព។ កា រ ត្ បា ញ ក ន្ទេ ល ប្រភេទនេ ះ គឺ ធ្វើដោ យ ស្រ្ដីន ៅ ទូ ទា ំ​ង ប្រទ េ ស ។ ការរ�ៀបចំត្បាញ គឺទាក់ទងនឹងសកមម្ភាពជាច្រើនរួមទាងំ ការកាត់ រុ ំ ការវណ័ ឌ្ ការចម្អិន ការសមួង្ត ការគូសឆូនត្ ៗ ការចោះ​ប្រហោង ការបនន្ទ ់ នងិ ជ្រលកព់ ណ៌ ។ ការច្នៃមូត៉ ត្បាញ គឺត្រូវបាន​ចងចាំ នងិ បនដ្ពមី យួ ជំនាន់ទៅមយួ ជនំ ាន់។ ក្រៅពីផាន់ដាន់ ក៏មានវតថុ្ធាតុដ�ើមជាច្រើនទ�ៀតដូចជា សាស៊ីត (sesed) ”រកុ ជ្ខ ាតិដ�ើមកកដ់ ែលដុះនៅតបំ នភ់ ក)់ ទកី ុង “tikog” (ដ�ើមដែលមាន សលឹ្កស្តើងហ�ើយតូចលអិត្ ) បូរ៉ ី “buri”(ដ�ើមត្នោ ត) សឹ្កល ចេកដែលសួង្ត និងផ្ៅដ ។ វតថុ្ធាតុដ�ើម​ទាងំ នេះ សព្វថ្ងៃត្ូវរ បានជំនួសដោយផ្លា សទិ្ច ដែលអាចប្រើបាន​ យូរប៉ុន្ដែ មនិ សមស្របទៅនងឹ អាកាសធាតុក្ដៅហ�ើយស�ើមរបសហ់ ល្ីវ ពី នី នោះទេ។ សម្ភា រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផទ្ ះ

62 ពាងថ្ម បឺណាយ(អ៊ីឡូកាណូ ) ប្រភេទពាងថ្ម គបឺ ្រើសម្រាបផ់ ្អា ប់ ឬកផ៏ ុទក្ បា៉ ស៊ី ”basi” (ស្រាកនុង្ ស្ករុ ) ពាងថ្ម នងិ សូកា “suka” (ទកឹ ខ្មេះ) ដែលស្រាទាងំ ពរី ​ប្រភេទនេះ គផឺ លតិ ពទី កឹ អពំ ៅផ្អា ប។់ ដូច្នេះពាងនេះ គឺត្ូវរ បាន​រក្សាទុកនៅកន្លែងមល្ប់ ឬធ្វើកន្លែងសម្រាបដ់ ាកន់ ៅខាង វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ដីឥដឋ្ ក្រៅផ្ទះ។ បឺណាយ ប្រភេទតូចៗ គឺប្រើសម្រាប់ទុកប៉ា កុង “bagoong”(បង្គា ទីកន្លែង៖ សារមន្ទីរជាតិហលីវ្ ពី ីន ឬប្រហុក) និងអំបលិ ហ�ើយទុកដាកល់ �ើធ្នើនៅឯចង្រ្កា នបាយ។ ទីក្ងរុ មា៉ នឡី ា បណឺ ាយ គមឺ ានវត្តមានតាងំ ពមី ុនអាណានិគមអេស្បញ៉ា នៅកុនង្ ប្រទេស សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផទ្ ះ ហល្វី ីពីន។វាត្ូរវបានជនជាតិចិនណែនាឲំ ្យប្រើសម្រាប់ផទុ្កវា៉ ន់កុន្ងការដឹកជញូជ្ ន ទៅមកទៅកាន់ប្រទេសចិន និងទៅកាន់ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយផ៍ ្សេងទ�ៀតដោយ ឆង្ល កាតទ់ កី ្ងរុ ដែលសព្វថ្ហងៃ ៅថាទកី ្ុរងវ ិហ្គា ន់ (Vigan City) នៅកនុង្ អ៊ឡី ូកូសសរ័ (Ilocos Sur) ដែលជាតបំ នព់ ាណិ ជក្ជ ម្មនៅកនុង្ ឡូសុន(Luzon) កនុង្ កឡំ ុងពេល មុនអាណានិគមអេស្បញ៉ា ។ ជនជាតិចិនជំនាន់មុនដែលមកតាងំ ទីលំនៅនៅទី ក្ុរងបានបង្ើតក ផលិតកម្មពាងប្រភេទនេះកុនង្ ស្រកុ ។ សព្វថ្ងៃ បឺណាយ គឺនៅតែត្វូរ បានផលិតនៅទីក្ុរងវ ិហ្គា ន់ (Vigan City) នៅអ៊ឡី ូកូសស័រ (Ilocos Sur) ដោយគ្សួរ ារពរី ដែលមានខ្សែស្រឡាយ ចិន។ ពាងដែលចាស់ៗ គឺចាត់ទុកជាមរតកពីដូនតានៅកនុ្ងគ្ួសរ ារ និងត្ូរវបាន គេដាកក់ នុង្ ផ្ទះសម្រាប់លម្រអ ឬដ​ ាក់ទកឹ នៅកនុ្ងសនួ ច្បារ។

63ខ្សៀ សកួ (ូ ទីងហងគំ្ អ៊ីតនិក អ៊ឡី ូកូ) នៅកុន្ងប្រទេសហល្ីវ ីពីនទាងំ ក្មេងទាងំ ចាស់ ប្ុរស និងស្រី គឺប្រើខ្សៀ ពបី ា៉ (ហលីវ្ ពី ីន) ដ�ើម្បីជក់ថ្នា ជំ ក់ដែលមូរដោយសឹ្លកថ្នា ។ំ បន្ទា ប់ពីជក់ ហ�ើយ គេយកខ្សៀនេះ ខ្សៀ ស�ៀតចូលទៅកនុ្ងសក់ ឬក្រណាត់គ្របក្បាល ឬមួក ឬពេលខ្លះទុកកុន្ងកាបូប ជាមយួ នឹងម្លូ ជាពិសេសនៅពេល ធ្វើដណំ �ើ រ។ វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ ប្លា សទចិ្ នងិ ដែក ទីកន្លែង៖ សារមនរទី្ ជាតិហល្ីវ ីពនី ក្រឡោ ម រ ប ស់ ខ្ស ៀ រ គឺ ធ្វើ ពី ឈ �ើ ឫ ស ្សី ដី ឥ ដ្ឋ ឬ ក៏ ដ ែ ក ទីក្ងុរ ​មា៉ នីឡា ហ�ើយ ដ ង ធ្វើដ�ើ ម ត្រែ ង ដ ែ ក ឬ ក៏ ផ្ាល សិទ្ ច ។ ខ្ស ៀ ប្រាក់ ដ ែ ល ធ្វើ ពី កា ក់ គឺដំបូងប្រើដោយអ៊ីឡូកាណូ (Ilocano) ដែលសិថ្តនៅភាគខាងជ�ើងឡូលូន (Luzon)។ ខ្សៀដែកផ្សេងទ�ៀត គឺធ្វើពីខ្សែទង់ដែង និងសម្បកខ្យង ហ�ើយតុបតែងជាមួយនឹងច្រវា៉ ក់ កាក់ និងខ្យង។ ពេលខ្លះគេភ្ជា ប់ដែកស្រួចៗ សម្រាបស់ ម្អា តក្រឡោមនៃខ្សៀ។ ខ្សៀនេះ គបឺ ុរសអន្កផលតិ ។ តាបា៉ កូ(ថ្នា ំជក់) គឺដំបូងនាំចូលទៅប្រទេសហ្វីលីពីនពីមូ៉ឡូកូស (Moluccas) ដោយជនជាតិព័រទុយហ្គា ល។់ នៅ សតវត្សទ១ី ៩ គេដាវំ ាកាន់តែ ច្រើនឡ�ើងនៅប៉ែកខាងជ�ើងនៃប្រទេសហ្ីវលីពីន ហ�ើយជាដំណាំពាណិ ជ្ជកម្ម និងជាប្រភពចណំ ូ លសម្រាប់រដ្ាឋ ភិបាលអាណានិគមអេស្បញា៉ ។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កនុង្ ផទ្ ះ

64 ក្រឡ ផេមប៉ា យាន ក្រឡប្រភេទនេះ គេប្រើសម្រាប់ដាក់អងក្រ ទឹក និងមូហ្បមួយចំនួននៅ ក្រឡ កនុ្ងគេហដ្ាឋ នផរឺ ៉ា ណាខាន (Peranakan home)។ ការផុទក្ ឥវ៉ា ន់កុន្ងក្រឡនេះ គឺដ�ើម្កីប ារពារកុំឲ្យមានសត្វលអិត្ ចូល ជាពិសេសគេគ្របវាជាមួយនឹងគម្របឈ�ើ វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ព័រសឡឺ ែន និងដែក ហ�ើយដាក់ឲ្យផុតព​ ដី ​ីដោយប្រើទម្រ។ ទីកន្លែង៖ សារមន្ទីរផរឺ ៉ា ណាខាន​ (Peranakan) គ្ួរសារផឺរ៉ា ណាខានជាច្រើន ចូលចិត្តក្រឡដែលមានរាង​ពងក្រព�ើ ប្រទេសសងឹ ហប្ ុរ ី ពហុកោណ ឬរាងដូចផ្លែស។ព្ឺ កនងល្ មក ក្រឡទាងំ នេះបានក្លា យជាមរតកដូនតាដ៏ មានតម្ៃលដែលបនដ្ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។ គេចាត់ទុកវាជាដ�ើមកំណ�ើ ត នៃជវី តិ និងជាតណំ រនៃវ​ង្ស​ត្រកូល ឬគ្ួរសារ។ សម្ភា រៈប្រើប្រាស់កុនង្ ផ្ទះ

កនូ ខ្ើនយថៃ 65 មូន ខ្វា ន់ មូន ខ្វា ន់(Mon Kwan) មានជាច្រើនពណ៌ ទំហំ និងមូ៉ត ព្រមទាងំ កនូ ខ្នយើ ថៃ មានប្រភេទផ្សេងៗទៅតាមតម្ូវរ ការរបស់អ្នកប្រើប្រាស។់ កូនខ្នើយរាងត្រីកោណ (ខ្នើយពូថៅ) គឺប្រើសម្រាប់ទ្រាបព់ េលអងុគ្យផ្ទា លន់ ៅល�ើឥដឋ្ ឬនៅល�ើកន្ទេល។ វតថុ្ធាតុដ�ើម៖ កប្បាសដែលត្បាញដោយ​ដៃ ចំ ណែ ក ឯ កូ ន ខ្នើ យ ​រា ង ច តុកោ ណ កែ ង វ ញិ មា ន ភា ព ល្អប្រស�ើ រ កនុ្ ង កា រ សសៃសូត្រកប្បាស ប្រើសម្រាបក់ លក់ ញ្ចឹងក ឬចង្េក ះផ្នែកខាងក្រោយ។ វាកជ៏ ាទ្រនាបច់ ង្េក ះនៅល�ើកៅអី ទីកន្លែង៖ យូថុង ខេតស្ត ូផាន់បូរ ី ឬ​សាឡុង។ ពេលខ្លះកគ៏ េប្រើវាជំនួសខ្នើយដេកផងដែរ។ ប្រទេសថៃ មូន ខ្វា ន ់ បានមកពកី ារច្រកកប្បាសចូលនៅកនុង្ សូត្រ ហ�ើយដេរស្រោប វាដោយស្រោមដែលធ្វើពីសំឡីកប្បាស ប៉ុន្ដែវេច​ខ្ចប់ជាដុំៗនោះទេ។ ជាទូទៅ គេច្រើនតែរចនាវាដោយការបា៉ ក់ ឬឌិនលម្អរជាក្រឡា ផ្សេងៗ។ ការរចនា និងគំនូរផ្សេងៗ ជាការចងអុ្លបង្ហា ញពីវប្បធម៌នៃក្រមុ ជនជាតិភាគតិច។ អវី្ដែល គរួ ឲ្យកតស់ ម្គា លន់ ោះគរឺ ាលក់ ្បាចរ់ ចនាមូត៉ ប៉ា ក់ ឬឌនិ នោះ គឆឺ ្លុះបញ្ចៃ ងអពំ វី ប្បធម៌ នៃក្រុមជនជាតិភាគតិចនៅលូ ថុ ង ខេតត្សូ ផាន់ បូ រ ី (Suphanburi)។ ជាងនេះទៅទ�ៀត ខ្នើយមូន ខ្វា ន់ ត្រូវបានគេច្នៃមូត៉ ទៅតាមចម្រៀងរបស់ជនជាតិ ឡាវ ហ�ើយត្វូរ បានគេត្បាញជាពិសេស​ដ�ើម្ីបយកទៅថ្វា យនៅប្រាសាទ នងិ ប្រើនៅតាមគេហដ្ាឋ ន។ សម្ាភ រៈប្រើប្រាស់កនុង្ ផទ្ ះ

