เรามาถึงจุดนี้ได้อย่างไร

โดยสรปุ จดุ สมดลุ ตรงกลางคือ จะท�ำ อยา่ งไรให้อสี ปอรต์ ในประเทศไทย สามารถด�ำ เนิน ธุรกิจได้อย่างมคี วามตระหนกั รับผดิ ชอบตอ่ สังคม รับร้ผู ลกระทบทางลบทม่ี ีตอ่ สังคม และเปน็ ส่วน หน่งึ ทสี่ รา้ งความเข้มแขง็ ให้เด็กไทยในแง่ของการเป็นผปู้ ระกอบการ นกั แข่งขันท่มี รี ะเบยี บวนิ ยั รบั ผดิ ชอบตนเอง และสามารถเปลีย่ นเด็กจากผเู้ ล่นเปน็ ผสู้ รา้ ง ไมห่ ลงไปติดเกม เลน่ พนัน และเสยี เวลาไปกับการเล่น จนถงึ วยั ทไ่ี มส่ ามารถสรา้ งอาชพี ทย่ี ง่ั ยนื ในฐานะนกั นวตั กรรมในธรุ กจิ อสี ปอรต์ ได ทง้ั ยงั ใหห้ นว่ ยงานรฐั นกั วชิ าการการแพทย์ ตระหนกั วา่ ตนเองมหี นา้ ทก่ี �ำ กบั ดแู ลอสี ปอร์ต อย่างรอบด้าน สรา้ งความร้ใู หเ้ ท่าทนั สื่อและเกมแกพ่ อ่ แมผ่ ูป้ กครอง และคนทีท่ �ำ งานดา้ นการ ปกป้องคมุ้ ครองเดก็ และเยาวชน ใหเ้ ขา้ ใจเดก็ และเกมทีอ่ ย่บู นความเปน็ จรงิ ท่ีไม่ถกู บิดเบือนและ ประกอบสร้างโดยส่ือและธรุ กิจแตเ่ พียงดา้ นเดียว - 51 -

ประเด็นสรุปท่ี 5 เรอื่ งบทบาทหนา้ ท่ขี องฝ่ายต่าง ๆ ทเี่ กยี่ วขอ้ งในอสี ปอรต์ โดยสรปุ ขอ้ มูลจากการสมั ภาษณพ์ บว่า บทบาทหน้าท่ีในการก�ำ กับกจิ กรรมอสี ปอร์ต ธรุ กจิ อีสปอรต์ การแข่งขันและอตุ สาหกรรม แบง่ ออกเป็นฝา่ ยต่าง ๆ ดังน้ี ฝ่ายบรษิ ทั เกม (1) ยนิ ดี ท่ีจะก�ำ กับการจัดกิจกรรม การแข่งขัน ใหไ้ ดร้ ะดบั นานาชาติ เปน็ สากล และเปน็ ทย่ี อมรับ ในประเทศ (2) ยนิ ยอม หากมกี ารก�ำ กบั ดแู ลโดยหนว่ ยงานรฐั ในเชิงของกฎ ระเบยี บ ขอ้ บังคบั หรือมาตรการ ทางสงั คม (3) ปฏเิ สธ บทบาทหนา้ ทใ่ี นการสง่ เสรมิ ใหค้ วาม รูเ้ ร่ืองอสี ปอร์ตในแงม่ มุ ของความรู้ การวิจัย การ ส่งเสรมิ สรา้ งภมู ทิ ักษะการรเู้ ทา่ ทันสื่ออีสปอร์ต (4) เตม็ ใจ ทจ่ี ะใหค้ วามรว่ มมอื กบั ภาคประชาสังคม แพทย์ หนว่ ยงานรัฐ ในการสง่ เสริม และกำ�กบั กจิ กรรมอีสปอร์ต ตามมาตรฐานและความกังวล ใจของพ่อแม่ ผูป้ กครอง (5) มุ่งมั่น ที่จะพัฒนา ยกระดับ การแข่งขัน อีสปอร์ตในประเทศ และน�ำ พาตัวแทนเดก็ ไทย ไปแข่งขนั ในระดับเวทนี านาชาติ (6) ยงั ไมพ่ รอ้ ม ไมแ่ นใ่ จ ไมม่ แี ผน ไมม่ มี าตรการ วา่ จะสามารถมีส่วนร่วมในการสร้างสภาพแวดล้อม ทางอตุ สาหกรรมเกม ในมิติของเจ้าเทคโนโลยี เจา้ ของเกม ได้มากน้อยเพียงใด หากไมม่ ีการบ่งชี้ ก�ำ หนดเปน็ นโยบาย จากทางภาครฐั และล�ำ พงั สมาคมไทยอสี ปอรต์ กม็ งุ่ มน่ั แตจ่ ะสง่ เสรมิ สร้างผล ประโยชน์ใหธ้ ุรกิจเกมเป็นสำ�คัญมากกวา่ ท่ีจะมองภาพรวมหรอื มงุ่ พัฒนาอีกดา้ นของฝง่ั ผ้ผู ลติ สร้าง พัฒนาเกม (7) รอ้ งขอ ให้หนว่ ยงานวชิ าการ ประชาสงั คม สถาบนั การศึกษา เร่งศกึ ษาจดั ท�ำ มาตรฐาน แนวทาง การก�ำ กับดูแลอสี ปอรต์ ในทางส่งเสริม สรา้ งสรรค์ ปอ้ งกนั ภยั และอนั ตรายจากการติดเกม - 52 -

ฝา่ ยครอบครัว (1) ตอ้ งการ ความร้เู ร่อื งอสี ปอร์ต อย่างถูกตอ้ ง ครบถว้ น ซอ่ื สตั ย์ ตรงไปตรงมา สมดลุ รอบดา้ น จาก ฝา่ ยธุรกิจ ฝ่ายวิชาการ ฝา่ ยแพทยแ์ ละสาธารณสุข ฝ่ายรฐั เห็นภาพครบทกุ วงจรและสมบรู ณ์เพอ่ื ใชป้ ระกอบวิจารณญาณและตดั สนิ ใจท่จี ะคยุ หรอื รบั มือ สง่ เสรมิ กำ�กับเด็กและเยาวชนของตนเอง (2) เรียกร้อง ให้บริษัทเกมวางกรอบมาตรฐาน การจัดการแข่งขันที่มีความปลอดภัย คำ�นึงถึง เด็กและเยาวชน ในฐานะที่มากกว่าเป็นเพียงผู้ซื้อ ผู้ใช้ ผู้เล่น แต่หนุนเสริมไปยังการสร้าง แรงบนั ดาลใจ หรือมองเห็น เข้าถึงโอกาสทจี่ ะมอี าชพี หรอื เสริมความรู้ อบรมเชงิ ปฏบิ ตั ิการสำ�หรับ การพัฒนาทักษะวชิ าชพี นวตั กรรมเทคโนโลยี การเป็นผ้สู รา้ งและเจา้ ของเกม ผูผ้ ลิตพัฒนาเกม (3) ยอมรับ บทบาทหนา้ ที่ของครอบครวั ในการเปน็ หนว่ ยแรก ทส่ี รา้ งความรู้ ความเขา้ ใจทถ่ี กู ตอ้ ง กันเอง เพิ่มทกั ษะการเลี้ยงดูอย่างเทา่ ทันสือ่ เท่าทันอีสปอรต์ (4) คาดหวัง ให้หน่วยงานรัฐออกกฎหมาย ระเบยี บ มาตรการ ในการก�ำ กบั ดแู ลอีสปอร์ต ใหอ้ ยูบ่ นพ้ืนฐานของการจดั กจิ กรรม ทีไ่ ม่ส่งผล กระทบตอ่ เดก็ ไม่แสวงหาผลประโยชนแ์ ละก�ำ ไร เกนิ ควรจากเดก็ และก�ำ กับให้เอกชน บรษิ ทั เกม มีมาตรการความรบั ผดิ ชอบต่อสังคม (5) ตอ้ งการ ให้สถาบนั ทางแพทย์ โรงพยาบาล หนว่ ยงานภาคประชาสงั คม มีบทบาทหนา้ ท่ีใน การให้ความรู้เรื่องอีสปอร์ต และหรือจัดให้มี ระบบปรกึ ษา ระบบเยยี วยา สายดว่ น รบั เรอ่ื งราว กรณปี ญั หาเด็กติดเกมหรอื ปญั หาเรือ่ งอีสปอร์ต - 53 -

ฝา่ ยนักวชิ าการ ประชาสงั คม

(1) ตอ้ งการ ความรเู้ รอื่ งอีสปอร์ตอย่างถูกต้อง ครบถว้ น ตรงไปตรงมา สมดุล รอบดา้ น จากฝ่าย ธุรกิจ ฝ่ายวิชาการ ฝ่ายแพทยแ์ ละสาธารณสุข ฝา่ ยรัฐ เหน็ ภาพครบทกุ วงจรและสมบรู ณเ์ พ่ือใช้ ประกอบวจิ ารณญาณ และตัดสนิ ใจที่จะคยุ หรอื รับมือ สง่ เสริม กำ�กับเดก็ และเยาวชนของตนเอง (2) เรียกร้อง ให้บริษัทเกมวางกรอบ มาตรฐาน การจัดการแข่งขันที่มีความปลอดภัย คำ�นึงถึง เด็กและเยาวชนในฐานะที่มากกวา่ เปน็ เพยี งผ้ซู ื้อ ผูใ้ ช้ ผ้เู ล่น แตห่ นุนเสรมิ ไปยงั การสรา้ งแรง บันดาลใจ หรือมองเหน็ เข้าถงึ โอกาสทีจ่ ะมอี าชีพ หรอื เสริมความรู้ อบรมเชิงปฏบิ ัติการสำ�หรับการ พฒั นาทกั ษะวิชาชีพนวตั กรรมเทคโนโลยี การเป็นผสู้ รา้ งและเจ้าของเกม ผู้ผลติ พฒั นาเกม (3) เสนอให้ มกี ารก�ำ กบั กจิ กรรมอสี ปอรต์ ทค่ี �ำ นงึ ถงึ การปกปอ้ งคมุ้ ครองเดก็ และเยาวชน การสง่ เสรมิ พฒั นาศกั ยภาพเด็กและเยาวชนจากผ้เู ล่น ผ้ใู ชส้ ่ผู ูส้ รา้ ง ผู้พฒั นาเทคโนโลยี และมีทกั ษะความรเู้ ทา่ ทนั สอ่ื เปน็ ผเู้ ลน่ เกมอยา่ งมคี วามรบั ผดิ ชอบ และไมต่ กเปน็ เหยอ่ื ของธรุ กจิ เกมทง้ั ในและตา่ งประเทศ (4) เสนอให้ มีการจดั ประชมุ ระดบั ประเทศเกี่ยวกบั ความรเู้ รอ่ื งอีสปอร์ต ให้สถาบนั วชิ าการ ด�ำ เนนิ การศกึ ษาวจิ ัยหวั ขอ้ เก่ยี วกบั อีสปอรต์ เพ่อื ประโยชน์สูงสดุ ของเด็กและเศรษฐกิจ ความมน่ั คงของ ประเทศอยา่ งตรงไปตรงมา เป็นงานวชิ าการที่นา่ เชือ่ ถือและน�ำ ไปใชป้ ระโยชน์ได้จริง (5) อยากให้ พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ผเู้ ลน่ เกม พจิ ารณา ศกึ ษาผลดี ผลเสยี และผลกระทบทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ กบั ตนเองและครอบครัว อย่างรอบดา้ นและเท่าทันธุรกิจเกม - 55 -

