คู่มือ - ผู้นำนันทนาการ

กิจกรรมป้ันหุ่น วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพอ่ื ต้องการให้ผู้ปฏิบตั ิกิจกรรมเกิดความสามัคคีและความคดิ สรา้ งสรรค์ 2. เพ่อื ต้องการให้ผู้ปฏิบัติกิจกรรมเหน็ ความสำ�คัญของการเสียสละ อปุ กรณ์ ไม่มี ขัน้ ตอนการด�ำ เนินกิจกรรม 1. แบง่ ผเู้ ข้ารว่ มกจิ กรรมออกเป็นกลุ่ม ๆ ละประมาณ 8-10 คน 2. ให้คัดตัวแทนกลุ่มละ 1 คน มาอยู่กลางวงกลมเป็นหุ่น อีก 1 คน เป็นกรรมการ สมาชกิ ทเี่ หลือเป็นคนปนั้ หุ่น 3. เมื่อได้ยินสัญญาณเริ่ม ให้สมาชิกท่ีเป็นคนป้ันหุ้นวางแผนประดิษฐ์ท่าทาง ของห่นุ ตามแบบท่ผี ู้นำ�กจิ กรรมส่ัง เชน่ สัง่ ใหป้ ้นั ห่นุ ตัวตลก ผูท้ ี่เปน็ หนุ่ ไม่มสี ิทธโิ ต้แย้งใด ๆ ทง้ั ส้ิน ใหป้ ฏบิ ตั ติ ามคนปน้ั 4. เม่อื หมดเวลาให้กรรมการท่ีเตรยี มไว้ใหค้ ะแนน 5. ผู้นำ�กิจกรรมถามความรู้สึกของผู้ที่เป็นหุ่นว่ารู้สึกอย่างไร มีความสุขหรือไม่ เมอ่ื ต้องทนใหเ้ ขาปัน้ ตนเอง และถามผู้ท่ที �ำ หน้าทป่ี นั้ วา่ มีความรูส้ กึ อยา่ งไร เมื่อเปน็ ผ้ปู ั้นหุ่น 6. เปลี่ยนให้ผู้ท่ีเป็นหุ่นเลือกสมาชิกในกลุ่มที่เขาพอใจมาทำ�หน้าที่เป็นหุ่นแทน และเม่อื ได้ยนิ สัญญาณใหเ้ ร่ิมปั้นหุ่นใหม่ เมื่อหมดเวลาใหก้ รรมการเป็นผู้ให้คะแนน 7. ผู้นำ�กิจกรรมถามความรู้สึกของผู้ที่เคยเป็นคนปั้นแต่ขณะน้ีกลายมาเป็นหุ่น แทนว่ามีความรู้แตกต่างกันอย่างไร และถามความรู้สึกของคนที่เคยเป็นหุ่นเมื่อรอบที่แล้วและ ขณะนีเ้ ป็นผปู้ ัน้ วา่ รู้สึกอย่างไร 8. ผู้นำ�กิจกรรมให้สมาชิกช่วยกนั สรปุ ทไี่ ด้จากกจิ กรรมน้ี คู่มือผ้นู �ำ นนั ทนาการ 41

2. กจิ กรรมการละลายพฤตกิ รรม สรา้ งความคุ้นเคย เกมอะไรเอย่ วัตถุประสงค์ 1. เพ่อื ใหผ้ ้ปู ฏบิ ัตกิ จิ กรรมเกดิ ความสนกุ สนานร่วมกนั 2. เพ่อื สรา้ งความคุ้นเคยในหมู่สมาชกิ ผปู้ ฏิบัติกจิ กรรม 3. เพ่อื เป็นการละลายพฤติกรรมของผู้ปฏิบัตกิ ิจกรรม จ�ำ นวนผู้รว่ มกจิ กรรม ไม่จำ�กดั จ�ำ นวน แตต่ ้องจัดเป็นกลมุ่ ๆ ละประมาณ 10-15 คน อุปกรณ์ ไมม่ ี ข้นั ตอนการด�ำ เนนิ กิจกรรม 1. ผู้นำ�กิจกรรมให้แต่ละกลุ่มส่งตัวแทนมาถามปริศนาคำ�ทาย โดยขึ้นต้นว่า “อะไรเอ่ย” เสร็จแล้วให้กลุ่มอ่ืนเป็นผู้ตอบ เปลี่ยนหมุนเวยี นกันไปเรอื่ ย ๆ ประมาณ 2-3 รอบ 2. ผนู้ �ำ กจิ กรรมสรุปตามวัตถปุ ระสงค์ หมายเหตุ 1. ถ้ากลุ่มใดตอบถูก กลุ่มท่ีเป็นผู้ถามจะต้องเสียสมาชิกให้กลุ่มที่ตอบถูก ค�ำ ถามละ 1 คน 2. ถ้ากลุ่มใดตอบผิดก็ตรงกันข้าม กลุ่มที่ตอบผิดจะต้องเสียสมาชิกให้กลุ่มที่เป็น ฝ่ายถาม 1 คนเชน่ กัน ตวั อย่าง ภาพการเล่นเกมอะไรเอ่ย 42 คู่มอื ผ้นู ำ�นนั ทนาการ

3. กิจกรรมการระดมความคิด เกมหวย ก. ข. วตั ถุประสงค์ 1. เพือ่ ใหเ้ ห็นพฤตกิ รรมท่ีแท้จริงของมนุษยเ์ ม่ือมีผลประโยชนเ์ ข้ามาเกี่ยวขอ้ ง 2. ชีใ้ ห้เหน็ ผลเสยี ของการขาดความเช่อื มนั่ ในกลมุ่ 3. ตระหนักถึงความร่วมมือซ่ึงกันและกันโดยคำ�นึงถึงประโยชน์ของส่วนรวม มากกวา่ สว่ นตวั จ�ำ นวนผเู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรม ไมค่ วรเกนิ 60 คน ข้ันตอนการด�ำ เนนิ กิจกรรม 1. แบง่ กล่มุ ออกเป็น 4 กลมุ่ 2. แจกใบทายอกั ษร ก. ข. และใบรวมคะแนน 3. เร่ิมกิจกรรมโดยให้แต่ละกลุ่มทายอักษร ก. หรือ ข. โดยเขียนใส่กระดาษ แล้วนำ�มาส่งทีก่ รรมการ โดยมเี ง่ือนไขดังนี้ ถา้ ทกุ กลุ่มเลอื ก ก. (เสียกลมุ่ ละ 100) ถ้าเลอื ก ก. 3 กลุ่ม ข. 1 กลมุ่ (ก. ได้ 100, ข. เสีย 300) ถ้าเลอื ก ก. 2 กลุ่ม ข. 2 กลุม่ (ก. ได้ 200, ข. เสีย 200) ถ้าเลือก ก. 1 กลุม่ ข. 3 กลมุ่ (ก. ได้ 300, ข. เสยี 100) ถ้าทกุ กลมุ่ เลือก ข. (ได้กลุ่มละ 100) 4. ครง้ั ที่ 5 กรรมการจะเพิ่มคะแนนให้ 3 เทา่ ครงั้ ท่ี 8 กรรมการจะเพิม่ คะแนน ให้ 5 เท่า และคร้ังท่ี 10 กรรมการจะเพิ่มคะแนนให้ 10 เท่า และให้แต่ละกลุ่มส่งตัวแทน ออกมาพดู คุยกนั 1 นาที (ในรอบท่ี 5, รอบท่ี 8 และรอบที่ 10) 5. เฉลย่ี ผลแตล่ ะครง้ั ทท่ี ายอกั ษรแลว้ รวมคะแนน กรรมการอาจถามความคบื หนา้ ของคะแนนเปน็ ระยะ ๆ 6. ทายอกั ษรจนครบ 10 ครั้ง แลว้ รวมคะแนนท้ังหมด แนวทางสรปุ กิจกรรม เปิดโอกาสให้ตัวแทนกลุ่มพูดและซักถามเต็มท่ี และสรุปให้เห็นถึงพฤติกรรมที่แท้จริง ของมนุษย์เม่ือมีผลประโยชน์เข้ามาเก่ียวข้อง ชี้ให้เห็นผลเสียของการขาดความเชื่อม่ันในกลุ่ม และใหต้ ระหนักถงึ ความรว่ มมอื ซึ่งกันและกันโดยค�ำ นึงถึงประโยชน์ของส่วนรวมมากกวา่ สว่ นตน ค่มู ือผูน้ ำ�นันทนาการ 43

4. กจิ กรรมการฝึกการท�ำ งานเป็นทีม เกมรวมกนั เราอยู่ วัตถปุ ระสงค์ 1. เพือ่ ใหผ้ ูป้ ฏิบัตกิ จิ กรรมเกิดความสนุกสนานร่วมกัน 2. เพอ่ื สรา้ งความคนุ้ เคยในหมู่สมาชกิ ผู้ปฏิบตั ิกจิ กรรม 3. เพอื่ ฝกึ การท�ำ งานรว่ มกันเปน็ หมูค่ ณะใหแ้ กผ่ ูป้ ฏบิ ตั กิ จิ กรรม จ�ำ นวนผ้รู ่วมกิจกรรม แบง่ ผู้เข้ารว่ มกจิ กรรมออกเปน็ กลุ่ม ๆ ละ 10-20 คน สถานท่ี ห้องประชุม/สนาม อปุ กรณ์ กระดาษหนงั สอื พมิ พก์ ลุ่มละ 1 แผ่น ระยะเวลาทใี่ ช้ ประมาณ 5-10 นาที ข้นั ตอนการด�ำ เนินกิจกรรม 1. ใหส้ มาชกิ นั่งรวมกันเปน็ กล่มุ โดยมกี ระดาษหนังสอื พิมพ์วางอย่ตู รงกลาง 2. ผู้นำ�กิจกรรมส่ังให้สมาชิกทุกคนเข้าไปยืนบนกระดาษหนังสือพิมพ์แผ่นน้ัน ให้ได้ภายในเวลา 30 วินาที 3. ผู้นำ�กิจกรรมสั่งให้พับกระดาษหนังสือพิมพ์คร่ึงหน่ึง แล้วให้สมาชิกทุกคน ในกลุ่มพากันเข้าไปยืนบนกระดาษน้ันให้ได้ภายในเวลา 1 นาที 4. ผู้นำ�กิจกรรมสั่งให้พับกระดาษหนังสือพิมพ์อีกคร่ึงหนึ่ง แล้วพากันเข้าไปยืน บนกระดาษนั้นใหไ้ ด้ ทำ�เช่นนไี้ ปเร่อื ย ๆ จนสามารถหากลุ่มท่ชี นะได้ 5. ผู้นำ�กจิ กรรมสรปุ กจิ กรรมตามวัตถุประสงค์ ตวั อยา่ ง ภาพการเล่นเกมรวมกันเราอยู่ 44 คมู่ ือผู้นำ�นันทนาการ

เกมยิงกลุม่ วตั ถุประสงค์ 1. เพอ่ื ใหผ้ ปู้ ฏิบตั ิกจิ กรรมเกดิ ความสนุกสนานร่วมกนั 2. เพอ่ื สรา้ งความคุ้นเคยในหม่สู มาชิกของผปู้ ฏบิ ัติกจิ กรรม 3. เพ่ือฝึกการทำ�งานเปน็ กลุม่ หรือเปน็ ทีมแกผ่ ปู้ ฏบิ ตั กิ จิ กรรม จ�ำ นวนผู้ร่วมกิจกรรม ไมจ่ ำ�กัดจ�ำ นวน สถานท่ี หอ้ งประชมุ /สนาม อุปกรณ์ ไม่มี ระยะเวลาทใ่ี ช้ ประมาณ 5-10 นาที ขัน้ ตอนการด�ำ เนนิ กิจกรรม 1. ให้สมาชกิ น่งั เปน็ วงกลม โดยจับมอื กันไว้ (ไมต่ ้องไขวม้ อื ) 2. ผู้นำ�กิจกรรมใช้มือขวาชี้ไปท่ีกลุ่มใด ให้กลุ่มน้ันชูมือขึ้นพร้อมกันและส่งเสียง “เฮ”้ ดงั ๆ สัน้ ๆ ครั้งเดียว 3. ผนู้ �ำ กจิ กรรมใชม้ อื ซา้ ยชไ้ี ปทก่ี ลมุ่ ใด ใหก้ ลมุ่ นน้ั นง่ั เฉย ๆ ไมย่ กมอื ไมส่ ง่ เสยี งดงั 4. กลมุ่ ใดท�ำ ผิดใหอ้ อกจากการแขง่ ขนั 5. ผูน้ ำ�กิจกรรมหาวธิ ที ดสอบจนเหลอื กลมุ่ สุดท้ายทีช่ นะ คมู่ อื ผูน้ ำ�นันทนาการ 45

5. เกมการฝึกการยอมรบั เกมไมจ้ มิ้ ฟนั วัตถปุ ระสงค์ 1. เพอื่ ให้ผปู้ ฏิบัตกิ ิจกรรมเกดิ ความสนกุ สนานร่วมกนั 2. เพอ่ื สร้างความคนุ้ เคยในหมคู่ ณะสมาชิกผปู้ ฏบิ ตั กิ จิ กรรม 3. เพือ่ ฝกึ ทักษะในการแสดงความคิดเหน็ และเกดิ การยอมรับรว่ มกัน จ�ำ นวนผู้รว่ มกจิ กรรม แบ่งผ้เู ข้าร่วมกจิ กรรมเป็นกลมุ่ ๆ ละ 7-10 คน สถานที่ หอ้ งประชมุ /สนาม อปุ กรณ์ กระดาษ, ดินสอ ระยะเวลาทีใ่ ช้ ประมาณ 5-10 นาที ขนั้ ตอนการดำ�เนินกจิ กรรม 1. ให้สมาชิกแต่ละกลุ่มเขียนประโยชน์ของไม้จิ้มฟันลงในกระดาษให้มากที่สุด ภายในเวลา 1 นาที โดยให้เขยี นคำ�ละ 1 พยางค์เทา่ กัน เช่น แคะ, จม้ิ เป็นตน้ 2. ผู้นำ�กิจกรรมให้ตัวแทนกลุ่มออกมาเสนอประโยชน์ของไม้จ้ิมฟัน และกลุ่มใด ไดม้ ากกว่าทีส่ ดุ เปน็ กล่มุ ท่ชี นะ 3. ผนู้ �ำ กิจกรรมสรุปตามวัตถุประสงค์ 46 คมู่ ือผู้น�ำ นนั ทนาการ