66 ថាសស្លា មូល្ ឈ�ៀនមា៉ ក់ ថាសដាក់មូល្ស្លាបែបនេះ មានប្រភពមកពីតំបន់ខាងជ�ើងឈ�ៀងខាង ថាសស្លា ម្លូ ក�ើតនៃប្រទេសថៃ។ វាក៏ជាប្រអប់សម្រាប់ដាក់ គ្រឿងម្លូ ដូចជាសលឹ្កម្លូ គ្រាប់ស្លា និងកបំ ោរក្រហម ហ�ើយក៏ដូចជាទុកដាកឧ់ បករណ៍ ផ្សេងៗសម្រាបប់ ្រើកុន្ងការផ្សំ វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ និងថ្នា លំ ាបម្រាក់ ម្លូ ស្កឹល ម្លូ ប្រអប់ដាក់កំបោរ នងិ ស្ាល បព្រាកូរ កាបំ តិ ចិតគ្រាប់ស្លា នងិ ត្បាលប់ ុក។ ទីកន្លែង៖ បានថាអាវ អូបុ៊នរា៉ ឆាថានី នៅផ្ទៃខាងល�ើថាស គេលាបថ្នា មំ ្រាកព់ ណ៌ ខ្មៅ និងក្រហមក្រម៉ៅ ហ�ើយមានឆ្លា ក់ ប្រទេសថៃ ក្បាច់សាមញញ្មួយចំនួន។ សព្វថ្ងៃនេះសឹងតែគ្មា នក្មេងៗជំនាន់ក្រោយណាដែល ចេះហូបស្ាល ម្លូនេះទេ។ ដោយហេតុនេះ ទ�ើបគេធ្វើថាសម្លូនេះឡ�ងើ សម្រាប់ជា សម្ភា រៈប្រើប្រាស់កនុង្ ផទ្ ះ ការតុបតែងលម្រអ តែប៉ុណ្ណ ោះ។ ការទទួលទានស្លា ម្លូ វាមានលក្ខណៈជាធម្មតារបស់ជនជាតិថៃ នៅសតវត្សទី ២០។ កុន្ងអំឡុងពេលសង្គ្រា មលោកល�ើកទី២ នាយករដ្ឋមន្រ្ដីថៃ ហ្វៀលម៉ា សាល ផូបុលសុងក្រាម (Field-Marshal Pubulsongkram) បានព្យាយាមលុបបំបាត់ចោល នូវទម្លា ប់នេះ ដោយការអនុម័តច្បាប់ប្រឆាងំ ទៅ នងឹ ការទទលួ ទានមូលស្ ្ាល ។ ប�ើយោងទៅតាមមាត្រានៃទិវាវប្បធមជ៌ ាតកិ ុនង្ ឆ្ាន ១ំ ៩៤២ បានចែងថា ហាមកុំឲ្យទទួលទានស្លា ម្លូ ហ�ើយរាល់ការខាកស្ដោះស្ាល ម្លូនៅតាម ដងផូល្វ នងិ កន្លែងសាធារណៈនានាៗ ត្ូវរ បានចាតទ់ ុកជាទង្វើខុសច្បាប។់ នេះគឺ ជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់លោក ដ�ើម្បីធ្វើឲ្យមានទំន�ើបកមម្កុន្ង ប្រទេស។

សម្ាភ រៈកម្សានដ្ ៤ ิสนรอาก�ำ้่ดฝ

68 ល្បែងប្រជាប្យរិ បងវ្ ិលកនូ កង្ាហ ររបសប់ ្រទ េសប្ុ៊យរ ណេ យតូ ា-យតូ ា (ដូសុន) យូតា-យូតា(Utar-Utar) ឬគផឺ ាស តារកិ (Kipas tarik) មាននយ័ ថា គីផាស តារកិ (ប្ុយរ៊ ណេ/ម៉ា ឡេ) “ការធ្វើឲ្យកង្ាហ របក់ ដោយការរុញពីក្រោយ”។ វាជាប្រភេទល្បែងប្រជា ល្បែងប្រជាប្រិយបង្វិលកនូ ប្ិយរ ដែលយកលនំ ាតំ ាមកង្ាហ រ ឬ កស៏ ្ាល បចក្រ។ គេយកគ្រាបផ់ ្មែល ង្ឃុតមកចោះជា កង្ហា ររបសប់ ្រទេសប្៊ុយរ ណេ បីប្រហោង ហ�យើ ដោតព្ញរួ ឈ�​ចើ ូលកុនង្ ប្រហោងនោះ រមួ ជាមយួ ខ្សែ។ បន្ាទ បម់ ក គេត្ូរវ​ចងខ្សែឲ្យតឹងភ្ាជ ប់នឹងឈ�ើ។ នៅខាងចុងនៃព្ួរញឈ�ើនោះ គេទាញ​ វតុថធ្ ាតុដ�មើ ៖ គ្រាប់ផ្ែលមង្ុឃត ភ្ជា ប់ ជា មួ យ ប ន្ទះ ក ង្ហា រ ឬ ស្លា ប ច ក្រធ ្ើវ អំ ពីឈ �ើ ដ�ើ ម ្បីបង្ើក ត ឲ ្យ ទ ៅ ជា ខ្សែ នងិ ​ឈ�ើ គផី ាស(Kipas)។ គផឺ ាស តារកិ ឬយូតា-យូតា មនិ ត្រឹមតែជាឧប ករណ៍ គ្រឿងយនដ្ ទកី ន្លែង៖ សារមន្ទរី បច្ចេកវទិ ្យាម៉ា ឡេ ច្នៃប្រឌតិ ប៉ុណ្ណ ោះទេ វាកជ៏ ាល្បែងកម្សាន្ដសប្បាយ និងគរួ ឲ្យស្ចើង សស�ើរសម្រាប់ ប្រទេសប្ុយ៊រ ណេ ក្ងមេ ៗជនជាតិប្ុយ៊រ ណេ ដារុយសាឡមឹ កនុ្ងការធ្ើវឲ្យស្លា បចក្រវលិ អន្កលេងត្ូវរ តែបង្វិលព្រួញឈ�ទើ �ើបធ្វើឲ្យ ខ្សែវលិ ជុំវញិ បន្ទា ប់មកទាញខ្សែដ�ើម្បីឲ្យស្ាល បចក្រ វលិ បញ្រ្ចា ស់ទិសមកវញិ ។ ការធ្ដវើ ូចនេះ អាចធ្ឲើវ ្យខ្សែវលិ ជុវំ ញិ ​ព្ួរញ ទៅតាមទសិ ដៅនៃស្ាល បចក្ររបសក់ ង្ាហ រ ហ�យើ អនក្ លេងក៏គរួ តែទុកឲ្យខ្សែនោះរមូចូលវញិ តាមសម្លរួ ម្តងមយួ ៗ។ សម្ភា រៈកម្សាន្ដ

ល្បែងក្ាដ រអុកប្រជាប្ិយរ របសប់ ្រទេសប្ុយរ៊ ណេ 69 ផាសាង ផាសាង(Pasang) ជាភាសាសរសេរដែលមានន័យថា «ផែនការ» ល្បែងក្ដា រអុកប្រជាប្រិយ (set-up) គឺជាល្បែងក្ដា រអុកយុទសធ្ ាស្រដ្ ដែលលេង​ដោយគ្នា ពីរនាក់។ គេនយិ ម របសប់ ្រទេសប្យុ៊រ ណេ លេងល្បែងនេះនៅល�ើបន្ទះក្ដា រឈ�ើ ដែលមានទ្រង់ទ្រាយជាការ៉េ ហ�ើយមាន ក្រឡាចក្រត្រងគ្កាត់គ្នា ជា ចំណុ ចប្រសព្វដែលផ្គុំបានជាក្រឡាតូចៗនៅល�ើក្ដា រ វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ្រាបអ់ ុក និងឈ�ើ អុកទាងំ មូល។ នៅចំកណ្ដាលក្ដា រអុក​​មានចានមួយបណ្ោដ យប្រាពំ ីរសង់ទីម៉ែត្រ ទកី ន្លែង៖ សារមនទ្ីរជាតិប្ុរយ៊ ណេ និងទទឹងប្រាពំ ីរសង់ទីម៉ែត្រ សម្រាប់ដាក់គ្រាប់អុក ពណ៌ ស និង ពណ៌ ខ្ៅម ប្រទេសប្ុយរ៊ ណេ ចនំ ួន១២០គ្រាប់ ដែលគេហៅគ្រាបទ់ ាងំ នោះថា បួ “buah” (ផ្លែឈ�)ើ ។ បួ ទាងំ ដារុយសាឡមឹ នោះ មានគ្រាប់ពណ៌ ខ្មៅ ចំនួន៦០ និងគ្រាប់ពណ៌ សចំនួន៦០ ដែលត្វូរ បានគេ តម្រៀបមួយៗនៅល�ើ ក្រឡាអុកចំនួន៣០។ លក្ខខណឌ្ នៃការលែងល្បែងនេះ គឺអក្ន លេង ត្វូរ ​ប្រមូលគ្រាបអ់ ុក ឬគ្រាប់បួ ឲ្យបានច្រើនជាងគេ។ អក្ន ដែលមាន​ គ្រាប់បចួ ្រើនជាងគេ គឺជាអ្នកឈន្ ះ។ ផាសាង គឺជាល្បែងដែលតម្វូរ ឲ្យមានការគិតយា៉ ងប្ុរង ប្រយ័ត្ន នងិ មានយុទសធ្ ាស្រ្ដកនុង្ ការលេង។ ជាទូទៅល្បែងនេះ ច្រនើ តែមនុស្សស្រីលេងនៅ កុន្ងពធិ ីរ�ៀបមងគ្លការ។ ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្ននេះ ល្បែងផាសាង គេច្រនើ តែលេងនៅកុនង្ ចណំ ោមសិស្សសាលា ជា ល្បែងសម្រាប់ប្រកតួ ប្រជែងប្រចាសំ ាលារ�ៀន នៅកុន្ង ប្រទេស ប៊្ុរយណេ។ សម្ាភ រៈកម្សានដ្

70 សី េអសី សីជាប្រភេទល្បែងកម្សាន្ដសប្បាយដ៏ពេញនិយមមួយប្រចាបំ ្រទេស សី កមុពជ្ ា។ ក្បួននៃការលេងសីនេះ គអឺ ក្ន លេងត្រវូ ទាតស់ ីទៅល�អើ ាកាសឲ្យបានខ្ពស់ បំផុតតាមដែលអាចទាត់ទៅបានដោយគេអាចប្រើផ្នែកផ្សេងៗនៃ រាងកាយ វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ស្ឹកល ត្នោ ត ស្លា បមាន់ ដ�មើ ្បីទាត់ (ល�ើកលែងដៃ) ហ�យើ ទាត់វាពីអ្នកលេងមួយទៅអ្នកលេងមួយទ�ៀត។ នងិ ​ខ្សែ កាលពីមុនគេ​និយមយកស្ឹលកត្នោ តមកធ្វើជាសីដក់ ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្ននេះ គេធ្វើ​ ទីកន្លែង៖ ខេតសត្ �ៀមរាប ប្រទេសកមពុជ្ ា វាតាមរប�ៀបទនំ �បើ ដោយយកបន្ទះផលា្ស្ិទចមកចងភ្ាជ បព់ ីល�ើគ្នា មតង្ មយួ ៗ។ មានដ�មើ កំណ�ើ តមកពបី ្រទេសចនិ ជ�ៀនស៊ី (jianzi) មានអាយុកាល ដល់ទៅ២០០០ឆ្នា ហំ �យើ ។ ល្បែងនេះគេចាប់ផ្ើដមយកមកលេងកុន្ងសតវត្សទី៥ មុនគ្រឹសស្ដ ករាជ។ វាត្រូវបាន​ គេជ�ឿជាក់ ជាល្បែងដែលយកពីលនំ ាតំ ាមការលេង បាលទ់ ាតស​់ មយ័ ទនំ �បើ ដែលគេយកមកហ្វឹកហាតទ់ ាហាន។ ដោយ​ហេតុនេះហ�យើ គេឃ�ញើ មេទាហាន ឬឧត្តមសេនីយ ជនជាតិចិនមួយចំនួនលេងល្បែងជ�ៀនស៊ី នេះដ�មើ ្បីកម្សានស្ដ ប្បាយ កដ៏ ូចជា​បងកឹ្វ កូនទាហានផងដែរ។ ប្រហែលជា១០០០ ឆ្នា ំក្រោ យ ម ក ល ្ បែ ង ​នេ ះ ត្រវូ បា ន គេ និ យ ម លេ ង ពា ស ពេ ញ តំ ប ន់ អា ស៊ី ដោយមានឈ្មោះ និងក្បួនច្បាប់នៃការលែងល្បែងនេះផ្សេងៗគ្នា ទីតាមតំបន់។ ជ�ៀនស៊ី ក៏បានទៅដល់ទ្វីបអ៊ឺរបុ ៉ មុនសង្រ្គា មលោកល�ទើ ី២។ សម្ភា រៈកម្សានដ្

71ខលុ យ្ ខលយុ្ ខ្លុយ ជាឧបករណ៍ ល្បីឈ្មោះមួយរបស់ប្រទេសកមពុ្ជាកនុ្ងចំណោម ឧបករណ៍ តន្រ្ដីផ្សេងៗទ�ៀតដែលប្រខើ ្យលផ់ ្លុំ ។ ឧបករណ៍ ត​ ន្ត្រីនេះ ត្វូរ បានគេប្រើ វតថុធ្ ាតុដ�មើ ៖ ឫស្សី សម្រាប់ជាការប្រគុំតែឯង ឬប្រគុំសម្រាប់ជាផ្នែកមួយនៅកុន្ងក្មុរ ភ្លេងមហោរ ី ទកី ន្លែង៖ ព្រះដាក ខេត្តស�ៀមរាប ឬភ្លេងការ។ ប្រទេសកមពុជ្ ា ខ្លុយ ខ្មែរជាឧបករណ៍ តន្ដ្រីដ៏ដំណាស់មួយប្រចាតំ ំបន់អាស៊ី និងអាស៊ី អាគ្នេយដ៍ ែលមានតាងំ ពីសតវត្សទី៧មកម្ល៉េះ។ ខ្លុយ​ខ្មែរ គឺលកខ្ណៈស្រដ�ៀងគ្នា ទៅនឹងខ្លុយនៅប្រទេសចិន ដែលគេ​ហៅថា ឌីស៊ី (dizi) ដែលមានអាយុកាល ៧ ពានឆ់ ្ាន កំ ន្លងមកហ�យើ ។ សម្ភា រៈកម្សាន្ដ

