Ы Н * Т Э К Е Ж /1Н 0 В
39*9 ХуСЛЙЬШ ТЭКЕЖЛНОВn t i 01?/Л1Л1? влецШер У' КАЗА КТЫН МЕМЛЕКЕТТ1К К0РКЕЛ1 ЭДЕБИЕТ БАСПАСЫ АЛМАТЫ — 1959
ХУСАИН ТЛКЕЖЛНОВ ТЕРМЕ Стихи Издание Каэгос.шшэдиа —19 С лано п набор 22.V-19.i9 г. Иэа. № 80. Подписано к неити 22JV1 1959 г, Формат 70тX;1. 09 1/:«-■'>Л'о 2.3—751. II. и.—3,25 иЦ»ес—лн.™.а п•1ечр.убл.. -o(-iу-l-ч-к.-ио--пз.д. 2,5 л). ' УГ03654. с7.'с-'з*Ь -■
ЛЕНИН Кедейдщ несемi ед1 талмайтурын, Ел ушш ецбек етсе армайтурын. Кайратты кажымайтын терец ойлы, Жолынан коммунизм таймайтурын. Шын курыш тастан кайтып, майрылмаран, Жолынан марксизм айнымаран. 0лд1 деп ер Леншш ест1генде, Жан бар ма ол!-м!зде кайрырмараи. Отанныц бел баласы халык, сенген, Мыц сан ел ум1т артып, соцыиа ерген. Тау кулап, тас жарылран кездерде де, Халыкпен михнатты 6ipre керген. Ер ед! топты жарып акылы аскан, Алдында досы кулш, душпан саскан, Дуниеге осындай жан сирек келер, Акылмен адамшылык жолын ашкан. i X. Тэкажапоа
АЛМАТЫ Алматы Алатаудыц бектершде Гул тарып жасыл баркыт шекпенше Кёктемде кул1м кагып турар жайнап, Алтын кун тебеден нур теккеншде. Желне кеп торрын кегал даласында, Каздиран зэул1м уйлер каласында. Гажайып фонтаннан су атып жатыр Кулпырган саялы бау арасында. Кектем кеп Алматыны аралады, Kerepin, бурш1к жарды кала бары, Кектеммен 6ipre бауда кыдырып жур Шат жузд! шаЬардын кеп балалары Ел едж Keuiin журген бурын надан, К,ызык кой жас eMipin, 6yriHri адам. Каланын кос канатты тулпарындай Трамвай эр кешевде зырылдаран. Тас кеше октай тузу жалтыраран» Су эрып арыктардан сардырараи. Мэуелеп кешелерде шыккан .aFam Жел турса, жапырары калтыраган. Оюлы театр бар жайнап турран, Артистер булбулдай боп сайрап турран
Бииилер билегенде таи каласын Квз1нд! сикыр ма деп байлап туреан. Каланын табысы квп тангалгандай, Ецбектен мылкау тас та жандангандай. А сты -ycTi Алматыныц дуб1рлесе, Кимылын аспан, жер де ацгаргандай.
