V X * hrnc^ l l i ижк е и (гИ ДА ДА К .Д ЗД К .ТЫ Н , Л 1 Е М Л Е К Е Т Т 1 К ЛЛМЛТЫ •1900
Алшысынан туей алдыма жол тары, Алые сапар кеьилге кеп орнады. — Алмайсын ба жолда окитын 6ip к!тап Деп жолдасым к,олк,а салып болмады. Дед1м сонда: — оны несш аламын, KepeMiH foh не 6ip керюн даланыц. KepeMiH рой толкыны ойнап жайкалган, Кумб1рлеген к,ызу ецбек алабын. Кез яйберш жасыл жайлау денеске, Кандай жаксы кулак турген кенеске. Тек жалыкпай оки алсам зейш сап, Сонын 6api кызык KiTan емес пе?! 1957. 5
ЛЕБЯЖ1 СЕЛОСЫНДА СЕЛО ТУРАЛЫ Жагасында Ертютщ Жарра таяу село бар. Сонда тары кеп тусгпм, Жылда эдет-iM оралар. Карт езеннен сыр тартып Турранына не замам. Су да к.олын узартып, Жармасады жарадан. Кектемде ылри тайып жар С ьюриды екен m erinin. Село 6ipaK каймырар Емес T im i бершп. Элде осы 6ip жар басын Эсте ешк1мге кимайды. Салса да езен танбасын Орныкдандай тым жайлы. Болмаса да тэп-Toyip Кызырарлык. турары. A-leHi, осы 6ip, oflTeyip Село тартып турады. б
Жазуы ешкен кулпытас, l3i ме еткен кундердщ. Турдым уназ иш бас, Белпа екен юмдердщ? ©зен жактан ecin жел Муцды айткандай кешеп. Мунда жаткан есьл ер Партизандар деседь..
ТАУ К0РД 1М Селоныц ен шетшен Тау керд1м мен тым бшк. Дэл тусынан етш ем, Ойга баттым туцриык. Алатаудай кэд1мп 0ркеш-еркеш кузы бар. Ойнатады сарымды, Керсе кезщ кызыгар. Баткан куннщ арайы, Сэуле 6epin туррандай. Етегшде май айы К,айта сауык. куррандай. Каптай ерген машина, Абыр-сабыр кеп халык,. Kapici де, жасы да, Шыкса керек топталып. Кызу кимыл ерте, кеш, Бул не деген куш едП Bip еркештен 6ip еркеш Сушрлене туседь — Каркыны мол iciHHiH, Неткен мыкты ен, жаса адам! Кудретще суйашйм, Астыктан тау жасаран.
СЕКРЕТАРЬ Дейд1 екен оны 6api де, «Каратай» демей— «Карекен». Байыптап керс-ем мэнше, Ойлы 6ip дархан жан екен. Аралап аудан алабын, Алыстан келген ne3i едь Д емедг «тыныс аламын». Ж агдайын imiM сезедь TocraFaH кез1 Kiprain, «Кажыдым» деп тур жасырмай. Сонда да жуз! сыр тушп, Ж аркылдап Kerri жасындай. Эп-сэтте iuiTeft урыстык, Ол айтты жайын егшнщ. «Болмай тур»,— дейд1 кун ыстык, Егшнщ ойлап ешмш. Тындырып отыр icTi де, Табанда тауып шедимш. EciHe 6ip зат тусД ме? Шыкты уйден, сурап KemipiM. Кездест1м тары онымен Кызыкты еткен 6ip кеште. 9
Тегйш куйлер кещлден, Калайша ойнап-кулмеске? Бастыкпын деп баптанып, Отырмады ол илренш, Думанды e3i баскарып, Kerri гажап турге eHin. Эзшмен алса камшылап, Каламыз мэз боп, б!з кулш, Косылып 6ipre эн шыркап, Биледш 6ip кез кыздырып... 1ске де мыкты, кешлд1 Катшы екен б1здщ Карекен. Артса да нендей сешмд1 Акгайтын жэш бар екен.
