"พะยูน" หญิงสาวแห่งท้องทะเลอันดามัน

แนวทางอนุรกั ษ์ “พะยนู ” การอนรุ กั ษพ์ ะยูนนน้ั ยังสามารถทาได้หลายวิธี ไดแ้ ก่... “พะยนู ” ประเทศไทยมกี ฎหมายหลายฉบับท่ีเกยี่ วขอ้ ง อนุรกั ษ์แหล่งหญ้าทะเลและ หญงิ สาวแห่งท้องทะเลอนั ดามัน กบั การอนรุ กั ษ์พะยูน ได้แก่... ฟื้นฟูแหลง่ หญ้าทะเลทีเ่ สอ่ื มโทรม 1. พระราชบญั ญัติสงวนและคุม้ ครองสัตวป์ า่ เนื่องจากหญา้ ทะเลเป็นแหลง่ เมือ่ เอ่ยถึง “พะยูน” สัตว์ทะเลที่อยู่ในภาวะวกิ ฤตใกล้จะ อาหารหลักของพะยนู หากมีแหล่ง สูญพนั ธ์ุ และเช่ือว่าหลายคนอาจเคยพบเห็นพะยูนผ่านภาพถ่าย พ.ศ. 2535 หญา้ ทะเลที่อดุ มสมบรู ณ์พะยนู จะ เพยี งเท่าน้ัน ย่ิงจะบอกว่าพะยูน“หน้าเหมือนหมู ตัวเหมอื นปลา 2. พระราชบญั ญตั ิการประมง พ.ศ. 2490 มอี าหารอยา่ งเพยี งพอ กนิ หญ้าเป็ นอาหาร แถมยงั เล้ยี งลูกด้วยนม” ฟังแล้วใครหลายคน 3. พระราชบญั ญตั ิอทุ ยานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 อาจสงสัยหนักเข้าไปอกี ว่า พะยูนเป็ นสัตว์ชนิดไหนกนั แน่ ??? 4. พระราชบัญญัติสง่ ออกไปนอกประเทศและนาเขา้ งดการใช้เคร่ืองมอื ประมงทเี่ ป็นอันตรายตอ่ ชีวติ พะยนู ในแหลง่ ที่ อยู่อาศยั ของพะยนู หรอื ในแหลง่ หญ้าทะเล หรอื หากจาเป็นต้องทาก็ ชื่อสามญั : พะยูน ,หมูนา้ ,เงอื ก,ววั ทะเล มาในราชอาณาจกั รซ่ึงสินค้า พ.ศ. 2522 ขอให้หม่นั ตรวจตราดูแลเคร่อื งมือประมงอยา่ งสมา่ เสมอ เม่ือพบพะยูน ชื่อสามญั ภาษาองั กฤษ : SEA COW , DUGONG 5. อนสุ ัญญาวา่ ด้วยการคา้ ระหว่างประเทศซงึ่ สัตว์ปา่ ติดอยู่ตอ้ งรบี ปลอ่ ยทันที ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Dugong dugon Muller กลุม่ งานวชิ าการ สานกั บริหารพนื้ ท่อี นุรกั ษ์ท่ี ๕ (นครศรีธรรมราช) และพืชป่าทใี่ กล้สูญพนั ธ์ุ หรือ CITES ปฏิบตั ติ ามกฎหมายไมล่ า่ และบรโิ ภคเน้ือพะยนู รวมทั้งงดการซือ้ - ขายชนิ้ ส่วนอ่ืนๆของพะยูน ไม่สร้างมลพิษใหเ้ กดิ ข้ึน ไม่ทาลาย ในการอนุรักษ์พะยูนน้ัน สิง่ สาคญั ที่ควรคานึงถึง คอื ส่งิ แวดล้อม จะเปน็ การช่วยกันอนุรกั ษ์ที่สาคัญอกี ทางหนึ่งเช่นกัน การสรา้ งให้เกิดการเรียนรู้ ความเขา้ ใจ และเห็นความสาคญั ของพะยนู และระบบนิเวศหญ้าทะเล ซงึ่ จะเปน็ แนวทางทีจ่ ะ แต่ถงึ วันนี้จานวนพะยูนในประเทศไทยยังคงลดลงเรอื่ ยๆจน ก่อใหเ้ กดิ ความรว่ มมือในการอนุรกั ษ์ ใกล้จะสูญพนั