อีเกิ้ง...เดือนดาว

ÍàÕ ¡§éÔ ...à´Í× ¹´ÒÇ เร่อื ง สกุ ัญญา สุจฉายา • ชลภสั ส วงษป ระเสริฐ • เรืองศกั ด์ิ ปน ประทปี ภาพประกอบ ปรดี า ปญ ญาจันทร 1

2

เพลงอีเกงิ้ อีเกิ้งเดอื นดาว ผสู าวตำขา ว ผูเฒาไลไก ผใู หญส ซี อ บักกอลอ แขวนคอควายนอ ย 3

4

เพลงนอนสาหลา นอนสาหลาหลับตาแมสกิ อ ม นอนอูไมสามปองพอ เจา สาน นอนอูผ า สามวาแมเ ฮาตำ นอนอูแกว นอนแลวแมสไิ กว แมไ ปไฮยังบทันมา แมไ ปนายังบทันฮอด แมฮอดแลว คอยตืน่ กินนม 5

6

เพลงยกใสอู ยกใสอ ูบญุ ซอู ยา วอน ยกใสหมอนบญุ เลิงอยาไห นอนอูไ มอ ูรจนา เจาเกิดมามซี ัยมีโซค อูถอื โสกแมนอูไมจ นั ทน อูส ำคญั คอื อูเงินอูแ กว นอนหลับแลวจงสวัสดี 7

เพลงต่งิ ลงิ ติง ตง่ิ ลิง ตงิ ลงิ ตง่ิ ลงิ ตงิ สิงลกู แกวนอนนานำพอ สิงลูกแกว กินแลว จง่ั นอน ตง่ิ ลงิ ติง ลิงติ้ง ลิงตงิ ลงิ ตกสางหางซันกง่ิ ดิง่ สิงลกู หลา นอนนานำพอ ต่งิ ลงิ ตงิ ลิงติ้ง ลิงตงิ 8

9

เพลงตง ลง ตง ตง ลง ตง ลง ตง ลง ตง ลงไปทง เก็บหอยเก็บปู เกบ็ มาไดค อนโกะคอนกง ตง ลง ตง ลง ตง ลง ตง 10

11

12

เพลงแมงตับเตา เอา เฮา เอา เฮา เอา เฮา เอา แมงตบั เตาออกลกู ทางหลงั สงั มาเปน ตาซังคือแมงตับเตา เอา เฮา เอา เฮา เอา เฮา เอา 13

เพลงนอ งขอ ยไห นองขอยไหอ แี มใ หญขอยไกว ควายขอ ยหนีอแี มใ หญข อยดา เตนเขาปา เห็นนกแจนแวน แจนแวนเอยเห็นควายขอยบ เห็นอยูน่ันแหลว อีตยู า งกอ น อดี อ นนำหลัง พายถุงหนงั กับบงั้ ปลาแดก 14

15

16

เพลงไปนำบ ไปนำบ ไปนำอา ยบ ไปกนิ หมากกอ หนอ ไมนางดนิ เฮ็ดแนวใดกินมันจงั ซิแซบ ฝานแลบๆ แกงใสยา นาง ฝานบางๆ เฮด็ หนอไมส ม ตม ใสซ ุปกินกับปูนา 17

เพลงรี รี ขา วสาร ลอดลูล่ขี า วสาร สักกะนานขาวเปลือก เดก็ นอยตาเหลอื กตาลาน เจาหัวคาออ มเอาะออมออ ย เด็กนอ ยๆ นำกนคุบเอา 18

19

เพลงจ้ำหมูหมี่ จ้ำหมหู มี่ หมมู กหมมู น หกั คอคนใสห นา นกกด หนา นกกดหนา ลิงหนาลาย หนาผพี รายหนากิดหนา กอ ม หนา หยอ มแหยะเตาะแหละเตาะกาง น้ำไมย างไปติดไปตอ ใบสม ผอ เก้ยี วพัดเกย้ี วพาย ไทยเมอื งจันถือแหวนเบอ้ื งซาย ยายยมู หยุมออก ตอกเพียะ 20

