Áàãøèéíitpd.mn 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë Õºãæèë 04 ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÌÝÐÃÝÆÈË, ÀÐÃÀ ǯÉ, ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÓËÈÐÀË ÒÓÒÌÛÍ ÑÝÒï¯Ë STEAM ñóðãàëòûí àðãà ç¿éí òóðøèëò ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝË ÍÈÉÒËÝË 07 Öàõèì ñóðãàëòûí áýëýí áàéäëûã ýðãýö¿¿ëýõ¿é 21 ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ Õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàã õºãæ¿¿ëæ áóé àâèà çàñëûí àðãà òóðøëàãààñ ßäóóðëûã ªëñãºëºíã Ýð¿¿ë ìýíäèéã ×àíàðòàé Æåíäåðèéí ýðõ Áàòàëãààò óíäíû óñ Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì Çîõèñòîé õºäºëìºð óñòãàõ çîãñîîõ äýìæèõ áîëîâñðîëûã òýãø áàéäëûã àðèóí öýâðèéí õ¿÷èéã íýâòð¿¿ëýõ áà ýäèéí çàñãèéí äýìæèõ äýìæèõ ºñºëòèéã äýìæèõ áàéãóóëàìæààð õàíãàõ ÁÑØÓÑ-ûí ñàéä ¨.ÁÀÀÒÀÐÁÈËÝà Èííîâàöè áîëîí äýä Òýãø áóñ áàéäëûã Ýýëòýé õîò, èðãýäèéí Õàðèóöëàãàòàé Óóð àìüñãàëèéí Äàëàé òýíãèñèéí Õóóðàé ãàçðûí ýêî Ýíõ òàéâàí, øóäàðãà Õºãæëèéí òºëººõ á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ áóóðóóëàõ îðîëöîîã äýìæèõ õýðýãëýýã äýìæèõ ººð÷ëºëòèéí ¿ð íººöèéã õàìãààëàõ ñèñòåìèéã ¸ñûã öîãöëîîõ ò¿íøëýëèéã íºëººã áàãàñãàõ õàìãààëàõ áýõæ¿¿ëýõ Äóãààð 11
2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë ÃÀÐ×Èà Áàãøèéíitpd.mn 2020 îíû 2, 3 äóãààð óëèðàë Õºãæèë ÑÓÄÀËÃÀÀ, ØÈÍÆÈËÃÝÝ ÌÝÐÃÝÆÈË, ÀÐÃÀ ǯÉ, ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÓËÈÐÀË ÒÓÒÌÛÍ ÑÝÒï¯Ë 04 Áîëîâñðîëûí õ¿í ñóäëàë õèéãýýä ìîíãîë õ¿íèé ñóðàëöàõóéí ¿íýò ç¿éëèéí ñóäàëãàà ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝË ÍÈÉÒËÝË 10 Ñàíààíä îðîìã¿é áîëîâñðîë 12 Ìýäýýëýë áà ñýòãýí áîäîõ ¿éë ÄÓÃÀÀÐÛÍ ÇÎ×ÈÍ 14 Óëñûí õºãæèë áàãøààñ ýõòýé 16 Óðàí çîõèîëûí ¿ð íºëººíèé òàëààðõ íýãýí ò¿¿õ 047 ÁÑØÓÑ-ûí ñàéä ¨.ÁÀÀÒÀÐÁÈËÝà Ñàéí áàãøèéíPAGE 17 ãàð äýýð ÝÕ ÎÐÍÛ ÌÀÐÃÀÀØÈÉÍ ÍÀÐ ÌÀÍÄÄÀà 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë 03 Ðåäàêöèéí çóðâàñ 41 ÁÌÄÈ-èéí îíöëîõ àæëóóä Áàãøèéí 44 Çàéíû ñóðãàëò-íýýëòòýé áîëîìæóóä Õºãæèë ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ 43 Ìýðãýæèë, àðãà ç¿é, ìýäýýëëèéí 04 STEAM ñóðãàëòûí àðãà ç¿éí òóðøèëò óëèðàë òóòìûí ñýòã¿¿ë ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝË ÍÈÉÒËÝË Ñýòã¿¿ëèéí çºâëºõ ÁÌÄÈ-èéí çàõèðàë Æ.Áîëîðìàà 07 Öàõèì ñóðãàëòûí áýëýí áàéäëûã ÁÌÄÈ-èéí äýä çàõèðàë Ä.Ýíõ-Àìãàëàí Ðåäàêöèéí çºâëºë ýðãýö¿¿ëýõ¿é Í.̺íõáàÿð 10 Áîëîâñðîë ººðòýé㺺 òýíö¿¿ õ¿í Ä.Íàðàíòóÿà Ö.Íàðàíòóÿà 14 Ìèíèé òàíèõã¿é õ¿¿õýä áóþó ºñâºð ÕÀÂÑÐÀËÒ Æ.Øèíýáàÿð Ø.Ýíõ-Àìãàëàí íàñ 46 ×àäâàðëàã áàãø õºòºëáºð áàòëàãäëàà Á.Áàòòóëãà ÄÓÃÀÀÐÛÍ ÇÎ×ÈÍ ×.Áîëîðòóÿà Ö.Áàÿñãàëàí 18 Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí õºãæèëä Î.Ýíõìàà Ï.Æàðãàëòóÿà õºðºí㺠îðóóëàõ, äýìæèõ õýðýãòýé Äèçàéíåð: Á.Ãýðýëòîãòîõ ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ 21 Õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàã õºãæ¿¿ëæ áóé àâèà çàñëûí àðãà òóðøëàãààñ 25 Ñóðàëöàã÷äûí ñîíèðõîëä òóëãóóðëàí çàéíààñ á¿òýýë÷ àðãà áàðèëä ñóðãàæ áóé òóðøëàãà ÀÐÃÀ ǯÉ× ÁÈ×ÈÆ ÁÀÉÍÀ 29 Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîëûí öºì àãóóëãà: Õ¿íèé ýðõ 31 Öàõèì ñóðãàëò öàõèì áàãø Ñýòã¿¿ëèéã ÁÌÄÈ-èéí Ñóðàëöàã÷èéí õºãæëèéí àëáàíààñ ýðõëýí ãàðãàâ. 1733 Àñóóäàë øèéäâýðëýõ ñóðãàëòûí àðãà Óëààíáààòàð õîò ÖÀà ¯Å-¯ÉË ßÂÄÀË 2020 îí 37 Òåëå õè÷ýýë áà ñóðàëöàõóé 40 Êîíòåíò áà èíòåðàêòèâ õè÷ýýëèéã áýëòãýõ îíöëîã, àðãà ç¿é 2 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
itpd.mn ÐÅÄÀÊÖÈÉÍ ÇÓÐÂÀÑ Òóñ èíñòèòóò íü Áàãøèéí õºãæèë ñýòã¿¿ëèéã 2013 îíîîñ ýõëýí ýðõëýí ãàðãàæ, áàãø òà á¿õíèé áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí íýãæ õýñýã á¿ðä õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà òýðã¿¿í òóðøëàãà, ìýðãýæèë íýãòí¿¿ääýý ñýäýë ñàíàà ºãºõ áóëàíãóóäûã íèéòýëñýýð èðñýí. Ýíý óäààãèéí äóãààð íü 2020 îíû îòãîí äóãààð òóë 2020 îíä òà á¿õýíòýéãýý õàìòðàí õèéñýí àæëààñàà òîâ÷ äóðäàõ íü ç¿éòýé áîëîâ óó. Øèíý òºðëèéí êîðîíàâèðóñ äýëõèé äàõèíàà òàðõàæ, áîëîâñðîëûí ñàëáàðò õè÷ýýë, ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãàà òåëå áîëîí öàõèì õýëáýðò øèëæèí òîìîîõîí ñîðèëòóóäòàé òóëãàðñàí æèë áàéñàí õýäèé ÷ ìàíàé áàéãóóëëàãà áàãøèéí õºãæëèéã äýìæñýí ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààãàà öàõèì õýëáýðò øèëæ¿¿ëýí 4787 áàãø, àæèëòíûã ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ¿íäñýí ñóðãàëòàä, 21 àéìàã, 9 ä¿¿ðãèéí 20.000 ãàðóé áàãøèéã Ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéí õýðýãæèëòýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ àðãà ç¿é òºðºëæñºí çàéí ñóðãàëòàä, àéìàã, íèéñëýëèéí Áîëîâñðîëûí ãàçàð, õýëòñèéí 234 ìýðãýæèëòíèéã öàõèì ñóðãàëòàä, òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí äýëõèéí 9 óëñàä ìîíãîë õýë, ñî¸ëîî çààæ áóé 45 áàãøèéã öàõèì ñóðãàëòàä òóñ òóñ õàìðóóëæ, áàãø, àæèëòíû ìýðãýæëèéí õºãæèëä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ àæëàà òàñðàëòã¿é çîõèîí áàéãóóëëàà. ̺í 20 óäààãèéí çàõèàëãàò ñóðãàëòààð 663 áàãø, àæèëòàíä õ¿ð÷, 7 óäààãèéí çºâëºí òóñëàõ ¿éë àæèëëàãààãààð 1698 áàãø, àæèëòàíä àæëûí áàéðàíä íü çºâëºí òóñàëñàí áàéíà. Òàíõèìûí õè÷ýýë, ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîæ òåëå áîëîí öàõèì õýëáýðò øèëæ¿¿ëñýíòýé õîëáîãäóóëàí 4485 òåëå õè÷ýýë, 104 èíòåðàêòèâ õè÷ýýë áóþó æèøèã êîíòåíòèéã áàãø íàð, áîëîâñðîëûí áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí áýëòãýæ, õ¿¿õýä áàãà÷óóääàà õ¿ðãýëýý. Èðýõ 2021 îíä ìàíàé áàéãóóëëàãà öàõèì ñóðãàëòûí øèíý ïëàòôîðì, áàéãàëèéí óõààíû èæ á¿ðýí ëàáîðàòîðè áîëîí îíëàéí çàéí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ ñòóäè àøèãëàëòàä îðóóëæ, áàãø, àæèëòíû ìýðãýæëèéí òàñðàëòã¿é õºãæèëä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ íýýëòòýé, ñîíãîëòîò ñóðãàëò, ¿éë àæèëëàãààíóóäûã îëîí óëñûí æèøèãò íèéö¿¿ëýí ººðèéí îðíû îíöëîãò òîõèðóóëàí çîõèîí áàéãóóëàõààð òºëºâëºæ áàéíà. Òàíû ãàð äýýð äýëãýãäýæ áóé ýíý óäààãèéí äóãààð áîë ÁÀÃØÈÉÍ ÕªÃÆÈË ñýòã¿¿ëèéí 11 äýõ õýâëýë áºãººä Ñóäàëãàà øèíæèëãýý, Ýðãýö¿¿ëýë íèéòëýë, Äóãààðûí çî÷èí, Àðãà ç¿é òóðøëàãà, Àðãà ç¿é÷ áè÷èæ áàéíà, Öàã ¿å ¿éë ÿâäàë ãýñýí çóðãààí áóëàíãààñ á¿ðäýæ áàéãàà áèëýý. Áèä á¿õýí Áàãøèéí õºãæèë ñýòã¿¿ëäýý òà á¿õíèé øèíèéã ýðýëõèéëñýí, òóðøèæ ¿ð ä¿íãýý òîîöñîí, á¿òýýë÷ ñàíàë, ñàíàà÷èëãà á¿ðèéã ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëæ õàìòðàí àæèëëàõäàà õýçýýä áýëýí áàéõ áîëíî. Áîëîâñðîëûí òºëºº, õ¿¿õä¿¿äèéí òºëºº ººðèéí ìýäëýã, ÷àäâàðàà çîðèóëàí ç¿òãýæ áóé áàãø òà á¿õíèé àìüäðàëûí òàíü àãøèí õîðîì á¿ð ãýãýýí áàéæ, ýðäýì íîìûí öàãààí áóÿí äýëãýðýõ áîëòóãàé. ÇÀÕÈÐÀË Æ.ÁÎËÎÐÌÀÀ Áàãøèéí õºãæèë 3
ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ Ñóðãàëòûí õºòºëáºð, STEAM ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÐÃÀ ǯÉÍ ÒÓÐØÈËÒ Ø.Öýðýííàäìèä ÌÓÁÈÑ-èéí ѪÁÑ-èéí Àðãà ç¿éí òýíõèìèéí ýðõëýã÷ À.Àðèóíáîëä ÌÓÁÈÑ-èéí ÄÓÒÑ-èéí Ä¿ðñëýõ óðëàãèéí òýíõèìèéí ýðõëýã÷ ªíºº öàãò áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí á¿õ ò¿âøèíä ÕÝÐÝÃËÝÃÄÝÕ¯¯Í: STEAM ñóðãàëòûí àðãà ç¿éã ºðãºí àøèãëàæ áàéíà. ßàãààä ýíý àðãà ç¿é ºíººäºð èéì ýðýëò Ãýðèéí øàë õèéõ õàòóó êàðòîí öààñ, ãóàøü, õàé÷, ãîðòèã, øóãàì, õàðàíäàà õýðýãöýýòýé áàéíà âý?. Ó÷èð íü ñóðàëöàã÷ òîäîðõîé ñýäâèéí õ¿ðýýíä ìýäýýëýë öóãëóóëæ, НАСАНД ХҮРЭГЧИЙН ХИЙХ ҮЙЛ ХҮҮХДИЙН ХИЙХ ҮЙЛ ñóäàëãàà õèéí, õàðèëöàí ÿðèëöàõ, ø¿¿í òóíãààõ, á¿òýýë÷ýýð àæèëëàõ çýðýã ͯÁ-ûí ÁÑØÓ-û S - Øàë ÿìàð ¿¿ðýãòýé òóõàé ÿðèëöàõ áàéãóóëëàãààñ òóíõàãëàñàí XXI çóóíû èðãýíèé - Øàë õèéõ àðãûã òàéëáàðëàõ çààâàë ýçýìøèõ ÷àäâàðûã øèíæëýõ óõààí, - Ãýðèéí øàë õýäýí õýñãýýñ á¿ðääýã òóõàé ÿðèëöàõ òåõíîëîãè, èíæåíåð÷ëýë, óðëàã, ìàòåìàòèêèéí - Ãýðèéí øàëûã ÿàãààä õóâààõ ¸ñòîéã òàéëáàðëàõ íýãäìýë ñóðãàëòûí òóñëàìæòàé òîäîðõîé òºñºë - Øàëûã ÿìàð ìàòåðèàëààð õèéäýã òóõàé ÿðèëöàõ õýðýãæ¿¿ëýíãýý ýçýìøäýãò îðøèíî (Izadikhah & - Øàëûã ÿìàð áóäãààð áóääàã òóõàé ÿðèëöàõ Alikhani, 2012) . Ýíý àðãà ç¿é øèíý çóóíû - Ãýðèéí øàë íü òîîíîíîîñ 4 äàõèí òîì áàéäàã òóõàé ÿðèëöàõ èðãýäèéí ÷àíàðòàé àæèëëàæ àìüäðàõàä ¿ð ºãººæòýé áàéãàà ó÷ðààñ äýëõèé íèéòèéí T - Ãîðòèãîîð òîéðîã çóðæ õàðóóëàõ - Ãîðòèãîîð òîéðîã çóðæ ¿çýõ áîëîâñðîëûí ñàëáàðò ìàø õóðäàöòàé ò¿ãýí - Êàðòîí öààñûã çóðààñíû äàãóó õàé÷èëàõ -Òàâàã àøèãëàí òîéðîã çóðàõ òàðõàæ áàéãàà þì (Milford &Tippett, 2015). - Çóðààñíû äàãóó õàé÷èëàõ àðãûã çààõ - Øàëûã ãóàøààð áóäàð Áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí á¿õèé ë ò¿âøèíä - Ãîðòèãã¿é ¿åä òàâàã àøèãëàí òîéðîã çóðæ ¿ç¿¿ëýõ - Äýñ äàðààëëûí äàãóó äààëãàâðûã ã¿éöýòãýõ ò¿ãýýìýë õýðýãëýæ áóé ýíý òåõíîëîãèéã Ìîíãîë - Äýñ äàðààëëûí äàãóó äààëãàâðûã ã¿éöýòãýõýä òóñëàõ óëñûí ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí ñàëáàðò íóòàãøóóëàí õýðýãëýæ, XXI çóóíä àæèëëàæ, E - Òîéðãèéí õýìæýýã ãîðòèãîîð àâàõ àðãûã çààõ - Ãîðòèãîîð òîéðãèéí õýìæýý àâàõ àìüäðàõ ÷àäâàðòàé ìîíãîë èðãýíèéã õºãæ¿¿ëæ, - Øóãàì àøèãëàí õýìæèëò õèéõ àðãûã çààõ - Çààâðûí äàãóó øóãàì àøèãëàí òºëºâø¿¿ëýõýä ººðñäèéí õóâü íýìðèéã îðóóëàõ - Øàëûã çºâ ýâë¿¿ëýõýä òóñëàõ õýìæèëò õèéõ çîðèëãîîð Ìîíãîë àéë STEAM òîãëîîìûí òºñºë - Øàëûã ýâë¿¿ëýõ áîëîâñðóóëæ, òóðøñàí. Óã òóðøèëòàä íèéñëýëèéí Áàãàíóóð ä¿¿ðãèéí Ì. Íýðã¿é ýðõëýã÷èéí A - Øàëíû ºíãèéã ñîíãîõîä òóñëàõ - Øàëíû ºíãèéã ñîíãîõ óäèðäàæ áóé 235 äóãààð öýöýðëýãèéí Ë.Ýíõ÷èìýã - Øàëíû õýñãèéí òîîã ÿíç á¿ðèéí õýâ - Òîîã ÿíç á¿ðèéí õýâ ìàÿãààð áàãøòàé áýëòãýë á¿ëãèéí 28 õ¿¿õýä õàìðàãäñàí. ìàÿãààð áè÷èõèéã ñýäýëæ¿¿ëýõ áè÷èõ Ìîíãîë àéë òîãëîîìûí àðãà÷ëàëûí äàãóó òîãëîõ ÿâöàä õ¿¿õä¿¿ä ìîíãîë ãýð, ò¿¿íèé òàâèëãà, ýä M - Øàëíû òîéðãèéí ðàäèóñûã õýìæèõýä òóñëàõ - Øàëíû ðàäèóñûã øóãàìààð õýìæèõ õýðýãëýë, ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä, ìàë ñ¿ðýã, ìàøèí - Á¿õýë ç¿éëèéã õóâààæ õýñýã áîëäîãèéã òàéëáàðëàõ - Äóãóé øàëûã õýñã¿¿äýä õóâààõ òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæèéã STEAM òåõíîëîãèéí - Øàëíû õýñã¿¿äèéã òîîëóóëàõ - Øàëíû õýñã¿¿äèéã íèéë¿¿ëæ á¿òýí øàë áîëãîõ äàãóó á¿òýýñýí. - 1-9 õ¿ðòýë òîîëîõ Òóðøèëòûí ýõýíä õ¿¿õä¿¿äýä ìîíãîë ãýðèéí òóõàé îéëãîëò ºã÷, ãýðèéã õýðõýí áàðèõ äàðààëëûã òàíèëöóóëñàí áºãººä äàðàà íü ãýðèéí ýä àíãèóäûã STEAM àðãûí äàãóó õèéñýí. Æèøýý íü, õàòóó êàðòîí öààñ, ãóàøü, õàé÷, ãîðòèã, øóãàì, õàðàíäàà àøèãëàæ, áàãààðàà çóðàãò ¿ç¿¿ëñýí àðãà÷ëàëûí äàãóó ãýðèéí øàë õèéñýí. 4 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
Ñóðãàëòûí õºòºëáºð, itpd.mn Çóðàã. Òîãëîîìûí àðãûí õýñýã. Ìîíãîë ãýðèéí øàë õèéõ àðãà÷ëàë Çóðàã. Õ¿¿õä¿¿ä áàãààðàà ìîíãîë ãýðèéí øàë õèéæ áàéãàà íü Õ¿¿õä¿¿äèéã èéíõ¿¿ õîëáîãäîõ àðãà÷ëàëûí äàãóó àëèâàà Туршилтын үед хүүхдийн хөгжилд гарсан ахиц ç¿éëèéã õèéõ ¿åä àæèãëàæ, óðüä÷èëàí áîëîâñðóóëñàí ðóáðèêèéí äàãóó Туршилтын өмнө Туршилтын дараа ¿íýëãýý ºã÷, òîîí ¿ç¿¿ëýëòýýð ä¿ãíýí òóðøèëòûí ºìíº áà äàðàà õàðüöóóëæ, 61 92 100 85 87 àõèöûã íü õýìæñýí. 35 80 77 70 21 T Áàãøèéí õºãæèë 5 S E A M Зураг . Туршилтын үеийн хүүхдийн хөгжлийн ахиц
ÑÓÄÀËÃÀÀ ØÈÍÆÈËÃÝÝ S- Õ¿¿õä¿¿äèéã ãýðèéí øàë õèéæ ýõëýõýýñ õîîðîíäîî çºâøèëöäºã, àëèâàà ç¿éëèéã çýðýãöýý õ¿¿õýä õºãæèõ, áèå äààí áîëîí ºìíº ãýðèéí øàëíû òàëààð ÿìàð ìýäëýãòýé õèéõäýý çààâàë òºëºâëºäºã, ò¿¿íèéõýý äàãóó áàéãààã òàíäàæ àñóóõàä íèéò õ¿¿õäèéí 21 àæëàà ã¿éöýòãýäýã, ººðèéí õèéñýí àæëûã áàãààðàà ñóðàëöàõ áîëîìæ íýìýãäñýí. õóâü íü ãýðèéí øàëòàé õîëáîîòîé 1-2 ¿íýëæ, ä¿ãíýõ çýðýã ÷óõàë ÷àäâàðóóäûã àñóóëòàä õàðèóëæ áàéâ. Õàðèí ãýðèéí øàëíû ýçýìøèæ áàéãàà íü àæèãëàãäñàí. Õàðèí ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã òóõàé ÿðèëöëàãà õèéæ, ò¿¿íèéã àðãà÷ëàëûí Õ¿¿õä¿¿äèéí ýöýã ýõ÷¿¿ä STEAM òîãëîîìûí äàãóó õèéæ ã¿éöýòãýñíèé äàðàà ºìíºõ òóðøèëòûí ÿâöàä á¿ëãèéí áàãøèéí ñàíàë òºëºâëºõ, áýëòãýëèéã õàíãàõ, àñóóëòûã äàâòàí àñóóõàä íèéò õ¿¿õäèéí 61 áîëãîñîí ¿éë àæèëëàãàíä èäýâõòýé õóâü íü õàðèóëò ºã÷ ÷àääàã áîëñîí. îðîëöîæ, èë¿¿ èõèéã ìýäýæ, õ¿¿õýäòýéãýý õýðýãæ¿¿ëýõýä õóãàöàà èõ øààðääàã, õàìòäàà ñóðàëöàõûí çýðýãöýý, ò¿¿íèé T-Òàâàí íàñòàé õ¿¿õäèéí ãîðòèã ñóðàëöàæ áóé ¿éëä àæèãëàëò õèéæ, ººðèéí òóñëàõ áàãø, ýöýã ýõ÷¿¿äòýé õàìòðàí àøèãëàí ãýðèéí øàë çóðàõ ÷àäâàðûã õ¿¿õäèéí ºâºðìºö îíöëîãèéã èë¿¿ îéëãîí òóðøèëòûí ºìíº áà äàðàà ¿íýëæ ¿çñýí. òàíüñàí. Ò¿¿í÷ëýí áàãø íàð, öýöýðëýãèéí àæèëëàæ ÷àäàõã¿é òîõèîëäîëä Õ¿¿õä¿¿äèéí àíõ óäàà ãîðòèãîîð çóðàõ ýðõëýã÷, àðãà ç¿é÷, òîãîî÷, àæèëòàí àëáàí ÷àäâàð 35 õóâüòàé ¿íýëýãäñýí áîë òóðøèëòûí õààã÷ äýëõèé íèéòýä õýðýãæèæ áóé àðãà òºëºâëºñºí àæèë õ¿ññýí ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ äàðàà íèéò õ¿¿õäèéí 92 õóâü íü ãîðòèã ç¿éãýýñ ñóðàëöàæ, õ¿¿õäèéã öîãö õºãæ¿¿ëýõ àøèãëàí çóðàã çóðæ ÷àääàã áîëñîí. áîëîìæ íºõöºëèéí òóõàé øèíý øèíý áîëîìæã¿é áîëîõ çýðýã ñóë òàë ç¿éëèéã áèå áèåíýýñýý ñóðàëöàæ áàéñàí. Óã E- Ìîíãîë ãýðèéí øàë õèéõ äààëãàâàð àðãà ç¿éã ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí àæèãëàãäñàí. Èéíõ¿¿ ñóäàëãààíû ã¿éöýòãýõ ÿâöàä 5 íàñòàé õ¿¿õýä øóãàì ò¿âøèíä òóðøñàíû ¿ð ä¿íä òàâàí íàñòàé àøèãëàí õýìæèëò õèéæ ÷àäàõ ýñýõèéã õ¿¿õäèéí õºãæèë áîëîí áàãøèéí õàíäëàãàä õ¿ðýýíä äýâø¿¿ëñýí çîðèëãî, çîðèëòûã òîäîðõîéëîõîä òóðøèëòûí ºìíº ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëñíèéã àæèãëàëòûí õ¿¿õä¿¿äèéí 80 õóâü íü øóãàìààð õýìæèëò òýìäýãëýë, ÿðèëöëàãûí ¿ð ä¿í õàðóóëæ õýðýãæ¿¿ëñíèé ¿ð ä¿íä äàðààõ õèéæ áàéñàí áîë òóðøèëòûí äàðàà á¿õ áàéíà. õ¿¿õýä õýìæèëò õèéæ ÷àääàã áîëñîí. Ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íä òàâàí íàñòàé õ¿¿õä¿¿ä ä¿ãíýëòèéã õèéñýí. ¯¿íä: äàðààõ ÷àäâàðòàé áîëñîí. STEAM ñóðãàëòûí àðãà ç¿éã ººðèéí À- Ìîíãîë ãýðèéí øàë õèéõ ÿâöàä õ¿¿õä¿¿äýä óëáàð øàð ºí㺠¿¿ñãýõ äààëãàâàð - Ñîíèó÷, ìýäýõã¿é ç¿éëýý ìýäýæ àâàõûí îðíû íºõöºëä òîõèðóóëàí ñóðãóóëèéí ºãñºí. ¯éë àæèëëàãààíû ýõýíä íèéò ºìíºõ áîëîâñðîëûí ò¿âøèíä õýðýãëýõ õ¿¿õäèéí 77 õóâü óëáàð øàð ºí㺠¿¿ñãýæ òóëä áóñäààñ àñóóõ áîëîìæòîé ãýæ ¿çñýí. Ýíýõ¿¿ ÷àäàæ áàéñàí áîë òóðøèëòûí äàðàà ýíý ñóäàëãààíû àæëûí õ¿ðýýíä ¿ç¿¿ëýëò 85 õóâü áîëæ ºññºí. - Àëèâàà ç¿éëèéã òîäîðõîé äýñ äàðààëàë, áîëîâñðóóëñàí Ìîíãîë àéë òîãëîîìûí òóðøèëòûí ºìíºõ áîëîí äàðààõ ¿ð ä¿í M- Ñóäàëãààíû ÿâöàä òóðøèëòûí àíãèéí òåõíîëîãèéí äàãóó ãî¸ìñîã çàãâàðòàé á¿õèé ºãºãäºëä øèíæèëãýý õèéõýä õ¿¿õä¿¿äèéí 1-9 òîîã áè÷èæ ÷àäàæ áàéãàà S.T.E.A.M íü ºññºí ¿ç¿¿ëýëòòýé ãàðñàí ýñýõèéã òîäðóóëñàí þì. Ãàðààíû õèéõèéã õè÷ýýäýã áîëñîí. òóë öààøèä óã àðãà ç¿éã ñóðãóóëèéí ñóäàëãààãààð íèéò õ¿¿õäèéí 70 õóâü íü 1-9 ºìíºõ áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí áàãø õ¿ðòýëõ òîî áè÷èæ ÷àäàæ áàéñàí áîë ýíý - Áàãààð àæèëëàõ, õ¿ëýýöòýé ñîíñîõ, áèå ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä õýðýãëýõ áîëîìæ ¿ç¿¿ëýëò òóðøèëòûí äàðàà 87 õóâü áîëæ á¿ðäñýí ãýæ ¿çýæ áàéíà. ºññºí. áèåèéíõýý ñàíàà áîäëûã ñîíñîõ, áóñäàä STEAM ñóðãàëòûí òóðøèëòàä STEAM òîãëîîìûí òåõíîëîãèéã òóðøèõ òóñëàõ, ººðºº áóñäààñ òóñëàìæ õ¿ñýõ õàìðàãäñàí òàâàí íàñòàé õ¿¿õäèéí S. T. E. õóãàöààíä õ¿¿õýä ¿ð ä¿íã óðüä÷èëàí õàðàõ, A. M ÷àäâàðò ãàð÷ áóé àõèöûã Paired- òºñººëºõ, ýðãýö¿¿ëýõ; ó÷èð øàëòãààíûã - ªºðèéí áîëîí áóñäûí õèéñýí ç¿éëýýð Samples T òåñòýýð øèíæèëñíèé çýðýãöýý îëîõ, õèéõ ¿éëýý òºëºâëºõ, ººðèéí áîëîí òóðøèëòûí ºìíºõ áà äàðààõ õ¿¿õäèéí áóñäûí õèéæ áóé ¿éëèéã õÿíàõ, ººðèéí õýð áàõàðõàõ, õèéñýí àæëàà ¿íýëýõ ÷àäâàðò ãàðñàí àõèöûí õàìààðëûã õýìæýýíä øèéäâýð ãàðãàõ, áóñäààñ àñóóëò Ñóäàëãàà òóðøèëòûã çîõèîí áàéãóóëñàí êîððåëÿöèéí øèíæèëãýýíèé àðãà àñóóõ, àñóóëòàä õàðèóëàõ, áóñäûí ÿðèàíû áàãø äàðààõ ÷àäâàðûã ýçýìøñýí. àøèãëàí ñóäàëñàí. Êîððåëÿöèéí óòãûã îéëãîõ, áóñäûã ñîíñîõ, ¿çýë áîäëîî øèíæèëãýýíèé ¿ð ä¿íãýýñ õàðàõàä ÷ºëººòýé èëýðõèéëýõ, òîîëîõ, õàðüöóóëàõ, Òîãëîõ ¿éë àæèëëàãààã õ¿¿õä¿¿äòýé òóðøèëòûí ºìíºõ áà äàðààõ óòãóóäûí íýìýõ, õàñàõ, õýìæèõ, ººðèéí áîëîí íàéç õàìò òºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëýõ õîîðîíä (ð< 0.095, ð< 0.606, ð< 0.057, ð< íºõäèéí õèéñýí á¿òýýëýýð áàõàðõàõ, ººðèéí 0.459) ýåðýã õàìààðàëòàé ãàðñàí. Ýíý íü ¿¿ðýã õàðèóöëàãûã óõàìñàðëàõ, áèåë¿¿ëýõ, - Õ¿¿õäèéã ¿éë õèéæ áàéõàä ñóäàëæ, òóðøèëòûí ºìíº áîëîí äàðààõ ¿ð ä¿í õàìò îëíû äóíä ¿¿ðýã õ¿ëýýõ, áóñäûã õàìààðàëòàé áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. õ¿íäëýõ, áóñäàä òóñëàõ çýðýã îëîí ç¿éëèéã àæèãëàæ, òýìäýãëýë õºòëºõ Òîäðóóëáàë, òóðøèëò õèéõ ¿åèéí ñóðñàí.Ò¿¿í÷ëýí òóðøèëòûí õóãàöààíä Íýãäìýë ñóðãàëòûí àðãà ç¿éã òåõíîëîãèéí ÷àäâàð áóþó àëèâàà õ¿¿õä¿¿ä áàãààð Ìîíãîë àéë á¿òýýõ ÿâöäàà õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä äàðààõ äàâóó òàë ç¿éëèéã äýñ äàðààëëûí äàãóó õèéõ áèå áèåòýéãýý íºõºðñ㺺ð õàðèëöàí ººðèéí àæèãëàãäñàí. ÷àäâàðûí òóðøèëòûí ºìíº áà äàðààõ ñàíàà áîäëûã áóñàäòàéãàà õóâààëöàí, áóñäûí ¿ç¿¿ëýëòèéí õîîðîíä õ¿÷òýé (0.606) ñàíàà áîäëûã õ¿ëýýí çºâøººðäºã, 1. Ýðõëýã÷, áàãø, ñóäëàà÷, ýöýã ýõ÷¿¿ä õàìààðàëòàé, ä¿ðñëýí óðëàõ ÷àäâàð äóíä çýðãèéí (0.459), ìàòåìàòèêèéí 6 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë õàìòðàí àæèëëàõ áîëîìæ á¿ðäñýí. òºñººëëèéí õºãæèë ñóë (0.134) õàìààðàëòàé ãàðñàí. 2. Áàãøèéí õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ àðãà áàðèë Ýöýñò íü ä¿ãíýõýä áàãà íàñíû õ¿¿õäýä ººð÷ëºãäñºí. ìîíãîë ºâ óëàìæëàë, ¿íäýñíèé ñî¸ë, àõóé àìüäðàë, çàí çàíøëûã ºâë¿¿ëýí 3. Ñóðãàëòûí õºòºëáºð, òºëºâëºãºº, ¿ëäýýõäýý äýëõèéä ò¿ãýæ áóé ñóðãàëòûí àðãà ç¿éã õýðýãëýõ áîëîìæòîéã áèäíèé çîõèîí áàéãóóëàëò ñàéæèðñàí. ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í õàðóóëñàí þì. 4. Òîãëîõ ¿éëèéí òºëºâëºëò, áýëòãýë ñàéæèðñíààð ñóðãàëòûí ÷àíàðò ¿ð ºãººæòýé íºëºº ¿ç¿¿ëñíèé
ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝË ÍÈÉÒËÝË ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÁÝËÝÍ ÁÀÉÄËÛà ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝÕ¯É Ë.̺íõòóÿà ÌÓÁÈÑ-èéí Çàéí ñóðãàëòûí àëáàíû äàðãà, Ph.D, äýä ïðîôåññîр Áîëîâñðîëä êîìïüþòåð, ÌÕÕÒ-èéã ºðãºí áàéíà [1]; Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëñýí íàñàí òóðøèéí àøèãëàõ áîëñíîîð ñóðãàëòûí îð÷èí, ãàçðûí 2020-2024 îíû ¿éë òîãòîëöîîã áýõæ¿¿ëíý [2]; Áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí òåõíîëîãèä èõýýõýí ººð÷ëºëò, àæèëëàãààíû õºòºëáºðò Öàõèì ñàëáàðûí õºãæëèéí äóíä õóãàöààíû àõèö äýâøèë ãàð÷ áàéíà. Ãýâ÷ íèéãýì ýäèéí ñóðãàëòûí ïëàòôîðì áèé áîëãîæ, òºëºâëºãºº 2021-2030 áàðèìò áè÷èãò ÅÁÑ- çàñãèéí áàéäàë, äýä á¿òöèéí õºãæèë, öàõèì àãóóëãà õºãæ¿¿ëæ, áýëòãýíý. èéí áàãøèéí òàñðàëòã¿é õºãæëèéã õàíãàõàä áîëîâñîí õ¿÷íèé õàíãàìæ, òåõíîëîãèéí Çóðàãò áîëîí èíòåðíýòã¿é ºðõ, õ¿í àæëûí áàéðàíäàà õºãæèõ íºõöºë ¿ñðýíã¿é õºãæèë çýðýã íü ñóðãàëòàä ÌÕÕÒ- àìûã öàõèì ñóðãàëòàä õàìðàãäàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëýõýä òóñãàéëñàí èéã íýâòð¿¿ëýõýä òîäîðõîé áýðõøýýëèéã áîëîìæèéã áèé áîëãîõûí òóëä áîäëîãî, õºòºëáºð, òºëºâëºãºº ¿¿ñãýæ áàéíà. COVID-19 öàð òàõëààñ ¿¿ññýí òîõèðñîí ñóðãàëòûí õýëáýð, áîëîâñðóóëàõ, öàõèì, îíëàéí, çàéí íºõöºëä áèä öàõèì ñóðãàëò çîõèîí õóâèëáàðóóäûã ñóäàëæ, áýëòãýíý, ñóðãàëòóóäûã òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëàõ áàéãóóëàõàä áýëýí áàéñàí óó? Þóã Öàõèì ñóðãàëòûí ïëàòôîðìûã øààðäëàãàòàé áàéíà [3] õýìýýí òóñ òóñ àâ÷ àíõààðàõ ¸ñòîé áàéñàí áý? ßìàð ä¿ãíýëò õºãæ¿¿ëæ, öàõèì ñóðãàëòûí ¿çñýí áàéíà. Äýýðõ áîäëîãûí áàðèìò õèéæ áàéíà âý? ãýñýí àñóóäàë äýâø¿¿ëæ, õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëàí, öàõèì áè÷ãèéã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä òîäîðõîé ñàíàë áîäëîî õóâààëöàæ áàéíà. àãóóëãà, öàõèì õè÷ýýë áîëîâñðóóëàí àæëóóäûã ¿å øàòòàéãààð õèéñýýð èðñýí. á¿õ íàñíû èðãýäýä íàñàí òóðøäàà Öàõèì ñóðãàëòûí áýëýí áàéäàëä Áîäëîãî, ýðõ ç¿éä öàõèì ñóðàëöàõóéã äýìæèõ áîëîìæèéã þóã àâ÷ ¿çýõ âý? ñóðãàëòûí òàëààð õýðõýí á¿ðä¿¿ëíý [4]; Ìîíãîë óëñûã Îð÷èí ¿åä ÅÁÑ-èéí òàíõèìûí ñóðãàëòûã òóñãàñàí áàéíà âý? 2021-2025 îíä õºãæ¿¿ëýõ öàõèì ñóðãàëòààð ºðãºæ¿¿ëýõ, èõ, äýýä Ìàíàé óëñûí áîëîâñðîëûí òóõàé áàãö òàâàí æèëèéí ¿íäñýí ñóðãóóëüä õîñîëñîí ñóðãàëò (Blended õóóëüä (2016) ... áîëîâñðîë ýçýìø¿¿ëýõ ÷èãëýë-ä Öàõèì, çàéí Learning)-ûã õýðýãæ¿¿ëýõ, íàñàí òóðøèéí àðãà, õýëáýð, ñóðàëöàã÷èéí õýðýãöýý, ñóðãàëòûí õºòºëáºðò òàâèãäàõ ñóðàëöàõóéã MOOC àøèãëàí äýìæèõ õóâèéí áîëîí õºãæëèéí îíöëîãò íèéöñýí øààðäëàãûã òîãòîîí, ñóðãàëòûí áàéäëààð ñóðãàëòûí ÷èã õàíäëàãà îëîí õóâèëáàðòàé, ÷ºëººòýé, íýýëòòýé ïëàòôîðìûã õºãæ¿¿ëýí áàãø íàðûí ººð÷ëºãäºæ áàéíà. Áîëîâñðîëä ÌÕÕÒ-èéã áàéíà ... õýìýýí òîäîðõîéëñîí áºãººä îðîëöîîã äýìæèæ, öàã õóãàöàà, îðîí íýâòð¿¿ëýõýä þóã àâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé âý? (Çóðàã çàéíû, öàõèì, îíëàéí ñóðãàëòûí çàéíààñ ¿ë õàìààðàí ñóðàëöàõ 1, Ki-Sang Song (KNUE) and others) òîãòîëöîîã áèé áîëãîõ òàëààð Çàéíû ñóðãàëòûí ¿íäýñíèé õºòºëáºð (2002), Зураг 1. Боловсролд МХХТ-ийг нэвтрүүлэх бодлого Öàõèì Ìîíãîë ¿íäýñíèé õºòºëáºð (2005), Ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîî, òåõíîëîãèéí Áîëîâñðîëä ÌÕÕÒ-èéã íýâòð¿¿ëýõ áîäëîãî íü öîãö áàéõ ¸ñòîé áºãººä òóñëàõ áîëîí òàëààð 2021 îí õ¿ðòýë òºðººñ áàðèìòëàõ ¿íäñýí ýëåìåíòýýñ á¿ðääýã áàéíà. áîäëîãî (2011) ãýõ ìýò áîäëîãûí áàðèìò áè÷èãò òóñãàñàí áàéíà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà Àëñûí õàðàà-2050 ìîíãîë óëñûí óðò õóãàöààíû õºãæëèéí áîäëîãîä Íýýëòòýé áîëîâñðîëûí òîãòîëöîîã õºãæ¿¿ëæ, öàõèì ñóðãàëòûí íýãäñýí ïëàòôîðì áèé áîëãîí õ¿í á¿ð îðîí çàé, öàã õóãàöààíààñ ¿ë õàìààðàí ººðèéí õ¿ññýí ÷èãëýëýýð íàñàí òóðøäàà ñóðàëöàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëñýí Áàãøèéí õºãæèë 7
itpd.mn Элемент Хүснэгт 1. Элементүүдийн бэлэн байдал 5. Ñóðàëöàã÷äûí ñóðàõ àðãà Боловсролын Элементүүдийн бэлэн байдал áàðèëûã õýðõýí õàðãàëçàõ âý? бодлого Боловюсролд МХХТ-ийг нэвтрүүлэх хууль, төсөв Боловсролын Öàõèì ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõàä үйлчилгээ Багш, суралцагчдын харилцаа, сургалтын агуулгын хэрэглээг дэмжих платформ ñóðàëöàã÷äûí ñóðàõ àðãà áàðèë Дэд бүтэц èõýýõýí íºëººòýé áºãººä òýäíèé Компьютер, интернэт, сургалтын явцад багш болон суралцагчдад шаардлагатай íàñ, ñýòãýõ¿éí îíöëîãèéã Багш бусад дэмжлэг õàðãàëçàæ òåõíîëîãèéã àøèãëàæ áàéíà. Îëîí óëñûí òóðøëàãààñ Суралцагч МХХТ-ийн чадамж, МХХТ-ийг ашигласан суралцахуйн нөлөөллийн талаарх õàðàõàä, ñóðãóóëèéí ºìíºõ íàñíû ойлголт ñóðàëöàã÷äàä òîî íýðëýõ, ä¿ðñ Хөтөлбөр òàíèõ çýðýãò ñóðãàëòûí òîãëîîì Суралцах үйл явцдаа бусадтай хамтран ажиллах, боловсролын нөөцийг оновчтой á¿õèé âèäåî òåõíîëîãè, çóðàõ, ашиглах áè÷èõ ¿éëèéã äýìæèõ áàéäëààð öàõèì ñàìáàð àøèãëóóëäàã МХХТ-ийг тусгасан үндэсний хөтөлбөрийн зорилго, агуулга, сургалтын материал áàéíà.Áàãà àíãèéí ñóðàã÷äàä ба үнэлгээ ðîáîò òîãëîîì óãñðàõ, á¿òýýõ, èíòåðàêòèâ íîì, ä¿ðñ, ¿ã òîãòîîõ Áèä öàõèì ñóðãàëòàä áýëýí áàéñàí Ìîíãîë óëñûí á¿õ 330 ñóìàíä 3G, 4G/LTE ÿðèõ ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ óó? õºäºë㺺íò èíòåðíýò íýâòýðñýí, 298 ñóðãàëòûí àïïëèêýéøí õýðýãëýäýã 1.Áîäëîãî, ýðõ ç¿éí îð÷èí á¿ðäñýí ¿¿? Ìàíàé ñóìàíä (90.3%) øèëýí êàáåëü îðñîí áàéíà. áîë äóíä, àõëàõ àíãèéíõàíä öàõèì îðíû õóâüä áîäëîãî, ýðõ ç¿éí îð÷èí ÿìàð Õ¿í àìûí 91,6% íü èíòåðíýò õýðýãëýã÷ íîì, àóäèî âèäåî õýðýãëýãäýõ¿¿í, áàéãààã äýýð òîâ÷ àâ÷ ¿çñýí (ºìíºõ õóóäñàíä). áºãººä íèéò ºðõèéí 42.6%-48% íü êîìèê íîì, îíëàéí èíòåðàêòèâ êîìïüþòåðòýé áàéíà [7] ïðîãðàìì (ñàíñàð ñóäëàë, 2.Áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýý ÿìàð áàéíà âý? áàéãàëèéí óõààí), êîä÷èëîë, Äýýðõ ñòàòèñòèêààñ ¿çýõýä Ìîíãîë îðíû ïðîãðàììëàëûí õýëèéã çààäàã ÁÑÌÑ (2013 îíîîñ) íü áîëîâñðîëûí ñàëáàðò ÌÕÕÒ-èéí õàòóó äýä á¿òöèéí áàéäàë òºâ áàéíà. Ìàíàé îðíû õóâüä îäîîãèéí íýãäñýí ìýäýýëëèéí ñàí á¿ðä¿¿ëýõ çàìààð ñóóðèí ãàçàð áîëîí áîëîí àëñëàãäñàí áàéäëààð ìîíãîë õýë äýýðõ áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò àéìàã, ñóìûí õóâüä õàðèëöàí àäèëã¿é ñóðãàëòûí òîãëîîì áîëîí òàâèõ, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, òºëºâëºëò áîëîí áàéãàà áºãººä òºðèéí áîäëîãîîð íºõöºë ïðîãðàìì õàíãàìæ õàíãàëòã¿é, øèéäâýð ãàðãàëòàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæ áàéäëûã ñàéæðóóëàõ, òîîí õóâààãäëûã õºãæ¿¿ëýëò õèéõ õýðýãöýý íýãýíò á¿õèé ñèñòåì þì [5]. Óã ñèñòåìä 2018-2019 îíû áàãàñãàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. áèé áîëñîí áàéíà. õè÷ýýëèéí æèëèéí ñòàòèñòèê òàéëàíãààð: Ìàíàé îðíû õóâüä ÌÕÕÒ-èéí íºõöºë 6. Õºòºëáºðèéí - 1'435 öýöýðëýã, ѪÁ ñàëáàðûí 27'214 àæèëòàí, áàéäàë, õ¿ðòýýìæ, ñóðàëöàã÷äûí ìýäýýëýëä øèíý÷ëýë õèéãäñýí ¿¿? 248'654 ѪÁ -ä õàìðàãäàã÷èä, õàíäàõ áàéäëûã õàðãàëçàí ѪÁÑ, ÅÁÑ-èéí òàíõèìûí ñóðãàëòûã ÒÅËÅ õè÷ýýëýýð, èõ, ªä㺺 áèä ¿¿ññýí íºõöºë - Åðºíõèé áîëîâñðîëûí 803 ñóðãóóëü, ÅÁÑ -ûí äýýä ñóðãóóëèóä öàõèì õýëáýðýýð çîõèîí áàéäàëòàé óÿëäóóëàí, ñàëáàðûí 49'441 àæèëòàí, ÅÁÑ -èéí 600'394 áàéãóóëñàí. áîëîâñðîëûí àëü ÷ ò¿âøèíä ñóðàëöàã÷ á¿ðòãýëòýé áàéíà. Îäîîãèéí áàéäëààð òàíõèìûí ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã esis.edu.mn ¿íäñýí ñèñòåìýýñ ãàäíà ñóðàã÷äàä 4. Áàãøèéí ÌÕÕÒ-èéí ÷àäàìæèä þóã àâ÷ öàõèì ñóðãàëòààð õýðýãæ¿¿ëæ çîðèóëñàí öàõèì àãóóëãûí econtent.edu.mn áàéíà. Öààøèä, ÿëàíãóÿà èõ, äýýä ïîðòàë ñàéò, öàõèì ñóðàõ áè÷ãèéí ìîáàéë ¿çýõ âý? ñóðãóóëüä öàõèì ñóðãàëòûí àïëèêýéøí çýðýã äýä ñèñòåì¿¿äòýé áºãººä Áàãøèéí ÌÕÕÒ-èéí öîãö ÷àäàìæ ãýäãèéã õºòºëáºðèéã èæ á¿ðíýýð áàãøèéí õºãæëèéã äýìæñýí äýä ñèñòåìèéí ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ ìýðãýøëèéí ¿éë áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ õºãæ¿¿ëýëò õèéãäýýã¿é áàéíà. ̺í èõ, äýýä àæèëëàãààíû áîäèò òîäîðõîé íºõöºë õýðýãöýý ¿¿ññýí áàéíà. Èíãýñíýýð ñóðãóóëèéí íýãäñýí ìýäýýëëèéí ñàí á¿õèé áàéäàëä äýâøèãäýí ãàð÷ áàéãàà àëèâàà îþóòíóóä õàìãèéí ñàéí ãýæ ¿çñýí hemis.edu.mn ¿íäñýí ñèñòåìòýé. Èõ, äýýä àñóóäëóóäûã ÌÕÕÒ-èéí áîëîìæóóäûã õºòºëáºðºº õààíààñ ÷, õýçýý ÷ ñóðãóóëèéí õóâüä áîëîâñðîëûí ¿éë÷èëãýýã àøèãëàí øèéäâýðëýõ àðãà áàðèë, ÷àäâàðûã öàõèìààð ñóäëàõ áîëîìæ íýýãäýíý. ººðñäèéí íººö áîëîëöîîãîîð õ¿ðãýæ áàéãàà òîäîðõîéëîõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õýëíý. Ýíý òîõèîëäîëä èõ ñóðãóóëü áºãººä ÑÓÌÑ(ULMS-ÌÓÁÈÑ, SiSi-ÌÓÈÑ, UNIMIS- Áàãøèéí ÌÕÕÒ-èéí öîãö ÷àäàìæ íü áàãø õîîðîíäûí êðåäèò õàðèëöàí ØÓÒÈÑ ãýõ ìýò), ñóðãàëò óäèðäàõ ñèñòåì êîìïüþòåð, àóäèî, âèäåî çýðýã îð÷èí ¿åèéí çºâøººðºõ ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò (Moodle, Google Classroom, Canvas ãýõ ìýò) áîëîí òåõíèê òåõíîëîãèóäûã àøèãëàæ ÷àääàã, øààðäëàãàòàé.. áóñàä ïðîãðàìì õàíãàìæ (Office Teams, Zoom, ÌÕÕÒ-òîé àæèëëàõ, àøèãëàõ àðãà áàðèë Google Suite ãýõ ìýò)-èéã àøèãëàæ áàéíà. õèéãýýä ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãààíäàà ÌÕÕÒ-èéã ¿ð ºãººæòýé àøèãëàõ àðãà 3. Äýä á¿òýö õýð õàíãàãäñàí áý? çàìóóäûã õýðõýí ýçýìøñýíýýð èëýðõèéëýãääýã Èéìä áàãø íàðò ÌÕÕÒ-èéí Ìîíãîë óëñûí õýìæýýíä 4.7 ìÿíãàí ºðõ íººö áîëîìæèéã ñàéòàð ìýäýõ, òýäãýýðèéã öàõèëãààíã¿é áàéíà. Öàõèëãààíã¿é ºðõèéí 93.5 ººðñäèéí ñóðãàëòûí îð÷èí, õóâü íü ãýðò àìüäàð÷ áàéãààãèéí äîòîð 76.8 õóâü ñóðàëöàã÷äûíõàà õýðýãöýýíä íèéö¿¿ëýí íü õºäºº îðøèí ñóóäàã àæýý [6]. àøèãëàõ ÷àäâàðûã ýçýìø¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéíà. 8 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
itpd.mn Ä¿ãíýëò - Ñóðãóóëü á¿ðèéí òºñºâò ñóðãàëòàä ÌÕÕÒ-èéã íýâòð¿¿ëýõ (áîãèíî áîëîí óðò õóãàöààíû áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõ) çàðäàë òóñãàõ õýðýãöýýòýé íü ñóäàëãààíààñ õàðàãäëàà. Èíãýñíýýð ñóðãóóëü îðøèí áóé ãàçàð, ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöèéí îíöëîãò íèéö¿¿ëýí öàõèì ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ îð÷íîî ñàéæðóóëàõ, áàãø áîëîí ñóðàëöàã÷äûí ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ, ÌÕÕÒ-èéã àøèãëàõ ÷àäàìæèéã äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëò, ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëàõ ãýõ ìýò ¿éë àæèëëàãààíä çàðöóóëàõ áîëîìæòîé. - Öàõèì ñóðãàëòûí áýëýí áàéäàëä îëîí õ¿÷èí ç¿éëñ (ÌÕÕÒ-èéí 纺ëºí áîëîí õàòóó äýä á¿òýö, õºòºëáºð, õ¿íèé íººöèéí õºãæèë, õóâü õ¿íèé õàíäëàãà, áîëîâñðîëûí íýýëòòýé íººö, ñóðàëöàã÷äûí ñóðàõ àðãà áàðèë, øèíý àðãà ç¿é, ýðãýõ õîëáîî, ¿íýëãýý...) íºëººòýéã àíõààð÷, öîãö áàéäëààð òºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. - Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé ñóðàëöàã÷äûí öàõèì îð÷èíä ñóðàõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëæ, øààðäëàãàòàé òóñãàé òåõíèê õýðýãñëýýð õàíãàõ, òóñãàé àðãà ç¿éãýýð äýìæèõ õýðýãöýýòýé áàéíà. Öààøèä: - Ñóðãóóëü á¿ð ººðèéí îíöëîãò íèéöñýí ÌÕÕÒ-èéí õºòºëáºð áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ; - Ñóðãóóëü á¿ð õ¿íèé íººöèéí õºãæèë, õàìòûí àæèëëàãààã äýýøë¿¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã òºëºâëºõ, õýðýãæ¿¿ëýõ (Ó÷èð íü öàõèì ñóðãàëòûí ÿâöàä ñóðàëöàã÷äûí íàñ, ñýòãýõ¿é, ñóðàõ àðãà áàðèëûí îíöëîãîîñ õàìààð÷, óäèðäëàãà, áàãø, ñóðàã÷, ýöýã ýõèéí õàìòûí àæèëëàãàà èõýýõýí íºëºº ¿ç¿¿ëäýã); - Ñóðãàëòûí íýýëòòýé öàõèì ìàòåðèàëûí ñàí ¿¿ñãýõ, ñóðãàëòàä íýâòð¿¿ëýõ; - Áàãøèéí ìýðãýæëèéã òàñðàëòã¿é äýýøë¿¿ëýõ óðò áîëîí áîãèíî õóãàöààíû îëîí õóâèëáàðò ñóðãàëòûí òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ; - Öàõèì ñóðãàëòûã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëæ áóé áàãøèéã òýòãýëýãò ñóðãàëòàä õàìðóóëàõ ãýõ ìýò óðàìøóóëàë, õºø¿¿ðãèéã áèé áîëãîõ; - Öàõèì ñóðãàëòûí ¿åä ñóðàëöàã÷èäòàé ýðãýõ õîëáîî ¿¿ñãýõ ñóâàã ¿¿ñãýõ; - Õè÷ýýë õîîðîíäûí óÿëäààã õàíãàñàí öàõèì õýðýãëýãäýõ¿¿í á¿òýýõ, ñóðãàëòàä íýâòð¿¿ëýõ; - Öàõèì ñóðãàëòûí õ¿ðòýýìæ, ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõýä òºðèéí áîëîí õóâèéí õýâøèë õàìòàð÷ àæèëëàõ. Àøèãëàñàí ìàòåðèàë 1. https://www.legalinfo.mn/annex/?lawid=15406 2. Ìîíãîë óëñûã 2021-2025 îíä õºãæ¿¿ëýõ òàâàí æèëèéí ¿íäñýí ÷èãëýë (Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí 2020 îíû 23 äóãààð òîãòîîëûí 1 ä¿ãýýð õàâñðàëò) 3. ÁØÓß Áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí õºãæëèéí äóíä õóãàöààíû òºëºâëºãºº 2021-2030 4. Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðûí 2020-2024 îíû ¿éë àæèëëàãààíû õºòºëáºð (Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí 2020 îíû 24 äóãààð òîãòîîëûí õàâñðàëò) 5. https://www.esis.edu.mn/hr/index.html#/about 6. https://www.1212.mn/BookLibraryDownload.ashx?url=Census2020-Main-report.pdf&ln=Mn 7. Ìîíãîë óëñûí íýýëòòýé ºãºãäëèéí áýëýí áàéäëûí ¿íýëãýý 2018 îí Áàãøèéí õºãæèë 9
ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝË ÍÈÉÒËÝË ÁÎËÎÂÑÐÎË: ººðèéíõººðºº áàéæ ÷àäàõã¿é áàéõ ªªÐÒÝÉÃÝÝ ÒÝÍÖ¯¯ Õ¯Í òààðóóõàí ñîíãîëò õ¿ì¿¿ñò, òýð òóñìàà õ¿¿õäýä ò¿ãýýìýë áàéäàã. Ýíý óòãààð íü ¿çâýë ýõëýýä õóâü õ¿í íýã áîë ººðèéíõºº ºìíº, ýñâýë àðä ÿâæ áàéäàã. Óã íü áîë Ë.Îòãîíñ¿ðýí õ¿í ººðòýé㺺 òýíö¿¿ áàéõ ¸ñòîé. Ãýòýë Íèéñëýëèéí Áàÿíãîë ä¿¿ðãèéí 28 äóãààð ñóðãóóëèéí çàõèðàë ýõëýýä òèéì áèø áàéäàã àæýý. Íàìóóíààã Íàìóóíàà, Öýíãýýã Öýíãýý áîëãîõ íü áèäíèé çîðèëãî. Òýãâýë òýð ÎÐØÈË: ÁÀÃØÈÉÍ ÕÀÍÄËÀÃÀ ßÀÃÀÀÄ Áè ñóðàã÷äàä õè÷ýýë çààäàã ýñâýë Áè ýõëýýä Õýí ÷ áèø áàéäàã. Õýðýã äýýðýý ×ÓÕÀË ÂÝ? õ¿¿õäýä òóñàëäàã ãýõ íü õîîðîíäîî Íàìóóíàà Íàìóóíàà áèø áàéäàã áºãººä Áèä õ¿¿õäèéã áàãà àíãèéíõàí, àõëàõûíõàí, ÿìàð ÿëãààòàé âý? Á¿õ õ¿¿õýä ýñâýë, ýíý Íàìóóíàà æèíõýíý Íàìóóíààãèéí õî¸ðäóãààð áàã, ºñâºð ¿åèéíõýí ãýõ ìýò Õ¿¿õýä á¿ð ãýñýí õýëëýãèéí óòãà àäèë ºìíº ýñâýë õîéíî ÿâæ áàéäàã. ªºðòýé㺺 íèéãìèéí íèéòëýãèéí óòãààð àâ÷ ¿çýõ íü óó, ººð ¿¿? Ñóðàã÷èä áîëîí òóõàéí òýíö¿¿ áàéæ, ººðººðºº áàéæ ÷àääàãã¿é. çóðøìàë áîëñîí áàéäàã. Áèä õ¿¿õäèéã õ¿¿õäèéí õóâüä ÿìàð õàíäëàãà, àðãà Ýíý áîë õ¿¿õäèéí ãîë øèíæ. îëíîîð íü, ãîëäóó çîõèîí áàéãóóëàëòûí Ò¿¿íèé þó ÷àääàã, þó ÷àääàãã¿é íü áèø, òàëààñ íü õàðäàã. Òýãýýä Õººå, òà íàð áàðèëòàé áàãø èë¿¿ îéëãîìæòîé Íàìóóíàà áîë Öýíãýë áèø Íàìóóíàà ãýöãýýäýã. ñàíàãääàã áîë? ãýäýãò õàðèóëñàí áàéõ ãýäãèéã õàðóóëàõ òèéì øèíæ áàéäàë Ãýòýë áîëîâñðîëûí ¿íäñýí çîðèëãî, íýãæ þóíû ºìíº ÷óõàë. ¯¿íèéã ë àæèë á¿õýí òîäîðõîé íýã õ¿¿õäèéí õýðýãòýé. ººðèéíõººðºº îðøèí áàéõ ãýýä áàéãàà ýçýìøñýí ìýäëýã, ÷àäâàð, òºëºâø뺺ñ øóóä þì ø¿¿ äýý. õàìààðäàã. Ìîíãîëûí áîëîâñðîëûí ýðýëò, Ýíý àñóóëòàä õàðèóëàõûí òóëä áàãøèéí Ýíý íü Îðøèõóé áîë õàìãèéí ýõíèé íèéë¿¿ëýëòèéí ÷àíàð íü ýöñèéí á¿ëýãòýý õàíäëàãûã á¿ðä¿¿ëæ áàéäàã õýäýí òóëãóóð àñóóäàë áºãººä ̺í ÷àíàð-ààñàà õýí íýã áàãøèéí ýýëæèò õè÷ýýë, àëü íýã àñóóäëààð Òà á¿õýíä ñàíàë áîäëîî ò¿ð¿¿ëæ áàéäãèéã íîòëîí õàðóóëæ õ¿¿õäèéí ìýäëýã, ÷àäâàðààð ë èëýðõèéëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. áàéíà. Áàñ õ¿íèé, òóõàéí õ¿¿õäèéí èëýðõèéëýãääýã ø¿¿ äýý. ÍÝÃ. Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ÎÐØÈÕÓÉÍ ÀÑÓÓÄÀË îðøèõóé íü áóñäààñ øóóä õàìààðàëòàé Óãòàà 646,800 õ¿¿õýä ãýäýã áîë 646,800 Òóõàéí òîäîðõîé õóâü õ¿íèé ÿã îäîî, ÿã ýíý ãýäãèéã ÷ ýíäýýñ õàðæ áîëíî. Òýð áèòãèé òóñäàà íýã õ¿¿õýä ãýæ ¿çýõ íü áàãøèéí àõóéä ýçýëæ áàéãàà áàéð íü õýçýý ÷ õýë, õ¿í áîäèòîîð îðøèõîî áîëüæ ÷ àæèëäàà õàíäàõ ãîë õàíäëàãà áàéõ ¸ñòîé äàâòàãäàøã¿é áèëýý. Ó÷èð íü Ìèíèé í¿ä áîëíî. Òýãýõýýð þóíû ºìíº õ¿¿õäèéã þì. ĺ÷èí ñóðàã÷èä õè÷ýýë çààæ áàéãàà áàéãàà ãàçàðò ººð õýíèé ÷ í¿ä áàéõã¿é. Áè õóâü õ¿íèéõ íü õóâüä õ¿ëýýí çºâøººðºõ, áàãø áîë áèå áèåýñýý ÿëãàðàõ ºâºðìºö äàâòàãäàøã¿é áºãººä íàìàéã õýíýýð ÷ ñîëèõ ººðèéíõºº õýí áý ãýäãèéã: Áè þóíä îíöëîã, ñàíàà çîðèã á¿õèé äº÷èí òóñäàà àðãàã¿é ãýñýí ¿ã. äóðòàé, ÿàõàä äóðã¿é, áàñ íàäàä þó õ¿íèéã ÷èãë¿¿ëæ, ò¿¿íòýé õàðèëöàæ áàéãàà Õ¿í á¿õýí, òýð òóñìàà õ¿¿õýä á¿ð ººðèéíõºº õýðýãòýé âý? ãýäãèéã ººðò íü îéëãóóëàõ õýðýã áèëýý. ĺ÷èí Ẻí õ¿¿õýä (I), 40 ýíýõ¿¿ ¿ë äàâòàãäàõ Áè-ã ë ýðæ õàéæ áàéäàã. íü îðøèí áàéõóéí ¿íäñýí àñóóäàë áîëæ òóñäàà íýã õ¿¿õýä (II) ãýäýã áîë îãò ººð Áóñàä õ¿ì¿¿ñ ò¿¿íä íºëººëäºã øèã, òýð ÷ áàéíà. Ýíý áîë öýâýð áàãøèéí õèéõ îéëãîëò þì. Òýãâýë, 40 òóñäàà áàéñíàà òýäýíä íºëººëæ, òýäíýýñ ñóð÷, áàñ òýäíèéã àæèë. Õ¿¿õäýä ººðèé㺺 îëîõ, õàìò îëíû áàãøèéíõàà õ¿÷ýýð íýã àíãè áîëæ ÷àäñàí ñóðãàæ áàéäàã. Õàìãèéí ÷óõàë íü õ¿¿õýä ýíý äîòîð, òóõàéí õè÷ýýëèéí ¿åä îðøèí 40 õ¿¿õýä (III) ãýäýã áîë á¿¿ð ÷ îíäîî ÿâöäàà ººðèéíõºº áóñäààñ ººð äàâòàãäàøã¿é áàéõàä òóñëàõûí òóëä áàãø õ¿íèé õèéõ ýðýìáèéí îéëãîëò ø¿¿ äýý. ºâºðìºö áàéäëûã îëæ àâäàã, ò¿¿íèéãýý ýõíèé àæèë áîë: ×óõàì ýíýõ¿¿ ãóðâàí ò¿âøíèé îéëãîëò, áàòàëæ áàéäàã þì. · Áè õýí áý? ò¿¿íèé õýðýãæèëò íü áàãøèéí õàíäëàãà, ªºðèé㺺 îéëãîõ, õýí ãýäãýý ìýäýõ, çºâõºí · Ìèíèé çîðèëãî þó âý? ãýñýí àæèë, àìæèëòûí ÿëãààã õàðóóëäàã. Óãòàà, ººðèéí Áè-ýýðýý áàéõûí òóëä þóíû ºìíº ¿¿íèéã õýðõýí òóñãàæ àâ÷ áàéãààãààð Îðøèí áàéõ ãýñýí ¿íäñýí íýã àñóóäàë áèé. àñóóëòàä õàðèóëàõàä íü õ¿¿õäýä æèíõýíý áàãø ìºí ýñýõ íü Õ¿¿õäýä ÷, áàãø òàíû õóâüä ÷ ãýñýí. äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé. Ýíý òîäîðõîéëîãäîíî. Èéìýýñ ñóðàã÷äûí áîëîí òóõàéí õ¿¿õäèéí àñóóëòûã òý𠺺ðòºº òàâèõ ñýäëèéã Ýíý á¿õíèéã óõààðàí îéëãîõûí Áè-èéí ýõíèé àñóóäàë áîë Îðøèõ ÿâäàë ò¿¿íä òºð¿¿ëæ ºãºõ õýðýãòýé. òóëä àæýý. Ãýòýë îðøèíî ãýäýã áîë ººðºº òºãñ áóñ áàéäàë áºãººä òºäèéëºí óòãà àãóóëãàã¿éãýýð áóñäûí óòãààð îðøèõ, öààøèä ÷ 10 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
