Plastik & Ambalaj Teknolojisi Dergisi 2021-278 Aralık Sayısı

zünmeden benzersiz bir şişme dav- nesinden veya endoskoptan akış Hidrojel hazırlamada kullanılan ranışı gösterirler [4, 5]. Su emme için). Uygun olmayan sıvı özellikleri çapraz bağlayıcılar, rapor edilen yetenekleri, hidrojel formülasyo- (ör. tam karıştırmaya izin verme- toksisitelerinden dolayı hidrojeller- nunu oluşturan polimer yapısında yecek kadar yüksek viskozite) jelin den kullanılmadan önce ekstrakte bulunan –CONH, –OH, –CONH2 nihai performansını engelleyebilir. edilmelidir. Hidrojel hazırlamak için ve –SO3H gibi hidrofilik fonksiyonel Vücuttaki jelleşmiş malzemenin fiziksel olarak çapraz bağlı yöntem- grupların varlığından kaynaklan- mekanik özellikleri (yani sertlik ve ler, çapraz bağlayıcı toksisitesinin maktadır. Hidrojel tarafından su kırılganlık), komşu dokulardan ge- alternatif çözümüdür [8]. Bununla absorpsiyonu, fonksiyonel gruba, len sıkıştırma karşısında jel yapısı- birlikte, kimyasal çapraz bağlama, suyun durumuna ve hidrojeldeki nı korumak ve yeni doku oluşumu mükemmel bir mekanik mukave- çapraz bağlama ağının yoğunluğu- için bir alan sağlamak için kritik mete sahip hidrojellerin oluşumu na bağlıdır [2]. Polimerik ağlardaki öneme sahiptir [6]. Hidrojel bileşi- için oldukça iyi bir yöntemdir. çapraz bağlar, hidrojen bağı, kova- mi ve mekanik özellikleri biyolojik lent bağlar, vanderwaals etkileşim- dokularınkine benzer olduğundan Hidrojellerde N,N’-methylenebis leri veya fiziksel dolaşmalarla sağla- biyomalzemeler olarak büyük ilgi (acrylamide), ethylene glycol di- nır [5]. Hidrojelleri tanımlamak için görmektedir [7]. acrylate, poly ethylene glycol di- genellikle şişme derecesi kullanılır. acrylate, gluteraldehit, sodium Şişme derecesi de, ağ yoğunluğu, Suda veya biyolojik sıvılarda şişe- borate/boric acid, glyoxal, silane, çözücü yapısı, polimer çözücü et- bilirlik, toksik olmama, biyolojik oxidized dextrins, epichlorohydrin, kileşim parametresi gibi birçok fak- olarak bozunabilirlik ve biyouyum- endogen polyamine spermidine, töre bağlıdır [4]. luluk gibi spesifik özelliklerinden oxidized alginate, zinc, borax, eth- dolayı hidrojeller, teşhis, tedavi, ylene glycol dimethacrylate, N,N’- Hidrojellerin mekanik davranışı doku mühendisliği, biyonanotek- methylenebisacrylamide ve genipin tipik olarak su ve sıvı içindeki po- noloji ve yapay doku gibi implante gibi çapraz bağlayıcılar kullanıl- limer ağlarının hareketi ile ilişkili edilebilir cihazlar dahil olmak üzere maktadır. Bu çalışmada, çapraz olan viskoelastik davranıştır [3]. çok çeşitli tıbbi, biyolojik ve farma- bağlanmanın ve çapraz bağlayıcı Hidrojelleri enjekte edilebilir dağı- sötik uygulamalarda kullanılmakta- özelliklerinin hidrojelin özellikleri tım araçları olarak başarılı bir şe- dır [5]. Hidrojellerin biyolojik olarak üzerindeki etkisi, çapraz bağlayıcı- kilde kullanmak için, önceden jel- parçalanabilen doğası nedeniyle, lar ve çapraz bağlanma mekaniz- leştirilmiş çözeltinin sıvı özelliklerini farmasötik proteinler gibi biyoaktif maları tartışılmıştır. ve jel sonrası mekanik özelliklerinin moleküllerin kontrollü salımı, ilaç kontrol edilmesi önemlidir. Akışkan dağıtım sistemleri ve canlı hücre- Çapraz Bağlanmanın Hidrojelin özellikleri (yani viskozite), malze- lerin kapsüllenmesi gibi konularda Özelliklerine Etkisi menin dağıtımı için kritik öneme son zamanlarda yapılan araştırma- sahiptir (örneğin, bir şırınga iğ- larda büyük ilgi görmektedir [8]. Polimer zincirleri arasına çapraz bağlar eklemek, çapraz bağlanma- nın derecesine ve kristalliğe bağlı olarak polimerin fiziksel özellikleri- ni etkiler. Hidrojellerin şişme, elas- tiklik, viskozite, mekanik dayanım, termostabilite, camsı geçiş sıcaklı- ğı, geçirgenlik, rijitlik gibi özellik- leri dikkate değer ölçüde çapraz bağlanma ile geliştirilebilir. Hidrojeller, hidrojel yapısında mev- cut kritik çapraz bağların varlığı nedeniyle sulu çevre ortamında çözünmeden benzersiz bir şişme davranışı gösterir [5]. Polimerik 49Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

ağlardaki çapraz bağlar, hidrojen göre mükemmel stabiliteleri nede- Çapraz bağlayıcının yüzey alanının bağı, kovalent bağlar, vanderwaals niyle önemli bir mühendislik mal- artması ile, polimer zincirlerinin etkileşimleri veya fiziksel dolaşma- zemesidir [10]. hareketlerini kısıtladığı ve şişme larla sağlanır [5]. Çapraz bağlanma oranının azalmasına yol açtığı be- ile zincirler güçlü kovalent bağlarla Çapraz bağlama, serbest hacim- lirtilmiştir [13]. birbirine bağlandığından hidrojel- de azalmaya neden olarak cam- ler çözücülerde çözünmez ancak sı geçiş sıcaklığında artışa neden Çapraz bağ reaktifinin düşük çözücüleri emebilirler. Çok fazla olur. Tokluk aslında büyük ölçüde miktarda kullanılması, üç boyut- çözücü emdikten sonra çapraz çatlak ucu bölgesi içinde enerjiyi lu polimer ağının etkili bir şekilde bağlanan malzemeye jel denir. Yu- dağıtabilen plastik akış süreçlerine oluşturulamamasına neden olarak muşak kontakt lensler yapmak için dayanır. Bu tür işlemler, stres altın- hidrojellerin şişme oranlarında ve suya batırılmış çapraz bağlı poliak- da ulaşılabilen moleküler yapıların su tutma kapasitelerinde azalmaya rilamid jelleri kullanılır [9]. sayısını sınırlayan kimyasal bağların yol açar. Yüksek çapraz-bağlayıcı çapraz bağlanması sırasında olu- derişimlerinde ise, ek bir ağ yapısı Hidrojeller viskoz davranışları ile şan oluşum tarafından güçlü bir oluşturmak için daha fazla polimer ilişkili sulu bir çözelti ile çevrili elas- şekilde engellenir [11]. zincirleri oluşur. Bu yüksek ağ yo- tik özellikler veren katı bir ağ yapı ile ğunluğu suyun ağa girmesine izin karakterize edilir [7]. Elastomerler, Düşük derecede çapraz bağlanma- vermez ve su tutma kapasitesini sınırlı çapraz bağlanma ile esneklik ya sahip kristalli polimer için, çap- azaltır [12]. Bodur (2020) yaptığı kazanan elastik polimerlerdir. Bu- raz bağlama zincir oryantasyonu çalışmada, artan çapraz bağlama nunla birlikte, çapraz bağların sa- için engel oluşturduğundan, daha ajanı derişiminin şişme derecesini yısı arttıkça, polimer daha sert hale düşük erime noktasına sahip daha düşürdüğünü bildirmiştir [14]. gelir ve o kadar fazla esneyemez; yumuşak, elastik polimer davranı- polimer daha az viskoz ve daha az şı ile kristal davranışta bir azalma Polimer zincirleri boyunca belirli elastik hale ve hatta kırılgan hale gözlenir. fonksiyonel grupların varlığından gelebilir [9]. Hidrojeller, biyolojik dolayı akıllı malzemeler olarak dokular kadar özünde viskoelastik- Çapraz Bağlayıcı Özelliklerinin adlandırılan hidrojeller sıcaklık, tir. Hücrelerin aynı zamanda subs- Hidrojelin Özellikleri Üzerine pH ve iyonik kuvvet gibi çeşitli dış tratlarının zamana bağlı özellikleri- Etkisi çevre koşullarındaki değişikliklere ne de tepki verdiğini gösteren ça- genellikle duyarlıdır [5]. Polimer lışmalar sayesinde, son zamanlarda Bu bölümde, çapraz bağlayıcının moleküllerinden çapraz bağlanmış malzeme viskoelastisitesinin ayar- tipi, derişimi, yüzey alanı, parçacık bir ağ yapısı formüle etmek için lanmasına ilişkin çalışmalarda farklı boyutu, fonksiyonel grup sayısı, polimerlerin kimyasal olarak aktif viskoz özelliklere sahip polyacryla- çapraz bağlanma derecesi, termal fonksiyonel gruplara sahip olmaları mide (PAAm) jelleri, jellerde sterik bozunması, cam geçiş sıcaklığı, gerekir. Bu nedenle karboksil, amin olarak tutulan yüksek moleküler sertliği, esnekliği, hidrofilikliği ve veya hidroksil gruplarına sahip po- ağırlıklı lineer polimerler eklenerek hidrofobikliğinin polimer şişmesi limerler çapraz bağlanmış hidrojel veya basitçe akrilamid monomeri gibi polimer özellikleri üzerindeki oluşumu için uygun materyallerdir ve bis-akrilamidin oranı değiştirile- etkileri tartışılmaktadır. [14]. Bazı araştırmacılar, çapraz rek gerçekleştirilmiştir [7]. bağlayıcıların bileşimindeki fonksi- Bir çapraz bağlayıcının kimyasal ya- yonel grupların sayısının su tutma Polimerlerin akabilmesi için zincir- pısının emilim özelliklerini etkileye- kapasitesini etkileyeceğini bildir- lerin birbirini geçmesi gerekir ve bildiği ve N,N metilen bis-akrilamid mişlerdir. Şişme oranı ve su tutma çapraz bağlanma bunu engeller. gibi hidrofilik özelliklere sahip çap- kapasitesindeki değişiklikler her bir Akıştaki kısıtlamanın bir sonucu raz bağlama maddeleri, amit grup- çapraz bağlayıcı türünün fonksiyo- olarak sürünme davranışında iyileş- larının varlığının bir sonucu olarak nel gruplarının bir sonucudur [12]. me olur [9]. su tutma kapasitesini arttırdığı Collins ve ark. (2008), hyaluronik belirtilmiştir [12]. Ağ yapıdaki zin- asit moleküllerinin çapraz bağ- Çapraz bağlı polimerler, çapraz cirlerin çapraz bağlanması arttıkça lanmasından esas olarak sorumlu bağlanma olmayan aynı polimere çözünmezlik artar ancak su tutma kapasitesi azalır. 50 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