เกมโลโก้ของฉนั วตั ถุประสงค์ 1. เพ่ือสรา้ งความคนุ้ เคยและเกดิ ความสนุกสนานในหมสู่ มาชิกผู้เข้าร่วมกิจกรรม 2. เพ่ือฝกึ การยอมรับในหมู่ผู้เขา้ ร่วมกิจกรรม จำ�นวนผรู้ ่วมกิจกรรม แบ่งออกเป็นกลมุ่ ๆ ละ 7-10 คน สถานที่ ห้องประชุม/สนาม อุปกรณ์ กระดาษ, ดินสอ ตามจ�ำ นวนผเู้ ขา้ ร่วมกิจกรรม ระยะเวลาท่ีใช้ ประมาณ 5-10 นาที ขั้นตอนการด�ำ เนนิ กิจกรรม 1. ผ้นู �ำ กจิ กรรมให้สมาชิกทุกคนออกแบบโลโก้เปน็ ของตัวเอง 2. ผู้นำ�กิจกรรมสั่งให้สมาชิกแต่ละกลุ่มนำ�โลโก้มารวมกันเป็นกลุ่ม ๆ แล้ว พยายามประสานโลโกข้ องทุกคนใหเ้ ป็นโลโกข้ องกลุ่มให้ได้ 3. ผ้นู ำ�กิจกรรมส่งั ให้แต่ละกล่มุ ส่งตัวแทนออกมาบรรยายถึงท่มี าของวัตถุประสงค์ ของกลุ่มวา่ มีความสัมพนั ธ์กับโลโก้ใหม่นอ้ี ย่างไร 4. ผนู้ ำ�กจิ กรรมสรปุ วตั ถปุ ระสงค์ คมู่ อื ผู้นำ�นันทนาการ 47

6. เกมฝกึ การสังเกตและการแกป้ ญั หา เกมห่วงสามัคคี วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพือ่ ฝึกให้ผู้เข้าร่วมกจิ กรรมเกิดการสังเกตและการแกป้ ัญหา 2. เพอ่ื สรา้ งความคุน้ เคยในหมสู่ มาชกิ ผเู้ ขา้ ร่วมกิจกรรม จ�ำ นวนผู้รว่ มกิจกรรม แบง่ ผู้เข้ารว่ มกจิ กรรมออกเปน็ กลุ่ม ๆ ละ 10-15 คน สถานท่ี หอ้ งประชุม/สนาม อปุ กรณ์ ยางในรถจกั รยาน จ�ำ นวน 1 เส้น ตอ่ 1 กลุ่ม ระยะเวลาทใ่ี ช้ ประมาณ 10-20 นาที ขั้นตอนการด�ำ เนนิ กิจกรรม 1. ผ้นู ำ�กิจกรรมให้สมาชิกแตล่ ะกลมุ่ ยนื เปน็ แถวตอน 2. ผู้นำ�กิจกรรมให้แต่ละกลุ่มจับมือต่อ ๆ กัน โดยคนแรกใช้มือถือห่วงยาง ในรถจกั รยาน 3. ผู้นำ�กิจกรรมให้แต่ละกลุ่มพยายามให้ห่วงยางลอดตัวเอง โดยมือต้องไม่หลุด ออกจากกนั แลว้ สง่ ตอ่ ไปใหค้ นถดั ไป สง่ ต่อไปเรอ่ื ย ๆ จนครบทุกคน กลมุ่ ไหนเสร็จกอ่ นกลุม่ นัน้ เป็นฝ่ายชนะ 4. ผ้นู �ำ กิจกรรมสรปุ ตามวตั ถุประสงค์ ตัวอย่าง ภาพการเล่นเกมห่วงสามคั คี 48 คูม่ อื ผนู้ ำ�นันทนาการ

7. เกมฝึกระดมสมองในการแกป้ ญั หาและใชเ้ หตุผล เกมสร้างโลกใหม่ วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพื่อฝกึ ระดมสมองในการแกไ้ ขปญั หาและใช้เหตุผล 2. เพอ่ื สรา้ งความคนุ้ เคยในหมูส่ มาชกิ ผ้เู ข้ารว่ มกจิ กรรม 3. เพื่อฝึกทกั ษะในการทำ�งานเปน็ ทีมใหก้ บั ผเู้ ขา้ รว่ มกิจกรรม จ�ำ นวนผรู้ ว่ มกจิ กรรม แบง่ ผูเ้ ข้าร่วมกจิ กรรมออกเปน็ กลุ่ม ๆ ละ 7-10 คน สถานที่ หอ้ งประชุม/สนาม อปุ กรณ์ ไม่มี ระยะเวลาท่ีใช้ ประมาณ 20-30 นาที ขน้ั ตอนการดำ�เนนิ กจิ กรรม 1. ผ้นู �ำ กจิ กรรมใหส้ มาชิกนง่ั เป็นวงกลมในกล่มุ ของตน 2. ผู้นำ�กิจกรรมให้แต่ละกลุ่มช่วยกันแก้ปัญหาท่ีผู้นำ�กิจกรรมให้ภายในเวลา 5 นาที ปัญหาโจทย์ ค.ศ. 2005 ถึงคราวโลกจะแตก มีมนุษย์รอดตายเพียง 5 คน คือ แพทย์ พระ นักวิทยาศาสตร์ วิศวกร และนางสาวไทย แต่มียานอวกาศอยู่เพียงลำ�เดียวบรรจุได้เพียง 3 คน จะเดนิ ทางไปดาวดวงอื่นเพอ่ื สรา้ งโลกใหม่ ค�ำ สง่ั ให้แต่ละกล่มุ ชว่ ยกันคดิ ว่าจะเอาใครไปบ้าง เพียง 3 คนเท่านั้น 3. ผนู้ �ำ กจิ กรรมใหแ้ ต่ละกลุม่ ส่งตัวแทนออกมาน�ำ เสนอ 4. ผูน้ ำ�กจิ กรรมสรุปตามวตั ถุประสงค์ ตวั อยา่ ง ภาพการเลน่ เกมสร้างโลกใหม่ คู่มือผนู้ ำ�นันทนาการ 49

8. การฝกึ การยอมรบั เกมสตั ว์ทฉ่ี ันอยากเปน็ วัตถปุ ระสงค์ 1. เพ่อื ฝึกระดมสมองในการคน้ หาเหตุผล 2. เพอื่ สร้างความคนุ้ เคยในหม่สู มาชกิ 3. เพื่อฝกึ การคน้ หาเหตผุ ลและการใช้เหตผุ ล จำ�นวนผรู้ ่วมกิจกรรม แบง่ ผู้เข้าร่วมกิจกรรมออกเป็นกลุ่ม ๆ ละ 7-10 คน สถานท่ี ห้องประชมุ /สนาม อปุ กรณ์ ไม่มี ระยะเวลาทใี่ ช้ ประมาณ 20-30 นาที ข้นั ตอนการด�ำ เนนิ กิจกรรม 1. ผู้นำ�กิจกรรมให้สมาชิกเลือกว่า ตัวเองอยากเป็นสัตว์อะไรใน 4 ชนิดท่ีกำ�หนด ใหโ้ ดยให้เลือกคนละ 1 ชนดิ เท่านน้ั 2. สมาชิกเลอื กแล้วใหร้ วมกลุ่มตามสัตว์ท่ีเลอื กไว้ (ใหค้ นที่เลือกสัตว์ชนดิ เดยี วกัน รวมอยดู่ ว้ ยกนั ) 3. ใหส้ รุปประเด็นในการเขา้ กลุ่มดงั น้ี 3.1 หาเหตุผลว่า ทำ�ไมจึงเลอื กเป็นสัตวช์ นดิ นี้ 3.2 หาเหตผุ ลว่า ทำ�ไมไม่เลือกสัตว์ 3 ชนดิ ทเ่ี หลือ 4. ใหส้ ่งตวั แทนกล่มุ ออกมาน�ำ เสนอผลงาน 5. ผู้นำ�กจิ กรรมสรุปตามวตั ถุประสงค์ ตัวอยา่ ง ภาพเกมสตั วท์ ฉี่ ันอยากเป็น 50 คู่มอื ผนู้ ำ�นนั ทนาการ

เอกสารอ้างอิง พลศึกษา, กรม. (2553). คู่มือผู้นำ�นันทนาการ. กรุงเทพ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตร แห่งประเทศไทย จำ�กัด. คู่มอื ผูน้ �ำ นนั ทนาการ 51

52 คมู่ ือผ้นู ำ�นนั ทนาการ

บทที่ 3 ก ารเป็นผู้นำ�เกม ความร้เู บือ้ งต้นเก่ียวกบั เกม เกม เป็นกจิ กรรมที่เด็กไดเ้ คลือ่ นไหวร่างกายและเปน็ การเล่นที่ดจี ะตอ้ งได้รบั การอธิบาย แนะนำ� และสาธิตให้เด็กยอมรับเพ่ือให้เกิดความเข้าใจในการเล่นอย่างถูกวิธี ยอมปฏิบัติตาม กฎ กติกาและร่วมเล่นกันอย่างมีระเบียบแบบแผน แต่ที่สำ�คัญคือ การเล่นเกมต้องทำ�ให้เด็ก เกิดความสนุกสนาน ร่าเริง และช่วยเสริมสร้างสุขภาพทางร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสังคม ไปพร้อม ๆ กนั ด้วย เกม เป็นกิจกรรมที่นำ�มาใช้เพ่ือความสนุกร่ืนเริง ผ่อนคลายอารมณ์ เป็นกิจกรรมนอก แบบท่ีสามารถนำ�มาประยุกต์ดัดแปลงใช้ให้เหมาะกับโอกาส เวลา หรือช่วงจังหวะที่อำ�นวยให้ ซ่ึงกิจกรรมนั้น ๆ สามารถนำ�มาประยุกต์ดัดแปลงจัดให้ผู้เรียนได้มีการแสดงออก โดยมุ่งหมาย เพ่ือให้เกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน ตลอดจนได้รับทักษะต่าง ๆ ที่สามารถนำ�ไปสู่การพัฒนา ในดา้ นตา่ ง ๆ ท้งั ดา้ นร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สงั คม และสตปิ ัญญา ความหมายของเกม เกม หมายถึง กิจกรรมการเล่นที่มีกฎ กติกาง่าย ๆ ไม่สลับซับซ้อน สามารถ เปลี่ยนแปลงได้ตามความเหมาะสม เพื่อให้เข้ากับสถานการณ์หรือส่ิงแวดล้อมนั้น ๆ โดยมี จดุ ประสงค์เพ่อื ความสนุกสนานเพลดิ เพลนิ จดุ ประสงค์ของการเล่นเกม 1. เพ่ือให้เกิดความสนุกสนาน รา่ เรงิ ผ่อนคลายความตึงเครียด 2. เพื่อสง่ เสรมิ สขุ ภาพทางด้านรา่ งกาย จติ ใจ อารมณ์ สติปัญญา และสังคม 3. เพ่อื ปลกู ฝังใหเ้ ดก็ เกดิ การยอมรบั ในกฎ กตกิ า และความสามารถของผู้อื่น 4. เพือ่ ฝึกใหร้ จู้ กั การเล่นและการท�ำ งานเปน็ หมคู่ ณะ 5. เพื่อฝึกใหร้ ้จู ักการแกป้ ญั หาเฉพาะหน้า 6. เพอ่ื เสรมิ สร้างให้มีคณุ ลกั ษณะเป็นผู้นำ�-ผ้ตู ามท่ดี ี 7. เพอ่ื ฝกึ ให้เด็กรู้จักเลน่ และคดิ อยา่ งสร้างสรรค์ 8. เพอื่ ฝกึ ทกั ษะอนั เปน็ พ้ืนฐานของการเล่นกีฬาใหญ่ คูม่ ือผู้นำ�นันทนาการ 53

ซง่ึ ตรงกับ จรนิ ทร์ ธานีรัตน์ (2524 : 1-2) ไดใ้ หจ้ ุดมุง่ หมายไว้ว่า 1. เพื่อสนองความต้องการตามธรรมชาติของเด็กและเยาวชน เพราะเด็กต้องการ การเคลอ่ื นไหวและต้องการแสดงออก 2. เพื่อวางรากฐานเบอื้ งตน้ ของการเคลือ่ นไหวของส่วนตา่ ง ๆ ของรา่ งกาย 3. เพ่ือสง่ เสริมใหม้ ีความร้คู วามเข้าใจเก่ียวกบั วิธีการเลน่ เข้าใจกตกิ า 4. เพอ่ื ปลูกฝงั ความมนี ้ำ�ใจเป็นนักกฬี า รแู้ พ้ รชู้ นะ รู้อภัย มรี ะเบียบวินยั ในการเลน่ 5. เพ่ือส่งเสริมให้รูจ้ กั การใช้เวลาวา่ งใหเ้ กิดประโยชน์ 6. เพื่อใชเ้ ป็นกจิ กรรมทดแทนเมื่อไม่สามารถเลน่ กีฬาใหญ่ ๆ ได้ ความสำ�คัญของเกม 1. ทำ�ให้มีจิตใจสดช่ืน แจ่มใส เบิกบาน สนุกสนาน ร่าเริง และสมองปลอดโปร่ง ไมเ่ คร่งเครียด 2. ทำ�ใหร้ า่ งกายแข็งแรง มีสมรรถภาพทีด่ ี 3. มีอารมณ์มนั่ คง และสามารถปรับตวั เขา้ กบั สังคมได้ 4. ทำ�ให้เกิดความเช่ือมั่นในตนเอง กล้าแสดงออกในทางที่ถูกต้อง และอยู่ร่วมกับ ผู้อ่นื ไดอ้ ย่างสันติสุข 5. ทำ�ให้เกิดการกระตุ้นด้านปฏิภาณ ไหวพริบในการเล่น คิดอย่างสร้างสรรค์และ แก้ปัญหาเฉพาะหนา้ ได้ดี 6. ท�ำ ใหเ้ กดิ พัฒนาการดา้ นภาวะผนู้ ำ�และเป็นผ้ตู ามทด่ี ี 7. ทำ�ให้เกดิ การช่ืนชอบและช่ืนชมในภูมิปัญญาไทย วัฒนธรรม และประเพณีท้องถน่ิ 8. ทำ�ให้เกิดทกั ษะพน้ื ฐานทด่ี ที สี่ ามารถน�ำ ไปใช้ในการเล่นกฬี าใหญ่ไดด้ ี ประโยชน์ของเกม ประโยชน์ของการเล่นเกม ก่อให้เกิดประโยชน์ในด้านต่าง ๆ หลายด้าน ได้แก่ ร่างกาย อารมณ์ สังคม และจติ ใจ ดังน้ี 1. สรา้ งความสนกุ สนาน ผ่อนคลายความตึงเครยี ด 2. เสรมิ สรา้ งทักษะการปรับตัวในการมีส่วนร่วมในการปฏิบตั กิ ิจกรรมร่วมกัน 3. สง่ เสริมการเคล่ือนไหวทางรา่ งกายทีถ่ กู ตอ้ ง 4. เสริมสร้างทกั ษะทางการกีฬา ทำ�ให้รา่ งกายแขง็ แรง 5. ช่วยส่งเสรมิ และพัฒนาสมองในดา้ นไหวพริบ การแกป้ ัญหาเฉพาะหน้า 6. ชว่ ยสง่ เสรมิ คุณธรรม จรยิ ธรรม โดยการเล่นตามกฎ กตกิ า 7. สร้างแรงจงู ใจ กระตุ้นในดา้ นการเตรยี มความพร้อมของรา่ งกายและสมอง 8. เสริมสร้างสมั พนั ธภาพในสังคม 54 คูม่ อื ผู้นำ�นันทนาการ