МАЗАСЫЗ ДИРЕКТОР КДДЫРБАЕВ Тукырайтып KenneciH, Дэл кезше Tycipin, Айтып тура бетке сын, Жургеш жан ушырып... Эне сонау астыкпульт Элде неден кш рш , Токтап efli, acbiFbin Соран Kerri жупрш . Эне 6ip к.ыз шаршаран Болу керек Teri ендк KyperiH ап жалмажан Буркырата женелдь Бэрш андап кез пиркш, Бэрш шолып шгендей, YftiHfleri ез мулкш Жинастырып жургендей. Пунктт1 жуз айналып, Журген де сол кунд1з-тун. Кай уакытта жайланып TbiHbiFapbiH KiM бьпсш?! //
TYHri СУРЕТ Ай нуры тускен су 6eTi, Асфальттай жатты жалтырап. Селонын TyHri сурет! Тургандай кезд1 тартып-ак. Кек тогай мулпп eTin наз, Толыксып турды жарасып. Канкылдап erri кекте каз, К.ангырып журген адасып. Сонау 6ip деншц басында Ж ыбырлап оттар зырлайды. Ол астык арткан машина, Агылып кун-тун тынбайды. Сартыл да гурал пункт жак, Bip куйд1 mnFan жырлайды. Bip шеттен шыкты эн санкылдап, Bipey жур тартып сырнайды. Кайтадан Дулап тун кызды, Жастыктьщ оты жангандай. Акхан тер, жумыс кушйзп Умыт боп артта калгандай. 1957. 12
КОНАК.ТА БОЛ РАНДА Жуырда мен боп iciM, Bip селода болып ем. Ойда жокта, окушым, Таныстым мен онымен. Кэтеру ме жай кещл? Суйе ме элде акынды? ¥натты ма, эйтеу1р, MeHi уйше шакырды. 03i аудандык ешрде Беделд1 адам кершдк Ж ал таны жок. тепнде Жан болар-ау кбщлдь Майы тамран ce3iHin, Инабатты, уятты. Кеп нэрседен e3iHiH Хабары бар сиякты. Сондай ма екен бар кунде? Ешкандай MiH таппадым. Естш м мен эрюмге Акыл да айтып жатканын. 0 те укыпты сэнд1 адам, Кезшде 6ip от бардай.
Шалбар кыры сынбаран, Галступ шокдардай. Сейтш Meni, не керек, Алып келд1 ол ушне. KipiciMen «кэне» деп, Эйелше шушле. Б е р т жатты буйрырын: «Оны icTe де, муны icTe» Кврд1м кейш «сыйлырын» Бул эл1 тек Kipicne. Отырдым мен кез1мд1 Жан-жарыма тенкерт. Сан салактык. сезьлдЬ Элде эншешн еркелш. Сэш кеткен уй imi, Жиналмаран орын-жай. Суцп opuaFaH бурышы ©рмекшшщ торындай. Шан буркенген аз ютап, Айрылыпты кескшнен. Кабыррада ойсырап Сурет те тур есгарген. Bip м е зп л д е eHipen, Kipin efli баласы. — Шешеце бар ей, ул, — деп, Тунерд1 кез к.арасы. Сол-ак екен орнынан ¥шып турып салды айрай. 14
©з-езшен болды ылан, Bipey шымшып алрандай. Эйелже шукшиып, — Енд1 к а т а н тамарыц? ■ Деп бажылдап, туксшп ТуЩц калын кабарын. Куйеушщ онысын Елемей ме, елей ме? Шырармады ол дауысын Сез келсе де кемейге. YHci3 келш 6ip ауык, Тамарын да жасады. Bip колында жылауык Be6eri жур, жас эль Kyfteyi отыр мешмен Bipre келген конактай. Берсе де орын тершен, Мен отырмын жаратпай. Ж аны таяз шолак па? Ештене де коспадым. Осындай 6ip конакта Болганым рас, достарым. 1957.