itpd.mn Õ¿íèé îðøèõóé õèéãýýä ìºí ÷àíàðûí ýöñèéí õýðýãæ¿¿ëýí îðøèõ áîëîìæòîé áîëäîã. ÃÓÐÀÂ. ÌªÍ ×ÀÍÀÐÀÀÐ óòãà íü õ¿í ººðòºº ýçýí áàéæ, áóñàä Èíãýæ îðøèíî ãýäýã áîë áóñàä 39 ÎÐØÈÕÓÉÍ ÀÑÓÓÄÀË õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä òîëãîéã íü ýðã¿¿ëæ áîëîõ õ¿¿õäèéíõýý Áè-ã òàíèí ìýäýõ, ýíý ÿâöäàà Õàìãèéí ò¿ãýýìýë óòãààðàà õ¿í îáüåêò áîëîí õóâèðàõã¿é áàéõ, ýðõ ÷ºëººòýé ººðèéíõºº õýí ãýäãèéã, Áè ÿìàð çîðèëãîòîé ¿ëäýæ ÷àäàõ òýð áàéäàë ìºí. Ýíý á¿õíèéã õóâü âý? ãýäãýý óõààðñàí ãýñýí ¿ã. Æèíõýíý õ¿í ãýãäýæ, õ¿¿õäýä îéëãóóëàõ íü íèéãìèéí àþóëã¿é Èíãýæ ººðèé㺺 îéëãîæ óõàìñàðëàñàí ººðèé㺺 áèå äààñàí áàéäàë, ñàéí ñàéõàíä õýðýãòýé ó÷ðààñ ë õ¿¿õäèéí òóõàéä ñýòãýí áîäîõ, õè÷ýýí ç¿òãýõ, àíõíààñàà ñóðãóóëü áà áîëîâñðîë áèé áîëñîí á¿òýýõ ýðõ ÷ºëºº áèé áîëæ, õàðèóöëàãàà ñóáüåêò áîëãîæ áèëýý. óõàìñàðëààä ýõýëäýã. Þóíû ºìíº òºëºâø¿¿ëýõ ãîë ªºðèéí òóõàé ÿìàð íýã ¿íýíèéã îëæ àâàõûí çîðèëãûíõîî òºëºº ç¿òãýíý, ººðèéíõºº ºìíº õºäºëãºã÷ õ¿÷ íü ãýâýë, òóëä õ¿í ººð õ¿ì¿¿ñèéã äàìæèõ ¸ñòîé. Ýíý õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý, ÷àäàõã¿é áîë ººðºº ë ºðãºí óòãààðàà óòãààðàà áóñàä õ¿í ò¿¿íèé îðøèõóéä õîõèðíî. ¯¿íèéãýý ÷ õ¿¿õýä ìýäýæ áàéäàã. Áîëîâñðîë, ÿâöóó çàéëøã¿é õýðýãòýé. ¯¿íä õàìãèéí Ýíý áîë ººðººðºº áàéæ ÷àääàã, áóñäààñ óòãààðàà õè÷ýýë ñóðãàëò òîõèðîìæòîé ãàçàð áîë ñóðãóóëü ìºí òóñãààð ýðõýì ÷àíàðàà îëæ àâñàí õ¿¿õäèéí ãýäýãòýé õýí ÷ ìàðãàõã¿é ø¿¿ äýý. ãîö ÷àíàð þì. Èéì õ¿¿õýä õàðâààñ àíäàøã¿é þì. ͺ㺺 òàëààð òýäãýýð Áè-í¿¿ä õý÷íýýí ººð ÷ ýý. ãýñýí, òýäýíä ÿìàð íýã äóíäàæ, òýíö¿¿ áàéäàë Õýðýâ á¿õ þì ç¿é çîõèñîîðîî ÿâæ áàéãàà ë Õàðàìñàëòàé íü áàãø õ¿í ¿¿ðãýý áèé. Õàìãèéí äàâòàãäàøã¿é ãàíö á¿òýýë ÷ áîë õýíèé ÷ îðøèõóéä ̺í ÷àíàð îðæ èðýõ áèåë¿¿ëýõã¿é áîë: ªºðèéí ¿éëäýë ãýñýí äóíäà÷ëàãäñàí áºãººä áóñäûí, ¸ñòîé. ̺í ÷àíàð ãýäýã áîë ººðèéí á¿ðèéã, õè÷ýýë á¿ðýý äýýðõ óòãààð íèéòëýãèéí á¿òýýë ë áàéæ òààðäàã. Ýçã¿é àðàë îðøèõóéäàà ýçýí áîëæ ÷àäñàí òýð õ¿¿õäýä îéëãîõã¿é áîë õîðâîîä õ¿í áîëæ äýýð ãàíöààð îëîí æèë õàÿãäñàí õ¿íä ÷ øàãíàë áîëîí õ¿ð÷ èðäýã. ìýíäýëñýí á¿õýí îðøèõóéãàà çààâàë íèéãìèéí õàìààðàë, áóñäûí Áè-òýé àäèë òàë Òýð õ¿¿õýä ººðèéíõºº îðøèõóéã ÿìàð íýã îëæ, ò¿¿íä íü ¸ñ þì øèã ìºí ÷àíàð áàéñààð áàéäàã. ìºí ÷àíàðòàé, óòãà ó÷èðòàé áîëãîõîä íü áàãø îðæ èðýýä áàéäàãã¿é þì. ¯¿íä Èéì ó÷ðààñ õóâü õ¿¿õýä ººðèé㺺, ººðèéí õ¿í ò¿¿íä äàõèàä ë òóñëàõ ó÷èðòàé. Íýãýíò áîäãàëèéí íàñ ÷ õàìààðàëã¿é. îðøèõóéã õàìò îëíû äóíä áàéõäàà ë îëîõ ººðèéíõººðºº îðøèí áàéãàà õ¿¿õýä ìºí Íàñàíä õ¿ðñýí õý÷íýýí îëîí õ¿í ìºí áîëîìæ èë¿¿ ãýäãèéã áàãø ñàéí ñàíàæ áàéõ íü ÷àíàðàà îëîõîä òóñëàõûí òóëä áàãøèéí õèéõ ÷àíàð áàéòóãàé,ººðèé㺺 õýí áý, áè ç¿éòýé. Õ¿íòýé õàðèëöàõã¿é, ãàíöààðàà äàðààãèéí àæèë ãýâýë: ÿìàð çîðèëãîòîé âý ãýäãýý ÷ áàéãààä áàéãàà õ¿í ººðèé㺺 õýí ãýäãèéã ìýäýýã¿é ÿâàõàä õ¿¿õýä íàñàíäàà ë ìýäýëã¿é äóóñàõ íü ýëáýã. Èéì ó÷ðààñ õóâü · Áè çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä ººðèéí îðøèõóé õèéãýýä ìºí õ¿¿õýä ººðèéíõººðºº îðøèõ, ººðèé㺺 þó õèéõ õýðýãòýé âý? ÷àíàðàà îëñîí, ºìíºº àñàð òîì óõàìñàðëàõàä ãîë ºìºã ò¿øèã íü áàãø áàéõààñ çîðèëãî òàâü÷èõñàí, áàéäãààðàà àðãàã¿é. · Áè çºâ çàìààð ÿâæ áàéíà óó? ç¿òãýæ ÿâàà õ¿í º÷íººí. Ýíý óòãààðàà · Ìèíèé çîðèëãî áèåëñýí ¿¿? Áóñäààñ òóñãààð ýðõýì ÷àíàðàà îëæ òàíüñàí, ººðèé㺺 õýí áý ãýäãèéã áîëîâñðîë áîë çîðèëãî áèø, õ¿í ãýñýí àñóóëòàä õàðèóëàõàä íü ìýäýýä àÿòàéõàí çîðèëãî çîðèëãîäîî õ¿ðýõ, ººðèéíõºº äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ÿâäàë. äýâø¿¿ëñýí õýäèé ÷ ò¿¿íäýý õ¿ð÷ îðøèõóéã áàòàòãàæ, ò¿¿í ÷àäààã¿é, æèíõýíý ìºí ÷àíàð Îðøèõóéãààð äàìæèëã¿é ìºí ÷àíàðûã îëîõ ãýäãèéã õàðààõàí ìýäýõã¿é ÿâàà õ¿í ÷ äýýðýý ìºí ÷àíàðàà îëæ àâàõäàà ÿìàð ÷ áîëîìæ áàéõã¿é. ̺í ÷àíàð áîë áàéæ ë áàéãàà. Ýíý òîõèîëäîëä õýðýãëýäýã øèëäýã àðãà, îðøèõóéí äàðààãèéí ¿å øàò áºãººä ºìíºõ òóñãààð îðøèõóé íü õàðèí ÷ òåõíîëîãè ò¿âøèíäýý Íàìóóíàà Íàìóóíàà áîëæ, Öýíãýý áóñàäòàé íèéöýõã¿é áàéõ, õàð àìèà ººðèé㺺 Íàìóóíààãààñ òóñäàà õ¿í ãýäãýý áîäîõ, ººðèé㺺 áóðóóãààð îéëãîæ, ãýñýí ¿ã àæýý. ¯¿íýýñ ¿çâýë, àëèâàà õ¿í ìýäñýí, ìýäð¿¿ëñýí. Õàðèí îäîî áîë áóñäàä ìóóãààð îéëãóóëàõ øàëòãààí ººðèéí àõóéã ººðºº ñîíãîõ òóë çºâõºí Íàìóóíàà ñàéí îõèí, ýñâýë æèíõýíý óäèðäàã÷, áîë÷èõñîí õ¿ì¿¿ñ áàéäãèéã ººðèé㺺 òàíèí ìýäýõ çàìààð îðøèí áàéõ, ¿ã¿é áîë ëóò çóðàà÷, á¿æèã÷èí, àñàð 纺ëºí ¿ã¿éñãýõ õýðýãã¿é. ßìàð ÷ óòãàã¿é, óëìàà𠺺ðèéí îðøèõóéä ìºí ÷àíàðûã ñýòãýëòýé õ¿í áîëîõûã, õàðèí Öýíãýý ìºí ÷àíàðã¿éãýý𠺺ðèé㺺 áóñäààñ îðóóëæ èðýõ ÿâäàë ë õàìãààñ ÷óõàë áàéãàà þì. æèíõýíý Öýíãýý ãýäãýý õàðóóëæ, ñàéí íàéç, ý𠺺ð, òýäýíä áè õàìààðàëã¿é ãýæ ¿çýõ çîðèãòîé õ¿¿, õýçýý ÷ óõàð÷ øàíòàðäàãã¿é íü õàðèí ÷ áóñàäòàé õýòýðõèé àäèë ÕΨÐ. ÒÓÕÀÉÍ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ õ¿í, èíæåíåð áîëîõîîð ýðãýëòã¿é øèéäñýí, áîë÷èõ ýðñäýë ºíººãèéí íèéãýìä ÌªÍ ×ÀÍÀÐÛÍ ÀÑÓÓÄÀË ò¿¿íèéõýý òºëºº ìàòåìàòèêààð òóóøòàé òóí íèéòëýã áîëîîä áàéíà. Áóñäààñ Òýð õ¿¿õýä èéì ìàÿãààð, áàãøèéí ÿâäàã ñóðàã÷ áîëñîí áàéõûã ̺í ÷àíàð ãýýä ººð áàéõ ãýõ òóñìàà õàðèí óëàì àäèë äýìæëýãòýéãýý𠺺ðèé㺺 òàíèí ìýäýæ, áàéãàà áèëýý. áîëîîä áàéõ îëèãã¿é íºõöºë îð÷èí íèéãìèéí äóíä áóñäààñ òóñãààð ýðõýì ÷àíàðàà ¿åä ò¿ãýýìýë áîëæýý. Áàãøèéí õºãæèë 11
ÁÎËÎÂÑÐÎË ªªÐÒÝÉêª ÒÝÍÖ¯¯ Õ¯Í Æèøýý íü ñîøèàë. ªºðººð õýëáýë, õºãæ¿¿ëýõ ñóðãàëòûí Õàðèí õýçýý, àëü õýñýãò íü ÿìàð äàðààëàë, Ãýòýë îðøèõóéäàà ìºí ÷àíàðûã îðóóëæ àâñàí, ¿íäñýí çàð÷èì íü ñóðàõ ýðõ, õýð õýìæýýíèé õ¿÷ýýð, õýðõýí ¿éë÷ëýõ âý ººðººð õýëáýë, ìºí ÷àíàðààð îðøèí áàéãàà íºõöºëººð á¿õ õ¿¿õäèéã òýãø ãýäýãò äèäàêòèêèéí ãîë øèéäýë, òàíèí õ¿í áîë ãýð á¿ëäýý, õàìò îëîí äîòðîî, òóõàéí õàíãàõûí çýðýãöýý õ¿¿õýä á¿ðèéí ìýäýõ¿éí ¿íäñýí àñóóäàë ñàëáàð áîëîí äàÿàð íèéãýìäýý õàìãèéí íýð õºãæëèéí ÿëãààòàé áàéäëûã õ¿ëýýí îðøèíî.Èíòóèö áîë áàòàëãààíä õ¿íäòýé, ýðõ ìýäýëòýé, ýð¿¿ë ñàðóóë, á¿òýýë çºâøººðºõ òýãø ýðõèéí óòãûã äàâõàð ¿íäýñëýäýãã¿é, ¿íýíèéã øóóä çàìààð àðâèíòàé, ýä áàÿëàãòàé íü ãýãäýæ ÿâäàã áèëýý. èëýðõèéëæ áàéãàà þì. òàíèí ìýäýõ àðãà þì. ¯íýíèéã äàì áóñ, Òýðõ¿¿ ìºí ÷àíàðààð îðøèõóé íü áóñäàäàà Þóíû ºìíº àíãèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà øóóä áàéäëààð íýýäýã ãýñýí ¿ã. Èéìä íºëººëæ, ººðèé㺺 îëæ àâàõàä íü áàñ 40 õóâü õ¿¿õäèéã ýõëýýä 40 òóñàä íü èíòèóö áîë ñèíòåòèê øèíæòýé. òóñàëñààð áàéäàã. Õ¿¿õýä ÷ ãýñýí ÿëãààã¿é. õ¿ëýýí çºâøººðñíººð ýíý á¿õýí ¿ð Òýãâýë àíàëèòèê àðãà íü äàðààãèéí Ýíý áîë áèäíèé õýëäãýýð Õ¿í áîëæ òºðñíèé ä¿íä õ¿ðíý ãýñýí ¿ã. Òýãýýä ÷ ãèøã¿¿ð äýýð ãèøãýõäýý ýõíèéõèéãýý õýðýã ø¿¿ äýý. ìîíãîëûí áîëîâñðîë Á¿õ õ¿¿õýä áàòàëñàí áàéäàã. Õóâü õ¿íèéã äýýäëýõ, ººðèéí äàâòàãäàøã¿é ãýõýýñýý èë¿¿ Õ¿¿õýä á¿ð ãýñýí Àëèâàà ñóðãàëòûí ¿ð ä¿í íü èíòóèòèâ ìºí ÷àíàðûã õýðýãæ¿¿ëýõ ÷àäâàðûã õ¿íä îéëãîëòîä òóëãóóðëàõ áîëîîä óäàæ áîëîí äèñêóðñèâ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí ãàãöõ¿¿ áîëîâñðîëîîð ë îëãîæ áîëíî ãýäýãò áàéíà ø¿¿ äýý. õàðèëöàí íºëººëëèéí ¿íäñýí äýýð áèé áèä ººðñ人 ýðãýëçýõ õýðýãã¿é. ̺í ÷àíàðààð áîëäîã. Ìýäëýã, ÷àäâàð ýçýìøèõ ýõíèé îðøèõ áîëîìæ îð÷èí öàãèéí ãýð á¿ë õèéãýýä Ôèëîñîôè óòãààðàà øàò íü èíòóèòèâ, äàðààãèéí øàò íü íèéãìèéí áóñàä ñàëáàðóóäààñ èë¿¿ ìàíàé õºãæèë íü õ¿¿õäýä àíàëèç áàéíà. Ìýäëýã, ÷àäâàð íü ñàëáàðò áàéãàà ó÷ðààñ íèéãýì äàÿàðàà ººðèéíõººðºº îðøèí òºëºâøèë áîëîõ øàòàíäàà äàõèí áèäíèéã àíõààðàí õàðæ, áàãø õ¿íýýñ èõèéã áàéõ áîëîëöîî îëãîõ èíòóèòèâ øèíæòýé áîëäîã. õ¿ñýí õ¿ëýýäýã. (I), ººðèéíõººðºº Ýíý õ¿ëýýëòýä ºãºõ áàãøèéí õàðèóëò áîë îðøèí áàéæ ÷àäñàí Èéíõ¿¿ èíòèóö áà àíàëèçèéí íýãäëýýð ò¿¿íèé õàíäëàãà. Õàíäëàãà þóãààð èëýðäýã âý áîë ò¿¿íä ìºí ÷àíàðûã õ¿¿õýä þì ñóðäàã àæýý. Èéìýýñ õ¿¿õäèéí ãýâýë: Áàãøèéí àðãà ç¿éãýýð. Åð人 ë íýãæ ñóóëãàæ ºãºõ ÿâäàë (II) ñóðàëöàõ ¿éë ÿâöûí ñõåì íü: Èíòóèö- õè÷ýýëèéí àðãà ç¿é ø¿¿! áºãººä ýöýñò íü ìºí Àíàëèç-Èíòóèö ãýäýã íü òîäîðõîé. ÷àíàðààð îðøèí /Ìýäðýõ¿é-Ñýòãýõ¿é-Ìýäðýõ¿é/ ĪЪÂ. ÎÐØÈÕÓÉ ÁÀ ÌªÍ áàéõóé (III)-ã õ¿íèé Ñòàâðèíñêèé Ýðäýìòýí õ¿í ÷, õºãæìèéí ×ÀÍÀÐÛà Á¯Ðį¯ËÝÕ õºãæèë ãýæ ¿çäýã. çîõèîë÷ ÷ íýýëò, á¿òýýëýý èíòóèöýýð ÄÈÄÀÊÒÈÊ ØÈÉÄÝË á¿òýýæ, ëîãèêîîð áàòàëäàã ãýæýý. Òåõíîëîãèéí ¿ñðýíã¿é õºãæ뺺ñ øàëòãààëàí Ýíýõ¿¿ ãóðâàí ¿å øàòûã äàìæèæ Ê.Ïîïïåð: Õ¿í áîë ñóáüåêòèâ àõóé òóë õóâü õ¿íèé áèå äààñàí ÷àíàð, áóñäààñ õàðààò õ¿¿õäèéã õºãæ¿¿ëýõ ãîë àæèëëàãàà íü ò¿¿íä øèíæëýõ óõààíààð áóñ óðëàã, áóñ áàéäàë á¿äãýð÷, ýíý õýðýýð õ¿ì¿¿ñèéí ìýäýýæ ñóðãàëò áàéíà. Ñóðãàëòûã áèä øàøèí, ôèëîñîôèîð äàìæèí õ¿ðäýã ÿëãààòàé áàéäàë óëàì áàãàññààð áàéíà. ýýëæèò õè÷ýýë ãýæ îéëãîæ áàéíà. ãýñýí áàéäàã. Ãýòýë õ¿íèé òóñãààð ýðõýì ÷àíàð, òóõàéëàí Òýãâýë õè÷ýýëèéí ãîë çîðèëãî òàíèí Ãýõäýý õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõ áîëîí õ¿¿õäèéí õºãæèë ãýäýã áîë ººðèéíõ íü îþóí ìýäýõýä ÷èãëýäýã. íýãæ õè÷ýýëèéí ¿åä õ¿¿õäèéí èíòèóòèâ ñàíàà, áèå áÿëäàð, íèéãýìøèõ¿éí áóñäààñ Á¿õ òàíèí ìýäýõ¿éí çîðèëãî áîë ¿íýí. õýñãèéã àíàëèòê õýñãýýñ, ýíý àíàëèòèê ÿëãàãäàõ øèíæ, ò¿¿íèé ¿íý öýí, àõèö äýâøèëä ¯íýíä õ¿ðýõ õî¸ðõîí àðãà áàéäàã. Íýã õýñãèéã íü óäààõ øàò áóþó äàðààãèéí îðøäîã áèëýý. íü èíòóèö-èíòóèòèâ áóþó çºí áèëãýýð èíòèóòèâ õýñãýýñ íü ñàéòàð ÿëãàõ Õ¿¿õäèéã õºãæ¿¿ëíý ãýäýã áîë ò¿¿íèé òºðºëõ ¿íýíèéã øóóä õ¿ðòýõ¿é, íºãºº íü õýðýãòýé. Ýõíèé èíòèóòèâ íü ÷àíàð, ÿëãààòàé áàéäëûã àëäàãäóóëàëã¿éãýýð äèñêóðñ áóþó íýã áîäîìæèéí äàðààãèéíõàà èíòèóòèâ õýñãýýñýý ñóðãàëòûí ÿâöàä ººðèéíõ íü ÷àäàìæèéí ìýäëýãýýñ íºãºº áîäîìæèéí ìýäëýãò ÷àíàðûí ÿëãààòàé ãýäãèéã ÷ ìàðòàæ õýðýýð õºãæëèéí äýýä ò¿âøèíä íü õ¿ðãýíý äàìæèí õ¿ðäýã îþóíû àíàëèç þì. áîëîõã¿é. ãýñýí ¿ã. Ñóðãàëòûí ýöýñò á¿õ õ¿¿õýä Òèéì ó÷ðààñ õ¿¿õäèéí òàíèí ìýäýõ¿éí õºãæëèéí ººðòºº òààðñàí ò¿âøèíä î÷ñîí èíòèóòèâ õýñãèéã òàíèí ìýäýõ¿éí áàéõûí çýðýãöýý õ¿¿õýä á¿ð àíõäàã÷ ÿëãààãàà àíàëèòèê õýñãýýñ íü ÿëãàæ, çºâ çààãëàõ õàäãàëæ ¿ëäñýí áàéõûã ñóðãàëòûí ¿ð ä¿í õýðýãòýé. õýìýýí ¿çýæ áîëíî. 12 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
itpd.mn Õ¿¿õýä á¿ð àñà𠺺ð åðòºíö áºãººä Õè÷ýýëèéí ¿å øàòóóäòàé îíîîæ Áàãøèéí á¿ëýã ñýäâèéí õºòºëáºðèéí 9 öàã òîîíû õóâüä ÷ ãàíö áàãøààñ îëîí çàãâàð÷èëúÿ ãýâýë: íü á¿õýëäýý ñóðàã÷èä: áèëýý. Òèéì áîëîõîîð õ¿¿õýä íýã á¿ðèéã õºãæ¿¿ëíý ãýäýã íü õ¿¿õýä · Ǻí áèëèãò òóëãóóðëàõ ¿å- · Ǻí ìýäðýìæ á¿ðèéí òóñãààð, äàëä åðòºíöºä Ñýäýë òºð¿¿ëýõ õýñýã (áàãø · Îþóí óõààí íýâòðýí îðîõ, ººðººð õýëáýë, ýõëýýä ººðèé㺺 40 õóâààõ õýñýã) · Ǻí ìýäðýìæ ãýñýí äàðààëëààð ìýäðýõ¿é-èíòóèöèä íü íýâòðýí îðîõ, òýíä íü òààëàãäàæ, àíõààðëûã íü · Îþóí óõààíä òóëãóóðëàõ íºëººëëºõººð áîäîæ îëèãòîéõîí òàò÷èõ øààðäëàãàòàé ¿å-Øèíý ìýäëýã á¿òýýõ (40 áîëîâñðóóëàãäàõ ¸ñòîé. Òýãâýë òýð ãýñýí ¿ã. õ¿¿õäèéã 1 áîëãîõ õýñýã) õºòºëáºðººð çààñàí ýýëæèò õè÷ýýë ìºí Ëîãèê áàòàëãàà áîë ñóáüåêòèâ õ¿ñýë · Ǻí áèëèãò òóëãóóðëàõ ¿å- ë ñàÿ ºã¿¿ëñýí÷ëýí ñóðàã÷èéí Ǻí çîðèãîîñ ¿ë õàìààðñàí ìàðãàøã¿é ¿ð Áèå äààõ õýñýã (40 õ¿¿õäèéã ìýäðýìæ, Îþóí óõààí, Ǻí ìýäðýìæ ä¿íä õ¿ðäýã áàéõàä èíòóèòèâ áîë çºí 40 òóñäàà õ¿¿õýä áîëãîõ ãýñýí áàéäëààð ºðíºæ òààðíà. ìýäðýìæýýð íü äóëäóéäàí ¿íýíä øóóä õýñýã) Öààøèëæ, áîëîâñðîëûí åðºíõèé õ¿ðýõ õýëáýð ø¿¿ äýý.Èéì ó÷ðààñ óã òîãòîëöîîãîîð íü õàðâàë: õ¿íèéõýý ñóáüåêòèâ îíöëîãò Ýíý (çºí-îþóí-çºí) ¿éë ÿâö íýã · Áàãà àíãèä õ¿¿õäèéí çºí ìýäðýõ¿é çàéëøã¿é ÷èãëýäýã ãýñýí ¿ã. Òýãâýë ýíý õè÷ýýëèéí öàã äýýð ÷ ãýñýí, öààøëààä · Äóíä àíãèä îþóí óõààí íü õ¿¿õäèéí ñýòãýõ¿é, àìüäðàõ õ¿íèé íýã íàñíû àìüäðàëûí òóõàéä ÷ · Àõëàõ àíãèä äàõèí çºí ìýäðýõ¿éä íü åðòºíöºä èë¿¿ îéð òàíèí ìýäýõ¿éí ãýñýí ÷àíàðûí õóâüä àäèëõàí. ¯¿íèéã ñóóðèëñàí øèíæòýé õºòºëáºð õýëáýð þì. Ó÷èð íü õ¿¿õýä áîë òàíèí ìýäýõ¿éí ôðàêòàë á¿òýö ãýñýí ÷ õýðýãæèõ ¸ñòîé ãýñýí ¿ã. ýðäýìòýí, òºðèéí àëáàí õààã÷, íàñàíä áîëíî. Ôðàêòàë ãýäýã íü òóõàéí ¯¿íèéã ñýäâèéí åðºíõèé àãóóëãààð õ¿ðýã÷... áèø. ñèñòåìèéí õàìãèéí æèæèã ýëåìåíò íü èëýðõèéëáýë: ªºðººð õýëáýë õ¿ðòýõ¿é, ìýäðýõ¿éí õàìãèéí òîì ýëåìåíòòýéãýý àäèë · Áàãà àíãèä õ¿¿õäèéí îðøèõóéã áèé ¿éëýýð íü äàìæóóëàí çºí áèëèã áóþó áàéõûã õýëäýã. Áàñ õàìãèéí òîì íü ñýòãýëä íü íýâòðýí îðîõ õýðýãòýé. æèæèãòýéãýý. Òîäðóóëáàë, õ¿¿õäèéí áîëãîõ ¯¿ãýýð äàìæóóëàí öààøèëæ, îþóí áèå äààí îðøèõóéã áèé áîëãîæ, ò¿¿íä · Äóíä àíãèä îðøèõóéä íü ìºí ÷àíàðûã ñýòãýõ¿é, (àæèëëàñàí) îþóí óõààí, íü ìºí ÷àíàðûã îðóóëæ, óëìààð òóõàéí àíàëèòèê õýñýãò íü îðîõ þì. öàã äýýð òóõàéí õ¿¿õäèéí õóâüä ìºí îðóóëàõ ÷àíàðààðàà îðøèí áàéõóéã á¿ðä¿¿ëæ · Àõëàõ àíãèä ìºí ÷àíàðààð îðøèõóéã Õýðýâ ýíý (àíàëèòèê) õýñýãò íü ìºí ÷àäñàí, èéìýðõ¿¿ îëîí õè÷ýýë íü òýð àìæèëòòàé íýâòðýí îðæ ñàéí õ¿íèé íàñàí òóðøèéí ìºí ÷àíàðààð íü áàòàëãààæóóëàõ ôèëîñîôè àæèëëàëàà ãýæ ¿çýõ þì áîë ¿¿íèé îðøèõóéí ñóóðèéã òàâü÷èõäàã ãýñýí õàíäëàãà íî¸ëìîîð áàéãàà þì. äàðààãèéí (3 äàõü) õýñýã áîëîõ óòãàòàé áèëýý. ¯¿íèéã ñèñòåìèéí èíòóèöè áóþó çºí áèëèãò íü äàìæèí îíîëîîð àâ÷ ¿çýõäýý áèä ôðàêòàë ãýäýã ÒÀÂ. įÃÍÝËÒ îðæ ÷àäíà. Ýíýõ¿¿ èíòóèöè áîë íýð òîìú¸îã õýðýãëýæ áàéãàà þì. Èéì õàíäëàãà, èéì õè÷ýýëèéí äàðàà Òà ýðãýí õàìãèéí ýõíèé õýñýã áîëîõ èíòóèöèýñ Õè÷ýýë á¿õýí èéì áîëîîä áàéâàë, èéì òîéðíîî õàð. Òàíû õ¿¿õä¿¿ä ººðòýéãýý àäèë ÷àíàðûí ÿëãààòàé, õóâèð÷ õºãæñºí õè÷ýýëýýð ñóóðèà òàâüñàí àìüäðàë õ¿í áîëæ, ººðèéíõºº õàìò áàéõ áîëñíîîð äàðààãèéí øàò áèëýý. ×óõàì ýíä ìýäýýæ, áàñ ë èéì áîëíî ø¿¿ äýý. ººðòýéãýý ñàÿ òýíöñýí áàéíà. Òýð æèíõýíý õ¿¿õäèéí ìºí ÷àíàðààð îðøèõóé íü Öýíãýë, æèíõýíý Íàìóóíàà áîëñîí áàéíà. áèåëëýý îëæ áàéäàã. ¯¿íýýñ ¿çâýë, áîëîâñðîë ãýäýã íü ººðòýéãýý òýíöýõ ãýñýí ¿ã áàéæýý. Áàãøèéí õºãæèë 13
ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝË ÍÈÉÒËÝË ÌÈÍÈÉ ÒÀÍÈÕÃ¯É Õ¯¯ÕÝÄ ÁÓÞÓ ªÑªРÍÀÑ Á.Çîëçàÿà ÌÓÈÑ, Áîëîâñðîë, ñýòãýë ñóäëàëûí òýíõèìèéí áàãø, äîêòàðàíò, ñýòãýë ñóäëàà÷ Õ.̺íõçóë Õýðýãëýýíèé ñýòãýë ñóäëàëûí õ¿ðýýëýíãèéí ñýòãýë ñóäëàà÷ À.Òàéâàíæàðãàë Õýðýãëýýíèé ñýòãýë ñóäëàëûí õ¿ðýýëýíãèéí ñýòãýë ñóäëàà÷ Õºãæèë áîë ñèñòåìòýéãýýð íèéãìèéí ñî¸ë, çàí ¿éëýýñ ñóðàëöàõ, áàéäàã. Èéìä, òýä ñýòãýë õºäëºëèéí õóâüä ººð÷ëºãääºã áºãººä ºñâºð íàñ ãýäýã íü íèéãýìä òîäîðõîé áàéð ñóóðü ýçëýõ, òîãòâîðòîé, ñîíèó÷, õàðèóöëàãàòàé áàéäàëä õ¿¿õäýýñ íàñ àõèí òîì õ¿í áîëæ áèå ìàõáîä, ¿¿ðýã õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ çýðýã ñóðàëöàæ ýõýëäýã. ̺í òýäíèé ýöýã ýõòýéãýý òàíèí ìýäýõ¿é, ôèçèê, íèéãýì ñî¸ëûí ¿éë íºõöºë¿¿ä ãàð÷ èðíý. Ýíý íàñûã ñýòãýë õàðèëöàõ õàðèëöàà íü õóâü õ¿íèé øèíæ àæèëëàãààí äàõü ººð÷ëºëòººð õºãæèõ ñàíàà òîãòâîðã¿é, õàðèëöààíû õýâ òºëºâøèõ ÿâöàä èõýýð íºëººëæ áàéäàã. àìüäðàëûí íýã ÷óõàë ¿å þì. ªºðèéí çàí ìàÿã íü äàâàëãààòàé ¿å ãýæ íýðëýõ íü ªñâºð íàñíû õ¿¿õäèéí îþóí ÷àíàð, óð ÷àäâàðóóäûã õºãæ¿¿ëýõèéí òóëä áàñ áàéäàã. ¯¿íèéã ºñâºð íàñíûõàíä îëîí ç¿éëñèéã íýýí èëð¿¿ëæ áàéäàã òîõèîëääîã õýâèéí ¿çýãäýë ãýæ ¿çýõ ñàíàà ÿàãààä ººðººð àæèëëàäàã âý? ãàéõàëòàé åðòºíö áîë íàñíû ¿å þì ãýäýãòýé áîëîìæòîé. Áèå ôèçèîëîãèéí õºãæ뺺ñ ãàäíà îëîí õ¿í ñàíàë íèéëýõ áàéõàà. ªñâºð íàñíû õ¿¿õýä õóâü õ¿íèé ªñâºð íàñíûõíû õóâüä õàìãèéí ò¿ãýýìýë øèíæýý îëæ àâàõàä õàìãèéí áàãàäàà ºñâºð íàñàíä ñýòãýí áîäîõóéí øèíý àðãà çàì òîõèîëääîã ç¿éë áîë òàâàí õ¿÷èí ç¿éë íºëººëäºã. ¯¿íä: áèé áîëæ áàéäàã. Òèéìýýñ ýíý ¿åä òàíèí ìýäýõ¿éí õóâüä õºãæèõ òóñàì õèéñâýð Áè õýí áý? 1 Òàíèí ìýäýõ¿éí àãóóëãûã îéëãîõ, ñýòãýõ ÷àäâàð áèé áîëíî. õºãæèë ªñâºð íàñàíä òàðõè íü õýìæýýãýýðýý òèéì ÷ ãýäãýý ìýäýõèéã õ¿ñýõ. Ýíý ¿åäýý òýä èõ ººð÷ëºãäºõã¿é áîëîâ÷ òàðõèíû íóãàëààñ ººðñäèé㺺 òîì õ¿í ÷ þì øèã, õ¿¿õýä ÷ þì 2 Çàí àðàíøèí íýìýãääýã. Òàðõèí äàõü öàãààí ýäèéí õýìæýý øèã ýñâýë äóíä íü áàéãàà þì øèãýýð ìýäýð÷ 3 Ýöýã ýõòýé õàðèëöàõ èõýñ÷, ñààðàë ýäèéí õýìæýý áàãàñíà. ªºðººð ýõýëäýã îíöëîãòîé. Áèå õ¿í áîëñíîî õýëáýë øààðäëàãàã¿é ìýäðýëèéí õîëáîîñóóä èëýðõèéëæ õýëæ áàéãààã íü ýöýã ýõ÷¿¿ä íü õàðèëöàà óñòàæ, ñààðàë ýä áàãàñäàã. Ãýâ÷ ýíý íü íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé ¿ã ìýòýýð õ¿ëýýí 4 ªºðèé㺺 íýýõ áîëîìæ òàðõèíû ¿éë àæèëëàãàà àëäàãäàæ áàéãàà àâààñàé ãýæ òýä õ¿ñäýã. Òýäýíä ýíý ¿åä õýðýã áèø, õàðèí õýðýãëýõã¿é çàìóóäûã òîõèîëäîæ áîëîõ õÿìðàë íü íàìàéã òàéâàí áà áàãàñãàñíààð òàðõè èë¿¿ ñàéí àæèëëàäàã áàéëãà, íàäààð á¿¿ îðîëä, áè ìýäýæ 5 Ñî¸ëûí áàéäàë. áîëíî ãýñýí ¿ã þì. Òàðõèíû õàìãèéí èõ áàéíà, íàìàéã õýí ÷ îéëãîäîãã¿é, íàäàä õºãæäºã õýñã¿¿ä íü øèéäâýð ãàðãàëò, òàíèí èòãý, áè ººðèéíõººðºº ÷ºëººòýé Òàíèí ìýäýõ¿éí õºãæèë ºñâºð ìýäýõ¿éí óäèðäëàãà, ìºí òàðõèíû íàðèéí áàéìààð áàéíà, äîòîð íýã ë äàâ÷äààä íàñíû õ¿¿õäýä èðýýä¿éí ººðèé㺺 ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä íºëººëäºã äóõíû áàéíà ãýõ çýðãýýð èëýðäýã.ªñâºð íàñ òºñººëºõ, çóðàãëàõ áîëîìæ îëãîäîã. õýñýã îðäîã. ªñâºð íàñàíä ìýäýýëýë õ¿ðòýëõ õºãæëèéí ¿å íü òýäíèé áèå õ¿í Íýãäìýë ñýòãýõ¿éí ¿åäýý õ¿ðñýí õ¿¿õýä öóãëóóëàõ ÷àäâàð íýìýãäýæ, óðä òàðõè áîëîí áîëæ òºëºâøèõ ñóóðü íü áîëäîã. Òóõàéëáàë þóã ÷ õèéñâýðëýí öîãö ñýòãýæ ÷àääàã áà áóñàä òàðõèíû õîîðîíäîõ ìýäðýëèéí òîãëîîìûí íàñàíäàà îëæ àâñàí áèå äààñàí ººðò øóóä õàìààðàëòàé ç¿éëñèéã îëæ, õîëáîîñóóä áàòæèíà. Ýíý íü ýðñäýë õ¿ëýýæ áóþó òóñãààð áàéäëàà ìýäðýí õºãæñºí ÿìàð íýã àñóóäàëòàé òóëãàðàõäàà àâàõ, ººðèéí ñýòãýë õºäëºëèéã áàéäàë ºñâºð íàñíûõíû çàí ¿éëèéí ººðèéí õóâèéí îíöëîãîîð øèéäýõ çîõèöóóëàõàä òóñàëäàã. ßëàíãóÿà äóõíû óðä øàëãóóð íü áîëäîã òóë õ¿¿õäèéã áàãà õàíäëàãàòàé. Õàðèí çàí àðàíøèíãèéí õýñãèéí äîðçîëàòåðàëûí õºãæèë íü ñýòãýë íàñíààñ íü áèå äààæ ñóðàõàä íü òóñëàõ õóâüä ººðèéí õóâü õ¿íèé øèíæèéã îëæ ç¿éãýý óäèðäàõ, òºëºâëºãºº çîõèîõîä ÷óõàë õýðýãòýé. Òýäíèé õºãæëèéí øèíý ¿åä íü àâñàí ºñâºð íàñíû õ¿¿õýä áîë óðä òàðõèíû âåíòðîìåäèàëûí õºãæèë íåéðîòèöèçìòýé áàéõ íü áàãà, õàðèí íü øèéäâýð ãàðãàëòàä ÷óõàë íºëººòýé. äàäëàãà, õè÷ýýë ç¿òãýë ºíäºðòýé 14 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