9. ครสู ามารถน�ำ วธิ กี ารเลน่ มาใชใ้ นการน�ำ เขา้ สบู่ ทเรยี น หรอื ประกอบการเรยี นวชิ าตา่ ง ๆ เพอื่ เป็นแรงกระตุ้นเสรมิ สร้างความเข้าใจวิชาต่าง ๆ ให้งา่ ยขนึ้ (นภพร ทัศนัยนา, 2538 : 12) ดว้ ยเหตนุ ้ี การใชเ้ กมประกอบการเรยี นการสอนในวชิ าหรอื กจิ กรรมตา่ ง ๆ จงึ มคี วามจ�ำ เปน็ เพือ่ ให้เกิดการพฒั นาทางรา่ งกาย จิตใจ อารมณ์ และสงั คมตอ่ ไป (จรนิ ทร์ ธานรี ตั น,์ 2524 : 1-2) ลักษณะของเกม เกม เป็นกิจกรรมท่ีผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติหรือมีส่วนร่วมในลักษณะบรรยากาศของ การแข่งขันแทรกอยู่ด้วย โดยอาจแข่งขันกับตัวเอง แข่งกับเวลา หรือแข่งขันกับบุคคลอ่ืน ภายใต้กติกาหรือเงื่อนไขที่วางไว้ กิจกรรมท่ีจัดจะทำ�ให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ในสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ตามวัตถุประสงค์ที่กำ�หนดไว้ เช่น การสื่อความหมาย การทำ�งานร่วมกัน การสร้างความเข้าใจ ในตนเองและผู้อ่ืน การเลือกใช้กิจกรรมใดนั้นข้ึนอยู่กับวัตถุประสงค์ท่ีต้องการให้ผู้เรียนเกิด การเรียนรู้ ดังนั้น ครูผู้สอนต้องมีความเข้าใจในวัตถุประสงค์ให้ชัดเจนเสียก่อนท่ีจะนำ�เกมต่าง ๆ มาใช้ ลกั ษณะทัว่ ไปโดยสรุปของเกม มดี งั น้ี 1. มีจุดมุ่งหมายหรือวัตถุประสงค์ ซึ่งจุดมุ่งหมายหรือวัตถุประสงค์ของเกมต่าง ๆ แตล่ ะเกมจะแตกต่างกันออกไป 2. มจี ดุ เรมิ่ ตน้ และจุดส้ินสดุ ในระยะเวลาส้ัน ๆ 3. เกม บางเกมมีลักษณะการเล่นท่ีต้องอาศัยบริเวณท่ีว่างและกำ�หนดขอบเขต ที่แน่นอน 4. มีกติกา กติกาของเกมช่วยให้ผู้เรียนรู้ถึงวิธีเล่นและการปฏิบัติตนในการมีส่วนร่วม แตล่ ะเกม 5. เกม เป็นการเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้มีส่วนร่วม การมีส่วนร่วม หมายถึง การท่ี ทุกคนจะได้สนุกร่วมกัน พร้อมทั้งได้รับสาระและข้อคิดจากเกมน้ัน ๆ (นภพร ทัศนัยนา, 2538: 11-12) ประเภทของเกม มอี ยู่หลายลกั ษณะขนึ้ อยกู่ บั วิธกี ารจดั เชน่ ศกั ดิ์ อินพริ ุด (2539 : 4-7) ได้จดั ประเภทของเกมไว้หลายประเภท ดงั นี้ ถา้ แบ่งตามสถานที่จดั แบ่งออกเปน็ 2 ประเภท คือ 1. เกมในร่ม (Indoor Games) หมายถึง เกมท่ีใช้กิจกรรมการเคล่ือนไหวเล็กน้อย และสามารถจดั ในพนื้ ที่หรือบริเวณแคบ ๆ ได้ เชน่ จดั ในห้องเรียน หอ้ งประชุม เป็นตน้ 2. เกมกลางแจง้ (Outdoor Games) เกมทใ่ี ชก้ จิ กรรมการเคลอ่ื นไหวมาก ๆ ตอ้ งการ พน้ื ท่ี หรอื สนามในการจัดกว้าง ๆ ไมส่ ามารถจัดในท่ีแคบได้ คู่มอื ผู้น�ำ นนั ทนาการ 55

ถ้าแบ่งตามลกั ษณะของเกม แบง่ ออกเปน็ 2 ประเภท คอื 1. เกมเบ็ดเตล็ด (Low Organized Games) หมายถึง กิจกรรมการเล่นสั้น ๆ ง่าย ๆ มีกฎ กติกาไม่มาก ไม่สลับซับซ้อน และกติกาสามารถยืดหยุ่นได้ตามสถานการณ์ และสง่ิ แวดล้อมไดแ้ บง่ ออกเป็น 11 ประเภท คือ 1.1 เกมเล่นเปน็ นยิ าย (Story Play Games) 1.2 เกมเลียนแบบ (Imitation or Mimetic Games) 1.3 เกมทม่ี จี ุดหมายหรือชงิ ทห่ี มาย (Goal Game or It Games) 1.4 เกมหนีไล่จบั หรอื หนีไลแ่ ตะ (Tag Game or Hunting Games) 1.5 เกมแข่งขันเปน็ รายบุคคล (Individual Games) 1.6 เกมแขง่ ขันเป็นทมี (Team Games) 1.7 เกมแข่งขันแบบผลดั (Relay Games) 1.8 เกมทดสอบประสาท (Sense Games) 1.9 เกมทดสอบ (Test Games) 1.10 เกมท่ีใชจ้ งั หวะหรอื เสียงเพลงประกอบ (Singing Games) 1.11 เกมเงียบ (Quiet Games) 2. เกมนำ� (Lead-up Games) หมายถงึ กจิ กรรมท่ีมีกฎ กติกามากกวา่ เกมเบด็ เตลด็ โดยมีจดุ ม่งุ หมายเพือ่ ฝกึ ทักษะพืน้ ฐานการเรยี นรู้ กฎ กติกาของกรีฑา และกฬี าประเภทต่าง ๆ เกมเล่นเป็นนยิ าย (Story Play Games) เกมเล่นเป็นนิยาย คือ เป็นเกมท่มี ีวิธีเล่นคล้ายคลึงและเหมือนกับการเล่นเกมประเภท เลียนแบบ ซ่ึงเหมาะสมกับผู้เล่นระดับช้ันเด็กเล็ก ชั้นอนุบาล ช้ันประถมศึกษาตอนต้นมากกว่า ผู้เล่นระดับอื่น วิธีการเล่นที่สำ�คัญคือ ผู้นำ�เกมเป็นผู้ท่ีมีบทบาทมาก จะต้องศึกษาค้นคว้าหา นิทานหรือนิยายมาเล่นให้ผู้เล่นฟัง แล้วให้ผู้เล่นปฏิบัติหรือแสดงท่าทาง (Action) ประกอบ การเล่นตามท่ีผู้นำ�เกมเล่ามาต้ังแต่การเร่ิมต้นจนจบนิทานน้ัน เป็นเกมการเล่นที่ทำ�ให้ผู้เล่น ได้เคล่อื นไหวปอด หัวใจ ระบบประสาท ได้ทำ�งานประสานสมั พนั ธก์ ัน ได้ออกก�ำ ลังกาย มคี วาม สนุกสนานเพลิดเพลิน ผ่อนคลายความเครียด มีความพึงพอใจ ช่วยพัฒนาคุณค่าทางด้านสังคม อารมณ์ จิตใจ และสติปัญญาให้กับผู้เล่น แต่ส่ิงสำ�คัญที่ผู้นำ�เกมจะต้องคำ�นึงคือ การเลือก นิทานหรือนิยายที่จะนำ�มาเล่าเพื่อให้ผู้เล่นได้เล่นและปฏิบัติตามน้ัน จะต้องเป็นนิทานหรือ นิยายท่ีส่งเสริมความคิดริเร่ิมสร้างสรรค์ สนุกสนาน ต่ืนเต้น เร้าใจ ท้าทาย ผู้เล่นได้เคลื่อนไหว และได้บริหารส่วนต่าง ๆ ของร่างกายทำ�ให้ร่างกายเจริญเติบโต มีความแข็งแรงสมบูรณ์ คลอ่ งแคลว่ วอ่ งไวและมีประสิทธิภาพในการท�ำ งาน 56 คมู่ ือผนู้ �ำ นันทนาการ

จุดมงุ่ หมายของการเลน่ เกมเป็นนิยายท่ีสำ�คัญ มดี ังน้ี 1. เพ่ือสง่ เสริมใหผ้ ูเ้ ล่นมีทักษะการเคลอื่ นไหวทีถ่ ูกต้อง 2. เพ่ือส่งเสริมใหผ้ เู้ ลน่ ไดอ้ อกกำ�ลงั กายและบรหิ ารสว่ นต่าง ๆ ของร่างกาย 3. เพื่อส่งเสริมให้ผู้เล่นมีทักษะกลไกและความสัมพันธ์ระหว่างระบบประสาทและ กลา้ มเน้อื 4. เพือ่ สง่ เสริมให้ผู้เล่นมีความคิดรเิ รม่ิ สร้างสรรค์ กลา้ แสดงออก 5. เพื่อให้ผู้เล่นมีความสนุกสนานเพลิดเพลิน ผ่อนคลายความเครียด และมีความ พงึ พอใจ 6. เพื่อพัฒนาส่งเสริมและปลูกฝังคุณค่าทางด้านสังคม จิตใจ อารมณ์ จริยธรรม และสติปัญญาใหก้ บั ผูเ้ ลน่ คูม่ ือผู้นำ�นันทนาการ 57

ตวั อยา่ งเกมเลน่ เปน็ นยิ าย แมม่ ดใจรา้ ย จุดม่งุ หมาย 1. เพ่อื ใหเ้ ด็กไดร้ ับความสนกุ สนาน 2. เพื่อใหเ้ ด็กได้ออกก�ำ ลงั กาย 3. เพอ่ื ให้เด็กได้เกดิ ความคลอ่ งแคล่ววอ่ งไว วธิ ีการเล่น 1. ครใู หเ้ ดก็ นอนหงายเรยี งกันเป็นแถว โดยเหยยี ดมือทัง้ 2 ข้างขน้ึ 2. ครูเล่านิทาน มีแม่มดใจร้ายคนหนึ่งตาบอดเดินทางไปไหนไม่ได้เพราะมองไม่เห็น แต่แม่มดคนนี้มีไม้กวาดวิเศษเป็นเคร่ืองนำ�ทาง ก่อนแม่มดจะเดินทางเขาก็เอาไม้กวาดวิเศษ นำ�ไปข้างหน้า เม่ือไม้กวาดเจออะไรส่ิงของน้ันก็จะขาดเป็นทาง ทำ�ให้แม่มดเดินทางไปไหน มาไหนได้ 3. ครูอธิบายว่า ครูจะเป็นแม่มดตนนั้น ครูก็ทำ�ท่าถือไม้กวาดและหลับตา ถ้าครู เดินผ่านทางขาของนักเรียนให้นักเรียนยกขาข้ึน ถ้าผ่านมือให้ยกมือขึ้น ถ้าผ่านหัวให้ยกตัวขึ้น ไม่เชน่ นนั้ ขา แขน หรอื หัวจะขาด 4. ครูทำ�ท่าเป็นแม่มดเดินผ่านขาเด็กช้า ๆ ทีละคน เด็กนักเรียนก็จะยกขาข้ึน เมื่อมี ไม้กวาดผ่าน แล้วครูก็เดินอ้อมผ่านทางแขน นักเรียนก็จะยกแขนข้ึน เมื่อนักเรียนเข้าใจมากข้ึน ครูก็จะเดนิ เรว็ ข้นึ 5. ครูก็บอกว่าแมม่ ดจะวง่ิ แลว้ นะ ครูก็ว่ิงผา่ นเดก็ กจ็ ะยกขา แขน และหัวอย่างรวดเรว็ 6. ครูอธิบายว่าแม่มดไปพบรถมอเตอร์ไซค์อยู่คันหนึ่ง แม่มดก็ขับรถมอเตอร์ไซค์ ครูทำ�ท่าขับรถมอเตอร์ไซค์ (ข่ีไม้กวาด) แล้วเอาไม้กวาดว่ิงอย่างรวดเร็ว ทำ�เสียงรถมอเตอร์ไซค์ วง่ิ ผา่ นเด็ก 7. ครูเคลื่อนที่เร็วบ้าง ช้าบ้าง เพ่ือให้เด็กได้เคลื่อนไหวร่างกายตามจังหวะท่ี ไม้กวาดผ่าน 58 คู่มือผู้นำ�นันทนาการ