О, достарым, келсендерий, кел Kipin, Дастарханда турл! тагам телм1рш, Иелерш куткешне не заман, Кецпкпейм1з деп едщдер сещцрш. Келсецдерпи, жойган жок кой салт кушш, ТенДретпей кен ш м ш ц жартысын. Шагын белме кен сарайдай кершш, Ж ан дегенщ арыл-тепл шалкысын. Келдьау дейшн, Эне eciKTi ашкан KiM? Киын екен минут санап тосканыц. вздерщ мен бас тушскен кештерден Артык не бар дуниеде, достарым! 1959. 16
Тереземнщ алдынан Сылдырап су агады. 03iM ансап caFbiHFaH YHiimi еске салады. Тереземнщ алдынан Мелд1реп су арады. Bip кезде езек жандырран Ke3imu еске салады. Тереземнщ тусынан Ж атады ылри су эрып. Сен1н кецлщ , KiM бьлсш, Калды ма элде суалып!.. 1956. 2 А. Швыкенов %\\ 17
Ол eKeyi кездесш би аланда, Жен сурасты, жорымалык жаманра. Ж аркыл кездер ушырасып от шашып, Калды унатып 6ipiH-6ipi табанда. Ол eneyi сол тун узак. Ke3inTi, Ертешнде театрда кезжть «Суйемш» деп аласурран кос журек Кеп узамай косыларын сезштк Ол eneyi артык жарды тандаспай, Ж асады той. (Ондай сыбыс калмас жай.) Ж астар ушш кумб1рлед1 бокалдар. KeTepiuKi кещлде e rri алгашкы ай. Кун артынан озран сайын кун жылжып, Ei<eyi де элденеге кынжылып, К абак шытып, буртиюды шырарды, Туындады 6ip кылыктан 6ip кылык. Унамады 6ip-6ipiniH жургеш, Дерек! боп кершед! кулгеш. Жанаспайтын кыс пен жаздай eni жас Куннен кунге салды алыска ipreni. Ж ары айтады: «Ынжык, топас неме екен. Тузу кшм кимей кеттьау берекем. 18
Муныменен етер кундер кещ лаз, Суйк1мд1 6ip баска адамды ж ар етем». Epi айтады: «Кыдырымпаз, урыскак, Ж ен-жосыксыз б1рбеткейцил тырыскак. Кара бастын камын рана гздейдь Юнэ ез1мнен, байкамаппын дурыстап». Мен айтамын: «Кур бекерге таласпа, Буларды ойлау керек ед1 о баста. Семья — бул ойыны емес картанын. Ол да, сен де мшдерщд1 санаспа». «Сол дурыс» деп кай сезд1 куп аласын Твреле 03iH, окушым, ол арасын. 1957.
«Кел» дед1м, Келмедщ. Ce6e6iH сен езщ де Бшмейсщ. Кулмейсщ, Не кершд1 K93ine? «Сендшшн» Деп кутим. Кайда уэде берьлрен? «Сенемш» Дегенщ Шырар ма эсте кешлден? KiM едщ? Журепн Кумарлыкда тоймаран. Сезге epin, бзгерш Кетер деп KiM ойларан?! 1959. го
АЦЫЗ (Иосиф Нонешвилиден) EcTin ем бул анызды ертеде мен: Айлы тун. Сулу efli кел не деген! Аяндап келшт! аркар жагасына, Сыбдырап камыс курак еркелеген. Айнадай жалтыраган тымык судан Кенет ол езш танып болыпты тан. Арбиган Myfti3i мен сирактарын Ж ануар ез бойына KepinTi шам. Сол мезет, селт erri ол елен кагып, Айбарлы арыстаннын yHiH шалып, Ж алт берш, сидан еткен сирактары Заулатып оны алыска женелд! алып. Ертемен к.айта орманга бурып 6erri, Ш арк урып жургенде 1здеп нэрл1 шепть Myfti3i шырматылып бутактарга, Оспадар ер кеуденщ сэш кетть У несен, осы анызда кед сыр жатыр. Даналык лурат та бар, не 6ip акыл. Саган да уялаган сондай 6ip ой. Кояйын ундемей-ак мейл1, манул. Эйтсе де тусш, сэулем, кещлге алмай, Бершсен кур мактанга мешр канбай, Тубще жетер 6ip кун бул сулулык, Мерт болган мушзшен сол аркардай. 21
ШЫБЫН ЖАЙЛЫ Ютаптары тывдап журек дурсш н, ЕсДмеймш caFa-ттыч да тырсылын. Уйдщ imi тыныштыкка беленген, Тек ызывдап ушып журд1 6ip шыбын. Мен ютаптын кызырына батыппын, Сезбепшн де еткешн кеп уакыттын. Тек жалрыз-ак мазамды алды сол шыбын Бебеу карып куларыма шарып муц. Кыбыр-жыбыр,-б1рде конып 6ip ушып, Эуре кылды устаткызбай жылысып. Дамыл таппай мен элекпш желпумен, Келе 6epin ол да 'банты тырысып. Б1рде тура жабысты кеп хвз'т е, Неткен арсыз, т т т ь у я т жок, ез1вде. Куып ед!м, кайта оралды ызывдап, Тши ашура, тиш кетц‘ сез1мге. ¥статпады,'мытыр ед!м жаныш^ап,\" Шыдай алмай шыктым тыска алыстап. Арамызда кудды сол 6ip шыбындай, Бар-ау зл1 жарымпаздар жабыскак. Клрлетккп кеп турады тазаны, Ici тускен адамына «жазалы!» Кайта-кайта ызывдап кеп жанасып, Олар дары кет|ред1 мазаны. 22
0К1НБЕЙМ 1Н OFAH МЕН Москвама эшекей булт орнапты, От дидарлы ж ас ем1рд1 толгатты. Ш ыркар ед1м шырандатып сызылтып, Эттен, маган ондай енер конбапты. Куйлер ш ертт жастык шактын жолына, Каратар ем журтты в31мнщ колыма, Билер ед1м куйкылжытып, дулатып, Эттен маган кимапты рой оны да. ©кшбеймш, екшбеймш оран мен. Достарым кеп, эн, куй, бите беленген. Кыздырмалап куат 6epin соларра, Ж аркылдап 6ip шырайыншы еленмен. Шалкысын куй, теб1ренсш шын, дала. Толкысын би мын буралып ыррала. Жастык шактын символындай фестиваль Терден орын бергейсш жас жырра да. 1957.
