หน่วยที่2 หน้าที่พลเมือง

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้นั ประถมศึกษาปที ่ี 5 กลมุ่ สาระการเรียนรูส้ ังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 1 หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 2 หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ 3 หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 4 Slide PowerPoint_ส่ือประกอบการสอน บรษิ ัท อกั ษรเจริญทศั น์ อจท. จำกดั : 142 ถนนตะนำว เขตพระนคร กรงุ เทพฯ 10200 Aksorn CharoenTat ACT.Co.,Ltd : 142 Tanao Rd. Pranakorn Bangkok 10200 Thailand โทรศพั ท์ : 02 622 2999 โทรสำร : 02 622 1311-8 [email protected] / www.aksorn.com

2หน่วยการเรยี นรู้ท่ี หนา้ ทพี่ ลเมอื ง ตัวช้ีวัด • ยกตวั อยำ่ งและปฏบิ ัตติ นตำมสถำนภำพ บทบำท สิทธเิ สรภี ำพ และหน้ำทใ่ี นฐำนะพลเมอื งดี • เสนอวธิ กี ำรปกปอ้ งคุ้มครองตนเองหรอื ผู้อ่นื จำกกำรละเมดิ สิทธิเด็ก • เหน็ คุณค่ำวัฒนธรรมไทยทีม่ ีผลตอ่ กำรดำเนนิ ชีวิตในสังคมไทย • มีส่วนรว่ มในกำรอนรุ ักษ์และเผยแพรภ่ มู ปิ ัญญำทอ้ งถนิ่ ของชุมชน • อธบิ ำยโครงสร้ำง อำนำจหนำ้ ท่ี และควำมสำคญั ของกำรปกครองสว่ นท้องถิน่ • ระบุบทบำท หน้ำที่ และวธิ ีกำรเขำ้ ดำรงตำแหน่งของผบู้ ริหำรทอ้ งถิน่ • วิเครำะห์ประโยชน์ท่ชี ุมชนจะได้รบั จำกองคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถ่ิน

สทิ ธเิ ดก็ เดก็ ทุกคน สิทธทิ จ่ี ะมีชีวิตรอด มีสทิ ธิพน้ื ฐาน ไดร้ บั การดแู ลสขุ ภาพขัน้ พ้ืนฐาน มสี ันตภิ าพ 4 ประการ และความปลอดภัย สิทธิท่จี ะได้รับการปกป้องคมุ้ ครอง ใหร้ อดพ้นการทาร้าย ถกู ลว่ งละเมิด ถกู ทอดทง้ิ และแสวงประโยชน์ในทุกรูปแบบ สทิ ธิทจี่ ะได้รับการพัฒนา มีครอบครัวท่ีอบอุ่น ไดร้ บั การศกึ ษาทม่ี ีคุณภาพ และภาวะโภชนาการทเี่ หมาะสม สิทธิในการมีส่วนร่วม แสดงความคิดเห็น การแสดงออก การมีผรู้ ับฟัง และร่วมตัดสนิ ใจในเร่อื งทีม่ ผี ลกระทบกับตนเอง

การละเมิดสทิ ธเิ ด็ก เด็กๆ อาจถกู ละเมิดสิทธิไดห้ ลายด้าน เช่น 1 2 3 ด้านความเป็นอยแู่ ละได้รบั การพัฒนา ดา้ นการรับการศึกษา ด้านการจา้ งแรงงานเด็ก เด็กๆ ควรไดร้ ับการดูแลเอาใจใส่ เดก็ ทกุ คนมสี ิทธิเข้ารบั การศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน ห้ามจ้างเด็กอายุตา่ กวา่ 15 ปี เป็นลกู จา้ ง และพัฒนาให้เจรญิ เตบิ โต เป็นเวลา 12 ปี หรือใช้แรงงานเกินเวลาที่กฎหมายกาหนด 4 5 6 ด้านใช้เดก็ เป็นเคร่ืองมือกระทาผดิ ดา้ นการถูกทาร้าย ทารุณกรรม กกั ขงั ดา้ นการหา้ มเดก็ ไม่ใหม้ ีสว่ นรว่ ม ไม่ควรใช้ให้เด็กกระทาผิด เดก็ ไมค่ วรถกู ลงโทษดว้ ยการทารุณหรอื กักขัง เด็กควรมีสว่ นรว่ มในกจิ กรรมต่างๆ โดยทเ่ี ดก็ รูไ้ มเ่ ทา่ ทัน ทเ่ี หมาะสมกับวยั