Ы ЗД1К ЕЛ Кырык 6ip жастан аскаи еллпз, ©нер Ki.aTin ашкан еллт. Шаттык кернеп кеудесш, Дарнядай таскан еллпз. Адамзаттыц eMipiHe \\'лп-врнек шашкан елгДз. Бакыт кусын кондырып, ААаксатына жеткен елм1з. Барлык адам балаларын Bip туыстай еткен елм1з. Ленинизм жолыменен Сан беленнен еткен елм1з. Бутаудаты бауырларта Курес нурын сепкен елм1з. Кулазытан ку даланы Mrepin, епн еккен елм1з. Сан камалды алтан елм1з, Бакытымыз жантан елм1з. Береке-байлык арттырып, Кемелгс кеп толFan елм1'з. Атоммен кеме ж урпзт, Муз-мухитты жарган слм1з. Аспандагы айды аттап Жулдызынды шолган елм1з. 5
Кырык 6ip жастан аскан елм!з, ©нер юлтш ашкан елм1з. Коммунизм терше Батыл кадам баскан елм1з. Ж ау жасканган айбатынан Батыр тулга, аскар елм1з. 3 X. Токсжаноп 7
АЛАТАУ Алатау занд-ар бшк, басы мунар, Шынында булт аса алмай туман тунар, Баурайы жасыл арша, балтын кегал Жутута жупар лебш жаныц кумар. Басы — кыс, бауыры — жаз Алатаудын Жемгспен желб1рендд жалы сайдыц. ЦПлдеде шымырлатар шеке жарып, Сулары бшк шыцнан акдан кардыц. Алматы Алатаудын, панасында, Жайкалган гул-бакшаныц арасында. Шартарап mahap халкы шат жузбенен Сайрандар коцыр салдын саясында. 1858 8'
Жайнады казак даласы, Салынды сансыз каласы, 0pKeni ескен заманда. 0згерд1 ауыл арасы. 0згерд1 елдщ eMipi Бакыт нурын жамылып. Мыс пен болат KOMipi Таскындады агылып. ¥шып жатыр самолет Ауаменен зырылдап, Yrin жатыр музжаргыш Мухит музын сыгымдап. Паровоздар шарк урып, TeMip жолдар тартылды. Ел табысын арттырып, Еселегп каркынды. Ойпан жерд1 бел кылды, Сусыз жерд1 сел кылды. Жайдак дала жайлауды Жайнаган кала, ел кылды. Тутшаз жарык жайнатты, Отсыз казан кайнатты. Мьщ шакырым жерлерден Хабар 6epin, сайратты. Казынаны молайтты, Кажырлы ер халкымыз. HrifliKTi 1стермен Артар эл1 дацкымыз. 9
МАИ МЕИРАМЫ Май хелд1 — шаттык душ маужыратдан, Капасын кыстьщ зэрл1 ажыратдан. Белещи май нурына Совет халды, ©зшщ табыстарын eTin мактан. Дандты мерекеш журген тосып, Жумысшы, колхозшылар басын досып. Тартданда сыйлыд eiin табыстарын, Аланда шаттыд жыры жатты жосып. Табысда мастанбайды б1здщ елде, Ежелден адал дасиет бггкен ерге. Кол жетден табыстарын баянды етш, Тамаша жете бермек жендстерге. Адынмын ба жод-барды дурастырсам, Exi сездщ б1ржде сурастырсам. Тамад ушш тадылдап, ардан 6e3in, ©Tipix, есед айтып, сыр аштырсам. Дарынды адын болсам асдан дэМм, Бэйгеден д§ле берсем досдан сайын^ Шытандап шыта шапдан шын жуйр1дтей, Шылбырдан устатпасам тосдан сайын. 1916 Ю
Э Й Е Л Д Е Р ТЕНД1Г1 Адамнын барлыгына эйел — ана, Ол эркез жанра сая, баска пана. Жем берген балапанра карлыгаштай, — 0cipep сэбилерш тек сол рана. Эйелде жок ед1 рой бурын тевдж, Сатылран мал сыкылды керш кемдш, Кыздардын зар жыларан шашын жайып, Жургенш кем, кор болып кезбен кердж. Эйелдер Октябрьде текдш алды, Бул жайга ер куанды, ел куанды. Кыздары улы Отанныц аясында Кермейд1 Kaciperri ещи мэцп.