Жузщ дэшм кубылран Талайларра курык. сап. Сез элпетщ сызылран Элдеюмге тур уксап. «Бэрше де сыйлымын» Деген оймен илренген, Keft6ip мацраз кимылын Айнымайды-ау б1реуден. Ж укпас одан тук саран, Bopi6ip сен белексщ. ©зше 03i уксаран Адамдарра не жетсш! 1959. 24
КУНДЕР КЕЛД1 Туншыктырып анша улыран кыс энш, Сьлкш тастап кырау шалран тусауын, К ер ш п 6ip, уйкысынан оянып, Жомарт дала жайды жылы кушарын. Ж иылды эсем табираттьщ тесеп, Онтустштен майда самал еседк Эр тустан 6ip шам шырактай тутанып, Алаулайды кырдын Кызыл meiueri. Кун сэулетп кешлд1 бул ш ак кандай! Жарастырын жана рана тапкандай. Диханшымен 6ipre дала камданып, Улкен сынра эз1рленш жаткандай. Кундер келд^ назды кундер койып шарт, Деп, тары да иырыма сыйлык арт. Республика кегшде куй тур калкып, Куйдщ аты — жана туар миллиард. Бул жылым да калсын есте жатталып, Ел1м тары шалкысын 6ip мактанып. М иллиаржа, курбым улес косайык, Сен де, мен де, 6apiMi3 боп аттанып. 1958. i '5
ДЭН тол кы н ы Толкынды толк,ын куып жайдалады. Аз рана езгешелж байкалады. Бул толкын сэры алтындай шалкып жаткан, Карасан, илркш, жанын жай табады. Мукиттыц толкындарын жаиа арнара Бурран куш тезер He6ip камалра да. Сол куштщ кудретшдей алып кеме Келед1 жайпап алдын баяу рана. Кен далам мше тары 6ip кенелдь Mic тутпай канку-есек гулегендь Как жарып толкынды осы тез жетер\\пз. Капитан, болашакда бур кемендй 1958.
ЕСТИМ1Н МЕН КАШАН Ж Ы Л Ы С031НД1 Мен Алматы, сен Киевтен келш ен, Кездестж б\\з кен даланын тершен. Алдымызда жыртылматан жер жатты, Жене алмастай киын болып кершген. K©3iM сонда тусш ед1 кезще, Тук те киын емес дед1м ез1ме. Ж урш KerriK жапан тузд1 жангырта. К ала берд1 тен керш п сан кырка. Б1рак менщ квнш м е зер салмай, Кулесщ тек езег1мд1 жандырта. Куат 6epin ceHiH мелд1р квздерщ, Киындыкты расында мен сезбед1м. Тунтыш епн тешздешн толкыды, Тунтыш астык кырмандарды толтырды. Тунтыш рет суйд1рерсщ сен кашан? ToftFa бэрш ш акырар ем сол куш. BiTTi шыдам, болсам дары тез!мдк Естим1н мен кашан жылы c©3iKAi? 1954 27
ЕС КI ЖОЛ Кеи дала! Жуйткид1 машинамыз, Фермага Жеткенше асырамыз. Кун жылжып Барады конак.таура. Кынжылып Шофер да алактауда. Бул калай, Бузылды жолдыц сикы? Жылрадай Боп Keni кикы-жикы. Тын дала Кеткен бе толк.ынданып? Ыррала Шайкалып, солк,ылдадык... Еиш м м1н Такпады керсетл бой. EcKiHin Куритын эдет1 рой. Осынау Зым-зия ecKi жолдай, Досым-ау, Кей калдык умыт болрай! /959. 28
ОТТАР Айналамыз тас к а р а т ы , тун катып, Ден астынан шыра келдж зырлатып, Ж ылт-жылт eTin KepiHfli оттар жыбырлап, Кек жулдызы куларандай кырра тж. Канша керсен, мейрщ 6ip кана ма? Кереметтер туып жатыр далада. Мынау оттар — ж аца конран совхоз рой, Элде ж ана eHAipicri кала ма? ©з ем м н щ оттарын да жыр етем, Ж акын келдж «кайсы екен — деп — бул мекен?» Комбайн мен тракторлар з1рюлдеп, Тун KepneciH Typin тастап жур екен. 1959.