ประเดน็ สรุปท่ี 6 ความพร้อมของฝ่ายตา่ ง ๆ ต่อบทบาทหน้าทีข่ องตนเอง จากการสำ�รวจเอกสาร ขา่ ว บทความ และเน้อื หาการสัมภาษณผ์ ้เู ช่ียวชาญ ซึง่ เป็นกลุม่ ตวั อย่างท่อี ยใู่ นแวดวงท่เี กีย่ วกับอสี ปอรต์ พบว่าการจดั กิจกรรมอสี ปอร์ต สง่ เสริมการแขง่ ขนั เล่น วิดโี อเกมนั้น ทางฝัง่ รฐั ไทยและธุรกิจไทยภาคเอกชน ยังมิไดม้ คี วามพร้อมในเชงิ ของมาตรการรับมอื และผลกระทบต่าง ๆ ทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ จากการสง่ เสริมอตุ สาหกรรมทจี่ ะมผี ลตอ่ เดก็ และเยาวชนนี้ ทง้ั ท่ี เปน็ อุตสาหกรรมทอี่ าจส่ง ผลกระทบภายนอกเชงิ ลบ (Negative Externalities) เกดิ ข้นึ ไดม้ าก และยังมปี ระเด็นช่องโหว่ของกฎหมายในแตล่ ะประเทศ ทย่ี ังไม่ไดม้ กี ารวางกรอบในประเด็นทีค่ วร ค�ำ นงึ ถึง - 56 -

อาจกลา่ วไดว้ ่า เป็นเร่ืองคอ่ นข้างเร่งดว่ นในการสรา้ งมาตรการตา่ ง ๆ เพอื่ บรหิ ารจัดการ เรอ่ื งราวของอสี ปอรต์ ในประเทศไทยท่ียงั ถือเปน็ เร่อื งใหมข่ องหลายภาคสว่ น โดยมาตรการทค่ี วร ด�ำ เนินการ ประกอบด้วย (1) มาตรการกำ�กับผ้ปู ระกอบการ ธุรกิจเกม อีสปอร์ต ในเรอ่ื งองค์การก�ำ กับทางจริยธรรม ทางเศรษฐกจิ ทางกฎหมาย และทางสังคม (2) มาตรการสง่ เสริมความรู้ ฝ่ังผสู้ รา้ งและเจ้านวัตกรรม เทคโนโลยี (3) มาตรการด้านการลงทุน วิจัย และพัฒนาอีสปอรต์ ในเชงิ เศรษฐกิจดิจิทลั อย่างสร้างสรรค์ ยัง่ ยนื (4) มาตรการดา้ นการเฝ้าระวัง ป้องกันปญั หา เยยี วยา ผลกระทบทีเ่ กดิ ขน้ึ จากความเสีย่ ง ด้านสขุ ภาพ อนาคตของเดก็ ใหม้ ที กั ษะ และการรู้เท่าทันสื่อดิจิทัล ส่อื อีสปอรต์ และการเป็น ผ้ปู ระกอบการดจิ ิทัล (5) มาตรการดา้ นการก�ำ กบั กจิ กรรม การสอ่ื สาร การโฆษณา การตลาด ในการแขง่ ขนั อสี ปอร์ต อย่างปลอดภยั เทา่ ทนั และสร้างสรรค์ - 57 -

โดยมีขอ้ เสนอตอ่ ภาคส่วนต่าง ๆ ดงั ต่อไปน้ี แพทย์ใ(น1ห)นภ่วายคงวาิชนารกัฐาไรทสยถทาเี่ บกยี่ันวกขาอ้รงศกึ ษา โดยความร่วมมือทางการ (1.1) ควรมีหนว่ ยงานวิชาการ ทำ�การสรุปคำ�นยิ ามอีสปอรต์ ท่ีไม่ใชใ่ หอ้ ุตสาหกรรม นยิ าม แต่เพียงฝ่ายเดียว ซง่ึ เป็นนิยามทีค่ ลมุ เครอื และเนน้ ประโยชน์ในการสร้างความเขา้ ใจทคี่ ลาดเคลื่อน เพราะเปน็ การ “บดิ เบอื นคำ�นยิ าม ความหมายของการออกก�ำ ลังกายและกฬี า ไปม่งุ เนน้ ทก่ี ารเลน่ เกมเป็นกฬี า” ควรมกี ารคดั แยกนยิ ามอสี ปอรต์ ออกเปน็ 3 ดา้ น คือ ดา้ นการแพทย์ ดา้ นธรุ กิจ และดา้ น วชิ าการ ออกจากกนั และทำ�การสื่อสารนยิ าม ทัง้ 3 น้ี ออกไปทกุ ครั้ง เพ่อื ให้เปน็ มาตรฐาน ของการสอ่ื สารสรา้ งความรคู้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกบั อสี ปอรต์ ควรมีหน่วยงานวิจัย หรือสถาบันศึกษา ทที่ ำ�การศึกษา เพื่อสร้างองคค์ วามรู้เกี่ยวกบั เสน้ ทางนกั แข่งขนั เกม การวิเคราะหต์ ้นทนุ เงิน เวลา และโอกาสทจ่ี ะไดเ้ ป็นนักกฬี าเล่น เกมที่มีรายได้ เพอ่ื จัดท�ำ เปน็ ชุดขอ้ มูลความรู้ ประกอบการตดั สนิ ใจแกพ่ อ่ แม่ เดก็ และเยาวชน ทต่ี อ้ งการเขา้ ส่ธู ุรกจิ นี้ว่ามีความคุม้ ค่าอย่างไร (1.2) ควรมีหน่วยงานแพทย์และวิชาการ ให้ความรู้ นิยาม ภาพรวมนิเวศเศรษฐกิจของ อีสปอร์ตในระดับภาพรวม ตอ่ ผกู้ �ำ กบั นโยบาย เช่น รฐั มนตรกี ระทรวงการทอ่ งเทย่ี วและ กีฬา รฐั มนตรีกระทรวงศกึ ษาธิการ รฐั มนตรี กระทรวงสาธารณสุข รัฐมนตรีกระทรวง การพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ รัฐมนตรีกระทรวงดิจิทัลเพ่ือเศรษฐกิจและ สังคม และรัฐมนตรกี ระทรวงวัฒนธรรม - 58 -

(1.3) ควรมหี นว่ ยงานหรอื สถาบนั ดา้ นสขุ ภาพ (เช่น สสส.) จดั ท�ำ ข้อสรปุ หรือชดุ ความรู้กลางทถ่ี กู ตอ้ ง สมดลุ รอบดา้ น ตรงไปตรงมา ไมเ่ อนเอยี งเขา้ ขา้ งผลประโยชน์ธรุ กิจ แต่เปน็ สงิ่ ทถ่ี ูกตอ้ งทางการ แพทย์ โดยยดึ หลกั การส�ำ คัญ คือ เพือ่ ปกป้องคมุ้ ครองเด็กและเยาวชนจากผลกระทบทางลบทอ่ี าจ จะเกิดขน้ึ จากธรุ กจิ สุขภาพ ปญั หาสงั คม (1.4) ควรมกี ารจดั ท�ำ ศนู ยค์ วามรดู้ า้ นวชิ าการอสี ปอรต์ เพอ่ื เผยแพรค่ วามรสู้ าธารณะนไ้ี ปยงั ประชาชน ใหอ้ ยทู่ ห่ี นว่ ยงานรฐั ทม่ี หี นา้ ทโ่ี ดยตรง เชน่ ศูนย์ประสานงาน ปอ้ งกันและคุ้มครองเด็กและเยาวชนจาก ภยั ของสื่อออนไลน์ (COPAT) และหนว่ ยงานภาคประชาสงั คมอน่ื ๆ ทท่ี �ำ งานดา้ นการรณรงค์ ปกปอ้ ง ค้มุ ครองเดก็ จากสื่อจากการพนนั จากพฤตกิ รรมเสพติดสือ่ และเทคโนโลยี และถา่ ยทอดชดุ ความรู้ กลางน้ี ไปสภู่ าคปฏบิ ตั กิ ารสนาม สำ�หรบั นกั ประชาสังคมที่ท�ำ งานเกีย่ วกับเดก็ ทัว่ ประเทศ (1.5) ควรมีการส่งเสริม จัดสัมมนา อบรมเชิงปฏิบัติการความรู้เรื่องอีสปอร์ต ในโรงเรียน แก่ครู ผบู้ รหิ ารโรงเรยี น เดก็ และเยาวชน แกนน�ำ เด็ก สภาเด็กในระดับจังหวัดและภูมิภาค ครู แนะแนว การศกึ ษานอกโรงเรยี น ชมุ ชน พอ่ แม่ เครอื ขา่ ยผปู้ กครองทว่ั ประเทศ เพอ่ื ใหช้ ดุ ความรู้ ข้อมูล อกี ดา้ น นอกเหนอื จากการรบั ขอ้ มลู ขา่ วสารทางเดยี วผา่ นสอ่ื เนอ่ื งจากการศกึ ษาพบวา่ สอ่ื สารมวลชน มี แนวโนม้ อย่างมากทจี่ ะนำ�เสนอข้อมูลดา้ นบวกดา้ นเดยี ว เนอ่ื งจากเปน็ องค์กรธรุ กิจทม่ี ผี ลประโยชน์ สมยอมด้วยกนั กบั ธรุ กิจอีสปอรต์ เชน่ สปอนเซอร์ ออแกไนเซอร์ การผลติ รายการทีวี หรอื รายการ ถ่ายทอดสดอีสปอรต์ ซึง่ จะสร้างรายไดท้ างธุรกจิ มลี กั ษณะมอมเมาประชาชน หรือไมส่ ื่อสารให้เดก็ รู้ เทา่ ทนั - 59 -

(2) ภาคหน่วยงานรัฐ (2.1) กระทรวงการท่องเที่ยวและกฬี า การกีฬาแหง่ ประเทศไทย ควรมีการกำ�หนดไปยังสมาคมกีฬาอสี ปอร์ตไทย และชมรมอีสปอรต์ ทง้ั หลายในประเทศ วา่ “ห้ามส่ือสารไปยังสาธารณะ ในแง่ทวี่ ่าเล่นเกม ดกี วา่ เล่นกฬี า เล่นอสี ปอรต์ ดกี วา่ เล่นกฬี าจรงิ ๆ” และห้ามส่ือสารโน้มนา้ วใจเดก็ และเยาวชน ทีอ่ ายุไม่ถงึ 18 ปี ใหม้ าเลน่ อสี ปอร์ตเพอ่ื เข้าแข่งขนั และตอ้ งส่ือสารไปยงั เดก็ และเยาวชนว่า การเล่นเกมมโี อกาส เส่ียงท่ีจะมีพฤติกรรมเสพตดิ เชน่ เดยี วกับ บุหรี่ สุรา และการพนัน” ตามมาตรฐานการ ส่อื สาร Health Communication ขององค์การอนามยั โลกที่นำ�ไปใชเ้ ทียบเคียงกบั ส่งิ เสพตดิ อนื่ ๆ - 60 -