AT Аррымак ат катанная — ер канаты, Каншалык атсыз ердщ салтанаты. Астында аяншыл ат адра шыксан Жаньщныц о дары 6ip ракаты. Атсыз ер карга адым жер бара алмайды, Ат жок деп уйде отырып кала алмайды. Арманы ондай ердщ Алатаудай, Жарлылар жалрыз ат та таба алмайды. Кутылып жаудан кашсак кететурын, Бэйгеде елден ерек ететурын, Ш апсак жуйрж, мшсен, 6epiK атын болса Межеге ойдары тез жететурын. 1916
Ж ЕР-А Н А (Диханшыларга арнаймын) Кыс куш жан-жануар зарыгады. Суыктан жудеп-жадап тарыгады. Кымталган ак KepneciH ашу киын, Жер-ана кеп уйктаудан жалыгады. Жер-ана кара бурым, колан, шашты, Жылынды — кун аспаннан нурын шашты. Умтул! Ал, сыбаганды калма карап, Ецбекс1з ешшм бермес саган тамак. Белгш эр маусымнын мезгш бар, Жалкауды кутт турмас, кетер тарап Кур калган сыбагадан еюнедк Журт алдында беделш кеиредь Ершбей енбек кылсац жан аямай, Шаруасы шат когамныц жеиледк Айтканым ишарамен кектемп eric, Кызмет ет ыкыласпен бэрщ тепе! Едбектщ сан-сапасы б1рдей болса, Беред1 сол уакытта жаксы жем!с! 13
Б У П Н Г ! KYH Бупнп кун элемге Азаттык таны аткан кун. Патшашыл, байшыл, ез1м!шл Келмеске KeTin баткан кун. Кызарып аткан кызыл тан Элемге нурын шашкан кун. Карсы болтан бул танга «Пэлекет» тиш, кашкан кун. Кызыл туды колга алып Кызыл эскер умтылып, Lirepi кадам баскан кун. Карсы болган душпандар Жол таба алмай саскан кун. Азаттык таны элемге Кушагын кен ашкан кун. 1922 и
колхозым Колхозда терт тулж мал толып жатыр. Ел болып и гш пн керш жатыр. Ецбектщ каЬарманы колхозшылар Мол табыс Отаныма 6epin жатыр. Ойласан осы малдар калай ескен? Туйшш эр нэрсенщ ецбек шешкен, Жут, ждет, жолай алмас болды 6i3re, Елдж де арманы осы кекей кескен. Бакыт, байлык — адамнын. прлпчнде, Жаксы турмыс — хальщтыц б1рл1гжде. Терек ойлап, тексерш андасаныз Осы жол жетюзед1 нурлы кунге. N1944 4 X. Токежянс
ТЕМ1РТАУ Табыспен жазды K93ip кен кулашты. Судай рып арызады тем1р-тасты, Аса зор келешеп Тем!ртаудыц Рылыммен енерпаздар кезш ашты. Жайнады бурынгы елыз жазык дала, Жаркырап cyFa толды сай мен сала. Салынран кабат-кабат эдем1 уйлер, KepiKTi Kemeci бар болды кала. Оку уй, аурухана — 6api де сай. Театр, кино берген керж, шырай. Жайнаткан осыларды ецбекпп ерлер, Кенлщ кергенщ де болады жай. Партия елг.е бакыт алып берген. Буюл ел сондыктан да сонына ерген. Бул кунде компартия салган жолдыц Акихат, эдишпн элем керген.
АК.М ОЛА Акмола — Казахстан 6ip каласы, Кез жетпес ел жайларан ен даласы, Шабындык eriH-жайы ушан-тещз, Байлыкка толып турран сай-саласы. Жыл сайын миллион пут беред1 астык, Келмейд1 ауыр бейнет ещц колга, Комбайн, тракгорлар б1рдей журш, Алтын дэн аттандырар узак жолга. Тарауы терт тем1р жол — Акмолада. Алые журт жакын болды, киыр дала, \"Пзшп кайткан каздай поездар кеп, Тарайды шартарапка бетш бура. Ашылды рылым жолы сала-сала, Окуга барлык, улттан толган бала, бнерпйз, рылымдылар кебейген сон, Кулпырды жазры гулдей колхоз, кала. Тем1ртау, Каратау. мен Балкаш кел1, Казактыц бурын боска жаткан жер1, Ерлер1м кала салып жайнаткан сон Атакты ещирктщ болды кень ©HHipic толып жатыр мунан баска, Эрдайым алда болып 6i3 жарыста, Енбект1ц ен тершен ерше ерлеп, Жетем1з будан да артык мол табыска. 4*
ЖИЫРМА БЕС Жиырма бес кеткенщ бе 6ip кайырылмай, Кершсек устар ед1м енд1 айрылмай. Уксайды жиырма бес жас наркескенге, Кесетш алтегенде 6ip майырылмай. 0тюзд1м, кад1рщд1 б1лмей баста, Уксадын. турырынан кашкан куска. Айрылдым Кызыл кезд1 кыранымнан, Тугырын отыратын калды боска. Жиырма бес ете шыктьщ соккан желдей, Бар жанды зарыктырдык кайта келмей. Жайнаган жаз айындай жастык шактыц Kefl6ipey етк1зед1 KaflipiH бишей. 18