0 3 Е Н ТРАМВАЙЫ Павлодардан Ермакка Трамваймен келемш. Тарсылы ж ок б iрак. та, Мунын yni — белек ун. Сымы да ж ок тартылган, Алта карай умтылып, Келем1з б!з шалкыран, Рельс емес, су тш п. Кек жузше бойлаган Кершбейд1 csnai уйлер. Секкгш 6ip ойлы анан 03iHfli бек элдилер. Калып жатыр толкындаэ Ак жонкадай жосылып. Кешлщ де жаркылдар, Со 6ip унге косылып. Кейде атылып кияра, Кейде сызып су бетш, Калыктайды шагала, Суда ойнатып суретш. Ж асыл TO Faft кубылып, Кызыктырып булгацдай. «Саяма сэл тынырып, Сога кет» деп тур ранд ай. 1959. зо
Ж .¥ЗБЕЛ1 К 0П 1Р Тынши алмай дамылдап, Bip алкынып, 6ip талып. ©ткел бермей арындап, Жатушы ед1 бурканып. ©зен кэз1р тым жайлы, Басылыпты ж е л т , Айкуш-уйкыш зырлайды Елдщ He6ip к е л т . Кайыктардан жасалган, Kenip кандай жузбелП Айнымайды тас жолдан, Жайнап жаткан туздеп. 1959. si
ДАЛАДАРЫ ОТ ЖАНЫНДА Тракторшы 6ip топ жшгг Отыр костер жанында. Ай аспанда журд1 жузш, ¥ксап осынау жалыига. Тешректе тыныстап тур Тракторлар, сокалар. Тенкерыш, 6yriH ne6ip Тын беткейлер, жоталар. Бул далада кацбак. зырлап, Кэкте кун тек ушлген. Бул далада жортуылдап, Андар кеше жупрген. Бупн костер, мунда ертен Ильич шамы жанады. Ертен будан Kepepcin сен Зэул1м эсем каланы... Тракторшы 6ip топ ж!г1т Отыр костер жанында. Ай аспанда журд! жузш, ¥ксап оснау жалынра. Отырды олар дуылдасып,— Ж ас ерендер, жас халык. 32
Кайсы 6ipi сырын ашып, ©ткендерш еске алып. Ауды 6ip кез агындап сез М ахаббат пен кыз жайлы. Бола калса ж1г1тгер кез, Онсыз кенес кызбайды. Сейлед1 олар суйгендерш, Bipi аязда тонганын, Bipi ж ана уйленгенш, Bipi рашык болранын. Тусшде ылри керетшш Bip сулудын кулгенш. Bipi ойлап келер кунш, CepiK таппай жургенш... Тек эзмкой Максим — зерен Ж ан а бэрш кулд1рш Отыр eai, калды, кенет, Сэл тунжырап, сыр бупп. Ж ас ж!пттер калжын кумар, Оны ерк1не койсыи ба? — Кызын тастап кеткен uibiFap, Капаланба, кой, шыда! — Рулый кайтып устап журсщ? — Кетер басты, ой, Максим! — Ж олы болсын, соны курсын, Отырмысын ойлап шын. Д ес1п' 6api булттай теши, Жешщй айт деп зорлады.