แนวทางการปกปอ้ งคมุ้ ครองตนเองหรอื ผอู้ ่นื จากการละเมดิ สิทธิเดก็ 1 ศึกษาหาความรูเ้ กี่ยวกบั เรอื่ งสทิ ธิเดก็ 5 ไมร่ ับของจากคนแปลกหน้า 2 ไมห่ ลงเชอื่ คาชกั ชวนของผู้อื่น 6 หากพบเดก็ ถกู ทารา้ ย หรือทารุณ ให้รบี 3 มีปัญหาให้ปรกึ ษาพ่อแมห่ รอื ครูอาจารย์ แจง้ พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครูอาจารยห์ รอื เจา้ หน้าท่ตี ารวจ 4 เช่ือฟงั คาสัง่ สอนของครูอาจารย์ พ่อแม่ 7 รวมกลุม่ เยาวชน เพือ่ ปกป้องคุม้ ครอง หรอื ผู้ปกครอง สทิ ธเิ ด็ก

การปกป้องคุ้มครองสทิ ธิเดก็ ในสังคมไทย สถาบนั ครอบครวั หนว่ ยงานของรัฐ คอื หนว่ ยงานองค์กรเอกชน สถาบนั การศกึ ษา กรมกจิ การเดก็ และเยาวชน เชน่ สถาบนั ทางศาสนา สงั กัดกระทรวงการพัฒนาสังคม อบรมสง่ั สอนให้เดก็ มคี วามรดู้ ี และความม่ันคงของมนษุ ย์ องค์การยนู เิ ซฟ ส่งเสริมและพัฒนาศกั ยภาพ มูลนิธิศูนย์พทิ ักษส์ ทิ ธิเด็ก ประพฤติดี คมุ้ ครองและพิทกั ษ์สทิ ธิเดก็ มีคุณธรรมจรยิ ธรรม ปกป้องคุ้มครองในด้านตา่ ง ๆ และคา่ นิยมอนั พงึ ประสงค์ และเยาวชน ช่วยเหลอื เด็กท่ีไรท้ ี่พึง่ เดก็ ทขี่ าดแคลน

การปฏบิ ัตติ นเปน็ พลเมอื งดีตามสถานภาพ สถานภาพโดยทัว่ ไปมี 2 ลักษณะ สถานภาพโดยกาเนิด สถานภาพทไ่ี ดม้ าภายหลัง สถานภาพทางเพศ ได้แก่ สถานภาพทางการศึกษา เชน่ เพศชาย และเพศหญงิ จบชัน้ ประถมศึกษา จบช้ันมธั ยมศึกษา สถานภาพทางครอบครวั เชน่ พอ่ แม่ ลกู สถานภาพทางการสมรส เชน่ ปู่ ย่า ตา ยาย สามี ภรรยา สถานภาพทางเชือ้ ชาติ เช่น เช้อื ชาติไทย สถานภาพทางอาชีพ เชน่ เชอ้ื ชาติจีน ครู แพทย์ พอ่ ค้า เกษตรกร

การปฏบิ ตั ิตนเปน็ พลเมืองดตี ามบทบาทและหนา้ ที่ ผู้ทม่ี สี ถานภาพใดกย็ ่อมต้องมบี ทบาทและหนา้ ท่ที ่สี มั พนั ธ์กับสถานภาพนน้ั เชน่ เกษตรกร ครู หมอ ทหาร ทาอาชีพปลกู พชื ผกั ผลไม้ ให้ความรแู้ กน่ กั เรยี น บาบัด รักษา รักษาความมั่นคง ปกปอ้ ง และเลีย้ งสัตว์ และอบรมส่งั สอน ดูแลผ้ทู เี่ จบ็ ปว่ ยใหห้ าย และดแู ลประเทศชาติ ให้นักเรยี นเปน็ คนดี และรู้จักปอ้ งกันโรคภยั