หนว่ ยงานรัฐ ควรสอื่ สาร สรา้ งความเขา้ ใจไปยังสมาคมกฬี าไทยอีสปอรต์ อย่างชัดเจนและ ค�ำ นงึ หรอื ชใ้ี หเ้ หน็ ปญั หาขอ้ เทจ็ จรงิ ทว่ี า่ การทเ่ี ดก็ คนหนง่ึ จะกา้ วเขา้ สหู่ นทางการเปน็ นกั กฬี าอสี ปอรต์ นน้ั มที างเลือกและเงือ่ นไขทีห่ ลากหลาย จะต้องประกอบไปดว้ ย อายุ วยั วฒุ ิภาวะ การเลี้ยงดู การ สนับสนุนจากครอบครัวที่เท่าทันสื่อและมีระเบียบวินัย และพึงรับรู้ข้อเท็จจริงจากกรณีการรักษา ทางการแพทย์ว่า การเล่นเกมมาก ๆ มีโอกาสเสี่ยงที่จะกลายเป็นเด็กติดเกมก่อนที่จะเป็นนักกีฬา อสี ปอรต์ และธรุ กจิ เกมควรมมี าตรการและความรบั ผดิ ชอบ ตอ่ การสรา้ งปญั หาทางสงั คมในสว่ นนด้ี ว้ ย (2.2) กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ควรเรง่ หามาตรการ ขอ้ เสนอเชงิ นโยบาย เร่ืองการห้ามหรือ มเี ง่ือนไข ในการจดั การแข่งขนั อีสปอร์ตในเขตสถานศกึ ษา โดยเฉพาะกับเด็กที่อายไุ ม่ถงึ 18 ปี เนอื่ งจากกิจกรรมนอี้ าจสร้างความเขา้ ใจผดิ โดยสมบูรณว์ า่ รัฐบาล และโรงเรยี นอนญุ าตและสง่ เสรมิ ให้จัดโดยเสรี ควรตอ้ งมมี าตรการ “จ�ำ กดั สถานทเ่ี ลน่ ” โดยผวู้ ิจยั เสนอว่า สถานศกึ ษาในระดบั อายุทีม่ ีเดก็ ตำ่�กวา่ 18 ปี หรอื 13 - 18 ปีไมค่ วรมี โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ห้ามเดก็ ทอี่ ายตุ ่ำ�กว่า 13 ปี เข้ารว่ ม กิจกรรมเกมแข่งขนั นที้ ั้งหมด ตามมาตรฐานสากลของอตุ สาหกรรมส่ือดจิ ิทลั และออนไลนท์ ีม่ ีการ ปกปอ้ งคมุ้ ครองเดก็ ตามกฎหมายปกปอ้ งและคมุ้ ครองเดก็ จากสอ่ื ออนไลน์ เชน่ กฎหมาย (Coppa) ของอเมรกิ า ควรเรง่ ทำ�ความเขา้ ใจ สง่ เสรมิ การรเู้ ทา่ ทนั ส่อื การรู้เทา่ ทันอีสปอร์ตในชน้ั เรียน และ พิจารณาอย่างถี่ถว้ น ใคร่ครวญถึงผลกระทบทางบวก ทางลบ อย่างเท่าทนั ในกรณีทโี่ รงเรยี น ผู้ บริหาร จะทำ�กิจกรรมแข่งขันการเล่นเกมโดยอา้ งเรื่องการสง่ เสริมทกั ษะพลเมืองดิจทิ ลั การเสรมิ สร้างทักษะในศตวรรษท่ี 21 แนวคดิ การรูเ้ ทา่ ทนั สอ่ื รู้เท่าทนั อีสปอร์ต ควรไดร้ ับการสนบั สนนุ และส่งเสริมใหโ้ รงเรียน ระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษา มีการอบรมครู และนักเรียนทั่วประเทศ เนื่องจากเด็กและ เยาวชนปจั จุบนั ก�ำ ลงั ได้รับขอ้ มูลเพียงดา้ นเดยี วของธุรกิจเกม ที่ก�ำ ลงั ปลกู ฝงั และสรา้ งความเชื่อ มายาคตวิ า่ ใคร ๆ กเ็ ป็นนักเลน่ เกมมืออาชพี หรือ อสี ปอร์ตกบั เด็กติดเกม เปน็ คนละกลมุ่ และไมม่ ี อะไรเกี่ยวข้องกนั ซึ่งมใิ ชค่ วามจรงิ ทง้ั หมด แนวคิดเรอ่ื งการรู้เท่าทันส่ือ และรูเ้ ทา่ ทันอีสปอร์ต (Media Literacy and eSports Literacy) ทีจ่ ำ�เป็น และควรสง่ เสริมสร้างความรูค้ วามเข้าใจท่ถี กู ตอ้ ง เช่น อสี ปอรต์ คอื อะไร ใคร เปน็ ผ้กู ำ�หนดนยิ ามน้ี และนยิ ามอน่ื ๆ คอื อะไร เหตุผลอะไร ทำ�ไมอสี ปอรต์ จงึ ไมใ่ ช่กฬี า เกม กฬี า การ ออกกำ�ลังกาย กบั เกมในคอมพิวเตอร์สง่ ผลต่อพฒั นาการทางรา่ งกายและสมองอย่างไร สมองและ พฒั นาการทางรา่ งกาย วิจารณญาณ อารมณ์ และทักษะทางชวี ติ ทจ่ี ำ�เป็น การรเู้ ทา่ ทนั สื่อ เทา่ ทัน - 61 -

ผปู้ ระกอบการเกมและธรุ กจิ เกมออนไลน์ ระบบเศรษฐกิจ ของธรุ กจิ เกมอีสปอร์ต (นายทนุ เจ้าของ เมด็ เงนิ และสนิ คา้ เชิงวฒั นธรรม) แนวคิดเรือ่ งกลวิธีทางจิตวิทยา ในการออกแบบเกมใหเ้ ล่นสนกุ เลน่ เพลนิ เล่นจนตดิ สมองเด็กกบั การพฒั นาความยับย้งั ช่ังใจ และผลกระทบต่อชีวิตในระดบั ผใู้ หญ่ เสน้ ทางอาชีพ เสน้ ทางและการปฏบิ ัตติ นส่นู ักเลน่ เกมมอื อาชพี กวา่ จะมาเปน็ และได้เป็นนักเลน่ เกม ทมี่ ีรายได้ โอกาสในการเข้า และการหมดหนทางออกจากอาชีพนกั เล่นเกม ผลกระทบของอสี ปอรต์ ต่อครอบครัว ตนเอง และสงั คม พฤตกิ รรมเลียนแบบ และการเรียนรู้จากเกม พฤตกิ รรมเสพติด คอื อะไร ทำ�ไม องค์การอนามยั โลกจึงประกาศให้การเล่นเกม เส่ยี งตอ่ การมพี ฤติกรรมเสพตดิ การพนนั ออนไลน์ การพนนั จากเกม การพนนั จากอสี ปอรต์ ประเทศเจ้าต้นนวัตกรรมอีสปอร์ต สภาพแวดลอ้ มทางธุรกิจ และกฎหมายของประเทศช้ัน น�ำ อีสปอร์ตของเกาหลีใต้ จีน สงิ คโปร์ กฎหมายและระบบการกำ�กบั ดแู ลอสี ปอร์ตในต่างประเทศ เปน็ ต้น - 62 -

(2.3) กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ควรศึกษาเพื่อจัดทำ�ชุดความรู้ “การ พัฒนา การลงทุน การสร้างนวัตกรรม และเทคโนโลยีอีสปอร์ต ในยุทธศาสตร์ของผลประโยชน์ สำ�หรับประเทศไทย” เนื่องจากพิจารณานิเวศเศรษฐศาสตร์ของธุรกิจอีสปอร์ตในตอนนี้จะพบว่า ประเทศไทยมสี ่วนธรุ กิจทีเ่ กยี่ วข้องกับอสี ปอร์ต ในลักษณะของผใู้ ช้ ผ้ซู ้อื ผแู้ ทนลิขสิทธ์ิ ของบริษัท เกมเทา่ นน้ั ยงั ไม่สามารถเป็นเจา้ ของเทคโนโลยี เจา้ ของเกม เจา้ ของนวตั กรรม เฉกเชน่ ประเทศ เกาหลีใต้ สิงคโปร์ จีน หรืออเมรกิ า นั่นทำ�ใหเ้ กิดการเสยี ดลุ เงินไหลออกทางเดียวผ่านมือนักเล่น เกมทีเ่ ป็นเดก็ และเยาวชนสูต่ ่างประเทศ เปน็ การสญู เสยี ทางเศรษฐกิจ และผลประโยชนต์ กอยูท่ ี่ บริษทั เกม หนว่ ยงานรฐั ในระดบั นโยบาย กระทรวง กรม ควรมองเหน็ ภาพทง้ั ระบบของธรุ กจิ อสี ปอรต์ และมีมาตรการสง่ เสรมิ สนบั สนุน เชิงรกุ และการลงทนุ พัฒนา สภาพแวดล้อมของธรุ กิจอสี ปอร์ต มากกว่าแคเ่ พยี งการส่งเสรมิ เฉพาะกิจกรรมการเล่น แขง่ ขนั อสี ปอร์ต เพื่อมุ่งการสร้างงาน สร้าง อาชพี ดจิ ทิ ลั ในฐานะผผู้ ลติ ผพู้ ฒั นาซอฟแวร์ นกั ออกแบบเกม นกั คอมพวิ เตอรก์ ราฟกิ นักวทิ ยาการ คอมพวิ เตอร์ ซง่ึ จะเปน็ การพฒั นาเศรษฐกจิ ดจิ ทิ ลั ในลกั ษณะฐานราก และเพม่ิ ศกั ยภาพในการแข่งขนั ความเป็นผ้สู รา้ งเทคโนโลยีท่ที ัดเทียมกบั ประเทศตน้ ทางเทคโนโลยี ทงั้ ยงั ควรพฒั นากรอบกฎหมายทเ่ี ก่ียวข้องโดยเฉพาะ ในการด�ำ เนนิ ธุรกจิ เกมอสี ปอรต์ ที่ ปกปอ้ งคุ้มครองเด็กและเยาวชน และศกึ ษาพัฒนากฎหมายท่ีเกยี่ วข้องกับการปกปอ้ งคุ้มครองเดก็ และเยาวชนจากสอ่ื ออนไลน์ หรอื กฎหมาย COPPA – Child Online Privacy and Protection Act หรอื การกำ�หนดเปน็ แนวปฏบิ ัตสิ �ำ หรบั ปกป้องคุ้มครองเดก็ จากอีสปอรต์ เป็นต้น (2.4) กระทรวงวฒั นธรรม ควรเขา้ มาสรา้ งมาตรการก�ำ กับดูแล ประสาน กับบรษิ ัทเกม สมาคมอีสปอร์ต ชมรมอสี ปอร์ต ในเรือ่ งของการก�ำ กบั ชดุ เกมท่จี ะสามารถจัดการแข่งขนั สภาพ แวดลอ้ ม การขออนญุ าตการจดั แขง่ ขนั เพราะเกมมใิ ช่กีฬาโดยธรรมชาติ แต่เปน็ สนิ คา้ บันเทิงและ วัฒนธรรม (Commodity Goods) ซึง่ มผี ลกระทบต่อสังคม กระทรวงวฒั นธรรมควรท�ำ การศกึ ษาเรอื่ งเรตตงิ้ เกม การกำ�กบั อายุท่ีเหมาะสมของผู้ แข่งขนั เกม แนะน�ำ ไปยังสมาคมอีสปอร์ต และมาตรฐานอนื่ ๆ ในการกระต้นุ อุตสาหกรรม เชน่ เงิน ลงทนุ พฒั นา หรอื ประสานความรว่ มมือระหวา่ งรฐั บาลสองประเทศ (เกาหลใี ต้กับไทย) เพอ่ื ศกึ ษา เรียนรู้วธิ ีการสร้างนิเวศเศรษฐกจิ ธุรกิจอสี ปอรต์ เพ่อื พฒั นารูปแบบการสง่ เสริม แนวทางการ สนบั สนนุ ทถี่ ูกตอ้ งและยัง่ ยนื จากหนว่ ยงานรฐั ไปใหก้ ับเอกชน และภาคประชาสังคม กระทรวงวฒั นธรรม สามารถทจ่ี ะสง่ เสรมิ การพฒั นาสอ่ื สรา้ งสรรคแ์ ละปลอดภยั การพจิ ารณา เกมทป่ี ลอดภยั ส�ำ หรบั การพฒั นาทกั ษะ กระบวนการคดิ สง่ เสรมิ ใหผ้ ผู้ ลติ เกมในประเทศ ไดม้ เี งนิ ทุน - 63 -