Максим кайтсын, лажсыз кендй Айтпаска ещй болмады. Сойлеп кетт1 Максим б1рден, Ke3i отка кадалды: — Украинада калдырдым мен Аяулы 6ip адамды. Юшкентайдан 6ipre ecin ек, Балаушы ед1м жарыма. Сагат сайын •плдесунп ек; Аты да эсем, Марина. Коштасарда жуз! мунлы, Турды ол унс1з тш катпай. Тым алыска кеткешмд! К,алды ма злде унатпай. Yin тун киып уйкымды мен, Уш хат жаздым келгелк Неге ундемей жатыр Флмен, Умытты ма, ол меш?! Киын екен, билеп алса Ж урегпш баска адам. Конем даты, амал канша, BipaK, ойдан тастаман.— Дед! де ол, карап томен OftFa батты, кымсынды. Калжыц кетт1 жайыменен, Bipey ауыр курсшдк 34
Bapi ундемей калды, кенет, Ke3in журд1 ай аспанды, Ж ^пт кенлж аулау керек, Кайта anriMe басталды. Осы кезде костер жаккан Ж шттердщ касына. Ж айлап басып келд1 6ip жан, Косынка бар басында. Келгенге уксайд жолдан алые, 0ni азгана жудепть — М аксим,— дед1 нэзж дауыс. Максим жаны flip erri. — О, Марина, сенбющ бул? Б5ржола ма? — Мэцгшк. — Уа, ж т ттер , бастандар жыр, Кетс1н дала жанрырып. Максим жайнап шыга келдь Алмаскандай тун кунмен. — Эх, uiipKiH,— деп жымиды енд1, Э лп ж М т KypciHreH. Болды осынау тешрект1 Кернегендей бар кызык. Тек аспанда сезбей тукп, Бара жатты ай жузш. 1954
ШЛТТЫК. Ж Ы РЫ (Павлодар облысы Ленин ордешмен наградталганда) Шымырлатып денет Ж ета шалкып шат хабар. «Ж«рлестер1м» деп енд1 Келд1 6ip кез макдаиар. Кешл куйш толганып, Жеткйзе алмай жатырмын. Уа, жерлестер, комданып ¥шк.алы отыр ак,ыныц. Алатаудыц койнына Симай, толк.ып жатырмын. Шаттык, жырын тойьща Шашу e rri ак,ынын. 2 Ж ас киялым шарк урып, Сызган талай кестелер. 0Mipre алгаш талпынып, ©неге алып ескен жер. Бауыр тартып аялай, Кисыгымды тыйган жер. 36
Жаксылыгын аямай Зердеме алраш куйран жер. 6 р езеннщ ершде Асыр-ойран салран жер. блен жазып тершде TyHFbim TepiM тамран жер. Туран елкем, Павлодар, Бул такты жыл, ай куткем. Оснау туста салып жар, Куанбаспын кайтып мен?! Ж арк етш сен осы кун Жукт1 ы лкш тастадын. K e n i шарлап eciMiH Ke3in Отан аспанын. Карт EpTicTiH суындай, Астыкты мол селдеттщ. Сыннан еттщ жырылмай, Шынына ерлеп ецбектщ. Бул табысын раламат Ерлштей 6ip сакталар. Ж ас урпак та баралап, Тарихынды актарар. 3 О, ж ерлеам , мундайра Шыныккан Foft бмегщ. Бул жеш стщ онайра Туспеген1н бьлемш.
Y.n6ipereH беДшй Кун кактады, куйдфш. Ж урдш солдат ceкiлдi, Кырман басын уй кылып. Кек элемш жанрыртып, Моторларды жырлаттын. Даланы естен тандырып, KipniK ьимей, тун каттын. Тен1з кешш телегей, Карсы турдын дауылга. Дулей к у н т елемей, Жоныц тостын жауынра. Б1лем, жерлес, каншалык 1с тускенш элще. Аянбадын жан салып, Ол да, сен де, бэрщ де. Сондыктан да ел бугш Курметше беледк Жерлесшщ ерл!пн Акын жырлай бередь ¥лы орденнщ шурласы Жайнатсын кыр, даланды. Сен де карап турмашы, Санкылдатып сал эндП ¥лы орденнщ шурласы Арылмасын жузщнен. Бул тек кана жыр басы, ЭЫрше сэл узмген. 1958.