72 រនាតឯក រនាតឯក រនាតឯកខ្រែម ជារ�ឿយៗត្ូវរ បានគេចាតទ់ ុកថា ជាឧបករណ៍ តន្ដ្រីលដំ ាប់ ឈានមុខមយួ កុនង្ ក្មរុ ភ្លេងខ្រែម ដោយសារតែវាមានតនួ ាទីចាបផ់ ្មើត ប្រគុមំ ុន ហ�យើ វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ដ�ើមឫស្សី និងឈ�ើ ជួនកាលតនំ ាលគ្នា ជាមួយឧបការណ៍ តន្ដ្រីផ្សេងទ�ៀត។ កុន្ងការប្រើឧបរកណ៍ នេះ គឺគេត្វូរ យក​ដងរនាតឯកពីរ មកគោះនៅល�ើបន្ទះឫស្សីតូចៗដែលមានចំនួន ទកី ន្លែង៖ ស�ៀមរាប ខេតតស្ �ៀមរាប ២១ បន្ទះ ដោយចែកជាបីជរួ ។ ប្រទេសកមុពជ្ ា ឧបករណ៍ តន្ត្រីរនាតឯកខ្មែរ មានច្រើនប្រភេទ និងច្រើន​សណ្ាឋ ន ដែលកុនង្ នោះរមួ មានរនាតដែក ដែលមានទ្រងទ់ ្រាយស្រដ�ៀងគ្នាទៅនងឹ រនាតឯក ដែរ ក៏ប៉ុន្ដែវាមានរាងចតុកោណកែង ព្រមទាងំ មានបន្ទះលោហធាតុចំនួន ២១ ខ្ទងត់ ែប៉ុណ្ណ ោះ។ រឯី រ​នាតធុងវញិ មានលកណ្ខ ៈធជំ ាង នងិ មានជ�ងើ ទម្រចនំ នួ ៤។ រនាត ធុងធំមានបន្ទះក្ដា រដល់ទៅ២២ខ្ទង។់ រនាតមយួ ប្រភេទទ�ៀត គរឺ នាតធាង ដែលមានបន្ទះលោហធាតុចំនួន១៦ខ្ទង់។ ទនមឹទ្ នងឹ ​នោះ គឺមានរនាតរប៉េងរប៉ុង ដែលគេនយិ មប្រវើ ាលេងកនុង្ ចណំ ោមតន្ដ្រីរបសជ់ នជាតភិ ាគតចិ គយួ ហ�យើ រនាត របសវ់ ាគេពុបំ ាតច់ ងភ្ជា បប់ ន្ទះក្ដា រនមី យួ ៗ ដូចរនាតផ្សេងៗដែលបានរ�ៀបរាបម់ យួ ចំនួនខាងល�ើនោះឡ�យើ ។ សម្ភា រៈកម្សានដ្

ឧបករណ៍ លេង ដាកុន 73 ឧបករណ៍ លេង ដាកនុ ឧបករណ៍ លេង ដាកុន ជាឧបករណ៍ សម្រាប់មនុស្សពីរនាក់លេង។ ឧបករណ៍ នេះគេធ្ើវនៅល�ើក្តាបន្ទះ ដោយមានរនធ្ចំនួន ២០ ដែលកនុ្ងនោះ វតុថ្ធាតុ ៖ ឈ�ើ មានរនតធ្ ូចៗចនំ នួ ១៨ នងិ រនធ្ធ ចំ នំ នួ ២ (នៅផ្កែន ខ​ ាងចុងសងខាងនៃឧបករណ៍ )។ រនតធ្ ចូ ៗមានដាកគ់ ្រាបធ់ ញញ្ជាត៩ិ គ្រាបទ់ ៅកនុង្ រនន្ធ មី យួ ៗ។អកន្ លេងម្នា កច់ ាបផ់ ្មដើ ទីតាងំ ៖ សារមនីរ្ទ ជាតឥិ ណ្ឌូនេស៊ី លេងល្បែង កម្សាន្នត េះដោយយកគ្រាបធ់ ញជញ្ ាតចិ ំននួ ៩ នងិ ដាកគ់ ្រាប់ធញ្ជញ ាតិ ទីក្រងុ ហ្សាកាតា នមី យួ ៗទៅកុនង្ រននធ្ មី យួ ៗ ហ�យើ ដាកព់ រី នខធ្ ាងស្ាដ េំ ដញ​ទៅរហូត។ នៅពេលគ្រាប់ ឥណ្ឌូនេស៊ី ធញជ្ញ ាតចិ ុងក្រោយត្វរូ បានដាកច់ ូលកុនង្ រនតធ្ ូចរចួ គេអាចយកគ្រាបធ់ ញជ្ញ ាតដិ ែល សថ្ិតកុន្ងរនធ្ទាងំ នោះ មកដាក់ចូលកុន្ងរនធ្នីមួយៗមដ្ងទ�ៀតដោយចាប់ពីរនធ្ខាង ស្ដា ទំ ៅដ​ ដែល (រនធត្ ូច និងធ)ំ ។ គេលេងបែបនេះរហូតគ្រាបធ់ ញជញ្ ាតចិ ុងក្រោយ ត្វរូ បានដាក់ចូលកុន្ងរន្ធដែលទទេរ។ នៅពេលរនធ្ទាងំ អស់ ត្រវូ ​បានដាក់គ្រាប់ ធញញ្ជាតិចូលគ្រប់អស់ហ�យើ អ្នកលេងនឹងត្រូវប្ដូរវេនទៅអ្នកលេងថ្មីម្នា ក់ទ�ៀត។ លែ្បងនេះនងឹ ចប់ នៅពេលគ្រាប​់ ធញជ្ញ ាតទិ ាងំ អសត់ ្វូរ បានដាកច់ ូលកុនង្ រនធ្ធ ំ នងិ មិនមានគ្រាបធ់ ញ្ញជាតនិ ៅសល់កុនង្ រនធ្តូចណាមយួ ។ អ្នកឈន្ ះគឺជាអនក្ ដែលដាក់​ គ្រាប់​ធញ្ញជាតបិ ានច្រើនបំផុតចូលកនុង្ រនធ្ធំ។ ល្បែងដាកុន គឺជាល្បែងសម្រាប់កុមារកុន្ងប្រទេសជ្វា ។ កុន្ងទីក្រុង ហ្សាកាតា ល្បែងដាកុន ត្រូវបានហៅថា ខុងក្លា ក់។ ជាទូទៅគ្រាប់ដាកុន គឺជា គ្រាប់ធញជញ្ ាតិ កេស៊ីក សាប៉ូឌីឡឡា (kecik sapodilla) ឬជាគ្រាបធ់ ញញជ្ ាតនិ ៃ ដ�ើមឈ�ផើ ្សេងទ�ៀត។ អន្កជំនាញជ�ឿជាក់ថា ល្បែងដាកុន មិនត្រឹមតែជាល្បែង មានកនុ្ងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីប៉ុណ្ណ ោះទេ តែល្បែងនេះអាចមានលេងកុន្ងប្រទេស ដទៃទ�ៀតជាច្រនើ កនុង្ ពភិ ពលោក។ វាអាចទៅរចួ ដែលល្បែង​ដាកុន នេះ អាចនាំ មកកុនង្ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីតាមរយៈពេលពកួ ព​ ាណិ ជកជ្ រភាគកណ្ដាលខាងក�តើ ឬ ពាណិ ជ្ជករឥណ្ឌា ។ កនុ្ងតំបន់​កណ្ដាលនៃជ្វា ល្បែងនេះត្វរូ បានក្េមងមកគ្រួសារ អភជិ នចូលចតិ ល្ត េងកម្សាន។្ត ជាភសុដ្តាង ដូចដែលយ�ងើ បានឃ�ញើ ថា នៅផ្កនែ ខាងចងុ សងខាងនៃបន្ទះក្ដា រឧបករណ៍ នេះ មានរបូ នាគ ដែលនមិ តិ ​សត្ ញ្ញា នៃអណំ ាច។ បច្ចុប្បន្ន មនុស្សគ្រាប់គ្នា អាចលេងល្បែងដាកុននេះបានដោយមិនប្រកាន់វណ្ណៈ សង្មគ ឡ�យើ ។ សម្ភា រៈកម្សាន្ដ

74 ឧបករណ៍ តន្តីរ្ សរឺ ណូ ៃ សរឺ ណូ ៃ(serunai)ជាឧបករណ៍ តន្ដ្រីដែលមានដ�មើ កណំ �ើ តនៅស៊ឡឺ ាត់ ឧបករណ៍ តន្ត្រី ផានចាង(Selat Panjang) សាក់ ស្រីឥន្ទ្រា ពូរ៉ា (Siak Sri Indrapura) ខេត្តរ៉ៃយូ(Riau) ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ វាជាប្រភេទតន្ដ្រីដែលផ្លុំខ្យល​់(ឧបករណ៍ ​ វតុថធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ នងិ ស្នែងក្របី ខ្យល)់ ​។ ឧបករណ៍ នេះមានរនច្ធ នំ នួ ប្រាពំ រី សម្រាប​់ បញ្ចេ ញសម្លេងខ្លា ងំ ឬខ្សោយ។ នៅផ្ែនកខាងចុងរបស់វាមាន លក្ខណៈរកី ធំ ដ�មើ ្បីធ្ឲវើ ្យរលកសម្លេងស្របទៅតាម ទីកន្លែង៖ សារមនទ្រី ជាតិឥណ្ឌូនេស៊ី ចង្វា ក់។ គេនយិ ម​លេងសរឺ ូណៃ ជាមយួ នឹងឧបករណ៍ តន្ដ្រីផ្សេងៗទ�ៀតកនុ្ង ពិធី​ ទីក្ុងរ ហ្សាកាតា ប្រពៃណ�ី ៀទំន�ៀមទម្លា ប់សប្បាយៗ ដូចជាពិធីមងគ្លការ និងការធ្វើបដិសណ្ឋា រ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កិច្ចដល់ចាស់ៗកនុ្ងភូមិ។ គេក៏និយមលេងវាសម្រាប់ជាលក្ខណៈបុគគ្លដែរ ឧទាហរណ៍ ដូចជាកនុ្ងកុនង្ ពធិ ីច្រូតកាត់ស្ូរវ ឬពេលកពំ ុងធ្វើការនៅទវី ាល។ អ្នប្រវត្តិវទិ ូមួយចំនួនជ�ឿថា ឧបករណ៍ តន្ដ្រីនេះមានប្រ វតិត្មកពីតំបន់ មជ្ឈឹមបូព៌ា អារ៉ា ប់ប៊ី ភឺស�ៀ (Arabia-Persia)។ នៅតំបន់មជ្ឹឈមបូព៌ានោះ វាត្វរូ បានគេដាក់ឈ្មោះផ្សេងៗគ្នា ដូចជា​សូរណៃ(surnai) ស៊ឺណៃ(sirnai) ឬកស៏ ានណៃ(shanai)។ ចង្ាវ ក់ភ្លេងដ៏ប្លកែ របសស់ រឺ ូណៃ អាចបញ្ចូលអារម្មណ៍ របស់អ្នកស្ដាប់​ឲ្យច្រៀង និងរានំ ៅតាមចង្វា ក់ភ្លេងរបស់វា។ ល�ើសពីនេះ ទៅទ�ៀត អត្ថបទភ្លេងរបស់សឺរូណៃ ច្រើនតែរ�ៀបរាប់អំពីស្នេហា មិតត្ភាព និង ក្រមសីលធម៌។ សរុបសេចកីមដ្ កអត្ថបទភ្លេងដល៏ អ្អ ស្ចា រ្យ រមួ ផ្សំជាមយួ ទនំ ុកភ្លេង រ ប ស់ សឺ រូ ណៃ អា ច ធ ្ើវ ឲ ្យ គ អន្ ក ស្ដាប់ មា ន អា រ ម្មណ៍ ​រ កី រា យ ស្រស់ ស្រាយ និងមានសេចកីសត្ ្ងប់។ សម្ាភ រៈកម្សាន្ដ