พฒั นาเกมทส่ี รา้ งสรรค์ เลน่ ฟรีไม่มคี า่ ใชจ้ า่ ย เพอ่ื ลดทอนภาระการน�ำ เขา้ ลขิ สิทธ์เิ กมจากตา่ งชาติ อันมงุ่ หวงั เรื่องรายได้ กำ�ไร เมด็ เงินจากเดก็ ไปทบ่ี รษิ ัทตา่ งชาติ ทำ�ให้ประเทศไทยสญู เสยี รายไดแ้ ละ เสยี ดุลการค้าธุรกจิ อีสปอร์ต โดยส่งเสรมิ อตุ สาหกรรมอสี ปอรต์ ในมิตขิ อง “ผูส้ ร้าง” มากกวา่ ผเู้ ลน่ และสง่ เสริมเรอื่ ง การรู้เทา่ ทันสอื่ การรเู้ ท่าทนั ธุรกจิ เกมอสี ปอร์ตไปยงั โรงเรียน พอ่ แม่ เครือขา่ ยคนทำ�งานดา้ นเดก็ ให้มากข้ึนเพือ่ ความเข้าใจของปญั หา และป้องกนั ลดทอนแกป้ ัญหาจากสอื่ ออนไลนก์ บั เด็กและ เยาวชน ท่ีมแี นวโนม้ จะรุนแรง ความซบั ซอ้ น และไร้การก�ำ กับดแู ลมากข้นึ (2.5) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมัน่ คงของมนุษย์ โดยกรมค้มุ ครองเด็กฯ ควร เข้ามาพิจารณาก�ำ กบั เรื่องสภาพการเข้ารว่ มกจิ กรรมอสี ปอรต์ ทป่ี ลอดภัย ไม่ละเมิดสิทธเิ ด็ก และ ควรเสนอแนะ มาตรการ การปอ้ งกนั เดก็ และเยาวชนจากการเสีย่ งที่จะติดเกม มีพฤติกรรมทางลบ อนั เกดิ มาจากการสง่ เสรมิ การจัดอสี ปอร์ตจากบรษิ ัทเกม ควรพจิ ารณาหาแนวทางก�ำ กับ อายเุ ด็กท่ีจะเข้าร่วมกิจกรรม หรือ การสือ่ สารสร้างความรู้ เท่าทนั สอ่ื เทา่ ทันอีสปอรต์ กับบริษทั ธุรกิจเกมเอกชน พ่อแม่ สภาเดก็ และเยาวชน และหน่วยงาน ภายในดา้ นการคุ้มครองเด็ก - 64 -

(2.6) กระทรวงแรงงาน ควรพจิ ารณาเรอ่ื ง สภาพการจา้ งเดก็ และเยาวชนในธรุ กจิ อสี ปอรต์ โดยอยบู่ นพืน้ ฐานกฎหมายเรื่องการปกปอ้ งค้มุ ครองเด็ก และกฎหมายแรงงาน เนือ่ งจากมีเด็กและ เยาวชนที่เข้าสู่การรับจ้างเป็นนักเล่นเกมในบริษัทเกม ที่ควรมีข้อกำ�หนดเรื่องเวลา การพักผ่อน สวสั ดกิ าร สุขภาพและการทำ�งานท่ปี ลอดภัย (2.7) การกีฬาแห่งประเทศไทย ควรพิจารณาหาแนวทางการกำ�กับกิจกรรมอีสปอร์ต เน่อื งจากเป็นกจิ กรรมทแ่ี ตกตา่ งกับกฬี าจริง ๆ ทีเ่ กดิ ขน้ึ ในมิติโลกจรงิ ทางกายภาพ แตอ่ สี ปอรต์ เป็น กจิ กรรมทเ่ี กดิ ขน้ึ ในสองมติ คิ อื โลกจรงิ ทางกายภาพในสถานท่ี เวลาทม่ี กี ารจดั การแขง่ ขนั และโลกเสมอื น ทม่ี กี ารเลน่ การแขง่ ขนั การเลน่ เกมเกดิ ขน้ึ และการเลน่ เกมออนไลนน์ น้ั จ�ำ เปน็ ทเ่ี ดก็ และเยาวชน ตอ้ ง มคี วามร้เู ท่าทนั ส่ือ media literacy และความรู้เท่าทันดิจิทัล เท่าทันไอซที ี ควบคู่กันดว้ ย ซ่ึงไม่ เหมือนกับกีฬาปกติ ที่ไม่มเี รอ่ื งโลกเสมอื นจริง ไม่มีเรื่องธุรกิจบริษทั เกม และการออกแบบเกม การ เสพตดิ เกม เฉกเชน่ กฬี าปกติ ควรค�ำ นงึ ถงึ เรอ่ื งการขอใบอนญุ าต สถานทท่ี จ่ี ะอนญุ าตใหจ้ ดั การแขง่ ขนั การจดั ตง้ั ชมรมเกม การขอใบอนุญาตการจัดการแขง่ ขนั มีเงอ่ื นไขมากกวา่ การจัดการแขง่ ขันกฬี าตามปกติ เนอื่ งจากมี ธุรกจิ การพนัน การซ้ือขายในเกมมาเก่ยี วขอ้ งดว้ ย - 65 -

ควรพิจารณาเรื่อง การกำ�หนดใช้ พรีเซ็นเตอร์ทีเ่ ป็นนักกีฬาจริง ๆ บุคคลตน้ แบบ กฬี า นักกีฬาทมี ชาติ มาร่วมกิจกรรมอีสปอร์ต เนอ่ื งจากอาจเป็นการโน้มนา้ วใจ ชกั จงู ใจที่ ผดิ คลาดเคลอ่ื น และชวนใหเ้ ขา้ ใจไดว้ า่ นกั กฬี า จรงิ ๆ ยงั หนั มาเลน่ เกม เลน่ อสี ปอรต์ ซง่ึ ไมเ่ หมอื นกนั อสี ปอรต์ พ้ืนฐานยังคือการเล่นเกม ซึ่งมีโอกาส ท่จี ะส่งผลเสยี ต่อสขุ ภาพ ขณะที่กีฬาเป็นการ เสริมสร้างสขุ ภาพ (การเลน่ กีฬา มเี ป้าหมายเพอ่ื พัฒนา ความสมดุลของร่างกาย สมอง อารมณ์ สขุ ภาพ จติ และนำ้�ใจนักกีฬา ทักษะทางสงั คม แต่ อสี ปอรต์ มสี ภาพแวดลอ้ มทีแ่ มจ้ ะดูคล้าย อุตสาหกรรมกีฬา แตไ่ ม่ใช่ เนอ่ื งจากอสี ปอรต์ มีเป้าหมายเพื่อชยั ชนะ แตกต่างจากกีฬาทเ่ี พอ่ื สขุ ภาพ) (2.8) ส�ำ นักงานตำ�รวจแหง่ ชาติ ควร ศึกษา หาแนวทาง หรือมาตรการรับมือกบั ธรุ กจิ พนันออนไลน์ ธรุ กิจพนนั ท่ีเกิดขึน้ จากอีสปอรต์ ซ่ึงเปน็ สงิ่ ทีผ่ ดิ กฎหมาย โดยเฉพาะการปิดก้ัน เศรษฐกจิ และสงั คม ตอ่ ผใู้ ช้ ผรู้ ว่ มในธรุ กจิ อสี ปอรต์ ช่องทางเล่นพนันซึ่งยังทำ�ได้ยากเพราะอยู่บน เน่ืองจากมีส่วนที่เก่ียวข้องกับรายการถ่ายทอด อินเทอร์เนต็ และมือถอื และอาจอยภู่ ายในตวั เกม สดการแข่งขันอีสปอรต์ และการสอื่ สารผา่ น หรือรายการถ่ายทอดสดทางออนไลน์ คูข่ นานไป เครือข่ายคอมพิวเตอร์และโทรคมนาคมรวมอยู่ กับเวบ็ ไซตแ์ ละแอปพลิเคชัน ซง่ึ ตอ้ งบรู ณาการ ดว้ ย ดงั นน้ั จึงอาจพจิ ารณาศึกษาหามาตรการ อ�ำ นาจและการท�ำ งานเขา้ กบั หนว่ ยงานตา่ ง ๆ ดา้ น แนวทางการปอ้ งกันท่ีเกย่ี วข้อง ในกจิ การวทิ ยุ ไซเบอร์ เพราะถอื เปน็ ภัยและอาชญากรรมทาง กิจการโทรทศั น์ และกจิ การโทรคมนาคมดว้ ย เศรษฐกิจ (2.10) ส�ำ นักงานกองทนุ สนับสนนุ (2.9) ส�ำ นักงานคณะกรรมการกิจการ การสร้างเสริมสขุ ภาพ (สสส.) ควรพฒั นา กระจายเสยี ง กจิ การโทรทัศน์ และกจิ การ โครงการ ส่งเสริมการเรยี นรู้ของเดก็ ท่ไี มใ่ ชส้ ื่อ โทรคมนาคมแหง่ ชาติ (ส�ำ นกั งาน กสทช.) ออนไลน์ การเล่นกฬี า และการท�ำ กจิ กรรมกลาง ควรเรง่ ศึกษา หามาตรการและผลกระทบทาง แจง้ ให้มากข้ึน - 66 -