КОЛХОЗШ Ы ЛАРРА Даярлан, колхозшылар, eric ж е г й , Bipeyre емес, жалпыга Teric же'гп. Адам тупл, Ылкшш жан'ды жэндш, 0рд1 де eMipiHe epic Term. Саны кеп, сапасы жок, ic болмасын, EriciH артка тартып кеш калмасын. CaTi бар эр жумыстын езше сай, Бастан ойла, енбегщ еш болмасын. 19
КАРАГАНДЫ Караты , Караганды каласына, Арман Fbin 1здегеннщ 6api осында. Кара алтын, айналасын каптатан уй, Ж ершщ кыры менен саласы да. Отыз жыл будан бурын дала болтан, Кзз1рде кез жеткюз кала болтан, Ецбекнп ер кара жердщ койнын ашып, Дуниеге ек cyftiKTi бала болтан. Анасы балаларын суйген екен, Ыкласпен eMipeHin иген екен, Койнына мыктап тыккан гауЬарлары CyftiKTi балаларына тиген екен. Балалар гауЬарларын алтан екен, Айла, куш алу ушш салтан екен. Атаныц талай жылты арманындай Жайнатып жан.а кала салтан екен. Салтан уй терт-бес кабат, узын кеше, Bip емес, толып жатыр элденеше. Далата шытып, Kipy кажет емес, 1шшен табылады керек нэрсе. Адамы толып жатыр кыбырлатан, Машина каптап кеткен зырылдатан. 20
Кешеде тунде ж у р т , карап турсан, Электр жулдыздай боп жымывдаган. Эуеде аэроплан зуылдаган, Жершде отарбасы зырылдаган. Телеграмм, телефоны шырмауыктай, Сейлесш киыр жердщ сырын алган. Каратау — тас кем1рдщ желшщйа, Тау кылган — енбекцп ердщ сершщйск Ерлерд1н ецбег1не бага берген, Жасасын мэнп-бак.и совет кушИ
АДАЛ ЕН.БЕК ТУРАЛЫ АН.ЫЗ (Грузин epreeicl) Болыпты грузинде 6ip улкен бай, 1стеген тынбай ецбек, отырмай жай. Ешуакыт адал ецбек текке калмас, Болыпты мал-мулжтщ бэрше сай. Бар екен жалгыз улы ардактаган, Жумыс кып ем1ршде мал таппаран. 03ipre мэз1р болтан арам тамак, Экенщ аркасында шалжактаган. 0Keci кэртаяды жасы жетш, Кайрат жок мал табура к а ст eiin. Бар сецген жалгыз улы тук таппайды, Ешюмнен ceHepi жок умгг eTin. Ауырып шал кенеттен жатып калды, Шакырып, шал KeMnipiH касына алды. — Ие жок мал-мулжке мен елген сон, Калдырам, — дедн — жатта калсын 6api. Айтады кемшр шалга: мунын калай, блесш, елмейсщ бе, ею талай. ¥лын бар жалкау, салак болса дары, Жаттарга калдыруыц жеш калай? — Ол меш асырайтын жаска жегп, Асырап ескешнше ум1т eTTiM.
Bip тиын пул тапкан жок eMip бойы, K,bi3biFbiH картайганша кермей егпм. ¥лына кемп1р айтты сезш шалдьщ: — Kacin кып тук таппайсын, езщ жаным Кершбей ертек уйден кешке дейш Дегейсщ тауып келд1м кезш малдьщ. BepepMiH 6ip алтынды мен колына, Экецшц апарып бер сен колына. — Мшекей жумыс icTen тапкан пулым, Алыныз, — де, — риза боп бар-жорына. Осылай шалра icrefli кемшр айла, Балара келпрмек боп улкен пайда, «Bip кунде жумыс icTen тапканым» деп, Алтынды экеп берд1 бала шалра. Шал алып ол алтынды отка атты, ¥лына ceric берд1 ете катты. — Айламен алдамак боп меш акмак кып, Элдемм алтынменен арды сатты. Баласы ренж^мей Kerri ж ур ш , Карамай алтынына мойнын бурып, KeMnip айла-MaKipi icKe аспай, Адырып бостан-боска калды турып. KeMnip айтты улына: кет жумыска, Шал айтканын icTeftTin кунд! тоспа! Едбек ютеп, пул тауып экелмесец, Кайыршы боп KeTepcin бостан-баска. Bip жумадай ic icTen, кетпен шауып, Баласы 6ip алтынды келд1 тауып, 5 X. Тэкежлнг 23
LLIeuieci айтты улына: экеке апар, Екбепшй жоймайды, кылма кауш. Экесше алтынды берд1 апарып, 0Keci отка атты алтынды алып, «0кем жынды болтан» деп бала ренжш, Алтынды алды жаладаш колмен барып. Сонда 3Keci балата айтты сезш: — Мен сещйм, бул алтынды тапкан езщ. Екбек кып тапданынды содан быиим. KepiHe отда салдык езщдЬезщ. Анык ДОС азаматка — адал екбек, Кайтысыз, уайымсыз пайда бермек. 1стемей адал екбек жалкау болтан, Азаппен ©MipiHiue корлык кермек.