การปฏบิ ตั ิตนเป็นพลเมอื งดีตามสิทธิและเสรีภาพ สทิ ธขิ องบุคคล • สทิ ธใิ นทรัพย์สนิ ของตน • สิทธิในชีวิตและร่างกาย • สิทธิในการรบั บริการดา้ นสาธารณสุขทเ่ี หมาะสม ไดม้ าตรฐาน และผ้ยู ากไร้มสี ิทธิไดร้ ับบรกิ ารจากสถาน บริการสาธารณสขุ ของรฐั โดยไมเ่ สยี ค่าใช้จ่าย • สทิ ธทิ จี่ ะไดร้ ับความค้มุ ครองตามกฎหมายเท่าเทียมกนั • สทิ ธใิ นความเปน็ อย่สู ว่ นตัว เกียรติยศช่ือเสยี ง และครอบครวั • สิทธิที่จะรบั รขู้ อ้ มลู ขา่ วสารของหน่วยราชการ หน่วยงานของรัฐ หรือรัฐวสิ าหกิจ เว้นแตข่ ้อมูลนนั้ มผี ล ต่อความมน่ั คงของประเทศ และความปลอดภยั ของประชาชน • สิทธทิ จี่ ะได้รับความคุ้มครองด้านการบริโภคและไดข้ อ้ มลู ตามจริง • สทิ ธทิ จี่ ะเสนอเร่ืองราวร้องทกุ ขแ์ ละไดร้ ับแจ้งผลการพจิ ารณา • สิทธทิ ี่จะมสี ่วนร่วมบารุงรักษาและไดร้ บั ประโยชนจ์ ากทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดล้อม

การปฏิบัตติ นเป็นพลเมอื งดตี ามสิทธแิ ละเสรภี าพ เสรีภาพของบคุ คล • เสรีภาพในเคหสถาน • เสรีภาพในการเดินทางและมีเสรีภาพในการเลือกถนิ่ ที่อยู่ • เสรีภาพในการสอ่ื สารถงึ กนั โดยทางทีช่ อบดว้ ยกฎหมาย • เสรภี าพในการนบั ถอื ศาสนา • เสรภี าพในการประกอบอาชพี • เสรีภาพในการแสดงความคิดเหน็ การพูด การเขียน การโฆษณา และการสอื่ ความหมายโดยวธิ ีอื่น • เสรภี าพในการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ • เสรภี าพในการรวมกันเปน็ สมาคม สหกรณ์ • เสรีภาพในการรวมกนั จัดตัง้ พรรคการเมอื ง



วัฒนธรรมไทย วฒั นธรรมทางภาษา ประเภทของวัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมทาง ขนบธรรมเนียม ประเพณี วฒั นธรรมทางวัตถุ วัฒนธรรมทางจติ ใจ ภ ษา ย

วัฒนธรรมไทย วัฒนธรรมไทยกบั การดาเนินชวี ติ พระพทุ ธศาสนา ภาษาไทย มรรยาทไทย เกษตรกรรม ศิลปกรรมแขนงต่างๆ คนไทยส่วนใหญ่นบั ถอื ใช้เปน็ ภาษาราชการ มีความอ่อนน้อมถอ่ มตน เกดิ ประเพณีและวฒั นธรรม เปน็ แรงบันดาลใจ สร้างสรรค์ พระพทุ ธศาสนา ในการตดิ ต่อสือ่ สาร เคารพผใู้ หญ่ เอื้อเฟ้ือเผือ่ แผ่ ท่ีเกีย่ วขอ้ งกับเกษตรกรรม เช่น ศลิ ปกรรมท้ังดา้ นสถาปัตยกรรม แม้ว่าในแต่ละภมู ิภาคจะมี พิธีแรกนาขวญั พิธที าขวัญข้าว มกี ารทาบญุ ในโอกาสต่าง ๆ ภาษาถ่ินท่ีแตกตา่ งกัน มีความเมตตากรณุ า ประติมากรรม จิตรกรรม การปฏบิ ัติตนอยา่ งเหมาะสม แตค่ นไทยกส็ ามารถสือ่ สารกนั ได้ เกรงใจ รักสงบ และมีไมตรี พธิ ไี หวแ้ มโ่ พสพ วรรณกรรมและนาฏกรรม ต่อพระภกิ ษุ

วัฒนธรรมไทย คณุ ค่าและความสาคญั เปน็ เปา้ หมายสาคัญในการดารงชีวิต เปน็ ส่ิงทีก่ าหนดพฤติกรรม เปน็ ส่งิ ทใี่ ชค้ วบคุมสังคม หล่อหลอมบคุ ลกิ ภาพ ตอบสนองความต้องการ สมาชกิ ของสังคมให้เปน็ ไป ท้งั ด้านรา่ งกายและจติ ใจ ในทางท่ีดี กอ่ ใหเ้ กิดความเป็นอนั หนึ่ง อนั เดยี วกัน