itpd.mn Ãýâ÷ ýäãýýð õÿíàëòûí ¿¿ðã¿¿ä íü ºñâºð íàñòàé õ¿¿õä¿¿ä äóõàí äýýðýý áóþó õî¸ð · Ýäèéí çàñãèéí õóâüä áèå äààñàí íàñíû ñ¿¿ë ¿åä ýõýëäýã. Ýíý ¿åä õ¿¿õýä õàðæ, í¿äíèéõýý äóíä çóðñàí áîë 12 íàñòàé áàéäàëòàé áîëîõ; ñîíñîæ, àìòàëæ, ¿íýðòýæ, õ¿ðýõ áîëîìæã¿é õ¿¿õä¿¿ä çààâàë í¿äíèé áàéðëàëä áàéãàà þìñûã ëîãèêòîé ñýòãýæ ÷àäíà. ãýëã¿éãýýð, òóõàéëáàë ãàðûí àëãà äýýðýý · Ìýðãýæëýý ñîíãîõ áà ò¿¿íä áýëäýõ; ªºðººð õýëáýë òààìãèéí áîëîí õèéñâýð çóðæ áàéñàí. Ýíý íàñíû õ¿¿õä¿¿ä áîäèò · Èðãýí õ¿íä áàéõ ¸ñòîé îþóíû ñýòãýõ¿é õºãæèæ, àñóóäàë øèéäýõäýý áàéäëûã ýìõ öýãöòýé ñýòãýæ ÷àääàã áîëäãèéã ñèñòåìòýéãýýð, øèíæëýõ óõààíû ºíö㺺ñ ýíý æèøýýíýýñ õàðæ áîëíî. ªñâºð íàñàíä ÷àäâàð áîëîí îéëãîëòòîé áîëîõ; õàðäàã áîëíî. Òèéìýýñ ýíý íàñàíä ººðèé㺺 õ¿¿õä¿¿ä çºâõºí áîäèòîîð ñýòãýõ àëáàã¿é. · Íèéãýìä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí õºãæ¿¿ëýõ áîëîí øèíæëýõ óõààíû Òýä îðøèí áóé ç¿éëèéí áîäèò áàéäëààñ ìýäëýãèéã ò¿ëõ¿¿ îëæ àâàõ íü ìàø ÷óõàë þì. ãàäóóð þó áàéæ áîëîõûã íàðèéâ÷ëàí àâ÷ ¿¿ðýã õàðèóöëàãà á¿õèé çàí Õýðýâ òà ãóðâàí í¿äòýé áàéñàí áîë ãóðàâ ¿çäýã. Ýíý íü òýäíèéã òààìãèéí ñýòãýõ¿éòýé áàéäëûí çàãâàðûã ýçýìøèõ; äàõü í¿äýý áèåèéíõýý àëü õýñýãò áàéðëóóëàõ áîëæ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.ªñâºð íàñíû · Ãýðëýëò áîëîí ãýð á¿ëèéí àìüäðàëä áàéñàí áý? ßàãààä? ãýñýí àñóóëòûã 9 íàñòàé õ¿¿õäèéí òàðõèíä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã áýëäýõ; /òîäîðõîé ¿éëäëèéí ¿å/ áîëîí 12 íàñòàé ìýäðýëèéí ýñ äàìæóóëàã÷ áîë äîïàìèí. · Áèå õ¿íèé îð÷èíä òîõèðñîí ¿íýò /íýãäìýë ¿éëäëèéí ¿å äºíãºæ èëýð÷ áàéãàà/ Ëèìáèéí ñèñòåì äýõ äîïàìèíû ò¿âøèí ç¿éëèéí òàëààðõ îéëãîëòûã áèé õ¿¿õä¿¿äýýñ àâñàí. Òýäíèé çóðàãò á¿õ 9 èõýñ÷, äóõíû õýñýã ð¿¿ äîïàìèíûã áîëãîõ. Ýäãýýðò ¿ç¿¿ëæ áóé õàðèó ¿éëäë¿¿ä íü äàìæóóëàõ íü íýìýãäýíý. Äîïàìèí áîëîí èðýýä¿éí àìüäðàëä õàìãèéí èõ íºëººëºõ áà òýäíèé ñýòãýë õºäëºë, çàí áàéäàë ÿìàð ñåðîòîíèí ìýäðýëèéí ýñ äàìæóóëàã÷ çàí òºëºâ, òóõàéí õ¿íèé òàëààðõ áàéãààã èëýðõèéëäýã. ªñâºð íàñíû íýìýãäýí ººð÷ëºãäºõ íü àëèâààä ñýòãýë îéëãîëòóóäàä ãîëëîõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. õ¿¿õýä àëèâààä ìýäðýìòãèé áîëîõ íü õºäëºëººð õàíäàõ, ñòðåññ, ìàãòààë, Ñýòãýë ç¿éí îíöëîãèéí õóâüä íàñàíä íàñàíä õ¿ðñýí õ¿ì¿¿ñ òîîõã¿é, ø¿¿ìæëýë çýðýãò ìýäðýã áîëãîäîã. Òàðõèíû õ¿ðýã÷èä, áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí àëü àëèíààñ õ¿íäëýõã¿é áàéãààã ìýäýð÷ òààã¿é, á¿òýö, õîëáîîñ äàõü áèîëîãè ººð÷ëºëò íü íü ÿëãààòàé. Áàãø ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷ ñºðºã ñýòãýë õºäëºë áèé áîëñîíòîé ìýäëýã, òóðøëàãûã íýìýãä¿¿ëæ, òàíèí áîëîí ýöýã ýõ÷¿¿ä òýäíèé õºãæëèéã õîëáîîòîé áàéäàã. ̺í ñýòãýë õºäëºë ìýäýõ¿éí õóðäàöòàé ºñºëòèéã áèé áîëãîõ äýìæèõèéã õ¿ñ÷ áàéãàà áîë ñýòãýë ç¿éí õóðäàí õóâèð÷ ººð÷ëºãäºõ áà ìàø èõ íèéãìèéí øààðäëàãûã ã¿éöýëä¿¿ëäýã. îíöëîãèéã íü ýõëýýä îéëãîîðîé. ñýòãýë äîãäîëñîí, õººðñºí ¿åä ¿¿ñýæ Ýäãýý𠺺ð÷ëºëò¿¿ä íü õóâü õ¿í á¿ðò ªñâºð íàñíûõíû ñýòãýë ç¿éí àñóóäëóóä íü áàéãàà çàí áàéäàë íü ººðò áîëîí àäèëã¿é ÷ èõýâ÷ëýí áýëãèéí áîéæèëò ãýð á¿ëèéí íºëººíººñ ãàäíà, õºãæëèéí áóñäàä àñóóäàë ¿¿ñãýõ òîõèîëäîëóóä ýõëýõòýé, ýñâýë ýõëýýä óäààã¿é áàéõàä ÿâöàä ¿¿ññýí ¿¿ðýã õàðèóöëàãóóäòàé áàéäàã. Òèéì ó÷ðààñ ñºðºã çàí áàéäàë ÿâàãäàæ ýõýëäýã áà ºñâºð íàñàíä ¿ðãýëæëýí õîëáîîòîé áàéäàã. Ñóäëàà÷ Õàâèõóðñò íü ýíý íàñíû îíöëîãòîé õîëáîîòîé õºãæñººð áàéäàã.̺í ýíý íàñàíä ¿å ºñâºð íàñíûõíû õºãæëèéí ¿¿ðýã áºãººä çàðèì òîõèîëäîëä òýäíèéã òýíãèéõýíòýéãýý õàðèëöàæ, íàéçóóä õàðèóöëàãûã äàðààõ áàéäëààð ñºðºã ¿éëäýë, ãýìò õýðýã, íèéãìèéí áîëîõûã õ¿ñíý. Õýðýâ òîì÷óóä õ¿¿õýäòýé çºâ òîäîðõîéëñîí áàéäàã. ¯¿íä: ýñðýã çàí áàéäàë ¿¿ñãýõýä õ¿ðãýõ íü õàðèëöàæ ÷àäâàë øèëæèëòèéí íàñíû ýõýí · Áèå ôèçèîëîãèéí áà õ¿éñèéí ä¿ðèéã áèé. Õàðèí ¿¿íèé ýñðýã íºõöºë áóþó ìýäðýìæ, ñýòãýë õºäëºëºº äàðàõ íü ¿åä õàðèëöààíû ÿíç á¿ðèéí çºð÷ë¿¿ä õ¿ëýýæ àâàõ; ºñâºð íàñíûõàíä õ¿ì¿¿ñòýé òóëãàðàõ áîëîâ÷ øèëæèëòèéí íàñíû · Ýñðýã áîëîí èæèë õ¿éñíèé õ¿ì¿¿ñòýéãýý õàðèëöàõã¿é, íèéãýìä äàñàí òºãñãºë ¿åýñ ýõëýí áóöààä îéð äîòíî øèíý õàðèëöàà ¿¿ñãýõ; çîõèöîõã¿é áîëîõ çýðýã çàí õàðèëöàà íü ñýðãýäýã. Àìüäàðëûí ýíý ¿åä · Ñýòãýë õºäëºëèéí òàë äýýð ýöýã ýõýýñýý áàéäëóóäààð èëýðäýã. ªñâºð íàñíû áèé áîëãîñîí ¿çýë áîäîë, ò¿¿íèé àãóóëãà íü òóñäàà áèå äààñàí áàéõ; õ¿¿õä¿¿äýä äàðààõ ñýòãýë ç¿éí àñóóäàë áýðõøýýë¿¿ä ¿¿ñäýã áà ¿¿íä õ¿¿õýäòýé àæèëëàæ áóé áàãø ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷, íèéãìèéí àæèëòíóóä òýäíèéã îéëãîæ, äýìæñýí õàðèëöààãààð õàðèëöàæ ºñâºð íàñíû õÿìðàëàà äàâàí òóóëàõàä íü äýìæèæ òóñàëäàã. ªñâºð íàñíû õ¿¿õä¿¿äèéí ãàäààä òºðõ áà ººðèéí ¿íýëýìæòýé õîëáîîòîé àñóóäàë íü áèå ìàõáîä, õàðàãäàõ áàéäëûí òàëààðõ ¿çýë áîäîëòîé õîëáîîòîé ñýòãýë ç¿éí Gogtay N., Giedd J. N., Lusk L., Hayashi K. M., Greenstein D., Vaituzis A. C., Thompson P. M. (2004). \"Dynamic mapping of human cortical development during childhood through early adulthood\" Weinberger, D.R., Elvevåg, B., Giedd, J.N. (2005). The Adolescent Brain: A Work in Progress. \"The National Campaign to Prevent Teen Pregnancy\". Áàãøèéí õºãæèë 15
ÌÈÍÈÉ ÒÀÍÈÕÃ¯É Õ¯¯ÕÝÄ ÁÓÞÓ ªÑªРÍÀÑ àñóóäëóóäûã õýëäýã.ªºðººð õýëáýë ãàäààä çàíòàé áàéõ, õ¿ì¿¿ñèéí ºã÷ áóé äîõèî, õàíäàõ ÿâäàë þì. Ó÷èð íü õ¿¿õýä áàéõäàà áàéäàëäàà ñýòãýë õàíàìæã¿éãýýñ ¿¿äýí ñýòãýë àíõààðóóëãûã ¿ë òîîõ çýðýã íü ò¿ðýìãèé ýðõ ìýäëèéã õ¿ñýí õ¿ëýýæ áàéñàí ÷ ºñâºð ñàíàà òîãòâîðã¿é, ººðèéíõºº òàëààð òààã¿é ààø, çàí àâèðòàé áîëîõ íºõöºë ìºí ãýæ íàñàíä õ¿¿õäýä ººðò ýðõ ìýäýë áèé áîäîë, ìýäðýìæòýé, àìüäðàëä áîëîí øèíý ýðäýìòýä ¿çäýã. Ãýâ÷ õ¿¿õýä ºñ÷ õºãæèõ áîëîõîä èòãýëã¿é áàéõ ýñâýë á¿ð áàãààñàà ç¿éëä äàñàí çîõèöîõ áàéäàëä áýðõøýýë ÿâöäàà èéì çàí ¿éëòýé áîëîõ óó, ¿ã¿é þó ýöýã ýõèéíõýý ¿¿ðýã äààëãàâðûã áàéíãà ¿¿ñýõèéã õýëäýã. Ãàäààä òºðõºí人 àíõààðàë ãýäýãò îð÷èí ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã äàãàäàã áàéñíààñ ¿¿ññýí ñºðºã ñýòãýë õàíäóóëàõ íü ºñâºð íàñíûõíû ñýòãýë ç¿éí ãýäãèéã îäîîã õ¿ðòýëõ îëîí ñóäàëãààíóóä õºäëºë áóþó äóðã¿éöëýý íóóí õàìãèéí ãîë îíöëîã áºãººä òýäíèé õóâüä îíöîëñîîð áàéíà. Ñóäàëãààíààñ àâ÷ ¿çâýë äàðàãäóóëñíààñ ¿¿ññýí õÿìðàë èëýðäýã. õàìãèéí ÷óõàë ç¿éë¿¿äèéíõ íü íýã áàéäàã. ººðèéí ¿íýëýìæ áàãà áàéõ, àëèâàà ç¿éëä Èéìýýñ ãàäààä áàéäàëäàà ñýòãýë õàíãàëóóí ñýäýëã¿é áîëîõ, áóñäàä õ¿ëýýí ªñâºð íàñíûõàíä òóëãàìääàã áèø áàéõ íü õºãæëèéí ¿éë ÿâöàä ¿¿ñäýã çºâøººðºãäºõã¿é áàéõ ãýõýýñ àéõ çýðýã àñóóäëóóäûã øèéäýõýä äàðààõ ò¿ãýýìýë ñýòãýë ç¿éí àñóóäàë þì. Ýíý íü íü äîíòîëò, õàìààðàë ¿¿ñýõ øàëòãààí äýìæëýã¿¿ä íü à÷ õîëáîãäîëòîé. õ¿¿õäèéí ñóðãóóëüòàé õîëáîîòîé áîëäîã áîë àëèâàà ç¿éëýýñ çàëõàõ, õàðèëöààíóóäàä èõ õýìæýýãýýð íºëººëºõººñ ãàíöààðäàõ, õàðèëöààíààñ áîëæ øàíàëàõ, Òóõàéëáàë: ãàäíà çàðèì ìýäðýëèéí øèíæòýé èäýõ ººðèé㺺 õààëòòàé áîëãîõ çýðýã íü õýò · Òýäýíä ººðèéí íàñíû õ¿¿õä¿¿äèéí þìíààñ òàòãàëçàõ ñýòãýöèéí ýìãýã ¿¿ñãýõ äîíòîõ áàéäàë ¿¿ñãýäãèéã õàðóóëæ øàëòãààí áîëîõ òîõèîëäîë áèé. ªñâºð áàéíà.Äîíòîëò õàìààðëûí õýëáýð íü ºíäºð íàì, áèåèéí æèíãèéí òàëààðõ íàñíûõíû äèéëýíõ íü ººðèéíõºº ãàäààä êîìïüþòåð, óõààëàã óòàñíû õýðýãëýý þì. åðºíõèé ñòàíäàðò, ãàäààä áàéäàë áàéäàëä îãòõîí ÷ ñàíàà çîâäîãã¿é ãýæ õýëäýã Òàïñêîòò ºíººãèéí çàëóóñûã ººð÷ëºãääºã òàëààðõ øèíæëýõ áîëîõîîð ýöýã ýõ, áàãø íàð ýíý õ¿÷èí òåõíîëîãèîñ èõýýõýí õàìààðàëòàé óõààíû ìýäëýã, õ¿ì¿¿ñ áóñäûí ãàäààä ç¿éëèéã îðõèãäóóëàí òýäýíä òóëãàð÷ áàéãàà èíòåðíýò îð÷èíä õàìàã öàãàà áàéäàëä ºãäºã ¿íýëãýý çýðýã àñóóäàë íü ñóðàëöàõ áàéäàë ýñâýë ¸ñ ºíãºð¿¿ëäýã ìýäýýëë¿¿äèéã ºã÷ ÿðèëöàõ ñóðòàõóóíû àñóóäàëòàé õîëáîîòîé ãýæ àíäóóðàõ íü áèé. Èíòåðíýòèéí ¿åèéíõýí · Ãàäààä áàéäàëäàà ¿íýí çºâ, áîäèòîîð áóþó N ¿åèéíõýí õàíäàõ îéëãîëòóóä á¿ðýëäýí áèé ªñâºð íàñíû ¿åä õ¿éñèéí áîëîõîä òóñëàí ººðèéíõºº çîâëîí òàëààð, ýñðýã õ¿éñíèé ãýæ òîäîðõîéëñîí. Òýðýýð ºñâºð áýðõøýýëèéã òàíèí ìýäýõ, ¿¿ñ÷ áóé íàñíûõàí áèå áèåíòýéãýý õàðèëöàõ, àñóóäëóóäàä ä¿íãýëò õèéõýä òóñëàõ, õàðèëöààíû òàëàà𠺺ðèéí íèéãýìòýéãýý õàðèëöàõ øèíý àðãà àñóóäàë øèéäâýðëýõ àðãûã îëîõ, ìýäðýìæ áèé áîëæ ýõýëäýã. Íýã áàðèëòàé áîëæ, ñýòãýëèéí õºäëºëºº àìüäðàëä òîõèîëääîã ç¿éë¿¿äýä èëýðõèéëýõäýý áèåèéí õýëýìæ àøèãëàõ áîëîí ò¿¿íèé èëðýë, øèíæ íýãíèéãýý ñîíèðõîõ, íü öººð÷, öàõèì çàõèäàë, áîãèíî òýìäã¿¿äèéã çºâ ºíöºãººñ õàðàõ øîõîîðõîõ, áèå áèåäýý òàòàãäàõ õýìæýýíèé òåêñò, áëîãèéí áè÷âýð, áîëîìæèéã áèé áîëãîõîä òóñëàõ æèðãýýã áè÷èõäýý ýìîòèêîí áóþó áàéäàë íü õ¿¿õäèéí íàñíû ñýòãýëèéí õºäëºëºº èëðýõèéëñýí · Òýäíèé ÿðüæ áàéãààã àíõààðàí õºãæ뺺ð õýâèéí ç¿éë áºãººä ä¿ðñëýë àøèãëàõ áîëñîí ãýñýí ñàíààã ñîíñîõ, îéëãîõ, òóëãàðñàí áýðõøýýë äýâø¿¿ëñýí áàéäàã. Ýäãýýð õºãæèë, çîâëîíã îéëãîæ áàéãààãàà ¿¿íä íü ýöýã ýõ, áàãø õÿìðàë, ººð÷ëºëò íü òýäíèé àìüäðàëûí èëýðõèéëýõ íü õàìãèéí òîì äýìæëýã ø¿¿ìæëýëòýé, äóðã¿éöñýí íýã ÷óõàë ¿å áóþó ýåðýãýýð äàâàí áàéäàã. Ìºí ººðò íü òóëãàðñàí áàéäëààð õàíäàõ íü ñýòãýë òóóëàõàä íü ýöýã ýõ, áàãø ñóðãàí àñóóäëûí áîäèò áàéäëûã îéëãóóëæ, ñàíààíû õóâüä òóõã¿é áàéäëûã õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷äèéí ç¿ãýýñ ¿ç¿¿ëýõ ýíý íü áèå ýðõòýí áîëîí ýð¿¿ë ìýíä, äýìæëýã ÷óõàë áºãººä ºñâºð íàñíû àìü íàñàíä àþóë áàéõã¿é ãýäãèéã áèé áîëãîäîã. õ¿¿õýäòýé õàðèëöàõäàà äàðààõ ç¿éëñ äýýð òàéëáàðëàí, àëäààòàé òàíèí ìýäýõ¿éã Ìºí ºñâºð íàñíû õ¿¿õä¿¿ä òîì àíõààðëàà õàíäóóëààðàé. ººð÷ëºí çºâ áîëãîõ, àñóóäàëä çºâººð õ¿ì¿¿ñòýé èõýâ÷ëýí ¿íýò ç¿éë, àìüäðàëûí ªñâºð íàñíûõíû õóâüä ýðõ ìýäýë, áèå õàíäàõ õàíäëàãûã ¿¿ñãýæ, àíõààðëàà ¿çýë õàíäëàãà, õýâ ìàÿãèéí òàëààð çºð÷èëäºæ äààñàí áàéäëûã íü áóñàä õ¿ì¿¿ñ õ¿ëýýí èë¿¿ àøèãòàé, ¿ð á¿òýýëòýé ç¿éëä ýõýëäýã. Òýäíèé àñóóäëûã ºíãºö õàðâàë çºâøººðºõ íü ÷óõàë áàéäàã òºäèéã¿é áèå õàíäóóëàõûã õè÷ýýõ, áóñäûí í¿äýí ñóðàëöàõ áîëîí ¸ñ ñóðòàõóóíû õýì äààñàí øèíæòýé õ¿í ººðèéíõºº äýõ áè áîëîí ººðèéí í¿äýíä äýõ õýìæýýíèé òàëààðõ àñóóäàë øèã áîëîâ÷ èðýýä¿éí òºëºâëºãººã ãàðãàõ áà áè õî¸ðûí õàðüöóóëàëòûã èõýíõ íü äýýðõ çºð÷èëäººíººñ ¿¿ñäýã. ªñâºð õºãæëèéí ÿâö äàõü ¿¿ðãýý ÷ ñàéí òîäîðõîéëæ ººðèé㺺 äàõèí áèé íàñíûõíû ò¿ðýìãèé, çºð÷èëòýé çàí áàéäëûã áèåë¿¿ëäýã áàéíà. Õàðèí ºñâºð íàñàíä áîëãîõîä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ñóäàëñàí ñóäàëãààíóóäûí èõýíõ íü áàãà ýðõ ìýäýëòýé õîëáîîòîéãîîð ¿¿ñäýã áîëîìæòîé þì. íàñàíäàà ÿìàð çàí àðàíøèíòàé áàéñàí áý? àñóóäàë íü ýðõ ìýäýëä ñýòãýë õàíàìæã¿é, ãýäýã íü ºñâºð íàñàíä ò¿ðýìãèéëýõ ýñýðã¿¿öñýí ýñâýë çóãòñàí áàéäëààð õàíäëàãàòàé áîëîõ íýã íºõöºë áîëäîã ãýñýí ñàíààã èëýðõèéëñýí áàéäàã. Õ¿¿õýä õºãæëèéíõºº ýõýí ¿å øàòóóäàä àëèâàà ººð÷ëºëòºä òýâ÷ýýðã¿é õàíäàõ, ò¿ðãýí 16 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
itpd.mn · Õàðèí ºñâºð íàñíûõàíä èæèë áîëîí ªñâºð íàñíûõàíä òîõèîëääîã àñóóäëóóäààñ ýñðýã õ¿éñíèé õ¿ì¿¿ñòýé õàðèëöàõ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõèéí òóëä: õàðèëöààã îéëãóóëàõäàà ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñèéí ÿëãàà, ¿¿íèéã ¿¿ñãýæ · Ýðñäýëò çàí ¿éë, ñºðºã çóðøëûí òàëààðõ ñóðãàëò, ìýäýýëëèéã áàéãàà øàëòãààíûã òàíèí ìýäýõ, õ¿éñèéí îéëãîìæòîé õýëáýðýýð ºã÷ áàéõ; ýð¿¿ë òºðõ îéëãîëòûã áèé áîëãîõîä íü òóñëàõ íü ÷óõàë. Ýñðýã õ¿éñíèé · Óóð áóõèìäàë, ñòðåññýý òàéëàõ àðãà çàìóóäûã ýçýìøèõýä íü õ¿ì¿¿ñòýé õàðèëöàà ¿¿ñãýõ áîëîí ºñâºð òóñëàõ; íàñíûõíû õàéð äóðëàëä õàíäàõ õàíäëàãà íü íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèéõòýé àäèëã¿é, · Àñóóäàë áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõîä íü õàðèí íàéç íºõäèéí øèíæòýé õàéð äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ; ãýäãèéã îéëãóóëàõ, ìºí òýäýíä ãýíýòèéí ñýòãýë õºäëºëººð áîëîí ñîíèðõëûí · Àñóóäëûí øàëòãààí, íºõöºë áàéäëûã áîäèòîîð õ¿ëýýí àâ÷ áàéäëààð áýëãèéí õàâüòàëä îðñíîîð ñóðàõàä òóñëàõ; öààøäûí àìüäðàëä íü õàðàìñàæ áàðàõã¿é àëäààíä õ¿ðãýäýã ãýäãèéã · ªºðò õýö¿¿ ñàíàãäñàí ¿åäýý ÿðèëöàõ, äýìæëýã àâ÷ áîëîõ ñàéòàð îéëãóóëàõ õýðýãòýé. Áýëãèéí õ¿ì¿¿ñèéí òóõàé õýëæ ºãºõ; çàìààð õàëäâàðëàäàã ÿíç á¿ðèéí ºâ÷í¿¿äèéí òàëààð îéëãîëò ºãºõ, ìºí · Õàðèëöààíû àðãà òåõíèê, ººðèéí ìýäðýìæ, ñýòãýë õºäëºëºº ººðèé㺺 õàìãààëàõ òàë äýýð èëýðõèéëýõ áàéäàëä ñóðãàõ; àíõààðóóëàõ íü ÷óõàë · ªñâºð íàñíûõàíä ýåðýã íºëººëºë áèé áîëãîäîã àëäàðòàé ªñâºð íàñíûõàí íàñàíä õ¿ðýã÷èäòýé ¿¿ññýí õ¿ì¿¿ñèéí ò¿¿õèéã õóâààëöàõ, ÿðèëöàõ; çºð÷èë人í, àñóóäàëä ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äòýé óóëçàõ, òýäýíòýé àæèëëàõ · Àéäàñ, ò¿ãø¿¿ð, ñàíäðàëã¿éãýý𠺺ðèé㺺 èëýðõèéëýõ íýìýëò ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ íü áîëîìæèéã îëãîõ íü ÷óõàë þì. ç¿éòýé. ªñâºð íàñíûõíû í¿äýýð òýäíèé åðòºíöèéã îéëãîõ, àíõààðàë òàâèõ áîëîí Õ¿¿õäèéí ñýòãýë ç¿éí ñàëáàðûí òîìîîõîí îðîí çàéã ºñâºð íàñíû õ¿¿õäèéí ñýòãýë ñýòãýë ñàíàà òàéâàí áàéõ ãýñýí àñóóäàë, çàëðóóëãà õºãæ¿¿ëýëò ýçýëäýã. ªñâºð íàñíû õ¿¿õýäòýé àæèëëàæ áóé îéëãîëòóóäûã òýíöâýðòýé áîëãîæ, ìýðãýæèëòí¿¿ä íü õºãæëèéí ¿å øàòóóä, íàñíû õÿìðàë áîëîí òóõàéí õ¿¿õäèéí ººðèéí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã áîëîí ÷àäâàðûã îíöëîã, äàâóó áàéäàë, íººö áîëîìæ çýðýãò ìýäðýìæòýé òºäèéã¿é ìýðãýæëèéí ñóóëãàõ, õàðèëöààíû áîëîí àñóóäàë ç¿ãýýñ õàíäàõ øààðäëàãàòàé. ªñâºð íàñàíä äààâðûí ò¿âøèí ººð÷ëºãäºõ, áèå õýëýëöýõ õýëáýð, áèå õ¿íèé ýðõ òýãø ìàõáîäîä ãàðàõ ººð÷ëºëò¿¿ä íü õ¿¿õýä, ýöýã ýõ àëü àëèíä íü õ¿íäðýë àâ÷èðäàã. áàéäàë çýðýãò ÷èãëýí ºñâºð íàñíû ¯¿íýýñ ãàäíà ºñâºð íàñíû õ¿¿õä¿¿ä ººðñäèéí áèå äààñàí, áóñäààñ õàðààò áóñ õ¿¿õä¿¿äòýé ÿðèëöàõ íü ¿ð ä¿íòýé ãýäãýý áàòëàõ õ¿ñýëòýé áîëäîã òóë ýöýã ýõèéíõýý ¿çýë áîäîë, õàíäëàãà, õîðèãîîñ áàéäàã. õàìààðàõã¿é õóâü õ¿íèé äàâòàãäàøã¿é áàéäëàà õàðóóëàõûã ýðìýëçýæ áàéäàã íü ýíý íàñíû îíöëîã þì. Áàãøèéí õºãæèë 17
ÄÓÃÀÀÐÛÍ ÇÎ×ÈÍ ÁÀÃÀ ÍÀÑÍÛ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ÕªÃÆÈËÄ ÕªÐªÍê ÎÐÓÓËÀÕ, ÄÝÌÆÈÕ ÕÝÐÝÃÒÝÉ Ò. Öýíäñ¿ðýí ͯÁ-ûí Õ¿¿õäèéí Ñàíãèéí Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí õºãæëèéí çºâëºõ Ñýòãýë ñóäëàëûí óõààíû äîêòîð (Ph.D) Ýíý óäààãèéí Áàãøèéí õºãæèë Áè áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñýòãýë James J. Heckman ñýòã¿¿ëèéíõýý çî÷èí õîéìîðò Ñýòãýë ñóäëàëûí ñóäëàë, õºãæèë áîëîâñðîëûí òàëààðõ óõààíû äîêòîð (Ph.D) Ò. Öýíäñ¿ðýí áàãøèéã ñóäàëãàà, îíîë ¿çýë áàðèìòëàëûã The Sveriges óðüæ Õ¿¿õäèéí õºãæèëòýé õîëáîîòîé ñîíèðõîí ñóäàëæ, óíøäãèéí õóâüä, Riksbank Prize in àñóóäëààð ÿðèëöëàà. áàãà íàñíû õºãæèë ãýäãèéã áèå Economic Sciences áÿëäàð, îþóí óõààí, in Memory of - ßàãààä áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñýòãýëèéí öîãö á¿ðäýë áóþó Alfred Nobel 2000 õºãæèëä õºðºí㺠îðóóëàõ, õºäºë㺺í, ýð¿¿ë ìýíä, äýìæèõ õýðýãòýé âý ãýñýí òàíèí ìýäýõ¿é, õýë ÿðèà, Íîáåëèéí øàãíàëò ýäèéí çàñàã÷ àñóóëòààð ÿðèëöëàãàà ýõëýå? õàðèëöàà, çàí òºëºâ áîëîí Æåéìñ Õåéêìýí 40 æèëèéí Áè ÿðèàãàà áàãà íàñ ãýäýãò õýäýýñ õýäýí íàñûã íèéãýìøèõ ¿éë ÿâöàä ãàð÷ õàìðóóëæ áîëîõ âý ãýäãýýñ ýõëýå. Ñýòãýë áóé äýâøèõ õàíäëàãàòàé ñóäàëãààíûõàà ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýí, ñóäëàëûí øèíæëýõ óõààíä 6 õ¿ðòýëõ íàñûã áàãà ÷àíàðûí ººð÷ëºëò õýìýýí ÀÍÓ-ûí àæèëëàõ õ¿÷íèéã íàñ ãýýä 0-1 íÿëõ íàñ, 1-3 õ¿ðòýëõ áàë÷èð íàñ, 3- îéëãîäîã. ÷àäâàðæóóëàõ, ÷àíàðûã 6 íàñûã ñóðãóóëèéí ºìíºõ íàñ õýìýýí á¿ëýãëýõ íü áèé. Îð÷èí ¿åèéí õ¿¿õäèéí õºãæëèéí Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñàéæðóóëàõûí òóëä ýí òýðã¿¿íä ñóäëàà÷èä óðãèéí õºãæëèéí ¿åýñ 12 õ¿ðòýëõ áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí õºðºí㺠àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýýíé íàñûã áàãà íàñ õýìýýí òîäîðõîéëæ áàéíà. îðóóëàëò íü ìàãàäã¿é ºíººãèéí óëñ Õàðèí áîäëîãûí ñóäëàà÷èä óðãèéí ¿åýñ 8 îðíû ýäèéí çàñàãò õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé íýã íü áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí õ¿ðòýëõ íàñûã áàãà íàñíû ¿å õýìýýí ¿çýæ áàéíà. õýìýýí ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ, äýìæèõ, áîëîâñðîëûí õºðºí㺠õºãæ¿¿ëæ áóé ñàëáàð, ¿éëäâýðëýëýýñ 2010 îíä ͯÁ-ûí Õ¿¿õäèéí Ñàíãààñ Àçè- ÷ èë¿¿ ¿ð àøèãòàé áàéæ áîëîõ þì. îðóóëàëòûã íýìýãä¿¿ëæ, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí óëñ îðíóóäàä õèéñýí Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí áîëîâñðîëä ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ ÿâäàë þì. áîäëîãûí ñóäàëãààíä õºðºí㺠îðóóëàõ íü íèéãýìä ýäèéí Èðýõ æèë¿¿äýä àæèëëàõ õ¿÷íèé çàñãèéí õºãæëèéã äýìæèõýýñ ãàäíà óð ÷àäâàð áóóðñààð áàéâàë ÀÍÓ- áàãà íàñíû á¿ëýãò 0-8 íàñ áîãèíî õóãàöààíä àæëûí áàéðûã õ¿ðòýëõ õóãàöààã õàìðóóëàõ áà áàãà íýìýãä¿¿ëæ, áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé ûí ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæ íàñíû õ¿¿õäèéí àñàðãàà, õàìãààëàë, õóäàëäàí àâàëòûí ýðãýëò ºñ÷, èë¿¿ áîëîí ýäèéí çàñãèéí ºðñºëäºõ õºãæèë, áîëîâñðîëûã äýìæèõ á¿òýýìæ ºíäºðòýé àæèëëàõ õ¿÷èíòýé ÷àäâàðò àþóëòàé õîð õºíººë íèéãìèéí ñóóðü ¿éë÷èëãýýã áîëîõîä õóâü íýìýð áîëäîã. Óðò õºãæ¿¿ëýõ íü óëñ îðíû çàñãèéí õóãàöààíä áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ó÷èðíà ãýõýýñ áîëãîîìæèëæ ãàçðóóäûí òýðã¿¿ëýõ çîðèëòóóäûí ÷àíàðòàé áîëîâñðîë íü èðýýä¿éòýé, áàéíà. Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí íýã áàéõ íü ç¿éòýé ãýäãèéã çºâëºñºí áîëîâñðîëòîé àæèëëàõ õ¿÷íèéã áèé áîëîâñðîë íü íèéãýìä ¿ëýìæ áàéäàã. áîëãîíî. Áàãà íàñàíäàà ÷àíàðòàé õýìæýýíèé õýìíýëòèéã áèé áîëîâñðîëä õàìðàãäàæ áóé õ¿¿õýä íü áîëãîæ, àæèëëàõ õ¿÷íèé óð Ìîíãîë àðäûí ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ óõààíä, ñóðãóóëüä àìæèëòòàé áýëòãýãäýæ, ÷àäâàðûã äýýøèëñíýýð ýäèéí õèé íàñíààñ 6 õ¿ðòýëõ íàñûã áàãà íàñ ãýýä èë¿¿ ñàéí ñóðàëöäàã. Òýä ñóðãóóëèà çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæèõýä óíàãàí óõààí áèé áîëîõ íàñ 0-3, óíàãàí óõààí òºãñººä, õºäºëìºð ýðõëýõ ìàãàäëàë øóóä íºëººëäºã òóë ýíý ñàëáàðò ñóóõ íàñ 4-6 ãýæ íýðëýýä õ¿¿õýä 0-6 íàñàíäàà íü íýìýãäýæ íèéãìèéí õàëàìæèä àìüäðàëûí ÿìàð óõààí, ÷àäâàð, äàäàë, çóðøèëä õàìðàãäàõ ýðñäýë íü áóóðäàã. õèéõ õºðºí㺠îðóóëàëò íü ñóðàëöàõ ¸ñòîéã îíöãîéëîí òýìäýãëýñýí îëîí áèçíåñèéí ºíäºð ìýäðýìæòýé á¿òýýë áèé. àëõàì áàéõ áîëíî õýìýýí 18 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë ä¿ãíýñýí áàéäàã.