21

เพลงจำ้ ใบขาม จำ้ ใบขาม สามใบหมี่ สห่ี ลังเสา เกาหลงั เฮือน สิบไกด าว ซาวไกน อย ตอ ยหลมุ สเ่ี พ็ง 22

23

24

เพลงจี่แมลงแจงจบ๊ั จีแ่ มลงแจงจ๊บั ตะเขฟนหกั งับคนไมเขา ยายเฒาเฒายงิ ปนบมลี กู ยิงถูกกะบตาย 25

เกรด็ ความรู ทกุ บทของหนงั สือภาพเลมนี้ เปนเพลงกลอ มเด็ก และเพลงรอ งเลน สำหรับเดก็ ที่สืบทอดกันมานาน ในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื หรอื ภาคอสี านของประเทศไทย เพลงกลอ มเดก็ มกั ขนึ้ ตนวา นอนสาหลา แตเนอื้ หาแตกตา งกนั ไปแลวแตท อ งถน่ิ เรื่องท่รี องกลอ ม มักเก่ียวกับวิถีชีวิตความเปนอยู ธรรมชาติ สตั วเ ลยี้ ง นทิ าน วัฒนธรรมประเพณีตางๆ สอดแทรกคำส่ังสอน ลูกหลานดวยความรกั ความผกู พนั เพลงรองเลน เปน เพลงท่ีเดก็ ๆ ใชร อ งเลน กนั เปน หมูๆ เพ่ือความสนกุ สนาน หรือรองประกอบการเลน ทำนองจดจำงา ยและถายทอดกนั ไดงาย เนอ้ื รองก็จะสอดแทรกเร่อื งราวทส่ี รางความสัมพนั ธใ นครอบครัวและ ชุมชน หรอื ไมก ็เปน ทำนองตลกขบขันก็มี ความสนุกของเพลงจะอยทู ่ีจังหวะและการสมั ผัสคลอ งจองของคำ อธิบายคำศัพท พระจันทร อีเก้งิ เกราะทท่ี ำดวยไมก ระดานสเ่ี หลีย่ ม ใชหอ ยคอววั ควาย บักกอลอ ลกู คนเลก็ หลา เปล อู มาจากคำวา ตำหกู หมายถงึ ทอผา (นอนอผู า สามวาแมเฮาตำ คอื ตำ เปลผา ผืนนแี้ มเปน คนทอ) ไร ไฮ ถึง ฮอด แองนำ้ โฉลก โสก ในที่น้หี มายถงึ ใหปลอดภัย มีความสขุ ความเจรญิ สวัสดี ใช แมน นอนคางในท่ีนากบั พอ นอนนานำพอ บอ นำ้ ทขี่ ุดลกึ ลงไปในดิน สาง ทสี่ ูงและชนั ซันกง่ิ ดิง่ ทงุ นา ทง หาบหรอื แบกจนตวั แอน หรือไมค านแอน แสดงวาของหนักมาก คอนโกะคอนกง แมลงปก แข็งชนิดหน่งึ อาศยั อยตู ามหนองน้ำ แมงตบั เตา นาเกลียด ตรงขามกับ เปน ตาฮัก ซ่งึ หมายถงึ นา รกั เปนตาซงั รองไห ไห 26