olan fonksiyonel grupların hidroksil ne eklenen tuz (NaCl), misel büyü- yöntem olmasına rağmen hidrojel ve karboksil grupları olduğunu ve mesine ve dolayısıyla büyümüş so- hazırlamada kullanılan çapraz bağ- hidroksil gruplarının bir eter bağı lucan benzeri SDS miselleri içinde layıcılar, rapor edilen toksisitelerin- yoluyla ve karboksil gruplarının da büyük hidrofobların çözünmesine den dolayı fiziksel olarak çapraz bir ester bağı yoluyla çapraz bağ- yol açtığını gözlemişlerdir. Misel bağlı yöntemler, çapraz bağlayıcı lanabildiğini belirtmişlerdir [15]. polimerizasyon tekniği ile hidrofilik toksisitesinin alternatif çözümüdür Sıkça kullanılan çapraz bağlayıcı- poliakrilamid (PAAm) zincirlerine [8]. lardan N,N-metilenbisakrilamid, hidrofobik dizilerin dahil edilmesi, 1,4-bütandiol dimetakrilat ve fiziksel jellerin suda çözünmesini Kimyasal Çapraz Bağlı Hidrojeller etilen glikol dimetakrilat dört engelleyen güçlü hidrofobik etkile- fonksiyonlu çapraz bağlayıcılar; şimler üretirken, birleşme bölgele- Kimyasal polimerler, zincirler arası trimetilopropan triakrilat ise altı rinin dinamik doğası homojenlik ve kuvvetli kimyasal bağlarla (kova- fonksiyonlu çapraz bağlayıcıdır. kendi kendini iyileştirme özellikleri- lent bağlar) çapraz bağlanmanın N,N-metilenbisakrilamid’deki N-H nin sağladığını belirtmişlerdir. Yü- gerçekleştiği hidrojellere denir. Bu grubu yeni hidrofilik etkileşime zey aktif madde miselleri ile çevrili hidrojeller çeşitli fiziksel faktörlerin neden olarak şişme oranını ve su hidrofobik birlikteliklerin, hidrojel- değiştirilmesiyle tekrar homojen tutma kapasitesini arttırır. Trime- lerin herhangi bir uyarıcıya veya iyi- çözelti haline getirilemedikleri için tilopropan triakrilat çapraz bağla- leştirici maddeye ihtiyaç duymadan tersinmez hidrojeller olarak da bi- yıcılarında, birçok çapraz bağlama oda sıcaklığında hızlı kendi kendini linmektedirler. Sıcaklık, pH ya da bölgesi bulunur. Bu nedenle çap- iyileştirmesinden sorumlu olan ter- çözücü bileşiminin değişmesi ile raz bağlama yoğunluğu, aynı kon- sinir kırılabilir çapraz bağlar gibi zincirler birbirlerinden ayrılamaz, santrasyonda diğer çapraz bağlayı- davrandığı gösterilmiştir [17]. bu yüzden çözünmezdirler ve ısı cılardan daha yüksek olacağı için, etkisiyle bile üç boyutlu yapı bozul- bu durum suyu tutma kapasitesi- Çapraz Bağlanma Yöntemleri mamaktadır. nin azalmasıyla sonuçlanır [12]. Şimdiye kadar, üç tip çapraz bağla- Kimyasal çapraz bağlı hidrojelller, Hidrojellerde çapraz bağlanma de- ma yöntemi yaygın olarak kullanıl- geleneksel radikalik katılma veya recesi arttıkça, hidrojellerin şişme maktadır. Bu yöntemler kimyasal, radyasyon teknikleri kullanılarak dereceleri azalır. Kullanım yerine fiziksel ve biyolojik çapraz bağlama hazırlanabilir. Konu ile ilgili yapı- göre kimi hidrojellerin çok şişmesi yöntemleridir [10]. Hidrojel formü- lan çalışmalarda nişasta, kitosan, istenirken kimi hidrojeller için şiş- lasyonlarında genellikle kimyasal aljinat ve polisakkarit karışımı gibi me dereceleri düşük tutulur. Ör- ve fiziksel yöntemler kullanılmıştır. farklı polisakkaritler omurgasına vi- neğin; su tutucu olarak hazırlanan Kimyasal olarak çapraz bağlı jeller, nil monomerlerinin aşılanması için hidrojelik bir adsorbanın çok şiş- radikal polimerizasyon, konden- geleneksel teknikler kullanılmıştır mesi ön planda iken, kontakt lens zasyon polimerizasyonu, yüksek [18]. olarak kullanılacak bir hidrojelin enerjili ışınlama ve enzimler kulla- çok şişmesi istenmez [16]. nılarak üretilebilir. Fiziksel olarak Serbest radikal polimerizasyonu, çapraz bağlı jeller, kristalizasyon, anyonik ve katyonik polimerizas- Tuncaboylu ve ark. (2013) yaptık- iyon etkileşimleri ve amfifilik blok yonu yoluyla polimerler kimyasal ları çalışmada, hidrofilik polimerler ve aşı kopolimerlerinden üretile- olarak çapraz bağlanırlar. Serbest arasında kendi kendini iyileştiren bilir. Hidrojellerde çapraz bağlan- radikal polimerizasyonu, başlatma, hidrojellerin üretimine yol açan ma, stabilite sağlar ve çevredeki büyüme ve sonlandırma adımla- güçlü hidrofobik etkileşimler oluş- sulu çözeltide çözünmelerini önler. rını içerir. Başlama adımında ben- turmak için stearil metakrilat (C18) Hidrojellerin kırılmaya karşı diren- zoil peroksit gibi bir başlatıcı ısı, gibi büyük hidrofobların, sulu cini arttırmak için kimyasal çapraz ışık etkisiyle radikal oluşturur ve sodyum dodesil sülfat (SDS) so- bağlama kullanılabilir [5]. Kimyasal monomerler bu radikalin ucuna lüsyonlarında hidrofilik monomer çapraz bağlama, mükemmel bir bağlanarak polimer zincirini bü- akrilamid (AAm) ile kopolimerize mekanik mukavemete sahip hidro- yütür. Büyüyen polimer zincirleri etmişlerdir. Bu, reaksiyon çözeltisi- jellerin oluşumu için oldukça iyi bir birleşerek veya ayrı ayrı sonlanırlar. Akrilatlar, amidler ve vinil laktam- 51Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

lar gibi çeşitli monomerlere sahip olarak çapraz bağlı PVA hidrojelleri, Serbest radikal ve kondenzasyon hidrojellerin hazırlanması için kul- kolorektal kanserde 5-florourasil’in polimerizasyonu ile karşılaştırıldı- lanılır. Uygun fonksiyonel gruplara kolonik dağıtımı için umut verici bir ğında, UV radyasyonu çapraz bağlı sahip olan veya kitosan bazlı hidro- dağıtım sistemidir [9]. polimer elde etmek için ucuz bir jeller gibi radikal olarak polimerize yoldur ve genellikle ortam sıcaklı- olabilen gruplarla fonksiyonel hale Kondenzasyon polimerizasyonu ğında gerçekleştirilir. UV radyas- getirilmiş doğal polimer bazlı hid- en az iki fonksiyonel gruba sahip yonu kullanılarak polimerizasyon, rojellerin geliştirilmesi için de kulla- monomerlerin aralarından küçük polimer özelliklerini bozmadığı için nılabilir [19]. Poli (N-izopropil akri- bir molekülün ayrılmasıyla oluşur. en güvenli ve temiz polimerizasyon lamid) hidrojel, tipik serbest radikal Kondenzasyon polimerizasyonu yöntemidir. Bu tip polimerizasyon polimerizasyonu ile sentezlenir. ile hidroksil, karboksil, amin gibi için başlatıcı, çözücü, koruyucu PVA bazlı hidrojeller, serbest radi- fonksiyonel gruplara sahip hidro- kolloid veya yüzey aktif madde gibi kal kopolimerizasyonu ile hazırla- jeller sentezlenir. Sakhtivel ve ark. herhangi bir kimyasal katkı mad- nır. PVA, çapraz bağlama maddesi (2016), yaptıkları çalışmalarında, desi gerekli değildir. Sonuç olarak, olarak etilen glikol di-metakrilat asit ortamında itaconic asit bazlı polimer biyouyumluluklarını korur. (EGDMA) ve reaksiyon başlatıcı pH’a duyarlı polimerik hidrojelle- Ayrıca radyasyon dozunun kullanı- olarak benzoil peroksit kullanılarak ri, itaconic asit ile etilen glikolun mı, çapraz bağlı polimerin uygula- sulu ortamda monomer (metakrilik kondenzasyon polimerizasyonu ile ma alanına bağlı olup, radyasyon asit (MAA)) ile kimyasal olarak çap- sentezledikleri ön polimeri, potas- dozu ve radyasyon süresi de poli- raz bağlanmıştır. Monomer MAA, yum persülfat kullanılarak serbest merin çapraz bağlanma derecesini pH’a duyarlı özellikler vermek için radikal polimerizasyonu yoluyla etkileyen önemli bir konudur [10]. kullanılır. Bu pH’a duyarlı kimyasal akrilik asit ile polimerize ettiklerini belirtmişlerdir [20]. Yüksek enerjili radyasyon, özellikle gama ve elektron ışını, doymamış bileşikleri polimerize etmek için kullanılabilir. Bu, vinil gruplarıyla türetilmiş suda çözünür polimer- lerin, yüksek enerjili ışınlama kul- lanılarak hidrojellere dönüştürüle- bileceği anlamına gelir. Hidrojeller, monofonksiyonel bir akrilat (örne- ğin, akriloil-L-prolin metil ester) ve uygun bir çapraz bağlayıcı karışı- mının radyasyonla indüklenen po- limerizasyonuyla da elde edilebilir [21]. Işınlama, monomerler ve foto başlatıcıdan oluşan bir karışımın bir radyasyon kaynağına maruz bırakıldığı, radyasyonun foto baş- latıcı aracılığıyla absorbe edildiği ve daha sonra kararsız bir uyarıl- mış tür olan serbest radikal ürettiği bir tekniktir. Bu uyarılmış molekül, enerjiyi monomere veya polimer omurgasına aktarabilir. Serbest radikal oluşumunun ardından po- limerizasyonun büyüme aşaması gelir. Vinil monomeri kullanıldı- ğında başlatıcıya gerek olmadan çapraz bağlayıcılar kullanılabilir. 52 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

Polimerizasyon ve çapraz bağlan- çözelti oluştururlar. Bu jeller temel İyonik etkileşimlerde, hidrojeller ma mekanizmasının başlaması için olarak bazı doğal organik molekül- ılıman koşullar altında, oda sıcak- oda sıcaklığı yeterli olacaktır. lerden (proteinler ve polisakkarid- lığında ve fizyolojik pH’da çapraz ler) ve yarı-sentetik selüloz türevle- bağlanabilir. Bu çapraz bağlama Enzimatik yolla çapraz bağlanma- rinden oluşmaktadır. Bazı sentetik işlemi, polimerde iyonik grupların da, Saini (2017) poli etilen glikol su seven polimerler de bu sınıfa varlığını gerektirmez. Metalik iyon- (PEG) bazlı hidrojelleri enzim kul- dahil edilmektedir. Fiziksel hidro- ların kullanımı ile daha güçlü hid- lanarak çapraz bağlamıştır. Glu- jellerde sekonder etkileşim ortadan rojeller elde edilir [9]. taminil gruplarının eklenmesiyle kalktığında düğüm noktaları bozu- tetrahidroksi PEG elde etmişler ve lur. Amfifilik blok ve aşı kopolimerleri, transglutaminazın PEG ve poli (li- polimerlerin hidrofobik bölümle- zin-kofenilalanin) çözeltisi içinde Poly vinyl alcoohol (PVA), kristal rinin toplandığı polimerik miseller birikmesiyle çapraz bağlanmanın bölgelerin çapraz bağlar gibi ha- ve hidrojeller gibi organize yapılar olduğunu rapor etmiştir. Bu en- reket etmesini sağlayan tekniklerle oluşturmak için suda kendi kendi- zim, polimerleri içeren bir amid fiziksel olarak çapraz bağlanabilir. ne birleşebilir. Amfifilik iki bloklu bağı vermek üzere PEG-Qa’nın Peppas ve diğerleri, derişik çözelti- kopolimerler tipik olarak miseller, y-karboksamid grubu ile lizinin lerden lineer PVA’nın kristalizasyo- katmanlı fazlar, vb. oluşturur. Fi- e-amin grubu arasındaki reaksi- nununu incelemişler ve her döngü- ziksel olarak çapraz bağlanmış yonu katalize eder. Jel özellikleri nün 4 ile 48 saat arasında sürdü- hidrojeller genellikle çok bloklu ko- muhtemelen PEG-Qa ve lizin kopo- ğü, tekrarlanan donma ve çözülme polimerlerden veya aşı kopolimer- limerinin oranı ile özelleştirilebilir. döngüleri tarafından %60’a kadar lerinden elde edilir [21]. Uygun koşullar altında, denge su kristalliğe sahip hidrojeller elde et- içeriği %90 olan jeller hazırlanmış- tiklerini belirtmişlerdir [23, 24]. Proteinler, bir ucuyla polimer üze- tır [19]. rindeki histidin etiketleri ve metal Hidrofobik etkileşimler, polimerin kaplama ligandları arasındaki me- Sperinde ve ark. (2000), poli şişmesine ve hidrojeli oluşturan tal kompleksleri ile polimer omur- (lizin-ko-fenilalanin) ile lizin uç- suyu almasına neden olur. Kito- gasına bağlanarak çapraz bağlayıcı fonksiyonelleştirilmiş PEG’ü trans- san, dekstran, pullulan ve karbok- olarak işlev görür [21]. glutaminaz, peptit ile modifiye simetil curdlan gibi polisakkaritler, edilmiş makromerlerin sulu bir hidrofobik modifikasyon ile fiziksel Yorum çözeltisine konduğunda hidrojeller olarak çapraz bağlı hidrojellerin elde ettiklerini belirtmişlerdir [19, hazırlanması için literatürde rapor Hidrojeller, fiziksel, kimyasal veya 22]. edilmiştir. biyolojik yollarla çapraz bağlanmış hidrofilik polimer zincirlerinden Kimyasal çapraz bağlama yöntemi Fan ve ark. (2018), fiziksel olarak oluşan üç boyutlu ağ yapısında ile üretilen hidrojellere yapılan test- çapraz bağlı poli(vinil alkol) ve olup yüzey gerilimi ve kılcal kuv- ler sonucunda; bir deri dokusu için kimyasal olarak çapraz bağlı poli- vetlerden dolayı ağ yapısı içinde gerekli olan önemli fiziksel özellik- akrilamid ile aerojellerin tanik asit büyük miktarda suyu şişmiş halde ler sağlanılmış ve hücre canlılığını çözeltisine daldırılmasıyla tanik asit tutabilirler. Bu çalışmada, çapraz destekleyen gözenekli bir yapı elde bazlı hidrojellere dönüştürmüşler- bağlanmanın ve çapraz bağlayıcı edildiği belirtilmiştir. dir [25]. özelliklerinin hidrojelin özellikleri üzerindeki etkisi, çapraz bağlayıcı- Fiziksel Çapraz Bağlı Hidrojeller Otsuka ve Suzuki (2009), fiziksel lar ve çapraz bağlanma mekaniz- PVA jellerini suda veya bir dimetil maları tartışılmıştır. Zincirler arası hidrojen bağları, iyo- sülfoksit (DMSO)/su karışık çözücü nik bağlar, koordinasyon bağları, içinde donma-çözülme yöntemiyle Sonuç olarak, fiziksel hidrojellerde van der waals kuvvetleri gibi zayıf elde ettiklerini ve bu yöntemlerin, sekonder etkileşim ortadan kalktı- kuvvetler ile çapraz bağlanmanın yüksek performanslı ve yüksek su ğında düğüm noktaları bozulur- gerçekleştirdiği hidrojellerdir. Bun- emme kabiliyetine sahip çeşitli hid- ken, kimyasal hidrojellerde ise ısı lar sıcaklık, pH ya da çözücü bile- rojeller elde etmek için kullanışlı ol- şiminin değişmesi ile homojen bir duğunu belirtmişlerdir [26]. 53Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