itpd.mn Òýðýýð Óëñ îðíóóäûí òóðøëàãààñ õàðàõàä áàãà - Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí 6 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéí íàñíû õºãæëèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õºãæëèéã ýöýã ýõ õýðõýí õºãæèëä îðóóëñàí 1 äîëëàð õàìãèéí ÷óõàë õýñýã íü õ¿¿õýä á¿ðèéã äýìæèõ âý? ñóðãóóëüä ýëñýí ñóðàëöàõààñ ºìíº 3 Òàðõè ñóäëàà÷èä àìüäðàëûí ýõíèé 1000 òóòìûí ýðãýõ àøèã íü 13 áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø æèëèéí õºãæèë, õîíîãèéã õ¿íèé õºãæëèéí õàìãèéí ÷óõàë äîëëàð áîëîõûã òîîöîîëæ áîëîâñðîëûí õºòºëáºðò õàìðóóëàõàä ¿å ãýäãèéã íîòîëæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí õóâü õ¿íèé õºãæèëä îðóóëñàí ÷èãëýæ áàéíà.Ìàãàäã¿é ñóðãóóëèéí æèë¿¿äýä ñóäëàà÷èä õ¿¿õäèéí àìüäðàëûí õºðºí㺠îðóóëàëò íü çºâõºí ºìíºõ æèë¿¿äèéí õºãæèë, áîëîâñðîë ýõíèé 1000 õîíîãèéí òóðøëàãà íü áîëîâñðîë îëæ àâ÷ áóé òýð íü èðýýä¿éí ÿëãààòàé áàéäëûã ò¿¿íèé èðýýä¿éí àìüäðàëûí áàéð ñóóðü, õýñýã õ¿ì¿¿ñò áóñ óëñ îðíû áóóðóóëàõ, ¿å äàìæñàí ÿäóóðëûí íèéãýì-ñýòãýë ç¿éí õºãæèë áîëîí ãèíæèí õîëáîîã òàñëàõ¿ð ä¿íòýé àðãà àìæèëòòàé ñóðàëöàõ, õºäºëìºðëºõ ¿éë ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä á¿õýëä áàéæ áîëîõ òàëòàé. Ñóäàëãààíààñ ¿çâýë, ÿâöàä îíöãîé íºëººã ¿ç¿¿ëäýã áîëîõûã íü ºíäºð ¿ð àøèãòàé áàéäàã 2-3 íàñíààñàà õºãæëèéí õºòºëáºð, íàðèéâ÷ëàí ñóäàëæ, òîäðóóëæ áàéíà. Ýíý óòãààðàà õ¿¿õäèéí àìüäðàëûí ýõíèé 1000 õýìýýí áàãà íàñíû õºãæëèéí õºðºí㺠öýöýðëýãò õàìðàãäñàí õ¿¿õä¿¿äèéã õîíîãò ààâ, ýýæèéí ¿¿ðýã õàðèóöëàãà íýí îðóóëàëòûí à÷ õîëáîãäëûã òîäðóóëñàí áàãà íàñàíäàà õºãæëèéí õºòºëáºð, ÷óõàë þì. öýöýðëýãò õàìðàãäààã¿é õ¿¿õä¿¿äòýé áàéäàã. Ýýæ, ààâ øèíý õ¿íòýé áîëñîí íü íýã õàðüöóóëàõàä åðºíõèé áîëîâñðîëûí Óëñ îðíóóäûí òóðøëàãààñ õàðàõàä áàãà ñóðãóóëèà àìæèëòòàé ä¿¿ðãýõ íü 20 òàëààñ ºíäºð õàðèóöëàãà áîëîâ÷ íºãºº íàñíû õºãæëèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õóâèàð èë¿¿, íàñàíä õ¿ðñýí ¿åäýý òàëààñ õ¿¿õýäýý õýðõýí çîõèñòîé àñðàõ, õàìãèéí ÷óõàë õýñýã íü õ¿¿õýä á¿ðèéã òàñðàëòã¿é àæèë ýðõýëæ, ÷àíàðòàé õîîëëîõ, õàëàìæëàí õàìãààëàõ âý, ÿàæ ñàéí ñóðãóóëüä ýëñýí ñóðàëöàõààñ ºìíº 3 àìüäðàõ íü 14 õóâèàð èë¿¿ áàéíà. áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø æèëèéí õºãæèë, õ¿í áîëãîí ºñãºí õºãæ¿¿ëæ, õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ áîëîâñðîëûí õºòºëáºðò õàìðóóëàõàä ÷èãëýæ áàéíà. Ìàãàäã¿é ñóðãóóëèéí Ìàíàé îðíû òóõàéä áàãà íàñíû âý ãýõ çýðãýýð îëîí ç¿éëä ñàíàà çîâíèæ, ºìíºõ æèë¿¿äèéí õºãæèë, áîëîâñðîë íü õ¿¿õäèéí õºãæèë, òýð äóíäàà çàðèì òàëààð àéäàñòàé áàéäàã. Ýíýõ¿¿ èðýýä¿éí ÿëãààòàé áàéäëûã áóóðóóëàõ, ¿å ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí àéäñûã àìæèëòòàé äàâàí òóóëæ, õ¿¿õýäýý õºðºí㺠îðóóëàëò íü õýòäýý óëñ îðíû ýð¿¿ë ýíõ, ñàéí ñàéõàí ºñãºæ äàìæñàí ÿäóóðëûí ãèíæèí õîëáîîã ýäèéí çàñãèéí ñàéí óðüäàë áîëíî. õºãæ¿¿ëýõèéí òóëä ýýæ, ààâ þóíààñ ýõýëæ òàñëàõ ¿ð ä¿íòýé àðãà áàéæ áîëîõ òàëòàé. ͺ㺺 òàëààñ óëñ îðíû øèéäâýð áîëîõ âý? Òóõàéëáàë, æèðýìñýí ýõèéí Ñóäàëãààíààñ ¿çâýë, 2-3 íàñíààñàà ãàðãàã÷èä íü áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí àìüäðàëûí äàäàë çóðøèë íü ò¿¿íèé õºãæèë, áîëîâñðîëûí à÷ õîëáîãäëûã õýâëèéä ºñ÷ òîðíèí áóé õ¿¿õäèéí òàðõèíû õºãæëèéí õºòºëáºð, öýöýðëýãò õàìðàãäñàí õ¿¿õä¿¿äèéã áàãà íàñàíäàà óóë óóðõàé, çàì, áàðèëãà, ¿ë õºäëºõ áîëîí áèå á¿õèé ë òàëûí õºãæèëä øóóä õºãæëèéí õºòºëáºð, öýöýðëýãò õàìðàãäààã¿é õ¿¿õä¿¿äòýé õàðüöóóëàõàä õºðºí㺠çýðýã óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí íºëººëíº. Ýõ òàìõè òàòàõ, ñîãòóóðóóëàõ åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèà àìæèëòòàé ä¿¿ðãýõ íü 20 õóâèàð èë¿¿, òýðã¿¿ëýõ ñàëáàðóóäòàé àäèëòãàí óíäàà õýðýãëýõ çýðýã ìóó çóðøèëòàé áàéõ íàñàíä õ¿ðñýí ¿åäýý òàñðàëòã¿é àæèë îéëãîæ ýõýëáýë á¿õ íèéòýýð áàãà íü õ¿¿õäèéí òàðõèíä õàìãèéí ìóó, ñºðºã ýðõýëæ, ÷àíàðòàé àìüäðàõ íü 14 õóâèàð íàñíû õ¿¿õäèéí õºãæèë, áîëîâñðîëûã íºëººòýé òºäèéã¿é õîæìîî çàñàí èë¿¿ áàéíà. ººð ºíö㺺ñ õàðàõ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí çàëðóóëàõ, ýäãýýí ýì÷ëýõ áîëîìæã¿é õîð áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí áîëîâñðîëûí óðøèã, ãýìòëèéã ó÷ðóóëäàã. õºðºí㺠îðóóëàëò íü óëñ îðíû ýäèéí Òýðýýð 6 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéí õºãæèëä çàñàãò îðóóëæ áóé õºãæëèéí óõààëàã îðóóëñàí 1 äîëëàð òóòìûí ýðãýõ àøèã íü õºðºí㺠îðóóëàëò òºäèéã¿é òóõàéí 13 äîëëàð áîëîõûã òîîöîîëæ õóâü õ¿íèé ñàëáàðûí õºãæèë íü àæ àõóéí íýãæ, õºãæèëä îðóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëò íü òàòâàð òºëºã÷, õàìò îëîí, ãýð á¿ëä õóâü çºâõºí áîëîâñðîë îëæ àâ÷ áóé òýð õýñýã íýìýð áîëæ òýäíèé ýäèéí çàñãèéí õ¿ì¿¿ñò áóñ óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä íºëººëºõ ñàéí ¿ð ä¿íòýé áàéõ õºãæèëä á¿õýëä íü ºíäºð ¿ð àøèãòàé áîëíî. áàéäàã õýìýýí áàãà íàñíû õºãæëèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí à÷ õîëáîãäëûã òîäðóóëñàí áàéäàã. Áàãøèéí õºãæèë 19
itpd.mn Ò¿¿í÷ëýí õ¿¿õýä ýõýýñ ìýíäëýõäýý 100 Ýýæ, ààâ àæèëòàé, çàâã¿é ãýäýãò òàðõè ñóäëàëûí ýðäýìòýä íîòîëæ áàéíà. ñàÿ îð÷èì òàðõèíû ýñòýé òºðäºã áà ººðèé㺺 èòã¿¿ëæ óëìààð ¿ð õ¿¿õäýäýý Áàãà íàñíû ãà÷èãäëààñ óëáààòàé ýäãýýðèéí èõýíõ íü àìüäðàëûí ýõíèé 5 öàã ãàðãàæ õàìòäàà áàéõ íü áàãàñ÷, õîöðîãäëûí õîæèì èëðýõ õ¿íäðýë, ñàðä õýëáýðæäýã áàéíà. Õ¿¿õýä 3 íàñàíä õ¿¿õýäýý ¿ë õàéõðàõ, õàðàà õÿíàëòã¿é áýðõøýýëèéí öàð õýìæýý íü õýäèé ÷èíýý ýðò õ¿ðýõýä á¿õèé ë ìýäðýõ¿éãýýðýý îðõèõ, ýñâýë àæèë, õýí íýãíýýñ çàñàæ çàëðóóëàõ àðãà õýìæýý àâ÷ ÷àäñàíààñ äàìæóóëàí õ¿ì¿¿ñòýé, ãàäààä åðòºíöòýé øàëòãààëñàí óóð áóõèìäëàà õ¿¿õäýäýý øóóä õàìààðäàã. õàðèëöñàí, òàíüæ ìýäñýí á¿õýí íü ãàðãàõ, òýäíèéã õàðààí çàãíàõ, çîäîõ ººðèéíõ íü áóñäààñ ¿ë õàìààðàõ íàñàí çýðãýýð ç¿é áóñààð õàðèëöàõ íü Õ¿¿õäèéí òàðõèíû æèí òóðøèéí òóðøëàãà áîëîí ¿ëääýã. Áàãà áóóðàõã¿é áàéíà. ͺ㺺 òàëààñ ºðõèéí àìüäðàëûí ýõíèé 3-4 æèëä íàñíû õ¿¿õýä öàã ÿìàãò ýðãýí òîéðíîî îðëîãûí ò¿âøèí äîîãóóð, ÿäóó ç¿ä¿¿ àìüäðàëûí òóðøèä äàõèí ñîíèðõîí àæèãëàæ, òàíüæ ìýäýõèéí àìüäðàëòàé áàéõ íü ãýð á¿ëä áàãà íàñíû äàâòàãäàõã¿éãýýð íýìýãäýæ, çýðýãöýý õýí íýãýíòýé õàìò áàéæ, õ¿¿õäèéí õºãæëèéã çîõèñòîé òóõàéí õ¿íä áàéõ ¸ñòîé òàðõèíû õàðèëöàõ äóðòàé áàéäàã. Òýä ãýð õýëáýðýýð äýìæèæ ÷àäàõã¿é áàéõ áàñ íèéò æèíãèéí 80 õ¿ðòýëõ õóâüä á¿ëèéíõýíòýéãýý òîãëîõ, ¿ëãýð ñîíñîõ, íýãýí øàëòãààí áîëæ áàéíà. íîì óíøèõ, äóóëàõ, á¿æèãëýõ óëìààð ãýð õ¿ðäýã. á¿ëèéí çàí çàíøèë, ñî¸ë óëàìæëàëààñ Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéã ñóðàëöàõàä áýëýí, áàñ äóðòàé. Õ¿¿õýä àñàðãàà õàéð ýíýðýëýýð Ýíý ¿åä õ¿¿õýä àç æàðãàëã¿é, îñîë àþóëààñ ãàíãàíàí ãóíãàíàæ, ýõíèé àâèàãàà õýëýõ äóòààõ, ºëñººõ, àéäàñ õàìãààëàëòã¿é áàéãààãàà ìýäýð÷, òàéâàí áóñ ¿åýñ òýäýíòýé ÿðèëöàæ, õàìòäàà õºãæìèéí ò¿ãø¿¿ðòýé áàéëãàõ, áàéõ íü ãóíèã ãîìäëûã òºð¿¿ëæ óëìààð õýìíýëýýð õºäºë㺺í õèéæ, äóóëæ õ¿÷èðõèéëýõ çýðýã íü ñòðåññò õ¿ðãýäýã. Õ¿¿õýä ñòðåññòýé áàéõ íü á¿æèãëýõ íü òýäíèé öààøäûí õºãæëèéí òýäíèé òàðõèíû õýâèéí áóñàäòàé õàðèëöàõ äóðã¿é, øèíèéã ìýäýõ ñýäýë áîëíî. ÀÍÓ-ä 2000-ààä îíä õèéñýí õºãæëèéã íýí õ¿÷òýé õ¿ñýëã¿é, ñóðàëöàõ äóðã¿é, ñóðàõ ñýäýë íýãýí ñóäàëãààíààñ ¿çâýë, 6-18 ñàðòàé òýì¿¿ëýëã¿é áàéõàä íºëººëíº. Ñòðåññèéí õ¿¿õäèéí íèéãýìøèõ¿éí ÷àäàìæ èõýä ñààðóóëäàã. ¿åä òàðõèíä ÿëãàðàõ êîðòèçîë õýìýýõ áîäèñ ìýäðýã, ñýòãýëèéí õºäºëãººíººñ ýõëýëòýé íü òàðõèíû õºãæëèéã óäààøðóóëàõ òºäèéã¿é ýñèéí õîëáîîñ íü íýí áàò áºõ ãýäãèéã Áàãà íàñíû á¿õ õ¿¿õäèéí õóâüä, òàðõèíû ýñèéã ãýìòýýõ àþóëòàé òîäðóóëñàí áàéäàã. Óã ýñèéí õîëáîîñ íü ÿëàíãóÿà õ¿íä õýö¿¿ íºõöºëä àìüäàð÷ áàéäàã.Ýöýñò íü ýýæ, ààâûí íàéðñàã ýåðýã õ¿¿õýä áóñàäòàé õàðèëöàõàä ¿¿ñ÷, áóé õ¿¿õäèéí òóõàéä àñàðãàà, õàëàìæ õàðèëöàà, ãýð á¿ëèéí àìàð àìãàëàí, òàéâàí áàéíãûí èäýâõòýé õàðèëöààíû ÿâöàä óðò àíõààðàë, õîîë òýæýýë, ýð¿¿ë ìýíä áàéäàë íü õ¿¿õýä ººðººðºº áàéõ, áèå äààí óäààí õóãàöààíä áàò áýõ áàéñàí áàéíà. áîëîí õºãæ¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà õºãæèõ áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëäýã ãýäãèéã Ýíýõ¿¿ ñóäàëãàà íü áàãà íàñíû ýõýí ¿åèéí õàìãèéí ÷óõàë áàéäàã. Ó÷èð íü 3 ñàéòàð îéëãîæ, ñàíàæ áàéõûã ñýòã¿¿ëèéí ÷àíàðòàé õàðèëöàà íü õîæèì íàñòàé õ¿¿õäèéí òàðõè íàñàíä õ¿ðñýí óíøèã÷äàäàà çºâëºæ áàéíà. íèéãýìøèõ¿éí õºãæëèéí ñóóðü áîëîõûã õ¿íèé òàðõèíààñ õî¸ð äàõèí èë¿¿ íîòîëæ áàéãàà þì. Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé èäýâõòýé, õóðäòàé, óÿí õàòàí Ýöýã ýõ÷¿¿äýä ¿íýòýé ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíû ¿íýò ç¿éëñèéí íýã áàéäàã.Ãýòýë òàðõèíû õóðä áóþó óÿí ìýäýýëýë ºãñºí òàíä áàÿðëàëàà. íü õàòàí áàéäàë íü õ¿¿õäèéã 7 íàñàíä Òàíû öààøäûí àæèë ¿éëñýä õ¿ðýõýä 50 õóâèàð áóóðäàã ãýäãèéã ºíäºð àìæèëò õ¿ñüå. Ìèíèé õ¿¿õýä íàäààñ èë¿¿ ñàéõàí àìüäðààñàé - Áàÿðëàëàà. ßðèëöñàí À.Ä¿¿ðèéìàà ãýñýí ýýæ, ààâûí õ¿ñýë òýì¿¿ëýë áàéäàã òºäèéã¿é ¿ð õ¿¿õäèéíõýý òºëºº á¿õíèéã çîðèóëàõ íàíäèí óëàìæëàëòàé. Îð÷èí ¿åèéí íèéãýì, ãýð á¿ëèéí àìüäðàëûí õýâ øèíæ ýíýõ¿¿ íàíäèí óëàìæëàëûã ñààðóóëàõ õàíäëàãàòàé áàéíà. 20 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÀÐÃÀ ǯÉ, ÒÓÐØËÀÃÀ ÄÎÐÍÎÄ ÀÉÌÃÈÉÍ ÕÝÐËÝÍ ÑÓÌÛÍ Áàãø íàðûí àæèãëàñíààð ñ¿¿ëèéí ÓËÑÛÍ ÒÝÐï¯ÍÈÉ ÍÝÃįÃÝÝÐ ÖÝÖÝÐËÝÃÈÉÍ æèë¿¿äýä 3-5 íàñòàé õ¿¿õä¿¿ä áóñàäòàé ÁÀÃØ ÍÀÐÛÍ õàðèëöàí ÿðèëöàõ, á¿òýí ºã¿¿ëáýðýýð ÿðèõ, àâèà ¿ñãèéã áóðóó äóóäàõ çýðýã õýë Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ÕÝË ßÐÈÀà ÿðèàíû áýðõøýýë ò¿ãýýìýë áàéãàà íü ÕªÃƯ¯ËÆ ÁÓÉ ÀÂÈÀ ÇÀÑËÛÍ àæèãëàãäñàí. ÀÐÃÀ ÒÓÐØËÀÃÀÀÑ Äýëõèé äàÿàð÷ëàãäàæ òåõíèê /Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí õýë ÿðèà Ìàíàé õàìò îëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéã òåõíîëîãè õºãæèõèéí õýðýýð õ¿í ýð÷èìòýé õºãæèõ 2.5-4 õ¿ðòýëõ áàãààñ íü àâèàí çºâ äóóäëàãà, àìüñãàëûí çºâ òºðºëõòºí öàõèì îð÷íîîñ ìýäýý íàñàíä ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õýäòýéãýý õóâààðèëàëò, á¿òýí ºí㺺ð ÿðèõ, ººðòºº ìýäýýëýë àâàõ, òîãëîæ íààäàõ, áóñàäòàé õàðèëöàí ÿðèëöàõ õàíäëàãà áàãà èòãýëòýé ÿðèõ ÷àäâàðóóäàä ñóðãàõ, öàõèìààð õàðèëöàõ çýðýãò èõýýõýí öàã áàéíà. Ýíý íü ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õäýý õ¿¿õäèéí õýë ÿðèà, îþóí óõààí , ñýòãýõ¿é çàðöóóëæ áàéãàà íü ãýð á¿ëä äàðààõ ñºðºã òîìîîòîé, ÷èìýýã¿é áàéëãàõûí áîëîí ÿðèõ , áîäîõ, ñîíñîõ ÷àäâàðûã òºðºë íºëººã ¿ç¿¿ëæ áàéíà. òóëä çóðàãòààð õ¿¿õýëäýéí êèíî á¿ðèéí íîì, òîãëîîì áóñàä ñóðãàëòûí - Ãýð á¿ëèéí õàëóóí äóëààí óóð àìüñãàë ¿ç¿¿ëýõ, ãàð óòñàà ºã÷ òîãëóóëàõ õýðýãëýãäýõ¿¿íýýð õàíãàãäñàí õýë çàñëûí áàéõã¿é áîëñîí. /Ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä çýðýã õ¿¿õäèéí õºãæèëä èäýâõã¿é òºâººð äàìæóóëàí ñóðãàëòûã öýöýðëýã èíòåðíåò îð÷èíä àìüã¿é õàðèëöààã áèé õàðèëöààã ñîíãîæ áàéãàà íü õýë äýýðýý òàñðàëòã¿é çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. áîëãîñíîîð ¿¿ñýæ áàéíà/ ÿðèàíû õºãæèëä ñºðºã íºëººã - Ýð¿¿ë ìýíäýý àëäàõ /ªñâºð íàñíû ¿ç¿¿ëæ áàéíà./ Õýë ÿðèàíû Áèäíèé õàìòûí á¿òýýë áîëîõ Íàìàéã õ¿¿õä¿¿ä öàõèì òîãëîîìîíä äîíòîõ íü ñîãîãèéã õ¿¿õýä íàñàíä çàñàõã¿é íýðëýýðýé õýë çàñëûí ñóðãàëòûí ñýòãýöýä ñºðºã íºëººã ¿ç¿¿ëæ áàéíà, ìºí áîë ýðãýí òîéðíûõîíòîéãîî õýðýãëýãäýõ¿¿í íü õ¿¿õäýä çàéëøã¿é õàðàà, ñîíñãîë ìóóäàõ ýìãýã¿¿ä ºñâºð õàðüöàõàä õ¿íäðýë ó÷èðíà. õýðýãöýýò õýë ÿðèàíû ÷àäâàð áîëîõ àâèàã íàñíû õ¿¿õä¿¿äèéí äóíä ò¿ãýýìýë áàéãàà Öààøëààä õ¿¿õäèéí åðºíõèé çºâ äóóäàæ ñóðãàõ çîðèëãîòîé õèéãäñýí. íü ñóäàëãààãààð áàòëàãäñàí/ õºãæèë áàéãàëèéí àâüÿàñàà á¿ðýí 2018 îíä Ìîíãîë Óëñûí îþóíû ºì÷èéí -Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàíû õýìæýýãýýð íýýõýä èõýýõýí ñààä ãàçðààñ àøèãòàé çàãâàðûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õºãæèëä ñºðºã íºëººã ¿ç¿¿ëæ áàéíà. áîëäîã. ïàòåíòûã àâñàí. Õýë çàñëûí ñóðãàëòûí øèðýý- íèé çîðèëãî íü õ¿¿õäýä ýõ õýëíèé ñóóðü ìýäëýãèéã îëãîõ, õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàã çºâ õºãæ¿¿ëýõ, õýëíèé áýðõøýýëèéã çàñàæ õ¿¿õýäòýé ãàíöààð÷ëàí àæèëëàõ îðîí çàéã áèé áîëãîõîä îðøèíî. Õ¿¿õäèéã ÿðèóëæ ñóðãàõ, õýëíèé áýðõøýýëèéã çàñàõàä ÷óõàë íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ç¿éë áîë áàãø, ýöýã ýõ íàñàíä õ¿ðýã÷èä áà ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í áàéäàã áºãººä ºðãºí õ¿ðýýòýé îëîí òàëò ¿éë àæèëëàãààãààð õýðýãæèíý. Áàãøèéí õºãæèë 21
Õýë çàñëûí ñóðãàëòûí øèðýýíä áàãø õ¿¿õýäòýé itpd.mn ãàíöààð÷ëàí àæèëëàñíààð : - Õýëíèé áýðõøýýëèéã çàñàõ, õ¿¿õýä áèå äààæ - Õýë ÿðèàíû áýðõøýýëòýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàæ ñóðàõ àæèëëàõäàà õ¿ðòýõ¿é, ñýòãýõ¿é, çîðèãèéí - Òîëèíä õàðæ äàñãàë õèéñíýýð àëäààãàà õÿíàõ õ¿ì¿¿æëèéã òºëºâø¿¿ëýõ íü ÷óõàë þì. - ªºðèé㺺 èëýðõèéëýõ ÷àäâàð ñàéæðàõ, çîðèãèéí õ¿ì¿¿æèë îëãîõ Ýäãýýð çàð÷ìóóäûã õ¿¿õäèéí íàñ, - Ýöýã ýõ àñðàí õàìãààëàã÷ íàð õ¿¿õýäòýéãýý ñýòãýõ¿éí îíöëîã, ñóðãàëò õ¿ì¿¿æëèéí àæèëëàõ àðãàç¿éä ñóðàëöàõ çýðýã ¿ð ä¿íòýé. îð÷èí íºõöºë, õýë ÿðèàíû õºãæëèéí ѪÁ-ûí áàéãóóëëàãûí îð÷íû ñòàíäàðòàä íèéöñýí, ò¿âøèíã õàðãàëçàí õýðýãæ¿¿ëýõýýñ ãàäíà ºâºðìºö õèéöòýé, õ¿¿õäèéí õýðýãöýý ñîíèðõëûã õ¿¿õýä á¿ð äýýð òóñãàéëñàí òºëºâëºãºº òàòàõóéö, áàéãàëèéí öýâýð ìîäîîð õèéãäñýí, õ¿¿õäèéí ãàðãàæ ñóðãàëòûí ÿâöàä ãàð÷ áóé ººð÷ëºëò, ýð¿¿ë àõóé, àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàñàí, õ¿¿õäèéí áèå àõèö, õýðýãöýýã àæèãëàí òýìäýãëýë õºòºëäºã. áÿëäàðò òîõèðñîí àñðàí õàìãààëàã÷, áàãø íàð, ýöýã ýõ÷¿¿ä 纺âðèéí õýëáýðýýð àøèãëàõ áîëîìæòîé. 2019 îíû 01 ñàðä àõëàõ áîëîí Õýë çàñàë -ûí ñóðãàëòûí øèðýý 2019 îíä Ìîíãîë áýëòãýë À á¿ëãèéí 78 õ¿¿õäýýñ äîîðõ Óëñûí îþóíû ºì÷èéí ãàçðààñ àøèãòàé çàãâàðûí ñóäàëãààã àâñàí. Ñóäàëãààíä ãýð÷èëãýýã òóñ òóñ àâñàí þì. õàìðàãäñàí õ¿¿õä¿¿äèéã 2020 îíû 9-ð ñàðä äàõèí äàðààõ ¿ç¿¿ëýëòýýð ñóäàëãààã àâàõàä òîäîðõîé àõèöóóä ãàðñàí. Àâèà çàñëûí õè÷ýýëýýð õýë ÿðèàíû áýðõøýýë, ò¿¿íèéã çàñàí ñàéæðóóëàõ, Æèøýýëáýë: óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã. - ªºðòºº èòãýëòýé áóñàäòàé õàðèëöàõ ÷àäâàð Õýë ÿðèàíû áýðõøýýë ñîãîãèéã çàñàõ, áàãàñãàõ áóóðóóëàõ òàíèí ìýäýõ ¿éë - Àìíû õºíäèéí äàñãàëûã áèå äààí àæèëëàãààíû ººð÷ëºëòººñ ¿¿äýõ áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëàõ õÿçãààðëàõàä ÷èãëýñýí áóñäûí òóñëàëöààã¿é õèéäýã îëîí òàëò ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ áàéíà. - Õàìòàð÷ õèéõ áèå áèåäýý çààæ ºãºõ, çàðèì ¿ãèéí àâèàã õýëýõäýý ººðºº õè÷ýýæ Õýë ÿðèà áîëîí àâèà çàñëûí áýðõøýýëòýé õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ óäààíààð õýëäýã áîëñîí çýðýã àõèöóóä èë¿¿ õàðàãäàæ áàéñàí. àðãà ç¿é: Õýë ÿðèàã õºãæ¿¿ëýõ, áýðõøýýëèéã çàñàí ñàéæðóóëàõ àæèë íü äàðààõ Àõèö 14 25 çàð÷ìóóäûã ¿íäýñëýí ÿâàãäàíà. ¯¿íä: 2019 îíû 9 ñàð - Á¿ëãèéí áàãø íàð õýë ÿðèàíû áîëîí àâèàí áóðóó äóóäëàãàòàé õ¿¿õä¿¿äèéí 2019 îíû 1 ñàð 78 ñóäàëãààã ãàíöààð÷èëñàí ÿðèëöëàãà áîëîí çóðàã íýðë¿¿ëýõ, ÿðèóëàõ àðãààð àâ÷ Õýë çàñëûí òºâ-ä àæèëëàõ ñóðãàëòûí ãàíöààð÷èëñàí òºëºâëºãººã 7 õîíîãîîð 55 53 ãàðãàíà. Àìíû - Õýë ÿðèàíû äóòóó õºãæëèéí àíõíû øèíæ òýìäã¿¿äèéã ýðò èëð¿¿ëæ, õýëíèé 30 32 2 48 äàñãàë äàñãàëóóäûã òîãòìîë õèéõ, ò¿ðãýí õýëëýã õýëýõ, çóðàã áîëîí áèåò ç¿éë íýðë¿¿ëýõ õèéäýã çýðãýýð õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàíû õºãæëèéã äýìæèõ 20 - Õýë ÿðèàíû áýðõøýýëòýé õ¿¿õýä áóñàä õ¿¿õýäòýé õàðüöàõã¿é ãàíöààðäìàë, 35 37 22 34 çîæèã, èäýâõã¿é õàðèëöààòàé áàéäàã áà õàðüöààíû äóòàãäëûã íºõºí ñýðãýýõèéí òóëä á¿ëýã á¿ðò õýë çàñëûí áóëàíã àæèëëóóëñàí. Ýíý íü á¿ëãèéí õ¿¿õýä á¿ð õýëíèé Øóóãèñàí Ñèéãñýí ð,ä,ö,÷,ø,ñ ªºðòºº òºðºë á¿ðèéí äàñãàëûã çóðãèéí äàãóó õèéõýýñ ãàäíà ýä õýðýãëýëòýé õèéõ, õýë àâèàã õýëæ àâèàã õýëæ àâèàã ñîëüæ èòãýëòýé çàñëûí ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿íýýð õàìòäàà òîãëîñíîî𠺺ðòºº èòãýëòýéãýýð ÷àäàõã¿é ÷àäàõã¿é äóóääàã áóñàäòàé áóñàä õ¿¿õýäòýé õàðèëöàæ ýõýëäýã. õàðüöäàã 22 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÀÐÃÀ Ç¯É ÒÓÐØËÀÃÀ Õýë çàñëûí ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í ¹1 ÍÀÌÀÉà ÍÝÐËÝÝÐÝÉ Õýë çàñëûí ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í ¹3 ÕÓÐÓÓÍ Õ¯¯ÕÝËÄÝÉ Çîðèëãî: Ð àâèàã çºâ õýëæ Çîðèëãî: ¯ãèéí áàÿëàã íýìýãäýíý. Ýõ áîëîí ¿ëãýð çîõèîæ ñóðíà. Çóðàãò êàðòûã ñóðíà. íýðëýíý. Àðãà÷ëàë: Õàéðöàãò áàéãàà õóðóóí õ¿¿õýëäýéã íýðëýíý. Àðãà÷ëàë: Õ¿¿õýä õóðóóí õ¿¿õýëäýéíýýñ ñîíãîæ õóðóóíäàà õèéãýýä Íàìàéã íýðëýýðýé ºã¿¿ëáýð çîõèîæ õýëíý. Áàãøòàé áîëîí íàéçòàéãàà ñóðãàëòûí õàìòàð÷ ¿ëãýð çîõèîõ áà õ¿¿õäýýñ àñóóëò àñóóæ õàðèëöàí õýðýãëýãäýõ¿¿íèé ÿðèëöàíà òàãèéã àâàõàä õàéðöàã Õýë çàñëûí ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í ¹4 îëîí õóóäàñòàé áîëæ ÒÎËÜÒÎÉ ÄÀÑÃÀË õýëíèé äàñãàëûí êàðò äýëãýãäýíý. Õóóäàñ á¿ð äýýð ¿ãèéí ýõýíä, äóíä, àäàãò Ð ¿ñýã îðñîí çóðãèéã õ¿¿õýä çààæ íýðëýíý. Õ¿¿õýä ¿ãèéã õýëýõýä àâèàã çºâ äóóäàõàä áàãø àíõààðíà. Õýë çàñëûí ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í ¹2 ¯ËÝÝÃÝÝÐÝÉ Çîðèëãî: Õ¿¿õýä àìüñãàëàà çºâ àâàõ áà ãàðãàæ ñóðíà. Óðóóëûí Çîðèëãî: áóë÷èíã õºãæ¿¿ëíý. Õýë áîëîí àìíû õºíäèéí áóë÷èíã õºãæ¿¿ëíý. Àðãà÷ëàë: Õ¿¿õýä ãóóðñûã ¿ëýýõ äàñãàëûã õèéõäýý àìüñãàëûã çºâ Õýëíèé äàñãàëàà çºâ õèéæ ñóðíà. õóâèàðëàæ õóðäàí, óäààíààð ¿ëýýíý. Õ¿¿õýä óðò áîãèíî àìüñãàëààð Àðãà÷ëàë: ¿ëýýæ áàéãààãàà ìýäðýõèéí òóëä ãàðàà ãóóðñíû ºìíº àâ÷ àìíààñ ãàð÷ Õàéðöàãíû òàãèéã àâ÷ òîëèíä õàðíà. Õýëíèé äàñãàë á¿õèé áàéãàà õèéã ìýäýðíý. Òóñëàìæ õýðýãòýé ¿åä áàãø õ¿¿õäèéã ÷èãë¿¿ëæ çóðàãò êàðòíààñ ñîíãîí äóóðàéí õèéíý. Áàãøèéí äýìæëýã äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý. õýðýãòýé ¿åä õ¿¿õýäòýé öóã õýëíèé äàñãàëûã õèéíý. Äàñãàëàà çºâ õèéñýí õ¿¿õäèéã óðìûí ¿ãýýð äýìæèíý. Áàãøèéí õºãæèë 23