НАК С¥ЛУ К,ыр мурын, киылран кас, жазык мандай, Кул1м кез, оймак ауыз, беп айдай. TiK иык, хмщ шке бел, кед мыкынды, Кара шаш белден аскан epiM талдай. Ад балтыр, 6ip туп жок, гашкене аяк, Орта бой, 6ip MiHi жок, сумбщей-ак. Кумютей cb iM Fa тарткан он саусары, TiK емш ек, б ар л ы к деде кар д ай аппак. 25
ЖОЛБЛРЫС ПЕН ШОШКА (М ы с ал) Жолбарыс шошкаменен болды туткын, Ызамен бузран мулде мшез-кулкын. Талкандап теийр торды быт-шыт кылып, Жолбарыс бузып шыкты акыр 6ip кун. Жолбарыс шошкага айтты: шыкпаймысын, KymiH бар торды теуш жыкпаймысьщ Тамарын ток болганмен, бостандык жок, Капаста жатканынды куптаймысын?! Бостандык деген1ц не айтып турран 1шер тамак, уй емес жатып-турран, Орным жайлы, тамак ток, уайым жок, Ce3iH.Hin Keperi жок шатып турран. Мал-мул1к, дуние байлык, бакыт-шаттык, Бэр1нен кымбат, б1лсен, бас бостандык. Бостандыкка езгеше 6aFa бермес, Шошкадай куры ойларан карын токтык. 1916 26
Пайдакунем сэудегер Журтты алдап-арбаган. Колына туссе талгамай АйдаЬардай жалмаран. Пайдасы ecin турмаса, Кез шырымын алмаган. Туыс, досы болса да Канын сормай коймаран. Азрантайга ар сатар Ондырмаран, оцбаган. Канагат, ынсап онда жок, ©ипршде тоймаган. Урыдан жаман сэудегер, Керше кезге алдаган. Дуние, пулын салса да, Калтасы онын, толмаган. 27
ЖАКСЫ ЭИЕЛ бкпе-наз етсе дары ол жек кермейдк Ренжш, кабак туйш, кектемейдк Акыл, сабыр, тэупикпен езш устап, Баскара сыр шашуды еп кермейдГ Уа, ипркш, мундай эйел табу киын, Салады бузык эйел oflFa туйш. Бак-дэулет 6ip кешпел1 булт сыкылды, Жаксы жар eMipfleri кымбат сыйын. 1918
Акылы терен жан болса, Келешекп болжайды, Керсе кызар ол емес 0нерд1 ерен тандайды. Онбайтын icTeH ол аулак, Ойламас залал адамга. Кеп муддесш кездеген Пайдасы тиер жаЬанга.
Ж У И Р Ж Т Щ СЫРТК.Ы с ы н ы Оран бас, ойык желке, майда жалды, Кен неуде, кыска бакай, серке санды. Тар мыкын, бота лрсек, калын туяк,, Мыс куйрык, кен танауы, канбан белдь Салынды, саптаяктай теменп epiH, Кеудеа еркеш келген ерге жайлы. Женелсе ауыэдыгын карш-карш шайнап, Тынык кун аяцынан болар желд!. 30
ЭКЕС1 МЕН БАЛАСЫ 9 ке с i Кылмадым аш-жаланаш жас шарында, Турмыс-жай даяр болды баспананда. Кэртайдым eHfli маран жэрдем icre, ©З1'цнщ ойлай берме бас камынды. Бал асы Салмацыз маран 33ip салмак олай, Ешюмге бала асырау туспес онай. Турмайды мшдет кылып муны айтура, Б олрэн сон табираттыц заны солай. 0Keci Жауапты кайтарасыц кесек-кесек, Баска да мшдетчм кеп есептесек. Тауысам кай бейнетп тмшен айтып, Киг1зд1м керегшше кшм-кешек. Б ал асы Несше экемш дер окытпаса, Кенлще жаксылыкты токытпаса. Болады эке деуге сол адамды, Жырткыш кып арам жем-пк шокытпаса. 0Keci Жолынан адамшылык адаспайык, Кур боска жокты сейлеп, таласпайык. С X. Тэкежяноа 31
Шын жолы адамдыктын ортакшылдык, Сенде бар, менде жок деп санаспайык. Бал асы Ей, эке, а з д ш рас таласпайын, Таласып тура жолдан адаспайын. Экежан, айтканыцнык 6api дурыс, Мынау аз, анау кеп деп санаспайын.