ល្បែងក្ដា រ 75 យតុ៉ ប៉ា ន់ របូ ភាពនេះ គរឺ បូ ក្ដា រល្បែងកម្សានប្ត ែបប្រពៃណី កូរ៉េហៅថា “យុត៉ ណល” ល្បែងក្ដា រយតុ៉ ប៉ា ន់ ។ ក្ដា រល្បែងនេះធ្អវើ ពំ ីក្រដាសប្រេង នងិ មានការតុបតែងលមដអ្ ោយរបូ សតបវ្ ្រជ�ៀវ ផ្កា នងិ អ​ ក្សរចនិ ដែល​មានន​ យ័ ថា អាយុវែង នងិ សុភមងលគ្ ។ ល្បែងនេះ ពេញនយិ ម​ វតុថធ្ ាតុដ�មើ ៖ ក្រដាស លេង​បំផុតនៅកុន្ងអំឡុងពេលបុណ្យឈប់សម្រាកប្រពៃណី កុន្ងប្រទេសកូរ៉េ ទីកន្លែង ៖ សារមនីរទ្ ជាតកិ ូរ៉េ បច្ចុប្បនន្។ យុត៉ ណូ រ ី (Yutnori) គជឺ ាល្បែងមយួ កុនង្ ចណំ ោមល្បែងកម្សានដត្ ែល ពេញនិយមបំផុតនៅកនុ្ងប្រទេសកូរ៉េ។ អ្នកលេង​គប់ដុំឈ�បើ ួន (យុត៉ ) ទៅល�ើ ហ�យើ រាបច់ នំ នួ ដុឈំ �ដើ ែលនៅខាងល�ើ នងិ ខាងក្រោម។ មានការបែងចែកការលេង ល្បែងជាប្រាសំ ម្រាប់​ការធ្លា ក់ចុះ និងមិនធា្ល ក់នៃដុំឈ�ើ។ ប្រសិនប�ើដុំឈ�ើមួយ​ ឡ�ងើ ទៅល�ើ ហ�យើ ដុឈំ �បើ ីផ្សេងទ�ៀតធ្ាល ក់ចុះក្រោម មាននយ័ ថា “ឌូ” ហ�យើ អន្ក លេងអាចរកំ ិលគ្រាបត់ ណំ ាងរបសខ់ ្លួនបានមយួ កា។ំ ប្រសិនប�ើដុឈំ �ពើ រី ឡ�ងើ ល�ើ នងិ ពរី ទ�ៀតធ្ាល កច់ ុះក្រោម មាននយ័ ថា “ជេ” ហ�យើ អកន្ លេងអាចរកំ លិ គ្រាបត់ ណំ ាង របស់ខ្លួ នបានពីរកាំ។ ប្រសិនប�ើដុំឈ�ើបីឡ�ើងល�ើ និងមួយធ្ាល ក់ចុ ះក្រោម មានន័យថា “ជអី ុល៊ ” ហ�យើ អកន្ លេងអាចរកំ ិលគ្រាបត់ ណំ ាងរបស់ខ្លួនបានបីកា។ំ ប្រសិនប�ើដុឈំ �ទើ ាងំ បនួ ឡ�ងើ ល�ើ មានន័យថា “យុត៉ ” ហ�យើ អនក្ លេងអាចរកំ ិល គ្រាប់តំណាងរបស់ខ្លួ នបានបួនកាំ។ ប្រសិនប�ើដុំឈ�ើទាំងបួនធ្ាល ក់ចុះក្រោម មានន័យថា “មូ”៉ ហ�យើ អកន្ លេងអាចរកំ ិលគ្រាប់តំណាងរបសខ់ ្លួនបានប្រារំ កា។ំ នៅល�ើក្ដា រល្បែងនេះមាន២៩ស្ាថ នីយ។ កនុ្ងចំណោមស​ ្ថា នីយទាងំ នេះ ២០ស្ថា នយី បង្កតើ បានជារាងរងង្វ ់ នងិ ប្រាបំ ួនស​ ្ាថ នយី បង្កតើ បានខ្សែបន្ទា ត់កាត់ គ្នានៅកនុង្ រងងវ្ ។់ ក្ដា រល្បែងនេះម​ យួ ប្រភេទទ�ៀត មានរាងចតុកោណកែង នងិ មាន បន្ាទ ត់ទ្រេតកុនង្ ចតុកោណកែង។ អ្នកលេងអាចរកំ ិលគ្រាប់តណំ ាងរបស់ខ្លួនបាន​ បនួ កាំ អាស្រ័យល�ើការបែងចែកការលេងដុឈំ �។ើ សម្ភា រៈកម្សាន្ដ

76 ឧបករណ៍ តន្តរី្ គែន ឧបករណ៍ តន្រីត្ គែន គឺជាឧបករណ៍ ផ្លុំបែបបុរាណដែលធ្វើឡ�ងើ ពីឈ�ើ ឧបករណ៍ តន្តរ្ី កាត់ជាកង់ៗផ្គុំបញ្ចូលគ្នា និងត្ូវរ បានយកទៅដុត រចនា​លម្អ និងលាបពណ៌ ឱ្យភ្លឺរលោងស្ាអ ត។ ជាធមត្ម ា គេលេងឧបករណ៍ នេះសម្រាបប់ ្រគុតំ ន្រីតឡ្ ាវបុរាណ។ វតថុធ្ ាតុ ៖ ឫស្សីស្ដងើ ឈ�ើ ក្រមនួ ឃ្មុំធមមជ្ ាតិ ឧបករណ៍ តន្ត្រីឡាវបុរាណនេះ គជឺ ាឧបករណ៍ ភ្លេងរបស​់ បុព្វបុរសយ�ងើ ទកី ន្លែង ៖ សារមនទ្ីរជាតិឡាវ និងនៅតែប្រើប្រាស់រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ឧបករណ៍ ​តន្ត្រីនេះ គឺឧបករណ៍ មួយកនុ្ង ទីក្រងុ វ�ៀងច័ន្ទ ប្រទេសឡាវ ចំណោមឧបករណ៍ មួយចំនួនទ�ៀត ដែលត្វរូ បានគេលេងនៅកុន្ងពិធីបុណ្យ ប្រពៃណី នងិ សាសនាដចូ ជាបណុ ្យពធិ ីបណុ ្យផាវតី (ឬគេហៅថាបណុ ្យព្រះវេសនរ្ដ / វេសន្តា ឡា) បុណ្យបាញ់ហ្វៃ (បាញ់កាជំ ្រួច) បុណ្យវតថ្ត ាតល់ ងួ នងិ បុណ្យអុទំ ូក។ ជាប្រពៃណី បុរសឡាវវយ័ ក្ងេម ជាអក្ន លេង​ឧបករណ៍ តន្ត្រីគែននេះនៅជុវំ ញិ ទីក្ងរុ កនុ្ងគោលបំណងទាកទ់ ាញ​ស្ត្រីវយ័ ក្មងេ ។ តាមទស្សនៈប្រជាជនតំបន់ អន្កដែលរស់នៅកុន្ងសាលា (ទីលាន សាធារណៈ ដែលមានឈ្មោះដូចជាជាភាសាថៃ នងិ ខ្រែម ) ទទលួ ទានបាយដណំ �ើ ប ស្លៀកសពំ តផ់ ាសនិ (សូមម�លើ ​ពាក្យផាសនិ កុនង្ ស�ៀវភៅនេះ) នងិ ស្ដាបត់ ន្រ្ដីគែន ជាទូទៅ ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាប្រពៃណី ឡាវ។ ឧបករណ៍ តន្ត្រីគែន កជ៏ ាឧបករណ៍ តណំ ាងឱ្យសរ្គ ដុងសាន់ ដែលជ�ឿថា ត្រូវបានបង្កើតឡ�ើងចន្លោះសតវត្សរទ៍ ី៦មុនគ្រិសត្សករាជ និងសតវត្សរទ៍ ីបី គ្រិស្តសរាជ។ ស្គរទាងំ នេះត្ូរវបានរកឃ�ញើ នៅតំបន់ជាច្រើនខុសៗគ្នា នៃតំបន់ អាស៊ីអាគ្នេយ។៍ ឧបករណ៍ តន្រ្តី​គែន និងភ្លេងឧបករណ៍ នេះមានប្រភពមកពីខេត្ត សាឡាវា៉ ន់ ដែល​បទចម្រៀង នងិ ភ្លេងសាឡាវា៉ នជ់ ាប្រពៃណីបុរាណមួយ។ សម្ភា រៈកម្សាន្ដ

សរ្គ គង 77 សរ្គ គង សគ្ររគង ធ្វើឡ�ើងពីឈ�ើ ស្បែកក្របី និងស្ាព ន់ ដែលត្ូវរ បានរចនា សម្រាបល់ មសអ្ រគ្ ។ បាតឈ�នើ ៃសរ្គ នេះត្រវូ ​បានលាបថ្នា ពំ ណ៌ ឱ្យភ្លឺរលោង។ ជាធមតម្ ា វតថុ្ធាតុដ�មើ ៖ ឈ�ើ ស្បែក និងស្ាព ន់ សរគ្ នេះមានសងខាង ដែល​ត្ូរវបានប្របើ ្រាសក់ ុនង្ ការប្រគុតំ ន្ត្រីបុរាណឡាវ។ ទីកន្លែង ៖ សារមនរី្ទ ជាតឡិ ាវ ទីក្ងុរ វ�ៀងច័នទ្ ប្រទេសឡាវ ដូចគ្នា នងឹ ឧបករណ៍ គែនដែរ (សូមម�លើ ទពំ រ័ មុន) សរគ្ គងត្រូវបានលេង ជាមួយឧបករណ៍ ប្រពៃណី ឡាវផ្សេងទ�ៀតកនុ្ងពិធីបុណ្យផ្សេងៗពេញមួយឆ្ាន ។ំ ទោះបីកុនង្ ប្រទេសឡាវមានជនជាតដិ �មើ ​ភាគតចិ ខសុ ៗគ្នា រសន់ ៅនងិ មានឧបករណ៍ ភ្លេងជាច្រើនខុសៗគ្នា ក៏ដោយ ក៏ជាទូទៅ សគ្រនេះត្វូរ បានប្រើប្រាស់នៅទូទាងំ ប្រទេស ហ�យើ សគ្រនេះមានលក្ខណៈពិសេសដូចគ្នា កុន្ងពធិ ីបុណ្យផ្សេងៗ។ សម្ាភ រៈកម្សានដ្

78 ល្បែងបងវ្ ិល ល្បែងបងវ្ ិល ហ្គេសសងី៊ យរូ ី ល្បែងហ្គេសស៊ីង យូរ ី (gasing uri) គជឺ ាល្បែងមានប្រជាប្រិយខ្លា ងំ នៅកនុ្ងតំបនគ់ េឡាងំ តាង នងិ តេរាងំ ហ្គា នូ (Kelantan and Terengganu) ។ វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឈ�ើ និងស​ ណំ បា៉ ហាងំ ការលេងល្បែងនេះ គឺជយួ រតឹ បនឹងត្ ទនំ ាក់ទនំ ងរវាងអ្កន លេង។ ជាធម្តម ា គេលេង ដែក និងសំណ ល្បែងនេះសម្រាប់ជាការប្រកួតគ្នា រវាងមនុស្សពីរក្មុរ មកពីភូមិខុសគ្នាដែលនៅ កនុ្ងស្ុករ តែមួយ។ ជាទូទៅ ល្បែងនេះត្វរូ ការអន្កជំនួយពីរនាក់។ ម្នា ក់ជា​ ទីកន្លែង ៖ សារមនទ្ីរជាតិពនុធ្វទិ ្យា​ អ្កន កាន់កូកុក (cokok) និងម្នា កទ់ �ៀតជាអកន្ ចោលដុហំ ្គេសស៊ីង (gasing) ។ ពភិ ពលោកម​ ា៉ ឡេស៊ី ក្ុមរ នីមយួ ៗនឹងប្រកួតគ្នា កុនង្ ការចោល និងបង្វិល​ដុំហ្គេសស៊ីង ចនំ ួនប្រាពំ ីរដង ទីក្រងុ គូឡាឡាពំ រួ កនុ្ងល្បែងមួយល�ើក។ ប្រទេសម៉ា ឡេស៊ី ក្រមុ ណាដែលអាចបង្វិលដុំហ្គេសស៊ីង បានយូរជាងគេ គឺជាអនក្ ឈន្ ះ។ កណំ តត់ ្រាកនងល្ មកអកន្ ដែលបង្វិលបានយូរជាងគេ គមឺ ានរយៈពេលពរី ម៉ោ ងកន្លះ។ ក្រុមដែលចាញ់ល្បែងកម្សានន្ត េះចនំ នួ ប្រាពំ រី ល�កើ ជាបៗ់ គ្នា ត្ូវរ បង្វិលដុហំ ្គេសស៊ងី នេះចនំ នួ ប្រាពំ រី ដងបន្ថែមទ�ៀតជាការសងដលក់ ្ុរមឈន្ ះ។ ជាធមតម្ ា ល្បែងកម្សានត្ ត្ូរវបានគេលេងជារ�ៀងរាល់ពីរសប្តាហ៍ម្តងកនុ្ងរយៈពេលពីរឆ្ាន ំ អាស្រ័យល�ើ ការពិភាក្សាគ្នា រវាងភាគទី ាងំ ពរី ដែលប្រកួតគ្នា ។ សម្ាភ រៈកម្សានដ្