itpd.mn Öýöýðëýã äýýð õýë çàñëûí òºâòýé áîëñíîîð ãàðñàí ¿ð ä¿í Àíãè á¿ð õýë çàñëûí áóëàíòàé áîëñîí íü õýë ÿðèàíû áýðõøýýëòýé õ¿¿õä¿¿ä áóñäûí äóíä ººðòºº èòãýëòýé õàðüöàõ, õýëíèé äàñãàëûã áèå áèåäýý çààæ ºãºõ, õàìòàð÷ õýë çàñëûí ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿í äýýð àæèëëàäàã áîëñîí. - Õýë, óðóóëûí äàñãàëûã õ¿¿õä¿¿ä áèå áèåäýý çààæ õàìòðàí õèéäýã áîëñîí. - Ò¿ðãýí õýëëýã õýëýõ äóðòàé áîëñîí. - Õýë ÿðèàíû áýðõøýýëòýé õ¿¿õýä îëíû ºìíº ÿðèõààñàà è÷èõýý áîëüñîí. - ªºðèéí ñàíàà áîäëîî èëýðõèéëýõ ãýæ îðîëääîã áîëñîí. - Áóñàä õ¿¿õä¿¿äèéí õàíäëàãà ººð÷ëºãäñºí. Æèøýý íü: Õýëíèé áýðõøýýëòýé õ¿¿õäèéã øîîëîõîî áîëüæ õàìòäàà òîãëîäîã áîëñîí. - Áàãø, ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õýäòýé õàðèëöàõ õàðèëöààíäàà àíõààðäàã áîëñîí. - Õýë ÿðèàíû áýðõøýýëòýé õ¿¿õýä ººðòºº èòãýëòýé ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöäîã áîëñîí. Æèøýý íü: Áýëòãýë Á á¿ëãèéí Á.Ò íü ººðèéíõ íü ÿðüæ áàéãààã áóñàä õ¿¿õä¿¿ä, áàãø íàð íü ÷ îéëãîõîä õýö¿¿ áàéäàã õýäèé ÷ ººðºº äîõèîãîîð áîëîí àâèàãààð ø¿ëýã, äóó, åðòºíöèéí ãóðàâ çýðãèéã ººðèéí ñàíàà÷èëãààðàà ÁÈ ÁÈ ÁÈ ãýýä óíøäàã. - Ýöýã ýõ÷¿¿ä õ¿¿õäèéíõýý õýë ÿðèàíû õºãæëèéã äýìæèõ, àâèà ¿ñãèéã çºâ òîä õýëæ ñóðãàõ ñóðãàëòûí õýðýãëýãäýõ¿¿íèéã ãàðûí äîîðõ ìàòåðèàëààð áîëîí òîãëîîìûí àðãààð õ¿¿õýäòýéãýý õàìòäàà õèéæ áîëîõ àðãóóäûã ñóðñàí. Æèøýý íü: - Òºðºë á¿ðèéí çóðàãòàé íîì ñýòã¿¿ëèéí çóðãèéã õ¿¿õýäòýéãýý õàìò õàé÷èëæ íýðëýõ òîãëîîìûã õèéäýã áîëñîí. - Óðóóëûí áîëîí õýëíèé òºðºë á¿ðèéí äàñãàëûã õ¿¿õýäòýéãýý õàìòäàà õèéäýã áîëñîí çýðýã àõèöóóä ãàðñàí. 24 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÀÐÃÀ ǯÉ, ÒÓÐØËÀÃÀ ÑÓÐÀËÖÀÃ×ÄÛÍ ÑÎÍÈÐÕÎËÄ ÒÓËÃÓÓÐËÀÍ ÇÀÉÍÀÀÑ Á¯ÒÝÝË× ÀÐÃÀ ÁÀÐÈËÄ ÑÓÐÃÀÆ ÁÓÉ ÒÓÐØËÀÃÀ Áàòòºðèéí Æàâçàíäîëãîð Îðõîí àéìãèéí 5 äóãààð ñóðãóóëèéí áàãà àíãèéí áàãø /Òýðã¿¿ëýõ/ Äýëõèé íèéòèéã õàìàðñàí Êîâèä-19 1.Õè÷ýýë õîîðîíäûí èíòåãðàöè õàëäâàðààñ ñýðãèéëæ, ÌÓ-ûí Çàñãèéí Ñóðàëöàõóéí çîðèëò õîîðîíäûí èíòåãðàöè ãàçðààñ õºë õîðèî òîãòîîñíû óëìààñ Ìîíãîë õýë ñóäëàãäàõóóí -31 ñóðàëöàõóéí çîðèëò áàãø íàð ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààã çàéíààñ óäèðäàõ çàéëøã¿é õýðýãöýý Ìîíãîë õýë Õ¿í íèéãýì Õ¿í áà áàéãàëü Ìàòåìàòèê Ýð¿¿ë ìýíä øààðäëàãà ãàðñàí. Áàãà àíãèéí 5.1.à 5.4.à 5.1.ç 5.1.è 5.05.á ñóðàã÷äûí õóâüä öàõèì õýëáýðýýð õàðèëöàõ íü àíõíû òîõèîëäîë áàéñàí Ìîíãîë õýë Õ¿í íèéãýì Õ¿í íèéãýì Ìîíãîë õýë ó÷ðààñ áàãø, ñóðàã÷, ýöýã ýõ àëü àëèíä íü 5.2.ã 5.4.2.ã 5.4.2.æ 5.4.á òóðøëàãà, àðãà ç¿é äóòìàã áàéñàí. Èéìýýñ áàãø ìèíèé õóâüä ñóðãàëòûí ¿éë Ìîíãîë õýë Ýð¿¿ë ìýíä Ìàòåìàòèê àæèëëàãààã ýöýã ýõèéí äýìæëýãòýéãýýð, 5.3.à 5.01.à 5.3.á ñóðàã÷ á¿ðèéíõýý ñîíèðõîëä òóëãóóðëàí, çàéíààñ, á¿òýýë÷ àðãà 3.Ìàòåìàòèê ñóäëàãäàõóóí-28 ñóðàëöàõóéí çîðèëò áàðèëä õýðõýí ñóðãàõ âý? ãýñýí àñóóäàë Ìàòåìàòèê 5.4.à Ìîíãîë õýë 5.2.à òóëãàðñàí. ¯¿íèéã øèéäâýðëýõèéí òóëä Ìàòåìàòèê 5.1.í Ýð¿¿ë ìýíä 5.01.à õýä õýäýí àðãûã òóðøèí õýðýãæ¿¿ëæ, Ìàòåìàòèê 5.2.à Õ¿í áà áàéãàëü 5.1.à ñàéæðóóëàí àæèëëàñíû ¿ð ä¿íä Ìàòåìàòèê 5.4.á Ìîíãîë õýë 5.2.ë Á¿òýýë÷ äààëãàâàð áà èíòåãðàöè Ìàòåìàòèê 5.4.ã Õ¿í áà áàéãàëü 5.1.ã òåõíîëîãè áîëîâñðóóëñàí. Ýíý íü áàãøèéí àæëûã õºíãºâ÷èëæ, öààøëààä ýöýã ýõèéí îðîëöîî, äýìæëýãèéã íýìýãä¿¿ëæ, õ¿¿õýä á¿ðèéã á¿òýýë÷, áèå äààñàí àðãà áàðèëä ñóðàëöóóëæ áàéñàí ó÷ðààñ ýíýõ¿¿ àðãà òóðøëàãàà òà á¿õýíòýéãýý õóâààëöàæ áàéíà. Àëõàì 1. Ñóðàëöàõóéí çîðèëò õîîðîíäûí èíòåãðàöè õèéõ Áàãø òåëå õè÷ýýë áîëîí çàéíû ñóðãàëòûí ¿åä ñóðàëöàõóéí çîðèëòóóäûã ¿ð ä¿íòýé, îíîâ÷òîé ýçýìø¿¿ëýõèéí òóëä ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº ñóäëàí õè÷ýýë, ñýäýâ, äààëãàâàð õîîðîíäûí èíòåãðàöè õèéæ òóðøèí õýðýãæ¿¿ëñýí. Áàãøèéí õºãæèë 25
itpd.mn Æèøýý: 5-ð àíãèéí Ìîíãîë õýë ñóäëàãäàõóóíààð Ä.Íàöàãäîðæèéí Õàâàð ø¿ëãèéã çààõäàà äàðààõ áàéäëààð èíòåãðàöè õèéí, íàðèéí òºëºâëºæ çààñàí. Ãýðèéí äààëãàâðûí ã¿éöýòãýëèéã ººðèéí ñîíèðõëûí äàãóó çóðàõ, íààõ, áè÷èõ, óíøèõ ãýõ ìýò ÿìàð÷ õýëáýðýýð õèéæ áîëîõ áà ººðººð õýëáýë ÷ºëººòýé ñýòãýõ, ººðèé㺺 íýýõ áîëîìæèéã îëãîõ òàëààð èë¿¿ àíõààð÷ àæèëëàäàã. Àëõàì 2. Ñýäýâ õîîðîíäûí èíòåãðàöè õèéõ Ìîíãîë õýë 5.1à. Ýõýä Ìàòåìàòèê 5.2à Öàã òîîíû àøèãëàñàí çàðèì ¿ã, õýëëýãèéã áè÷èã õýðýãëýí ¿ðãýëæëýõ õóãàöààã ñîíãîæ, ýõýä õýðýãëýñýí ó÷ðûã òàéëáàðëàí ä¿ãíýõ òîîöîîëîõ 5.1è.Çîõèîë÷èéí ñàíààã 5.2ã Òàëáàéí õýìæýýã îëæ, ìýäýð÷ , óðàí óíøèõ òîõèðîõ íýãæýýð \\ñì2, äì2, ì2, êì2 , Õ¿í áà íèéãýì 5.4.1à à, ãà\\ èëýðõèéëýõ\\ Ýõ îðíûõîî áàéãàëü, ãàçàð ç¿éí îíöëîã, ¿çýñãýëýíò Õ¿í áàéãàëü 5.2ç Õîíîãèéí àãààðûí ãàçðóóäûã ìýäýõ òåìïåðàòóðûí ººð÷ëºëòèéã Ä¿ðñëýõ óðëàã òýìäýãëýæ, øàëòãààíûã èëð¿¿ëýõ òåõíîëîãè 5.1ë Ìîíãîë çóðãèéã îðîí Ýð¿¿ë ìýíä 5,01.á Ãýð çàéòàé ä¿ðñëýõ àðãûã ñóðãóóëüäàà ýð¿¿ë îð÷èí æèøýýí äýýð òàéëáàðëàõ á¿ðä¿¿ëýõ íü õóâèéí áîëîí íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäýä òóñòàé áîëîõûã òàéëáàðëàõ, ººðèéí îðóóëàõ õóâü íýìðèéã îðóóëàõ Àëõàì 3. Äààëãàâðûí èíòåãðàöè õèéõ Á¿òýýë÷ äààëãàâàð áà èíòåãðàöè àøèãëàí ñóðàã÷äàä ìýäëýã ÷àäâàð, õàíäëàãûã òºëºâø¿¿ëñýí íü Ñóðàã÷äûí àìüäðàë àõóéä òóëãóóðëàí á¿òýýë÷ äààëãàâàð ºãºõ íü õ¿¿õäèéíõ ìýäëýã ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõýýñ ãàäíà õ¿ì¿¿æèë òºëºâøèëä èõýýõýí íºëººëäºã. Ãóðèë çóóðàõ, îéìñ óãààõ, ãýð öýâýðëýõ, ä¿¿ãýý àñðàõ, ààâ ýýæäýý òóñëàõ çýðýã äààëãàâðààð õ¿¿õäèéí ÿìàð ÷àäâàðóóäûã õºãæ¿¿ëæ áîëîõ âý? ßìàð õè÷ýýëèéí ñóäëàãäàõóóíû ñóðàëöàõóéí çîðèëòóóäûã äýìæèæ ºã÷ áàéãààã ìàø ñàéí áîëîâñðóóëæ èíòåãðàöèëæ ºãñíººð ìýäëýã, ÷àäâàð, õàðèëöàà õàíäëàãàä ñàéíààð íºëººëæ óëìààð Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîëûí ÷óõàë àñóóäëûí íýã ÒÕ303 ÝЯ¯Ë ÌÝÍÄ ÁÀ ÑÀÉÍ ÑÀÉÕÀÍ ÁÀÉÄÀË çîðèëòûã äýìæèæ áàéãàà áîëíî. 26 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÀÐÃÀ Ç¯É ÒÓÐØËÀÃÀ Àëõàì 4. Áîãèíî õýìæýýíèé, íýìýëò âèäåî õè÷ýýëèéã èíòåãðàöè õýëáýðýýð ñóðãàëòàíäàà àøèãëàõ Ñóðàã÷äûí ñîíèðõëûã òàòàõóéö, õè÷ýýë, ñýäýâ, äààëãàâàð õîîðîíäûí èíòåãðàöèä òóëãóóðëàí 50 ãàðóé âèäåî, àóäèî õè÷ýýë¿¿äèéã àíãèéí facebook ãðóïï õóóäñàíä áàéðøóóëñàíã ýöýã ýõ áîëîí ñóðàã÷ ¿çýæ ñóäàëñíààð ìýäëýã, ÷àäâàð, õàíäëàãà, ñóðàõ àðãà áàðèëä ãàð÷ áóé àõèö, ººð÷ëºëò, ¿ð ä¿íã òîîöîí àæèëëàñàí. Видео хичээлүүд Интерактив хичээлүүд 95 Оюуны хөгжил 76 Эрүүл мэнд 75 Иргэний ёс зүйн боловсрол 98 Хүн ба нийгэм Хүн ба байгаль 97.5 Монгол хэл Математик 92.5 87.5 89 0 20 40 60 80 100 Æèøýý: Èíòåðàêòèâ õè÷ýýëýýð Áàãøèéí õºãæèë 27
itpd.mn Ýöýã ýõ -Õ¿¿õäèéíõýý îþóíû ÷àäàìæ, ñóðàõ àðãà Áàãø -Çààõ àðãà, óð ÷àäâàðàà ñàéæèðóóëñàí áàðèëûã ìàø ñàéí îéëãîñîí - Ìýäýýëýë õ¿ëýýí àâ÷ áîëîâñðóóëàõ, -Öàã ¿åý ìýäýð÷ õàíäëàãàà ººð÷èëºõ ò¿ãýýõ àðãàä ñóðàëöñàí áóñàäòàé ýåðýã õàðèëöàõ õàðèëöààíä - Öàõèì îð÷èí áîëîí ìýäýýëýë ñóðñàí òåõíîëîãèòîé àæèëëàõ ÷àäâàð íýìýãäñýí - Áàãøèéí àæëûí àæëûí îíöëîãèéã - Á¿òýýë÷ áàéäàë íýìýãäñýí îéëãîñîí 5ä àíãè 2020.05.30 Õºë õîðèî öýýðèéí ¿åä õ¿¿õäýä òåëå õè÷ýýë, àíãèéí ¯ÍÝËÃÝÝÍÈÉ Ìîíãîëõýë áàãøèéí õè÷ýýë, íýìýëò äààëãàâàð, õºãæ¿¿ëýõ ñîíãîí, Ò¯ÂØÈÍ Ìàòåìàòèê äàâòëàãà ãýõ ìýò ìàø îëîí ç¿éë ãýð á¿ëèéí îð÷èíä ¿¿ñ÷ Õ¿í áàéãàëü òóõàéí ãýð á¿ëèéí õàðèëöàà, ñàíõ¿¿, àìüäðàõ îð÷íîîñ VIIIò¿âøèí 90-100% Õ¿í áà íèéãýì õàìààð÷ àíãèéí õ¿¿õä¿¿ä õàðèëöàí àäèëã¿é ñóðàëöàæ VII ò¿âøèí 80-89% Ýð¿¿ë ìýíä áàéíà. ̺í õ¿¿õäýä à÷ààëàë ¿¿ñýõ, ýöýã ýõ õ¿¿õäèéí VI ò¿âøèí70-79% Ä¿ðñëýõ óðëàã, òåõ õàðèëöààíä ¿éë îéëãîëöîë, äàðàìò áèé áîëîõ, õ¿¿õýä V ò¿âøèí 60-69% Áèåèéí òàìèð õè÷ýýëýýñ çàëõàõ, íàéç íºõºäòýéãýý õàðèëöàõ öàã IV ò¿âøèí 50-59% áàãàñàõ, ãàíöààðäàõ, ñòðåññäýõ ãýõ ìýò îëîí ñºðºã ¿ð III ò¿âøèí 40-49% Õºãæèì äàãàâàðóóä õ¿¿õäýä ¿¿ñ÷ áàéñàí. Ýíý àñóóäëóóäûã II ò¿âøèí 30-39% Èðãýíèé áîëîâñðîë øèéäâýðëýõèéí òóëä òóõàéí õ¿¿õäýä èðýõ à÷ààëëûã I ò¿âøèí 0-29% áàãàñãàõ, òýäíèéã ñîíèðõîë äýýð íü òóëãóóðëàí ã¿éöýòãýë õºãæ¿¿ëýõ, ýöýã ýõèéí õàìòûí àæèëëàãààã áèé áîëãîõ ÿéöýòãýë Ò¿âøèí íü ÷óõàë ãýæ ¿çýýä ñóðãàëòûí õºòºëáºðºº ñóäëàí 23 24 28 26 27 29 27 29 29 21 15 11 10 8 10 12 9 14 6 11 5 0 5 7 4 52 3 0 5 1 0 0 2 0 1 00 0 0 1 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 89 0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 0 0 0 00 0 0 0 0 88 88 88 88 89 90 90 89.8 90.2 õè÷ýýë, ñýäýâ, äààëãàâàð õîîðîíäûí èíòåãðàöè õèéæ òóðøèí õýðýãæ¿¿ëñýí. ¯¿íèé ä¿íä ñóðàã÷äûí ìýäëýã ÷àäâàð, õàíäëàãàä äàðààõ îëîëòòîé ¿ð ä¿í áîëñîí. 1. Ìýäëýãèéí õóâüä ñóðàëöàõóéí çîðèëòîîð ýçýìøèõ øèíæëýõ óõààíû ìýäëýãèéã òóõàéí õ¿¿õäèéí ñóðàõ àðãà áàðèëààñ õàìààðàí òîäîðõîé ò¿âøèíä ýçýìøèæ áàéñàí. ¯¿íèé íýã áàòàëãàà íü Òåëå õè÷ýýëèéí àãóóëãûã ýçýìøñýí ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ áàãøèéí èëãýýñýí äààëãàâðûí ã¿éöýòãýëýýñ õàðàãäàæ áàéíà. 2. ×àäâàðûí õóâüä: Õ¿¿õäèéí íàñàí òóðøäàà ñóðàëäàõ ÷àäâàðóóä áîëîõ àëèâàà ç¿éëä îðîëöîîòîé áàéõ, ¿ð ä¿í ãàðãàõûí òóëä ìýðèéõ, àëèâààã áóñäûí øàõàëòààð áèø ººðèéí õ¿ñëýýð õèéõ, ººðºº ººðèéíõºº õèéæ áóé ¿éëä ýçýõ áîëîõ, ººðººðºº áàõàðõàõ çýðýã ÷àäâàðûã ýçýìøëýý. ¯¿íèé èëðýë íü ÃÝÐ Á¯ËÈÉÍ ÀÇ ÆÀÐÃÀË ñýäýâò óðàëäààíä îðîëöñîí 32 ñóðàã÷èéí á¿òýýë¿¿ä öàõèì ñ¿ëæýýíä òàðõàæ, áóñäàä ¿ëãýð äóóðèàë áîëîõ ìºí ººðñäºä íü èõèéã ñóðàõ ýð÷ õ¿÷ ÒÀØÓÓÐ áîëæ ÷àäñàí. 3. Õàíäëàãûí õóâüä ÒÅËÅ õè÷ýýëèéã ººðºº áèå äààí ¿çýõ áà èðö 100% , äààëãàâðûã õóãàöààíä íü 97.6% õèéæ ã¿éöýòãýæ áàãøäàà áîëîîä áóñäàä óðàì ºã÷, äýìæèæ áàéñàí áà ýíý íü Í.Îþóíöýöýã îõèíû Ôðàíö óëñûí èðãýíä áè÷ñýí çàõèäàë, óðèàëãààñ òîä õàðàãäàæ áàéñàí. 28 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÀÐÃÀ ǯÉ× ÁÈ×ÈÆ ÁÀÉÍÀ ßäóóðëûã ªëñãºëºíã Ýð¿¿ë ìýíäèéã ×àíàðòàé Æåíäåðèéí ýðõ Áàòàëãààò óíäíû óñ óñòãàõ çîãñîîõ äýìæèõ áîëîâñðîëûã òýãø áàéäëûã àðèóí öýâðèéí äýìæèõ äýìæèõ áàéãóóëàìæààð õàíãàõ ÒÎÃÒÂÎÐÒÎÉ ÕªÃÆËÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÖªÌ ÀÃÓÓËÃÀ: Õ¯ÍÈÉ ÝÐÕ ×.Ãàæèääóëàì ÁÌÄÈ-èéí ÒÍÓ-íû áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Äýëõèé äàõèíàà óëñ ¿íäýñòýí õºãæèí Çóðàã 1. Áîëîâñðîë äàõü õ¿íèé ýðõýä ñóóðèëñàí çàð÷ìûí ¿éëèéí õ¿ðýý öýöýãëýõ, ýð¿¿ë, òýãø íèéãìèéã á¿òýýõ õàìãèéí ñàéí õºðºí㺠îðóóëàëò, ìýäëýãèéí Боловсролд хамрагдах Чанартай боловсролд Суралцахуйн орчинд эрх хамрагдах эрх хүндлүүлэх эрх íèéãýìä øèëæèõ ã¿¿ð, õ¿íèé õºãæëèéí ãîë øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò áîë ÁÎËÎÂÑÐÎË õýìýýí ·Õ¿¿õýä íàñíû á¿õèé ë ¿å ·ªðãºí õ¿ðýýòýé, íèéöòýé, ·Èæèëñëèéã ¿íýëýõ ¿çýæ áàéíà. Ýíý óòãààðàà ÒÕÁ-òîé èðãýíèéã øàòíû áîëîîä äàðààãèéí èíêëþñèâ ñóðãàëòûí ·Îðîëöîõ ýðõèéã õ¿íäýòãýõ òºëºâø¿¿ëýõýä áîëîâñðîëûí ñàëáàð, áàãø øàòíû áîëîâñðîë õºòºëáºð ·Øóäàðãà áàéäëûã õ¿íäëýõ áèäíèé ¿¿ðýã, îðîëöîî, ìàíëàéëàë ÷óõàë. ÒÕÁ-ûí öºì àãóóëãûã ÞÍÅÑÊÎ-îîñ æèë á¿ð ·Áîëîâñðîëûí õ¿ðòýýìæ, ·Õ¿íèé ýðõýä ñóóðèëñàí ãàðãàäàã Global education monitoring report áýëýí áàéäàë ñóðàëöàõóé áà ¿íýëãýý áàðèìò áè÷èãò ¿íäýñëýí Òîãòâîðòîé õºãæèë, Õ¿íèé ýðõ Æåíäýðèéí ýðõ òýãø áàéäàë, ·¯ë àëàã÷ëàë ·Õ¿¿õäýä ýýëòýé, ýð¿¿ë, àþóëã¿é îð÷èí ·ªðãºí õ¿ðýýòýé, íèéöòýé, èíêëþñèâ ñóðãàëòûí õºòºëáºð Äýëõèéí èðãýíèé áîëîâñðîë ãýñýí 4 öºì àãóóëãûã òîäîðõîéëñîí. Ýäãýýð öºì ̺í 2011 îíä áàòëàãäñàí Õ¿íèé ýðõèéí áîëîâñðîë, ñóðãàëòûí òóíõàãëàë-ä õ¿íèé àãóóëãààñ Õ¿íèé ýðõ-èéí àãóóëãûã ýðõèéí áîëîâñðîëûí ¿íäñýí 3 ÷èãëýëèéã òóíõàãëàñàí áàéíà. äýëãýð¿¿ëýí àâ÷ ¿çýöãýýå. Áîëîâñðîëûã 1. Õ¿íèé ýðõèéí õýì õýìæýý, çàð÷èì, ¿íýò ç¿éëñ, ò¿¿íèéã õàìãààëàõ ìåõàíèçìûí äàõèí ýðãýö¿¿ëýí áîäîõ íü ÞÍÅÑÊÎ-ãèéí òàëààðõ ìýäëýã, îéëãîëòûã áàãòààñàí õ¿íèé ýðõèéí òóõàé áîëîâñðîë òàéëàíä õ¿í òºðºëõòºíèé ºìíº òóëãàð÷ áóé 2. Áàãø, ñóðàëöàã÷èéí àëü àëèíûíõ íü ýðõèéã õ¿íäýòãýõ áàéäëààð ñóðàëöàõ, áàãøëàõóéã ¿íäñýí ñîðèëò, áýðõøýýëèéí íýã íü Õ¿íèé áàãòààñàí õ¿íèé ýðõýýð äàìæèí îëîõ áîëîâñðîë ýðõèéí àñóóäàë ãýæýý 3. Õ¿íèé ýðõèéã ýäëýõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, áóñäûí ýðõèéã õ¿íäýòãýõ ÷àäâàðûã áàãòààñàí õ¿íèé ýðõèéí òºëººõ áîëîâñðîë. Áîëîâñðîëûã äàõèí ýðãýö¿¿ëýí áîäîõ íü Áàãøèéí õ¿íèé ýðõèéí áîëîâñðîë äàõü ¿¿ðýã ìàø ºðãºí õ¿ðýýòýé îéëãîëò. Ñóðàã÷èä ÞÍÅÑÊÎ-ãèéí òàéëàíä õ¿í òºðºëõòºíèé õè÷ýýëýýð Õ¿íèé ýðõ ñýäâèéã ñóäàëæ áàéãàà õýäèé ÷ õ¿íèé ýðõèéí áîëîâñðîëòîé ºìíº òóëãàð÷ áóé ¿íäñýí ñîðèëò, èðãýí áîëæ õàðààõàí ÷àäàõã¿é, õàðèí õ¿íèé ýðõèéí òóõàé áîëîâñðîëòîé, ìýäëýãòýé áýðõøýýëèéí íýã íü Õ¿íèé ýðõèéí àñóóäàë èðãýí áîëæ áîëíî. Ñóðãóóëü, ñóðãàëòûí îð÷èí á¿õýëäýý õ¿íèé ýðõèéã äýýäýëñýí ãýæýý îð÷èí áàéõ, áàãøëàõóéã ÒÕÁ-ûí äèäàêòèê çàð÷èì òàëààñ íü îíöëîí àâ÷ ¿çýæ õýðýãæ¿¿ëñýí òîõèîëäîëä õ¿íèé ýðõýýð äàìæèí îëñîí áîëîâñðîëòîé áóþó ìýäëýãòýé Àëñûí õàðàà 2050, Ìîíãîë óëñûí óðò õ¿í áîëæ áîëíî. ̺í ñóðàã÷èääàà õ¿íèé ýðõèéí òºëººõ áîëîâñðîë áóþó õ¿íèé ýðõèéã õóãàöààíû õºãæëèéí áîäëîãûí 9 çîðèëãûí ýäëýõ, õýðýãæ¿¿ëýõ, áóñäûí ýðõèéã õ¿íäýòãýõ ÷àäâàðûã ýçýìøñýí áàéõàä ñóðãàëò, ¿éë íýã Õ¿íèé õºãæèë çîðèëãîä ×àíàðòàé àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýõ, äýìæèõ íü ÷óõàë. ÒÕÁ-ûí äèäàêòèê çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàí àìüäðàëûí áàòàëãàà á¿õèé íèéãìèéí õè÷ýýë òºëºâëºõ, çîõèîí áàéãóóëàõ, ñóðàëöàõóéã äýìæèõ íü òîãòâîðòîé õºãæëèéí õàìãààëàëòòàé, àç æàðãàëûí ýýëòýé îð÷èíä, çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõýä áàãøèéí îðóóëàõ õóâü íýìýð, ¿¿ðýã áîëæ áàéíà. Ñýðãýýãäýõ ýð÷èì Çîõèñòîé õºäºëìºð Èííîâàöè áîëîí äýä Òýãø áóñ áàéäëûã Ýýëòýé õîò, èðãýäèéí Õàðèóöëàãàòàé õ¿÷èéã íýâòð¿¿ëýõ áà ýäèéí çàñãèéí á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ áóóðóóëàõ îðîëöîîã äýìæèõ õýðýãëýýã äýìæèõ ºñºëòèéã äýìæèõ 1Áîëîâñðîëûã äàõèí ýðãýö¿¿ëýí áîäîõ íü òàéëàí UNESCO, 2015 Áàãøèéí õºãæèë 29 2Àëñûí õàðàà 2050 Óá., 2019
itpd.mn Óóð àìüñãàëèéí Äàëàé òýíãèñèéí Õóóðàé ãàçðûí ýêî Ýíõ òàéâàí, øóäàðãà Õºãæëèéí òºëººõ ººð÷ëºëòèéí ¿ð íººöèéã õàìãààëàõ ñèñòåìèéã õàìãààëàõ ¸ñûã öîãöëîîõ ò¿íøëýëèéã áýõæ¿¿ëýõ íºëººã áàãàñãàõ ÒÎÃÒÂÎÐÒÎÉ ÕªÃÆËÈÉÍ ÇÎÐÈËÃÎ Зураг 2. Багшлахуй ба ТХБ-ын дидактик зарчим 2. Øèíæèëãýý/ ñóäàëãàà õèéõ àðãóóä - Õ¿íèé ýðõèéí áàðèìò áè÷ã¿¿äýä øèíæèëãýý õèéõ çàìààð Шинэлэг áîäëîãûí ìýòãýëöýýí çîõèîí áàéãóóëàõ оролцооны арга - Òîõèîëäîë øèíæëýõ зүйг бүтээлчээр - Øèíæèëãýýíä ñóóðèëñàí òºñºë áè÷èõ 3. Á¿òýýë÷, ø¿¿ìæëýëòýé ñýòãýõ¿é áà ñýòãýëãýý øààðäñàí хэрэглэх àðãóóä - Ìèíèé ýðõ, áóñäûí ýðõýýð õÿçãààðëàãääàãûí óòãà ó÷èð ТХ, ТХБ-той Багшлахуй: Бүтээлчээр бодох, Õ¿¿õýä ººðèéí ¿éëäýë, õàíäëàãààð áóñäûí ñóð÷ áîëîâñðîõ холбоотой мэдлэг , Суралцагчийн сэтгэх, үйлдэх болон ýðõýä õàëäàõã¿é áàéõ ¿¿ðýã õ¿ëýýäýã, Õ¿íèé ýðõ íü óãààñ ойлголтыг сурагч суралцах үйл çàÿàñàí, íèéòëýã ýðõ áºãººä ¿¿ðýã õ¿ëýýõ íºõöºë áàéäàãã¿é. эв нэгдэл, Ãýõäýý... çýðýã ñýäâýýð ýñýý áè÷èõ, õýëýëö¿¿ëýã ºðí¿¿ëýõ өөрөө эзэмших ажиллагааг хариуцлага хүлээх - Áëîã, âýá õºòëºõ арга, хандлагыг дидактик чадвар, хандлагыг - Òâèòåðèéí æèðãýý ñóäëàõ, ñàíàë áîäëîî áè÷èõ 4. Àëñûí õàðààòàé áîëîõîä äýìæèõ àðãóóä хэрэгжүүлэх шийдлээрээ үлгэрлэх - Õ¿íèé ýðõèéí òýìöýã÷äèéí íàìòàð ñóäëàõ, ò¿¿õýýñ ñóðàëöàõ дэмжих багшийн - Èðýýä¿éä õýðýãæ¿¿ëýõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ Насан туршийн үйл ажиллагаа. ТХБ-ыг хичээл, - Ñóäëàà÷, ýðäýìòäèéí ¿çýë áàðèìòëàë ñóäëàõ ãýõ ìýò суралцахуйн үйл ажиллагаанд Õ¿íèé ýðõ¿¿äèéí õàðèëöàí õàìààðëûã ñóðàã÷äàä îéëãóóëàõ чадвар, хандлага интеграцчилах õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé àðãà áîë ººðèéíõ íü ýðõèéã õ¿íäýòãýäýã төлөвшихөд îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ áºãººä èíãýñíýýð ñóðàëöàã÷ õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý дэмжих áèåë¿¿ëýõ ÷àäâàðò ñóðàëöäàã. Õ¿¿õäèéí ýðõèéã õ¿íäëýõ íü ººðèéí ýðõ ìýäëèéí íýãýýõýí õýñãèéã øèëæ¿¿ëæ áàéãàà áîëîâ÷ Харилцан хамааралд áàãøèéí ýðõýýñ õàñàãäàíà ãýñýí ¿ã áèø, õàðèí ÷ áàãøèéã нь авч үзэх /Орон õ¿íäýòãýõ, õàðèëöàí îéëãîëöîõ áàéäàë ñàéæèðíà. нутгийн, түүх, Õ¿íèé ýðõýä ñóóðèëñàí ñóðàëöàõóé áà ¿íýëãýý ÷óõàë áàéäàã. соёлын онцлог , хам Æåíäýðèéí òýãø áàéäëûã õàíãàõ, õ¿éñýýð ÿëãàâàðëàõã¿é áàéõ нөхцөлийн ялгааг çýðýã ¿íýëãýýíèé æóðàìä òóñãàãäñàí çàð÷ìûã áàðèìòàëñàí хүндэтгэх/ á¿òýýë÷ ñýòãýëãýý, òîãòîëöîîò ñýòãýëãýý, õàìòðàí àæèëëàõ çýðýã òîãòâîðòîé áàéäëûí 8 öîãö ÷àäàìæóóäûã èëð¿¿ëýõ, ¿íýëýõ “Хүний эрх”-ийн агуулга, Индикатор-сэдэв: äààëãàâàð áîëîâñðóóëàõ, ðóáðèêýýð ¿íýëýõ, ÿâöûí ¿íýëãýýã òîãòìîë õèéõ íü ÷óõàë. Æèøýýëáýë, Îþóíû àðãà÷ëàë á¿õèé Индикатор-Сэдэв ø¿¿ìæëýëò ñýòãýëãýý õºãæ¿¿ëýõ äàñãàë, õýëýëö¿¿ëãèéã ñóðãàëòàä 2.1. Хүний эрх ба үүрэг хариуцлага (хүүхдийн эрх, хэл, соёлын эрх,уугуул иргэдийн ºðãºíººð àøèãëàõ áîëîìæòîé þì. эрх, эмэгтэйчүүдийн эрх, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн эрх ) Õ¿íèé ýðõ öºì àãóóëãûã ñóäàëñíààð õ¿íèé ýðõ áà ¿¿ðãèéí 2.2. Эрх чөлөө (үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх чөлөө, үг хэлэх эрх чөлөө, òýíöâýðòýé áàéäëûí ÌÝÄÐÝÌÆÒÝÉ ÈÐÃÝÍ áîëæ òºëºâøèõºä хэвлэн нийтлэх эрх чөлөө, эвлэлдэн нэгдэх эрх чөлөө) ба иргэний эрх чөлөө õóâü íýìýð îðóóëàõ ó÷èðòàé. Íîì ç¿é: 2.3. Нийгмийн шударга ёс 1. ÁÑØÓÑß, ØÕÀ, &ÁÌÄÈ, Óá., (2018) Òîãòâîðòîé õºãæëèéí 2.4. Ардчилал/ардчилсан засаглал, ардчиллын үнэт зүйлс/ардчилсан зарчим áîëîâñðîëûã ÅÁÑ-èéí ñóðãàëò, ñóðãàëòûã äýìæèõ ¿éë àæèëëàãààíä èíòåãðàö÷èëàõ àðãà ç¿é Óëààíáààòàð: ÒÕÁ òºñºë 2.5. Хүний эрхийн боловсрол 2. ÁÎÌÑÒ, Óá., (2020) Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë II Äýýðõ èíäèêàòîð-ñýäâ¿¿äèéã ñóäëàõäàà: òºñëèéí çàãâàð ñóðãóóëèóäûí ñóðãàã÷ áàãø íàðò çîðèóëñàí - Áîäèò àìüäðàëòàé õîëáîîòîé, à÷ õîëáîãäîëòîé áàéõ ãàðûí àâëàãà - ªºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàë, ¿éë àæèëëàãààíä òóëãàìäñàí, øèéäýõ áîëîìæòîé àñóóäàë 3. Áàòòîãòîõ, Ö., (2012) Íèéãìèéí øèíæëýõ óõààíû - Îðîí íóòãèéí, ¿íäýñíèé áîëîí äýëõèéí ò¿âøíèé àñóóäàë, ñóäàëãààíû àðãà ç¿é Óäèðäëàãûí àêàäåìè òýäãýýðèéí õàðèëöàí õàìààðëûã ñóäëàõ áîëîìæòîé áàéõ - Áóñàä ñóäëàãäàõóóíû àãóóëãàòàé èíòåãðàö÷èëàí ñóäëàõ àãóóëãà áàéõàä àíõààðíà. Õ¿íèé ýðõ öºì àãóóëãà áà àðãà, àðãà ç¿é: Òîãòâîðòîé õºãæëèéí çîðèëãûí òºëººõ áîëîâñðîëä õýðýãëýãäýõ ñóðãàëòûí 4 òºðëèéí äàðààõ àðãóóäûã õè÷ýýë, ¿éë àæèëëàãààíä õýðýãëýõèéã áîäëîãûí áîëîí àðãà ç¿éí áàðèìò áè÷ã¿¿äýä ÷óõàë÷ëàí ¿çñýí áàéíà. Ýäãýýð àðãóóäûã Õ¿íèé ýðõ öºì àãóóëãûí õ¿ðýýíä õýðõýí õýðýãëýæ áîëîõûã æèøýýëýí äóðüäâàë: 1. Áîäèò, õàìòûí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ àðãóóä - Õ¿íèé ýðõèéí îëîí óëñûí ºäðèéã òýìäýãëýõ - Áè÷ëýã, êèíî ¿çýí ÿðèëöàõ 30