etkisiyle bile üç boyutlu yapı bo- on drug release of low viscous chitosan/ [16]dEkici, S., Çetik Erkol, M.(2017). Farklı zulmamaktadır. Kimyasal çapraz poly (vinyl alcohol) hydrogels. Polym. Bull. çapraz bağlayıcılar ile hazırlanmış poliak- bağlama, hidrojellerin mekanik 71:2133–2158 DOI 10.1007/s00289-014- rilamid hidrojellerinin değerlendirilmesi. J. özelliklerini geliştirmek için çok 1178-2 BAUN Inst. Sci. Technol., 19(2), 177-191. yönlü bir yöntem olmakla birlikte, DOI: 10.25092/baunfbed.340613 çapraz bağlama ajanları genellikle [6]dKong, H.J., Lee, K.Y., Mooney, D.J., toksik bileşiklerdir ve çevre dostu (2002). Decoupling the dependence of [17]dTuncaboylu, DC., Melek, AA., Algi, değildir. Hidrojel matrisinde bulu- rheological/mechanical properties of hydro- MP., Okay, O. (2013). Autonomic self- nan biyoaktif maddelerle istenme- gels from solids concentration. Polymer. 43 healing in covalently crosslinked hydrogels yen reaksiyonlar verirler. Kimyasal (23), 6239-6246. containing hydrophobic domains. Polymer. çapraz bağlamanın olumsuz etki- 54 )(23), 6381-6388. leri, radyasyon veya elektron ışını [7]dCacopardoa, L., Guazzelli, N., Nossaa, yöntemi kullanılarak fiziksel çap- R., Mattei, G., Ahluwali, A. (2019). Engine- [18]dElsayed, MM. (2019). Hydrogel raz bağlama işlemiyle önlenebilir. ering hydrogel viscoelasticity. Journal of the Preparation Technologies: Relevance Ki- Radyasyon çapraz bağlama, çap- Mechanical Behavior of Biomedical Materi- netics, Thermodynamics and Scaling up raz bağlama miktarı kullanılan doz als 89, 162–167. Aspects Revıew. Journal of Polymers and miktarı ile kontrol edilebildiğinden the Environment. 27:871–891 https://doi. ve ürünlerde istenmeyen kalıntılar [8]dAkhtar, M F., Hanif, M., Ranjha, NM. org/10.1007/s10924-019-01376-4. olmadan enerji açısından verimli ve (2016). Methods of synthesis of hydrogels temiz bir işlem olduğundan daha ... A review. Saudi Pharmaceutical Journal. [19]dSaini, K. (2017). Preparation method, avantajlıdır. 24 (5), 554-559. Properties and Crosslinking of hydrogel: a review. Scholarly articles of PharmaTutor TEŞEKKÜR [9]dMaitra, Jaya., Shukla, V.K. (2014). Magazine Cross-linking in Hydrogels - A Review. Ame- Bu çalışmaya katkılarından do- rican Journal of Polymer Science 4(2): 25- [20]dSakthivel, M., Franklin, D.S., Guhanat- layı Uşak Üniversitesi Araştırma 31 DOI: 10.5923/j.ajps.20140402.01. han, S. (2016). pH-sensitive Itaconic acid Fonu’na (Proje No: UPAP 06/ based polymeric hydrogels for dye removal 2020/TP001) desteği için teşekkür [10]dMane, S., Ponrathnam, S., Chavan, applications. Ecotoxicology and Environ- ederiz. N. (2015). Effect of Chemical Cross-linking mental Safety. 134 (2), 427-432. on Properties of Polymer Microbeads: A KAYNAKÇA Review. Canadian Chemical Transactions. [21]dHennink, W.E., van Nostrum, C.F. 3 (4), 473-485. DOI:10.13179/canchemt- (2012). Novel crosslinking methods to de- [1]dPrabaharan, M., Mano, JF. (2006). rans.2015.03.04.0245. sign hydrogels. Advanced Drug Delivery Re- Stimuli-Responsive Hydrogels Based on- views. 64, 223-236. Polysaccharides Incorporated withThermo- [11]dLevıta, G., De Petrıs,S., Marchettı, A., Responsive Polymers as Novel Biomaterials. Lazzerı, A. (1991). Crosslink Density And [22]dSperinde JJ, Griffith LG. (2000). Cont- Macromol. Biosci. 6, 991–1008. Fracture Toughness Of Epoxy Resins. Jour- rol and predication of gelation kinetics in nal Of Materıals Scıence. 26, 2348 2352. enzymatically cross-linked poly(ethylene [2]dZainal, S.H., Mohd, NH., Suhaili, N., glycol) hydrogels. Macromolecules. 33: Anuar, FH., Lazim, A.M., Othaman, R. [12]dGölen, İ. (2020). Çapraz Bağlı Ak- 5467-5480. (2021). Preparation of cellulose-based rilamid-Maleik Anhidrit Kopolimerlerinin hydrogel: a review. Journal of Materials Re- Sentezi, Yapısal Analizleri Ve Hidrojel Özel- [23]dMartens, P. Anseth K.S. (2000). Cha- search and Technolog 10, 935-952. liklerinin Araştırılması. Balıkesir Üniversitesi racterization of hydrogels formed from Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı acrylate modified poly(vinyl alcohol) macro- [3]dLee, JH., Kim, HW. (2018), Emerging Doktora Tezi mers. Polymer. 41, 7715–7722. properties of hydrogels in tissue enginee- ring. Journal of Tissue Engineering 9: 1–4 [13]dE. Mirzaei B., A.Ramazani S., A., M. [24]dPeppas, NA. Scott, JE. (1992). Cont- Shafiee, M. Danaei (2013). Studies on Glu- rolled release from poly ( vinyl alcohol ) gels [4]dYang, C., Xu, Ling., Zhou, Y., Zhang, taraldehyde Crosslinked Chitosan Hydrogel prepared by freezing-thawing processes. X., Huang, X., Wang, M., Han, Y., Zhai, M., Properties for Drug Delivery Systems. Inter- Journal of Controlled Release. 18:95–100. Wei, S., Li, J. (2010). A green fabrication national Journal of Polymeric Materials and approach of gelatin/CM-chitosan hybrid Polymeric Biomaterials. 62: 605–611. [25]dFan, H., Wang, J., Jin Z. (2018). To- hydrogel for wound healing. Carbohydrate ugh, Swelling-Resistant, Self-Healing, and Polymers 82, 1297–1305. [14]dBodur, B. (2020). Polisakkarit bazlı Adhesive Dual-Cross-Linked Hydrogels kompozit hidrojellerin kontrollü salım sis- Based on Polymer–Tannic Acid Multiple [5]dKhan, S.,Ranjha, NM. (2014). Effect temlerinde kullanımı. Yıldız Teknik Üniver- Hydrogen Bonds, Macromolecules 51 (5), of degree of cross-linking on swelling and sitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. 1696–1705. [15]dCollins, M. N., Birkinshaw, C. (2007). [26]dOtsuka, E., Suzuki, A. (2009). A Comparison of the Effectiveness of Four simple method to obtain a swollen PVA gel Different Crosslinking Agents with Hyaluro- crosslinked by hydrogen bonds. Journal of nic Acid Hydrogel Films for Tissue-Culture Applied Polymer Science, 14, 10–16. Applications. Journal of Applied Polymer Science, 104, 3183–3191. 54 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

YÖNETİM & ORGANİZASYON Yetkin Veri Analizi İçin Veri Zenginleştirme Dr. M.Raci Hoşgör ünümüzde yeni para birimi veri sı, verinin doğru yerde kullanılmaması, zenginliği ve iş hızıdır. Veriler en iyi şekilde değerlendirilememesi gibi (MBA) Üst Yönetim zenginleştirilip anlık uygulama- veri alışverişinde sancılar yaşanmaktadır. Danışmanı lara geçildiğinde işletmelere inanılmaz değerler katarlar. Bu yüzden, gelişmiş Açık veri platformlarının oluşmaması devletler ve şirketler dev adımlarla gele- ayrı bir sıkıntı konusudur. Açık verinin ceğe yürürler. (çevrim içi herkesin kullanabildiği) yay- gınlaşması birçok kuruma yaptıkları pro- Gelişme yolundaki ülkelerde ise veri sa- jelerde fırsat pencereleri sunmaktadır. hipliği konusunda oldukça sancılı ko- rumacılık anlayışları hâkimdir. Özellikle Ayrıca veri ekosisteminin iyileştirilmesi, kamu yönetiminde birimler arası verile- zenginleştirilmesi; verinin üretilmesi, rin paylaşılmaması ve iletişimsizlik veri düzenlenmesi, işlenmesi, kullanılması, iyileştirmede ve analizinde zorluk çekil- anlamlandırılması bizlere kocaman fır- mesine neden olmaktadır. Dolayısıyla sat kapıları aralamaktadır. Veri işleme bazı konularda kara delikler oluşmakta- kapasitesiyle veriyi yorumlayabilme de dır. bir o kadar kritik bir harekettir. Bu ko- nuda, kendi varoluşumuzla ilişkilendire- Bilginin rekabetin kritik hammaddesi cek, anlamlandıracak insanlara ihtiyaç olduğunun bilincine varan iş sahiple- vardır. ri ve üst düzey yöneticiler, veri kalitesi, araçları ve teknoloji yatırımlarına öncelik İşletmenin iş, gelir sağlama modelinde vermektedirler. Verinin tutulduğu plat- dijitizasyon bir mana ifade etmekte ise formların ve teknolojilerin çeşitliliği, iş- ve verimliliğe bir katkısı varsa dijitalleş- letim ortamları, veri alt tabanları (Block- menin yaşama geçirilmesi akılcıl bir du- chain), dijital varlıkların şifrelenmiş hali, rumdur. Para kazanma modelimiz ile di- farklı iş uygulamaları, veri depolama sis- jitalleşme düşüncemizin örtüşmesi için temlerinin çeşitliliği, verinin mahremiye- eko sistemimizin sayılaştırmaya elverişli ti, verinin farklı format ve standartlarda olması gerekir. Müşteri doyumunu yük- saklanması, güncellenmesi ve denetlen- seltmesi, maliyetlerin düşürülmesine, işi me sıklığı gibi birçok konu veri kalitesi büyütmeye yetip, yetmeyeceği kuruma yönetiminde karşılaşılan zorluklardır. ne oranda katkı sağlayacağı odak nok- tası için önemlidir. Kurum içi ve dışından toplanan veri- nin doğru, düzgün sağlanmaması, veri Veriyi kullanabilmekten öte 360 derece standartlarının olmaması, korunmama- değerlendirebilmek kurumlar için strate- 55Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

jik bir yetkinliktir. Müşteriyi avucu- Yeni ihtiyaç oluşturmak için müşte- mize uygun olarak birçok iş birlikte nuzun içine almak, onu fethetmek; ri verilerine ihtiyaç duymamız nor- yapılır. Bunlar; Ayrıştırma (parsing) hakkında çok fazla şey bilmek ile maldir. Müşterimizin sesinin rengi- ve standartlaştırma, temizleme doğru orantılıdır. Böylece onu an- ni tanımlayabilmek bize muazzam (cleaning), eşleme (mapping), pro- layarak arzuladığı doğru ve özel yararlar sağlar. Ancak müşterimizin filleme (profiling), izleme (moni- hizmeti sunmak olanaklıdır. (tedarikçilerimiz gibi paydaşlarımı- toring), zenginleştirmedir (enrich- zın) yüzde kaçının dijital teknolojiyi ment). Kurumumuz verisini üretebilmek- kullandığını biliyor muyuz? Bunun te, standardize edebilmekte mi, için iş modelimizin sayılaşma gücü- “Davranışların interneti (IoB – In- iletebilmekte mi, analiz edip, sak- nü ve sayısallaşma güdüleyicilerini ternet of Behaviors)” verisini bü- layabilmekte midir? İşleyip, görsel- öğrenmemiz, ölçmemiz gerekir. tünleştirip, merkezileştirerek bir leştirilip, anlamlı sonuçlar çıkarıp Böylece alacağımız veriler ışığın- araya getirme becerisi, dijital mi- yorumlayabilmekte miyiz? Güncel da müşteriye sunduğumuz fayda mari altyapıyla, müşterilerin nere- veri tabanımızı tavana, aşama aşa- üzerinden gönüllü olarak ödemeyi de, ne zaman, neyi satın alıp, al- ma ulaştırmamız veriyi zenginleş- kabul edeceği doğru fiyat değer madığı, neyle vakit geçirdiği (fizik- tirmeyle mümkündür. önermesi yapabilmemiz mümkün sel veya online tercihlerini), ödeme gözükmektedir. alışkanlıklarını, sosyal medyadaki Veriyi yepyeni bir iş kavrayışına dö- söylemlerini bildiğimizde ve doğ- nüştüren şu adımları uygulamakta Müşteri davranışlarını doğru yo- ru zaman ve yerde öneride bulun- faydalar vardır. (Bir) anlamlı veriyi rumlayabilmek için her yerden çok duğumuzda, tam benlik diyeceği bulun, (iki) potansiyeli anlamak ve akıllı veri toplayabildiğimizde hizmetleri alması ile mümkündür. için veriyi araştırın, (üç) veriyi ana- anlamlandırma işi daha netleşir, Artık müşteriyi tanımak da yeterli lize (estetik ameliyata) hazırlamak hizmet kalitesi artar. olmamakta dış veri kaynaklarından için dönüştürün ve zenginleştirin, azami beslenerek veriyi zenginleş- (dört) işinize ilişkin güçlü yepyeni Teknolojik araçlarla verinin kalitesi tirmek gerekir. Mağaza-içi dolaşım kavrayışlar bulun, (beş) bu kavra- değişik yönden değerlendirilerek ve davranış verisiyle, içinde bulunu- yışları kurumsal fayda için paylaşın. felsefimize, mantığımıza, modeli- lan muhit verisiyle, aktivite ve onli- ne verileriyle müşteriye yapılan ha- tırlatmalar kurum açısından getirili sonuçlar verir. Aynı müşteri kesi- minde farklı zamanlarda mağazaya gelen müşterileri geliş sıklıklarına göre önceden metin mesajlarıyla uyarmak, bilgilendirmek akıllıca bir yaklaşımdır. Kapıldım gidiyorum bahtımın rüzgârına dememek ve 21.yüzyıl kast sisteminin, meta dünyasının güç simsarlarının oyuncağı olma- mak için konuya gereken özeni göstermeliyiz. Öyle gözüküyor ki geleceğin dün- yasında yarışı kazananlar veriyi zenginleştirip, ilişkilendiren ve her yönüyle anlık değerlendiren ku- rumlar olacaktır. 56 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