วัฒนธรรมไทย การอนุรกั ษ์วฒั นธรรมไทย ศึกษาและนาไปปฏิบัติให้ถกู ตอ้ งและเหมาะสม ร่วมกันดูแลรกั ษาใหอ้ ยใู่ นสภาพสมบูรณ์ รว่ มกนั สบื สานวัฒนธรรมไทย รว่ มเผยแพรว่ ัฒนธรรมไทยให้ชาวโลกได้รับรู้

ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ ความร้แู ละประสบการณ์ของชาวบ้านในการแก้ไขปญั หาการดาเนินชวี ิต ทม่ี กี ารถ่ายทอดและพัฒนาสืบต่อกันมา ประเภทของภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ิน คตคิ วามเช่อื พิธกี รรมต่างๆ ศลิ ปวัฒนธรรมประเพณี อาชีพและการพัฒนา เทคโนโลยี

ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น ภมู ิปญั ญาท้องถ่ินมคี วามสาคัญและมปี ระโยชน์ต่อการดารงชวี ติ ของคนในท้องถิ่น ดงั น้ี ปจั จยั พื้นฐานในการดารงชีวิต ส่งเสรมิ การประกอบอาชพี คดิ ประดิษฐเ์ ครื่องมอื ต่างๆ ทีเ่ ปน็ ประโยชน์ตอ่ การประกอบอาชพี อาหาร ท่อี ยอู่ าศัย ร้วู ธิ ปี ลกู ผกั ปลกู สรา้ งทีอ่ ยู่อาศัยให้ เคร่ืองมือเกษตร เครื่องมอื จับสัตวน์ ้า เคร่อื งทอผา้ ถนอมอาหาร เหมาะกับสภาพพน้ื ที่ รจู้ กั วธิ ีปรงุ อาหาร สร้างรายไดเ้ ข้าสทู่ อ้ งถน่ิ และประเทศ ปัจจัย 4 เครอื่ งแต่งกาย ยารักษาโรค สินคา้ OTOP การแสดง การละเล่นท่สี ่งเสรมิ การท่องเท่ียว นาวตั ถุดบิ ในท้องถ่ิน นาพชื สมุนไพร ที่หาไดง้ ่ายมาใช้ มาทายารักษาโรค

ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ การอนรุ ักษแ์ ละเผยแพร่ ตระหนักให้เหน็ ถึงคุณค่า สง่ เสริมการถ่ายทอดความรู้ และความสาคญั แกค่ นรุ่นหลงั อยา่ งตอ่ เนอื่ ง ของภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่ิน ประชาสมั พนั ธ์ภายนอกชุมชน ชว่ ยเหลอื และสนบั สนุนผลผลิต เกี่ยวกบั ผลผลิตทเี่ ปน็ ภมู ปิ ัญญา ของภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น ท้องถ่ิน

การปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ เปน็ การกระจายอานาจการปกครองไปสู่ทอ้ งถ่ิน โดยใหป้ ระชาชนในท้องถน่ิ ดาเนินการบริหารท้องถิ่นของตนเอง การปกครองสว่ นท้องถิน่ มีความสาคัญ เช่น เป็นรากฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย เป็นกลไกสาคัญในการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คม ส่งเสริม สนบั สนนุ ใหบ้ รกิ ารตามความต้องการของประชาชน แบง่ เบาภารกจิ ของรฐั บาลในสว่ นกลางใหล้ ดนอ้ ยลง