ÀÐÃÀ ǯÉ× ÁÈ×ÈÆ ÁÀÉÍÀ ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ- ÖÀÕÈÌ ÁÀÃØ Ö.Íàðàíòóÿà ÁÌÄÈ-èéí Áàãà áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ 1 Ñîíèðõîë òàòàõóéö õè÷ýýë 2 Öàðàéãàà õàðóóëàõ áýëòãýõ Áàãà àíãèéí ñóðàã÷èä áàãøèéíõàà õýëñýí Äýëõèé äàÿàð àéäàñ ò¿ãø¿¿ð äàãóóëæ áóé Áàãø òà ñóðàã÷äûí íàñ ñýòãýõ¿éí ÿðüñíûã ìàø äóóëãàâàðòàé ã¿éöýòãýäýã òàë ø èíý êîðîíàâèðóñ áóþó Covid-19-èéí îíöëîãò òîõèðñîí ñîíèðõëûã òàòàõóéö áàéäàã. Òèéìýýñ áàãø ººðèéí ä¿ðñ, í¿¿ð íºëººãººð óëñ îðíóóä ººðñäèéí õèëèéã âèäåî áè÷ëýã, ¿ç¿¿ëýí òàðààõ ìàòåðèàë öàðàéã õàðóóëñàí âèäåî áè÷ëýã áýëòãýæ, õààæ, çîð÷èõ õºäºë㺺íèéã õÿçãààðëàí á¿õèé õè÷ýýë áýëòãýæ õýðýãëýýðýé. òýäýíä õ¿ðãýõ íü ÷óõàë. Öàõèì îð÷èí áàãø õºë õîðèî òîãòîîñîîð á¿òýí æèëèéí Ò¿¿íèéãýý áýëòãýõäýý õºäºë㺺íò ñóðàã÷èä õàðèëöàõ îëîí áîëîìæóóäûã í¿¿ð ¿çëýý. Îëîí íèéòèéã õàìàðñàí çóðàã, àóäèî äóó, îëîí òºðëèéí ýôåêò àøèãëàõ õýðýãòýé. Ýäãýýð zoom, google ñóðãàëò, àðãà õýìæýýã õîðèãëîõ ãýõ ìýò õºäºë㺺í îðóóëæ áýëòãýõ íü áàãà meet, google class, power point çýðýã íü òàíû óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãóóä áèäýíä íàñíû ñóðàã÷äàä èë¿¿ òîõèðîìæòîé. ÿâóóëæ áóé öàõèì ñóðãàëòûã ñîíèðõîëòîé öººíã¿é áýðõøýýë, ñîðèëòóóäûã áèé Òýäíèé ñîíèðõäîã ¿ëãýð, õ¿¿õýëäýéí áîëãîõ òºäèéã¿é òýäýíä îðîëöîõ õèéõ áîëãîñîí. Ìàíàé óëñàä ÷ ìºí àäèë êèíîíû áààòðóóäûã îðîëöóóëñàí èòãýë ¿íýìøèë òºð¿¿ëíý. âèðóñèéí ãàðàë ¿¿ñýë áèé áîëñîí òºðºë á¿ðèéí äàñãàë äààëãàâàð ÁÍÕÀÓ-òàé õèë çàëãàà ó÷èð ýðñäýë òºëºâëºí áýëòãýæ ñóðàã÷äàäàà 3 Áè÷ëýãèéí õóãàöàà ºíäºðòýé á¿ñ íóòàãò òîîöîãäîæ, õ¿ðãýýðýé. Õè÷ýýëèéí ýõýíä òîõèðîìæòîé áàéõ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òºðºë á¿ðèéí àðãà ñýäýëæ¿¿ëýõ àñóóëò ýñâýë ñîíèðõîëòîé Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí àíõààðàë òºâëºðëèéí õýìæýý àâ÷, á¿õ íèéòýä õ¿ðòýýìæòýé ç¿éë ¿ç¿¿ëæ, ò¿¿íèé äàãóó ýðãýö¿¿ëýí õóãàöàà 10-15 ìèíóò ë áàéäàã. Òèéìýýñ áàãø áàéäëààð òåëå õè÷ýýë, èíòåðàêòèâ áîäîõ áîëîìæ îëãîõ õýðýãòýé. òàíû áýëòãýñýí âèäåî áè÷ëýã 15-20 õè÷ýýë, öàõèì çàéí ñóðãàëò çîõèîí Ñóðàã÷èä òààìàãëàæ, õýðõýí øèéäýõ ìèíóòààñ õýòðýõã¿é áàéõ õýðýãòýé. Õýò óðò áàéãóóëæ àæèëëàæ áàéãàà áèëýý. Öààøèä àðãûã òîîöîîëæ, òóðøèæ ¿çýýä ä¿ãíýëò óäààí õóãàöààãààð ¿ðãýëæèëáýë õ¿¿õäèéí ÷ áàãø áèä îíëàéí áóþó öàõèì çàéí ãàðãàæ áàéõààð ë òºëºâëºõ ÷óõàë. àíõààðàë ñàðíèõ, çàëõóó õ¿ðýõ, óéäàõ ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ õýðýãöýý Ìýäëýãèéã áàòàòãàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ìàãàäëàëòàé. Òèéìä èõ óðò áè÷ëýã øààðäëàãà ¿¿ñýæ áàéíà. Òèéìýýñ äýëõèéí çîðèëãîîð ÀÕÀ òýìöýýí, ä¿ðä òîãëîí áîëãîõã¿éí òóëä 2-3 òàñàëæ áè÷ëýã õèéãýýä æèøèãò õºë íèéë¿¿ëýí ìýäýýëýë æ¿æèã÷èëñýí òîãëîëò õèéõ, ä¿ðñýí, ò¿¿íèéãýý õ¿ðãýõ áîëîìæòîé. Ýõíèé õàðèëöààíû òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí çóðãàí ¿ñãýí êàðò áýëòãýõ çýðãýýð ãýð áè÷ëýãèéí òºãñãºëä àñóóëò, äààëãàâàð öàõèì áóþó çàéí õè÷ýýëèéã áýëòãýí á¿ëèéí ãèø¿¿äòýé õàìòðàí òîãëîíãîî ¿ëäýýãýýä äàðààãèéí áè÷ëýãèéã òóõàéí ñóðàã÷äàäàà õ¿ðãýõèéí òóëä áàãø áèä ñóðàëöàõ ñîíèðõîëòîé àðãóóäûã ñàíàë àñóóëòûã àñóóäàë áîëãîí äýâø¿¿ëæ, èë¿¿ õè÷ýýõ, èë¿¿ îëîí îëîí ç¿éëä áîëãîîðîé. Ãýõäýý òîãëîõ ä¿ðýì, õàðèóëòûã õàìòäàà ýðæ õàéõ çýðãýýð çîõèîí ñóðàëöàõ õýðýãòýé áàéíà. ̺í áàãø, àøèãëàõ çààâàð íü îéëãîìæòîé áàéõ áàéãóóëàëò, òºëºâëºëò õèéãýýðýé. ñóðàëöàã÷, ýöýã ýõ÷¿¿ä îéëãîëöîæ, õýðýãòýé. Äààëãàâàð äàñãàë ºãººä ò¿¿íèéãýý õàìòðàí àæèëëàæ áàéæ áèä èë¿¿ ¿ð ä¿íä äàðààãèéí õè÷ýýë ýõë¿¿ëýõäýý ÿðèëöàõ õ¿ðíý. Òóëãàð÷ áóé áýðõøýýëèéã áîëîìæ áàéäëàà𠺺ðèéí ãýñýí õè÷ýýëèéí ºí㺠ãýæ õàðàí íýýëòòýé ýõ ñóðâàëæóóäûã òºðõèéã òîäîðõîéëæ ñóðãàëòàà óäèðäààðàé. ñóäàëæ, ñóðãàëò ¿éë àæèëëàãààãàà Ìàãàäã¿é ýíý íü ñóðàã÷äàä áîëîìæèò óäèðäàí ÿâóóëàõàä äýìæëýã áîëîõûí òóëä õ¿ëýýëòèéã ¿¿ñãýõ áàéõ. Google class äýýð äàðààõ çºâëºìæèéã õ¿ðãýæ áàéíà. äààëãàâðûã ÿëãààòàé áàéäàëä òîõèðóóëàí ñîíãîæ, google form äýýðõ àñóóëãà ñóäàëãààã öàãèéí òîõèðãîî õèéæ àøèãëàæ áîëäãèéã òà ñóäàëñàí áèç ýý. Ýíý íü ñóðàã÷äûã ¿íýëýõ îëîí áîëîìæ áóéã èëòãýíý. Áàãøèéí õºãæèë 31
itpd.mn 4 ªºðò áàéãàà íººöºº àøèãëàõ Ìàãàäã¿é áèäíèé õèéñýí áè÷ëýã ÷àíàðûí Áàãø òàíû ñàíàë áîëãîñîí ýõ ñóðâàëæ ÷èíü íýýëòòýé, ÷ºëººòýé àøèãëàõàä áýëýí áàéâàë ºíäºð øààðäëàãà õàíãàõóéö áîëîõã¿é ñóðàã÷äàä ó÷ðàõ áýðõøýýëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òºäèéã¿é òàíûã öàãèéã ÷ õýìíýíý. áàéæ áîëíî. Òèéìä ººðò áàéãàà íººö, íýýëòòýé ýõ ñóðâàëæóóä àøèãëààðàé. 5 Õàðèëöààã ÷óõàë÷ëàõ Õýìæèõ øóãàì, òîîëëûí õýðýãñýë, ä¿ðñ áèåò àøèãëàõ íü òºãñ õèéõ áîëîìæèéã Àíãè òàíõèì äàõü àìüä õàðèëöàà ¿ã¿éëýãäýæ áóé ýíý öàã ¿åä öàõèì îð÷íû õàðèëöàà á¿ðä¿¿ëíý. Öàõèì ñóðãàëò äàí ãàíö ÷óõàë áàéãàà. Google meet, zoom àøèãëàí âåáèíàð, óóëçàëò õýëýëö¿¿ëýã çîõèîí áàãøèéí ç¿ãýýñ îðîëöîîòîé áàéâàë áàéãóóëæ, öàõèì õàðèëöààã äýìæèæ áîëíî. Ãýõäýý ¿¿íýýñ ººð ÿìàð õóâèëáàð áàéíà âý? ñóðàã÷äàä ñîíèðõîëã¿é ø¿¿ äýý. Òèéìýýñ Õàìòðàí ÿðèëöàæ, õàðèëöàí ñóðàëöàæ öàõèì õàðèëöààã áèé áîëãîîðîé. Áàãø íü òà íýýëòòýé ýõ ñóðâàëæóóäàä èíòåðàêòèâ íàðòàà öàõèìààð áàãøëàõ ÿâöäàà ñóðàëöàæ áàéíà, ÷àäàõ ÷èíýýãýýðýý òóñëàõ áîëíî ñóðàã÷äûí îðîëöîîã äýìæñýí çýðãýýð ñýòãýë õºäëºëºº õóâààëöàõ íü ñóðàã÷äàä ÷ áàñ ººðèé㺺 èëýðõèéëæ, èë¿¿ èõèéã õóâèëáàðòàé ýõ ñóðâàëæóóä ÷ áèé. ñóð÷ ìýäýõ õ¿ñýë òýì¿¿ëýë ºãºõ áîëíî. Öàõèìààð áèå áèåäýý ìýíä÷èëãýý äýâø¿¿ëæ, óðëàãèéí ¿çëýã çîõèîí áàéãóóëæ, öàõèì çîëãîëò õèéæ ¸ñ çàíøëààñ ñóðàëöàæ ÿàãààä Èéìä äàðààõ íýýëòòýé ýõ ñóðâàëæóóäûã áîëîõã¿é ãýæ. ñóäàëæ, öàõèì õè÷ýýëäýý õýðýãëýýðýé. Íýã òàëààð öàõèì ñóðãàëò áèäýíä õºãæèõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéíà. Òèéìýýñ öàõèì, - www.mathlearning.org òàíõèì ñóðãàëò õîñîëñîí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ àðãàä ñóðàëöñàí òàñðàëòã¿é õºãæüå. -www.visnos.com -www.ixl.com -www.liveboard.online -www.liveworksheets.com Áàéãàëèéí óõààí ìàòåìàòèêèéí èíòåðàêòèâ àæëûí õóóäñûã õýðýãëýõ á¿ðýí áîëîìæòîé. 32 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÀÐÃÀ ǯÉ× ÁÈ×ÈÆ ÁÀÉÍÀ ÀÑÓÓÄÀË ØÈÉÄÂÝÐËÝÕ Õ¿¿õýä øèéäýõ àñóóäëàà îëæ õàðæ, ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÐÃÀ øèéäýæ, áàãø íü ñóðàã÷äàà øèéäýõ àñóóäàëòàé ó÷ðóóëæ, øèéäýõèéã íü îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàõ öîãö ¿éë àæèëëàãàà íü àñóóäàë øèéäâýðëýõ ñóðãàëò þì. Ä.Äàâààñ¿ðýí 1I. À ñ ó ó ä à ë ø è é ä â ý ð ë ý õ ÁÌÄÈ-èéí ìàòåìàòèêèéí ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ ¿å áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí øàò: àðãà ç¿é÷ Àñóóäàë äýâø¿¿ëñíýýð, àñóóëò òàâüñíààð ìýäëýã øóóä á¿òýýãäýõ áîëîìæã¿é íü Îð÷èí ¿åèéí, ñóðàëöàã÷ òºâò ñàéí òºäèéã¿é áîëîâñðîëûí áóñàä îíîë, îéëãîìæòîé. ¯¿íèé àäèëààð àñóóäàë õè÷ýýë ãýäýã áîë àñóóäàë ÷èã õàíäëàãóóäàä ÷ ñóðàëöàã÷èéí øèéäâýðëýõ ÷àäâàð ÷ òîäîðõîé ¿å øàòûã øèéäâýðëýõ ¿éë ÿâöààð äàìæóóëàí ººðèéí îðîëöîî, äîòîîä ñýäýë äàìæèí, òîãòñîí àðãà ç¿é á¿õèé ñóðàã÷èä õýðõýí ýðãýö¿¿ëýí áîäîæ òýì¿¿ëýë, õàìòûí ¿éëä òóëãóóðëàñàí, õè÷ýýë¿¿äýýð, ñóðàõ àðãà áàðèë îëæ àâñíû (ºìíºõ ìýäëýã, òóðøëàãàà õóâü õ¿íèé îíöëîã, õýðýãöýýíä ¿íäñýí äýýð òºëºâøèõ ó÷èðòàé. àøèãëàæ), õàìòðàí ñóðàëöàæ, íèéöñýí àðãà ç¿éã áîëîâñðîëûí á¿õ íýýëò õèéõ (ìýäëýã á¿òýýõ)-èéí øàòàíä õýðýãæ¿¿ëýõ ¸ñòîé ãýäýãòýé ªìíºõ ìýäëýã, òóðøëàãûã øèíý àìò, óðìûã ìýäýð÷ áàéãààãààð ñàíàë íèéëäýã. ìýäëýã á¿òýýõýä àøèãëàõ, õóâèðãàí òîäîðõîéëîãäîæ áàéíà. Ýíä àñóóäàë ãýäãèéã çºâõºí àõóé Ñóðàã÷äûí ººðñ人 á¿òýýñýí àìüäðàëûí ºäºð òóòìûí àñóóäëààð ¿ë õýðýãëýäýã ñóðàëöàã÷ ìýäëýã, õóðèìòëóóëæ áóé õÿçãààðëàí, øèíæëýõ óõààíû òóðøëàãà íü èäýâõòýéãýýð àñóóäàë ìýäëýãèéã á¿òýýõ, îéëãîõîä ÷ Äýâø¿¿ëñýí àñóóäëûã óäèðäàìæèéí øèéäâýðëýõ, á¿òýýë÷ ñýäëèéã ñîíèðõîëòîé àñóóäëóóäûã äýâø¿¿ëýõ, äàãóó øèéäâýðëýäýã ñóðàëöàã÷ òºð¿¿ëæ áàéäàã. ò¿¿íèéã ºìíºõ ìýäëýã, àðãàà àøèãëàí (Isaac Asimov, An American SF writer øèéäâýðëýõ çàìààð õè÷ýýëèéã õýðõýí Àñóóäëûí øèéäëèéã ººðºº Twentieth century discovery) çîõèîí áàéãóóëàõ òóõàéä àâ÷ ¿çíý. òºëºâëºæ, õýðýãæ¿¿ëýí èäýâõòýé Àñóóäàë øèéäâýðëýõ àðãààð, 20 äóãààð çóóíû ýõýí ¿åýñ àíãëè, àñóóäàë äýâø¿¿ëýí øèéäâýðëýõ ñóðàëöàã÷ àìåðèêèéí áîëîâñðîëä ïðàãìàòèê çàãâàðûí õè÷ýýë-èéã õýðõýí çîõèîí õàíäëàãûí ò¿ðýëò îðæ èðæ, äýëõèé äàÿàð áàéãóóàõ òàëààð çàðèì ñàíààã ýíä Àñóóäëûã ºðãºòãºí, åðºíõèéëºõ ò¿ãýí äýëãýð÷ ýõýëñýí òýð öàã ¿åýýñ ºã¿¿ëýõýýð çîðüëîî. ÷àäâàðòàé ñóðàëöàã÷ ºíººäðèéã õ¿ðòýë îëîí óëñ îðîíä Áàãø á¿ð ººðèéí àðãà ç¿éã ººðºº ñóðãàëòûã àõóé àìüäðàëûí àñóóäàëòàé á¿òýýäýã õýäèé ÷ àñóóäàë øèéäâýðëýõ Þóíû ºìíº ñóðàã÷èä ººðñ人 àñóóäëàà õîëáîõ, øèíæëýõ óõààí áà ºäºð òóòìûí ñóðãàëòûí àðãà (problem solving îëæ õàðàõ, òîìü¸îëîõ ÷àäâàð õàðààõàí àìüäðàëûí ÿëãàà çààãèéã îéðòóóëàõ, method) àñóóäàë øèéäâýðëýõ õýâ òºëºâøººã¿é áàéõ ¿åä (òóõàéëáàë áàãà ñóðàã÷äûí õýðýãöýý, ñîíèðõîëä íèéöñýí ìàÿãèéí õè÷ýýë (problem solving áîëîâñðîëûí ò¿âøèíä) áàãø ººðºº èäýâõòýé, ñîíèðõîëòîé àðãà ç¿éã type lesson)-èéã æèíõýíý óòãààð íü àñóóäëûã òýäíèé íàñ, ñýòãýõ¿éí îíöëîãò ýðýëõèéëýõ íü áîëîâñðîëûí íýã ÷óõàë îéëãîæ, ººðèéí çààõ àðãàç¿éí òîõèðóóëàí îíîâ÷òîé òîìü¸îëëîîð ïàðàäèãì áîëñîîð èðñýí áèëýý. Ǻâõºí îíöëîãîîð áàÿæóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ íü äýâø¿¿ëæ ºãºõ õýðýãòýé. Ò¿¿í÷ëýí ºìíºõ ïðàãìàòèçì, ýêñïåðèìåíòèàëèçì ºíººãèéí áàãøèéí ÷óõàë óð ÷àäâàð ìýäëýã, òóðøëàãàäàà òóëãóóðëàí àñóóäàë ãýæ õýëæ áîëíî. øèéäâýðëýõ àðãûã ñóðàã÷èäòàéãàà õàìòðàí òºëºâëºõ, òºëºâëºëòèéí äàãóó ã¿éöýòãýõ, ä¿ãíýëò, øèéäâýð ãàðãàõàä ÷èãë¿¿ëýí õºòëºõ àðãà ç¿éí íàðèéí òºëºâëºëòèéã áàãøààñ øààðäàíà. Áàãøèéí õºãæèë 33
Èíãýñíèé ¿íäñýí äýýð àñóóäëûã çºâõºí · Øèíý áàðèìòóóäûã ñóðàã÷äààð itpd.mn áàãøèéí ÷èãë¿¿ëýã äýìæëýã, òºëºâëºãººíèé íýãòãýí ä¿ãí¿¿ëýõ äàãóó øèéäâýðëýäýã òºäèé áóñ, àëèâàà ç¿éëèéí 43. Øèéäâýðèéã õÿíàæ, øèéäëèéã ýðýí õàéæ, àíàëèç, ñèíòåç õèéõ, · Õè÷ýýë õîîðîíäûí õîëáîî àøèãëàõ õàðüöóóëàõ, õýëýëöýõ: ºìíºõ ìýäëýã, òóðøëàãàà øèíý ìýäýýëýëòýé çýðýã àðãà çàìóóäààð àñóóäëûí ªìíºõ øàòàíä ãàíöààðàà íýãòãýí, á¿òýýë÷ýýð àøèãëàæ ÷àääàã, àñóóäàë òîõèðîî á¿ðä¿¿ëæ áîëíî øèéäâýðëýí íàñàí òóðøàà ñóðàëöàõ ÷àäâàð ãàðãàñàí øèéäýë, áîäîë 21. Àñóóäàë øèéäâýðëýõ ñàíààãàà áóñàäòàé 2á¿õèé áèå õ¿í òºëºâøèõ áîëîìæòîé. õóâààëöàæ, õàðüöóóëæ, I. À ñ ó ó ä à ë ø è é ä â ý ð ë ý õ àðãàà òºëºâëºõ ¿å: õàìòðàí ñóðàëöàõàä õè÷ýýëèéí ¿å øàò: Ýíý áîë èõýíõäýý ñóðàã÷èä äàðààãèéí àëõìóóä ÷èãëýíý Àñóóäàë øèéäâýðëýõ õýâ ìàÿãèéí õè÷ýýëèéí · Á¿ëãèéí, ýñâýë àíãè íèéòèéí äàðààõ ¿å øàòûã ñàíàë áîëãîí òàéëáàðëàÿ. õàìòààðàà, àíãè íèéòýýð õýëýëö¿¿ëýã õèéõ çàìààð ñóðàã÷äûí 1. Àñóóäëûí òîõèðîî á¿ðä¿¿ëýõ (àñóóäàë íýãýí öóë áàéæ, áàãøèéí õóâèéí øèéäë¿¿äèéã àâ÷ ¿çýõ äýâø¿¿ëýõ, îéëãîõ) àñóóëò, ÷èãë¿¿ëýã, ºìíºõ Øèéäë¿¿äèéí õóâèëáàð, îíöëîã, 2. Àñóóäàë øèéäâýðëýõ àðãàà òºëºâëºõ ìýäëýã¿¿äèéã ñýðãýýí çîõèñòîé áàéäàë, ëîãèê 3. Àðãûã õýðýãæ¿¿ëýõ, ã¿éöýòãýõ (Õóâèéí ñàíóóëñàí îíîâ÷òîé ¿íäýñëýëèéí òàëààð ñàíàë áîäëîî øèéäýë áîëîâñðóóëàõ) àñóóëòóóäûí ñîëèëöîõ ¿éë àæèëëàãàà áºãººä òóñëàìæòàéãààð ñóðàã÷äûí ãàðãàñàí ñàíààíóóäûã òààìàãëàõ, òºëºâëºõ ¿å øàò èæèë òºñòýé, ÿëãààòàé, îíîâ÷òîé, àëäààòàé ãýõ çýðýã øèíæýýð áàãø 4. Øèéäë¿¿äèéã õÿíàæ, õàðüöóóëàõ (Á¿ëãèéí þì. áàãöëàí, õýëýëö¿¿ëýãò îðóóëàõ áà ýíý ¿åä áàãøààñ àíãèéã ìýäýð÷, õýëýëö¿¿ëýã) ·Àñóóäëûã (àñóóëòûã) îéëãîõ çîõèîí áàéãóóëàõ óð ÷àäâàðûã îíöãîé øààðäàíà. 5. ¯ð ä¿íã íýãòãýí ä¿ãíýõ (Ñóðñàí ç¿éëýý ýðãýí ( ø è í æ ë ý õ ó õ à à í û à ñ ó ó ë ò û ã · ¯ð ä¿íòýé, îíîâ÷òîé øèéäë¿¿äèéã àíõààð÷ ¿çýõ, õàðæ, ä¿ãíýëò õèéõ) ýíãèéí÷ëýõ, ýñâýë àõóé àìüäðàëûí õàðüöóóëàõ (Õÿëáàð, îíîâ÷òîé ýñýõ, áóñàä áàéæ áîëîõ õóâèëáàðóóä, Ýäãýýð ¿å øàò á¿ðä áàãøèéí õèéõ ¿éëèéí àñóóäëûã øèíæëýõ óõààíû àñóóëò, òóõàéí áîëîí åðºíõèé òîõèîëäëûã ýðãýö¿¿ëýõ) 1 æèøýýã äóðäâàë: àñóóäàë áîëãîí òîìü¸îëîõ çýðýã) 51. ¯ ð ä ¿ í ã í ý ã ò ã ý í 1. Àñóóäëûí òîõèðîî á¿ðä¿¿ëýõ: · À ñ ó ó ä ë û ã ø è é ä â ý ð ë ý õ ý ä ä¿ãíýõ: Àíãè íèéòèéí Ýíý íü áàãøèéí õóâüä õàìãèéí èõ áîäîæ øààðäëàãàòàé ìýäëýã, ìýäýýëýë õýëýëö¿¿ëãèéã ¿ðãýëæ¿¿ëýõ áà äàðààõ ¿éë òºëºâëºõ ¸ñòîé ÷óõàë ¿å øàò þì. öóãëóóëàõ (ºìíºõ ìýäëýã, àæèëëàãààã õèéõ çàìààð, íýãäñýí ä¿ãíýëò, øèéäýëä Õ¿¿õýä ñóðàëöàõ ÿâöäàà óðüä ºìíºõ àðãà áàðèë òóðøëàãààñàà ýíýõ¿¿ àñóóäëûã õ¿ðíý. ìýäëýãýý àøèãëàí òàéëáàðëàæ ÷àäàõã¿é, øèéäâýðýõýä õýðýãòýé áàéãààã ÿëãàí · Àñóóäëûã øèéäâýðëýñýí ¿éë ÿâöàà çàéëøã¿é øèíý àðãà áàðèë, ìýäëýã ýçýìøèõ òàíüæ, îëîõ, ýðýìáýëýõ, øèíý áàðèìò, ýðãýí õàðæ, õÿíàí ¿çýõ øààðäëàãàòàé òóëãàðñàí ñýòãýë ç¿éí ìýäýýëýë öóãëóóëàõ çýðýã) · ªíººäðèéí õè÷ýýëèéí àãóóëãà, áýðõøýýëòýé òºëºâèéã àñóóäëûí òîõèðîî- · \"Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ àðãà\"-àà îëæ àâñàí ìýäëýãýý ñèòóàöè ãýíý. áàòàëãààæóóëàí ä¿ãíýõ Àñóóäëûí òîõèðîî á¿ðä¿¿ëýõ äàðààõ àðãóóä òºëºâëºõ, \"¿ð ä¿í\"-ã òºñººëºõ, · Øèíý àñóóäàë äýâø¿¿ëýõ çýðýã Àñóóäàë øèéäâýðëýõ çàãâàðûí 3áàéæ áîëîõ þì. ¯¿íä: òààìàãëàõ õè÷ýýëèéí äýýðõ ¿å øàò äàðààëëûã 2. Àðãûã õýðýãæ¿¿ëýõ, áàãöëàí çàãâàð÷èëæ ¿çâýë: · Îíîëûí òàéëáàð øààðäñàí ¿çýãäýë, áàðèìòóóäûã àâ÷ ¿çýõ ã¿éöýòãýõ ¿å øàòàíä: · Àõóé àìüäðàëòàé õîëáîîòîé íºõöºëèéã Ý í ý á î ë º ì í º õ ø à ò à í ä àøèãëàí ïðàêòèê çîðèëòûã øèéäýõ ÿâöàä õàìòààðàà òºëºâëºñíèéã ¿¿ñýõ íºõöºëººñ àñóóäëûí òîõèðîî ¿¿ñãýõ ñóðàã÷ á¿ð ººðèéíõººðºº · Àëèâàà ¿çýãäëèéã òàéëáàðëàõ, ïðàêòèêò øèéäâýðëýæ, õóâèéí øèéäëýý õýðýãëýõ àðãà ýðæ õàéñàí õè÷ýýë, ãàðãàõ ¿å øàò þì. ñóðãàëòûí ÷àíàðòàé àñóóëò øóóä àñóóõ · Õóâèéí øèéäëýý ýðýí õàéæ, · ¯ ç ý ã ä ý ë , á à ð è ì ò ñ ý ë ò è é í ò à ë à à ð ã¿éöýòãýõ, õýðýãæ¿¿ëýõ (ã¿éöýòãýõ, àìüäðàëààñàà îëæ àâñàí ìýäëýã óã ç¿éëèéí òîîöîîëîõ, øàëãàõ, íÿãòëàõ ...) òàëààðõ øèíæëýõ óõààíû îéëãîëòòîé · Õóâèéí øèéäëèéíõýý ¿ð ä¿íã çºð÷èëäºõºä àñóóäëûí òîõèðîî ¿¿ñíý. èëýðõèéëýõ (Õ¿ñíýãò, äèàãðàì, · Òààìàãëàë äýâø¿¿ëýí óðüä÷èëàí ä¿ãíýëò òîìü¸î/ëîãèê èëýðõèéëýë, çîõèîìæ, õèéæ, ò¿¿íèéãýý òóðøèëò, òîîöîîëîë çóðàãëàë, ñõåì.... ) çýðãýýð øàëãàõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ · \"Õóâèéí øèéäýë, øèéäâýð\"-ýý · Áàðèìòóóä, ¿çýãäë¿¿ä, õóóëü ä¿ðì¿¿äèéã òàíèëöóóëàõàä áýëòãýõ ñºðã¿¿ëæ òàâèõ , çýðýãö¿¿ëýí æèøèõ 1Г.Гомбожав, “Боловсролын инновац ба асуудал шийдвэрлэх сургалт”, Улаанбаатар, 2015 он 34
ÀÐÃÀ ǯÉ× ÁÈ×ÈÆ ÁÀÉÍÀ Àñóóäëûí òîõèðîî á¿ðä¿¿ëýõ(àñóóäàë äýâø¿¿ëýõ, ªºðººð õýëáýë õè÷ýýëèéí òóðøèä îéëãîõ) àíãèàðàà ýñâýë õè÷ýýëèéí òóðøèä Àñóóäàë øèéäâýðëýõ àðãàà òºëºâëºõ ãàíöààðàà ãýõ íü àëü àëü íü òîõèðîìæã¿é. Õàìòûí áîëîí áèå Òºëºâëºñºí àðãûã õýðýãæ¿¿ëýõ äààñàí ¿éë àæèëëàãààãààð, ñýòãýí Õóâèéí øèéäëýý áîëîâñðóóëàõ áîäîõ, çàäëàí øèíæëýõ, íýãòãýí ä¿ãíýõ ¿éë¿¿ä õèéãäñýí õè÷ýýë ë Øèéäë¿¿äèéã õàðüöóóëàõ æèíõýíý àñóóäàë øèéäâýðëýõ Á¿ëãèéí áîëîí àíãè íèéòèéí õýëýëö¿¿ëýã õèéõ õè÷ýýë áîëæ ÷àäíà ãýñýí ¿ã. Ä¿ãíýëò ãàðãàõ ªºðººð õýëáýë õè÷ýýëèéí òóðøèä àíãèàðàà ýñâýë õè÷ýýëèéí òóðøèä ãàíöààðàà ãýõ íü àëü àëü íü òîõèðîìæã¿é. Õàìòûí áîëîí áèå äààñàí ¿éë àæèëëàãààãààð, ñýòãýí áîäîõ, çàäëàí øèíæëýõ, íýãòãýí ä¿ãíýõ ¿éë¿¿ä õèéãäñýí õè÷ýýë ë æèíõýíý àñóóäàë øèéäâýðëýõ õè÷ýýë áîëæ ÷àäíà ãýñýí ¿ã. I. ßâöûí ¿íýëãýý áà àñóóäàë øèéäâýðëýõ õè÷ýýë: Àñóóäàë øèéäâýðëýõýä ñóðàëöàã÷äûã ñóðãàõàä õè÷ýýëèéí ÿâöûí ¿íýëãýý ìàø ÷óõàë. Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ ¿éë ÿâö, ñóðàã÷èä õýðõýí ýðãýö¿¿ëýí áîäîæ, ¿íäýñëýëòýé, ëîãèêòîé õàíäàæ áàéãààã, ñóðàã÷äààñ ãàð÷ áóé ñàíààíóóäûã ¿íýëýõýä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëàõ íü ç¿éòýé. Õàðèí ÿâöûí ¿íýëãýý íü ä¿í òàâèõàä áèø ñóðàã÷èä õýðõýí áîäîæ, ñóðàëöàæ áàéãààã èëð¿¿ëýõýä, ñóðàõ àðãà áàðèëûã òºëºâø¿¿ëýõýä ÷èãëýíý ãýäãèéã îíöãîé àíõààðâàë çîõèíî. Ñóðàã÷äûí ãàðãàæ áàéãàà ñàíààíóóäûã áàãø ßàãààä ãýäýã àñóóëòààð òîäðóóëàõ, òàéëáàðò àíãè íèéòýýð àíõààðàë õàíäóóëæ, õýëýëöýõ íü õè÷ýýëèéí õàìãèéí ÷óõàë õýñýã. Ó÷èð íü ñóðàã÷èä áèå áèåíèéõýý àëäààòàé, îíîâ÷òîé õàðèóëò, òàéëáàð á¿ðýýñ ñóðàëöàæ áàéäàã ãýäãèéã ñàíààðàé. Á¿õ õ¿¿õýä õè÷ýýëä îðîëöîõ, ººðèéí ñàíààãàà áóñàäòàéãàà õóâààëöàæ, õàìòðàí ñóðàëöàõ áîëîìæ á¿ðä¿¿ëýõýä àíõààðàõ íü ç¿éòýé. Òóõàéëáàë \"Õýí õàìãèéí ìóíäàã âý\" áèø ''Õýíä ÿìàð ñàíàà áàéíà, Òà ýíý òàëààð þó ãýæ áîäîæ áàéíà\" ãýäýã àñóóëòûã õýðýãëýõ íü îíîâ÷òîé. Áàãøèéí àñóóëò íü õè÷ýýë òºëºâëºëòèéí õàìãèéí ÷óõàë õýñýã áºãººä àñóóëòààð çºâ îéëãîëò ðóó ÷èãë¿¿ëæ, àñóóëòààð õè÷ýýëèéí ¿éë ÿâöûã óäèðäàíà. Àñóóëòààð ìýäëýã á¿òýýëãýíý. Ò¿¿íýýñ áèø ò¿ð¿¿ëæ çºâ ñàíàà ãàðãàñàí õ¿¿õäèéí ñàíààã áóñäàä íü òóëãààä áè÷¿¿ëýõ, áóðóó îéëãîëò ãàðààä èðìýãö áàãø ººðºº ÿàðàí òàéëáàðëàæ, çàñàõ ãýæ îðîëäîõ íü òèéì ÷ ñàéí àðãà áèø þì. Òèéìýýñ àñóóëòûã, ñóðàã÷äààñ ãàðàõ õóâèëáàðò õàðèóëòóóäûã óðüä÷èëàí òºñººëæ, òºëºâëºñºí áàéõàä àíõààðàõ õýðýãòýé. Ò¿¿í÷ëýí ñóðàã÷èéí äýâòýð íü ÿâöûí ¿íýëãýýíèé õàìãèéí ÷óõàë õýðýãñýë áîëîõ áºãººä áàãø õ¿¿õýä á¿ðèéí äýâòðýýñ òóõàéí õ¿¿õýä õýðõýí ñóðàëöàæ, õºãæèæ áàéãààã, þóã àíõààðàõ õýðýãòýé áàéãààã îëæ õàðàõ áîëîìæòîé. ̺í ÿã òóõàéí õ¿¿õäýä òîõèðñîí çºâëºãºº, óðìûí ¿ãèéã äýâòýðò íü áè÷èæ ºãíº. Ò¿¿íýýñ áèø øèíý õè÷ýýë ¿çìýãöýý ä¿í òàâèõ çîðèëãîîð äýâòýðòýé àæèëëàõã¿é ãýäãèéã àíõààðàõ õýðýãòýé. II. Àñóóäàë øèéäâýðëýõ õè÷ýýëèéí ñóðàëöàõóéí ¿éë àæèëëàãàà áà áàãøèéí äýìæëýã: Àñóóäàë øèéäâýðëýõ õè÷ýýë íü ñóðàã÷ íýã á¿ðèéí èäýâõòýé, á¿òýýë÷ õàíäëàãà, øèéäâýð ãàðãàõ, ººðèé㺺 èëýðõèéëýõ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé õýäèé áîëîâ÷ áàãøèéí îíîâ÷òîé, ìýäðýìæòýé ÷èãë¿¿ëýã, õè÷ýýëèéí ñàéí òºëºâëºëòã¿éãýýð õýðýãæèõ áîëîìæã¿é áèëýý. Àñóóäàë øèéäâýðëýõ ¿å øàò á¿ðä ñóðàëöàõóéí äàðààõ ãîë ¿éë àæèëëàãààíóóäàä áàãø ñóðàã÷äûã ÷èãë¿¿ëýí, äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé áàéäàã .¯¿íä: Ñóðàëöàõ ¿éë Багшийн дэмжлэг Õè÷ýýëèéí ¿å øàò àæèëëàãàà Àñóóäëûí òîõèðîî á¿ðä¿¿ëýí Äýâø¿¿ëæ áóé àñóóäàë, àñóóëò, Áàãø äàðààõ áàéäëààð ¿çýãäýë, þìñûã òàíèëöóóëæ, àñóóäëûí òîõèðîî á¿ðä¿¿ëíý.¯¿íä: äýâø¿¿ëýõ, àñóóäëàà îéëãîõ: þóã øèéäâýðëýõ, ÿìàð àñóóëòàä Ñóðàõ áè÷èã, áóñàä ýõ ñóðâàëæààñ ãîë àñóóäëûã îëæ äýâø¿¿ëýõ õàðèó ºãºõ ¸ñòîéã ñóðàã÷ á¿ð Õà÷èðõàëòàé ñîíèí ç¿éë, ¿çýãäëèéã àâ÷ ¿çýõ, çóðàã, ä¿ðñ áè÷ëýã ¿ç¿¿ëýõ ñàéòàð îéëãîñîí áàéõ ªäºð òóòìûí àìüäðàë äýýðõ ñîíèðõîëòîé æèøýýã àâ÷ ¿çýõ Àñóóäëàà òîäîðõîéëîõ áóþó îéëãîõîä äàðààõ áàéäëààð äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý. ¯¿íä: Àñóóäëûã àñóóëò õýëáýðýýð òîìü¸îëîõ Àñóóäàë äýâø¿¿ëñýí ºã¿¿ëáýð, çóðàãëàë çýðãèéã ñàìáàðò áè÷èõ áóþó öààñ, äýëãýöýýð ¿ç¿¿ëýõ Ñóðàã÷èä äýâø¿¿ëæ áóé àñóóäëûã îéëãîñîí ýñýõèéã íÿãòëàõ, àñóóëòààð ÷èãë¿¿ëýõ Áàãøèéí õºãæèë 35