แมใ หญ ยาย นกแจนแวน นกอีเสอื สนี ้ำตาล อีตู คำใชเ รยี กควายตวั เมียที่อายุมากแลว อีดอ น คำเรยี กควายทมี่ ีผวิ สีขาวหรอื สอี อ น เรียกอีกอยางวาควายเผอื ก ยาง เดิน (อตี ยู างกอ น หมายถงึ ควายแกเ ดนิ นำหนา ) พาย สะพาย บง้ั ปลาแดก กระบอกไมไ ผใ สป ลารา ไปนำบ ไปดวยกันไหม กอ หมายถงึ ลกู กอ ผลของไมเนอื้ แขง็ ชนิดหน่งึ ใชคั่วกนิ เลน คลายๆ ถั่ว และยังเปน ชื่อเห็ดชนิดหนึง่ เกดิ ใตต น กอ มีสแี ดง ใชก นิ เปน อาหารได เรียกวา เห็ดกอ เฮด็ ทำ แนวใด แบบไหน แซบ อรอ ย หนอไมส ม สม คนอีสานหมายถงึ รสเปรย้ี ว หนอ ไมส มคอื หนอไมเปรย้ี วหรือหนอ ไมด อง จำ้ หมหู มี่ การเลนของเด็กอีสาน คลา ยๆ การเลน จ้ำจีม้ ะเขือเปราะ ผสมกับโอ นอย ออกใชเลน เพอ่ื แบง ขา งหรอื หาตวั คนกอ นเลน ซอ นหาหรอื เกมอน่ื ๆ วธิ เี ลน คอื ทกุ คนยน่ื มอื มากลางวง จแ่ี มลงแจงจับ๊ คนนำจะจิ้มทีละมอื วนไปรอบวงพรอ มกบั รอ งเพลง คำสุดทา ยไปตกทใี่ คร คนนนั้ ตอ งเปน คนหา คนทีเ่ หลอื ไปซอน หัว เปน บทรอ งประกอบการเลนอกี บทหน่งึ บางทอ งถนิ่ รองวา จบั๊ แจง มะแลง แจงจบ๊ั คุบ คนนำจะยกมือสงู คนอ่นื ๆ ใชน ้ิวชี้จิม้ ไปที่กลางฝา มอื ของคนนำ พอรอ งเพลงจบ นกกด คนนำจะกำมอื เพื่อจับน้วิ คนเลน คนเลน จะตองรีบดงึ นิว้ ออกไมใ หถูกจับได หนากดิ หนา กอม หวั เราะ สมผอ ตะครุบ ใบขาม นกกะปดู เฮอื น หนาสั้นๆ ตนขอย ใบมะขาม เรือน, บา น (ขอ มูลจาก หนงั สือวัฒนธรรมพน้ื บา น(เมืองโบราณฉบับพิเศษ) พจนานุกรมภาษาไทย-อสี าน www.isangate.com และสารานกุ รมภาษาอีสาน-ไทย-อังกฤษ โดย ดร.ปรชี า พิณทอง) 27

ผเู ขียนเร่อื ง เรอื งศักดิ์ ปน ประทีป (ตุบปอง) 28 พ.ศ. 2526 - ปจ จบุ ัน • ทำงานดา นการพัฒนาเดก็ ครอบครวั และชุมชนทดี่ อ ยโอกาส ดว ยการใหโอกาสไดพ ฒั นาคุณภาพชีวติ ใหด ขี นึ้ ตามอตั ภาพ • ทำงานดานการจัดกิจกรรมเพือ่ สงเสรมิ การเรยี นรูแ ละสราง พฤตกิ รรมรกั การอานในเดก็ ครอบครวั และชมุ ชน ปจจุบนั • เปน กรรมการผจู ดั การมูลนธิ หิ นงั สอื เพือ่ เด็ก • ผจู ดั การโครงการหนงั สือเลมแรก BOOKSTART พ.ศ. 2528 • ไดรบั รางวลั รางวัลรองชนะเลศิ และรางวัลชมเชย จากการประกวด เพลงเพื่อเด็ก เนื่องในปเยาวชนสากล เพลงอยาท้งิ ขยะ และเพลงร่นื เรงิ • ไดร บั รางวลั 5 รางวลั ในการประกวดเพลงประจำสถาบนั เนื่องในโอกาส 50 ปโรงเรยี นโยธินบรู ณะ เพลงสายเลอื ดเดียวกัน เพลงถิ่นรวมใจ เพลง ลกู โยธิน เพลงอำลาอาลัย และเพลงแดนในฝน พ.ศ. 2538 • ไดรบั การประกาศใหเ ปน ศษิ ยเกา โรงเรียนโยธินบรู ณะผูประสบ ความสำเร็จในการใชภาษาอังกฤษในวชิ าชีพ พ.ศ. 2542 • ไดร ับการนำเสนอเปนศษิ ยเ กา ตัวอยางในหนงั สอื ทำเนียบศษิ ยเ กา โรงเรียนโยธนิ บูรณะ • ไดร ับรางวัลผบู รหิ ารองคกรทีส่ งเสริมการอานดเี ดน จากมูลนธิ ิ ศาสตราจารย ดร.กอ สวัสดพิ าณชิ ย เพ่อื สง เสริมการอาน