МАКТАНАМ (Мухтар Эуезовке) Сыр-сипатын бере алармын калай мен? Оснау мидан котарылды-ау талай кен. Эйтеу1р Ьэм керген сайын Муканды Кездескендей болам ылри Абаймен. Ол сейлесе умытасын басканы, Кыбыр етпей уйып калар жас, кэрь Ж асар мэнп жанра керек ауадай, Онын улкен 6Mip жайлы дастаны. Бшк деунп ед Парнас тауын эмэнда, MaFan Мукан бш прек одан да. Онын ойы шекПз мухит сеюлдь Суат алып мэз боламын соран да. Егдемш деп елеп тыным таппаран, ©з халкыныц бар асылын сактаран. ©негел! ул турызран Мукандай, К азак ел1, куд5ретще мактанам! №5 7 .
Бш к терек к е г т керген Не болса да т е з т келген. Кейде енкейш, шалкаяды Тайгаласып долы желмен. — Енкейгенде еНме алам, Анкылдаран досыма тэя — Kiiui пейьл бал MiHe3in, Сондай болар асыл адам. Ш алкайтанда кенет терек, Tycefli еске, елден ерек Менсшбейтш эзге жанды Мантаз 6ipey эр кэк1рек.
БIР OKblTyiUblFA Кубылтып, курыстырып туышзд!, К ерсетт калдыныз 6ip кушшздЬ «Турмыстан» маран сынак. тапсырсаныз, Сыйлар ем е зш зге уцйшздь 1958. О, жазрышым, ез езщнен урланып, Отырсын ба баярыдай сурланып. Bip i3iHfli жуз басканнан не пайда? Тым болмаса керсейнй 6ip тырбанып.
МАРИЯШКА Келмейд1 сез буркенш астарларым. ©скен ец каккы кермей, жасканбадын. Отырсыц енд!, кун1м, аттагалы ©лйрдщ езгеше 6ip баспалдарын. Турмыстыц, депсщ, дэмш татып керем. Шашуым кеуде керген шаттык елец. Ылайым тас тебецнен кия жазбай, Жулдызын, турсын жанып Бакыт деген, 1959.
МОРЯЧКА (Исаковскийден) Аттанарда моряк уйден, Дед1 маран: — кимаймын, Ескерткшке журепмд1 Руксат болса сыйлаймын. Журсем жузш элдекайда Шет елкенщ жершде, Тым болмаса сэл камырып, Ойланызшы м ет де. Кабыл болар с е зш з деп Мен де сырды актардым, BipaK мунша зор сыйлыкты — Кайда рана сактармын. Соныменен, жолдас курбым, Ескергейсщ 6ip жайды: Кыз камыксын, куйсш десен — Кызмет етпей болмайды. 0кпел1 боп калды-ау деймш, Коштасты эрен легенде, Кыз калжынын yFa алмады, Енд1 кайтып керем бе? Бекер екен хаг куткешм Какпа алдында сарылып:
Моряк тук те жазбай койды, Зая кегп бар умгг. Неге б1рден катты сект1м, Неге олай деп ед1м. Содан 6epi кайрылымын, Капаланып келемш. Бэршен де жанра кушк, Уйде, тузде кулмеймш, Морячкасын дейд1 6opi, Here еке«ж бьлмеймш.