ค่มู ือผ้นู ำ�นนั ทนาการ 59

เกมเลียนแบบ (Imitative or Mimetic Games) เกมเลียนแบบ เป็นเกมประเภทหน่ึงที่มีความสำ�คัญและเหมาะสมกับผู้เล่นช้ันเด็กเล็ก ช้ันอนุบาล และชั้นประถมศึกษาตอนต้นเพราะเป็นเกมท่ีตรงกับความต้องการตามธรรมชาติ ของผู้เล่นและเป็นเกมที่มีวิธีการเล่นง่าย ๆ เกมประเภทนี้ผู้นำ�เกมเป็นผู้ที่มีบทบาทสำ�คัญมาก ในการนำ�เกม เป็นผู้ที่มีความสามารถทำ�ให้เกมสนุกสนานเพลิดเพลิน ผู้เล่นคลายความเครียด มีความพึงพอใจ วิธีเล่น ผู้นำ�เป็นผู้เลือกหรือกำ�หนดส่ิงต่าง ๆ ที่ผู้เล่นรู้จัก แล้วผู้นำ�เอามาถาม ผู้เล่นเช่น นก เป็ด ไก่ เคร่ืองบิน รถไฟ รถยนต์ หรืออ่ืน ๆ มีลักษณะท่าทางอย่างไร แล้วให้ ผู้เล่นแสดงลักษณะท่าทางเลียนแบบสิ่งเหล่าน้ันตามที่ผู้นำ�กำ�หนด โดยผู้เล่นแสดงท่าทาง (Action) ตา่ ง ๆ ทเ่ี หมาะสมตามธรรมชาตแิ ละบทบาท เพอ่ื ใหผ้ เู้ ลน่ ไดเ้ คลอ่ื นไหวอวยั วะ กลา้ มเนอ้ื แขน ขา ข้อต่อ ปอด หัวใจ ระบบการไหลเวียนโลหิต ระบบการหายใจ ความสัมพันธ์ระหว่าง กล้ามเนื้อกับประสาทต่าง ๆ ของร่างกาย สามารถทำ�ให้ร่างกายเจริญเติบโต แข็งแรง สมบูรณ์ มีประสิทธิภาพในการทำ�งาน การเล่นเกมเลียนแบบจะสนุกสนานเพลิดเพลิน ผู้เล่นจะมี ความพึงพอใจหรือไม่นั้นข้ึนอยู่กับเทคนิคของผู้นำ�เกมท่ีสามารถเลือกส่ิงที่จะนำ�มาให้ผู้เล่น แสดงท่าทางเลยี นแบบ การเปลี่ยนลักษณะท่าทางการแสดงไม่ซ�้ำ อยทู่ า่ เดียวนานเกินไป โดยผ้นู �ำ เกมจะต้องพิจารณาถึงความต้องการและธรรมชาติของผู้เล่นในวัยนี้ ซึ่งเป็นการส่งเสริมให้ ผู้เล่นได้รับประโยชน์ทางด้านร่างกายและพัฒนาคุณค่าทางด้านจิตใจ อารมณ์ สังคม และ สติปัญญาไดอ้ ย่างมีประสทิ ธิภาพโดยผเู้ ล่นไมเ่ บือ่ หน่าย จุดมุง่ หมายของการเล่นเกมเลยี นแบบทีส่ �ำ คญั มีดงั น้ี 1. เพ่อื ส่งเสริมทกั ษะการเคล่อื นไหวท่ถี กู ตอ้ ง 2. เพื่อส่งเสริมพัฒนาการทางด้านร่างกาย ให้อวัยวะและกล้ามเน้ือได้เจริญเติบโต แขง็ แรง 3. เพื่อสง่ เสริมความสัมพันธ์ระหว่างกลา้ มเนื้อกับประสาท 4. เพอ่ื สง่ เสริมพัฒนาคณุ ค่าทางดา้ นจติ ใจ อารมณ์ สังคม และสตปิ ญั ญาใหก้ ับผูเ้ ล่น 5. เพื่อตอ้ งการใหผ้ ้เู ลน่ ผอ่ นคลายความเครยี ด สนุกสนาน ร่าเรงิ 6. เพือ่ ส่งเสรมิ ใหผ้ ้เู ล่นมคี วามคดิ รเิ ร่มิ สร้างสรรค์ 7. เพ่อื สง่ เสรมิ คุณธรรมและจริยธรรมใหก้ บั ผู้เลน่ 60 ค่มู อื ผู้นำ�นนั ทนาการ

ตัวอย่างเกมเลยี นแบบ อ่งึ อ่างแฟบ จดุ มุ่งหมาย 1. เพอ่ื ให้เด็กไดอ้ อกกำ�ลงั กาย 2. เพือ่ ฝกึ ความคล่องแคล่วว่องไว วิธีการเล่น 1. ครูสอนให้นกั เรียนพูดตาม อึ่ง อา่ ง อึง่ แฟบ โดยคำ�วา่ อึ่ง อ่าง พดู ช้า ๆ แตค่ �ำ ว่า “แฟบ” ใหพ้ ดู ส้ัน ๆ เร็ว ๆ 2. เม่ือนกั เรียนพดู ตามจนคล่อง ครกู ใ็ หน้ ักเรียนท�ำ ท่าทางประกอบ ดงั นี้ 2.1 เม่อื พดู ค�ำ วา่ “อึ่ง” ให้นกั เรียนนั่งกางแขน ขา ทำ�ตวั ให้พองแลว้ ค่อย ๆ ยนื ขึ้นช้า ๆ 2.2 เม่อื พดู ค�ำ ว่า “อ่าง” ให้นักเรยี นกางแขนแลว้ ค่อย ๆ น่ังลงชา้ ๆ 2.3 เม่ือพูดคำ�ว่า “อึง่ ” ให้นกั เรียนท�ำ ตามข้อ 1 2.4 เมอ่ื พดู ค�ำ วา่ “แฟบ” ใหน้ กั เรยี นท�ำ ตวั ใหเ้ ลก็ หบุ แขน และรบี นง่ั ลงใหเ้ รว็ ทส่ี ดุ ใครน่ังลงช้าจะถูกคดั ออกจากการแข่งขนั หมายเหต ุ เกมนี้ครคู วรพูดเสยี ง อง่ึ อา่ ง องึ่ แฟบ จะต้องพูดเสียงให้เร้าใจ โดยพูดสลับไปสลบั มา บางทพี ูดสลบั กนั เชน่ อึ่ง อ่าง อ่งึ แฟบ อึ่ง อา่ ง เป็นต้น ค่มู ือผนู้ ำ�นนั ทนาการ 61

เกมทม่ี จี ดุ หมายหรือชิงที่หมาย (Goal Game or It Games) เกมที่มีจุดหมายหรือชิงท่ีหมาย เป็นการเล่นที่ได้มีการกำ�หนดวิธีเล่น กฎ กติกา ข้อบังคับของการเล่นข้ึนมา เพ่ือต้องการให้ผู้เล่นท่ีเข้าร่วมทุกคนมีจุดมุ่งหมายในการเล่นเป็น ผู้ชนะในการเล่นในทันทีทันใด โดยให้ผู้เล่นสามารถทำ�ได้ถูกต้องรวดเร็วจึงจะชนะผู้เล่นคน อื่น ๆ ได้ ดังนั้น ผู้เล่นจะต้องมีความเช่ือม่ัน มีไหวพริบ มีการตัดสินใจอย่างฉับพลันทันทีทันใด มีความกระฉับกระเฉงว่องไวในขณะเล่น การเล่นเกมท่ีมีจุดมุ่งหมายหรือชิงที่หมายนี้ ส่งเสริม ให้ผู้เล่นมีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ ฝึกการเป็นผู้นำ� ผู้ตามที่ดี ทำ�ให้ผู้เล่นมีความคล่องแคล่ว ว่องไว มีไหวพริบ กล้าตัดสินใจ มีความอดทน รู้จักควบคุมอารมณ์ มีความรับผิดชอบต่อหน้าที่ ผู้เล่นมีความสนุกสนาน คลายความเครียด มีความพึงพอใจ มีนำ้�ใจเป็นนักกีฬาและช่วยส่งเสริม ความสมั พนั ธร์ ะหว่างประสาทกบั กลา้ มเนื้อ ให้ท�ำ งานได้อยา่ งมปี ระสิทธิภาพดียิง่ ขึน้ จุดมงุ่ หมายของการเล่นเกมท่ีมีจุดหมายหรือชิงท่หี มายทีส่ �ำ คญั มดี งั นี้ 1. เพอื่ ใหผ้ เู้ ลน่ สามารถเคลื่อนไหวอวยั วะต่าง ๆ ของรา่ งกาย 2. เพอ่ื ให้ผู้เล่นมคี วามสนุกสนาน ผอ่ นคลายความเครียด และรู้จักควบคมุ อารมณ์ 3. เพอ่ื สง่ เสริมความสัมพันธร์ ะหว่างประสาทและกลา้ มเน้ือ 4. เพื่อสง่ เสรมิ คุณลกั ษณะการเปน็ ผ้นู ำ�และผู้ตาม กล้าตดั สนิ ใจ มีไหวพรบิ และกลยุทธ์ ในการเล่น 5. เพอื่ สง่ เสริมความคดิ รเิ ริ่มสรา้ งสรรคใ์ หก้ ับผ้เู ลน่ 6. เพื่อส่งเสรมิ คุณธรรมและจรยิ ธรรมใหแ้ ก่ผเู้ ล่น 62 ค่มู ือผูน้ �ำ นนั ทนาการ

ตวั อย่างเกมที่มจี ุดหมายหรือชงิ ทห่ี มาย ลิงชงิ แกว้ จดุ มงุ่ หมาย 1. เพ่อื ส่งเสรมิ ความคล่องแคล่วว่องไว 2. เพ่ือฝกึ การทำ�งานของสมอง และการทำ�งานของกลา้ มเน้อื อย่างฉบั พลนั วธิ ีการเลน่ 1. แบ่งผู้เล่นออกเป็น 2 แถว แถวละเทา่ ๆ กนั 2. ใหผ้ ู้เลน่ เข้าแถวหนา้ กระดานหันหน้าเขา้ หากัน 3. ให้ผู้เล่นนับหมายเลข 1 ถึงเลขสดุ ทา้ ย ใหแ้ ตล่ ะคนจำ�หมายเลขของตวั เองเอาไว้ 4. ผู้นำ�เกมนำ�ลูกปิงปอง (อุปกรณ์อะไรก็ได้ เช่น ลูกฟุตบอล กระป๋องนม ก้อนหิน ฯลฯ) มาวางไว้ตรงกลาง 5. เมื่อผู้นำ�เกมพูดว่าหมายเลขอะไร ให้ผู้ที่นับหมายเลขน้ันออกมาแย่งลูกปิงปอง ใครไดก้ ่อนเป็นผ้ชู นะ 6. ผลแพช้ นะอาจจะเกดิ จากแถวใดได้ 5 แต้ม หรือได้แตม้ กอ่ นเป็นผชู้ นะ คมู่ อื ผ้นู �ำ นนั ทนาการ 63

ล่าลายเซ็น จุดมุ่งหมาย 1. เพื่อฝึกความคล่องแคล่วว่องไว 2. เพอื่ ฝึกการเปน็ ผใู้ หแ้ ละผรู้ บั 3. ส่งเสริมการมมี นุษยสัมพันธ์ทีด่ ี วิธกี ารเลน่ 1. ให้ผ้เู ลน่ ถือกระดาษและปากกาคนละ 1 ชุด 2. เมื่อได้ยนิ สญั ญาณเรม่ิ ใหผ้ ู้เล่นล่าลายเซน็ ของเพอื่ นใหม้ ากท่สี ดุ 3. เมื่อได้ยนิ สญั ญาณหยุด ใหท้ ุกคนกลับมาท่เี ดิม 4. ใครหาลายเซน็ ได้มากที่สดุ เปน็ ผชู้ นะ 64 คู่มอื ผนู้ ำ�นันทนาการ

เกมหนีไล่จบั หรอื หนไี ลแ่ ตะ (Tag Games or Hunting Games) เกมหนีไล่จับหรือหนีไล่แตะเป็นเกมท่ีมีลักษณะของการเล่นท่ีผู้นำ�เกมแบ่งผู้เล่น ออกเป็นกลุ่ม โดยให้กลุ่มหน่ึงว่ิงหนีและอีกกลุ่มหนึ่งว่ิงไล่จับหรือแตะมีจำ�นวนมากกว่า กลุ่มวิ่งหนี หรือท้ังสองกลุ่มจะถูกจับหรือถูกแตะอย่างใดอย่างหน่ึงตามกติกาหรือข้อตกลง ที่ได้กำ�หนดไว้ก่อนเริ่มการเล่น กลุ่มที่ถูกจับหรือถูกแตะแทนกลุ่มไล่จับหรือแตะก็จะกลายเป็น กลุ่มวิ่งหนีแทน หรืออาจจะถูกให้ออกจากการเล่น สลับผลัดเปลี่ยนกันไปจนกว่าจะได้ผู้ชนะ เพยี งคนเดยี ว หลายคน หรอื ทั้งกลุ่มกไ็ ด้ จดุ มงุ่ หมายของการเลน่ เกมหนไี ลจ่ ับหรือหนีไลแ่ ตะทีส่ ำ�คญั มดี ังน้ี 1. เพ่ือส่งเสริมให้ผู้เล่นได้ออกกำ�ลังกาย อวัยวะและส่วนต่าง ๆ ของร่างกายได้รับ การเคลอ่ื นไหว 2. เพ่ือส่งเสริมให้ผู้เล่นมีความสนุกสนานเพลิดเพลิน ผ่อนคลายความตึงเครียด มคี วามพึงพอใจ 3. เพอื่ ส่งเสริมใหผ้ เู้ ล่นมคี วามกระฉบั กระเฉง คลอ่ งแคลว่ ว่องไว 4. เพ่ือส่งเสริมให้ผู้เล่นมีความรับผิดชอบ มีระเบียบวินัย และมีความสามัคคี กลมเกลียว ช่วยเหลือซงึ่ กนั และกนั 5. เพ่อื สง่ เสริมใหผ้ ้เู ล่นมีความเชอ่ื มั่นและมีไหวพรบิ ในการตัดสินใจฉบั พลันทันที 6. เพ่อื ส่งเสรมิ ให้ผเู้ ล่นรู้จักควบคุมอารมณแ์ ละการปรับปรงุ ตนเอง 7. เพื่อสง่ เสริมคณุ ธรรมและจรยิ ธรรมใหก้ ับผ้เู ลน่ คู่มือผู้น�ำ นนั ทนาการ 65