ธุ์ แนวทางในการอนุรักษ์ “พะยนู ” จงึ ไมใ่ ช่หน้าทขี่ อง กลุ่มคนใด แตต่ ้องเปน็ “ความรบั ผิดชอบร่วมกัน”ของทกุ คน เพื่อดูแล กลุ่มงานวิชาการ สานกั บริหารพื้นท่อี นุรักษ์ที่ ๕ (นครศรีธรรมราช) หญิงสาวแหง่ ทอ้ งทะเลอนั ดามนั ผบู้ อบบางน้ไี วใ้ ห้ลูกหลาน และรว่ ม รกั ษาระบบนิเวศน์ทางทะเลใหย้ งั่ ยืนสบื ไป สานกั บริหารพนื้ ทีอ่ นุรักษ์ที่ ๕ (นครศรีธรรมราช) กรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตว์ป่ า และพนั ธ์ุพชื กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

มารจู้ ัก “พะยูน” กนั เถอะ.... การขยายพันธ์ุ ทาไม “พะยนู ” จงึ ลดลง ? พะยูน เปน็ สัตว์เล้ยี งลูกดว้ ย น้านมอาศยั พะยนู เข้าสู่วยั เจรญิ พันธุ์เม่ืออายุ 9-10 ปรี ะยะตัง้ ท้อง พะยนู ท่เี คยมีอยูอ่ ยา่ งมากมายทัง้ ชายฝงั่ อา่ วไทยและ อย่ใู นทะเล เชอ่ื ว่าอดีตพะยูนเคยอาศัยหากนิ อย่บู นบกและมี นาน 13-14 เดือน คลอดลูกคร้ังละ 1 ตัว ลูกแรกเกิดกินนมจากแม่ ชายฝั่งอนั ดามัน ได้มีจานวนลดลงจนอยใู่ นสถานการณ์ใกล้สูญ บรรพบุรษุ ที่ใกลเ้ คียงกับบรรพบรุ ษุ ของช้างเมอ่ื ราว55ล้านปี พรอ้ มท้ังเร่ิมหดั กินหญา้ ทะเลและอาศัยอยูใ่ กล้ชดิ กบั แม่ตลอดเวลา พนั ธน์ุ ้นั มสี าเหตุทส่ี าคญั หลายประการ อาทิ ... มาแล้ว สายพันธุข์ องพะยนู ไดว้ วิ ัฒนาการลงไปอยใู่ นน้า และไม่ เป็นเวลาประมาณ 1 ปคี ร่ึงถึง 2 ปี กลับข้นึ มาอยู่บนบกอีกเลยเชน่ เดยี วกับพวกโลมาและปลาวาฬ 1. การล่าโดยเจตนา ในอดีตมกี ารลา่ พะยูนเพ่ือเป็นอาหาร พะยูนเปน็ สตั ว์เล้ียงลูก และล่าเพอ่ื นาอวัยวะไปเป็นเคร่อื งรางของขลงั หรือเอา ลักษณะโดยทว่ั ไปของ “พะยนู ” ด้วยนมท่ีอาศยั อยใู่ นทะเลเพียงชนดิ ไขมนั ไปทายานวดแกป้ วดเมือ่ ย ตามความเช่ือในท้องถิน่ เดยี วเท่านั้นท่ีกินเฉพาะพชื เป็นอาหาร ไดแ้ ก่ หญ้าทะเล ตวั เตม็ วัย พะยนู (Dugong dugon) มีลาตัวรูปกระสวยคล้าย กนิ หญ้าทะเลมากถงึ วันละ 30 ก.ก. ตวั เต็มวยั มีความยาวประมาณ 2. การเข้าไปติดเคร่อื งมอื ประมงของชาวประมง โดยเฉพาะ โลมาลาตวั มีสเี ทาอมชมพูหรอื นา้ ตาลเทาสขี องส่วนท้องออ่ นกวา่ 3เมตรในขนาดความยาวเทา่ ๆกันตวั เมียมีขนาดใหญก่ ว่าตวั ผู้ เครอื่ งมือประมงพาณชิ ยอ์ ย่างอวนลาก อวนรนุ พะยูนมีขนสน้ั ๆประปรายตลอดลาตัวและมขี นเสน้ ใหญ่อยู่อยา่ ง หนาแนน่ บริเวณปาก มตี าและหขู นาดเลก็ อยา่ งละคู่ สว่ นของหู “บา้ นของพะยนู ” 3. แหล่งอาหารถกู ทาลาย ซงึ่ ปัจจุบนั แหลง่ หญ้าทะเลซ่ึงเปน็ เป็นรูเปดิ เลก็ ๆไม่มใี บหู มรี ูจมกู อยู่ชิดกันหนงึ่ คู่ รูจมูกมลี ิน้ ปิด- อาหารหลักของพะยนู ได้ถูกทาลายและลดน้อยลง ไปมาก เปดิ พะยนู หายใจทุก 1-2 นาที มคี รบี ด้านหนา้ หนงึ่ คู่อยู่สองข้าง พะยูนอาศัยอยใู่ นทะเลเขตรอ้ นและเขตกึ่งร้อนหรือจาก จากการทาประมงอวนรุนในแหลง่ หญ้าทะเล และมลพิษ ของลาตัวและมีตง่ิ นมอยู่ด้านหลงั ของฐานครบี ครีบท้ังสอง ด้านตะวนั ออกของทวีปแอฟริกาถงึ ทวีปออสเตรเลยี ปจั จุบันยัง ตา่ งๆ ทป่ี ล่อยลงส่ทู ะเล สง่ ผลให้พืน้ ท่ีอาหารมีจากัด พะยูน เปลย่ี นแปลงมาจากขาคู่หนา้ ภายในครีบประกอบดว้ ยนวิ้ 5 นิ้ว พบวา่ มีอยู่มากในรฐั ควีนสแลนดแ์ ละทางดา้ นตะวันตกของ หาอาหารได้ยาก และอาจไดร้ บั สารพิษทต่ี กค้างในนา้ และ ปกติพะยูนวา่ ยนา้ ชา้ ด้วยความเรว็ 1.8-2.2 ก.ม./ช.ม. ประเทศออสเตรเลียและปาปัวนวิ กินีสว่ นในประเทศอืน่ ๆจานวน จากการสะสมในหญ้าทะเลอีกด้วย พะยูนลดลงอยา่ งมากหรือสญู พันธุไ์ ปแล้ว พะยนู ไม่มีอาวธุ ป้องกนั ตัว มีเพยี งลาตวั ที่ใหญ่ มหี นัง 4. โดยธรรมชาตขิ องพะยูนทเ่ี ปน็ สัตว์ที่แพร่ขยายพันธุ์ไดช้ า้ หนาซ่ึงอาจปอ้ งกนั อนั ตรายจากการกดั หรือทารา้ ยจากสัตว์อ่นื สาหรบั ประเทศไทยในปจั จบุ ัน และคราวละไม่มาก อกี ทงั้ มีชว่ งห่างระหวา่ งการต้ังท้อง เช่น ฉลาม เมือ่ มบี าดแผลเลือดแข็งตวั ได้เร็วมาก ส่วนลกู ออ่ นจะ แหล่งท่ีพบวา่ ยงั มีพะยนู อยมู่ ากที่สุดของ ครัง้ หนึ่งนาน 3-7 ปี อยู่กับแม่และอาศยั ตัวแม่เป็นโล่กาบังทีด่ ี ไทย คือ บริเวณอุทยานแหง่ ชาติหาดเจ้า ไหม และเขตห้ามล่าสัตวป์ า่ หมู่เกาะลบิ ง จังหวัดตรงั ทน่ี ี่พะยูนยังมี 5. สาเหตุอื่น ๆ เช่น เรือเร็ว กิจกรรมการท่องเท่ียวทรี่ บกวน กลุม่ งานวิชาการ สานกั บรหิ ารพ้นื ท่ีอนุรักษ์ท่ี ๕ (นครศรธี รรมราช) ช่อื เรยี กในภาษามลายูว่า“ดุหยง”อันมีความหมายวา่ “ผหู้ ญงิ แหง่ ธรรมชาติ เรืออาจชนทาให้พะยูนบาดเจ็บหรือตายได้ ท้องทะเล” เน่อื งจากแม่พะยูนเวลาใหน้ มลกู มักจะกอดอยู่กบั อกและ ตั้งฉากกับท้องทะเล ทาให้แลเห็นในระยะไกลคล้ายผู้หญงิ อยู่ในน้า กลุ่มงานวิชาการ สานักบรหิ ารพืน้ ทอี่ นุรักษ์ท่ี ๕ (นครศรธี รรมราช ) กลมุ่ งานวชิ าการ สานกั บริหารพนื้ ทอี่ นุรักษท์ ่ี ๕ (นครศรีธรรมราช )