พ.ศ. 2543 • หนงั สอื เร่อื ง สดุ แรงเกิดของแม ไดรับคัดเลือกเปนหนังสือดปี  2543 ของสำนกั งานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ กระทรวงศกึ ษาธิการ • หนงั สอื ดีป 2543 ในวาระครบรอบ 18 ป นติ ยสารผหู ญิงรายปกษ • นักเขียนหนาใหมคณุ ภาพ ในวาระครบรอบ 18 ป นติ ยสารผูหญิงรายปกษ • ไดร ับรางวลั การสง เสรมิ การแตงกายผาไทยอยางตอเนื่องในโครงการ ผา ไทย…สายใยเศรษฐกจิ พ.ศ. 2548 • ไดรบั คดั เลือกใหเ ปนศิษยด ีเดน จากโรงเรียนโยธินบูรณะ พ.ศ. 2549 • งานเขียนหนังสอื สำหรบั เดก็ เร่อื ง กระตา ยต่ืนตูม ไดรบั คดั เลอื กใหจ ัดทำเปน หนังสอื แฝด Twin Book หนังสอื สำหรบั ผบู กพรอ งทางการมองเห็นเลม แรก ในประเทศไทย • หนงั สอื ที่แตง 4 เลม คือ เม่ือเด็กๆ เขยี นนิทานอา นเอง, กุกไกป วดทอง, กระตายตืน่ ตมู และโกะ เลยี้ งแกะ ไดรบั คดั เลือกใหเ ปน หนงั สือดีสำหรับเดก็ และเยาวชน ป 2548 - 2549 จากสมาพนั ธอ งคกรเพอื่ พัฒนาหนังสอื และการอา น พ.ศ. 2550 • หนงั สือท่ีแตง เร่ือง กากระหายกบั เหยอื กน้ำใสใบโต ไดร บั รางวลั ชมเชย หนงั สอื ดสี ำหรับเดก็ เลก็ อายุ 3 - 5 ป จากคณะกรรมการคัดสรรหนงั สือดเี ดน แหง ชาติ หนังสือทแี่ ตง 13 เลม ไดแก เรือ่ งส้นั ในบานสานรัก ชดุ คนเกงหวั ใจแกรง กาดำกบั หงสขาว, หาจีด๊ เจ๊ยี วจา วกับแมวหงาวดุ ดุ, กระดองลายกบั กระตายหเู รียว, จอมขอ จอ จอ เจีย๊ ก เจ๊ียก, ไกนอ ยกบั พลอยสีแดง, ขนเทากบั เงาในน้ำ, หนจู ีด๊ กระจอ ยรอยกบั หนจู อ ยกระจริ ดิ , มดขยนั กบั จักจ่ันเสียงใส, รไู หมหนูชอบทำอะไรกับพอ , รไู หมหนชู อบทำอะไรกบั แม, รูนะไมเ ลนหรอก และจะไปไหน..หนูไปดวย ไดร ับคัดเลือก ใหเ ปน หนังสอื ดีสำหรับเดก็ และเยาวชน โครงการคดั สรรหนงั สือดีสำหรับเด็กและเยาวชน ป 2550 จากสมาพนั ธอ งคก รเพื่อพัฒนาหนงั สือและการอา น 29