ตวั อย่างเกมหนีไลจ่ ับหรอื หนีไลแ่ ตะ ลากอวน จดุ มงุ่ หมาย 1. เพื่อกอ่ ให้เกดิ ความคลอ่ งแคล่ววอ่ งไว 2. เพอื่ ใหส้ ุขภาพรา่ งกายแข็งแรงสมบูรณ์ วธิ กี ารเล่น 1. กำ�หนดขอบเขตให้เหมาะสมกับจำ�นวนผู้เลน่ อาจจะเปน็ สเี่ หลย่ี ม วงกลม 2. ใหผ้ ู้เลน่ ทุกคนเป็นปลาอยใู่ นบรเิ วณวงกลมทกี่ �ำ หนด 3. ก�ำ หนดใหผ้ ้ไู ลแ่ ตะ 1 คน อยนู่ อกวงกลม (เป็นอวน) 4. เมื่อได้ยินสัญญาณเริ่ม ให้ผู้เป็นอวนไล่แตะผู้หนีท่ีอยู่ในวงกลม ห้ามปลาหรือ ผหู้ นอี อกนอกวงกลม 5. ถ้าปลาถูกแตะส่วนใดส่วนหน่ึงของร่างกาย ปลาจะต้องกลายเป็นอวนโดยการ มาจบั มือกบั ผู้เลน่ คนแรก 6. อวนไล่ต่อไปเร่ือย ๆ ถ้าคนต่อไปถูกแตะก็จะมาเป็นอวน โดยจะต้องมาต่อหัวท้าย ของแถวเท่านนั้ และอวนจะยาวขึ้นเร่ือย ๆ 7. คนทอ่ี ยู่กลางของแถวมีสิทธ์แิ ต่เพยี งต้อนปลาไม่ใหห้ นี และจะต้องให้หวั ทา้ ยเทา่ น้ัน เป็นผูช้ นะ 8. ปลาตวั ใดออกนอกเขต ปลาตวั น้นั กจ็ ะตายกลายเปน็ อวนเช่นกนั 9. ผู้ที่หนีรอดจากอวนไดเ้ ปน็ ผ้ชู นะ 66 คู่มอื ผนู้ �ำ นันทนาการ

เกมแข่งขนั เปน็ รายบคุ คล (Individual Games) เกมแข่งขันเป็นรายบุคคล เป็นการเล่นอีกประเภทหน่ึงท่ีผู้เล่นต้องใช้ทักษะความรู้ ความสามารถ ไหวพริบ ความคลอ่ งแคล่วว่องไว ความรวดเรว็ ช้นั เชิง กลยุทธ์ และเทคนคิ ตา่ งๆ ของตนเอง เพ่ือให้สามารถเป็นผู้ชนะในการเล่นและแข่งขันอย่างจริงจัง สามารถเล่นแข่งขัน ให้เป็นผู้ชนะกันในระยะเวลาอันสั้นและรวดเร็ว เป็นเกมท่ีส่งเสริมและสร้างประสบการณ์ในการ เล่นการแข่งขันใหก้ บั ผเู้ ลน่ ผลของการเลน่ ไมว่ า่ จะเปน็ ผ้ชู นะหรอื ผแู้ พ้ ท�ำ ใหผ้ ู้เล่นมคี วามพงึ พอใจ สนุกสนาน เพลดิ เพลิน คลายความเครยี ด ไมด่ ีใจเกินไปเมือ่ ชนะ และไมเ่ สยี ใจเมือ่ เป็นผู้แพ้ หรอื พลาดหวังในการเล่นและการแข่งขัน ผู้เล่นยอมรับในผลของการเล่น เกมช่วยส่งเสริมพัฒนา คุณค่าด้านจริยธรรม จิตใจ อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ให้กับผู้เล่นได้อย่างมีประสิทธิภาพ และการเล่นทำ�ให้ร่างกายเจริญเติบโต แข็งแรง มีสุขภาพและพลานามัยสมบูรณ์ สามารถออกไป ในสงั คมไดอ้ ย่างมีความสุข จดุ มุ่งหมายของการเล่นเกมแข่งขันเปน็ รายบคุ คลทส่ี �ำ คัญ มดี งั น้ี 1. เพ่อื สง่ เสรมิ ให้ผเู้ ลน่ ไดอ้ อกกำ�ลังกายและเคล่อื นไหวสว่ นต่าง ๆ ของร่างกาย 2. เพื่อส่งเสริมและปลกู ฝังเจตคตทิ ่ดี ี รกั การออกก�ำ ลังกาย 3. เพื่อส่งเสรมิ ใหผ้ ้เู ล่นรู้จักปรับปรงุ ทักษะการเคลือ่ นไหวและช้ันเชิงในการเลน่ 4. เพือ่ สง่ เสรมิ ใหผ้ เู้ ลน่ มคี วามสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ คลายความเครียด 5. เพื่อส่งเสริมให้ผู้เล่นได้พัฒนาคุณค่าทางด้านจริยธรรม คุณธรรม จิตใจ อารมณ์ สงั คมและสตปิ ญั ญา คมู่ อื ผู้นำ�นันทนาการ 67

ตัวอย่างเกมแข่งขนั เปน็ รายบุคคล เป่ายงิ้ ฉบุ จดุ มุ่งหมาย 1. เพื่อให้เดก็ มีความสนกุ สนานเพลิดเพลิน 2. เพือ่ ฝกึ ให้เด็กได้รูจ้ ักแพ้ รจู้ ักชนะ และการใหอ้ ภัย 3. เพือ่ ฝกึ ไหวพริบและเชาวน์ปัญญา วธิ กี ารเลน่ 1. ใหผ้ ้เู ล่นจบั คู่เป็นคู่ ๆ 2. อธบิ ายกตกิ าการเป่ายงิ้ ฉบุ ดงั น้ี เม่ือได้ยินสัญญาณเร่ิม ให้แต่ละคู่ทำ�การเป่ายิ้งฉุบ ถ้าทำ�ค้อนให้กำ�หมัด กรรไกร ท�ำ มือ 2 นว้ิ และกระดาษใหท้ ำ�มอื กลางนว้ิ มือออกหา้ นว้ิ 3. ผลแพ้ชนะ มดี ังนี้ กรรไกรชนะกระดาษ กระดาษชนะคอ้ น และคอ้ นชนะกรรไกร 4. ให้ผแู้ พเ้ อามือทงั้ 2 ข้าง จับไหล่ผู้ชนะ มอื หา้ มหลดุ จากไหล่ 5. ให้ผู้ชนะเป่ายิ้งฉุบ ใครแพ้ก็ไปจับไหล่คนท่ีอย่ขู า้ งหลังของผู้ชนะ 6. ท�ำ อยา่ งนีไ้ ปเร่ือย ๆ จนเหลือผ้ชู นะเพียงคนเดียว 68 คู่มอื ผู้นำ�นันทนาการ

เกมแขง่ ขนั เปน็ ทีม (Team Games) เกมแข่งขันเป็นทีม คือ การเล่นเกมท่ีแบ่งผู้เล่นออกเป็นกลุ่มเท่ากันหรือไม่เท่ากัน ก็ได้ จะเป็นก่ีหมู่กี่กลุ่มขึ้นอยู่กับลักษณะของเกม เป็นเกมท่ีสมาชิกของหมู่หรือกลุ่มจะต้องอาศัย ความสามารถ ความสามัคคีกลมเกลียว การร่วมแรง ช่วยเหลือรับผิดชอบซึ่งกันและกัน เพ่ือ ให้สามารถเล่นเกมให้มีชัยชนะในการแข่งขันกับหมู่หรือสมาชิกกลุ่มอ่ืน เกมประเภทนี้ส่งเสริม คุณค่าทางด้านสังคม สร้างความสามัคคีให้แก่สมาชิก ยอมรับความสามารถ ความคิดเห็น มีประชาธิปไตย รู้จกั แบง่ หน้าทร่ี ับผดิ ชอบ จึงจะเปน็ กลมุ่ ทีม่ ชี ัยชนะในการเล่น จดุ มงุ่ หมายของการเลน่ เกมแข่งขนั เป็นทีมที่สำ�คญั มดี งั น้ี 1. เพื่อสง่ เสรมิ ใหผ้ เู้ ลน่ ไดอ้ อกก�ำ ลังกาย 2. เพื่อสง่ เสริมให้ผู้เลน่ ปรบั ปรุงทักษะการเคลื่อนไหวใหถ้ กู ตอ้ ง 3. เพ่อื ส่งเสรมิ ภาวะการเปน็ ผนู้ ำ�และผตู้ ามท่ีดี 4. เพอ่ื ให้ผูเ้ ล่นมคี วามสนกุ สนานร่าเริง คลายความเครยี ด 5. เพื่อสง่ เสริมให้ผ้เู ลน่ มีความคดิ สร้างสรรค์ 6. เพอ่ื สง่ เสรมิ คุณค่าทางดา้ นสงั คม ความสามัคคี ความรับผิดชอบตอ่ หน้าท่ี ระเบียบ วินัย 7. เพอ่ื ปลูกฝังคุณค่าทางด้านคุณธรรมและจริยธรรม ค่มู อื ผนู้ ำ�นันทนาการ 69

ตัวอยา่ งเกมแข่งขนั เป็นทมี ถลกหนังงู จดุ มงุ่ หมาย 1. เพ่ือกอ่ ให้เกิดความคล่องแคล่ววอ่ งไว 2. เพือ่ ฝกึ ความสามัคคใี นหมู่คณะ วธิ ีการเลน่ 1. แบง่ ผเู้ ลน่ ออกเป็น 2 แถว แถวละเท่า ๆ กัน 2. ใหผ้ ูเ้ ลน่ แตล่ ะแถวเข้าแถวหนา้ กระดาน หันหน้าเข้าหากนั 3. ให้ผู้เล่นแต่ละคนในแถวนับหมายเลข คือ คนแรกนับ 1 ถัดไปนับ 2, 3, 4, 5, 6 ไปเร่ือย ๆ จนถงึ คนสุดทา้ ย และจำ�หมายเลขของตนเองเอาไว้ 4. แตล่ ะแถวจบั มอื กนั ไว้ มือหา้ มหลดุ ออกจากกัน 5. ผู้นำ�เกมจะบอกตัวเลข 2 ตัวติดกันเสมอ เช่น 1 กับ 2, 3 กับ 4 หรือ 2 กับ 1, 1 กบั 2 เสมอ 6. เม่ือผู้นำ�บอกหมายเลขคู่ใดให้ผู้เล่นคู่นั้นยกแขนท่ีติดกันชูขึ้น หัวแถวและท้ายแถว ว่ิงลอดชอ่ งแขนท่ที ้ัง 2 คนชูขนึ้ และวิง่ กลับไปอยใู่ นแถวเหมอื นเดมิ โดยไม่ให้มอื หลดุ จากกนั 7. แถวใดกลบั ไปอย่ใู นแถวหนา้ กระดานกอ่ น ได้ 1 คะแนน 8. ท�ำ เชน่ นหี้ ลาย ๆ คร้งั แล้วแต่สมควร 9. แถวใดไดค้ ะแนนมากกวา่ เป็นฝา่ ยชนะ 70 ค่มู ือผูน้ �ำ นันทนาการ

เกมแขง่ ขนั แบบผลัด (Relay Games) เกมแข่งขันแบบผลัด คือ การเล่นแข่งขันเป็นหมู่ง่าย ๆ มีผู้เล่นตั้งแต่สองคนขึ้นไป การแข่งขันยึดหลักถึงก่อนเสร็จก่อน รวดเร็วกว่า หรือการนับคะแนนรวมท่ีทำ�ได้มากกว่า เป็นผู้ชนะ หรือเป็นกลุ่มชนะ การเล่นเกมประเภทน้ีจะใช้อุปกรณ์หรือไม่ใช้ก็ได้ การแข่งขัน มีการกำ�หนดเส้นเริ่ม เส้นกลับตัว เส้นชัย โดยผู้เล่นแต่ละกลุ่มจะไม่ยุ่งเก่ียวกัน ลักษณะ ของการเล่นหรือการแข่งขันเป็นการส่งส่ิงของต่อกันเป็นทอด ๆ จนถึงคนสุดท้ายหรือหมดคน ในกลุม่ ของตน การแพ้การชนะเป็นการรบั ผดิ ชอบร่วมกันของผู้เลน่ ทง้ั หมดของกลุม่ ซ่งึ ต้องอาศัย ความสามารถทางร่างกาย ทางเทคนิค การร่วมมือช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน ความรับผิดชอบ การจัดระบบการเล่น ความสามัคคี ไหวพริบ ความเฉลียวฉลาด การปฏิบัติถูกต้องตามกติกา ท่ไี ดก้ �ำ หนดไว้ เสร็จกอ่ นถึงกอ่ น และไม่ผิดกติกา เปน็ กลุ่มผู้ชนะ จุดม่งุ หมายของการเลน่ เกมแข่งขันแบบผลดั ทีส่ �ำ คญั มดี งั น้ี 1. เพอื่ สง่ เสรมิ ให้ผู้เลน่ ไดอ้ อกกำ�ลงั กาย 2. เพื่อส่งเสรมิ ให้ผเู้ ลน่ มคี วามรับผดิ ชอบตอ่ ตนเองและหมคู่ ณะ 3. เพ่ือส่งเสริมให้ผู้เล่นรู้จักการพัฒนาตนเองทางด้านจิตใจ อารมณ์ สังคม สติปัญญา และจรยิ ธรรม 4. เพื่อส่งเสรมิ ใหผ้ ู้เล่นรจู้ ักการปรบั ปรงุ ทกั ษะการเคลอ่ื นไหว 5. เพื่อสง่ เสรมิ ให้ผู้เล่นได้มีความสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ คลายความเครียด 6. เพ่อื ส่งเสรมิ ความสามัคคแี ละการรว่ มมือชว่ ยเหลอื ซึง่ กนั และกัน คมู่ ือผ้นู �ำ นันทนาการ 71