แสวงประโยชน์จากธุรกิจเกม (เพราะธรุ กิจเกม สร้างเงินจากการส่งเสริมใหเ้ กดิ ผ้ใู ช้ ผ้บู รโิ ภค ผู้ ซอ้ื ) มากกวา่ ทจ่ี ะสง่ เสรมิ ใหเ้ ดก็ เปน็ ผสู้ รา้ ง ผผู้ ลติ เกม ผพู้ ฒั นาโปรแกรมหรอื เจา้ ของนวตั กรรมเกม ปัจจุบันเม็ดเงินจากธุรกิจเกม “ไหล กระจายไปท่ี ประเทศ จีน สหรัฐอเมริกา เกาหลีใต้ และสิงคโปร”์ โดยมีบริษทั เกมในประเทศผู้ซ้ือ เทคโนโลยี ได้สว่ นแบ่งจากธุรกิจขายเกม ขาย การแขง่ ขัน จดั การแขง่ ขนั เพ่อื โปรโมตเกมให้ มคี วามนิยม ซง่ึ ก็จะไปสู่รายได้ของบริษทั เกมที่ มากข้นึ ไปอีก กระทรวงสาธารณสขุ และชมรมจติ แพทย์ เดก็ และวยั รนุ่ แหง่ ประเทศไทย ควรจดั ใหม้ หี ลกั สตู ร “การรเู้ ทา่ ทนั สอ่ื เกมและอสี ปอรต์ ” และพฒั นา องคค์ วามรู้ และวธิ กี ารสอ่ื สารสขุ ภาพ ใหแ้ กแ่ พทย์ พยาบาล นักจิตวิทยา เจ้าหนา้ ทีส่ าธารณสุข อาสาสมคั รสาธารณสขุ ชมุ ชน เจา้ หนา้ ท่ีสขุ ภาพ ประจ�ำ โรงพยาบาลชมุ ชนในจงั หวดั ต่าง ๆ เพือ่ ให้ ควรส่งเสริมให้มีงานศึกษาวิจัยในเร่ือง ความรู้ จดั เปน็ คลนิ ิกเท่าทันเกม สายดว่ น อสี ปอรต์ ใหม้ ากขน้ึ ในแงข่ องการสง่ เสรมิ การรู้ ปรกึ ษาปัญหาเด็กตดิ เกมและอีสปอรต์ เทา่ ทนั สอ่ื เกม อสี ปอรต์ แก่กลุ่มทีม่ ีความเสยี่ งท่ี จะติดเกม กลุ่มพ่อแมท่ ข่ี าดความรู้ และโรงเรียน ในเขตพื้นท่ีการศึกษาท่ีมีความเส่ียงที่จะตกเป็น ทงั้ ยงั ควรเพ่ิมเน้ือหารายวชิ า “เท่าทนั กลุ่มเปา้ หมายของธรุ กจิ อสี ปอรต์ เกม อีสปอร์ต และการสอ่ื สารสุขภาพ” Media Literacy and Health Communication อปั เดตความรดู้ า้ นสขุ ภาพ ปญั หาโรคอันเกิด (2.11) กระทรวงสาธารณสุข กรม จากวิถชี วี ิต เทคโนโลยี และสภาพแวดลอ้ ม ให้ สขุ ภาพจติ กรมควบคมุ โรค ควรน�ำ เรอ่ื งอสี ปอรต์ นักศึกษาแพทย์ พยาบาล นักจิตวิทยาเด็ก นกั เขา้ สกู่ ารพจิ ารณาการท�ำ งาน เพอ่ื วางแผนการ สาธารณสุข นกั อนามยั ชุมชน สาขาท่ีเกี่ยวข้อง ปกปอ้ งคุ้มครองเด็ก ทจี่ ะน�ำ เอาเหตผุ ลทาง เพ่ือเพิ่มเติมความรู้ท่ีจะนำ�ไปใช้ในการให้คำ� จิตวิทยาและเศรษฐกิจ เพื่อหันมามุง่ เลน่ เกม ปรึกษาและแนะน�ำ แกพ่ ่อแมท่ ม่ี ปี ญั หาเร่ืองน้ี มากขน้ึ สถานการณน์ ้ี คอื ความเสย่ี งทเ่ี ดก็ ไทยจะ ตดิ เกมมากขึ้น และเสี่ยงที่จะอยู่ในสถานการณ์ - 67 -

(2.12) กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมนั่ คงของมนุษย์ โดยกรมคุม้ ครองเด็กฯ คณะ อนุกรรมการส่งเสริมและปกป้องคุ้มครองเด็กและเยาวชนในการใช้สื่อออนไลน์ ศูนย์ประสานงาน ขับเคลื่อนการส่งเสริมและปกป้องคุ้มครองเด็กและเยาวชนในการใช้สื่อออนไลน์ หรือศูนย์โคแพท COPAT – Child Online Protection Action ควรมมี าตรการเรง่ ดว่ นเชงิ รุก เขา้ จดั การ วางกรอบ แก้ไขปัญหาทีจ่ ะเกิดขนึ้ จากอสี ปอร์ต ลว่ งหน้า ด้วยการประสานข้อมูล ขอ้ กังวล ขอ้ ห่วงใย และน�ำ เสนอขอ้ มูล ความรู้จากงานวิจยั ผล กระทบ ภมู นิ เิ วศเศรษฐกจิ ของอสี ปอรต์ ขอ้ มลู เชงิ ธรุ กจิ เบอ้ื งหลงั และกลวธิ กี ารสอ่ื สาร การตลาด การประกอบสร้างความเป็นจริงเก่ียวกบั ทัศนคติและภาพทส่ี มบูรณ์ของอสี ปอร์ต ใหแ้ กผ่ ู้บรหิ าร หน่วยงานรัฐระดับกระทรวง กรม กอง ที่เกี่ยวข้องกับเด็กและเยาวชน เพื่อให้เข้าใจปัญหาเรื่อง อีสปอร์ตอย่างรอบดา้ น นอกจากนี้ ยังควรเร่งเสนอข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ในการกำ�กบั ดแู ลอีสปอรต์ แกห่ น่วย งานตา่ ง ๆ ทเ่ี กย่ี วข้อง ใหใ้ ชอ้ �ำ นาจ บทบาทหน้าที่ งบประมาณ วิธีการ ที่คำ�นงึ ถงึ ประเด็นส�ำ คัญ คอื - 68 -

(1) การปกปอ้ งเดก็ จากพฤติกรรม และความเสี่ยงที่จะติดเกม (สอ2รค)าท้าเนชกยงท้งั วีพอวสืนาา่ชิ ื่นาอรทน้ิอาทตสี ๆยนัชกดกปพีู่บอทรว้เอสีนทปรวั่ยรปมคม่ี็นโก์ตลวคอ่นัเาสกหารรวครมสต์ยางเา้ มสห่อืง่งใเเหมขลคหปสอดมา่ว้แน็รนงาลุามิกเผมยลี้ขจ่เลภกวดอ้วา้ ่าปเานาก็งทเรคชรตกแอคีวภะอ้มโบลโิตมูยงนดะริใกชโแีกสมจลานวลอื่ใรยนเ์ธ่าสะมพนีกมุรตาุ่งือ่กวฬีุ่งรวั ปพัตสจิเเารรอกแนฒั ื่อะองรตใโงีสนจยรเเ่กปลมพพาชาน่จนอียฒัรแะรเ์ดงเลกดนลต์ฝ้าะมกี่นาสน่าเทเวผยเากกกา่มักยเำ�่งดมแษาไเยีรแรอพะขวถตดารอชส่พ้าท่คงนนรอวั้งธ้าะวาดรุงมธิกีรรีกาจิ ู้ยารได้ กภามู รเคิปบเุ้มฏบ้อื กิสงือ้ ันัมหงพสหพล่ือ่อลังันใธแังธหุรอม์ ้กกใสี่แหบัผิจปล้คปู้พอะแำ�ก่อกรแลคแ์ตานะรรมอเะสพอย่แ(น่อื3งอื่่าลำ�ส)งใคทะหราผผรี่เู้เร้ไปปูู้ลทดสแ็นติก้ข่าาลทอ้ปชคธะุดมันรารนอระคูลักรโณงวรยกอาอมชะาบมบรนีชเดรศรดดุ์ ู้า้มือ่ึก้าแคนงนอษหวองทแาาลสีเมุกลห่งเปรพมเะ็นรไู้อเิต่ือวปผยี รใิ้ในลน็ต์หชปรจใ้เ้ เนู้กหรรผกงิละน็ ยโาายเแเรงพขชพสอื่งา้นร่ือใาส์่คจสนรวาว้าเารบงจิ ม้ือัยรงกู้ หบั น้า

ประเดน็ สรุปท่ี 7 เรอ่ื งข้อเสนอ และแนวทางในการกำ�กบั ดูแลอสี ปอรต์ และรูปแบบโมเดล ก�ำ กบั ธุรกิจอีสปอร์ต ทส่ี ่งเสรมิ ความรเู้ ท่าทนั ส่อื อยา่ งปลอดภัยและรูเ้ ท่าทัน “ข้อเสนอตน้ แบบทางธรุ กจิ ” หมายความว่า ผู้ประกอบการธุรกิจเกม ตวั แทนลิขสิทธิ์ ผ้จู ัด จำ�หนา่ ย ผจู้ ัดกิจกรรม อีเวนต์ ออแกไนเซอร์ ควรมมี าตรการก�ำ กับธุรกจิ ดงั ต่อไปนี้ (1แ)ลกะการานรสิย่ือามคควาวมามหหมมายายออีสีสปปออร์ตร์ต ควรมกี ารใชน้ ิยามความหมาย และแสดงความหมายของอสี ปอรต์ ตามความหมายท่ถี ูกตอ้ ง คือ “อสี ปอร์ต เปน็ กิจกรรม การแข่งขันวิดีโอเกม ทกี่ ระท�ำ ผา่ น คอมพวิ เตอร์ เครอื ขา่ ย เนต็ เวิร์ก การส่อื สารผา่ นระบบใดกต็ าม ทผ่ี ูเ้ ลน่ ระดับ จรงิ จงั มืออาชีพ เข้าร่วมเพอ่ื เงินรางวัล ของรางวัล หรือเพือ่ ความรู้สึกทางจิต ซง่ึ อาจมีการถา่ ยทอดสดให้คนดู และมสี ปอนเซอร์สนบั สนุนกจิ กรรม ในพ้นื ท่ี จัดงาน หรือ ในโลกอนิ เทอรเ์ น็ตก็ตาม” โดยขอให้สมาคมกฬี าอีสปอร์ตแหง่ ประเทศไทย หรอื สมาคมอ่นื ๆ ท่ีจะเกิดขึน้ มา อยภู่ ายใตก้ ารใช้นยิ ามน้ี หรอื ที่คล้ายคลึงกนั น้ี - 70 -

(2) การส่อื สาร โฆษณา ประชาสัมพันธ์ การตลาด ควรงดเว้นการส่อื สาร โฆษณา รณรงค์ โนม้ นา้ วใจ ให้เดก็ ทอี่ ายตุ �ำ่ กว่า 13 ปี เข้ารว่ มกจิ กรรม หรอื เหน็ วา่ กิจกรรมการเล่นเกมน้นั ดี ช่วยให้ประสบความสำ�เร็จในชวี ิต ได้รบั การยอมรบั นบั ถือ ทัง้ ยงั หา้ มสื่อสารเพอ่ื ชกั จูงใหเ้ ดก็ เข้ารว่ มกจิ กรรมนไ้ี มว่ ่าทางใดกต็ าม ในกรณีเดก็ ท่ีมีอายุ 13 - 18 ปี ควรก�ำ กับดแู ลการสอ่ื สารทุกครั้ง โดยระบใุ ห้ชดั เจนว่า กิจกรรมอสี ปอรต์ ควรไดร้ บั ความดูแลและอนุญาตจากผ้ปู กครอง ทั้งการเขา้ รว่ มและการเขา้ ชม ติดตามการถ่ายทอดสด ในกรณีท่ีมอี ายุมากกวา่ 18 ปี ไมค่ วรส่อื สารหรอื สร้างความเขา้ ใจวา่ อสี ปอรต์ จะสามารถ สร้างงาน อาชพี รายได้ท่ีม่ันคง โดยควรระบุวา่ อายุของนกั เลน่ เกมอสี ปอรต์ นั้นสนั้ ราว 26 - 30 ปี (จนกว่าจะมีข้อมลู ทางสถิติในอุตสาหกรรมมายนื ยนั อย่างเปน็ ทางการ) ในทุก ๆ กรณี ควรงดเวน้ สอ่ื สาร สนบั สนุนใหร้ ว่ มเล่นการพนนั ไม่ว่าทางใด ๆ กต็ าม ทัง้ ออนไลนห์ รือออฟไลน์ ไมค่ วรสอ่ื สารวา่ อสี ปอรต์ คอื กีฬา หรอื ดกี วา่ กีฬา หรอื สามารถทดแทนการเล่นกีฬาได้ ควรสอ่ื สารทุก ๆ คร้งั ว่า การเล่นเกมเป็นกิจกรรมทีม่ ีความเส่ียง ตอ่ การเสพตดิ และองคก์ ารอนามยั โลก พจิ ารณาว่า อาจส่งผลตอ่ การ เปน็ พฤติกรรมเสพติด - 71 -