ឧបករណ៍ លេង 79 ឧបករណ៍ លេង គ័រសាងំ ឧបករណ៍ លេង គ័រសាងំ ត្វរូ បានប្រើប្រាស់ជាល្បែង​កម្សានត្សម្រាប់ ធ្ើវតេសចត្ ិត។ត្ ល្បែងនេះមានប្រភពមកពីពកួ កុល​សមន្័ព ធ្ចាគុន(កុលសមពន្ ធ្អូរែង វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ផ្ៅដ អាស្កលី នុ្ងតបំ នប់ ា៉ ហាងំ នងិ ដូហ័រ)។ តាម​រយៈជំន�ឿរបស់ពួកកកុលសម្ន័ព ធច្ ាគុន ទីកន្លៃង ៖ សារមនីរទ្ សិប្បកមអ្ម​ ូរែងអាសល៊្ី គឹជាធម្មតាឧបករណ៍ លេង គ័រសាងំ លេងនៅពេលចេញទៅប្រមាញ់នៅកុន្ងព្រៃ ទីក្ងុរ គូឡាឡាពំ រួ និង​អាចប្រ​ើ ប្រាស​់សម្រាប់ការពារការវាយប្រហារពីសត្វព្រៃ។គេ​​ចោល​ឧបករណ៍ ​ ប្រទេសម៉ា ឡេស៊ី លេង គ័រសាងំ ទៅសត្វព្រៃ ដ�ើម្បីបន្លំវ​ ាពី​ការវាយ​ប្រហារ។ តាមម​ការដំណាល នៅពេល​គេបោះ​ឧបករណ៍ នេះ​ទៅស​ ត្វព្រៃ សត្វព្រៃនងឹ ​លេងជាមយួ ឧបករណ៍ នេះ ហ�យើ វាមិនចាបអ​់ ារម្មណ៍ ​ល�មើ នុស្ស ឬ ជនរ​ងគ្រោះទ�ៀតឡ�យើ ។ ឧបករណ៍ គរ័ សាងំ ត្វូរ បានគេយកមកប្របើ ្រាសស់ ម្រាបជ់ ាការល្បងរវាង អកន្ លេងច្រនើ នាកដ់ ែលតាមចែចងន់ ារ ីម្នា កធ់ ្ជើវ ាប្រពន។ធ្ អកន្ ដែលអាចដោះស្រាយ ល្បងនៃល្បែងនេះបានមុនគេ គ​ឺជាអ្កន ឈន្ ះ នងិ មានសិទ្ធិរ�ៀបការជាមួយនារ ីនោះ បាន។ ឧបករណ៍ គ​ រ័ សាងំ មានច្រនើ ប្រភេទ នងិ ជាធមត្ម ា មានទហំ ខំ ុសៗគ្នា ចាបព់ ី ១៥ សងទ់ ីម៉ែត្រ ទៅ ២០ សង់ទីម៉ែត្រ។ វាមានបច្ចេកទេស​ត្រឹមត្វូរ កនុង្ ការដោះ ស្រាយល្បែងគរ័ សាងំ ។ សម្ាភ រៈកម្សានដ្

80 ឧបករណ៍ តន្រ្ដី រេបាក់ ឧបករណ៍ តន្ត្រី រេបាក់ គជឺ ាឧបករណ៍ បែបប្រពៃណី មយួ ប្រភេទដែលមាន ឧបករណ៍ តន្រ្ដី ប្រភពមកពកី ុលសមន្័ព ស្ធ មឺ ីលៃ (Semelai)។ កុលសមន្ព័ សធ្ មឺ ីលៃ គជឺ ាកុលសមន្ព័ ធ្ មយួ កនុង្ ចណំ ោមកុលសមន្ព័ ទធ្ ាងំ ១៨នៃក្មុរ ជនជាតអិ ូរែងអាសល្ី ប្រទេសមា៉ ឡេស៊។ី វតថុធ្ ាតុដ�មើ ៖ ឈ�ខើ ្លឹម ត្រឡោកដូង ការលេង​ឧបករណ៍ តន្រ្តីប្រើខ្សែនេះ គឺដូចគ្នា នឹងវយី ូឡុង ហ�ើយជាធម្មតា ស្បែកត្រីភូសហ្វ៊ឺ និងខ្សែនីឡុង លេងដោយបុរសកុលសម័ព្នធ្សឺមីលៃ កុន្ងអំឡុងពិធីបុណ្យជួបជុំកុលសម័ព្នធ្ ទកី ន្លែង ៖ សារមនីរ្ទ សបិ ្បកមអ្ម​ ូរែងអាស្៊លី សឺមីលៃ។ ពេលខ្លះ គេលេងឧបករណ៍ នេះ កុន្ងពេល​សម្រាកកម្សានត។្ ជាធមម្តា ទីក្ងរុ គូឡាឡាពំ រួ គេលេងឧបករណ៍ តន្រ្តីនេះជាមយួ ឧបករណ៍ តន្រ្តីដទៃទ�ៀត ដូចជា កេរាងំ ទងី នងិ ប្រទេសម៉ា ឡេស៊ី ប៉ែនសូល។ ផ្ែនកដែលគួរចំណាប់អារម្មណ៍ បំផុតនៃឧបករណ៍ នេះ គឺ​ក្បាលរបស់ រេបាក់ ដែលធ្វើពីត្រឡោកដូ ង និងរុដំ ោយ​ស្បែកត្រីភូ សហ្វឺ (puffer) ជុំវញិ ក្បាលរបស់វា។ គេប្រើស្បែកត្រីភូហ្វឺ ដោយសារតែស្បែកត្រីនេះមានក្រឡា លបអ្ ្ែលក និងមានជាតិស្ិអត និង​រអិលពីធម្មជាតិ។ ផ្ទៃស្បែករបស់ត្រីភូសហ្វឺក៏អាច បង្កតើ ជាសឡំ េងកាន់តែពរិ ោះថែមទ�ៀតផង។ សម្ាភ រៈកម្សាន្ដ

ឧបករណ៍ លេងកម្សានត្ 81 ឧបករណ៍ លេងកម្សានត្ បាទកី ឧបករណ៍ នេះ ត្រវូ បានធ្ើវពីឈ�កើ ាត់ផ្គុំបញ្ចូលគ្នាហ�យើ មានដាបំ ្រាក់។ ក្មេងប្រុស នងិ មនុស្សពេញវយ័ លេងឧបករណ៍ នេះ​នៅក្រៅផ្ទះ។ គេចងខ្សែវែងរុ ំ (មា៉ រ៉ា នោវ) នៅផ្នែកខាង ក្រោ មនៃឧបករណ៍ នេះដោយភ្ាជ ប់នឹងមេដៃ និងចង្អុលដៃ រួចបោះវាទៅល�ើដី ដោយទាញ​កន្ត្រា ក់ខ្សែ ដ�ើម្បីឱ្យឧបករណ៍ នេះវលិ ។ ត្រាបំ ៉ូ (ហ្វីលីពីន) ឧ ប ក រ ណ៍ នេ ះ អា ច ធ ្ើវ ពីឈ �ើ ​ធ មម្ តា គ្រប់ ប្រភ េ ទ ស ម្រាប់ លេ ង ក ម្ សា នត្ កពំ លូ វតថុធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឈ�ខើ ្លឹម ប្រាក់ ប៉ុ ន្តែ ស ម្រាប់ កា រ ប្រកួ ត ​គ្នា វ ញិ គេ យ ក ឈ �ើខ្លឹ ម ៗ ម ក ធ ្វើ ឧ ប ក រ ណ៍ នេ ះ ។ នងិ ដែកគោល គោលបំណងនៃ​ល្បែងនេះ គឺធ្ើវយា៉ ងណាឱ្យឧបករណ៍ នេះវលិ បានកាន់តែយូរ ទីកន្លែង ៖ សារមនីរទ្ ជាតិហ្វីលីពនី នងិ /ឬ ធ្ើឱវ ្យឧបករណ៍ មួយទ�ៀតខូច ឬ ដលួ ឈបវ់ លិ ។ ទីក្ុរងម៉ា នីល មានក្ុរមជនជាតិខុសៗគ្នានៅកុន្ងប្រទេសដែលលេង ឧបករណ៍ នេះ ដូចជាក្មរុ ជនជាតអិ ៊ីហ្វូហ្គៅ នងិ បុនតុចដែលរសន់ ៅតាមជរួ ភំន្ក្មុរ ជនជាតហិ ានុនូ- មែងយា៉ នរ់ ស់នៅល�ើកោះមីនដូរូ ក្មរុ ជនជាត​ិមុល៉ បុក តាដាណៅ និងប៉ា ឡាវំ៉ា ង រស់នៅកនុ្ងខេត្តប៉ា ឡាវ៉ាំ ង និងក្មរុ ជនជាតិម៉ា រា៉ ណៅ និងម៉ា គវ្ីនដាណៅ រស់នៅល�ើកោះ​មីនដាណៅ (Ifugao and Bontoc of the Cordillera; the Hanunóo-Mangyan of Mindoro; the Molbog, Tagbanua and Pala’wan of Palawan; and the Maranao and Maguindanao of Mindanao.)។ ឧបករណ៍ បង្វិលនេះដែលមានទំហជំ ាងគេ ដែលជាធម្មតាត្រវូ បានគេដាជំ ាមួយ ប្រាក់ ឬគុ ជខ្យង គឺជាឧបករណ៍ បង្វិលរបស់ជនជាតិម៉ា រា៉ ណៅ។ សម្រាប់ ឧបករណ៍ ដែលដាជំ ាមួយទងដ់ ែង គឺជាឧបករណ៍ របសជ់ នជាតមិ ា៉ គីន្វ ដាណៅ។ បច្ចុប្បនន្ គេឃ�ញើ ក្ងេម ប្រសុ ៗលេងឧបករណ៍ បង្វិលនេះ ដែលធ្ឈវើ �ខើ ្ចី នងិ មានទហំ តំ ូចៗនៅកុន្ងរដូវក្ដៅ ឬ ពេលវសិ ្សមកាល។ សម្ភា រៈកម្សានដ្

82 សីដក់ សដី ក់/បាលផ់ ្ដៅ សីដក់ គឺជាល្បែងទាត់បាល់ធ្វើពីផ្ដៅ ដែលគេហៅបាន​ម៉្យាងទ�ៀតថា ស៊ីប៉ា (Sipa) ។អក្ន លេងល្បែងនេះ ត្រូវឈរពទ័ ជ្ធ ា​រងង្វ ់ រចួ ទាតស់ ដី កទ់ ៅវញិ ទៅមក វតុថធ្ ាតុដ�មើ ៖ ផ្ៅដ ដោយទាតឱ់ ្យបានយូរតាមដែល អាចធ្ទើវ ៅបានកុឱំ ្យសដី កធ់ ្លា កដ់ លដ់ ។ី អក្ន ដែល ទីកន្លែង ៖ សារមន្ទរី ជាតហិ ្វីលីពីន ធ្ើវឱ្យសីដក់ធ្ាល ក់ដល់ដីគឺជាអន្កចាញ់ ចំណែកអន្កដែលធ្វើឱ្យ សីដក់ធ្ាល ក់ដល់ដី​ ទីក្ុងរ មា៉ នីល តិចជាងគេ គឺជាអ្នកឈន្ ះ។ កនុ្ងអំឡុងពេលសថិ្តក្រោមការត្រតួ ត្រារបស់អាមេរកិ ល្បែងនេះត្ូរវ បានកែប្រែដោយបែងចែក​អកន្ លេង​ទៅជាពរី ក្ុរម ដោយក្មុរ ទាងំ ពរី សម្ាភ រៈកម្សានដ្ លេងទាត់សីដក់នេះរលំ ងសំណាញ់ ដែល ដាក់លាតសន្ឹធងនៅចំកណ្ដាល។ អកន្ លេងប្រកើ ែងជ�ងើ នងិ ចហំ �ៀងប្រអបជ់ �ងើ ដ�មើ ្បីទាតស់ ដី កន់ េះ។ កុនង្ ចណំ ោម ក្ុរមមូស្លីមហ្វីលីពីនមួយចំនួន អ្នកលេងមានបច្ចេកទេសច្រើនកនុង្ ការទាត់សីដក់ ឱ្យចូលទៅកុន្ងកន្ត្រក ដូចគ្នា នងឹ កឡី ាបាលប់ ោះដែរ។ ជាប្រពៃណី ពកួ អភជិ នមា៉ រា៉ ណៅ លេងសដី កន់ េះកុនង្ អឡំ ុងពេលជួប ជុគំ ្នា ពសិ េសនៅទីធ្លា មុខផ្ទះ បុរាណតូរហូ ៉្គា ន់ (torogan)។ កាស៊ីបា៉ សា មែងហ្គីស (Kasipasamanggis)គជឺ ាល្បែងសដី កម់ យួ ប្រភេទដែលមានរប�ៀបលេងខសុ គ្នា ដោយអន្កលេងត្រូវទាត់សីដក់នេះឱ្យចំប្រអប់តូចដែលចងព្យួរ នឹង​មែងហ្គីស (manggis) (បង្គោលឫស្សី)។ អកន្ ដែល​ទាតស់ ដី កត់ ្វូរ ចបំ ្រអប់ នងិ ធ្លា កច់ ុះក្រោម នឹងទទួល បានរង្វា ន់។ ជាធម្មតា ល្បែងកាស៊ីបា៉ នេះ ជាល្បែងសម្រាប់បុត្រា នៃស្ដេចសុ៊លតង់ សម្រាប់ប្រកួតគ្នា ជាមួយសាច់ញាតិរាជវង្សផ្សេងទ�ៀត ហ�យើ នរណាដែលទាត់សីដក់នេះបានខ្ពស់ជាងគេ និងបានចូលកុន្ងបន្ទប់នៃបុត្រីស្ដេច សុល៊ តង់ ឬ ឡាមីន (lamin) នងឹ ត្រូវរ�ៀបចអំ ភសិ េកឱ្យជាមួយព្រះនាង។