ผเู ขยี นเร่ือง • หัวหนา ภาควิชาการจดั การสารสนเทศ คณะนเิ ทศศาสตร มหาวทิ ยาลัยรังสติ (พ.ศ.2540-2541) ผศ.ดร. ชลภสั ส วงษป ระเสรฐิ • รกั ษาการณผ อู ำนวยการศูนยค อมพิวเตอรและระบบ สารสนเทศ (พ.ศ.2545) • ภาควชิ า การจัดการสารสนเทศ • ผูอำนวยการสำนกั พมิ พ (พ.ศ. 2546 - 2547) คณะเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลยั รังสิต • ผูอ ำนวยการสำนักวางแผนพฒั นาคุณภาพ (พ.ศ.2545 -2546) คณุ วฒุ ิ • ผูช ว ยศาสตราจารย ประจำภาควิชาการจดั การ สารสนเทศ คณะเทคโนโลยสี ารสนเทศ • การศกึ ษาดษุ ฎีบัณฑิต (พฒั นศกึ ษาศาสตร) 2543 มหาวิทยาลยั รังสิต (2543 -ปจ จบุ นั ) มศว.ประสานมิตร • การศึกษามหาบัณฑิต (บรรณารักษศาสตร) 2531 ตำแหนง สมาคมทางวิชาชพี มศว.ประสานมิตร • อักษรศาสตรบณั ฑติ (บรรณารักษศาสตร) 2524 • เลขานกุ าร กรรมการบรหิ ารสมาคมหอ งสมุด มหาวิทยาลัยขอนแกน แหง ประเทศไทย พ.ศ. 2536-2537 • ประธานชมรมบรรณารกั ษห อ งสมุดสถาบัน ประวัติการทำงาน อุดมศกึ ษา พ. ศ. 2542-2543 • ประธานชมรมผสู อนบรรณารักษศาสตรและ • บรรณารกั ษ สำนักหอสมดุ กลาง มหาวิทยาลัย สารนิเทศศาสตร (2548 -ปจจบุ นั ) ศรนี ครนิ ทรวิโรฒ มหาสารคาม (2526-2532) และ • ทปี่ รึกษาปริญญานิพนธ มหาวิทยาลยั มหาสารคาม/ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลยั ศรีนครนิ ทรวิโรฒ มหาวทิ ยาลัยรามคำแหง/มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร/ ประสานมิตร (2532-2536) สถาบนั ราชภัฏบานสมเด็จเจาพระยา/มหาวทิ ยาลัยรงั สติ / • อาจารยป ระจำภาควิชาการจดั การสารสนเทศ มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน คณะเทคโนโลยสี ารสนเทศ มหาวทิ ยาลยั รงั สติ (2536-2542) • เลขานกุ ารคณะนิเทศศาสตร (พ.ศ. 2537) งานวิจัย • การกำหนดหัวเรื่องวฒั นธรรมอสี าน • รายงานประเมินผลโครงการสงเสรมิ วฒั นธรรม ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื • การแสดงพน้ื บานภาคกลาง : การปรับปรนในชวี ิตไทย สมัยใหม 30