KONVEYÖR BANT Otomotiv sektörüne yönelik konveyör kayış çözümleri Habasit abasit şirketi, otomobil ve oto- içerisinde kolay bir şekilde ilgili modül mobil bileşenlerinin üretimi değiştirilebiliyor. Kaporta ve diğer boya için; antistatik, güç tutuşan ve proseslerindeki en sert şartlara dayana- farklı elektrik iletkenliğine sahip çeşitli cak şekilde tasarlanan plastik modüler materyallerden üretilmiş özel çözümler bantlar, yüksek mukavemetli malze- sunuyor. melerle enjeksiyon kalıplama tekniğine göre üretildiği için en ağır yükleri sorun- Şirketin kaporta paneli preslemesinden suzca taşıyabiliyor. Çok düşük sürtünme nihai araç muayenesine kadar tüm oto- katsayısına sahip olan bu ürünler her- mobil üretim sürecini kapsayarak her hangi bir yağlayıcı madde gereksinimi uygulamadaki ihtiyaç için bir çözümü olmadan boyama hatları için en ideal bulunuyor. Kumaş bazlı konveyör bant- çözümü sunuyor. Düşük gürültü seviye- lar, plastik modüler bantlar ve zaman leri ve enerji tüketimleri geleneksel me- kayışları en zorlu çalışma koşullarına da- tal zincirli konveyörlere göre Habasit- yanıklı olacak şekilde tasarlanıyor. LINK® plastik modüler bantların başlıca avantajları arasında yer alıyor. Metal pres hatlarındaki uygulamalar Montaj ve kalite kontrol hatları için özel tasarlanmış ürünler Habasit, metal pres hattındaki çeşitli uy- HabasitLINK® plastik modüler bantla- gulamalara özel kayış tipleri ve konfigü- rı otomotiv montajı ve kalite kontrol rasyonları sunuyor. HabaSYNC® zaman hatları için özel tasarlanmış ürünleri kayışları yaprak panellerin ayrılmasında de kapsıyor. Üzerindeki araçları ve bu ve pres besleme hatlarında yaygınca araçların montajını gerçekleştiren işçileri kullanılıyor. Kumaş bazlı konveyör bant- taşımaları için çok çeşitli konfigürasyon- lar da beslemeden çıkışa kadar birçok larda özel ihtiyaçlara cevap verebilmek farklı noktalarda hizmet veriyor. Uzun için antistatik, güç alev alan, elektrik ömrü ve dayanımı sayesinde pres çıkış iletkenliğine sahip ya da bunların her- hatları için HabasitLINK® plastik modü- hangi iki özelliğini aynı anda barındıran ler bantlar da şirketin ideal çözümleri malzemelerden imal edilebiliyor. Nihai arasında yer alıyor. montaj alanında araç henüz tekerlek ve konveyör üzerine oturtulmadan işçilerin Kaporta ve boyama hatlarında yaygın ve aletlerin taşınması için tekstil bazlı kullanım konveyör kayışlar da kullanılabiliyor. Askılı konvansiyonel sistemlerle hareket Kaporta ve boyama hatlarında Haba- halindeki otomobillerin montajını yap- sitLINK® plastik modüler bantları yay- mak için ağır takım çantalarıyla birlikte gın olarak kullanılıyor. Bu bantlar di- yürüyerek otomobilin hızına ayak uy- ğer bağlantılı olan üretim hatlarındaki durmak zorunda kalan işçilerin güvenlik güvenirliliği artırarak bakım, onarım ve ve verimlilik noktasında kıyaslandığında planlanmamış duruş sürelerini minimize bu bantlar büyük avantajlar sunabiliyor. edebiliyor. Bantın belirli bir bölgesinin zarar görmesi durumunda, karmaşık aletlere gerek duymadan kısa bir süre 57Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

ALÇAK GERILIM ŞALT ÜRÜNLERI Dikey Tip Sigortalı Yük Ayırıcı, yük altındaki akımları güvenli şekilde ayırıyor Sigma Elektrik erli üretim ile alçak gerilim şalt Bin ampere kadar kullanım imkânı ürünleri sektöründe faaliyet sunuyor gösteren Sigma Elektrik’in geliş- tirdiği yeni nesil ürünü Dikey Tip Sigor- Üç fazı birlikte veya ayrı ayrı açılabilir talı Yük Ayırıcı, sektörde güvenliğin yeni şekilde tasarlanan yük ayırıcı aynı anda adı oluyor. Elektrik dağıtım panolarında birden fazla devrenin kesilmesini de sağ- yük altındaki akımları güvenli şekilde ayı- layarak güvenliğin tek noktadan kont- ran ve aşırı akımlara karşı koruma sağ- rol edilmesine yardımcı oluyor. Gümüş layan ürün, yüksek sıcaklıklara dayanıklı kaplı bıçaklı sigorta tutucu kontakları, Vo malzemesi ile de üstün performans tek parça gövde yapısı güç kayıplarını en ve güven sağlıyor. NH sigortalar ile bir- aza indirirken park pozisyonu ise bakım likte kullanılabilen yük ayırıcı, herhangi sırasında ekstra güvenlik sağlıyor. Para- bir kısa devre durumunda verdiği hızlı lelleme aparatı ile bin ampere kadar kul- tepkiyle bulunduğu ortamın güvenliğini lanım imkânı sunan yük ayırıcı, arka ba- artırıyor. ralara yerleştirilen akım transformatörleri ile her faza ait akımların ölçülebilmesine imkân tanıyor. Entegre akım trafoları ile enerji ölçüm ihtiyaçlarına çözüm sağlıyor Derinlik farkını değiştirmeden entegre edilebilen akım trafoları ile enerjinin çe- şitli ölçüm imkanları ile birlikte enerji ve- rimliliğine ve arıza durumlarının önceden tespitine pratik çözümler sağlanıyor. Sigma, Dikey Tip Sigortalı Yük Ayırıcılar- da kullanılan ark seperatörleri sayesinde oluşan arkın kesiciye zarar vermesinin de önüne geçiyor. Vo yanmazlık özelliğine sahip termoplastik hammaddeden üre- tilen ürün; NH000, NH00, NH1, NH2, NH3 sigorta kullanımına uyum gösteri- yor. 58 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

ÇEVRE VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Migros’ta kuruyemiş kabuğundan reyon Mağazada satılan ceviz ve fındıkların kabuklarından ileri dönüşüm tekniğiyle üretilen raflar, Migros’un MLife markalı ürünlerinin reyonlarında kullanıldı. Migros igros’un geçtiğimiz yıl hayata Migros, proje ile tüketime uygun olma- geçirdiği, girişimcilik ve ortak yan gıda ve organik atıkları yeniden kul- inovasyon platformu Migros lanıma kazandırarak, hem doğaya hem Up, lansman programına katılıp derece- de ekonomiye katkı sağlamayı amaçlı- ye giren OTTAN Studio ile organik atık- yor. ların mağazalarda yeniden kullanıma kazandırılması için iş birliği yaptı. Pilot Kerim Tatlıcı: “Dünyaya örnek olacak çalışması gerçekleştirilen proje kapsa- bir projeye imza attık” mında, mağazada satışı bulunan fındık ve cevizlerin kabuklarının ileri dönüşüm Döngüsel ekonominin, dünyanın gelece- tekniği ve sıfır plastik kullanımıyla biyo- ği açısından kritik bir öneme sahip oldu- kompozit malzemeye dönüştürülmesi ğunu, bu kapsamda kaynakların verimli sonucunda aynı mağazadaki MLife mar- kullanımı ve atıkların yeni kaynaklara kalı ürün reyonlarının raflarının üretimi dönüşebilmesi konularına büyük önem verdiklerini söyleyen Migros Ticaret A.Ş. sağlandı. Bilgi Teknolojileri ve İş Geliştirmeden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Ke- rim Tatlıcı, “Türkiye’de Ar-Ge merkezine sahip ilk ve tek gıda perakende şirketi olarak geçtiğimiz yıl hayata geçirdiğimiz Migros Up’ın hedefleri arasında Türkiye girişim ekosistemine değer katmak ol- duğu gibi yapılan iş birlikleri ve çalışma- lar sonucunda dünyaya örnek projeler üretmek de bulunuyor. Topluma fayda sağlarken gençleri ve girişimci ruhuna sahip herkesi heyecanlandıran yenilikçi projeleri ve iş birliklerini bu platformu- muz ile hayata geçirmekten mutluluk duyuyoruz. Bu proje kapsamında, Mig- ros Up’ın lansman çağrısına yanıt ve- ren girişimciler arasında dereceye giren OTTAN Studio ile dünyaya örnek teşkil edecek bir projeyi hayata geçirdik” dedi. Migros’un yenilikçi uygulamalara ve girişimciliğin desteklenmesine verdiği 59Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

önemin altını çizen Kerim Tatlıcı, sözlerine şöy- le devam etti: “Farklı dönemlerde girişimcilere çağrıda bulunuyor, kendilerini anlatma imkânı sağlıyor ve ortak projeler geliştiriyoruz. Girişimci firmamız iş birliğinde yaptığımız bu çalışma ile mağazamızda satışa sunulan ürünlerin organik atıklarının ham madde üretiminde tekrar değer- lendirilmesi ve aynı mağazamızdaki raflara dö- nüşmesiyle dünyada bir ilke imza atmaktan mut- luluk duyuyoruz. Sürdürülebilirlik ve inovasyonu girişimcilikle harmanladığımız bu iş birliğimiz ha- ricinde birçok farklı başlıkta Migros’un dijital ve inovatif altyapısından faydalanarak topluma fay- da sağlayacak uygulamaları hayata geçireceğiz.” Sürdürülebilir biyo-kompozit malzeme nasıl hazırlandı? OTTAN teknolojisi burada devreye girdi. Öncelik- le tedarik edilen atıklar temizlendi ve dezenfek- te edildi. Öğütülen ve granül boyutlarına göre ayrıştırılan kabuklar biyo-kompozit malzemenin ana ham maddesini oluşturdu. Sonraki adımda yüzde 68’i fındık ve ceviz kabukları, kalanını ise yeşil reçinenin oluşturduğu karışım kalıplara dö- küldü ve fırınlanarak nihai plakalar elde edildi. Migros 2030 yılına kadar gıda imha oranlarını yarıya indirmeyi hedefliyor Migros İyi Gelecek Planı çerçevesinde gıda isra- fıyla mücadele alanında çalışmalarına odaklanan şirket, 2030 yılına kadar gıda imha oranlarını yarı yarıya azaltmayı hedeflerken son 2 senede %24 azaltım sağlayarak bu hedefinin yarısını gerçek- leştirdi. Bu çerçevede gıda kayıplarının önlenme- sine yönelik operasyonel iyileştirmeler, otomatik sipariş sistemi, olgun ürünler için indirimli satış- lar gibi birçok yöntem ile bin bir emekle üretilen gıdaların hak ettiği değere sahip olması ve gıda olarak tüketilmesini sağlamayı amaçlıyor. Yine de günün sonunda satışa dönüşmeyen gıdaları ürün kalitesi ve besleyiciliğine göre öncelikli ola- rak ihtiyaç sahiplerine bağışlıyor, insan tüketimi- ne uygun olmayanları sokak ve orman hayvan- larının beslenmesi için bağışlıyor, yenilemeyen bölümleri de biyogaza dönüştürüyor. 60 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

ÇEVRE VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Tetra Pak’tan geri dönüşüme yatırım Tetra Pak’ın Kahramanmaraş Kağıt Sanayi ve Ticaret A.Ş (KMK) ile işbirliği, yılda 18 bin ton kartonu geri dönüştürecek. Tetra Pak etra Pak sürdürülebilirlik vizyonu Başkan Yardımcısı Mahmut Ciğer’in ev doğrultusunda Ortadoğu ve Af- sahipliğinde Kahramanmaraş’ta düzen- rika bölgesindeki en önemli geri lenen basın toplantısında Tetra Pak kar- dönüşüm ortaklarından biri olan Kahra- ton kutularının bütün bileşenlerinin geri manmaraş Kağıt Sanayi ve Ticaret A.Ş. dönüştürülmesini mümkün kılan tesis iş birliğinde, içecek kartonu geri dönü- ve süreçler ile ilgili detaylar aktarıldı. şümü konusunda sıfır atık uygulaması yapan Türkiye’deki ilk tesisi yaklaşık 50 Tetra Pak kutularının belirli prosesler milyon TL’lik bir yatırımla hayata geçirdi. çerçevesinde ayrıştırıldığı, elyafların Tetra Pak Sürdürülebilirlik Orta Doğu & kâğıt üretim sürecine katıldığı geri dö- Afrika Bölge Direktörü Volkan Aydeniz, nüşüm tesisinde, geriye kalan polietilen Key Holding ve KMK Yönetim Kurulu ve alüminyum kısımları da granül elde 61Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