Ж1Г1Т Э31Л1 Жаркын едщ жайдары Кызгалдактай майдары. Бузылмаран cipa да Кешлщнщ каймары. Каймарынды кектемде Bipey шайкап кеткен бе? Махаббаттыц самалы С е т де e6in еткен бе? Сен тунжырай калыпсыц, Одан да ол камыксын. Элде ce3in ж урм кщ ? Бак,ытынды танып шын. 0м1рде кеп турл1 жай, Б1рде олай, 6ip былай. Аз ба жаксы ж1г!ттер? Мунаймашы курбым-ай! 1959. 45
Ж ан бар ма махаббатсыз, ж уреп отсыз? 6м1рден ондай жанды керген жокпыз. Таддаулы 6ipAi FaHa душсам дейм!н, Колдарын усынса да маган кеп кыз. Журектш шыдрауында жатыр жалын, Соныд сен ce3eMiciH шакырранын? Алдыда жайдым мше дастархандай, Жаным-ау, тусшсещш адын жанын. 1948. 40
Кандай жак.сы касиет Бола алсац 6ip тез!мд1 Айта берме «суйем» деп, ¥стай бит сен ез1адй . Кур бейнел! кайтсш ол, Сылдыр сулу ce3imu. Онсыз кун1к мун болса, Ж урепи де айта алар. С уйгендтц шын болса, 0м1рде бул байцалар. 1948. 47
ЭД1ЛЕТТ1Н. ТОЛК.ЫНЫ Туцрыш рет суйген кандай баланы! Ж алт-жулт eTin жаутандайды жанары. Кектемшдей ©MipiMHiH гул аткан, Керген сайын ыстык, тартып барады. Келбетшен eaiwfli ылги керемш, Ke3iM жазбай кайта-кайта тенемш. Алаканын тосып келер кунше, Талпынады, шаркурады 6©6eriM. 03iM болып аймалашы елешм, TyciHe алмай отырмын не дегенш. Элденеш алрысы кеп аспаннан, Кулш тары, умтылады бебепм... Дуниенщ тершдейм1з 6i3 бупн, Кунде ecTHMiH шаттык жырын, кызык. ун. Тез эссе екен, заманындай кулпырып! Керсем деймш бебепмнщ кызырын. Керсем деймш ортара сап бшгенш, Достарымен жайрандасып кулгенш. Керсем деймш калын томды кушактап, Болашактын бакшасында жургешн. Сонда MeHi epiin алып касына, 0 з ©HepiH керсеткенше асыра, 48
Сейлеп кетсе жанадан 6ip тапканын, Карай 6epin бурыл тарткан шашыма... Бул ой жалрыз м ен ш емес, ■мындаран Ж ер шарында эдктетД кулл1 адам, — Бэрш ш де осындай dip ойы бар Бул ойды да талай акын жырлаган. Б1здщ осы ойымызра келденен Тура калып, ирелендеп ерлеген, Шыкты тары ала-шубар жыландар Кеп канына, кез жасына шелдеген. Дуниенщ шыркын бузып, булд!рш, Салмакшы ма адамзатка 6ip бул1к?! Сонда азрындар нелерше сенедк CoFbic дей ме, атом дей ме дурл1гт? Бойларында ж ок адамдык еш жалын, Долларшыл сум, еншен, азрын, мес карын, Бьлер ме олар, кеп даурыгып асканра Алдарында маскара кун тосканын? Дуние деген доп емес кой тепнде, Сия коймас доллар сиран ешрге. Илемейм1з сорыс дейтш апатты, Бейб1тшшк керек 6i3re, eMipre. Келгем1з жок дуниеге 6i3 даурырып, KepreMi3 жок coFbic тьлеп, дау кылып, Келдж бук1л адамзаттын бары ушш, Керюм1збен расырларды тан кылып. . Шамкенов 49
Долларшыл топ — сорыскумар беспенщ Тллейлмз 6i3 жер бетшен ешкенш, Befl6iT ewip кушарында толыксып, Кореем деймш бебег1мнщ ескенш. Бул ой жалрыз менМ емес, мыддаран Ж ер шарында эд1легп кулл1 адам — Бэрш щ де осындай dip ойы бар, Дэл осы ойды Хикмет те жырлаган. Коскан муны Поль Робсон да энше, Карсы турып касады ж ау кэрше. Ж апырадтай ушып тусер теректен Кашшерлер дарамаран элше, Кеп узамас атомшылар жортуы, Буырданран халык yHi толдыды. Тастар Teyin жарасына ем1рдщ Элемдеп эд1леттщ толкыны. 1950.
КАЛЫНДЫК.ТЫН АУЛЫНДА Кыз бен xririT келе жатты кул1мдей, Балбул жанып кырдын Кызыл гулшдей. Астанада таныскалы eneyi Айлар еткен, жылдар еткен бшнбей. Ешй мше арманына жетедк Ата-ананьщ алдарынан етедк Досын ертш суйген кыздын аулына }KiriTTiH бул келе ж аткан 6eTi едь Булац KaFbin жуйткш жещ л машина, Келед! алып шат кещлд1 асыга. Bapi жаксы, тек кана кун кабарып, Булт жинала бастады, тау басына. «Карашы ещц табираттын кеселш, Типзбесе ж арар едЬау эсерш». Деп жолдасы эзшдейдк сейткенше-ак, Terin-тепп Ж1берд1 булт несерш. Ж олдын cam кете 6epfli б!ртшдеп, Ж1г1т кенл! куйкылжиды булюлдеп. К,ыз ауылдын кершгенде карасы, «Квл<ктев1» турып калды з1ркшдеп. 51
Search