ผเู ขียนเรือ่ ง ผูเขยี นภาพ รศ. สุกญั ญา สจุ ฉายา ปรดี า ปญ ญาจนั ทร อาจารยป ระจำภาควชิ าภาษาไทย คณะอักษรศาสตร เกิดและเตบิ โตทจ่ี งั หวดั หนองคาย มบี านอยตู ิดกบั จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลัย วดั เมือ่ มีงานบญุ ที่วัดก็มักจะไปว่งิ เลน อยูเ สมอ โดยเฉพาะงานบุญพระเวส (เทศมหาชาติ) ผูเ ช่ียวชาญทางดานคตชิ นวทิ ยา และวรรณคดที องถน่ิ จะชอบเปน พิเศษ เพราะไดดูภาพเขยี นเรือ่ งราว มผี ลงานมากมายท้ังในรปู หนงั สอื งานวิจัย บทความ พระเวสสันดรบนผา เม่อื เห็นภาพบนผาหรอื วชิ าการ บทความสารคดี อาทิ ภาพจติ รกรรมฝาผนงั โบสถในรูปแบบอีสาน • หนงั สอื เพลงพนื้ บา นศกึ ษา โครงการตำราคณะ ก็จะกลับมาน่งั วาดเลน ทบี่ า นตอ อักษรศาสตรจฬุ าฯ • ขาวขวญั ของแผน ดิน มูลนิธิขา วไทยฯ 2547 หลงั จากจบการศกึ ษาจาก มศว.ประสานมติ ร • สารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคกลาง 15 เลม ทำงานดา นเขยี นภาพประกอบตลอดมา เม่ือมีโอกาส มูลนิธิสารานกุ รมวฒั นธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย ไดเขยี นภาพประกอบนทิ านพน้ื บา นอสี าน 2542 ความประทับใจในวยั เด็กจึงหวนกลับมาปรากฏ • งานวจิ ัย เรอื่ ง การแสดงพน้ื บา นภาคกลาง : บนภาพประกอบชุดน้ี การปรับปรนในชีวิตไทยสมยั ใหม สถาบนั ไทยศกึ ษา จุฬาลงกรณม หาวทิ ยาลัย 31 • วฒั นธรรมขา วของชนชาติไท : สถาบนั ไทยศึกษา จฬุ าลงกรณม หาวิทยาลยั • พธิ ีกรรมและวิถชี วี ิตของชาวสวน คลองบางระมาด ธนบรุ ี ฯลฯ

ÍÕࡧÔé à´×͹´ÒÇ เจา ของโครงการและดำเนินการจดั พิมพ สำนักงานอุทยานการเรียนรู นทิ านภาพพื้นบา นภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ สำนักงานบรหิ ารและพฒั นาองคความรู เลขมาตรฐานสากลประจำหนงั สอื (องคการมหาชน) สังกดั สำนกั นายกรัฐมนตรี 978-974-287-758-3 สวนบรกิ าร อาคารเซน็ ทรัลเวลิ ด ช้ัน 8 Dazzle Zone ผเู ช่ยี วชาญท่ีปรกึ ษาคณะบรรณาธิการ โทรศพั ท 02-257-4300 โทรสาร ตอ 125 ศ.ดร.ฉวีลักษณ บณุ ยะกาญจน สว นสำนักงาน 999/9 อาคารสำนักงานเซน็ ทรัลเวิลด ผศ.วณี า วีสะเพญ็ ชัน้ 17 ถนนพระราม 1 โทรศพั ท 0-2264-5963-65 โทรสาร 0-2264-5966 คณะบรรณาธิการอำนวยการ www.tkpark.or.th นางทัศนยั วงศพ ิเศษกลุ นางสาวเฉยี ดฉัตรโฉม ปรพิ นธพจนพสิ ทุ ธิ์ ดำเนนิ การจัดทำตนฉบบั นายวฒั นชยั วินิจจะกูล มลู นธิ หิ นงั สือเพอื่ เด็ก นางสาวนันธนา เจริญภกั ดี โทรศพั ท 0-2805-0202 โทรสาร 0-2805-1308 www.thaibby.in.th คณะบรรณาธกิ ารตน ฉบบั รศ. สุกญั ญา สจุ ฉายา ออกแบบรูปเลม จดั พมิ พ และจัดจำหนา ย ผศ.ดร. ชลภัสส วงษประเสรฐิ บริษทั แปลน ฟอร คิดส จำกัด นายเรืองศักดิ์ ปน ประทีป โทรศพั ท 0-2575-2828 โทรสาร 0-2575-2558 นายณฐั พร ศรีมุกด www.planforkids.com เร่อื ง สกุ ญั ญา สุจฉายา, ชลภัสส วงษประเสรฐิ , เหมาะสำหรบั เดก็ อายุไมเ กิน 9 ป เรอื งศักด์ิ ปน ประทีป ภาพประกอบ ปรดี า ปญ ญาจันทร พสิ จู นอกั ษร นันทธนัตถ จติ ประภสั สร, อารีณะ วีระวัฒน พิมพค ร้งั ที่ 1 พฤศจกิ ายน 2551 จำนวนพมิ พ 3,000 เลม 32