(3) การจดั การแข่งขนั / พื้นที่ในสถานศึกษา ควรงดเวน้ การจัดการแข่งขันอีสปอร์ตในโรงเรยี น ช้นั อนุบาล ระดบั ประถมศึกษา และระดับ มธั ยม โดยสน้ิ เชงิ และไมค่ วรจัดการแขง่ ขนั ในชว่ งทต่ี รงกบั การสอบเรียน การสอบเขา้ มหาวทิ ยาลยั ของเดก็ และเยาวชน ในกรณที ี่ได้รับอนุญาตใหจ้ ดั กับเดก็ ท่มี ีอายุระหวา่ ง 13 - 18 ปี ควรจัดนอก พื้นทโี่ รงเรยี น ไม่ควรสือ่ สารว่า การจัดกิจกรรมอีสปอรต์ เปน็ กจิ กรรมส่งเสรมิ การเรียนรู้ เพอ่ื พฒั นาทักษะ พลเมอื งในศตวรรษที่ 21 หรือส่งเสรมิ เศรษฐกิจสรา้ งสรรค์ เน่อื งจากการเลน่ เกม ผเู้ ข้าร่วมกจิ กรรม ในฐานะผูเ้ ลน่ ผใู้ ช้ ผซู้ ้ือเทคโนโลยี อันเปน็ คนละความหมายกับการเป็นพลเมอื งร้เู ท่าทนั ส่ือ พลเมือง ดิจิทัล และแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ ที่หมายถึงเป็นผู้ออกแบบ เป็นเจ้าของ เป็นนวัตกร เป็น ผู้พัฒนาเทคโนโลยหี รือทรัพย์สนิ ทางปัญญาจากเศรษฐกจิ ดิจิทลั ในการจัดการแข่งขนั ควรมีพ้ืนที่แสดงและกระตนุ้ เตือนผู้เข้าร่วมกจิ กรรมอสี ปอรต์ ในเรอื่ ง ข้อมลู สขุ ภาพ ค�ำ เตอื นจากทางแพทย์ และการส่งเสรมิ ความรูเ้ ท่าทันสอ่ื อีสปอรต์ ในแง่มุมของ โอกาส เส้นทาง ความเปน็ ไปได้ในเชงิ อาชพี สรา้ งรายได้ ผลกระทบทางสังคมและสุขภาพ พฤตกิ รรม เสพติดเกม ผลกระทบตอ่ สงั คม การเรยี นการงาน และการพนนั ท่ีเกีย่ วข้องกบั อีสปอรต์ เพอื่ ใหค้ วาม รกู้ ระตุน้ เตือนผูเ้ ข้าร่วมกิจกรรมเสมอ และควรสื่อสารการรเู้ ท่าทนั สื่อ ร้เู ท่าทนั เกม อสี ปอร์ต ในการ ถ่ายทอดสด กราฟกิ ข้อความ ผ่านหน้าจอ หรือค�ำ พดู ของพธิ กี รเสมอ เพ่ือสรา้ งความตระหนักใหผ้ ู้ ดู ผู้ร่วมงาน พ้นื ท่ีการจดั งาน ควรมสี ภาพแวดล้อมท่ี เหมาะสม ทั้งในเชิงของแสงสวา่ ง น�ำ้ ด่มื หอ้ งพัก รับรอง ระดับเสียงทเี่ งยี บพอเหมาะ งดเวน้ การใช้ แสงสีเสียงวูบวาบในการจัดงานที่มีเด็กเข้าร่วม หรือมคี �ำ เตือนเก่ยี วกบั การใชเ้ สียง แสง และ สเปเชียลเอฟเฟก็ ต์ต่าง ๆ ในการแข่งขันท่ีมีคนเข้าร่วมจำ�นวนมาก ควรมีการใหบ้ รกิ ารทางการแพทย์ รถพยาบาล และหมอประจ�ำ สถานที่ไวเ้ สมอ พิจารณาตาม ความเหมาะสม การแขง่ ขัน ไม่ควรมีการแสดงโชว์ ที่มี เนื้อหาทางดา้ นเพศ ลามก อนาจาร และเสื่อม เสียไปในทางลบ - 72 -

(4) การคดั เลอื กผู้แข่งขัน ควรใชค้ ำ�วา่ “ผู้แขง่ ขัน” player ตามมาตรฐานสากล ของการเรยี กช่ือนกั เลน่ เกม ไมค่ วรเรียกวา่ “นกั กฬี า หรอื นกั กีฬาอีสปอร์ต” เน่อื งจากอาจสื่อความหมายเขา้ ใจผิดไป จากความเปน็ จรงิ และสรา้ งการรบั รู้ที่ผดิ สำ�หรับผ้ทู ี่ไมม่ คี วามรู้เท่าทนั สื่อ เท่าทนั อีสปอรต์ ผเู้ ล่น ผูแ้ ข่งขนั ท่ี อายุ 18 ปขี นึ้ ไป ควรคัดเลือก โดยพิจารณาความพรอ้ มทางรา่ งกาย สขุ ภาพ จิต และการใช้ยา สารกระตุ้น โรคประจำ�ตัว ควรกำ�หนดเงื่อนไขประกอบอื่น ๆ เช่น กฎ กติกา มารยาท เรื่องการสื่อสาร การใช้คำ� การ พูดในระหว่างแข่งขัน ท่ีไม่อนุญาตใหใ้ ช้ค�ำ หยาบ ผรสุ วาท และดา่ ทออื่น ๆ ควรคัดเลอื กผเู้ ล่นทีม่ คี วามพร้อม ยินยอม และเต็มใจ โดยถามหาความสมคั รใจ และยินยอม ทุกคร้งั (5) การรักษาความเปน็ ส่วนตัว และข้อมลู สว่ นตัว ควรเกบ็ รักษาข้อมูล การแข่งขนั ของผู้แขง่ ขัน ในแตล่ ะทวั รน์ าเมนต์ และจดั ทำ�ฐานข้อมูลผู้ เลน่ เพ่ือเป็นหลกั ฐานวา่ การเข้าเลน่ เข้าใชใ้ นช่อื บัญชนี นั้ ๆ เกนิ กวา่ ระดบั การเลน่ ท่เี หมาะสมรับได้ หรือไม่ เก็บรกั ษาข้อมลู บนั ทึกการเลน่ ไว้อยา่ งน้อย 5 ปี เพือ่ ใชใ้ นการตรวจสอบย้อนหลงั ได้ ไมป่ ลอ่ ยข้อมลู สว่ นตัวของผูเ้ ล่น ผแู้ ข่งขนั แกส่ าธารณะ หากปราศจากความยินยอมของ เจา้ ของข้อมลู นนั้ - 73 -

(6) อุปกรณ์ทจี่ ดั จ�ำ หนา่ ยในการเล่นเกม ควรไดร้ ับการรับรอง ตรวจสอบ ประกนั คณุ ภาพตาม มาตรฐานอุตสาหกรรม และมีค�ำ เตือนเรอ่ื งการใช้งานอุปกรณ์ วิธีการใช้ทีถ่ กู ต้อง การซือ้ ขาย จ�ำ หน่ายอปุ กรณ์ เครื่องเลน่ ส�ำ หรับเกม ควรระบุราคาทีช่ ดั เจน และเป็นธรรมกบั ผ้บู ริโภค ไมใ่ ชก้ าร โฆษณาทีโ่ ออ้ วด เกนิ จริง (7) การซื้อขายไอเท็ม สินคา้ ในเกม กรณที ี่เปน็ ไอเทม็ เกม ควรแสดง หรือประกาศราคาไอเท็มเกม ที่จะเกิดขึ้นในการเลน่ ต้งั แต่ กอ่ นเขา้ รว่ มเลน่ เกมตง้ั แตแ่ รก เพอื่ ประกอบการตัดสนิ ใจของผู้เลน่ พ่อแม่ ผปู้ กครอง และแจ้งราคา เปน็ สกุลเงิน ตามแหลง่ ประเทศนั้น ๆ ด้วย ควรก�ำ กับให้ ผ้เู ลน่ ท่ีอายไุ ม่ถึง 18 ปี ไมส่ ามารถซือ้ ไอเท็มในเกมไดโ้ ดยลำ�พัง ต้องผูกบญั ชี ธุรกรรมทางการเงินเข้ากบั บญั ชขี องพ่อแมผ่ ู้ปกครองโดยตรง ห้ามทำ�การซ้อื ขายธุรกรรม กบั เด็กท่ี ต�่ำ กวา่ 18 ปี โดยปราศจากการรับรู้และยินยอมของผูป้ กครอง ควรมมี าตรการทางเทคโนโลยี และการบรกิ าร ที่จ�ำ กัดวงเงนิ ยอดเงิน ของผ้เู ล่นเกม เปน็ ทางเลอื กแบบสมัครใจ ตามวงเงินท่ีผูเ้ ล่นเลอื กทจ่ี ะก�ำ หนดไดเ้ องตอ่ เดอื น/ต่อวนั และไมม่ ีการ ก�ำ หนดข้นั ตำ�่ - 74 -

(8) การใช้สารกระตุน้ ยาเสพตดิ และแอลกอฮอล์ ควรมกี ารตรวจสารกระตนุ้ กบั นกั กฬี า ในการคดั เลอื กทมี และกอ่ นท�ำ การแขง่ ขนั ทวั รน์ าเมนต์ เสมอ ๆ ไมค่ วรมีการสง่ เสริมการขายเครอื่ งดื่มแอลกอฮอลใ์ นพืน้ ที่จดั งานโดยเดด็ ขาด (9) เรตต้งิ ประเภทของเกมอสี ปอรต์ มกี ารจัดเรตต้ิงเกมใหส้ อดคล้องกบั บรบิ ทของผู้เลน่ ตามประเทศปลายทาง ควรคดั เลือกเกมท่มี ีความเหมาะสม ไม่มคี วามรนุ แรง วิปริต วิปลาส ผดิ ปกติ อันชวนหดหู่ ซึมเศร้า ในทกุ ๆ เกม ควรมีการแสดงอายทุ ่แี นะนำ� ไมค่ วรอนญุ าตให้มเี กมท่มี เี น้อื หาเสอื่ มเสียศลี ธรรม ทารณุ สตั ว์ ไมค่ วรอนญุ าตใหเ้ กมที่มีเนือ้ หา ความรนุ แรงทางเพศ และ อคตทิ างเช้ือชาติ ศาสนา และ วัฒนธรรม ไม่ควรอนุญาตให้เกมท่มี ีฉากหรือเนอ้ื หาการเสพยา สารเสพติด ปรากฏในเกม (10) การโฆษณาสปอนเซอร์ ห้ า ม มี ส ป อ น เ ซ อ ร์ สิ น ค้ า เ ค ร่ือ ง ด่ืม แอลกอฮอล์ กับเด็กและเยาวชนโดยเด็ดขาด หา้ มการโฆษณาสปอนเซอร์ บริษทั หรอื กจิ กรรมทเ่ี ก่ยี วข้องกบั การพนนั ท้ังในและต่าง ประเทศ ห้ า ม ก า ร โ ฆ ษ ณ า ส ป อ น เ ซ อ ร์ สิ น ค้ า เครื่องดื่มทมี่ ีส่วนผสม หรือโฆษณาสรรพคณุ ว่า ชว่ ยบำ�รุงสมอง เลน่ เกมได้เก่งขึน้ และยาวนาน มากขนึ้ - 75 -