КАЗАРМА КЛСЫ НДАРЫ ОЙ Казармадагы адамдар Топ-топ болып белшш, Эр capaftFa тарайды. Даярлык жасап урыска, Baflri атындай жарайды. Асыга баскан командир Наган, сумке тарынран, Аузынан шыккан сезше Эскер1 тугел 6aFbiHFan. Шын ерлер р о й осылар Ажалга карсы баратын, Корыкпай оттан ойран сап, Отанын коргап калатын. 1942 6* зз
Б ЕРЕКЕ ЫНТЫМАК.ТА Келш жаксы кердендеп, керкмесе, Жумыс десе, жалкау боп, ершбесе. 0 3 i б к м ей , айтканра жзне кенбей, К.ыдырып, уйден уйге ж уп р м есе . KeMnip жаксы, тершей тырыспаса, Улкенсш болмашыра урыспаса. Кек кылып жок нэрсеш k in алып, Шрпщей.бойын 6yrin курыспаса. Шал да жаксы басканы шалмай турса, Уак сезге куларын салмай турса. Себешш тыныштыкка болар едь Тен басып пыш-пыш сезге аумай турса. Береке, 'байлык, бакыт — ынтымакта, Ынтымаксыз ic аспас ылтипатка. Барынбай, бас-басына билйс айткан, Кешжпей тез ушырар кесепатка. 34
031Ц Д Е К0Б Е Л Е К Т ЕЙ ОТК.А VPblHBA Сейлеспей бшнбейд1 кещл сыры. - Сейлессе адам б1лер 6ipiH-6ipi. Мысалы итмурынды ешюм жемес, Кып-кызыл болранменен онын, Typi. К.ызырып кызарган сон колына алар. Бшмекке дзм1 кандай кумарланар. TyciHe дэм1 лайык болмаган сон, Жирент, TiiipKeHin, кенл1 калар. Уксайды Keft6ip адам итмурынра, Ондайдан арацды бел, сырт бурыл да. Кулю боп квршгенге ардан 6e3in, ©3in де кебелектей отка урынба! 35
Есигенде пайда жок, Кен,л1менен укпаса. Палуанга бэйге жок, Алысканын жыкпаса. Тулпарьщды мактама, Топтан озып шыкпаса. Кыранынды мактама, Тулю алкымын сыкпаса.
КАРТ MVH,bl Алпыстан жетшс жаска жакындатан, Кэрш к турмыспенен такымдаган. Денеден ж ш т кайрат 6api KeMin, Жалтыз-ак тш м калды такылдатан. Карттыкка карсыласпай отыртан сон, Бас изеп бэршеде макулдарсьщ. Ор казып, торын курып ажал отыр, Кунбе кун OFaH езщ жакындарсыц. з?
>KYPEK Сорады тынбай журек e\\iip бойга, Барынбас em6ip зат пен акыл ойга. Bip секунд, 6ip минутта токтауы жок, Таратып жылы канды туда 6oiiFa. Жалрыз-ак токтатады мылкау ажал, Таппаран сум ажалра ешюм амал. Патша, бай, батыр, шешен, ралым, надан Ажалдан амал тауып калмас аман.