ตัวอยา่ งเกมแข่งขันแบบผลัด แปง้ มหาเสน่ห์ จดุ มุ่งหมาย 1. เพ่ือฝึกการคาดคะเน การสงั เกต และจ�ำ 2. ความคลอ่ งแคล่วว่องไว วธิ กี ารเล่น 1. ใหผ้ ู้เล่นนัง่ เป็นวงกลมวงเดยี ว 2. เมื่อได้ยินสัญญาณเร่ิม ให้ผู้นำ�เกมส่งกระป๋องแป้งให้ผู้เล่น ขณะเดียวกันผู้เล่น ปรบมือเป็นจังหวะไปเร่ือย ๆ (อาจจะร้องเพลงไปด้วยก็ได้) แล้วผู้เล่นก็ส่งกระป๋องแป้งให้คน ถดั ไปเรื่อย ๆ 3. เม่ือไดย้ นิ สญั ญาณนกหวดี จากผูน้ ำ�เกม ใหห้ ยดุ กระปอ๋ งแป้งทันที 4. กระปอ๋ งแป้งหยุดอยทู่ ่ีใครใหค้ นนั้นเปิดฝากระป๋องแป้ง และเทแปง้ ทาหนา้ ตวั เอง 5. แล้วเรมิ่ ส่งแปง้ ปรบมือใหม่ ท�ำ ไปเรอื่ ย ๆ จนเห็นวา่ ทกุ คนสนุกสนานก็หยดุ 72 คมู่ อื ผนู้ ำ�นนั ทนาการ

เกมทดสอบประสาท (Sense Games) เกมทดสอบประสาท เป็นเกมทใ่ี ช้ฝกึ ระบบประสาททง้ั 5 ของบคุ คล คอื หู ตา จมกู ลิ้น และผวิ กาย โดยที่มุ่งเนน้ ใหผ้ ู้เล่นตอบสนองตอ่ ส่ิงทไ่ี ดร้ ับคำ�ส่งั อยา่ งถูกต้อง แม่นยำ� และรวดเรว็ จุดมงุ่ หมายของการเล่นเกมทดสอบประสาททสี่ �ำ คญั มดี งั นี้ 1. เพอ่ื ส่งเสริมความสมั พันธ์ระหวา่ งกลา้ มเนื้อกับระบบประสาท 2. เพื่อต้องการใหผ้ ูเ้ ล่นผอ่ นคลายความตึงเครยี ด สนกุ สนานรา่ เริง 3. เพ่ือส่งเสรมิ ให้ผู้เล่นมคี วามคิดริเร่มิ สร้างสรรค์ 4. เพอ่ื ส่งเสรมิ คณุ ธรรม จริยธรรมใหก้ ับผูเ้ ลน่ คูม่ อื ผู้น�ำ นันทนาการ 73

ตวั อยา่ งเกมทดสอบประสาท โปง้ ไอย้ ่า จดุ มุง่ หมาย 1. เพ่ือความสนกุ สนาน ต่ืนเตน้ เรา้ ใจ 2. เพอื่ ฝึกปฏิกริ ยิ าตอบสนองอย่างฉับไว วิธกี ารเล่น 1. ให้ผเู้ ล่นยืนเข้าแถวเป็นวงกลมหันหนา้ เข้ากลางวงกลม 2. คร้งั แรกให้ผู้น�ำ เกมทำ�ทา่ ยงิ ปืนพรอ้ มพูดว่า “โป้ง” 3. ให้ผูเ้ ลน่ ทุกคนเอามอื ยกไปขา้ งหลงั พรอ้ มกับเงยหน้าแล้วส่งเสยี งคำ�ว่า “ไอย้ ่า” 4. ผู้นำ�เกมยิงจนให้ผู้เล่นเคยชิน คือ เมื่อได้ยินคำ�ว่า “โป้ง” ให้เงยหน้าไปข้างหลัง พร้อมกับพูดคำ�วา่ “ไอ้ยา่ ” อย่างรวดเรว็ 5. ผู้นำ�เกมอธิบายกติกาการเล่นว่า คือ ถ้าผู้นำ�เกมยิงใครให้คนนั้นยืนตรงและให้คนที่ อยขู่ ้าง ๆ ยกมอื ไปข้างหลัง เงยหนา้ พร้อมกบั พดู วา่ “ไอย้ า่ ” 6. ใครทำ�ผดิ กตกิ าต้องออกจากการแข่งขัน 7. ผนู้ ำ�เกมพยายามยิงให้ครบทุก ๆ คน 74 คู่มือผูน้ �ำ นันทนาการ

เกมทดสอบ (Test Games) เกมทดสอบ เป็นเกมทใ่ี ช้วดั และประเมนิ ผลชองครูท่ไี ด้สอนสิ่งต่าง ๆ ไปแลว้ ว่าสิ่งท่คี รู สอนไปน้นั ผ้เู รียนเข้าใจหรือไม่ และจะไดน้ �ำ ไปคดิ วิเคราะห์และหาวิธีการ เพอื่ ใหผ้ เู้ รียนเขา้ ใจและ ปฏบิ ตั ิไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง จดุ ม่งุ หมายของการเลน่ เกมทดสอบทีส่ �ำ คญั มดี ังน้ี 1. เพอ่ื ส่งเสรมิ ให้ผเู้ รยี นไดร้ บั ความรู้มากยิง่ ข้นึ 2. เพอื่ ประเมินความรู้ความเขา้ ใจของผู้เรยี น หลงั จากไดร้ บั ความรจู้ ากบทเรียน 3. เพื่อความสนุกสนาน และช่วยผอ่ นคลายความตึงเครยี ดของผ้เู รยี น 4. เพอ่ื พฒั นาระบบประสาทท้งั 5 คอื หู ตา จมูก ล้นิ และผิวกาย 5. เพอ่ื ส่งเสรมิ ความเช่ือม่ัน ไหวพรบิ ในการตัดสินใจอย่างรวดเร็วและถกู ตอ้ ง คู่มือผนู้ ำ�นนั ทนาการ 75

ตวั อยา่ งเกมทดสอบ ตอบปัญหาชิงรางวลั จดุ มุง่ หมาย 1. เพือ่ ทบทวนบทเรยี นท่ผี ่านมา 2. เพอ่ื ความสนุกสนาน วิธีการเลน่ 1. ครเู ขียนค�ำ ถามจากบทเรยี นทีผ่ ่านมาไว้หลาย ๆ ค�ำ ถาม 2. แบ่งผู้เลน่ ออกเป็นแถวตอน แถวละเทา่ ๆ กัน 3. ครูเร่ิมอ่านคำ�ถามข้อที่ 1 ให้คนที่ 1 ของแต่ละแถวเป็นผู้ตอบ ตอบโดยวิธีการ เขยี นลงในกระดาษค�ำ ตอบ ขอ้ ท่ี 2 คนท่ี 2 เป็นคนตอบ ท�ำ นองเดียวกนั ค�ำ ถามที่ 3, 4, 5 ใหค้ น ต่อ ๆ ไป เปน็ ผู้ตอบ 4. คำ�ถามแต่ละข้อถา้ ตอบถูก ได้ 1 คะแนน 5. แถวใดได้คะแนนมากทส่ี ุดเป็นผู้ชนะ 76 ค่มู อื ผนู้ �ำ นนั ทนาการ

เกมเงียบ (Quiet Games) ความหมายของเกมเงยี บ ศกั ด์ิ อนิ พริ ดุ (2539: 81) ได้ให้ความหมายของเกมเงียบไว้ว่า เกมเงยี บ หมายถึง การ แสดงท่าทางของคน สัตว์ สิง่ ของต่าง ๆ โดยไม่ใชเ้ สียง วัตถุประสงคข์ องการสอนเกมเงยี บ สมโภชน์ ยิม้ พลอย (ม.ป.ป. : 14) ไดใ้ หว้ ตั ถปุ ระสงค์ของการสอนเกมเงียบ ไว้ดงั นี้ 1. เพื่อใหส้ มาชิกทุกคนเกดิ ความสนุกสนานเพลดิ เพลนิ คลายเครยี ด 2. เพื่อเป็นการทดสอบความทรงจ�ำ ของสมาชกิ ทเ่ี คยพบเหน็ มา 3. เพอ่ื ปลูกฝงั ในดา้ นการพจิ ารณา สังเกต และความจ�ำ 4. เพอ่ื เปน็ การสง่ เสรมิ ความกล้าแสดงออก 5. เพอ่ื ใหผ้ นู้ ำ�ทราบถึงนสิ ัยใจคอของสมาชกิ ท่แี สดง เพื่อปรบั ปรงุ แกไ้ ข ศักดิ์ อินพริ ดุ (2539: 81) ได้ก�ำ หนดวตั ถุประสงค์ของการสอนเกมเงียบ ไว้ดงั น้ี 1. เพือ่ ฝกึ ใหม้ คี วามคดิ สร้างสรรค์ 2. เพ่ือสง่ เสรมิ การกล้าแสดงออก 3. เพอ่ื สง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ การสังเกตและการจ�ำ 4. เพ่อื สง่ เสริมการแกป้ ญั หาเฉพาะหน้าได้ 5. เพอ่ื ฝึกการมีเหตุผลและการตดั สนิ ใจ คู่มือผ้นู �ำ นันทนาการ 77

ตวั อยา่ งเกมเงยี บ รวมกลุ่มสัตว์ จุดมงุ่ หมาย 1. เพอื่ ความสนุกสนาน 2. เพ่อื สง่ เสรมิ ให้มีความคิดสร้างสรรค์ 3. เพ่ือฝกึ การสังเกตและการจ�ำ 4. เพื่อความคลอ่ งแคล่วว่องไว วิธกี ารเล่น 1. ให้ผู้นำ�เกมเขียนฉลากรายชื่อสัตว์ชนิดต่าง ๆ เท่ากับจำ�นวนผู้เล่น โดยให้สัตว์ ชนดิ ต่าง ๆ มจี �ำ นวนเทา่ ๆ กัน 2. ให้ผ้เู ล่นจับฉลากวา่ ใครไดแ้ สดงเป็นสัตวอ์ ะไร แล้วห้ามบอกใคร 3. เม่ือได้ยินสัญญาณเร่ิม ให้ผู้เล่นแสดงท่าทางสัตว์ที่ตนเองจับได้ และขณะเดียวกัน ก็ให้สังเกตสัตว์ตัวอ่ืน ๆ แล้วรวมพวกกันให้เร็วท่ีสุด เช่น เสือรวมกับเสือ วัวรวมกับวัว และลิงรวมกับลิง 4. สัตวพ์ วกใดรวมกนั ไดเ้ ร็วที่สดุ เปน็ ฝ่ายชนะ 78 คู่มอื ผ้นู ำ�นนั ทนาการ

เทคนคิ และวธิ ีการสอนเกม เน่ืองจากเกมเป็นการเล่นท่ีมีกฎเกณฑ์ มีกติกาในการเล่น และมีวัตถุประสงค์ของ การเล่นที่หลากหลายรูปแบบ แต่ยังคงเน้นเพื่อให้เกิดความสนุกสนาน พร้อม ๆ กับการสร้าง ความพึงพอใจให้แก่ผเู้ ล่นโดยทัว่ ถึงกนั ผสู้ อนเกมจงึ ตอ้ งมีความเข้าใจอยา่ งแท้จรงิ เก่ยี วกับเทคนิค การสอนเกม ซึง่ ประกอบด้วยสาระสำ�คญั ดังน้ี ขั้นตอนการสอนเกม ประกอบดว้ ย 8 ขน้ั ตอน ดงั น้ี 1. เตรยี มความพร้อมทางดา้ นร่างกาย ทางดา้ นจิตใจ 1.1 ทางด้านร่างกาย เป็นการบริหารส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย โดยเฉพาะอย่างย่ิง ขอ้ ต่อตา่ ง ๆ และกล้ามเนอ้ื มดั ใหญ่ ๆ 1.2 ทางด้านจิตใจ ผู้เรียนบางคนยังไม่พร้อมท่ีจะเรียน ดังน้ันครูผู้สอนจะต้อง คอยสงั เกตพฤติกรรมสหี น้าของผูเ้ รยี น และตอ้ งสร้างความพรอ้ มทางจติ ใจก่อน 2. บอกช่ือเกมที่จะเล่นในแต่ละคร้ังให้ผู้เรียนทราบ เพ่ือเป็นการกระตุ้นให้ผู้เรียน เกดิ ความสนใจ 3. จัดรูปแบบการเล่นเกม ครูผู้สอนจะต้องจัดรูปแถวให้เหมาะสมกับเกมที่สอน โดยเนน้ ใหท้ กุ คนไดเ้ หน็ ชัดเจน และสะดวกในการเลน่ 4. อธบิ ายกฎ กติกา วิธีการเลน่ โดยยดึ หลกั ส้นั ง่าย กะทัดรัด ได้ใจความ 5. ทดลองหรือสาธิตการเล่น ถ้าเป็นเกมท่ียาก ครูควรจะมีการสาธิตให้ผู้เรียน ไดเ้ ข้าใจอย่างชดั เจนก่อน 6. ด�ำ เนินการเลน่ หรอื แข่งขนั 7. สรุปผลการแข่งขนั สามารถทำ�ได้ 2 ลักษณะ คอื 7.1 สรปุ ผลการแขง่ ขนั 7.2 สรปุ คุณธรรม จรยิ ธรรมท่ีไดร้ บั จากการเล่นเกม 8. บันทึกปัญหาและอุปสรรคที่เกิดจากการสอนเกมแต่ละคร้ัง เพ่ือนำ�ไปแก้ไข ในครง้ั ต่อไป หลกั การสอนเกมทดี่ ี 1. ท�ำ แผนการสอนไวล้ ว่ งหนา้ 2. ศึกษาวธิ ีการเลน่ เปน็ อยา่ งดี 3. เตรียมความพร้อมให้ผู้เล่นก่อนการสอนเสมอ 4. เริม่ สอนจากงา่ ยไปหายาก 5. อยู่กบั ท่ีไปสกู่ ารเคล่อื นท่ี คมู่ อื ผู้น�ำ นันทนาการ 79