(11) การกำ�กับดแู ล กิจกรรมอีสปอร์ตทุกครง้ั ท่จี ัดใหม้ ีการแขง่ ขนั จะตอ้ งขออนุญาตจากหนว่ ยงานรฐั ท่ีมี มาตรฐาน ตามแบบฟอรม์ ท่สี มาคม หรือ รัฐเปน็ ผู้กำ�หนด อนุญาต โดยมเี ง่อื นไข แสดงรายละเอียด การจัดการแข่งขนั ตามทก่ี ำ�หนด ชมรมอีสปอรต์ ตา่ ง ๆ ควรมกี รอบ เกณฑ์ มาตรฐานที่สอดคล้องกบั กฎระเบยี บสมาคม ขอ้ กำ�หนด มารยาท แนวปฏิบัติการกีฬา ของหน่วยงานรฐั และควรมีการสง่ เสรมิ ให้จดั ทำ�ฐานข้อมูลสมาชิก สหพนั ธ์ ท่เี ก่ยี วข้องในแวดวงอสี ปอร์ต (12) การให้ความรู้เทา่ ทันสอ่ื เท่าทันเกม เท่าทันอสี ปอร์ต ควรมกี ารส่งเสรมิ ให้มกี ารจดั ท�ำ สรุปองค์ความรเู้ ท่าทันสื่อ เกม อสี ปอรต์ และ อุตสาหกรรม สือ่ ทั้งหมด และมกี ารอบรม พฒั นา เวริ ์กชอ็ ป พัฒนาองค์ความรดู้ า้ นการปกปอ้ งคมุ้ ครองเดก็ และ เยาวชนจากส่ือออนไลน์ รฐั บาล ควรใหก้ ารสนับสนนุ ดา้ นการลงทนุ ด้านการศกึ ษา หาแนวทางหรอื มาตรการปอ้ งกัน ปญั หาเด็กติดเกม ใหส้ ัดสว่ นพอเหมาะสม กับ การลงทุนเสริมอสี ปอร์ต หรือ มมี าตรการทางภาษี เพ่ือจัดเงนิ อดุ หนนุ มาให้ภาคส่วนวิชาการ ภาคประชาสงั คม ในการท�ำ งานเชิงรุก ป้องกันผลกระทบ เชิงลบ ทีอ่ ตุ สาหกรรมเกมไม่ได้ใสใ่ จ ค�ำ นงึ หรอื พรอ้ มท่ีจะแกป้ ญั หา - 76 -

2 งานวจิ ัยเร่ือง “การศกึ ษาแนวทางการขับเคล่อื น เพ่อื การพฒั นาความรเู้ ท่าทนั สือ่ และดจิ ทิ ลั ส�ำ หรบั เด็กและเยาวชนในตา่ งประเทศ และแนวทางสำ�หรบั ประเทศไทย”

ส�ำ หรบั งานวิจยั เร่อื งที่ 2 คือ เรอ่ื ง “การศึกษาแนวทางการขบั เคล่อื นเพือ่ การพัฒนาความรู้ เทา่ ทันสื่อและดิจิทลั ส�ำ หรับเดก็ และเยาวชนในตา่ งประเทศ และแนวทางสำ�หรับประเทศไทย” งาน วิจัยเรอ่ื งดังกล่าว มีวตั ถปุ ระสงค์ 2 ขอ้ คือ เพอ่ื ศกึ ษาแนวทางการขับเคลอ่ื นเพือ่ การพฒั นาความรู้เท่าทนั สอ่ื และดจิ ทิ ัลสำ�หรบั เด็กและเยาวชนในตา่ งประเทศ เพอื่ เสนอแนวทางการขบั เคลอื่ นเพอื่ การพฒั นาความรเู้ ทา่ ทนั สื่อและดจิ ทิ ลั ส�ำ หรบั เดก็ และเยาวชนในประเทศไทย - 78 -

งานวิจยั นเ้ี ปน็ การวจิ ัยเชงิ คุณภาพ โดยเป็นการศกึ ษาเอกสาร (Document Research) ศกึ ษาการขบั เคลอ่ื นโครงการเพอ่ื การพฒั นาความรเู้ ทา่ ทนั สอ่ื และดจิ ทิ ลั จากกรณศี กึ ษาในตา่ งประเทศ จำ�นวน 6 กรณศี ึกษา จาก 6 ประเทศ คอื 1) ประเทศสหรัฐอเมรกิ า โครงการ The News Literacy Project (NLP) 2) ประเทศแคนาดา โครงการ The Ontario Media Literacy Curriculum 3) สหภาพยุโรป โครงการ European Association for Viewers Interests (EAVI) 4) ประเทศอนิ เดีย โครงการ The Peace Gong Media Literacy Programme 5) ประเทศออสเตรเลยี โครงการ SeeMe Media Literacy Project 6) ประเทศญป่ี นุ่ โครงการการเล่าเรอ่ื งผ่านสือ่ ดจิ ิทัลเพอื่ การสรา้ งความ รูเ้ ท่าทันสื่อ Digital Storytelling (DST) for Media Literacy - 79 -



ผลการศกึ ษาทง้ั 6 โครงการ พบ 5 ประเดน็ ที่สามารถประยุกต์ใชก้ บั แนวทางการขบั เคล่ือน เพื่อพัฒนาความรู้เท่าทันสื่อและดจิ ิทัลสำ�หรบั เด็กและเยาวชนในประเทศไทย คอื 1) การไดร้ บั การสนบั สนุนและการมสี ่วนร่วมจากภาคสว่ นต่าง ๆ ท่เี กี่ยวขอ้ ง 2) การออกแบบเน้ือหาทม่ี ปี ระเดน็ ชัดเจน และสอดคล้องกับปัญหาสำ�คัญของประเทศ 3) การสรา้ งองคค์ วามรแู้ ละการวจิ ยั ทางความรเู้ ทา่ ทนั สอ่ื หรอื มอี งคก์ รทม่ี คี วามรสู้ นบั สนนุ 4) การถา่ ยทอดความรู้ เพอ่ื ใหก้ ลมุ่ เปา้ หมายลงมอื ท�ำ กจิ กรรมการผลติ สอ่ื โดยมผี เู้ ชย่ี วชาญ เปน็ พเ่ี ลย้ี ง 5) ความต่อเนอื่ ง ความทนั สมยั และความหลากหลาย ของการสรา้ งสอ่ื และท�ำ กจิ กรรม ผู้วจิ ยั จึงได้พฒั นาขึ้นเป็นโมเดล 3E4I ในการขับเคล่ือนโครงการเพ่ือพัฒนาความรู้เท่าทันสอื่ และ ดจิ ิทลั เพื่อเด็กและเยาวชนท่ีมปี ระสทิ ธภิ าพ องค์ประกอบด้านการดำ�เนนิ การ 3 ขอ้ ทเี่ รยี กว่า 3E ก็คือ Education Experience Expert การถ่ายทอดองค์ความรทู้ ี่ การลงมอื ปฏิบตั เิ ปลยี่ น การมผี ้เู ชยี่ วชาญเป็น ถูกต้องและเหมาะสมกบั วยั องคค์ วามรู้นน้ั เปน็ ชิ้นงาน พีเ่ ล้ียงคอยแนะนำ� - 81 -

สว่ นองคป์ ระกอบดา้ นการสง่ เสรมิ ความเข้มแข็ง ของการขับเคล่อื น 4 องค์ประกอบ ท่เี รยี กวา่ 4I คอื Interconnectedness Information ความสามารถเชอื่ มโยงโครงการ การสร้างข้อมลู ความรู้ การขับเคลือ่ นไปกบั หรือมหี นว่ ยงานสนบั สนุนความรู้ ภาคสว่ นอ่นื ๆ ท่ใี ห้ การสนับสนุน ที่จ�ำ เปน็ และมีประโยชน์ ตอ่ การขบั เคลือ่ น 4I Integration In Trend การบูรณาการประเด็น การใช้สื่อดจิ ทิ ัลและกจิ กรรม การขบั เคลอื่ นความรู้เท่าทนั สื่อ ทีท่ นั สมัย หลากหลาย และต่อเนอื่ ง ใหส้ อดคลอ้ งเข้ากับปญั หา ท่ีสำ�คญั ของประเทศ - 82 -

3 งานวจิ ัยเร่อื ง “บทบาทหนา้ ทีข่ องปฏิกิริยาตอบกลบั ของผใู้ ชเ้ ฟซบุ๊กต่อการนำ�เสนอขา่ ว ทเ่ี กยี่ วข้องกบั สทิ ธเิ ด็กผา่ นทาง สือ่ เฟซบุ๊กของส�ำ นักขา่ วออนไลน์”

การศึกษาเรื่อง “บทบาทหน้าทีข่ องปฏิกิริยาตอบกลบั ของผู้ใช้เฟซบ๊กุ ต่อการน�ำ เสนอขา่ ว ทเี่ กีย่ วข้องกับสทิ ธเิ ด็กผ่านทางสือ่ เฟซบุ๊กของสำ�นกั ขา่ วออนไลน”์ มวี ัตถปุ ระสงคเ์ พอื่ ศกึ ษาบทบาท หน้าท่ใี นการน�ำ เสนอขา่ วเด็กทางสอ่ื เฟซบ๊กุ ของสำ�นักข่าวออนไลน์ และบทบาทหน้าที่ของปฏกิ ริ ิยา ตอบกลับของผูใ้ ชเ้ ฟซบุ๊กต่อข่าวเกี่ยวกบั เด็ก ที่เผยแพร่ผา่ นสื่อเฟซบุ๊กของส�ำ นักข่าวออนไลนต์ าม กรอบอนุสัญญาวา่ ด้วยสทิ ธิเดก็ (CRC) โดยเป็นการวิจัยเชงิ ปริมาณ (Quantitative Research) ใชก้ ารวิเคราะหเ์ น้อื หา (Content Analysis) 2 สว่ นคือ 1) วเิ คราะหข์ า่ วเด็กทีน่ ำ�เสนอ ตกตกอแวผซอราบา้สึ่งใู้บวรงช2พกดมวกซเ้ )ลิเงิจจฟล่ึงคคบัาวำ�พบัซรรนวเิทบาิจจคณาวีม่ะาากุ๊รมนหารกตีาทคทกณ์ะก่อ5มี่ิดหาิศรขา,เีตร์ปณท1า่หดแอ่ 3วฏาน็้าีศบขง1นิก1ึกา่ก่ง4ริป,วรษปา6,ยิ าดร9รานั1ายมิงัแ6จ7ตขกกาส�ำ4้ออณาลชนดมบร้นิ่าวงขรูลกวแนปาอแทลยลทงฏล6่ีใับกปะงั้ชกิ ะกขาใฏกใ้เิรนรานอชยิริกรเงิงณาริชลิยงิ ีึกา ผ่านแฟนเพจของสำ�นักขา่ วออนไลน์ ทไ่ี ด้รับความนยิ มสงู สดุ 3 อันดับแรก รวมจำ�นวนข่าวทง้ั สิน้ 1,617 ช้นิ - 84 -