КУДЫ Н, М1НЕЗ-К,УЛК.Ы Пайдакунем, esiMiiiui, Кез бен кенл1 тоймаган. ©TipiK, кулык онда бар Эдет кылып коймаран. Кезге камкор, майда tui, Сейлеп кетсе сайраган. Алыс-жакын талрамас, Аузына туссе шайнаран. Бак пен дэулет: конранньщ Булбулы болып сайраган. Бак пен дэулет тайран кун Пышагын erKip кайраран. O hf3K бону сыкылды Сырты болар жылтылдак. Турлауы жок сезшщ, Сынаптай болар жылпылдак. Бар ынтасы арбауда, E6in тауып алдауда. Канагат, ынсап онда жок, Неде болса жалмауда. Ар сатады арзанра, ©Mipi жетпес арманга,
Калтасы оныц толмайды К,анша тауып салранга. Каскыр сынды кандаган, Тулк1 сынды алдаран. Апжыланнан Heci кем Кезбен андып арбаран? Аралассан мундайра Орга жыкпай коймаран.
САРАН Сезбен рана сыйлайды Ешнэрсесш кимайды. Бар максаты баю боп, 1шпей, жемей жинайды. Ар, уяттан безед1, Пайда 1здеп кезедь Кайда пайда бар болса, Елден бурын сезедс Байлырынан пайда жок. Карызра тиын бермейдк Канша тауып салса да, Калтам толды демейдс Сарацдык, мшез болады Бэле содан туады. Сарацды ешюм суй'мейд1 Tipi журген адамда. 41
ЖУМБАК, 0ЛЕНДЕР Ж ¥мбак Куады eni душпан тынбай меш, Bip секунд дем алгызбай eMip бойы. Bipi тонап, 6ipeyi еллрмекпп, Жан бар ма куткаратын будан меш? Ш еш у i Ею душпан мыналар тынбай «.уран, Карттык, ажал емес пе 6ipre туран. Карттык тонап, ажал рой елт1ретш, Жан таппассын, куткарар ceHi одан. Ж у мбак Ecenci3 тамак imeM, керуге жок, Колга устап б1рден 6ipre беруге жок. Бар eMip, TipuiLniriM мунсыз болмас, Bip минут мунсыз eMip суруге жок. Ш еш у i Бул ауа — кезбен карап, керуге жок, KcviFa устап, б1рден-б1рге беруге жок. Ауамен демаламыз eMip бойы, Ауасыз минут eMip суруге жок. 42
ЖЕКЕ ШУМАКТАР Ж емю мол бш мш ц. кепке жетер. Наданнын эурелжпен eMipi етер. Акылды адам умтылып эр уакытта, Алуга енер-бшм талап етер. Куанба енбеказ мал тапканына, LLIiMipiKneft ар-уятты сатканына. Кезщнен жас орнына кан соргалар, Шырылдап, торга Tycin жатканында. ©лещи айту керек желжкендей, Тыцдаушы кулак салып елжкендей, Максатьщ ойыца алFaи хасыл болып, Торьща ак сункар кус Ыккендей. Акыннын, удан ащы Kefl6ip ce3i, Епшмнен каймыкпайды келсе кезь KeMidi кез1 Kepin, кецл1 сезсе, Болмайды акын ие езше-езк 43
Ер жарсыз, эйел ерпз тура алмайды, Бас 6ipiKneft, мал-мулж куралмайды. Bipeyre ыкыласыц кетсе егер — Ынтыкпай кеадл mipidii тына алмайды. Жастырьщ ек! айналып кайта келмес, Кэршк кэрш теккен айта келмес. Эр icne мезплшде кол созып кал, ©ткен сон екшшпн, пайда бермес. ©3intai езгелерге мактама, дос, Б1реудщ ала яйбш аттама, дос. ©пер тап, оку окып, бшмге умтыл Арынды табанына таптама, дос. Адамныц ен к ы з ы р ы жар к ы з ы р ы , Жарменен жараспай ма эр к ы з ы р ы . Сыйласып ерлнзайып емф сурсе Т1р1лiKTiH. будан асар кай к ы з ы р ы . Мыцрыртып терт тул1кт1 айдамадым, К,азына кеп мулжт1 сайламадым. Ел1ме, ецбег1мен сенгеннен сон, Бел1 мд1 тэуекелмен байлап алдым. 44