Mahmut Ciğer Volkan Aydeniz oynamayı sürdüreceğiz. Bölgesel Key Holding ve Tetra Pak Orta Doğu & Afrika ve yerel çalışmalarımıza daha çok KMK Yönetim Kurulu Başkan Sürdürülebilirlik Bölge Direktörü ağırlık vereceğiz. Dünyanın en sür- dürülebilir gıda ambalajını yaratma edilerek ekonomiye kazandırılıyor. görmenin mutluluğunu yaşıyoruz. yolculuğumuzu sürdürürken, atılan Ağırlıklı olarak kâğıt sektörü için adımları hızlandırmaya, çözümün geri dönüştürülen içecek kartonu Hem ülkemizin hem gezegeni- bir parçası olmaya hazırız” dedi. atıkları, geniş bir ürün yelpazesinin içeriğinde ise hammadde olarak mizin geleceği için bu faydaları Türkiye’nin sıfır atık vizyonuna uy- kullanılıyor. gun bir başarı hikayesi yakaladık- çoğaltmak istiyoruz. Önümüzdeki larının altını çizen Key Holding ve Tetra Pak Orta Doğu & Afrika KMK Yönetim Kurulu Başkan Yar- Sürdürülebilirlik Bölge Direktörü dönemde bu sebeple düşük kar- dımcısı Mahmut Ciğer, “Tetra Pak Volkan Aydeniz konuyla ilgili yaptı- ile karton ambalaj bileşenlerinin ğı açıklamada, “İçinde yaşadığımız bonlu döngüsel ekonomi ve geri tamamını değerli nihai ürünlere dönem gezegenimizin, toplumun dönüştürme hedefiyle çıktığımız ve ekonominin birbirinden bağım- dönüşüm girişimlerinde aktif rol bu yolculuk heyecanlı ve ilham ve- sız var olamayacağını net bir şekil- rici oldu; bugün de Türkiye’de bir de gözler önüne serdi. Sürdürüle- ilk, dünyada da bir elin parmakla- bilir bir gelecek için hepimize çok rını geçmeyecek sayıda olan tesi- önemli görevler düşüyor. Şirketimiz simiz ile bunu başarmış olmanın bu vizyon doğrultusunda 2016 mutluluğunu yaşıyoruz. Türkiye’de senesinden bu yana en önemli karton geri dönüşümünün gele- geri dönüşüm ortaklarımızdan ceğinin parlak olduğuna inanıyor olan KMK ile, karton kutuların tüm ve güçlü iş ortaklıklarımızla bunu bileşenlerini geri dönüştürmeyi desteklemek için çalışmalarımızı mümkün kılan tesisimizi hayata sürdürüyoruz” dedi. geçirdik. Karton kutularımızın günlük hayatın bir parçası olan, kullanışlı ürünlere dönüştüğünü 62 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

MAKALE Kalite Yönetim Sistemleri ve Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi -2- Özet Birinci bölümü bir önceki 276.Ekim sa- yısında yayınlanan makalemizin ilk bö- Prof. Dr.Semih Ötleşa,b, ızla gelişen teknoloji ve insanla- lümünde yeni ürün tasarlayan firmalar Özlem Kanneci Yeşilçimena,c rın mal ve hizmetlerden beklen- için PLM’nin önemi ve kullanım amaçla- tilerinin değişmesiyle beraber rından, firmaların KYS ile sahip olacağı yönetim bakış açısından ve KYS’nin geli- aEge Üniversitesi, mal ve hizmet sunan firmaların buna şen teknolojiyle beraber dijitalleşmesin- Fen Bilimleri Enstitüsü, ayak uydurması ve sistemlerini enteg- den bahsedilmiştir. re etmesi pazarda rekabetçi olarak ka- Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi labilmesi açısından önemlidir. Akıllı Makalemizin ikinci bölümünde ise, kali- te yönetim sisteminin süreçlerinin ürün Anabilim Dalı malzemelerin üretimlerde yer almaya yaşam döngüsü kavramlarıyla entegras- yonundan bahsedilir ve bu süreçlerde bEge Üniversitesi, başlaması, firmaların süreçlerini yazı- PLM’nin katacağı değerler vurgulan- maktadır. Gelişen üretim teknolojileri Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi lım sistemleri üzerinden kontrol etmesi ve KYS sistemi kullanan güç jeneratör- leri üreten bir işletmede yapılan çalışma (PLM) Mükemmeliyet Merkezi hatta otomasyon üretim hatlarının yay- örneği yer almaktadır. Yaşam döngüsü entegrasyonuyla ilgili faydaların ölçü- cKalite Müdürü, Propenta Çelik gınlaşmasıyla üretim kalitelerinin kont- mü, satış sonrası/bakım aşamalarına rolü önem kazanmıştır. Kalite yönetim odaklanılmıştır. sistemleri (KYS) firmalara uluslararası 2.2 Neden Ürün Kalitesini Sistemde Yönetmeliyiz piyasalarda belirlenmiş özelliklerde mal PLM uygulamalarının bilgisayar tekno- ve hizmet sağladıklarını belgelemelerini lojilerindeki gelişmelerle birlikte 1980’li yıllara kadar geçmişi var denilebilir. İlk sağlar. Firmalar müşteri memnuniyetini erişilen teknolojiyle birlikte ürünlerin ta- sarımı ve imalat yöntemleri bilgi verileri- sağlamak ve ürünlerinin yaşam döngü- nin iki boyutlu, üç boyutlu çizimlerinin dijital ortamda kaydedilmesi, arşivlen- sünü takip edebilmek için kalite yöne- mesi ve düzenlenmesi ile başlamıştır. tim sistemleriyle dizayn, mühendislik, üretim, tedarik zinciri ve bakım-ona- rım süreçlerini entegre eder. Firmaların çoklu teknolojiler, tedarikçiler ve farklı malzeme çeşitleri kattıkları mal ve hiz- metlerini küresel alanda yönetmesi, ye- niliklere uyum sağlaması ve mal-hizmet kârlılıklarını üst düzeye çıkartması gerek- lidir. Yaşam Döngüsü Yönetimi (PLM) uygulaması firmaların kurduğu organi- zasyonun beraber çalışması ve süreçleri- nin yönetiminin kontrolünü sağlar. 63Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

Firmalar farklı yerlerde oluşturduk- ve kullanım ömrü boyunca kontrol en pratik yolu, ürün yeniliği, ürün ları üretim alanlarıyla, uluslararası garanti edebilir. Yeni ürün fikrin- geliştirme ve mühendislik süreçle- pazarda şirket temsilcikleriyle, yurt- den ve tasarımından, mühendislik riyle birlikte kaliteyi desteklemek dışı iş birlikleri kurarak büyürler. Fir- ve üretim, ürünün montajı ve hatta için PLM’den yararlanmaktır. maların yönetim ve üretim ile ilgili bakım - onarım işlemlerine kadar sorumlulukları değişmeye ve çoğal- imalatın tüm aşamalarıyla ilgili Ka- Pazarların hızlı ve sürekli değişimi maya başlar. Görev dağılımındaki lite Güvencesi standartları vardır. ve tüm yaşam döngüsü boyunca oluşturacağı sorunların yanında, KYS’ye sahip olmak için firmaların artan ürün kalitesi ve verimliliği zaman kaybı olmadan kontrollü büyüklükleri önemli değildir, sa- ihtiyaçları, ürün kalitesi ve kalite bilgi verilerine ulaşmak, paylaşmak, dece 20 işçi çalıştıran bir firmada yönetimi açısından dönüşümler fikir alışverişinde bulunmak, gerekli sistem fonksiyonlarının birkaçına gerektirir. İşletmeler, küresel dünya müdahaleleri gerçekleştirmek gibi sahipse ISO 9001’e başvurabilir. çapındaki pazarda rekabetçi kala- yeni unsurlar oluşmaktadır. bilmek için tüm ürün yaşam dön- PLM sistemine sahip bir firma ile güsünü optimize ederek sürekli bir PLM’yi ülkemizde aktif kullanan sadece kalite yönetim sistemine sa- müşteri memnuniyetini göz önün- sektörler uluslararası pazarlarda yer hip firmaların üretim kapasitesi ve de bulundurmalıdır. alan otomotiv, beyaz eşya, uçak, maliyetlerini kıyaslamak doğru de- inşaat ve gemi sanayileri baştadır. ğildir. PLM teknolojilerin desteğiyle Endüstriyel mal ve hizmet üreten Bu sektörler pazarın hızla geliştiği oluşabilecek üretim hatalarının bile firmalar PLM kullansa bile bazı so- ve üretimin global olarak yapıldığı önüne geçmektedir. runlarla karşılaşabilir; alanlardır. Bu sektörler teknolojinin gelişmesine öncülük etmektedir. Ürün geliştirilmesi sadece PLM sis- dRekabet şartları temine sahip firmalara özgü değil- Tüm bu üretimleri firmalar kendi dir, birçok üretim standardı ürün dMüşteri taleplerindeki çatısı altına yapamadıkları zaman, geliştirilmesini destekler. PLM ol- değişiklikler alt yükleniciler, tedarikçilerle eş- madan ürün geliştirilen sistemler- zamanlı çalışması gereklidir. Maa- de yapılan küçük bir hata, ürünün dGirdi maliyetlerinin artması lesef ülkemizde ve gelişmeyen sa- geliştirilmesinde büyük problemle- nayilerde üretim yapan firmaların re dönüşecek, bu durum ürünün dTedarik zincirinde yaşanan hepsinde PLM sistemi kullanılması pazara ulaşım süresi uzatacak ve sıkıntılar yaygın değildir. hesaplanmayan maliyetlere sebep olacaktır. Farklı birim ve disiplin- dDış kaynak kullanımın artması Bu ufak ölçekli işletmeler ve alt lerde çalışanlar arasında iletişim yüklenicilik yapan firmalarda üre- kopukluğu olacak ve sonuçta üret- dBirimler arası iş birlikleri ile artan tim kalitelerini belirlemek için ulus- kenlik, verimlilik ve ürün kalitesi sorumluluklar lararası standartlardan yararlanıl- düşecektir. maktadır. dPazara kısa sürede girme baskısı Bir ürünün yaşam döngüsüne Uluslararası pazarda yer alan iş- KYS gereksinimleriyle birlikte PLM dFarklı ürünlerin bir arada kulla- letmelerin çoğu için, özellikle de konseptlerini uygulamak için tam nılmasına bağlı hata olasılığı riski- Kobi’ler için, bir performans gös- yönetimsel yönergeler vererek, iki nin artması tergesi olarak Kalite Yönetim Siste- sistemin eksiksiz bir şekilde yerleş- mi Belgelendirmesi, şirketleri küre- tirilmesine yönelik olarak genişleti- dAkıllı malzemelerin yaygınlaş- sel bağlamda rekabetçi olması için lebilir. ması ve işlenmesinde imalat sorun- zorunluluk haline gelmiştir. ları Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi, Ürün Yaşam Döngüsü hem tasa- ürünü yaşam döngüsü boyunca dGeleneksel üretim sistemlerinin rım özelliklerine uygunluk açısın- takip edecek yönetim stratejilerini yerini sanal sistemlerin alması dan hem de aynı performansın daha ayrıntılı olarak tanımlamak ürünün kullanım ömrü boyunca için kalite yönetim sistemiyle bağ- dEnerji ve malzeme girdilerinde devam ettirilmesini ve iyileştirilme- lanabilir. Çoğu şirket için tek bir yüksek artışlar sini sağlar. Kalite Yönetim Sistemi KYS ve PLM çözümü elde etmesinin kullanan bir firmada ürün tasarımı Kalite yönetim sistemini PLM’ye entegre eden bir firmanın ürün ya- şam döngüsü boyunca gelişen ka- liteyi gözlemlediğinde elde edeceği bilgiler; 64 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