6. สอนจากชา้ ไปหาเรว็ 7. ตรงตามความตอ้ งการและพฒั นาการของเด็ก 8. จัดกจิ กรรมหนักสลบั มา 9. จัดกจิ กรรมแปลก ๆ ใหม่ ๆ อยูเ่ สมอ 10. จดั กจิ กรรมเหมาะสมกับความสามารถของผู้เรยี น 11. ใชภ้ าษาสน้ั ๆ ง่าย กะทดั รดั 12. เน้นใหท้ ุกคนมีส่วนร่วม 13. ท้าทาย เร้าใจ มีการแขง่ ขัน 14. เปลยี่ นแปลงวิธกี ารเลน่ เสมอ เทคนคิ การสรา้ งบรรยากาศ การสร้างบรรยากาศ มีความสำ�คัญต่อการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน คือ ก่อให้เกิด การเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ เม่ือมีปัญหา ผู้นำ�เกมต้องปรับให้บรรยากาศเกิดความเหมาะสม บรรยากาศแบ่งออกเป็น 2 สว่ น คอื 1. บรรยากาศทางกายภาพ เช่น แสง เสียง อุณหภูมิ โตะ๊ เป็นตน้ 2. บรรยากาศทางด้านจติ ภาพ เชน่ ความสบายใจ ความสมคั รใจ ความกระตือรอื รน้ เป็นตน้ ซึ่งบรรยากาศในสว่ นน้มี คี วามจ�ำ เป็นมากกว่าบรรยากาศทางกายภาพ การสร้างบรรยากาศ 1. สร้างสัมพนั ธภาพท่ีดกี ับกล่มุ ดว้ ยการพูดคุย ทักทายอยา่ งเปน็ มิตร เปน็ กันเอง เพือ่ ใหเ้ กิดความคุน้ เคย การยอมรบั ซึง่ กนั และกนั ซึ่งจะสง่ ผลดีในการปฏบิ ัติกิจกรรม 2. เตรยี มความพร้อมผู้น�ำ เกม - สื่อ การจัดกิจกรรมต่างๆ เช่น วีดีทัศน์ สไลด์ แผ่นใส เปน็ ต้น - กิจกรรม ควรวางแผนการนำ�เกมต่าง ๆ มาทบทวน เพื่อขณะท่ีนำ�เกมจะได้ดู เปน็ ธรรมชาติ เกดิ ความเชื่อมโยง ต่อเนือ่ งของกิจกรรมทห่ี ลากหลายอย่างสร้างสรรคใ์ ห้กระชบั 3. เตรียมความพร้อมของผู้ร่วมกิจกรรม โดยการปรบมือเป็นจังหวะตามสั่ง หรือ ฝึกสมาธิด้วยการวาดภาพตนเอง ท้ังนี้ ต้องพยายามให้ทุกคนแสดงออก เป็นการกระตุ้นให้กลุ่ม เกดิ ความรูส้ กึ สนุกสนานคกึ คักขึ้น 80 ค่มู ือผนู้ �ำ นนั ทนาการ

สรปุ การนำ�เกม ผู้นำ�เกมควรจะต้องมีการวางแผนการดำ�เนินการ การเตรียมการ ท้ังตัวผู้นำ� เกม และผู้ร่วมกิจกรรม ตลอดจนมีบุคลิกลักษณะของความเป็นผู้นำ�เกมที่ดี มีเทคนิคการนำ�เกม มีเทคนิคในการสร้างบรรยากาศ ท้ังน้ี โดยมีวัตถุประสงค์ให้ผู้เรียนหรือผู้ร่วมกิจกรรมมีส่วนร่วม ในการเรยี นรู้และปฏิบตั ิกจิ กรรม ความปลอดภัยในการเล่นเกม จรินทร์ ธานีรัตน์ (2524 : 6-7) ได้ให้ข้อปฏิบัติเกี่ยวกับความปลอดภัยในการเล่นเกม มีดงั น้ี 1. เกี่ยวกับตัวนักเรียนเอง สุขภาพท่ัวไปก่อนเล่นเกมต้องปกติ ไม่เจ็บไข้ได้ป่วย ร่างกายพร้อมทจ่ี ะเลน่ เกมนนั้ ๆ 2. อธบิ ายวธิ เี ล่นและกฎ กติกาแล้ว ควรต้งั กฎเกณฑเ์ พอื่ ป้องกันอุบตั ิเหตุดว้ ย 3. การแบ่งหมู่ พวก และการจัดระบบก็ดี ให้คำ�นึงถึงความปลอดภัย เช่น เด็กเล็กมา รวมกับเด็กโต ผู้หญิงรวมกบั ผู้ชาย ในบางเกมอาจเกิดอนั ตรายได้ 4. จัดอุปกรณ์ต้องคำ�นึงถึงอุบัติเหตุตั้งแต่การเลือกมาใช้ การจัดวาง ติดตั้ง และนำ�มา ใชใ้ นเกมเล่นนนั้ เป็นอนั ตรายหรอื ไม่ 5. สนามเล่น หอ้ งพลศึกษา และเครื่องอำ�นวยความสะดวกอืน่ ๆ ปลอดภยั หรือไม่ 6. ขณะเด็กเล่นครตู อ้ งติดตาม ควบคมุ อย่างใกลช้ ิดตลอดเวลา 7. การสอนแตล่ ะเกมตอ้ งคำ�นงึ ถึงความปลอดภยั 8. สอนเสรจ็ ในชั่วโมงหนง่ึ ๆ ควรตกั เตอื นขอ้ บกพรอ่ งเกี่ยวกับอุบตั เิ หตุ ใหร้ ะมัดระวัง ในชั่วโมงตอ่ ไปด้วย ซึ่งสอดคลอ้ งกัน สกุล โสรัจน์ (2539 : 34-35) กล่าวถึงมารยาทและความปลอดภัยในการเล่นเกม มีดงั นี้ 1. ต้องแตง่ กายใหส้ ภุ าพเรียบรอ้ ย 2. มนี ้ำ�ใจเป็นนกั กีฬา ยมิ้ แยม้ แจ่มใสอยู่เสมอ 3. เคารพกฎ กติกา และระเบียบวินยั การเลน่ 4. ใหอ้ ภัยในความผิดพลาดของผู้อืน่ 5. ใหค้ วามรว่ มมือผูเ้ ลน่ ดว้ ยกัน และผูน้ �ำ เกมเป็นอยา่ งดี 6. ผเู้ ลน่ ต้องมีสขุ ภาพแขง็ แรงพรอ้ มทจ่ี ะเล่นเกม 7. ผู้นำ�เกมตอ้ งอธบิ ายวิธีเลน่ กฎ กติกาการเลน่ เน้นการปอ้ งกนั อบุ ัติเหตดุ ว้ ย 8. การแบง่ ทมี ในการเลน่ และการแขง่ ขนั ประเภทบคุ คลตอ้ งมีระบบทสี่ ูสกี ัน คู่มือผู้นำ�นันทนาการ 81

9. จัดอปุ กรณ์ตอ้ งค�ำ นึงถงึ อบุ ัตเิ หตุ 10. สนาม ห้องเรยี น เครื่องอ�ำ นวยความสะดวกอื่น ๆ ปลอดภัยหรอื ไม่ 11. ขณะทีเ่ ล่นครูต้องตดิ ตามใกล้ชิดตลอดเวลา 12. เม่ือสรุปผลการเล่นแล้วต้องเน้นให้ผู้เล่นตระหนักถึงความปลอดภัยในการเล่น ทุกคร้งั คุณลกั ษณะของผู้น�ำ เกม ผู้ที่จะนำ�เกมได้สำ�เร็จนั้น เป็นผู้ที่ชอบงานท่ีมีชีวิตชีวา ยืดหยุ่น และกระตือรือร้น การน�ำ เกม จะต้องท�ำ ต่อเน่อื งตัง้ แตเ่ ริ่มตน้ อย่าพยายามใหส้ ะดุด ในกรณมี เี หตกุ ารณ์ท่ีไมค่ าดฝัน ผู้นำ�ต้องพร้อมท่ีจะแก้ปัญหา โดยท่ัวไปการแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าทำ�ได้โดย การนำ�เหตุการณ์ ที่เกิดข้ึนมาเป็นประโยชน์ในการนำ� พยายามหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้ากับเหตุการณ์ หรือแก้ไข โดยวิธีตัดบท เช่น ถ้ามีคน “แซว” เราอาจใช้การ “แซว” ดังกล่าวมาเป็นข้อคิดเห็นหรือเป็นส่ือ ให้เกิดอารมณ์ขัน นอกจากนี้ ผู้นำ�เกมได้ดีควรเป็นผู้ท่ีสามารถสร้างสถานการณ์ได้ตามต้องการ เปน็ คนท่มี ีอารมณ์ขัน ยอมรบั ฟังความคิดเหน็ แม้ว่าสิ่งนั้นจะเป็นสง่ิ ทต่ี นเองไมช่ อบ สิ่งสำ�คัญที่ผู้นำ�เกมต้องตระหนัก คือ การสร้างความเชื่อม่ัน ได้แก่ การเตรียมทุกอย่าง ให้พร้อมก่อนการนำ� ผู้ท่ีฝึกฝนอยู่เสมอย่อมได้เปรียบ การเตรียมพร้อมและฝึกฝนจะทำ�ให้ ผู้นำ�ม่ันใจและมีโอกาสผิดพลาดน้อย ผู้ที่ไม่เตรียมการ คิดว่าทำ�ได้ แต่เม่ืออยู่หน้ากลุ่มชน กลับนึกอะไรไม่ออก ทำ�ให้การนำ�ผิดพลาดและส่งผลทำ�ให้ขาดความเชื่อมั่นในตนเอง ในขณะท่ี กำ�ลังนำ�กิจกรรม นอกจากการเตรียมการไว้ก่อนแล้ว การฝึกฝนตนเองจนสามารถปฏิบัติได้ โดยอตั โนมัตเิ ปน็ ส่งิ ท่ีจะน�ำ ความเชือ่ มัน่ สู่ผู้นำ�เกมไดเ้ ป็นอย่างดี คุณสมบตั ขิ องผนู้ �ำ เกมทด่ี ี ผู้สอนเกม หรือเรียกว่า ผู้นำ�เกม เป็นผู้มีความสำ�คัญที่สุดท่ีจะสร้างความสนุกสนาน ความร่วมมือในการเล่นเกม และทำ�ให้เกิดทัศนคติท่ีดีต่อการเล่นเกมได้ ดังนั้น ผู้นำ�เกมท่ีดี ควรมีลกั ษณะ ดังนี้ 1. มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการเล่นเกมเป็นอย่างดี สามารถวางแผนและ ด�ำ เนนิ การเก่ียวกับการคดั เลือกเกม การจดั กลุ่มผ้เู ลน่ การจดั อปุ กรณ์ สถานทีไ่ ดอ้ ย่างเหมาะสม 2. มีอารมณ์สนุกสนานร่าเริง สามารถสร้างบรรยากาศให้การเล่นเกมเป็นไปด้วย ความราบรืน่ ไม่นา่ เบ่อื หน่าย ท�ำ ให้ผเู้ ลน่ ทกุ คนมคี วามต้องการทจี่ ะเขา้ รว่ มกจิ กรรม 3. มีมนุษย์สัมพันธ์ดี สามารถปรับตัวให้ผู้เล่นกับผู้สอนมีความกลมกลืนกัน สามารถ จูงใจและเชิญชวนใหผ้ ้เู ลน่ กลา้ แสดงออกอยา่ งเต็มที่ 82 คูม่ ือผู้น�ำ นันทนาการ

4. มีความม่ันใจในตัวเอง และมีความกระตือรือร้นในการสอน ท้ังยังสามารถควบคุม การเลน่ เกมให้เป็นไปดว้ ยความราบร่ืน ไมห่ ยดุ ชะงักกลางคัน 5. มบี คุ ลกิ ภาพดี เปน็ ทส่ี นใจแก่ผู้เล่น เช่น การแต่งกาย การวางท่าทาง กิริยามารยาท การสื่อสาร น้ำ�เสียงชัดเจน และมีปฏิภาณไหวพริบดี ซ่ึงช่วยทำ�ให้การเล่นเกมบรรลุตาม วัตถุประสงค์ และแกไ้ ขสถานการณห์ รอื ปัญหาเฉพาะหน้าไดด้ ี 6. มอี ารมณม์ น่ั คง และมคี วามยตุ ธิ รรมในการตดั สนิ เกมใหเ้ ปน็ ไปตามกฎ กตกิ าของเกม โดยปราศจากความลำ�เอียง 7. มีความเข้าใจในหลักการติดตามประเมินผล เพ่ือรับทราบผลดี ผลเสียของการ เ ล่นเกม ใจกวา้ ง รบั ฟงั ความคดิ เหน็ ของผอู้ ืน่ บุคลกิ ภาพของผูน้ �ำ เกมท่ีดี ผนู้ �ำ เกมควรมลี กั ษณะที่พึงประสงค์ ดงั นี้ 1. ต้องเป็นผู้ที่แต่งกายเรียบร้อย หน้าตายิ้มแย้มแจ่มใส พูดชัดเจน การยืน ต้องมี ความม่ันคง เป็นธรรมชาติ ปลายเท้าแยกเล็กน้อย บุคลิกดี เป็นท่ีน่าเชื่อถือ และเป็นกันเอง เพื่อสรา้ งบรรยากาศของความคุน้ เคยและจงู ใจผู้เรยี น 2. ต้องมที ศั นคติทีด่ ี 3. ต้องมีทักษะในการฟังและการส่ัง กล่าวคือ การใช้ถ้อยคำ� สำ�นวนภาษา และการ ติดต่อสือ่ สารต้องมคี วามชัดเจนและถกู ตอ้ ง 4. ต้องสามารถเดาใจ อ่านใจ หรือสามารถวิเคราะห์ผู้เรียนได้ดีและถูกต้องพอสมควร ตอ้ งสังเกตความตอ้ งการของผเู้ รยี นอยา่ งต่อเนอื่ ง 5. ต้องใจกว้างและเคารพในความคิดเห็นของผู้อ่ืน และพร้อมที่จะรับความผิดพลาด ของตนเอง 6. ตอ้ งไม่วิพากษ์วจิ ารณห์ รอื แปลพฤติกรรมของผเู้ รียนโดยไมจ่ �ำ เป็น 7. ต้องไม่เอาปัญหาของตนเองมาเป็นจุดสร้างความสนใจให้กับผู้เรียน จนกระท่ังลืม ความต้องการหรอื วตั ถุประสงค์ของกลุม่ 8. ต้องเป็นคนที่มีปฏิภาณและไหวพริบเป็นเย่ียม และรู้จักนำ�ความคิดของผู้เรียน มาใช้ประโยชน์ 9. ต้องมีความสามารถในการวิเคราะห์ เชือ่ มโยงความคิด และสรปุ ความคดิ เห็นตา่ ง ๆ ไดด้ ี คมู่ ือผู้นำ�นนั ทนาการ 83