Енбек кып мал табудан ершбесен, Ecipin, нэпа еркше бершмесен., Жетесщ ойына алган максатына ЦПренш, кеуде кагып кершмесен. Bip досым, icTe байып, жай таппады. Жалбактап, бастыкка эр кез жалтактады. Тураксыз, тындырымсыз ондайларра Турмыстын тиш жур р о й эр токпагы. Адам жанын байкайтын eMip айна, Сол айнага эркашан тура кара. Журтка таккан кшэн,— ез мшщ болса, 0з бетще салганын езщ жара. Коп адам кек мылжыцды унатпайды, Абзал жан аз сезге де турактайды. ©3i де токетер1н кесш айтып KywripT кып, кайта-кайта суратпайды. Еркект1н кеп жумысы тузде болар. Эйелдщ кеп жумысы уйде болар. 0з iciH эркайсысы игермесе, Кайран уй кандай рана куйде болар. 45
Арманыц бар ма акылды балац болса, Эркашан ата-анага адал болса. Кектен ез1м туспм деп Miидет кылмай, Картайганда басьща панак болса. Кайынжуртыц езще жат болмасын, Куйеу деген сенде тек ат болмасын. Берсе жаксы, бермесе жек керетш Антурранныц кецл1 тат болмасын. Жаксы болса кайынын — бул 6ip журтыц, Жаман болса, бузылар онда шыркыц. Туысканнан кем емес жаксы кайын, Магниттей тартпай ма ол кендл ыркын. Кемес1з нэн тешзден вте алмайсын, AcbiFbin жeлдi куып жете алмайсын,. Б ш м щ аплотондай болса дары, Шырандап кептен озып кете алмайсын. Кэсшаз байлык mipKin куралмайды, Тамырсыз aFam ecin тура алмайды Алдаумен, арамдыкпен мал тапкандар Дуниеде тузу ем1 р суре алмайды. 46
Ражап кой осы eMip ойлаганга Мэнше ap6ip ieriit бойлаганда, Басьщнан неше турл! дэурен етсе, Уксайды ешнэрсе де болмаганга. Балалык байкатпайды еткенш де, Катан кеп, кай мезплде кеткенш де. Бойына жалын 6epin 6ip кездер1 Ж1пттш б!лд1ред1 жеткенш де. Бастаганды тастап кетпе e p im n , Киындык пен бейнетшен жержш. Шаппай бэйге, салмай епн алмайсыц, Алтын жатпас жер бетшде K ep iH in . Камкоршы бол карапайым халыкка, Елге деген адал ниеттен жалыкпа! ЖаЬанда бул жаксы-жаман ic кылсан, Жасырынба, умтыл.дэй1м жарыкка. Уайымсыз шкен ас Су да болса ток кылар. Уайыммен шкен ас Куатын бойдан жок кылар. 47
Адамньщ eMipi уксас он ею айга Уксайды жастык шарыц бейне майра. Жастыгын, жаркын жазын ете шыкса, Кузщмен кездеспеске болмас айла. Эрюмд1 элекке сап алдайтын да, Уйытып, есек сезбен арбайтын да, бийрде енегел! енер таппас Сокырдай карадрыны кармайтын да. Талас, тартыс, куреспен eMip втер. 0нер таппай етюзбе кунд1 бекер. Ж аз айындай жайнаран жастык eTin, Суык кыстай сурланып кэр1л1к жетер. Bip кезде шабыт тулпар кетер шауып, Карамас ер устшен калсан да ауып. Кей кезде шабан аттай 6ip баспайды Ойыкмен камшыла онда лаж тауып. *** Алтыннан кымбат сез айтсан, Акмак кулак салмайды. Акмарамбетт1 андатсан К,ыр соныннан калмайды. 48
Алды жол, арты сокпак адасканга. Болмайды сез тыидатып таласканга. Асканды эдйгегпк тоспай коймлс, Yuica да кутылмайды кек аспанга. Надандар отырады куле сейлеп, BipiH мактап, 6ipeyiH iae сейлеп. BipiHiH 6ipi сезш тындамайды, Суракка жауап берер журе сейлеп. Тындаушы кеп, айтканынды ацдаушы аз, Кур дауыска ееиген болады мэз. Хаюандар да естши, ацгармайды, Укпаганра айтканнын пайдасы аз. Кептен асам деген ер кезге тусер, TeMip талкы сынайтын тезге тусер. Кепке кисык niKipi болып шыкса, Ж элрыз калы п, жалы нсы з отка nicep. Болады акыл шырын акмакка айткан, Елекке су сыкылды куйсан аккан. Алдында не боларын ойлаадайды, Адамдык ар-уятын аска саткан. 49
Search