dÜrün geliştirme süreci katılım- dürleri ve modülleri aracılığıyla fir- dYönetim sistem yaklaşımı; Fir- cılarının, ürün kalitesini yönetebi- manın tüm faaliyetlerinde, ‘Kalite manın hedeflerine hızlı ve verimli leceği ve takip edebileceği “tek bir Politikasına’ ve sunduğu hizmetin yollarla ulaşması için bir sistem merkez” oluşması pazar amacına uygun olarak iş- tanımlanır. Faaliyetlere başlama- leyişinin, müşteri odaklı ürün ve dan önce firma kapasitesini bilir, dÜst yönetim ve çalışanların karar hizmet sunmasını sağlar. Kalite kaynaklarını kullanmayı ve sınırını vermeye katkılarıyla, karar alırken yönetim sistemi olan ISO 9001’in bilir, ölçme ve değerlendirme yön- bilgiye çabuk ulaşması ve fikir pay- amacı, etkin bir şekilde uygulandığı temiyle sisteminin kontrol altında laşımı yapabilmesi takdirde, tedarikçinin sürekli olarak olmasını ve sürekli iyileştirilmesini aynı kalitede mal ve hizmetleri sağ- sağlar. Ayrıca sistem içerisindeki dYaşam döngüsü boyunca çalı- layabileceğini taahhüt etmesi ve belirli faaliyetlerin nasıl uygulana- şanlara, kalitenin geliştirilmesi için gereksinimleri karşılamasını sağlar. cağını da tanımlar. etkilerini anlamaları sağlanması ISO 9001, kaliteyi firmanın her dSürekli iyileştirme; Firmanın dÜrün yaşam döngüsü boyunca biriminde etkin şekilde nasıl uy- performansının sürekli iyileştiril- tüm aşamalarının kaliteyle ilişkili gulanacağı ve geliştirilmesi üzere mesi ve firma genelinde bir katılım aşamaları birbirine bağlayabilmesi tasarlanmıştır. ISO 9001 sisteminin olması sağlanır. Firmadaki her çalı- işletme performansı üzerine pozitif şan için ürünler, süreçler ve sistem- Tüm üreticiler, ürün kalitesini tam etkilerini standart başlıklarını ta- lerde sürekli iyileştirilme bir hedef ve doğru şekilde yönetmeye ve bu nımlayarak anlatabiliriz. haline getirilir. çıkarımlara ulaşmaya çalışırlar. dMüşteri odaklılık; Kalite yöne- dKarar verme; Verilerin, bilgilerin Tüm ürün yaşam döngüsü boyun- tim sistemi müşteri ihtiyaç ve bek- yeterince doğru, güvenilir olması- ca, kalite, güvenilirlik ve risk planla- lentilerini anlamayı ve kalite hedef- nı ve verilere ihtiyacı olan herkesin ması oluşturulur. Ürün gereksinim- lerinin, müşteri ihtiyaç ve beklenti- erişebilmesini ayrıca verileri ve bil- leri ve süreçler kontrol altına alınır. lerine göre oluşturulmasını sağlar. gilerin geçerli yöntemler kullanı- Üretim için gerekli tüm karakteris- larak analizini sağlar. Bu gerçekçi tiklerin uyuşması sağlanır. Oluşan dLiderlik; Kalite politikası ve he- analizlere dayalı, ama bununla veya oluşacak kalite sorunları ön- deflerinin belirlenmesi ve bu he- birlikte tecrübe ve öngörüyü de ceden tanımlanır ve düzeltici faa- defler doğrultusunda müşteriler, dikkate alan kararlar alınmasını ve liyetler gerçekleştirilir. Birimler arası işverenler, çalışanlar, tedarikçiler buna bağlı faaliyetlerin gerçekleşti- iletişim arttırılır. Neticede istenilen ve ilgili tarafların ihtiyaçları dikkate rilmesidir. ürün kalitesinin, istenilen maliyet ve alınarak firmanın vizyonunu oluş- zamanda sağlanması ve üreticinin turur. dTedarikçi ilişkileri; Ana teda- pazar rekabetini koruması sağlanır. rikçilerin belirlenmesi ve seçilmesi, dÇalışanların yönetime katılımı; ortak geliştirme ve iyileştirme faa- 3. Kalitenin Değeri ve PLM Şirket çalışanlarının KYS’yi gerçek- liyetlerinin oluşturulması. Çözüm Örtüşmesi leştirmeyi taahhüt etmesini, yaşa- ortaklarıyla kısa vadeli kazançlarla nan problemlerin çözme sorumlu- uzun vadeli planlamaları dengele- PLM’nin bir ürünün dizaynından luğunu üstlenen ayrıca yeterlilikle- yen ilişkilerin kurulmasını, karşılıklı ömrünün sonuna kadar ürünle rini, bilgi birikimlerini ve tecrübe- uzmanlık ve kaynakların paylaşımı- ilgili bilgilerin yönetimini, dağıtı- lerini aktaran çalışanlar olmasını nı sağlar. mını ve kullanımını kolaylaştırmak sağlar. için kişileri, süreçleri ve teknolojiyi Kalite Yönetimi ve Ürün Yaşam entegre edecek şekilde yönettiğini dSüreç yaklaşımı; İstenilen so- Döngüsü Yönetimi (PLM), her ikisi defalarca vurguladık. Bütün süreç- nucu elde etmek için gerekli süreç de uluslararası pazarda kanıtlanmış lerin kontrol edilmesini sağlayan adımları tanımlar, yetki ve sorum- disiplinlerdir. Bu iki birim birbirine PLM sistemi, fabrikasyon sistemleri luluklar belirlenir ve bu süreçlerin tamamlayıcı olarak şirketlerin kali- altında da istenilen düzenin tam kapasitesini ölçer ve analiz eder. te ve ürün kârlılığını artırmalarına olarak yakalanmasına ve çok daha Ayrıca faaliyetlerin müşteri, teda- yardımcı olur. yüksek performans altında verimler rikçi ve diğer paydaşlar üzerinde elde edilmesine imkân tanır. oluşturacağı riskleri, sonuçları ve Sanayide PLM uygulanmasının etkilerini değerlendirir. olumlu özellikleri şu şekilde listele- KYS kendi sistemine uygun prose- nebilir; 65Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

dÜretim aşamalarının belirlenme- dGeçmişte zaman alıcı, külfetli Kalite yönetim sisteminin ve ürün si, bu süreçte olası aksaklıkları ve ve hata olasılığı yüksek, kontrol- yaşam döngüsünün uygulanmasıy- aşamaları tespit ederek kaldırır leri zorlaşan üretim ile ilgili birçok la firmaların elde edecekleri avan- uygulama, günümüzde PLM saye- tajları karşılaştırarak ortak kesişim dÜretim süreçlerinin öngörülme- sinde süratli bir şekilde, kolaylıkla kümelerine ulaşılır. Firmaların üre- si, maliyet arttıracak üretim birim- ve güvenli bir şekilde gerçekleşebil- tim kapasiteleri büyüdükçe, ulusla- lerin ve kaynakların sonradan orta- mektedir rarası pazarlarda rekabete girdikçe ya çıkmasını önler uygulamaları gereken sistemle- dÇokuluslu ortak üretimin sür- rin sayısı artmaktadır. Bir ürünün dÜrün ve üretim ile ilgili değişik- dürülmesi PLM uygulamaları ile oluşturulması için dizaynı da firma liklerin, yeniliklerin tarihlerinin iş- mümkün olmaktadır kapsamında olduğunda üretimin- lemci ile belgelenmesi de alabileceği riskleri düşürmek zo- • Serbest piyasada satılabilir iyileş- rundadır. Tüm birimlerini bir arada dTasarımı yapılan ürüne ait çizim- tirilmiş ve/veya yeni ürün tasarım- tuttuğu yazılımlarını (ERP, SAP vb.) lerin dijital ortamda kaydedilmesi larının piyasaya yüksek kazançlı, ürünün beşikten mezara kontro- kârlı bir şekilde sürülmesine olanak lünü sağlayan sistemle entegre dÜrün ile bilgilerin dijital ortamda vermektedir etmesi zorunluluk kazanmaktadır. kaydedilmesi ve bu sayede gerekli Firmalar PLM sayesinde teknolojik bilgilere kısa sürede kolay ulaşılma- dMal ve hizmet üretimlerinde kontrollerini de yapabilir. Kalite yö- sı, iç ve dış birimlerle paylaşılması ürün yaşam döngü yönetiminde, netim sistemini PLM sisteminin dı- PLM faaliyetlerin sanal uygulama şında tutmak firmalara avantaj kat- dMal ve hizmet üretiminde iş ve simülasyonların testleri yapılarak mayacaktır. Aksine PLM sistemine aşamalarında ilgili birimlerin sui- gerçek üründe, üretim aşamaların- entegre ederek birleşiminde yer istimallere yer vermeyecek şekilde da ortaya çıkabilecek aksaklıklar ve alan birimlerin kontrolünü sağlar. yönetilebilmesi hataların önüne geçilmektedir dMal ve hizmet üretiminde ilgili iç dŞirketin rekabet gücünü, gelece- ve dış birimlerin doğrudan iş birli- ğini, piyasada varlığını korumasını ğinin sağlanması belirlemektedir. Müşteri Odağı, Kaynakların Yönetimi, İş Süreci Odağı, Veri İlişkileri Yönetimi, Tedarik Zinciri İş birliği, Sürekli İyileştirme Şekil 2. PLM ve KYS kesişim noktasındaki aşamalar Kalite yönetim sistemi PLM gibi tüm aşamaların yönetilmesini değil hepsinin denetimi ve kontrol altında tutulmasını sağlar. 66 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

4. Kalite Yönetim Sisteminin Tasarım/Geliştirme: Sistem perfor- tin azaltılmasında, kârlılığın arttı- Yaşam Döngüsü Kavramlarıyla mansını tahmin etmek ve riskleri rılması, rekabette öne geçilmesi, Entegrasyonu; ortadan kaldırmak ya da azaltmak ürünlerin tasarımında hızlı fikirlerin için risk analizleri kullanılır. Bu iş- oluşmasında PLM’nin yönetim- PLM uygulamaları dokümanların lemler, prototip oluşturma ve üre- sel müdahaleleri çoğu kez yeterli anlık olarak ulaşılabilir olmasını, tim gibi çok daha maliyetli aşa- gelmeyebilir. Üretim mühendislik revizyonların tüm birimler tarafın- malara sahip süreçler başlamadan yöntemlerinde yapılan müdaha- dan takip edilebilir olmasını, hızlı önce yapılır. lelerle ürün kalitesinin arttırılması şekilde istenilen bilgiye ulaşılmasını ve pazara hakimiyet sağlanabilir. ve bir veri havuzunda ürün bilgile- Sadece KYS olan firma bu aşamada En uygun ürün tasarımına karar rinin güncel şekilde arşivlenmesini, gözden geçirme onay ve süreçlerin verildiğinde hem güvenilirlik ana- doküman yönetimi yeteneklerine belirlenmesini sağlar. Oluşturulan lizi çıktıları hem de test aktivitele- sahip olmasını sağlar. çizimler onaylanır ve dağıtıma ha- rini optimize etmek için önceden zır hale getirilir. tanımlanmış ürün gereksinimleri PLM sistemleri bilgi yönetiminin kullanılarak geniş kapsamlı bir test merkezi olması sayesinde, dokü- PLM bu aşamada ürünlerin ta- planı oluşturulur. Prototip testleri, man dağıtımıyla uğraşmaz, sistem- sarımı ve imalat yöntemleri bilgi sistem tasarımı ve erken güvenir- de herkesin iş alanına göre erişebi- verilerinin sanal çizimlerinin diji- lik ve risk analizlerini doğrular ve leceği şekilde depolar. Ayrıca arşiv tal ortamda kaydedilmesiyle sanal onaylar. ve yedekleme konularında merkezi üretim ve fabrikasyon işlemleri yönetimi sağlar. gerçekleştirilebilir. Onay ve kontrol Üretim: Bu aşamada PLM’nin var- süreçleri çok daha hızlı sürdürülür. lığı ürünün piyasaya çıkışını hızlan- Ürünlerin kalitesini, güvenilirliğini dırır. Üretime başlamadan tasarım ve güvenliğini garanti altına almak, Örneğin, dünyaca tanınan Sie- süresinde prototip yapılması veya ürün geliştirme süreçlerinin ayrıl- mens, Dassault firmaların ilgili sanal üretimle onaylandıktan son- maz parçasıdır. PLM’ye sahip fir- sektörlerinde PLM uygulamaları ra, tüm üretim aşaması boyunca maların “Kalite, Güvenilirlik ve Risk hizmetleri verilmektedir. CAD, CA- ürün kalitesinin korunacağını ga- Yönetimi” ihtiyacı oluşmaktadır, TIA, SOLIDWORKS (3D sanal ve ranti altına alınır. Kullanılacak üre- bütün bilgilerin dijitalleşmesi siber mekanik tasarımları) DELMIA (Sa- tim kontrol ölçülerinin tanımlan- güvenlik çalışmalarını da gerektirir. nal üretim) SIMULIA (sanal testler), ması ve uygulanması için gereken ENOVIA gibi otomotiv sektöründe kalite açısından kritik iş tanımları Firma ürün kalitesini ürün yaşam kullanım alanı bulan çok sayıda ya- oluşturulur. döngüsü boyunca bütünleşik şekil- zılımlar piyasada sunulmaktadır. de yönetemezse maliyetin artması Simülasyon programlarının PLM ve itibar kaybına sebep olur. İptal Dizaynın kontrolünde küçük ve orta yazılımına entegre edilmesiyle ile edilen projeler, ertelenen piyasa ölçekli firmaların, PLM kullanımları ürün yaşam döngü süreçlerine ait çıkış tarihleri, ürün geri çağırma- sayesinde büyük şirketler karşısında üretim aşamaları ve testler sanal ları ve satış sonrası tamir ve parça serbest piyasada rekabet güçlerini olarak yapılıp değerlendirilmekte- değişimlerinin tamamı, yüksek ma- artırma şansları bulunmaktadır. dir. Sanal dizayn veya testler sıra- liyetlere neden olan bu olumsuz sında olası tespit edilen hatalarla sonuçlardan bazılarıdır. Mühendislik: Dizaynı onaylanan ilgili anında düzeltmelere gidilir. ürünün üretimi için süreç şemaları Bu programlar sanal tasarım, sa- Kalite yönetim sistemi kalitenin çıkarılır ve üretim yöntemleri belir- nal üretim, sanal fabrikasyon, ürün planlanmasıyla başlar, mal veya lenir. PLM’ye sahip olmayan firma kalitesinin belirlenmesi ve üretim hizmetin dizaynından bakım aşa- elindeki kaynaklara göre üretim teknolojilerinin yönetilmesinde kul- masına kadar tüm süreçler oluştu- metotlarını belirler. Elindeki tekno- lanılmaktadır. rulur. Ürün yaşam döngüsündeki lojinin geliştirilmesi ve yönetimsel diğer elemanlar ise, kalite planı kararlar verilir. Ürün yaşam döngü yönetiminin içerisinde belirlenmesi gereken en bilinen uygulaması otomobil standartlar için önemli unsurlar- PLM ile bu süreç çok daha hızlı sanayindedir. Tüm sistemlerin PLM dır. Kalite Yönetimi, ürün kalitesine ve kontrollü devam ettirilir. Firma ile entegrasyonu yapılır. Otomobil odaklanmış tüm yaşam döngüsü elindeki kaynakların farkındadır ve malzeme kalitesini gösteren ve sa- süreçlerinin entegrasyonuna imkân yönetimsel süreçler devam eder. tış için değerini belirleyen testler de sağlar. Mal ve hizmet üretiminde ürün kalitesinin artırılmasında, maliye- 67Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