โครงสร้างการปกครองสว่ นท้องถน่ิ องคก์ ารบรหิ ารส่วนจงั หวัด เทศบาล องค์การบริหารส่วนตาบล การปกครองส่วนท้องถน่ิ (อบจ.) (อบต.) รปู แบบพเิ ศษ แบง่ เปน็ 3 ระดับ • มีฐานะเป็นนิตบิ ุคคลและ • มฐี านะเป็นนติ บิ คุ คลและ • เปน็ การบริหารราชการทอ้ งถน่ิ ราชการส่วนท้องถิน่ เทศบาลตาบล ราชการสว่ นทอ้ งถ่ิน ที่มีลกั ษณะเฉพาะ • ให้บรกิ ารแก่ประชาชนทอ่ี าศัย เทศบาลเมือง • มหี นา้ ทใี่ นการพฒั นาตาบล • ในประเทศไทย มเี พยี ง 2 แห่ง อยูภ่ ายในเขตจังหวัด ในด้านเศรษฐกิจ สังคมและ ได้แก่ เทศบาลนคร วัฒนธรรม • ดูแลความสงบเรยี บรอ้ ย ดแู ล กรุงเทพมหานคร การศกึ ษา และสวัสดกิ ารสงั คม มีหน้าที่ใหบ้ รกิ ารแกป่ ระชาชน ในด้านตา่ งๆ หรือหน้าทอ่ี ื่นๆ เมอื งพัทยา ตามคาส่งั ของกระทรวงมหาดไทย

บทบาทและหน้าทีข่ องผู้บรหิ ารท้องถ่ิน นายกองคก์ ารบริหารส่วนจังหวัด บริหารกิจการสว่ นจงั หวดั ให้เปน็ ไปตามกฎหมายและแผนท่กี าหนด เสนอร่างข้อบญั ญตั ิการบริหารสว่ นจังหวัด และลงนามกอ่ นส่งไปให้ ผ้วู า่ ราชการจังหวัด การดารงตาแหนง่ : มาจากการเลอื กตั้ง

บทบาทและหนา้ ที่ของผู้บรหิ ารท้องถนิ่ ผู้ว่าราชการจังหวัด พิจารณาและสั่งการเรอ่ื งการลาออกของประธานและสมาชกิ สภาองคก์ าร บริหารส่วนจงั หวัด ส่งั สอบสวนสมาชิกสภาองค์การบิหารส่วนจงั หวัด หากมกี ารทาผดิ เสนอความเห็นให้มกี ารยบุ สภาองคก์ ารบริหารส่วนจงั หวัด กากับดูแลการปฏบิ ตั ริ าชการขององค์การบรหิ ารส่วนจงั หวดั การดารงตาแหน่ง : มาจากการแตง่ ต้งั

บทบาทและหน้าท่ขี องผู้บรหิ ารทอ้ งถ่นิ นายกเทศมนตรี ควบคมุ และรบั ผิดชอบการบรหิ ารกิจการของเทศบาลตามกฎหมาย มีอานาจตามบญั ญตั ิว่าด้วยการปกครองท้องถนิ่ การดารงตาแหน่ง : มาจากการเลือกตงั้

บทบาทและหน้าทขี่ องผ้บู รหิ ารท้องถ่นิ นายกองค์การบรหิ ารส่วนตาบล บรหิ ารกิจการขององคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบล ส่งั อนุมัติตามที่บัญญตั ิไวใ้ นพระราชบัญญัตแิ ละกฎหมายอนื่ การดารงตาแหน่ง : มาจากการเลือกต้ัง

บทบาทและหน้าท่ีของผูบ้ ริหารทอ้ งถิ่น ผูว้ า่ ราชการกรุงเทพมหานคร บรหิ ารราชการตามท่คี ณะรฐั มนตรี นายกรฐั มนตรหี รอื รัฐมนตรวี ่าการ กระทรวงมหาดไทยมอบหมาย บริหารราชการของกรงุ เทพมหานครตามอานาจหน้าท่ที ไ่ี ด้บัญญตั ไิ ว้ การดารงตาแหน่ง : มาจากการเลอื กตั้ง

บทบาทและหน้าทขี่ องผู้บริหารท้องถ่ิน นายกเมืองพัทยา บริหารราชการของเมืองพทั ยาตามกฎหมายข้อบัญญตั ิ ปฏิบัตหิ น้าทีต่ ามท่ีคณะรฐั มนตรี นายกรฐั มนตรี รัฐมนตรี หรือผ้วู า่ ราชการจงั หวดั มอบหมาย การดารงตาแหนง่ : มาจากการเลือกต้งั

องค์กรปกครองสว่ นท้องถิน่ กับบรกิ ารสาธารณประโยชน์ มีสถานทร่ี าชการคอยใหบ้ รกิ าร มสี ถานพยาบาล แกป่ ระชาชน มหี น่วยป้องกนั และบรรเทาสาธารณภยั มีถนนท่สี ะดวกสบาย มีสถานที่พักผอ่ นหย่อนใจ