ឧបករណ៍ តន្រីត្ 83 ឧបករណ៍ តន្រតី្ អហឺ ៊ូ ឧបករណ៍ តន្រ្តី អឺហ៊ូ (erhu) គឺជាឧបករណ៍ ដែលមានខ្សែពីររបស់ ចិនបុរាណ មានកវែង ហ�យើ តួឧបករណ៍ ធ្ពវើ ីឈ�ើ នងិ មាន​ដងឈ�សើ ម្រាបក់ ូដ។ វតថុធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឈ�ើ ដែក ឧបករណ៍ តន្ត្រី អហឺ ៊ូ ត្វរូ បានតុបតែងលមជ្អ ាមយួ របូ ក្បាលនាគនៅផ្កនែ ខាងល�នើ ៃ ទកី ន្លែង ៖ សារមន្ទរី ជាតសិ ងឹ ្ហបុរ ី ឧបករណ៍ ។ ឧបករណ៍ តន្រ្តីនេះជាឧបករណ៍ តន្រ្តីលេងតែឯង និងលេង នៅកុន្ងវង់ភ្លេងតូច និង​វងភ់ ្លេងធ។ំ ដ�មើ កណំ �ើ តនៃឧបករណ៍ នេះ មានប្រភពមកពសី មាគមត​ ន្រ្តី នងិ ល្ខោ ន សិល្បៈកម្សាន្តអឺវូ ៉ (Er Woo) ដែលត្ូរវបានបង្ើកត​កុន្ងឆ្នា ំ ១៩១២ ដោយក្មរុ អកន្ ជនំ ញួ តៅឈូ (Teochew) កុនង្ ​ប្រទេសសងឹ ្ហបុរ។ី សមាគមនេះ មានគោលដៅ ល�ើកកមព្ស់​វង់ល្ខោ ន និងតន្រ្តី ដែលមានប្រភពមកពីខេតត្ហ៊ូបៃ (Hubei) ប្រទេសចិន កនុ្ងសតវត្សរទ៍ ី១៦។ ទម្រង់សិល្បៈទាងំ នេះ បានផ្សព្វផ្សាយបនិ្ដច​ មដ្ងៗ និងត្រឹមសតវត្សរទ៍ ី១៩ ទម្រង់សិល្បៈនេះទទួលបានប្រជាប្យិរ ភាពកុន្ង ចណំ ោមសហគមនហ៍ ាកក់ ា នងិ តៃចូវ (Hakka and Teochew) កនុង្ ខេតក្ត ្វា ងដុង។ សម្ភា រៈកម្សានដ្

84 សរគ្ សរ្គ សគ្រឈ�ជើ ែនដាងំ នេះ (gendang) ធ្វើពីស្បែកគោ ឬ ស្បែកពពែ។ ស្បែកនេះត្ូរវបានបិតឱ្យតឹងវណ័ ឌ្ ជុំវញិ ក្បាលស្គរទាំងសងខាងដោយផ្ៅដ វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ស្បែកគោ ស្បែកសតវ្ និងភ្ាជ បគ់ ្នាដោយខ្សែផ្ៅដ ។ ផ្ៅដ ឈ�ើ ទកី ន្លែង ៖ សារមនទ្រី ជាតិសឹង្ហបុរ ី ជាទូទៅ តន្ត្រីបុរាណមា៉ ឡេស៊ីត្រូវបានប្រគុនំ ៅរោងល្ខោ ន របាំ ឬនៅកនុង្ ទម្រងន់ ៃការកម្សានផត្ ្សេងៗ ទ�ៀត។ សម្ភា រៈកម្សានដ្

ឧបករណ៍ តន្រតី្ 85 ឧបករណ៍ តន្រ្តី ប៉ុងឡាងំ ឧបករណ៍ តន្ត្រី ប៉ុងឡាងំ (Pong Lang) គជឺ ាឧបករណ៍ តន្រ្តីរនាតដែល ធ្ើវពីឈ�នើ ានាដុះនៅកនុ្ងភូមិ ហ�យើ ដែលអ្នកភូមិកាប់មក​ពីទីវាល។ កាលពីដ�ើម វតុថធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឈ�ើ ខ្សែ អ្នកភូមិលេងឧបករណ៍ នេះជាឧបករណ៍ តន្រ្តីគោះធមម្តា។ អ្នកភូមិ តែងតែកាន់ ទកី ន្លែង ៖ ខេត្តមហាសារាកមម្ ឧបករណ៍ តន្រ្តីនេះតាមខ្លួននៅពេលពកួ គេទៅបពំ េញការងារនៅវាលស្រែ នងិ លេង ប្រទេសថៃ ឧបករណ៍ នេះនៅពេលសម្រាកពកី ារងារ។ កុន្ងឆ្នា ១ំ ៩៨៣ លោក ប្លុងឆៃរស្មី (Pluang Chairasmi) ជាសលិ ្បករ ជាតិថៃនៃសិល្បៈសម្ដែង (តន្រ្តីថៃ) បានបង្កើត​ឧបករណ៍ តន្រ្តីប៉ុ ងឡាំង នេះឡ�ងើ រហូតមកសព្វថ្ងៃនេះ។ វង់តន្រ្តី​ប៉ុងឡាង រមួ មាន ឧបករណ៍ តន្រ្តីគោះ (ប៉ុងឡាង) កញ្ចែ ឧបករណ៍ ផ្លុំ ស្គរ និងឧបករណ៍ តន្រ្តីមានខ្សែពីរជាន់។ បទចម្រៀង ភាគច្រើនមានចង្ាវ ក់ភ្លេងល�ឿន។ តន្រ្តីករទាងំ អស់អាចរាផំ ង និង​ លេងឧបករណ៍ ផងកុន្ងពេលតែមួយ។ ឧបករណ៍ តន្រ្តី ប៉ុងឡាំ ត្រូវបានលេង នៅកុន្ងកម្មវធិ ី ពិធីបុណ្យសាសនា កមម្វធិ ីអបអរ និងការប្រគុំតន្ត្រីជាច្រើន។ មុនពេលប្រគុំ តន្រ្តីករត្រវូ បនស់ ្រនដ់ លគ់ ្ូររបសខ់ ្លួន (ថ្វា យគ្រួ) ដោយមានស្រាស (ឬស្រាផ្សេងទ�ៀត) ផ្កា ធូប និងទ�ៀន ជាដង្ាវ យ។ សម្ាភ រៈកម្សានដ្

86 ខ្លែង វ៉ៅ ជូឡា វ៉ ៅ (ខ្ែលង) គឺជាឧបករណ៍ លេងសម្រាប់កុមារ និងមនុស្ស​ចាស់។ ខ្លែង ខ ្ែល ង ជូ ឡា គឺ ជា ខ ្ែល ង ថៃ មួ យ ប្រភ េ ទ ដែលមា ន រា ង ផ្កា យ ​ប ញ្ចកោណ ។ រប�ៀបធ្វខើ ្លងែ ជូឡា នេះ មានភាពសុម្គស្ាម ញ​ជាងរប�ៀបធ្វើខ្ងលែ ដទៃទ�ៀត ដូចជា វតថុធ្ ាតុដ�មើ ៖ គ្រោងឈ�ើ ឫស្សី ក្រដាស ខ្ែងល វ៉ ៅអ៊ីទុយ នងិ ខ្ងលែ ប៉ា ក់ប៉ៅ (wao i tui and the wao pak-pao) ដោយសារ នងិ ខ្សែ តែការធ្វខើ ្លែងនេះត្ូវរ ធ្យវើ ា៉ ងណាឱ្យដូចសត្សវ ្ាល បធំមួយកំពុងហោះហ�រើ ។ ដូច្នេះ ទកី ន្លែង ៖ សារមនទ្រី ខ្លែងថៃ អន្កធ្វើខ្ែលងត្ូរវតែជាអន្កមានជំនាញ ជាពិសេសការធ្ើវឲ្យខ្លែង​មានលំនឹង ទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ លក្អ ុន្ងពេលហោះហ�ើរ។ គេបិទសំណ ដ�ើម្បីរក្សា​លំនឹងក្បាល និងកនុទ្យខ្លែង ដ�ើម្បីអាចឱ្យខ្លែងជូ ឡាហ�ើរបានខ្ពស់នៅល�ើមេឃ។ ពេលខ្លះ ខ្លែងនេះ សម្ភា រៈកម្សាន្ដ ត្រវូ បានហៅខ្លែងង៉ៅ (ngao) ពីព្រោះ នៅពេលវាហ�ើរបុកនឹងខ្យល់បក់ខ្ាល ងំ វាបញ្ចេ ញសឡំ េង​គ្រលចួ ពីបណំ ែកសកឹ្ល ត្នោ តតូច (ខានស់ �ៀង) ដែលបតិ ភ្ជា បន់ ងឹ ​ កនុទ្យខ្ងែល ។ បុណ្យខ្ងែល ប្រចាឆំ ្នា តំ ែងតែប្រារពធ្ធ ្ឡើវ �ងើ នៅចន្លោះខែកុមភ្ ៈ នងិ មេសា ជារ�ៀងរាល់ឆ្ាន ំ មុនពេលរដូវភ្លៀងចូលមកដល់។ ការបង្ហោះខ្ងលែ គមឺ ានភាពពេញនយិ មនៅប្រទេស​ស�ៀម(ថៃ) ជាពសិ េស កុន្ងចំណោមគ្សួរ ារស្តេចនៅកុន្ង​ក្ងុរ អាយុ ធ្យា និងបាងកក។ ជាការពិត កនុ្ងសម័យកាលរុងរ�ឿង ការបង្ហោះខ្លែងវាជាកីឡាមួយប្រភេទ ដែលសថិ្តកុន្ងរជ្ជ កាលស្ដេចរាមាទី៥ ហ�យើ ការបង្ហោះខ្លែងប្រចាឆំ ្នា តំ ែងតែត្រវូ បានរ�ៀបចំឡ�ងើ ជា ប្រចា។ំ នៅកុនង្ ការប្រកតួ ខ្ងែល ជូឡា នងិ ខ្ងលែ បា៉ កប់ ៉ៅ តែងតែជា​ខ្ងែល ដែលនាមំ ខុ គេ។ កុន្ងទីក្ងរុ បាងកក តំបន់ដែលល្បីសម្រាប់​បង្ហោះខ្លែង គឺទីលានហ្វ្រាមែន ឬ សាណាមហ្លួង (Phra Men Ground or Sanam Luang) “ទីលានស្ដេច”។ កុន្ងខេត្តផ្សេងទ�ៀត ប្រជាជនបង្ហោះខ្ែលងនៅទីធ្លា មុខផ្ទះរបស់ខ្លួន នៅល�ើផ្លូវ ឬ នៅតាម​ទវី ាល។

ចង្ៀក ងគោម 87 ឌិនកែវក្ាវ ន់ ចង្កៀងគោមនេះ គបឺ ្រភេទឧបករណ៍ លេងមយ៉្ ាងសម្រាបក់​ ុមារ ដែលគេ ចង្កៀងគោម លេងកនុង្ បុណ្យនៅពាក់កណ្ដាលខែវសន្តរដូវ។ ជា​ញឹកញាប់ ចង្កៀងគោមនេះត្ូវរ បានចងព្យួរនៅខាងមុខផ្ទះក្បែរថាសផ្លែឈ�ើ។ ពន្លឺទ�ៀនដែលបញ្ចេ ញកំដៅ វតថុធ្ ាតុដ�ើម ៖ ឫស្សី ក្រដាស នងិ ​ ធ្ឱើវ ្យក្រដាស នងិ ​ឆ្អឹង​ឫស្សីចង្ៀក ងវលិ ជុវំ ញិ ។ ប�មើ �លើ ពខី ាងក្រៅ​យ�ងើ អាចឃ�ញើ ក្រដាសថ្លា ចលនា​មនុស្ស និងវតថ្ ុដែលកាត់ចេញពីក្រដាស។ វាមានភាពសុម្គស្មា ញ​កនុ្ងការ ទកី ន្លែង ៖ សារមនរី្ទ ជាតពិ នុធ្វទិ ្យា​ ធ្ើវចង្កៀងគោមប្រភេទនេះ ហ�យើ ចង្កៀងនេះច្រនើ ប្រើសម្រាបត់ ែគ្ួសរ ារអ្កន មាន វ�ៀតណាម ទីក្រុងហាណូ យ ប៉ុណ្ណ ោះ។ បច្ចុប្បនន្ គ្រសួ ារជាច្រនើ ទិញ ឬធ្ើវចង្កៀងគោមទាងំ នេះសម្រាប់ឱ្យកូន ប្រទេស​វ�ៀតណាម របសព់ ួកគេ។ ចង្កៀងគោមនេះ មានរាងអដ្ឋកោណ ឬរាងស៊ីឡាងំ ។ ផ្កែន ខាងក្រោម នៃចង្ៀក ងធ្ពើវ ីក្រដាសកាតុងរងឹ ចណំ ែកគ្រោងនៃតច​ួ ង្ៀក ងធ្ពើវ ឫី ស្សី ហ�យើ គេបទិ ​ ក្រដាសពណ៌ ស្ដងើ (ក្រដាសដូ) ដែលមានលម្អរូបភាព ផ្កាឈូករត័ ន្ ឬផ្កាក្ចូរ នងិ ​ នៅតាមគែមចង្កៀងចងតុបតែងលមអ្ដោយអំបោះ​ពណ៌ ល�ឿង។ នៅល�ើក្រដាស សម្រាប់បិទចង្កៀងគោម អាចមាន​ការរចនាខុសប្ែលកពីគ្នា ដូចជា​រូបភាព កសកិ រភ្ជួរស្រែ កងទាហាន ស្ត្រីចណំ ាស់បែនស្រូវ រកត្រី ក្ដា ម ។ល។ សម្ាភ រៈកម្សាន្ដ