sanal olarak yapılır. Hatta gelinen almaktadır. Birçok tedarikçiyle çalı- davi yöntemi olarak değerlendiril- endüstriyel teknolojilerin gelişme- şılması nedeniyle tedarikte yaşanan mektedir. Lazerli teknolojiler yeni siyle üretim hatları sistem üzerin- aksaklıklar, gecikmeler uçak şirket- ve üstündür. Endüstride alışılage- den takip edilir ve kontrol edilebi- lerinde büyük zararlara neden ol- len yöntem ve tekniklerin yerini lir. Otomobil imalatında uygulanan maktadır. Bu gibi problemlerin üs- almaktadır. İmalatların birçok aşa- her yöntem, kullanılan her eleman, tesinden gelmek için uçak şirketleri masında, otomasyon sistemlerde bilgisayar ekranından sanal olarak PLM yazılımlarına, kullanımlarına kullanımı artmaktadır. Bunların takip edilebilmektedir. büyük yatırımlar yapmaktadır. yanı sıra malzemelerin işlenmesi, ölçümler, analizler ve kalite kont- Uçak, havacılık, inşaat ve gemi sa- Bakım ve Onarım: Bakım planının rollerde, üretim süreçlerinde, tıpta nayinde de PLM uygulamaları yay- oluşturulması, ürün veya hizme- hastalıkların tanı ve tedavisinde, gınlaşmıştır. Uçak yapımında kulla- tin pazara/kullanıcıya sunulduktan savunma sanayinde kullanılmakta- nılan yapı elemanların karmaşık ve sonrada ürün kalitesinin devamı- dır. Mal ve hizmet üretim süreçle- çok sayıda olmaları, farklı özelikteki nı sağlar. Önleyici bakım planları, rinde meydana gelen problemlerin malzemelerin, tekniklerin birbirine parça değişimi ve öngörülebilir çözümünde de lazer teknolojisi ter- entegre olması, farklı mühendislik hata kılavuzları gibi önemli maliyet cih edilmektedir. ve yazılımların kullanılması nede- kriterlerini optimize etmeye imkân niyle PLM uygulamaları olmazsa verir. Servis ve kullanım aşamala- Geleneksel yöntemlerle üretimde olmazdır. Boing, Airbus gibi uçak rı, ürün hataları ve karşılaşılan di- mümkün olmayan ya da zaman şirketleri PLM kullanmakta ve bu ğer sorunlar aracılığıyla gelen geri alıcı külfetli tasarımlar, günümüz- yazılımların geliştirilmesine öncü- dönüşler sayesinde değerli bilgiler de lazer teknolojisi ile hızlanmıştır. lük etmektedir. üretir. Bu bilgiler, mevcut ve sonra- Gelişen teknolojide, ölçüm analiz ki dönem tasarımlarında ürün ge- yöntemleri, savunma silahları, çift İnşaat sektöründe de PLM uygula- liştirme yapabilmek amacıyla temel cidarlı tekne gemi yapıları, hafif ve maları kullanılmaya başlanmıştır. sebep analizi ve düzeltici faaliyetler yakıt tasarruflu uçaklar, yeni akıllı İnşaat faaliyetleri yürüten firma- başlatabilmek için öncülük eder. malzemeler lazer teknolojisindeki lar da artık uluslararası çalışmak- gelişmelere paralel olarak geliş- tadır. İnşaatların sanal dizaynları 5. Uygulama Örneklerinin miştir. Lazer teknolojisinin üretim için uluslararası etkinlikler düzen- İncelenmesi yöntemleriyle beraber kullanımı ile lenmektedir. İnşaatların maliyetini firmalar, üretim hızını arttırdıkları azaltmak, zamanında bitirilmesi Kalite yönetim sistemi, firmaların gibi ürün kalitesini de arttırır ve fir- ve tedarikçiler ile taşeron işlerinin elindeki kaynakları doğru ve yeterli manın performansını ve kazancını uyumlu yürütülmesi için PLM yazı- kullanmasını sağlaması için süreç yükseltebilir. lımlarını kullanılır. Bilgisayar ekra- planı yapmaya teşvik eder. Süreç nında sanal olarak hazırlanan hava planları dizayn, üretim, tedarikçi, Örneğin çelik bir yapının dizay- limanları, stadyumlar, limanlar, sevkiyat alanları için yapılır. nı esnasında üretim yönetimleri gökdelenler, mega fabrikaların ya- gözden geçirilir. Ergitme ve lazer pımında her faaliyet ayrıntısına ka- Süreç şemalarıyla dizayn aşama- kaynak yöntemlerinin uygulama dar takip, kontrol edilebilmektedir. sından sonra üretime geçildiğinde karşılaştırılması yapılır. Eğer ürün hangi yöntemlerin kullanılacağına için uygun yöntem olduğuna karar Tedarik Zinciri: Üretim yapan fir- karar verilmesini sağlar. Kalite yö- verilirse daha hızlı ve yeni teknoloji maların birçoğu üretimlerini taşe- netim sistemleri firmanın kaynakla- olan lazer kaynağı tercih edilebilir. ron firmalardan ve alt tedarikçi- rını doğru kullanmasını sağlar, yeni Değerlendirme yapılırken ergitme lerden sağlamaktadır. Taşeron fir- üretim yöntemlerinin değerlendiril- kaynağının hızı ve kalitesinin kişile- maların yürüttüğü işlerde yaşanan mesinde yetersizdir. re bağlı olduğu gerçekleri ele alınır. sıkıntılar, kontrol edilemeyen kali- Lazer kaynak ergitme yöntemi- teleri, dokümanları ve ilave çıkarı- PLM kullanan bir firmada üretim ne göre çok daha hızlıdır ve farklı lan üretim masrafları günümüzde yöntemleri belirlenirken teknolojik malzemelerin kaynağında başarılı PLM uygulamalarıyla ortadan kal- gelişimlerin kontrolünde sağla- yöntemdir. Ergitme kaynak ise ge- dırılmıştır. nabilir. Günümüzde hızla gelişen lenekselleşmiştir. lazer teknolojisinin kullanımıyla Uçak yapımında da en önem- örnekleyebiliriz. Lazer teknolojisi Teknolojinin gelişmesi ve en basit li problemler arasında, tedarikte çok amaçlı ve fonksiyonlu temassız üretim yöntemlerinde kullanılacak yaşanan sıkıntılar, gecikmeler yer takımı, aracı, silahı, ölçme, analiz kadar ulaşılabilir olması firmaları enstrümanı, algılayıcı, tanı ve te- 68 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

seçilmesi ve ürün kalitesine etkisi gözlemlenebilmektedir. Çalışma güç jeneratörleri üreten bir kuruluşta yapılmıştır. Firma ISO 9001 sertifikalı ve 6 farklı tesiste 20 farklı model jeneratör üretmekte- dir. Şekil 3: Küvet Eğrisi (Ürünün yaşamının başlangıcı, ürünün faydalı ömrü, sonu) Uygulama örneğinde orta sınıf güç jeneratörü modeli analiz edilmiş- yeniliğe itmektedir. Firmalar reka- dır. PLM’nin bu aşamadaki amacı, tir. Bu model, işletmenin toplam bet ortamında var olmak için yeni faydalı ürünün ömrünü mümkün satışlarının %15’ini temsil etmesi, teknolojileri takip etmek, uygula- olduğunca uzatmak ve bakım ma- kullanım açısından en bilinen mo- mak ve geliştirmek mecburiyetin- liyetlerini düşük tutmaktır. deli olması için geliştirilmiştir. Ürün, dedir. dört silindirli bir motora ve jenera- Yaşam Döngüsü amaçları için tör ünitesine sahip çelik sac şasiden Kalite yönetim sisteminin PLM ile aşağıdaki bakım politikalarından yapılmıştır. Tüm ünite elektronik bir uygulanmasıyla firmalara mal ve birisi benimsenebilir; panel üzerinden yönetilmektedir. hizmet sonrası ürün ömrünün kontrol imkânı da verilir. Kalite Arıza Bakımı; Bakım işlemi, bir ha- İlk aşamada, on ay boyunca altı yönetim sistemi tek başına bakım sar sonucunda veya genellikle arıza makine çalışması takip edilerek ma- ve teknik destek zorunluluğu sağ- meydana geldiği anda gerçekleşti- kinenin ortalama kullanım ömrü lamamaktadır. Müşteri taleplerinin rilir. belirlenmiştir. artışı ve rakip firmaların bu destek- leri de vermesiyle firmaların bakış Önleyici Bakım: Ürünün her bir bi- Ürün ömrü belirlendikten sonra ba- açıları değişmektedir. leşeni için ortalama çalışma ömrü kım süreleri ve kullanım ömrünün tanımlanır ve belirli bir süre sonra belirlenmesi için analiz edilmiştir. PLM bakım masraflarının düşürül- gerçekleştirilen tüm bakımlar bu Analizin ilk aşaması, üç ay süre içe- mesi ve daha da önemlisi müşteri kapsamdadır. risinde, makinenin 700 çalışma sa- memnuniyetini arttırma üzerine atine denk gelen dönemidir. sistem sunmaktadır. Bakım yöne- Tahmin Edilebilir/Öngörülür Bakım: timinin verimliliği üzerine yapılan Bu bakım türü, arızaların büyük bir Çalışma analizinde asıl sorunların araştırmalar, bakım masraflarının kısmının anında gerçekleşmediği, yakıt deposundaki kaynak yapma 1/3’ünün gereksiz yapılan veya za- ancak belirli bir değişkenle ilgili ol- işleminin hatalarından dolayı oldu- manında yapılmayan bakımlar so- duğu kavramına dayanmaktadır. ğu ortaya çıkarken, düşük oranda nucu oluştuğunu göstermektedir. da motor arızası, türbin, arızalı akü Yaşam döngüsü kavramlarına şarj cihazı veya elektrikli marş mo- Uluslararası pazarlarda rekabet için KYS’nin dâhil edilmesinde bakım- toru gibi çeşitli faktörlerden arızalar bakım planları önemlidir. Bakım onarım aşaması için çalışma ince- oluştuğu gözlenmiştir. planları doğru yapılmadığında kul- lendi. Bu sayede bakım süreçlerinin lanıcı için zaman kaybı ve ürün ka- λ (%) litesinde düşme olacaktır. (5) Sub-product 0.3-0.5 Chassis Küvet eğrisi, bir ürünün yaşam Fuel tank 0÷0004 döngüsü boyunca güvenilirliği üç Cabin 0 ana periyodla (başlangıç, ürünün Engine 0÷1 faydalı ömrü, sonu) ifade eder (Şe- Alternator 1÷2 kil 3) (Carter, 1986). Yaşam döngüsü yaklaşımı kullan- Battery 0.7÷1 mak için firma, arızaları üç dö- Electric panel 0.1÷0.3 nemine ayırması gerekir: Erken Command centre 0.5÷1 dönem arızaları, faydalı ömür arı- zaları ve kullanıma bağlı arızalar- Tablo1: Yaşamın ilk aşaması için λ değerleri 69Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

Sub-product λ (%) rüldükten sonraki toplam çalışma Chassis 0.1÷0.2 saatleri karşılaştırılmıştır. Fuel tank 0 Cabin 0 Eski modelin (gri ile gösterilen) ça- Engine 0.3÷0.4 lışma saatleri, yeni modelin (yeşil Alternator 0.1÷0.15 ile gösterilen) toplam çalışma saat- Battery 0.3÷0.5 lerinin sonuçlarıyla karşılaştırılınca Electric panel 0.02÷0.03 %20’ye varan bir iyileştirme görül- Command centre 0.2÷0.3 mektedir. Tablo 2: Faydalı ömür aşaması için λ verileri Ayrıca bakım maliyetlerinde büyük bir düşüş gözlemlenmiş ve müşteri Sub-product λ (%) memnuniyeti sağlanmıştır. Chassis 0.7÷1 Fuel tank 0.5÷0.7 6. Sonuç Cabin 0.4÷0.6 Engine 0.7÷0.9 PLM uygulamalarının az da olsa Alternator 0.1÷0.15 olumsuz özelliklerinden bahsede- Battery 0.3÷0.6 biliriz. Sistemin kurulmasının ve Electric panel 0.04÷0.15 uygulamaya alınmasının zaman Command centre 0.5÷0.6 gerektirmesi, pahalı olması ve özel- likle sanayisi gelişmeyen bölgelerde Tablo 3: Son aşama için λ verileri alt yüklenicilik yapan firmalara uy- gulamanın daha zor olmasıdır. Ölçüm sırasında, gözlemlenen altı Makinede yapılan her bakım işle- makine için toplam arızaların orta- mini, değişen parçaları, makineler- PLM, sanayisi gelişmiş ülkelerde ve laması hesaplanmıştır. Arıza oranı de yapılan test ve kontrolleri rapor tasarım yapan firmalar için stratejik (λ) sonuçları Tablo 1’de özetlen- eden bir Teknik Föy oluşturulmuş- öneme sahiptir. Firmaların sürdü- miştir. tur. rülebilir rekabet gücünü, piyasada- ki geleceklerini belirlemektedir. İlk aşamadan sonra, ürünün fay- Her makine ile satılan bir bakım dalı ömrü dediğimiz yani 10 aya sözleşmesinin kurulmasıyla ilgili bir Firmalar PLM proje uygulamala- tekabül eden 700 ila 6000 kesin- Planlı Bakım Prosedürü oluşturul- rında da risklerin olduğu gerçe- tisiz çalışma saati (günde 24 saat) muştur. ğini göz ardı etmemelidir. Geçişe süresi incelenmiştir. Bu aşama için karar verilirken yeni teknolojiler, arıza oranının (λ) bu sonuçları Tab- Yeni modelde bakım prosedürü yeni malzemeleri ve yeni olanak- lo 2’de verilmiştir. ve planı oluşturulmuştur. Önleyici ları sağlar sözü ile günümüzün ve bakım mantığıyla hareket edilmiş- geleceğin teknolojik olanakları da Son aşama yaklaşık iki ay sürmüş- tir, böylece üründe arıza meydana değerlendirilmelidir. tür, ürünün ömrünün son evresin- gelmeden çalışma saatlerine göre deki (> 6000 çalışma saati) arıza bakımları yapılmış ve müşteriye ba- Küçük ve orta ölçekli firmalar PLM oranını (Tablo 3) göstermektedir. kım için kitapçıklar sunulmuştur. kullanımları sayesinde büyük şir- ketlere karşı pazarda rekabet güç- Ürünün piyasaya sürülmesinden Sonuçları doğrulamak için eski lerini artırma ve kendilerine ana önce, KYS prosedürü iki modül modelin toplam çalışma saatleri üretici seçme şansı kazandırırlar. tanıtılarak yeniden gözden geçiril- ve mevcut modelin piyasaya sü- Kısaca, PLM yazılım uygulamaları miştir. şirket performansının artırılmasın- da tercih edilmektedir. PLM, işbirlikçi bir sistem olduğun- dan, işletme kapsamını, tedarik zincirini ve kalite yönetim sistemini de yönetmek için geliştirilmiştir. 70 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