ลกั ษณะทีไ่ ม่พึงประสงค์ของผนู้ ำ�เกม มีดงั น้ี 1. การยมื กุมมือ กมุ เขม็ ขดั ยนื แอน่ 2. การลว้ งกระเป๋า 3. การกะพรบิ ตาถ่ี ๆ 4. การแลบล้ิน การหาว 5. การเกาหวั เกาหู เกาก้น 6. การเขยา่ ขา ยกั ไหล่ 7. การโยกตวั 8. การแคะจมกู แคะหู 9. การแกะสิว แกะกระดุมเสอ้ื 84 คมู่ ือผนู้ �ำ นนั ทนาการ

เอกสารอ้างองิ จรนิ ทร์ ธานีรตั น์. (2524). เกม. กรุงเทพฯ: โอเดียนสโตร.์ นภพร ทัศนัยนา. (2538). กิจกรรมกลุ่มสัมพันธ์. กรุงเทพฯ: โครงการการศึกษาต่อเน่ือง มหาวิทยาลยั มหิดล. ศกั ดิ์ อนิ พิรุด. (2539). เกมสแ์ ละเกมสน์ ำ�. ชุมพร : วทิ ยาลัยพลศกึ ษา จงั หวดั ชมุ พร. สกลุ โสรจั น์. เกม. มหาสารคาม : วิทยาลัยพลศึกษา จงั หวดั มหาสารคาม. คมู่ อื ผ้นู ำ�นนั ทนาการ 85

86 คมู่ ือผ้นู ำ�นนั ทนาการ

บทที่ 4 ก ารเป็นผู้นำ�เพลงนันทนาการ ความรูเ้ บ้ืองตน้ เกีย่ วกับเพลงนนั ทนาการ การร้องเพลงเป็นวิธีการเรียนรู้ตามธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมใกล้ตัวอีกอย่างหน่ึง ของมนุษย์ ซึ่งทำ�ให้เกิดความรู้ความเข้าใจโดยง่าย เพราะเพลงเป็นบทประพันธ์ที่ผสมผสาน ลีลา จังหวะ ทำ�นอง ซึ่งมีความไพเราะ น่าฟัง น่าร้อง ทำ�ให้เกิดอารมณ์สนุกสนานและ เกิดความปลอดโปร่งในจิตใจ ความหมายของเพลง ผู้เช่ียวชาญทางการร้องเพลงและการดนตรีของไทย ได้อธิบายถึงคำ�นิยามหรือ ค�ำ จำ�กดั ความของเพลงไว้หลากหลาย ดงั นี้ เพลงชาติ หมายถงึ เพลงประจำ�ชาติ ซ่งึ ใช้ร้องเพอื่ ระลึกถึงความเปน็ ชาติไทย เพลงสรรเสริญพระบารมี หมายถึง เพลงสำ�หรับใช้ร้องแสดงความเคารพ ยกย่อง เชิดชู เทิดทนู และจงรักภักดีตอ่ พระมหากษตั รยิ ์ไทย เพลงพระราชนิพนธ์ หมายถึง เพลงท่ีพระมหากษัตริย์ พระราชินี พระราชโอรส และพระธดิ า ทรงนิพนธท์ ำ�นองหรือคำ�ร้องขน้ึ เพลงสวด หมายถึง เพลงสรรเสริญพระผู้เป็นเจ้า หรือสวดบูชาพระพุทธคุณ ธรรมคุณ และพระสังฆคณุ หรือบทไหว้ครู เพลงแหน่ าค หมายถึง เพลงส�ำ หรับสร้างศรัทธาในธรรมะ เพลงลูกทุ่ง หมายถึง เพลงที่แต่งโดยใช้ถ้อยคำ� สำ�เนียงด้วยภาษาท้องถิ่นที่มีเน้ือร้อง แสดงถึงชวี ิตความเป็นอยู่ เพลงลูกกรุง หมายถึง เพลงท่ีแต่งโดยใช้ถ้อยคำ� สำ�เนียงด้วยภาษาท้องถิ่นที่มีเนื้อร้อง แสดงถงึ ชวี ติ ความเปน็ อยู่ เพลงยาว หมายถงึ จดหมายถึงครู่ ักแต่งเปน็ กลอนแสดงข้อความรักหรือตดั พอ้ เพลงกล่อมเด็ก หมายถึง เพลงพื้นบ้านท่ีใช้สำ�หรับกล่อมเด็กนอน เพ่ือให้เด็กมีจิตใจ เบกิ บาน เพลงโคราช หมายถึง เพลงพนื้ เมืองใชส้ �ำ หรับรอ้ งโต้ตอบกัน ค่มู อื ผ้นู ำ�นันทนาการ 87

เพลงอีแซว เพลงเย่ย เพลงย่ัว หมายถึง เพลงพ้ืนเมืองชนิดหน่ึงที่ร้องยั่วกันระหว่าง หญิง-ชาย เพลงฉ่อย หมายถงึ เพลงพืน้ เมอื ง ใชร้ อ้ งโต้ตอบกัน แตง่ เปน็ กลอนหวั เดยี ว เพลงปรบไก่ หมายถึง เพลงพื้นเมืองชนิดหนึ่ง ใช้มือปรบเป็นจังหวะและว่าแก้กัน อยา่ งเดียวกบั เพลงฉอ่ ย เพลงเกี่ยวข้าว หมายถึง เพลงทหี่ น่มุ ใช้เกย้ี วสาว เพลงล�ำ ตดั หมายถงึ เพลงทีร่ อ้ งแบบมีลกู คู่ชว่ ยร้องโตต้ อบกนั เป็นทีส่ นุกสนาน เพลงรำ�วง หมายถงึ เพลงท่ใี ชป้ ระกอบการรำ�ทีม่ คี วามสนุกสนานครึกคร้ืน เพลงซอ หมายถึง เพลงพื้นเมืองของล้านนา เป็นการร้องโต้ตอบกันสด ๆ ระหว่าง ชายและหญงิ เพลงบอก หมายถึง เพลงพ้ืนเมืองของปักษ์ใต้สำ�หรับร้องประกาศ ร้องกล่อมขวัญข้าว หรอื สรรเสริญคุณความดีของคนใหช้ าวบ้านทราบ ดังนั้น จึงสรุปได้ว่า เพลง หมายถึง เสียงขับร้องที่ประกอบทำ�นองดนตรี ซ่ึงใช้ร้อง เ พือ่ แสดงเจตนาในการทำ�กจิ กรรมอยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ ความสำ�คัญของเพลง 1. เพลงมีบทบาทส�ำ คญั ในการด�ำ รงชีวติ ของคนเรามานานต้ังแตส่ มยั ประวัตศิ าสตร์ 2. เพลงเปน็ เครอื่ งแสดงถงึ สติปัญญาและคณุ ธรรมของประเทศชาติ 3. เพลงเปน็ ส่ือกลางในการตดิ ต่อและสรา้ งความเขา้ ใจกนั ได้ดีของชุมชนและองค์กร 4. เพลงเป็นเคร่ืองพฒั นาอารมณ์ใหเ้ บกิ บานแจม่ ใส 5. เพลงชว่ ยบำ�รุงสง่ เสริมทางกายและจติ ใจ ประโยชนท์ ไี่ ด้รับจากการรอ้ งเพลง 1. เพ่อื ขบั กลอ่ มใหม้ ีจิตใจผอ่ งใส 2. เพือ่ ใหเ้ กดิ ความสนกุ สนานรา่ เริง 3. เพือ่ ให้ส่งเสริมความสามัคคี รกั ใคร่ในหมู่คณะ ปลูกฝังความรักชาติบา้ นเมือง 4. เพ่ือช่วยผ่อนคลายความตึงเครียด แก้ความง่วงเหงาหาวนอนจากการอบรมและ กจิ กรรม 5. เพอ่ื ช่วยเสริมความจำ�ในบทเรยี นใหแ้ ม่นย�ำ ยงิ่ ข้ึน 6. เพื่อเปน็ การสง่ เสรมิ การแสดงออก ความกลา้ แสดงออก 88 คู่มือผนู้ ำ�นนั ทนาการ

ประเภทของเพลง 1. เพลงที่รู้จักกันทั่วไป 2. เพลงสนกุ สนาน 3. เพลงทร่ี ้องไลก่ ันรอบวง 4. เพลงประกอบทา่ ทาง 5. เพลงทีม่ ลี กู คู่ 6. เพลงท่รี ้องโต้ตอบ 7. เพลงร้องประสานเสยี ง 8. เพลงปลุกใจ เพลงท่ีควรน�ำ มารอ้ ง 1. เพลงที่ใช้ในโอกาสเฉพาะหรือโอกาสพเิ ศษ เชน่ เพลงชาติ เพลงสรรเสริญพระบารมี เพลงราชสดุดี ฯลฯ 2. เพลงที่เกย่ี วกบั การระลกึ ถึงประวตั ิศาสตร์ เชน่ เพลงศึกบางระจนั ฯลฯ 3. เพลงปลกุ ใจหรือเพลงรกั ชาตบิ ้านเมอื ง เช่น เพลงสยามมานุสติ ฯลฯ 4. เพลงทเ่ี ก่ยี วกบั ความซาบซงึ้ ในศาสนา เช่น เพลงแขกบรเทศ ฯลฯ 5. เพลงประกอบบทเรยี น เช่น เพลงปฐมพยาบาล ฯลฯ 6. เพลงสนุกสนานท่ัวไป (ถ้อยคำ�ไม่หยาบคาย) แต่แฝงด้วยคติธรรม ระเบียบ ประเพณี วัฒนธรรม และคำ�สอนอ่ืน ๆ เช่น เพลงความเกรงใจ ฯลฯ แนวปฏบิ ตั ขิ องผู้ร้องเพลง 1. ควรแตง่ กายใหส้ ภุ าพและเหมาะสมกับสถานท่แี ละกลมุ่ บคุ คลทีท่ �ำ กิจกรรม 2. ควรท�ำ การนัดหมายกับผู้รว่ มงานหรอื ทมี งาน (เช่น ผูต้ ีกลอง) ก่อนเร่มิ รอ้ งเพลง 3. ควรแสดงอารมณใ์ หเ้ ปน็ ไปตามเนอ้ื เร่อื งเพลงท่ีรอ้ ง 4. ควรมีการแสดงทา่ ทางประกอบขณะร้องเพลงทม่ี ที า่ ทางด้วย 5. ควรมกี ารสบตากับผู้ฟังบ้าง เพอื่ สงั เกตพฤติกรรมของผู้เข้ารว่ มกิจกรรม คู่มอื ผู้นำ�นันทนาการ 89

คุณสมบตั ขิ องผู้สอนเพลง การนำ�เพลงไปใช้ในการจัดการเรียนการสอน การจัดกิจกรรม หรือการฝึกอบรมให้ บรรลุตามวัตถุประสงค์ครูผู้สอนควรพัฒนาบุคลิกภาพของตนให้เหมาะสมกับการเป็นผู้สอน หรอื ผนู้ ำ�ร้องเพลง ดงั นี้ 1. มใี จรักและสนใจเรื่องการขบั ร้องและดนตรี 2. มีความร้เู ร่ืองการขบั รอ้ งและดนตรีบา้ งพอสมควร อาทิ - ร้จู ักระดับเสยี งสูง-ต่ำ�ของเพลง - ร้จู กั จังหวะเพลงหรือลีลาของเพลง - รจู้ กั ทำ�นองเพลง - การร้องเพลงตรงระดับเสียง - การรอ้ งเพลงถกู ตอ้ งตามจงั หวะเพลง - การขึน้ ต้นระดบั เสียง - การใช้น�ำ้ เสยี งทสี่ อดคลอ้ งกบั ประเภทของเพลง - การสรรหาเครอื่ งดนตรีประกอบการสอนเพลง 3. มอี ารมณ์แจม่ ใสและมมี นษุ ยสมั พนั ธท์ ด่ี ตี อ่ ผเู้ รยี น 4. มีการเสริมสร้างแรงจูงใจ และกระตุ้นให้เกิดความสนใจและพร้อมท่ีจะร่วม รอ้ งเพลงดว้ ยความสมคั รใจ 5. มีความสามารถในการสร้างบรรยากาศในการร้องเพลงใหบ้ รรลุตามวตั ถปุ ระสงค์ 6. มีความสามารถในการสร้างบรรยากาศในการร้องเพลงให้เหมาะสมกับเพศวัย และวุฒภิ าวะของผู้เรยี น 7. มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ในการสรรหาเพลงใหม่ประกอบการเรียนการสอน และกิจกรรมได้โดยผ้เู รยี นไมเ่ กดิ ความเบอ่ื หน่าย 8. มีการวางแผน ศึกษา วิเคราะห์ เพ่ือให้เพลงท่ีจะนำ�มาสอนให้สอดคล้องกับ วตั ถปุ ระสงคท์ ก่ี ำ�หนดไว้ 9. มีการประเมินผลเพอ่ื ปรบั ปรุงวธิ กี ารสอนที่สัมฤทธิผลยิ่งข้นึ 90 ค่มู อื ผนู้ �ำ นนั ทนาการ