ผลการวิจัยพบวา่ การน�ำ เสนอข่าวเด็กของสอื่ มวลชนผ่านสื่อสังคมออนไลน์ ยังคงพบการ แสดงบทบาทหนา้ ทีต่ ามกรอบอนสุ ญั ญาว่าดว้ ยสทิ ธเิ ดก็ (CRC) ในรปู แบบที่ไมพ่ ึงปรารถนา คอื การไม่ท�ำ หนา้ ท่ี (Non-function/Dysfunction) และการท�ำ หนา้ ท่ใี นทางที่ผิด (Mulfunction) โดยประเด็นทีม่ ปี รมิ าณสงู สดุ 3 อนั ดับแรก คือ การทารณุ กรรมตอ่ จติ ใจเดก็ การไมค่ ำ�นึงถงึ ประโยชน์ของเด็ก และการเผยแพร่ข้อมูลเก่ียวกบั ตวั เด็กทจ่ี ะทำ�ให้เสียหายแกจ่ ิตใจ ชอื่ เสียง สิทธิ ประโยชน์ ดา้ นบทบาทหน้าที่ของปฏกิ ริ ิยาตอบกลับของ ผู้ใช้เฟซบกุ๊ ตอ่ ข่าวเกยี่ วกบั เดก็ นน้ั ในส่วนของ การแบ่งปันข้อมูล (Share) ส่วนใหญ่เปน็ การ แสดงบทบาทหน้าท่ีที่ไม่พึงปรารถนาสูงกว่าการ แสดงบทบาทท่ีพงึ ปรารถนา โดยอนั ดับหนง่ึ คอื การเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับตัวเด็กที่จะทำ�ให้เสีย หายแกจ่ ติ ใจ ชอ่ื เสียง สิทธปิ ระโยชน์ รองลงมา คือการแบ่งปันข้อมูลท่ีทารุณกรรมต่อจิตใจเด็ก ทงั้ นี้ การแบง่ ปนั ขอ้ มลู ของผใู้ ชเ้ ฟซบกุ๊ มแี นวโนม้ ท่จี ะเป็นไปตามบทบาทหน้าท่ใี นการนำ�เสนอข่าว เดก็ ของแฟนเพจส�ำ นกั ข่าวออนไลน์ ดา้ นการแสดงความคดิ เห็น (Comment) นน้ั มกี ารแสดงบทบาทหนา้ ทท่ี ไ่ี มพ่ งึ ปรารถนา สงู กวา่ การแสดงบทบาททพ่ี งึ ปรารถนา โดยสว่ น ใหญ่เป็นการแสดงความคิดเห็นโดยไม่คำ�นึง ถงึ ประโยชน์ของเดก็ รองลงมาเปน็ การแสดง ความคิดเหน็ ท่ที ารุณกรรมตอ่ จิตใจเดก็ โดยท่ี การแสดงบทบาทหน้าที่ในการนำ�เสนอข่าวเด็ก ของแฟนเพจสำ�นักขา่ วออนไลน์ ไมไ่ ด้เป็นปจั จัย กำ�กับทิศทางการแสดงบทบาทหน้าท่ีในการ แสดงความคดิ เห็นของผู้ใช้เฟซบกุ๊ จากผลการศกึ ษาอาจสรปุ ไดว้ ่า สอื่ ยังคงมคี วามรับผดิ ชอบหลักในการกำ�หนดเน้ือหาตง้ั ต้น หรอื “ต้นทาง” ทสี่ ะท้อนบทบาทหน้าท่ีท่พี ึงปรารถนา คือ การทำ�หนา้ ทท่ี ีด่ ี (Well-function) มกี ารสง่ เสรมิ สทิ ธเิ ดก็ ตามทค่ี วรจะเปน็ ตามอนสุ ญั ญาวา่ ดว้ ยสทิ ธเิ ดก็ (CRC) ขณะเดยี วกนั การแสดง ปฏกิ ริ ยิ าตอบกลบั ของผใู้ ชเ้ ฟซบ๊กุ ก็สง่ ผลกระทบด้านสิทธิเด็กด้วยเชน่ เดยี วกัน ดงั น้ัน ในยุคของส่ือ ใหม่ท่ผี ู้รบั สาร (Receiver) ไดพ้ ลิกบทบาทมาเปน็ ผู้สง่ สาร (Sender) ความตระหนักรแู้ ละเขา้ ใจ บทบาทหน้าที่ของตนต่อประเด็นเรื่องสทิ ธิเดก็ จงึ มีความส�ำ คัญในระดบั เดียวกบั สือ่ มวลชน - 85 -



สอดคล้องกบั แนวคดิ ทีว่ ่า การรเู้ ทา่ ทันสอ่ื สารสนเทศ และดจิ ทิ ัล เป็นชุดของสมรรถนะ (Competency) ที่ครอบคลุมทกั ษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 ในส่วนทเ่ี ก่ียวข้องกับความสามารถในการ เขา้ ถึงสารสนเทศผ่านสอ่ื และเทคโนโลยีดิจทิ ัล การเลอื กรบั วิเคราะห์ ประเมนิ และน�ำ ข้อมลู ทไ่ี ด้รบั ไปใชใ้ นทางสร้างสรรค ์ รวมทั้งความสามารถผลิตสอื่ เพ่ือขบั เคลื่อนสงั คมได้ดว้ ยตนเอง การรเู้ ท่าทนั ส่อื สารสนเทศ และดิจิทัล นนั้ มีลกั ษณะที่เช่อื มโยงกนั ระหว่างสมรรถนะ 3 เรือ่ ง คือ การรู้เทา่ ทนั สอ่ื (Media Literacy) การรเู้ ทา่ ทนั สารสนเทศ (Information Literacy) และการรู้เทา่ ทันดิจทิ ลั (Digital Literacy)  นอกจากน้ีสมรรถนะชดุ ดงั กลา่ วยงั มคี วามสมั พันธ์กับทกั ษะชุดอืน่ ๆ เชน่ ทกั ษะชวี ิต ท่ี ครอบคลุมเรื่องทักษะการเท่าทนั ตัวเอง (Self Management Skills) ทักษะการคิด (Thinking Skills) และทกั ษะการอยู่ร่วมกับผอู้ ืน่ (Interpersonal and Communication Skills) อกี ดว้ ย (อาภาวรรณ โสภณธรรมรักษ์, 10 ตลุ าคม 2560, เวบ็ ไซต์ สสส.) การเข้าถึงส่อื และสารสนเทศ จึงถือเป็นสิทธิพ้นื ฐานในฐานะพลเมอื งและเป็นสิทธมิ นษุ ยชน ทั้งนี้ เพื่อคมุ้ ครองสิทธทิ พี่ ลเมอื งจะมีขอ้ มลู มากพอ จากแหลง่ ทม่ี าทห่ี ลากหลายเพ่อื ประกอบการคิด ตัดสนิ ใจ และลงมอื ปฏิบตั ิการในฐานะพลเมือง   โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ ในสังคมประชาธปิ ไตยทีพ่ ลเมอื ง อยู่รว่ มกนั ท่ามกลางความหลากหลาย การเขา้ ถึง เข้าใจ เทา่ ทัน และใชส้ ื่อสารสนเทศ เทคโนโลยี ดจิ ทิ ลั เป็นเคร่อื งมอื และความสามารถส�ำ คญั ทพ่ี ลเมืองจะใชใ้ นการปกปอ้ งสิทธขิ นั้ พนื้ ฐาน ในการ เขา้ ถงึ ขอ้ มลู เพอ่ื การตดิ ตาม ตรวจสอบ ขบั เคลอ่ื น ตอ่ สู้ ตอ่ รองกบั อ�ำ นาจรฐั อ�ำ นาจทนุ และธรุ กจิ สอ่ื เพอ่ื สรา้ งการเปลย่ี นแปลงใหเ้ กดิ สงั คมทผ่ี คู้ นอยรู่ ว่ มกนั โดยยดึ ความยตุ ธิ รรมทางสงั คมเปน็ หลกั การส�ำ คญั การจัดการศึกษาโดยมุ่งเน้นการพฒั นา ใหเ้ กดิ การบูรณาการและเชื่อมโยงระหว่างชุดของสมรรถนะ และทกั ษะดงั กลา่ ว จงึ มคี วามส�ำ คญั เปน็ อยา่ งยง่ิ เพอ่ื ลดผลกระทบทางลบในการใชส้ อ่ื และหนั มาใช้ สื่อกันอย่างสร้างสรรค์มากย่งิ ข้ึน - 87 -

Memo

อา้ งองิ ธาม เชอ้ื สถาปนศิร.ิ (2560). “ข้อเสนอเชงิ นโยบายตอ่ หน่วยงานรฐั บาล เอกชน และภาคประชา สังคมท่ีเกีย่ วขอ้ งต่อมาตรการในการก�ำ กบั ดแู ล ปอ้ งกัน เด็กและเยาวชน ทเี่ ข้าร่วม กจิ กรรมการแขง่ ขนั เล่นวิดโี อเกม/เกมออนไลนเ์ พอ่ื แขง่ ขนั ชงิ เงนิ รางวลั eSports อย่าง ปลอดภยั และร้เู ทา่ ทนั ” . งานวิจัย. สมาคมวิทยแุ ละส่ือเพ่อื เดก็ และเยาวชน (สสดย.). กรุงเทพฯ. ธาม เชือ้ สถาปนศิริ. (2561). รายงานสรปุ สถานการณส์ ือ่ ออนไลนก์ บั เดก็ และเยาวชนไทย 2560. ปาจารยี ์ ปรุ นิ ทวรกลุ . (2560). “บทบาทหนา้ ทข่ี องปฏกิ ริ ยิ าตอบกลบั ของผใู้ ชเ้ ฟซบกุ๊ ตอ่ การน�ำ เสนอ ข่าวที่เกี่ยวขอ้ งกับสทิ ธเิ ดก็ ผ่านทางสอื่ เฟซบุก๊ ของสำ�นกั ขา่ วออนไลน”.์ งานวจิ ยั . สมาคม วิทยแุ ละสอ่ื เพ่อื เด็กและเยาวชน (สสดย.). กรุงเทพฯ. วรัชญ์ ครุจิต. (2560). “การศึกษาแนวทางการขับเคลอ่ื นเพอื่ การพัฒนาความร้เู ท่าทนั สื่อและ ดจิ ทิ ลั ส�ำ หรบั เดก็ และเยาวชนในตา่ งประเทศ และแนวทางส�ำ หรบั ประเทศไทย”. งานวจิ ยั . สมาคมวทิ ยุและส่อื เพ่อื เด็กและเยาวชน (สสดย.). กรุงเทพฯ. ศูนยป์ ระสานงานขับเคลอ่ื นการสง่ เสริมและปกป้องคุ้มครองเด็กและเยาวชนในการใชส้ อื่ ออนไลน์ (COPAT – Child Online Protection Action ) สำ�นักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์. (องค์การมหาชน)(สพธอ.)  www.etda.or.th เผยแพร่  27.09.2017 สำ�นกั งานสถติ ิแห่งชาติ. (2561). ผลสำ�รวจการใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่อื สารในครัวเรือน พ.ศ. 2560 องคก์ ารการศกึ ษาวทิ ยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) อาภาวรรณ โสภณธรรมรักษ.์ (2560). www.thaihealth.or.th. สบื คน้ เมอื่ 10 ตุลาคม 2560. อษุ า บิ้กก้ินส์. (2560). สทุ ธปิ รทิ ศั น์. - 89 -