88 ឧបករណ៍ តន្ដ្រី ឧបករណ៍ តន្ដ្រី ដីង តាកត់ ា ដងី តាក់ តា (Đing Tăk Tar) ជាប្រភេទឧបករណ៍ តន្ដ្រីដោយប្រខើ ្យលផ់ ្លុំ នងិ ពុមំ ានលញំ ័រ។ បពំ ងផ់ ្លែឃ្ោល ក គធឺ ្ពវើ ឫី ស្សីមយួ ប្រភេទដែលមានប្រវែងប្រហែល វតុថធ្ ាតុដ�មើ ៖ ឫស្សី ផ្លែឃ្លោ ក និង​លងិនហ្ ៥០ សង់ទីម៉ែត្រ។ នៅល�ើបពំ ងន់ ោះ មានចន្លោះប្រហោងតូចៗចនំ នួ បី និងបន្ទះ ទកី ន្លែង៖ សារមនទ្ីរជាតពិ ន្ធុ​វ�ៀតណាម សរំ ទឹ ដ្ធ ស៏ ្ដងើ មយួ ធ្ជើវ ាបពំ ងផ់ ្លុំ។ គេយកផ្កែន ចហំ �ៀងនៃបពំ ងដ់ ោតភ្ជា បជ់ ាមយួ ផ្លែ ក្រុងហាណូ យ ឃ្ោល កសួង្ត រួចហ�ើយប្រើក្រមួនឃ្មុំ ដ�ើម្បីបិទផ្ចឹតចន្លោះនោះឲ្យជិតឈឹង។ ប្រទេសវ�ៀតណាម បន្ថែមពីនេះទៅទ�ៀត គេត្វូរ ចោះប្រហោងនៅចណំ ុ ចខាងល�នើ ៃឃ្ោល ក ហ�យើ ដោត បពំ ង់ខ្លីមយួ ទ�ៀតទុកសម្រាប់ផ្លុំខ្យល់។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា មានតែប្រុសៗប៉ុណ្ណ ោះដែលអាចលេង ឧបករណ៍ តន្ដ្រីដីង តាក់ តា នេះ នៅកនុ្ងឱកាសផ្សេងៗ ដូចជាពិធីសក្កា រៈបូជា ដលប់ ុពកវ្ ារជី ន នងិ នៅកុនង្ រដូវច្តូរ កាតស់ ្ូវរ ។ ក្រមុ ជនជាតដិ �មើ អ៊ឌី ីប៊ី (Êđê Bih) ប្រឧើ បករណ៍ តន្ដ្រីនេះកនុង្ ពធិ ីបូជាក្របី ព្រមទាងំ មុនពេលគេធ្ពវើ ធិ ីដុតវាលស្រែ។ ជនជាតិម៉ា និងកូហូ (Mạ and Cơho) ក៏មានឧបករណ៍ តន្ដ្រីនេះផងដែរ។ គេក៏និយមលេងឧបករណ៍ តន្ដ្រីនេះ ដ�ើម្បីកម្សានដ្សប្បាយនៅតាមគេហដ្ឋា ន ឬកន្លែងកម្សានដ្នានា និងកនុ្ងអំឡុងពេលដែលគេច្រៀងកំណាព្យខាន (khan) ផងដែរ។ ដ�មើ ្បីលេងឧបករណ៍ នេះ គេប្រដើ ៃម្ខា ងកានត់ ខួ ្លួនរបស់វាហ�យើ ដៃម្ខា ង ទ�ៀតសងក្ត់ចន្លោះប្រហោងតូចៗទាងំ នោះ។ សព្វថ្ងៃនេះដីង តាក់ តា ត្វូរ បាន គេបង្កើត និងលេងដោយក្មុរ មនុស្សចាស។់ សម្ភា រៈកម្សានដ្

89សរគ្ សរគ្ ត្រាង់ ផា រ៉ា នងុ ដ�ើម្បីលេងស្គរនេះ អក្ន លេងត្រវូ អងុគ្យពែនភ្នេន ហ�យើ ដាកស់ ្រគ នៅល�ើ ភ្លៅដោយបាតសរ្គ ត្វរូ នៅត្រង់ ដ�មើ ទ្រូងរបស​អ់ កន្ លេង។ អក្ន លេងត្ូវរ យកដ�មើ ដៃ វតថុធ្ ាតុដ�មើ ៖ ឈ�ើ នងិ ស្បែក ម្ខា ងទប់សគ្រឲ្យនឹង ចំណែកបាតដៃទាងំ ពីរគឺប្រើដ�ើម្បីទះស្គរ។ សគ្រប្រភេទនេះ ត្វូរ បានគេចាត់ទុកថាជាវតថ្ ុដែលមានវញិ ្ញាណ។ ហេតុដូច្នេះហ�ើយ មុនពេល​ ទកី ន្លែង៖ សារមនរី្ទ ជាតពិ នុធ្វទិ ្យា​វ�ៀណាម លេងស្គរនេះ គេតែងតែធ្ើពវ ិធីរឮំ កគុណគ្ូរ និងពិធីបួងសងួ ។ កាលពីសមយ័ មុន ទីក្រងុ ហាណូ យ ផារ៉ា នុង(paranưng) ត្រូវបានគេនយិ មលេងកុនង្ ពធិ ីប្រពៃណី ឬទនំ �ៀមទលំ ាប។់ ប្រទេសវ�ៀតណាម ប៉ុន្ដែសព្វថ្ងៃនេះត្រូវបានគេយកទៅប្រគំនៅល�ឆើ ាក។ ស្គរផារា៉ នុង (paranưng) ក៏ជាប្រភេទឧបករណ៍ តន្ដ្រី​បែបញ័រ និង ត្វរូ បានគេលេងដោយប្រើដៃទះស្បែកស្គរ។ វាមានរាង​ដូចបំពង់ស៊ីឡាងំ ខ្លីមួយ ដែលធ្វើអំពីដែក និងឈ�ើកូ ក (cóc wood) ។ ផ្ែនកចំហ�ៀងរបស់សគ្រ ត្ូរវបានគ្របដណដ្ បដ់ ោយ​ស្បែកពពែ ឬរោម ហ�យើ ចាក់ចងផ្អឹបជាមួយឈ�ើ ១២ កំណាត់​ដោយប្រើខ្សែវណ័ ឌ្ និងផ្ៅដ ។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាពាក្យ ផារា៉ នុង ហ្គីលណាងំ នងិ ធុងសារាណៃ (paranưng’, ‘ginang’ and ‘saranai tube) សំដៅនៅល�ើផ្ែនកផ្សេងៗនៃរាងកាយរបស់មនុស្ស។ ផារា៉ នុង គឺជារាងកាយ របស់មនុស្ស ហ្គីណាងំ គជឺ ាជ�ើង រឯី ​ធុងសារា៉ ណៃ វញិ ជាក្បាលរបសម់ នុស្ស។ សម្ភា រៈកម្សានដ្

90 សម្ាភ រៈកម្សានដ្

សម្ាភ រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ ៥

92 ឧបករណ៍ សម្រាបទ់ ្រស�ៀវភៅ ករូ ៉ា ន់ រហី ុល​ រ ីហុល (Rihal) គជឺ ាទម្រសម្រាបស់ �ៀវភៅពសិ ដិ (ឋ្ holy book) ឬកជ៏ ា ឧបករណ៍ សម្រាបទ់ ្រ ឧបករណ៍ ដែលធ្វើអំពីឈ�សើ ម្រាប់ទ្រស�ៀវភៅកូរ៉ា ន់(Quran) នៅពេលដែលគេ ស�ៀវភៅ ករូ ៉ា ន់ សូត្ររ�ៀបរាប់ពីវគ្គនីមួយៗនៅកនុ្ងស�ៀវភៅនោះ។ រ ីហុលជាពាក្យកុន្ងភាសា ប្ុយរ៊ ណ េ ដែល ដ ក ស្រង់ ចេ ញ ​ពី ពា ក ្យ ដ�ើ ម រ ប ស់ យូ ឌូ « រ ីហាល » ។ វតថុ្ធាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ ពាក្យនេះត្ូវរ បានគេកែសម្ួរល ក៏ព្រោះតែនៅកុន្ងប្រពៃណីសាសនាអ៊ីស្លា ម ទីកន្លែង៖ សារមនរទ្ី បច្ចេកវទិ ្យា ការដាកស់ �ៀវភៅកូរ៉ា ន់ នៅល�ឥើ ដ្ឋពេលអានជាទង្មើវ យួ ដែលមនិ គោរពដលស់ �ៀវ ប្រទេសប្យុរ ណេ ភៅពសិ ដិ ។ឋ្ គេមានជនំ �ឿថា ក្បាចរ់ ចនាផ្កាភ្ញីនៅល�ើ រ ីហុល អាចបង្តើក ភាពស​ ប្បាយ ដារុយសាទ្បឹម រកី រាយកនុង្ ការអានបានមយួ កម្រិតទ�ៀត។ បច្ចុប្បន្ននេះ ជាងឆ្លា កឈ់ �ជើ នជាតបិ ្ុយរ៊ ណេមយួ ចនំ នួ នយិ មធ្រើវ ីហុល ជាមុខជំនួញ និងដ�ើម្បីលក់នៅតាមទីផ្សារ (bazaars)។ សម្ភា រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

ចានទ្រគមព្ ីព្រះពុទធស្ ាសនា 93 ចានទ្រគមព្ ីព្រះពុទស្ធ ាសនា គំពី (Kompeh) ជាចានទម្រ ដែលគេរចនាឡ�ើង ដ�ើម្បី​ប្រើកុន្ង ពិធីគោរពបូជា ឬប្រពៃណីផ្សេងៗ កនុ្ងព្រះពុទធ្សាសនា។ គេប្រើឧបករណ៍ នេះ វតថុ្ធាតុដ�ើម៖ ឈ�ដើ �ើមគរ ដ�មើ គរ ឫស្សី សម្រាបដ់ ាកទ់ �ៀនធូប នងិ ម្ហូបអាហារនានា។ គេកប៏ ្រវើ ាកនុង្ ការដាក់អំណោយជូន ធាងត្នោ ត និងជរ័ ដ�ើមម្រាក់ ទៅដល់គ្រួសារខាងកូនក្រមុំកនុ្ងពិធីរ�ៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។ គេក៏សង្កេតឃ�ើញ ទីកន្លែង៖ ដំដែក ខេតត្ស�ៀមរាប ផងដែរថា គេអាចប្រើចានទ្រគំពីនេះជំនួសឲ្យហិបសម្រាប់ដាក់សលឹ្កមូល្ និង ប្រទេសកមុពជ្ ា គ្រឿងផ្សំផ្សេងៗឯទ�ៀតសម្រាប់ទទួលទានស្លា មូល្។ សម្ភា រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

94 ចានម្រ័ក្សណ៍ ខមុ ក្ ណាផំ ាន ផូល ចានម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុកនេះ មានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ប្រជាជននៅ ចានម្រ័ក្សណ៍ ខកុ្ម តំបន់ផាលឹមបង់ (Palembang) នៅខេត្តសូមូ៉ត្រា (Sumatra) ខាងត្បូង នៃប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ពីព្រោះគេច្រនើ តែដាកម់ ្ហូបនៅល�វើ ាកុនង្ ពធិ ី ប្រពៃណីផ្សេងៗ វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ ម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុក តួយា៉ ងដូចជានៅកុន្ងពិធី​មងគ្លការ គេយកចាននេះសម្រាប់ទទួលអំណោយ ប្រាដា(សកឹល្ មាស/ទកឹ មាស) ផ្សេងៗ។ គេក៏​យកចានម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុក ដាក់តាងំ លម្អរជញ្ជា ងំ ផងដែរ​ដោយសារ​ នងិ ទឹកថ្នា ពំ ណ៌ ក្រហម មានរូបរាង និងក្បាច់រចនារលំ េចយា៉ ងស្ាអ តឥតខ្ចោះរបស់វា។ ទនទ្ឹមនឹងនោះ ទីកន្លែង៖ សារមនី្ទរជាតិឥណ្ឌូនេស៊ី ក្បាចរ់ ចនានៅល�ចើ ាននេះ យកលំនាសំ ្ទរើ តែទាងំ ស្រុងទៅតាមវប្បធម៌ចិន ដូចជា ទីក្ងុរ ហ្សាកាតា ការប្រើសត្វតំណាងឲ្យទេវតា ពោលគឺរចនាបថនៅល�ើតួខ្លួនដោយប្រសើ ្រកានាគ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី និងសឹងហ្។ កាលពី​ជំនាន់មុន មានតែមន្រ្ដីលំដាប់ខ្ពស់ និងអ្នកជំនួញតែប៉ុណ្ណ ោះ ដែលអាចប្រចើ ានម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុកនេះបាន។ ម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុក គឺជាឈ្មោះរបស់ជាតិជ័រម្យង៉ា ដែលបានមកពីសត្វល្អិត មួយប្រភេទឈ្មោះថាសត្វខ្មុ ក ហ�ើយដ�ើមឈ�ើ​ដែល​សត្វល្អិតរស់នៅហៅថា ដ�មើ ខ្មុក/ដ�មើ គមី ា៉ ឡា(kemalo)។ នៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី មានតែតបំ នផ់ ាលមឹ បង់ (Palembang) នៅខេតស្ត ូមូ៉ត្រា(Sumatra) ខាងត្បូងតែប៉ុណ្ណ ោះ​ដែលផលិត​ ចានម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុកនេះ។ តបំ នន់ េះមានទនំ ាក់ទនំ ងខាងផ្កែន វប្បធម៌យ៉ា ងជតិ សតិន្ ជាមយួ ជនជាតចិ និ តាងំ ពសី តវត្សទ៧ី មកម្ល៉េះ។ កាល​ជនំ ានន់ ោះ ជនជាតចិ និ ដែល ផ្លា ស់ទីលំនៅមកតំបន់នេះ ច្រើនតែធ្ើវទំនិញម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុកផ្សេងៗដូចជាចាន ប្រអប់គ្រឿងអលង្ាក រ និង​ប្រអប់ដាក់ស្លា មូល្។ លកខ្ណៈសម្បត្តិពិសេសនៃវតថ្ុធ្ើវពី ម្រ័ក្សណ៍ ខ្មុកនេះ គឺវាមនិ ជ្រៀបទកឹ ហ�យើ មានបីពណ៌ តែប៉ុណ្ណ ោះ គពឺ ណ៌ ក្រហម ពណ៌ ខ្មៅ និងពណ៌ ល�ឿងដូចមាស។ សម្ភា រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