8000 New Product 7000 Maintenance 6000 Old Product 5000 Maintenance 4000 3000 2000 1000 0 PLM satıcıları, kalite süreçlerini yö- götürebileceği sonucuna yol aç- 4.dhttps://www.arenasolutions. netmek ve kalite ve ürün verilerini mıştır. com/wp-content/uploads/does- bağlantılı kayda almak için PLM’yi quality-management-belong-in- genişletmiştir. Bu kapsamla, kayıt- Sonuç olarak KYS’nin Yaşam Dön- plm.pdf lı bilgiyi hızlıca bulmak, kapasiteyi güsü Yönetimine katılmasıyla ka- geliştirmek ve ürün dokümantas- lite, güvenilirlik ve risk planlama- 5.dCelal Bayar Üni. Fen Bilimleri yon ihtiyaçlarını karşılamak kolay- sının ürün geliştirme yaşam dön- Ens. Makina Mühendisi M. Fatih laşmaktadır. güsünün her aşamasına etki eder. Karahan https://docplayer.biz.tr/ Bilginin bir aşamadan diğer aşa- 1017206-Celal-bayar-universitesi- PLM; verileri, prosedürleri ve insan- maya kolayca aktarılması sağlanır fen-bilimleri-enstitusu-titresim-ana ları entegre etmek için kalite süreç- ve tasarımı yapılan yeni ürünlerin lizi-ile-makinalarda-ariza-teshisi-yu lerini destekler. Bu kapsamlar, ka- kalitesini artırmak için risk analiz- ksek-lisans-tezi.html liteyi iyileştirmek ve riski azaltmak leri oluşturulur ve düzenleyici fa- isteyenler için kalite yönetimini aliyetlerle yeniden kullanılmasını 6.dEge Üniversitesi PLM Proje Gru- PLM’ye uyumlu hale getirir. sağlar. Üretim süreçlerine sadece bu- Ürün Yaşam Döngüsü Yöneti- yönetimsel bakılmasının önüne mi (PLM) / https://egeplm.ege.edu. PLM’de kaliteyi yönetmek, potan- geçilir ve çalışanların sisteme dâhil tr/files/egeplm/icerik/PLM-Makale- siyel maliyeti düşürmeyi, üreticile- edilmesiyle bilgi ve tecrübelerinden Plastik-Ambalaj-2015.pdf rin talep ettiği kalite güvencesini, yararlanılır. uyumluluğu ve müşteri güvenliği 7.dÖzden, H. 2016. “Endüstriyel sağlar. Tek bir sistemin basitliğini 7. Kaynaklar Mal ve Hizmet Üretimlerinde PDM, sunar. Bilgileri birleştirme ve bü- PLM Uygulamaları,” Mühendis ve tünleştirme fırsatı yaratır. 1.dMatteo M. Savino , Gaetano Makina, cilt 57, sayı 672, s. 34-43 Nicchiniello and Abdelaziz Bou- Amaç, entegrasyon olanaklarını ras – Toward a structured appro- 8.dÖzden, H., ‘‘Ege Üniversitesin- ve ilgili faydaları gösteren bir KYS ach for the integration of Lifecycle de PLM ve Laser Laboratuvarların süreçleriyle bu kavramları birleştir- Requirements in Quality Manage- Kurulma Faaliyetleri, Bilgilendirme mektir. Genel bir yaklaşım anlatıl- ment Systems. Seminer Sunumu’’ EÜ, Makine mış ve bakım alanı ile ilgili bir örnek Müh. Bölümü, 2013. sunulmuştur. Elde edilen sonuçlar, 2.dhttps://www.botsnbrains.com/ KYS ifadelerine yerleştirilmiş Yaşam iso-13485-quality-management- 9.dSayer, S., Ülker, A. 2014. “Ürün Döngüsü kavramlarının daha iyi bir system/ Yaşam Döngüsü Yönetimi,” Mü- şekilde yayılmasının firmaların bir hendis ve Makina, cilt 55, sayı 657, Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi 3.dhttps://rockwellconsults.word- s. 65-72. (PLM) vizyonunun uygulanmasına press.com/2014/11/05/3-plm-and- iso-9001-what-does-it-mean/ 71Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

FUAR Plast Eurasia İstanbul, 30’uncu yılında 60 bini aşkın ziyaretçiyi ağırladı Dünya plastik endüstrisi, 30’uncu kez bölgedeki sektörün en önemli fuarı olan Plast Eurasia İstanbul’da buluştu. Tüyap Tüm Fuarcılık Yapım A.Ş. ve PAGEV iş birliğiyle düzenlenen fuar, 4 gün boyunca ziyaretçi akınına uğradı. lastik makinelerinden makine yan ve ara sana- fuar, ziyaretçilerini 120 bin metrekarelik alandaki fi- yi ürünlerine, ham madde ve kimyasallardan ziksel fuar ortamının yanı sıra, Tüyap’ın geliştirdiği ısı kontrol cihazlarına kadar plastiğin alanına online iş ağı platformu Business Connect Programı giren en yeni ürün ve teknolojilerin sergilendiği Plast üzerinden dijital ortamda bir araya getirdi. Program Eurasia İstanbul, yüksek katılımcı ve ziyaretçi sayısıyla sayesinde görüşmelerine fuar öncesinde başlayan ka- 1-4 Aralık 2021 tarihlerinde uluslararası düzeyde ve- tılımcı ve ziyaretçiler, fuar sırasında online ortamda rimli iş birliklerine elverişli ortam sundu. 854 katılımcı görüşmelerini kesintisiz sürdürdü. Online platformu firma ve 60.742 ziyaretçi sayısı ile kapılarını kapatan kullanan ziyaretçilerin %86’sı platformdan memnun 72 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

Bülent Ünal netim Kurulu Başkanı Bülent Ünal, Tüyap Fuarcılık Grubu Yönetim Kurulu Başkanı “Bu sene 30’uncu yılımızın verdiği coşku, katılımcı ve ziyaretçi sayıları- kaldığını ifade etti. Rusya’dan Or- “Sektör temsilcilerine yeni başarı mıza ve fuarın yarattığı iş hacmine tadoğu ve Afrika’ya uzanan geniş hikayeleri kazandıracağız” yansıdı. Son düzenlediğimiz fuar- bir coğrafyayı temsil eden 39 ülke- da yurt dışından 7 bin 801, yurt den 900’ün üzerinde alım heyetini 30 yıldan bu yana kesintisiz olarak içinden 44 bin 560 olmak üzere de ağırlayan fuar, yarattığı katma gerçekleştirdikleri Plast Eurasia İs- toplam 52 bin 361 ziyaretçimizi değerle plastik endüstrisinin gele- tanbul ile dünya plastik endüstrisini ağırlamıştık. Bu sene bu rakamın ceğine projeksiyon tuttu. İstanbul’da bir araya getirdiklerini çok daha üzerine çıkmayı başardık. belirten Tüyap Fuarcılık Grubu Yö- 138 ülkeden 8.971, Türkiye’nin dört bir yanından 51.771 olmak üzere 60 binin üzerinde ziyaret- çi sayısına ulaşarak yeni bir rekor kırdık. Yarattığı iş hacmiyle ihracat faaliyetlerini artırmaya odaklanan sektör temsilcilerimizin bu hedef- lerine ulaşmalarına kılavuzluk ettik. Yurt dışı ofislerimiz ve alım heyeti programımızın sinerjisi, bu sene de rekor getirdi. MyTüyap ile Busi- ness Connect Programı aracılığıyla fuarlarımızın etki alanını daha da genişlettik. Dünya plastik endüst- risini tek çatı altında bir araya ge- tirdiğimiz fuarımızla sektörümüzü 2022 ve sonrasına hazırladık. Elde ettiğimiz bu başarının sektör tem- silcilerimize yeni başarı hikayeleri kazandıracağına inanıyoruz” dedi. 73Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021

FUAR Dört fuarda 200’ü aşkın firma ve 6 bini aşkın ziyaretçi bir araya geldi üzenlediği fuarlarla kimya sektörüne uzun yıl- Yasemin Yıldırım lardır yön veren Artkim Fuarcılık; 25 Kasım’da Artkim Fuarcılık Grup Satış Müdürü aynı anda kapılarını açtığı; Putech Eurasia, Eu- rasian Composites Show, Foam Eurasia ve Adhesives guladık. Bu yapımızla sektöre 12 fuar kazandırmayı &Bonding Eurasia’da 6 bini aşkın sektör profesyone- başardık. Bu yıl kapılarını ilk kez açtığımız, Türkiye’de lini ağırladı. Köpük, kompozit, yapıştırıcılar ve poliü- alanında ilk olan Foam Eurasia ve Adhesives&Bonding retan sektöründeki tüm yeniliklerin ve en son tekno- Eurasia ile sektöre yeni iki fuar, yeni bir bakış ve vizyon lojilerin tanıtıldığı fuarlarda yüzlerce iş birliği yapıldı. da kazandırdık. Fuarlarımız ayrıca Türkiye ve MENA Konferans programlarına da sahne olan fuarlar 3 ay bölgesinin en önemli ihtisas ticari fuarı da olmayı ba- boyunca sanal dünyada devam ederek sektör profes- şardı. Katılımcılarımız ve ziyaretçilerimizden aldığımız yonellerini bir araya getirmeye devam edecek. olumlu yorumlar, fuarlarımızın ne denli büyük bir ek- siği kapattığını ve gerçek bir ihtiyaç olduğunu ortaya “Yüzlerce iş birliğinin yapılmasına aracı olduk” koydu. Kimya sektörüne, ülke ekonomisine ve insan- lığın gelişimine katkılarını yıllar boyunca sürdürecek Fuarlar hakkında değerlendirmelerde bulunan Artkim böylesine önemli fuarları sektörümüze kazandırmak- Fuarcılık Grup Satış Müdürü Yasemin Yıldırım, “Uzun tan büyük bir gurur duyduk. Geçmişte olduğu gibi bir aradan sonra fiziki olarak gerçekleştirdiğimiz fu- gelecekte de sektörümüzün ihtiyaçları doğrultusunda arlarımızın sonuçlarından oldukça memnun kaldık. sektöre yön veren, ülkemizi ve insanlarımızı geleceğe Fuarlarımızda otomotivden sağlığa, havacılıktan tarım taşıyacak fuarlara hayat vermeye devam edeceğiz” ve inşaata kadar hayatın en kritik anında yer alan kim- dedi. ya sektörünün olmazsa olmazı bileşen teknolojilerini sektör profesyonelleriyle buluşturduk. Bu yıl aynı anda Sektörün nabzı tutuldu gerçekleştirdiğimiz fuarlarımızda iki yüzü aşkın firmayı 6 bini aşkın ziyaretçiyle buluşturduk. Yüzlerce iş birli- Sektör profesyonellerinin, akademisyenlerin katılımıy- ğinin yapılmasına aracı olduk. Bu iş birlikleriyle kimya la düzenlenen konferanslarla sektörün nabzının da ve diğer sektörlere katkılarımızı sürdürdüğümüz, in- tutulduğu fuarlarda poliüretan, köpük, yapıştırıcı ve sanların hayatına değer katılmasına aracı olduğumuz kompozit sektörlerinde yaşanan son teknoloji, ürün için son derece mutluyuz. Artkim Fuarcılık olarak, 3 ay ve hizmetler dünyaya açıldı. boyunca sanal dünyada kapıları açık kalacak fuarlarla sektörlerimize ve insanların hayatına değer katmaya devam edeceğiz. Fiziki fuarlarımızda olduğu gibi sanal dünyada da sektör profesyonellerini bir araya getire- ceğiz.” “Ülkemizi ve insanlarımızı geleceğe taşıyacak fuarlara hayat vermeye devam edeceğiz” Yıldırım, sözlerini şöyle tamamladı: “Artkim Fuarcılık olarak her zaman sektörde yapılmamışları yapmaya, sektöre ilkleri kazandırmaya özen gösterdik. Tüm yatı- rımlarımızı ve fuar planlarımızı da bu doğrultuda kur- 74 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Aralık 2021



ALMELEK MATBAA MÜREKKEPLERİ 11 DTR TURKEY MAKİNE/HERBOLD MECKESHEIM 33 FANUC FAVORİ GRUP 3 KOLBAY DANIŞMANLIK A.K.İ. PLASTEC MAKİNA PLASTİK&AMBALAJ TEKNOLOJİSİ DERGİSİ 21 RACEPLAST ÖN KAPAK SENA MAKİNA SİSAN MASTERBATCHES 62 SOMPLAST PLASTİK 80 SPS SENUR TEPRO MAKİNE/BENİM MAKİNEM 2 TEPRO MAKİNE/T.MAX 9 TEPRO MAKİNE/ KRAUSS MAFFEI 25 WITTMANN BATTENFELD A.K. WOOJIN PLAIMM Ö.K.İ. 5 17 1 4