สุขศึกษา ม.4-02

แนวคิด ทกุ คนจำเป็นต้องตระหนักถึงควำมสำคญั ในกำรดแู ลสุขภำพ ของตนเองในทุกมิติ คือ มิติทำงกำย มิติทำงจิตใจ มิติทำงสงั คม และมิติทำงปัญญำ โดยมีกำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพของตนเอง และปฏิบตั ิตำมแผนในทุกมิติอย่ำงสมำ่ เสมอ จะนำไปสู่กำรมี สขุ ภำพท่ีดีทงั้ ในระดบั บคุ คล ครอบครวั และชมุ ชนต่อไป

ควำมหมำยของสุขภำพ สุขภำพ หมำยถึง ภำวะกำรดำรงชีวิตที่มีควำมสมบรู ณ์ทงั้ รำ่ งกำย จิตใจ รวมทงั้ กำรอยู่ รว่ มกนั ในสงั คมได้ด้วยดี อย่บู นพนื้ ฐำนของคณุ ธรรม และกำรใช้สติปัญญำ

สุขภำพ มีองค์ประกอบ ๔ ส่วน ๑. มิติทำงกำย มีรำ่ งกำยแขง็ แรง ไม่เจบ็ ป่ วยโดยไมจ่ ำเป็น ไมต่ ำยก่อนวยั อนั ควร เมอ่ื เกิด กำรเจบ็ ป่ วยสำมำรถกลบั คืนได้รวดเรว็ สำมำรถเข้ำถงึ บริกำรทำงกำรแพทยแ์ ละ สำธำรณสขุ ได้ คนที่มีร่ำงกำยแขง็ แรงจะไม่เจบ็ ป่ วยง่ำย

๒. มิติทำงจิตใจ มีจิตใจดี มีควำมสขุ ไม่เครียดและรจู้ กั วิธีจดั กำรกบั ควำมเครยี ด กำรวำดภำพเป็ นกำรผ่อนคลำยทำงด้ำนจิตใจท่ีสร้ำงสรรค์

๓. มิติทำงสงั คม มีกำรพงึ่ พำช่วยเหลือเกื้อกลู กนั อยรู่ ว่ มกนั ในสงั คมอย่ำงมีควำมสขุ มีส่ิงแวดล้อมและสภำพแวดล้อมท่ีดี มีอำชญำกรรมและควำมรนุ แรงน้อย กำรช่วยเหลือเก้ือกลู กนั ในสงั คมเป็ นหน้ำที่ของทุกคนในสงั คม

๔. มิติทำงสติปัญญำ หรอื จิตวิญญำณ มีจิตใจท่ีเปี่ ยมสขุ เข้ำถึงควำมดีงำม ถกู ต้อง มีจิตใจดี มีเมตตำกรณุ ำ และเข้ำใจสิ่งต่ำงๆ ท่ีเกิดขนึ้ อย่ำงมีเหตผุ ล กำรนัง่ สมำธิเป็ นกำรพฒั นำทำงด้ำนสติปัญญำ

ควำมหมำยของกำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพ กำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพ หมำยถึง กำรกำหนดแนวทำง วิธีกำรในกำรสร้ำงสุขภำพ ดูแลส่งเสริมสุขภำพล่วงหน้ำ โดยมีกำรประเมินภำวะสุขภำพ และวิเครำะหผ์ ลกำรประเมินภำวะสุขภำพ นำข้อมูลมำวำงแผน พฒั นำสุขภำพและกำหนดแนวทำงวิธีกำรพฒั นำสุขภำพ และ ก ำ ร ป ร ะ เ มิ น ผ ล เ พื่ อ ใ ห้ มี ส ภ ำ ว ะ สุ ข ภ ำ พ ท่ี ส ม บู ร ณ์ แ ข็ง แ ร ง ในทงั้ ๔ มิติ

สภำวะสขุ ภำพท่ีสมบรู ณ์แขง็ แรง ใน ๔ มิติ

ควำมสำคญั ของกำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพ ก ำ ร ที่ เ ร ำ อ ยู่ ใ น สัง ค ม อ ย่ ำ ง มี ค ว ำ ม สุ ข นั ้น ต้ อ ง มี สุ ข ภ ำ พ ด้ ำ น ร่ำงกำย จิตใจ สงั คม และปัญญำที่สมบูรณ์แขง็ แรง ซ่ึงสำมำรถทำได้ โดยทุกคนจะต้องดูแลรกั ษำและพฒั นำสุขภำพของตนเอง ครอบครวั รวมไปถึงเพ่ือนในโรงเรียนและในชุมชน โดยแต่ละบุคคลนัน้ ต้องมี ค ว ำ ม รู้ใ น ก ำ ร ดูแ ล สุ ข ภ ำ พ ต น เ อ ง เ พื่ อ ส ร้ ำ ง เ ส ริ ม สุ ข ภ ำ พ ใ ห้ ดี ก ำ ร วำงแผนพฒั นำสุขภำพของตนเองจึงมีควำมสำคญั อย่ำงย่ิงสำหรบั ทุก คนเพรำะกำรสร้ำงเสริมสขุ ภำพเพื่อให้มีควำมสมบูรณ์ทงั้ ด้ำนร่ำงกำย และจิตใจ

กำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพตนเอง ประกอบด้วยขนั้ ตอนกำรดำเนิ นงำนดงั นี้ ๑. กำรประเมินภำวะสขุ ภำพทำงกำย ๒. กำรประเมินภำวะสขุ ภำพทำงจิต ๓. กำรประเมินภำวะสขุ ภำพปัญญำ

กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงกำย กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงกำรแพทยใ์ นที่นี้จะกล่ำวเฉพำะภำวะของ รำ่ งกำยที่ควรได้รบั กำรตรวจประจำปี โดยเฉพำะผ้ใู หญ่ ได้แก่ กำรตรวจเลือด ควำมดนั เลือด กำรชงั่ น้ำหนักวดั ส่วนสงู

๑. การตรวจเลือด ๑.๑ ระดบั คอเลสเตอรอล (Cholesterol) ในเลือด ๑.๒ ระดบั ไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) ๑.๓ ระดบั เอชดีแอล (HDL, High-Density Lipoprotein) ๑.๔ ระดบั เอชดีแอล (LDL, Low-Density Lipoprptein)

๑. การตรวจเลือด ๑.๕ ระดบั น้ำตำลในเลือด (Glucose) ๑.๖ ระดบั กรดยรู ิกในเลือด (Uric Acid) ๑.๗ ควำมเขม้ ข้นของเมด็ เลือด (Hematocrit : Hct) ๑.๘ จำนวนเมด็ เลือดขำว (White Blood Cells)

๒. ควำมดนั เลือด โดยปกติคนเรำจะมีค่ำควำมดนั เลือดประมำณ ๑๒๐/๘๐ หรอื มำกน้อยกว่ำนี้เลก็ น้อย ๓. กำรชงั่ น้ำหนักและวดั ส่วนสูง

ค่ำดชั นีมวลกำย (Body Mass Index :BMI) ดชั นีมวลกำย = น้ำหนัก (กิโลกรมั ) (Body Mass Index) ส่วนสงู ๒ (เมตร) กำรแปลผล ดชั นีมวลกำย ๑๘.๕ แปลผล ผอม> ดชั นีมวลกำย ๑๘.๕ - ๒๒.๙ แปลผล ปกติ ดชั นีมวลกำย ๒๓ - ๒๔.๙ แปลผล น้ำหนักเกิน ดชั นีมวลกำย ๒๕ - ๒๙.๙ แปลผล อ้วนระดบั ๑ แปลผล อ้วนระดบั ๒ ดชั นีมวลกำย > ๓๐ สำหรบั กำรชงั ่ น้ำหนักและส่วนสูงนอกจำกจะเป็ นวิธีกำรประเมินภำวะสุขภำพทำง กำรแพทยแ์ ล้ว บุคคลทวั่ ไปยงั สำมำรถทำกำรประเมินด้วยตนเองได้เป็ นประจำ

กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงจิต กำรประเมินภำวะทำงจิตใจและอำรมณ์นัน้ สำมำรถประเมินได้ โดยใช้แบบ ประเมินซ่ึงมีหลำยแบบ เช่น แบบทดสอบควำมเครยี ด แบบวดั ควำมสขุ เป็นต้น

กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงสงั คม กำรประเมินภำวะสขุ ภำพทำงสงั คมนัน้ สำมำรถประเมินจำก สภำพควำมของเป็นอย่ทู ่ีดีของคนในสงั คม เช่น อำจใช้เกณฑก์ ำร ประเมินตำมตวั ชี้วดั ที่กำหนดไว้ เช่น สงั คมมีควำมปลอดภยั จำก อำชญำกรรมและควำมรนุ แรง

กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงปัญญำ ภำวะสุขภำพทำงปัญญำ หรือสุขภำพทำงจิตวิญญำณ หมำยถึง ควำมเข้ำใจสภำพควำมเป็ นจริง ควำมถกู ต้อง มีจิตใจดี มีควำมเมตตำกรณุ ำ และมีจิตใจที่เปี่ ยมสุข กำรประเมินภำวะสุขภำพ ทำงปัญญำ ใช้เกณฑก์ ำรประเมินได้จำกกำรท่ีประชำชนสำมำรถ ลด ละ เลิก อบำยมขุ และสำรเสพติด มีควำมสำมคั คี เอื้ออำทรเกื้อกลู กนั มีสติ และปัญญำ สำมำรถแก้ไขควำมขัดแย้งด้วยเหตุผลและสันติ วิ ธี ตลอดจน ยดึ มนั่ ในหลกั ศำสนำและด้ำนวฒั นธรรมท่ีดีงำมของชำติ

ปัญหำสุขภำพของวยั ร่นุ

สรปุ ปัญหำสขุ ภำพท่ีเกิดขึน้ ทำให้เกิดกำรสญู เสียชีวิตและค่ำใช้จ่ำยในกำรรกั ษำ พยำบำลเป็ นจำนวนมำก กำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพและกำรดแู ลสุขภำพตำม แผนที่กำหนดไว้ โดยเฉพำะในวยั เรียนและวยั รุ่น จึงเป็ นสิ่งท่ีทุกคนต้องให้ ควำมสำคญั เพ่ือทำให้มีสขุ ภำพและมีคณุ ภำพชีวิตท่ีดี ใช้ชีวิตได้อยำ่ งมีควำมสขุ