ក្បាច់រចនានៅល�ើជញ្ជា ងំ 95 យគូ ីរាន ក្បាច់រចនានៅល�ើជញ្ជា ំង មានដ�ើមកំណ�ើ តមកពីតំបន់​ស៊ីរបឺ ុ ន ក្បាច់រចនានៅល�ជើ ញ្ាជ ងំ (Cirebon)នៅភាគខាងលិចនៃខេតត្ចាវ៉ា កនុ្ងប្រទេស​ឥណឌូ្ នេស៊ី។ វាមានក្បាច់ លមិអ្តផ្សេងៗ ដែលបានរលំ េចឡ�ើងដោយប្រើបច្ចេកទេសកុន្ងការឆ្ាល ក់ឈ�ើ។ វតថុ្ធាតុដ�មើ ៖ ឈ�ើ វាតែងតែត្វរូ បានគេព្ួយរ​នៅកនុ្ងគេហដ្ឋា ន ហ�យើ ជាពិសេសគឺនៅក្នងបន្ទប់ទទួល ទីកន្លែង៖ សារមន្ីរទ ជាតិឥណូឌ្ នេស៊ី ភ្ៀញ វ។ គេអាចសម្គា លន់ ូវឥទពិធ្ លនៃវប្បធមអ៌ ារា៉ បត់ ាមរយៈពាក្យចម្លា កក់ នុង្ ជញ្ាជ ងំ ទីក្ងុរ ហ្សាកាតា នោះ ពោលគឺពាក្យ «ឡាអ៊ឡី ាហា អ៊ីឡាហា» (Laa ilaaha illallah) ដែលមាន ប្រទេសឥណូឌ្ នេស៊ី នយ័ ថា«គ្ាម នព្រះជាម្ចា សណ់ ាក្រៅពីព្រះអាឡាទេ»។គេមានជនំ �ឿថាពាក្យទាងំ នោះ អាចការពារម្ចា ស់ផ្ទះ​ពីគ្រោះថ្នាក់ផ្សេងៗ។ ទន្ទឹមគ្ាន នេះដែរ គេសង្េកតឃ�ញើ នូវ ឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌ចិននៅកុន្ងរចនាបថចម្លា ក់រូបពពកវលិ មីហ្ាគ មិនដីង(mega mendung)។ ក្បាច់ចម្ាល ក់នេះត្វូរ បានគេជ�ឿថា នឹងនាំមកនូវ​សំណាងល្អ នងិ ទ្រព្យសម្បតដិ្ ព្រោះវាតណំ ាងឲ្យទឹកភ្លៀងដែលស្រោចស្រប់មកល�ើដី។ស៊រី បឺ ុន (Cirebon) ជាតំបន់មាត់សមុទ្រដែលទទួលឥទិ្ធពលយា៉ ងខ្ាល ងំ ពីវប្បធម៌អារា៉ ប់ នងិ ចិន។ ចម្ាល កជ់​ ញ្ជា ងំ នេះ គជឺ ាអណំ ះអំណាងមួយនៃការរមួ ផ្សំពភី ាពខុសគ្នា នៃ វប្ប ធម៌របស់ប្រជាជនប្រចាំតំបន់នោះ និងអ្នកចំណូលថ្មី។ ក្បាច់ចម្លា ក់ ដែលរចនានៅល�ើជញ្ាជ ងំ ត្វូរ បានជាងចម្លា ក់នៅកនុ្ងតំបន់ចម្លងចេញពីសម្ាភ រៈ ដែលធ្ើវពីព័រសឺឡែនរបស់ជនជាតិចិន ហ�ើយជា​​ទូទៅមានលក់នៅស៊ីរបី ុន។ ស្របគ្នា នេះផងដែរ ជនជាតអិ ៊ីស្លា មដែលបានធ្អវើ ន្តោ ប្រវេសនព៍ អី ារ៉ា ប់ ទៅប្រទេស ចាវា៉ ត្វរូ បានប្រជាជនកុន្ងស្រកុ ទទួលស្គា ល់យ៉ា ងឆាប់រហ័ស។ ដូច្នេះ តម្លៃរបស់ ជនជាតិឥស្លា មបានរ ីកលូ តលាស់យ៉ា ងល�ឿនកុន្ងតំបន់ស៊ីរបី ុ សូលតានោត (Cirebon Sultanate) និងប្រជាជនកនុង្ តបំ ន់នោះ ។ សម្ភា រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

96 ស្រោមមុខ ហាហុលតល ស្រោមមុខយា៉ ងបាន(yangban) ឬស្រោមមុខមន្រ្ដីត្ូរវបានប្រើកុន្ង ស្រោមមខុ របាបំ ្រពៃណី ហាហូ បាយូលសីន ហ្គា ត តាលណូ រ ី (Hahoe Byeolshin Gut Talnori)។ របាពំ ាក់ស្រោមមុខមួយនេះ មានស្រោមមុខចំនួន១១ប្រភេទ ដែល វតថុធ្ ាតុដ�ើម៖ ឈ�ើ តំណាងឲ្យបុគលគ្ ផ្សេងៗគ្នា ដូចជា ព្រះសង្ឈ អកន្ លកស់ ាចស់ តវ្ ក្ងមេ ស្រី កូនក្រមុំ ទកី ន្លែង៖ បណ្ឌិ ត អ្នកភូមិឆ្គួតៗ អ្នកបម្រើ ស្រ្ដីមេមា៉ យជាដ�ើម។ ប៉ុន្ដែកនុ្ងចំណោមនោះ សារមនរ្ីទ ចម្រៀងប្រពៃណី​ជាត​ិ ស្រោមមុខយា៉ ងបាន មានប្រជាប្ិរយភាពជាងគេ។ វាមានច្រមុះធំ និងខ្សែ នៃប្រទេសកូរ៉េ គំនូសចិញ្ជ ើម។ អ្នកភូមិនិយមសម្ដែងរបាហំ ាហូ(Hahoe) នៅថ្ងៃទីមួយនៃពិធី បុណ្យសែនព្រះខែតាមប្រតិទិនច័នទ្គតិ ដ�ើម្បីថ្លែងអំណរគុណដល់អំព�ើលអ្ របសយ់ ៉ា ងបាន ព្រមទាងំ ជាការកម្សានសដ្ ប្បាយថែមទ�ៀត។ កាលពីសម័យមុន ស្រោមមុខកូរ៉េភាគច្រើនត្រូវបានគេធ្ើវពីក្រដាស ឬផ្លែឃ្លោ ក។ ហេតុនេះហ�យើ ស្រោមមុខកូរ៉េភាគច្រើនត្ូវរ បានគេបំផ្ាល ញចោល បន្ាទ បព់ ីការសម្ដែងហ�យើ ។ វាគជឺ ាមូលហេតុ​ចម្បងដែលធ្ឲើវ ្យគេពិបាករកស្រោម មុខនៅសេសសល់ពីសម័យដ�ើម។ ស្រោមមុខហាហុល ដែលធ្វើឡ�យើ ងពីឈ�ើ មានលក្ខណៈផ្លូវការ និងតម្លៃផ្នែកសលិ ្បៈខ្ពសជ់ ាងគេ។ តាមពិតទៅ ហាហុល គឺជាភូមិមួយដ៏ល្បីល្បាញនៅប៉ែកខាងត្បូង ឈ�ៀងខាងក�ើតនៃប្រទេសកូ រ៉េ និងជាតំបន់មួយដែលអភិរក្សនូ វទំន�ៀម ទម្លា ប់ខុងជឺ។ ហាហូ ក៏បានត្វរូ ចាត់ទុកជាសម្បតិដ្វប្បធម៌ពិភពលោករបស់ UNESCO នៅឆ្នា ២ំ ០១០។ នៅតំបន់នោះ គេតែងតែប្រារព្ធពិធីរបាសំ ្រោមមុខ លដំ ាបអ់ នរដ្ ជាតអិ ានដុង (Andong) ដ�មើ ្បីប្រារពន្ធ ូវវប្បធមប៌ ្រពៃណី របសព់ កួ គេ។ សម្ភា រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

មកួ មានបូ 97 សាងំ មូ​ សាងំ មូ(Sangmo) គជឺ ាឈ្មោះរបសម់ កួ មានបូរដែលក្រមុ តន្រ្ដីកសកិ រ មួកមានបូ និយមពាក់។ វាមានខ្សែពីររាងវែងបនិ្ដចចងភ្ជា ប់​ជាមួយរោមបក្សី ឬខ្សែ។ វង់តន្ដ្រីរបស់កសិករកូរ៉េរ ី ហៅថា​ផូងមូល(pungmul) ។ កុន្ងវងតន្ដ្រីនេះ វតថុ្ធាតុដ�ើម៖ រោមសតវ្ និងក្រដាស មានឧបករណ៍ តន្ដ្រីស​ ំខានៗ់ ចំននួ ៤ គឺ ខ្វា នអងហ្គ ្វា រ ី (kkwaenggari) ”វង់តូច” ទកី ន្លែង៖ សារមន្ទជី ាតិហ្វូល(Folk) ជីង (jing) ចាងហ្គូ(janggu) “សរគ្ មានមុខពីរ” និងបាក់(buk) ”ស្គរ” ។ នៃប្រទេសកូរ៉េ ប្ន្រធានក្ុមរ តន្រ្ដីជាអ្នកប្រើសាងំ មូ ដ�ើម្បីបញាជ្ល្បឿននៃ​ចង្ាវ ក់ភ្លេង និងបែបបទនៃវងត់ ន្ត្រី។ គាត់ក៏ប្រទើ ិសដៅនៃមួក នងិ ​បន្លា សប់ ្ដូរនៃទម្រងរ់ បសប់ ូរ ដ�មើ ្បីបញាជ្ក្ុមរ តន្ដ្រីទាងំ មូល។ ចណំ ែកឯ​ ក្បាចរ់ ា ំនងិ ការរចនាសម្រាបប់ ញ្ជា សាងំ មូ គពឺ បិ ាកកុនង្ ការហាតរ់ �ៀនខ្លា ងំ ណាស។់ ជារ�ឿយៗ សាងំ សូ(sangshoi) ច្រនើ តែ ចូលរមួ កនុ្ងការសម្ដែងបែបលោត។ សម្ាភ រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ

98 កន្សែង ផាប�៊ៀង កន្សែងបង់កឡាវ ត្ូវរ បានស្រ្ដីៗនិយមពាក់កនុ្ងពិធីជួបជុំសំខាន់ៗ កន្សែង ដូចជាពិធីរ�ៀបមង្គលការជាដ�ើម ហ�យើ អ្នកខ្លះទ�ៀតពាក់វានៅពេលទៅវត្ដអារាម ផ្សេងៗ។ ភាគច្រើនគេយកកន្សែងនោះមក​រុលំ �ើខ្លួននិងស្ាម ។ គេក៏អាចពាក់វា វតុថធ្ ាតុដ�មើ ៖ កប្បាស និងសរសៃសូត្រ កុនង្ ឱកាសផ្សេងៗ ហ�យើ អ្វីដែល​គរួ ឲ្យចាបអ់ ារម្មណ៍ នោះ គមឺ នុស្សប្សរុ កអ៏ ាចពាក់ កន្សែងនេះបានដែរ។ ទកី ន្លែង៖ សារមនទី្រជាតឡិ ាវ ទីក្រុងវ�ៀងច័នទ្ ប្រទេសឡាវ ជាច្រើនសតវត្សមកហ�យើ ​ ការត្បាញកន្សែងនេះជា​ផ្នែកមួយជាច្រើន សតវត្សមកហ�ើយការត្បាញកន្សែងនេះជាផ្ែនកមួយយា៉ ងសំខាន់កនុ្ងវប្បធម៌ នងិ ប្រពៃណី របសជ់ នជាតឡិ ាវ ព្រោះស្រ្ដីឡាវភាគច្រនើ តែងតែចេះត្បាញក្រណាត់ សូត្រសម្រាប់ធ្ើកវ ន្សែងនេះ។ ជាលទធ្ផល នេះជាសកម្មភាពប្រពៃណី បានធ្វើឲ្យ​ សាធារណរដ្ឋប​ ្រជាធិបតេយ្យឡាវត្រវូ គេស្គាល់ពាសពេញពិភពលោកថាជា មជ្ឈមណ្ឌ លនៃសបិ ្បកម្មត្បាញនេះ។ សម្ាភ រៈសហគមន៍ និងជំន�ឿ