Àñóóäàë øèéäâýðëýõ àðãàà õýðýãæ¿¿ëýõ, õóâèéí øèéäâýð, òºëºâëºõ: Äýâø¿¿ëñýí àñóóäëûã õýðõýí itpd.mn øèéäâýðëýõ, ºìíºõ ìýäëýã, òóðøëàãàà õóâààëöàõ, Òºëºâëºñºí àðãàà øèéäýë áîëîâñðóóëàõ õýðõýí àøèãëàõ òàëààð ýðãýö¿¿ëýõ, ªìíº ñóäàëñàí àãóóëãà, ìýäëýã¿¿äýýñ ýíýõ¿¿ àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä àñóóäëûí øèéäýë ÿìàð áàéæ áîëîõ øààðäëàãàòàéã ñýðãýýí ñàíóóëàõ çîðèëãîîð àñóóëò òàâèõ Øèéäâýðýý òàëààð òààìàãëàæ, òààìàãëàë, òºñººë뺺 Àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä õýðýãëýõ /ºìíº ñóäàëñàí/ ä¿ðýì, òîìú¸î, çóðàãëàë, õýëýëöýõ: õóâààëöàõ ñõåìèéã ñàìáàðò áè÷èõ, íààõ, ýñâýë ñóðàõ áè÷ãýýñ àøèãëàõ õýñãèéã ñóðàã÷äàä ñàíàë áîëãîõ Ä¿ãíýëò õèéõ: Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ àðãà, àëõìóóäûí Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ àðãà÷ëàëûã òàíèëöóóëàõ /ýñâýë æèøýý ¿ç¿¿ëýõ/ òºëºâëºõ Àñóóäëûí øèéäýë ÿìàð áàéæ áîëîõ òàëààð òºñººëºë, òààìàãëàëûã ñóðàã÷äààñ àñóóõ, ãàðãàñàí òààìàãëàë, àñóóäëûã øèéäâýðëýõ òîâ÷ òºëºâëºãººã ñàìáàðò áè÷èõ áóþó Ñóðàã÷èä áàãøòàé õàìòðàí òºëºâëºñºí çàãâàð÷ëàí çóðàãëàæ, òýìäýãëýõ çàìààð îéëãîìæòîé áîëãîõ àðãà, àðãà÷ëàëûã ºìíºõ ìýäëýã, òóðøëàãà, ýçýìøñýí ÷àäâàðòàà Ñóðàã÷èä àðãà, àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà ýñýõèéã àæèãëàõ, ÿâöûí òóëãóóðëàí õýðýãæ¿¿ëýõ, ¿¿íèéõýý ¿ð ¿íýëãýýíèé òýìäýãëýë õºòëºõ ä¿íä ýðãýö¿¿ëýë õèéæ, õóâèéí Èë¿¿ äýìæëýã øààðäëàãàòàé ñóðàã÷äàä àíõààðàë õàíäóóëæ, äýìæèõ øèéäâýðýý ãàðãàõ /õóâèëáàðò õàðèóëò Îíîâ÷òîé áîëîí àëäààòàé ñàíàà ãàðãàæ áóé ñóðàã÷äûã àíõààðàëäàà àâ÷, äàðààãèéí áîëîâñðóóëàõ/ ¿å øàòàíä õýëýëö¿¿ëýãò õýíèé ñàíààã íèéòýä òàíèëöóóëàõ áîëîí ñóðàã÷äûí àëäààòàé îéëãîëòûã õýðõýí çàëðóóëàõ àðãàà òºëºâëºõ Ñóðàã÷èä òºëºâëºñºí àðãàà õýðýãæ¿¿ëýýä Ñàìáàðûí òºëºâëºëòºº ñàéæðóóëàõ ãàðñàí ¿ð ä¿í, ººðèéí àæèãëàñàí ç¿éë, Õè÷ýýëèéí òºëºâëºëò äàõü õýëýëö¿¿ëýã óäèðäàõ àñóóëòóóäàà ñàéæðóóëàõ õóâèéí ä¿ãíýëò, øèéäâýðýý àíãè íèéòýä òàíèëöóóëæ, õýëýëö¿¿ëýã ºðí¿¿ëíý. Ñóðàã÷äûí ãàðãàæ áóé àëäààã òºëººëºõ¿éö ñàíààíóóäûã àâ÷ ¿çýõ, õýëýëö¿¿ëýãò îðóóëàõ, óëìààð àëäààã ñóðàã÷èä ººðñ人 îëæ õàðàõóéö àñóóëòààð õýëýëö¿¿ëãèéã Õè÷ýýëèéí ¿å øàò, àñóóäàë øèéäâýðëýñýí óäèðäàõ àëõìóóä, ¿ð ä¿íãýý ýðãýí õàðàõ, Îíîâ÷òîé ñàíààíóóäûã õýëýëö¿¿ëýãò îðóóëàõ, øààðäëàãàòàé áîë äºõ¿¿ëýõ àñóóëò (äýâø¿¿ëñýí àñóóäàë, òààìàãëàë, ºìíºõ àñóóõ àðãà çàìààð çàëðóóëãà õèéõ òºñººëºë, àñóóäàë øèéäâýðëýñýí àðãà Àñóóäëûí áàéæ áîëîõ á¿õ øèéäýë, òóõàéí òîõèîëäîë, õóâèëáàðóóä ãàðñàí ýñýõèéã çàì, òààìàãëàë, òºñººëºë õýðõýí àñóóõ, áóñàä õóâèëáàðûã ñàíàë áîëãîõ, íÿãòëàõ àñóóëò òàâèõ áàòëàãäñàí áîëîí, ººð÷ëºãäñºí òàëààð Àñóóäëûí øèéäëèéã òóõàéí òîõèîëäëóóäààñ åðºíõèéëºõºä ñóðàã÷äûã ÷èãë¿¿ëýõ õýëýëö¿¿ëýã õèéñíèé ¿íäñýí äýýð) Õè÷ýýëèéí ¿å øàòûã ýðãýí ñàíàõ àñóóëòóóä àñóóõ ä¿ãíýëò ãàðãàõ, øèíý àñóóäàë äýâø¿¿ëýõ Àñóóäàë øèéäâýðëýñýí àðãóóäûí äàâóó áîëîí ñóë òàë, ººð àðãà áàéæ áîëîõ òàëààð ýðãýö¿¿ëýõèéã ñàíóóëàõ ªíººäðèéí õè÷ýýëýýð þó ñóðàâ? Ýíý àðãàà𠺺ð ÿìàð àñóóäëûã øèéäâýðëýæ áîëîõ áîë? ãýõ çýðýã àñóóëòààð õè÷ýýëèéí ä¿ãíýëò õýëýëö¿¿ëãèéã óäèðäàõ Çàðèì òîõèîëäîëä øèíýýð äýâø¿¿ëæ áóé àñóóäëûã òîìú¸îëîõ, ñóðàã÷äàä òàíèëöóóëàõ øààðäëàãàòàé. Äýâø¿¿ëñýí àñóóäëûí øèéäëèéã öýãöëýí òîìú¸îëîõ, ä¿ãíýëò ºã¿¿ëáýðèéã ñàìáàðò áè÷èõ, á¿õ ñóðàã÷äûí äýâòýðò áè÷¿¿ëýõ Èíãýýä àñóóäàë øèéäâýðëýõ ñóðãàëòûí àðãààð õè÷ýýë çîõèîí áàéãóóëàõààð òºëºâëºñºí áîë áàãø òà äàðààõ àñóóëòóóäûí äàãóó õè÷ýýë òºëºâëºëò人 ººðèéí ¿íýëãýý õèéæ áîëîõ þì. ¯¿íä: 1. Ýýëæèò õè÷ýýëèéí ñýäâýý õ¿¿õäýä îéëãîìæòîé, ýíãèéíýýð òîäîðõîéëñîí óó? 2. Õè÷ýýëèéí çîðèëãîî ñóðàëöàõóéí çîðèëòòîé óÿëäñàí, õ¿¿õäýä îéëãîìæòîé òîìü¸îëñîí óó? 3. Äýâø¿¿ëæ áóé àñóóäàë íü õè÷ýýëèéí çîðèëãîä õºòºëñºí, îéëãîìæòîé, ñîíèðõîëòîé áàéæ ÷àäñàí óó? 4. Ýíý àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä ñóðàã÷äûí ºìíºõ ìýäëýã¿¿äýýñ àëü íü õýðýãòýé âý? Ò¿¿íèéã õýðõýí õîëáîõ òàëààð õè÷ýýë òºëºâëºëòºä òîäîðõîé òóñãàñàí óó? 5. Ñóðàã÷äàä ººðèéíõººðºº áîäîæ ñýòãýõ, ýðãýö¿¿ëýõ õóãàöàà, ýðãýö¿¿ëýëä õ¿ðãýõ àñóóëòóóäûã ñèñòåìòýé òºëºâëºñºí ¿¿? 6. Ñóðàã÷äàä õàìòðàí ñóðàëöàõ, õýëýëöýõ, øèéäâýðýý õàðüöóóëàõ áîëîìæ á¿ðä¿¿ëýõýýð òºëºâëºñºí ¿¿? 7. ßâöûí ¿íýëãýýã õè÷ýýëèéí çîðèëãîòîé óÿëäóóëàí õýðõýí òºëºâëºâ? · Äýìæëýã øààðäëàãàòàé ñóðàã÷äàä õýðõýí àíõààðàõ · Àëäààòàé îéëãîëò, òºñººëºë þó áàéæ áîëîõ, ò¿¿íèéã õýðõýí èëð¿¿ëýõ àñóóëòóóä òºëºâëºñºí ¿¿? · Àëäààòàé îéëãîëò, òºñººëëèéã õýðõýí çàëðóóëàõ âý? · Ñóðàã÷äûí õè÷ýýë, ç¿òãýëèéã õýðõýí óðàìøóóëæ äýìæèõ 8. Õè÷ýýëèéí ä¿ãíýëòèéã õèéõ àðãà ç¿éãýý õýðõýí òºëºâëºâ? · ªíººäºð õýðõýí ñóðñíàà ýðãýí õàðàõ · ªíººäºð þó ñóðñíàà íýãòãýí ä¿ãíýõ, ñèñòåì÷ëýõ 36 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÖÀà ¯Å ¯ÉË ßÂÄÀË ÒÅËÅ ÕÈ×ÝÝË ÁÀ ÑÓÐÀËÖÀÕÓÉ òóðøëàãàà áóñäàä õóâààëöñàí, çàëóó áàãøíàðò àðãà ç¿éí øèíý ñàíàà ºãñºí Í.̺íõáàÿð õýëýëö¿¿ëýã áîëëîî. Õºë õîðèî òîãòîîñîí ÁÌÄÈ-èéí Ñóðàëöàã÷èéí õºãæëèéí ýíý öàã ¿åä ÿâàãäàæ áàéãàà çàéí ñóðãàëò, àëáàíû äàðãà òåëå õè÷ýýëèéí ¿åèéí õàìãèéí ñàéí áàãø áîë ÝÖÝà ÝÕ, ÃÝÐ Á¯ËÈÉÍ ÃÈد¯Í þì.Òà õ¿¿õäèéí ñóðàëöàõ îð÷èí, ñýòãýë ç¿éí áýëòãýëèéã ñàéí õàíãàæ ºãñíººð õàìòûí àæèëëàãàà, ¿ð á¿òýýìæòýé öàãèéã íýìýãä¿¿ëñíýýð õ¿¿õýä áèå äààí ñóðàõ àðãà áàðèëä ñóðàëöàæ, õîöðîãäîëã¿é ñóðàëöàõ ¿íäýñ áîëíî ãýäãèéã áàãøààð äàìæóóëàí ýöýã ýõýä çºâëºìæèë뺺. ÁÌÄÈ-ýýñ 2020 îíû 12-ð ñàðûí 15-ààñ ýõëýí · Õ¿¿õäýý áîëçîëã¿éãýýð õàéðëàÿ. äîëîî õîíîã á¿ðèéí ìÿãìàð ãàðàã á¿ðò · Áóñàä õ¿¿õýäòýé á¿¿ õàðüöóóëààðàé. ÒÅËÅ ÕÈ×ÝÝË ÁÀ ÑÓÐÀËÖÀÕÓÉ · Àíãèéí á¿õ õ¿¿õýä íýã èæèë õóðäààð, íýã èæèë àðãààð ñýòãýõã¿é. îíëàéí õýëýëö¿¿ëãèéã çîõèîí áàéãóóëæ · Õ¿¿õäýäýý õàðèóöëàãàòàé ç¿éëèéã äààëãàæ èòãýë õ¿ëýýëãýå. áàéíà. Òåëå õè÷ýýë áà áàãøèéí àðãà ç¿éãýýð · Õ¿¿õäèéíõýý àëäààã äàõèí äàõèí ñàíóóëàõààñ çàéëñõèé, àéäàñ áîë ñóðàã÷äûí ñóðàëöàõóéã äýìæèæ áóé òóðøëàãàà ñîëèëöîõ çîðèëãîòîé èäýâõæäýã ç¿éë. õýëýëö¿¿ëýãò 21 àéìàã 9 ä¿¿ðãèéí 240 · Àëäààíààñ èë¿¿ àõèö, àìæèëòûã íü îíöîëæ õàðààðàé. ãàðóé áàãøèéí òºëººëºë îðîëöîæ àðãà òóðøëàãàà õýëýëöëýý. Õýëýëö¿¿ëãèéã live Áàãà àíãèéí áàãø íàðûí îíöëîã òóðøëàãààñ: õèéí áóñàä áàãø íàðò õ¿ðãýõ áîëîìæîîð - Äàðõàí àéìãèéí 1-ð àíãèòàé áàãø Ö.ÿíñýëìàà ñóðàã÷äàä çàðèì õàíãàæ àæèëëàñàí áºãººä ºíººäðèéí õýðýãëýãäýõ¿¿íèéã áýëòãýæ ºãºõ, ýöýã ýõ÷¿¿äýä õýðýãëýãäýõ¿¿í áýëòãýõ, ò¿¿íèéã áàéäëààð 31,000 áàãø ¿çýæ, 300 óäààãèéí àøèãëàõ, äýâòðèéí áè÷èãëýë õèéõ çºâëºìæèéã õ¿ðãýæ òýäíèé õ¿÷èéã äàé÷ëàí õàìòðàí share õèéæ, îëîí ñàéõàí ýåðýã êîìåíòîîð àæèëëàñàí. ñàíàë ñýòãýãäëýý èëýðõèéëñýí áàéíà. - Îðõîí àéìãèéí 2-ð àíãèéí áàãø À.Îòãîíäóëàì òåëå õè÷ýýëèéí ñàí ¿¿ñãýæ, òýìäýãëýë õºòëºí ñóðàã÷äàä õ¿ðãýæ àðãà ç¿éí òºëºâëºëò õèéæ àæèëëàñàí áà ñóðàã÷èä 1-ð àíãèéí 6 íàñòàé áÿöõàí ñóðàã÷èä ýãøèã ìºí ººðñäèéí òºëºâëºëò õèéæ, àíãèéí ñóðàã÷èä áóñäàäàà òºëºâëºëòèéí äàãóó õè÷ýýë ¿ñãýý ¿çýæ äóóñààä ¿å õîëáîí óíøèõ çààõ çýðýã ñóðàã÷äûí ººðñäèéí ñóðàõ ¿éëèéí äýìæèæ àæèëëàñàí áàéíà. õýðýãöýý øààðäëàãà ¿¿ññýí, 2-ð àíãèéí - Óâñ àéìãèéí Ñàãèë ñóìûí 1-ð àíãèéí áàãø Ì.×èìãýý ñóðàã÷äàä ¿å õîëáîæ ñóðàã÷èä ºìíºõ õàãàñ æèëýýñ ýõëýí îíëàéí óíøèõàä äýìæëýã áîëîõ Äîìèíî òîãëîîìûí àïïëåéêøíèéã àøèãëàæ áàéíà. îð÷èíä ñóðàëöàõ áîëñîí ýíý öàã ¿åä òýäíèé - Îðõîí àéìãèéí 1-ð ñóðãóóëèéí áàãø Ä.Æàâçàí 33 æèë àæèëëàñàí õýäèé ÷ øèíýõýí ºìíº ñóðàõ áàðèë ýçýìøèõýä òóëãàðñàí áàãø øèã õè÷ýýë çààñàí áàãø íàð, çàëóó áàãø íàðààñ àðãà ç¿éí ñàíàà àâ÷ áàéãàà, ìºí áýðõøýýë, ýöýã, ýõ, áàãø, ñóðàã÷èä õàìòðàí ñóðàã÷èäòàéãàà ýðãýõ õîëáîîòîé àæèëëàõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàí àæèëëàæ áàéíà. àæèëëàæ àñóóäëûã øèéäñýí àðãà õóâèëáàðóóä, áóñäàä ñàíàà ºãºõ ç¿éëýýð áàÿëàã á¿òýýë÷ ÿðèà ºðí¿¿ëñýí ÷óõàë õýëýëö¿¿ëýã áîëëîî. Õýëýëö¿¿ëãèéã ÁÌÄÈ- èéí Ñóðàëöàã÷èéí õºãæëèéí àëáàíû äàðãà Í.̺íõáàÿð õºòëºí ÿâóóëæ õºãæèì, áàãà, ѪÁ-ûí òåëå õè÷ýýëòýé õîëáîîòîé ìýäýýëýë ºã÷, àñóóäàë äýâø¿¿ëæ ÷èãë¿¿ëæ àæèëëàëàà.Õýëýëö¿¿ëýãò îëîí áàãø íàð ¿íýòýé ÷óõàë ñàíàà õýëñýí áºãººä ñàéí Áàãøèéí õºãæèë 37
itpd.mn - Îðõîí àéìãèéí 1-ð àíãèéí áàãø Á. õýðýãæ¿¿ëýí àæèëëàñàí àðãà õýëáýðýý - Çàâõàí àéìãèéí ÅÁÑ-ûí 1-ð Æàâçàíäîëãîð áàãøèéí õè÷ýýë õîîðîíäûí òàíèëöóóëñàí. Áàãø íàðûí õóâüä ñóðãóóëèéí õºãæìèéí áàãø í.Áààòàðñ¿ðýí, èíòåãðàö õèéõ àðãààð ñóðàëöàõóéí óóëçàëò õýëýëö¿¿ëãýýð õîîðîíäîî àéìãèéí íèéò õºãæìèéí áàãø íàð òåëå çîðèëòóóäûí õ¿ðýýíä àãóóëãûã öîãö îëîí ñàéõàí àðãà òóðøëàãàà õè÷ýýëèéí àãóóëãààð áàòàòãàë õè÷ýýëèéã áàéäëààð õ¿ðãýõ àðãà ç¿éí òºëºâëºëò õèéæ, ñîëèëöîæ, ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëæ ãàðûí àâëàãààð áýëäýí àéìãèéí çàñàã ýöýã ýõ÷¿¿äòýé õàìòðàí ìàø èõ á¿òýýë÷ýýð îðîëöîæ áàéãààäàà òàëàðõàæ áàéëàà. äàðãààðàà äàìæóóëàí ñóìäóóääàà àæèëëàñàí òóðøëàãàà òàíèëöóóëëàà. ѪÁ, õºãæìèéí áàãø íàðûí îíöëîã õ¿ðã¿¿ëñýí. Àéìãèéí õºãæìèéí áîëîâñðîë - Äîðíîä àéìãèéí 2-ð àíãèéí áàãø òóðøëàãààñ: õàðèóöñàí ìýðãýæèëòíèé ñàíàà÷èëãààð Ö.Íàðàíöàöðàë çààõ àðãûí íýãäëýýðýý - Òåëå õè÷ýýëèéã ¿çýýä Àðõàíãàé òåëå õè÷ýýëèéí äààëãàâðûí ñàíòàé áîëñîí õàìòðàí õè÷ýýëýý áýëòãýýä ýýëæèëæ çààñàí àéìàã òóõàéí àãóóëãûã áàòàòãàõ òóõàéãàà ÿðèëàà. ãýýä îëîí ç¿éëèéã ÿðèëöëàà. ãàðûí àâëàãà ãàðãàí öàõèì õè÷ýýëýý ̺í áàãà àíãèéí õ¿¿õä¿¿äèéí ñîíèðõîë ¿çýæ ÷àäàõã¿é áàéãàà ìàë÷äûí - ÓÁ õîòûí ÕÓÄ-èéí 18-ð ñóðãóóëèéí òàòñàí òîãëîîìûí àðãóóä, ¿ñýãëýëèéí õ¿¿õä¿¿äýä õ¿ðãýæ àæèëëàñàí. õºãæìèéí áàãø í.Äîðæäýðýì 4,5,9-ð àíãèéí óðàëäààí, óíøëàãûí öàã, Áè óðëàõ äóðòàé - Äîðíîä àéìãèéí 14-ð öýöýðëýãèéí ñóðàã÷äàä õºãæìèéí õè÷ýýëèéí àÿí, Íàéçàà óðèõ, õÿëáàð òóðøèëòààð áàãø íàð äàñãàë, òîãëîîìûí àðãà÷ëàë õîöðîãäëûã àðèëãàõ çîðèëãîîð òåëå á¿òýýõ çýðýã ñóðãàëòûã äýìæñýí ¿éë çýðãèéã áýëòãýí ñóðàëöàã÷äàä õè÷ýýëèéí äààëãàâàðò ñóóðèëñàí öàõèì àæèëëàãààíóóäûã íºõöºë áàéäàëäàà öàõèìààð áîëîí öààñàí õýëáýðýýð, õè÷ýýë áîëîí áèøã¿¿ð õºãæìèéí õè÷ýýë òîõèðóóëàí á¿òýýë÷ýýð çîõèîí áàéãóóëñàí ìàë÷äûí õ¿¿õä¿¿äýä çàõèäëààð, áýëòãýí google classroom -ä àíãè ¿¿ñãýí áàéíà. Òåëå õè÷ýýëèéí ¿åä ýöýã ýõèéí ñóðãàëòûí áàãö áýëòãýí áàãèéí áàéðøóóëæ àíãè òóñ á¿ðýýð îðîëöîî ìàø èõ ñàéæèð÷, ìºí áàãø á¿ð äàðãààð, ñ¿¿íèé ìàøèíààð, õ¿íñíèé ñóðàã÷èäòàéãàà ýðãýõ õîëáîî áàéíãà àðãà ç¿éí çºâëºãºº ºã÷ àæèëëàñíààð äýëã¿¿ðýýð ýöýã ýõ÷¿¿äèéã òîãòîîí õè÷ýýë ñóðãàëòàà àìæèëòòàé õ¿¿õäèéí ñóðàõ àðãà áàðèëä àõèö àìæèëò ¿éë÷¿¿ëýõýä õ¿ðã¿¿ëýõ çýðýã îëîí àðãà ¿ðãýëæ¿¿ëæ áàéãàà òàëààð òóðøëàãàà ãàðñààð áàéíà. Õ¿¿õä¿¿ä ààâ, ýýæòýéãýý çàìààð õ¿ðãýæ àæèëëàñàí áàéíà. õóâààëöëàà. õàìòðàí á¿òýýë÷ýýð ñóðàëöàæ áàéãààã îëîí - Îðõîí àéìãèéí ѪÁ-ûí õºãæìèéí - Õºãæìèéí òåëå õè÷ýýë çààñàí áàãø òàëàðõàí ÿðèëàà. պ人 îðîí íóòàãò áàãø íàð 7 õîíîãò 1 óäàà google Æ.Óóãàíöýöýã áàãø òåëå õè÷ýýë õèéæ õ¿¿õýä á¿ðèéã õîöðîãäîëã¿é ñóðàëöàõàä meeting-ýýð õîëáîãäîí òåëå õè÷ýýë áýëäýõ ¿åèéí õ¿íäðýë áýðõøýýë, 5 ìèíóòàä ñóì, áàãèéí óäèðäëàãóóä äýìæèí õàìòàð÷ äýýð çààãäààã¿é áóñàä àãóóëãààð öàõèì õýðõýí ÿàæ ñóðàëöàã÷äàä õ¿ðñýí õè÷ýýë àæèëëàæ áàéãààã òàíèëöóóëëàà.Áàÿí-ªëãèé õè÷ýýë áýëäýí ò¿¿íèéãýý õ¿¿õä¿¿äýä áýëòãýí õ¿ðãýñýí òàëààðõ ìýäýýëýë ºãñºí áà àéìàãò áàãø íàðûí óð ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ õ¿ðãýñýí òóðøëàãàà õóâààëöàæ I,II óëèðëûí õè÷ýýëèéã ñóðàã÷ áàãøèéí öàõèì õè÷ýýëèéí óðàëäààí çîõèîí õàìòàð÷ àæèëëàñàí áàéíà. õàðèëöààã ñàéæðóóëàõ ¿¿äíýýñ àíãè á¿ðèéí áàéãóóëæ, Äîðíîä àéìãèéí áàãø íàð öàõèì - Õýíòèé àéìãèéí Öýíõýð ìàíäàë õè÷ýýëèéí õóâààðèàð google meet àøèãëàí õè÷ýýëèéã õóâààðèéí äàãóó çîõèîí ñóìûí ÅÁÑ-èéí õºãæìèéí áàãø õºãæìèéí ñóðãàëòûã õýðõýí çîõèîí áàéãóóëæ, íèéñëýëèéí Ñ¿õáààòàð ä¿¿ðãèéí í.Õóëàí ãàð óòñàà XRecorder äýëãýö áàéãóóëñàí ººðèéí àðãà ç¿é òóðøëàãàà 71-ð ñóðãóóëèéí áàãø íàð öàã ¿åèéí áàéäàë áè÷äýã application àøèãëàõ, Cappella áàãø íàðòàé õóâààëöëàà. òîõèðóóëàí óðüä÷èëàí íýãæ õè÷ýýë á¿ðýýð reader ïðîãðàììààð íàéðàë äóóíû áè÷ëýã õèéæ õàäãàëñàí íü òåëå õè÷ýýëèéã íîîò øèâýõ áîëîí ñîíñîõ, ò¿¿íèéãýý áàòàòãàõàä ¿ð ä¿íòýé áàéñàí çýðýã õýðõýí àøèãëàõ, Video show, õýëýëö¿¿ëýãò îðîëöñîí áàãø á¿ð ººðèéí kinemaster áè÷ëýã ýâë¿¿ëýõ , Face áîëîí õàìò îëíûõîî îëîí á¿òýýë÷ book, youtube, gmail-ààñ mp3, mp4 àæëóóäûã 2020 îíäîî öàõèì õýëáýðýýð òàòàõ, Musesore ïðîãðàìì àøèãëàí òºãºëäºð õóóð õºãæèì ñóðàõ àðãà ç¿é çýðýã öàõèì õýðýãëýãäýõ¿¿í àøèãëàí 38 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÖÀà ¯Å ¯ÉË ßÂÄÀË Ìàòåìàòèê, Õ¿í áà áàéãàëü, Õºãæèì, Òóñãàé õýðýãöýýò õ¿¿õäèéí Ä¿ðñëýõ óðëàã, Áèåèéí òàìèð, Õ¿í áà ñóðàëöàõ îíöëîãò òîõèðñîí Õýëýëö¿¿ëýãò õàìðàãäñàí îëîí áàãø íàð ýöýã Îð÷èí, Àíãëè õýë, Õ¿í áà Íèéãýì, ÈÍÒÅÐÀÊÒÈ ÕÈ×ÝÝ˯¯Ä ýõ, ãýð á¿ëòýé ýðãýõ õîëáîî òîãòîîõäîî ãàð Ìîíãîë áè÷èã, Ìýäýýëèéí òåõíîëîãè, Öàõèì îð÷èíä õ¿¿õä¿¿ä ìýäëýã óòàñ, çàõèäàë, ãðóïï ÷àòààð õîëáîãäîõ, ñóì Ãàçàð ç¿é, Ôèçèê, Õèìè, Áèîëîãè, àâàõóéö øèíýëýã êîíòåíò áîëîõ îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààíû Íèéãýì, Ò¿¿õ, Äèçàéí òåõíîëîãè, áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàõ, ¿éë÷èëãýýíèé Èðãýíèé ¸ñ ç¿é, Îðîñ õýë, Óðàí çîõèîë, ÖÀÕÈÌ ÀßËÀË ãàçðóóäûã àøèãëàõ çýðãýýð õ¿ðòýýìæòýé áàéõ Ýð¿¿ë ìýíä Èíòåðàêòèâ õè÷ýýëèéí îëîí àðãà õýëáýðèéã àøèãëàí áîëîâñðîëûí õýëíèé ñîíãîëò: ìîíãîë, êàçàõ, òóâà, èíòåðàêòèâ õè÷ýýë¿¿äèéã ¿éë÷èëãýýã òàñðàëòã¿é õ¿ðãýõ, õ¿¿õýä á¿ðòýý äîõèîíû õýë Ìýðãýæèëòí¿¿ä, êîíòåíò õ¿ðýõ ÷èí ñýòãýëòýé àæèëëàæ áàéñíûã îíöëîí á¿òýýã÷èä õàìòðàí èíòåðàêòèâ econtent.edu.mn õýëìýýð áàéíà. ̺í ýöýã ýõ áîëîí áóñàä õè÷ýýë¿¿äèéí æèøèã êîíòåíòóóäûã òåëå ñóäëàãäàõóóíû áàãø íàð õºãæìèéí õè÷ýýëèéã õè÷ýýëèéí àãóóëãà, òºëºâëºãººòýé ñàéòàä áàéðøóóëñàí áºãººä ÁÀÃØ òà ººð ºíö㺺ñ õàðàõ áîëñîí. Õºãæìèéí õè÷ýýë óÿëäóóëàí áýëòãýñýí ò¿¿õýí àæèë áàéëàà. ÷ ìºí õ¿¿õäèéíõýý ñóðàëöàõ ¿éëèéã õ¿¿õäèéí õºãæèë òºëºâøèëä ÿìàð èõ à÷ äýìæèæ, õàìòäàà õèéãýýðýé õîëáîãäîëòîé áîëîõûã ìºí áàãà íàñíû õ¿¿õýä Õè÷ýýë á¿ð ººðèéí ãýñýí çîõèîìæòîé, ýöýã ýõèéí òóñëàìæòàéãààð ñóðàëöàæ áàéãàà õ¿¿õäèéí ñîíèðõëûã òàòàõóéö ºí㺠òóë õ¿¿õäèéí ñóðàõ ¿éëä òýäíèé ¿¿ðýã îðîëöîî áóäàã õîñîëñîí çóðàãëàëòàé, çàðèì íü ÿìàð ÷óõàë áàéäãèéã, áàãøèéí õºäºëìºð, áîãèíî õýìæýýíèé ñîíèðõîëòîé ¿ëãýð, ¿íýëýìæèéã ºñãºñºí ÷óõàë ¿å áàéëàà ãýäãèé㠺㿿ëëýãèéã àãóóëñàí. Õ¿¿õäèéí õýëýëö¿¿ëýãò îðîëöñîí áàãø íàð äóðäàæ ñóðàëöàõ ¿éëèéã ñîíèðõîëòîé ä¿ð¿¿ä áàéëàà. õºòëºí ÷èãë¿¿ëíý. Ýíý íü õè÷ýýëèéã ØÈÍÝËÝà ÊÎÍÒÅÍÒ ÁÀ ÖÀÕÈÌ èë¿¿ ñîíèðõîëòîé áîëãîíî. Õ¿¿õäèéí ÀßËÀË ÈÍÒÅÐÀÊÒÈ ÕÈ×ÝÝË îðîëöîîã á¿ðýí äýìæñýí áóþó àñóóëò Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí äýìæëýã, õàðèóëòûí ÿâöàä ä¿ð¿¿ä õ¿¿õäýä áàÿð Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ÿàìíû çàõèàëãà, õ¿ðãýõ, òóñëàõ çýðãýýð õàìòàð÷ ÊÎÂÈÄ-19 öàð òàõëûí õ¿ðýýíä áîëîâñðîëûí àæèëëàäàã. Õè÷ýýëèéí àãóóëãààð ñàëáàðûí ñóóðü ¿éë÷èëãýýã äýìæèõ\" ͯÁ-ûí äàìæóóëæ ìîíãîë ¸ñ çàíøèë, áàéãàëü íýãäñýí òºñºë áîëîí ßïîí Óëñûí Çàñãèéí äýëõèéãýý õàéðëàõ çýðýã õ¿¿õäèéí òàíèí ãàçðûí ñàíõ¿¿æèëòýýð õýðýãæèæ áóé ìýäýõ¿éí ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëíý. ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîí åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí õ¿ðýýíä èíòåðàêòèâ áàéäëààð õ¿ðãýõ 104 æèøèã êîíòåíò á¿òýýõýä ÁÌÄÈ-èéí ìýðãýæëèéí áàã, áàãø íàðûí áîëîâñðóóëñàí àãóóëãûã \"Ìîíãîë Êîíòåíò\" ÕÕÊ Í¯Á-ûí Õ¿¿õäèéí Ñàí, ͯÁ-ûí Õ¿í Àìûí Ñàí áîëîí ͯÁ-ûí Áîëîâñðîë, Øèíæëýõ Óõààí, Ñî¸ëûí Áàéãóóëëàãûí áîëîâñðîëûí áàãèéí îðîëöîîòîéãîîð áýëòãýæ áàéãàà áèëýý. Õ¿¿õýä áàãà÷óóäûí õóâüä öàõèì îð÷íîîð äàìæóóëæ, ºí㺠áóäàã õîñîëñîí õºäºë㺺íò çóðàãëàë, ñîíèðõîëòîé ä¿ðèéí õàìòààð ìýäëýã áîëîâñðîë, òàíèí ìýäýõ¿éí îëîí øèíý ç¿éëèéã ñóðàõ Öàõèì àÿëàë þì. Èíòåðàêòèâ õè÷ýýë¿¿ä: Ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîë, Òóñãàé õýðýãöýýò áîëîâñðîë, Ìîíãîë õýë, Áàãøèéí õºãæèë 39
itpd.mn ÊÎÍÒÅÍÒ ÁÀ ÈÍÒÅÐÀÊÒÈ ÕÈ×ÝÝËÈÉà ÁÝËÒÃÝÕ ÎÍÖËÎÃ, ÀÐÃÀ Ç¯É Á.Áàòòóëãà Õ¿¿õäèéí àìüäðàõ óõààí, ¸ñ ç¿éí ñóðãàëò õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Áàãøèéí àðãà ç¿é, ñóäëàãäàõóóíû øèíæëýõ óõààí áîëîí ñýòãýë ñóäëàëûí øèíæëýõ óõààíû íýãäýë äýýð Èíòåðàêòèâ õè÷ýýë á¿òýýãäñýí. Ä.Íàðàíòóÿà Æ.Øèíýáàÿð ѪÁ-ûí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ ѪÁ-ûí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Õ¯¯ÕÝÄ ªªÐªª ÈÄÝÂÕÒÝÉ ÑÓÐÀËÖÀÃ× Õ¿¿õýä òºðñºí öàãààñàà ýõýëæ ñóðàëöäàã. Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí òºðºëõèéí íýãýí çàí ÷àíàð íü ñîíèó÷ çàí, òýä îð÷íûõîî õ¿í àìüòàí ýä þìñ, ¿çýãäëèéã áàéíãà ñîíèðõîí ò¿¿ãýýðýý ìýäýð÷, òóñãàí ñóðàëöàæ áàéäàã. Èéìä Õ¿¿õýä ººðºº èäýâõòýé ¿éë ã¿éöýòãýí áóñàäòàé õàðèëöàõ ÿâöäàà ñóðàëöäàã ýíý îíöëîãèéã õàðãàëçàí ¿çýæ èíòåðàêòèâ õè÷ýýë¿¿ä õèéñýí. Ö.Íàðàíòóÿà ×.Áîëîðòóÿà Áàãà áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí Áàãà áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ àðãà ç¿é÷ ÑÓÐÀËÖÀÃ×ÄÀÄ ÝÐÃÝÖ¯¯ËÝÕ ÁÎËÎÌÆ ÎËÃÎÑÎÍ Ñóðãàëòàä áàãø ÷èãë¿¿ëýõ ¿éë äàâàìãàéëæ áàéñàí áîë èíòåðàêòèâ õè÷ýýëýýð äàìæóóëàí ñóðàã÷äàä áèå äààí ñóðàëöàõ áîëîìæèéã îëãîíî. Òîäîðõîé ¿éë ÿâäëûí ºã¿¿ëýìæòýé ºðíºë äóíä òîõèîëäîõ àñóóäëûã ñóðàã÷èä ýðãýö¿¿ëæ, õàðèó ¿éëäëèéã ¿ç¿¿ëæ, ººðòºº ¿íýëãýý ä¿ãíýëò àâ÷, ÷àäàõã¿é ìýäýõã¿é ç¿éëèéã òóñëàìæ áîëîí òåëå õè÷ýýëýýñ ýðãýö¿¿ëæ õàðàõ áîëîìæòîé. ªºðººð õýëáýë Òîìîî, Æèæãýý áîëîí òýäíèé ýðãýí òîéðîíä áîëîõ ¿éë ÿâäëûã ýðãýö¿¿ëýí äàñãàë äààëãàâðûã ã¿éöýòãýõ áàéäëààð èíòåðàêòèâ õè÷ýýë¿¿ä õèéãäñýí. Î.Ýíõìàà Óðëàã ãîî ç¿éí áîëîâñðîë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Õºãæìèéí èíòåðàêòèâ õè÷ýýë íü ñóðàëöàã÷èéã - áèå äààí ã¿éöýòãýõ ¿éëä õºòºëñºí - ñîíèðõëûã òàòñàí - îðîëöîîã äýìæñýí - ñóðàëöàõàä ñýäýëæ¿¿ëæ, èäýâõæ¿¿ëñýí Ø.Ýíõ-Àìãàëàí Ö.Áàÿñãàëàí Áàãà áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Áàãà áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæèë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Ï.Æàðãàëòóÿà Áîëîâñðîëûí ñîöèîëîãè, ñýòãýë ñóäëàë õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Èíòåðàêòèâ õè÷ýýë íü õ¿¿õä¿¿äèéí àñóóäëûã á¿òýýë÷ýýð øèéäâýðëýõ ÷àäâàðûã äýìæèõýä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. Á¿òýýë÷ áàéäàë íü õóó÷èí ñàíààíóóäûã çàäëàõ, øèíý ñàíààã îëîõ, òàíèí ìýäýõ¿éã ºðãºæ¿¿ëýõ, ãàéõàìøèãòàé ñàíààíóóäûí ýõëýë áîëæ, õ¿¿õä¿¿äèéí óðàì çîðèã, ã¿íçãèéð¿¿ëýí ñóðàõ õ¿ñýë ýðìýëçëýëèéã õàäãàëàõàä òóñàëäàã. 40 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÖÀà ¯Å ¯ÉË ßÂÄÀË ÁÌÄÈ-ÈÉÍ ÎÍÖËÎÕ ÀÆËÓÓÄ (2020 îíû 09 ñàðààñ õîéø õèéñýí îíöëîõ àæëóóä) \"ÎÍËÀÉÍ ÕÓÐÀË, ÕÝËÝËÖ¯¯ËÝà äàãóó òóñ ãàçðûí ìýðãýæèëòí¿¿äáîëîí ØÓÒÈÑ-ÈÉÍ ÄÀÐÕÀÍ-ÓÓË ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÀÕ ÀÐÃÀ ǯÉ\" Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí Áàãà ÀÉÌÀà ÄÀÕÜ ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÑÓÐÃÀËÒÀÄ 110 ÁÀÃØ ÕÀÌÐÀÃÄËÀÀ áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí ìåíåæåð¿¿ä íèéò ÑÓÐÃÓÓËÜ ÄÝÝÐ ÀÆÈËËÀÆ, 30 õ¿íä \"Ñóðãàëòûí ìåíåæìåíò\"-èéí ÑÓÐÃÀËÒ ÇÎÕÈÎÍ ÁÌÄÈ íü Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû Ýäèéí ÷èãëýëýýð çàõèàëãàò ñóðãàëò çîõèîí ÁÀÉÃÓÓËËÀÀ çàñãèéí õ¿íäðýëèéí ¿åä áîëîâñðîëûí ÷àíàð, áàéãóóëëàà. õ¿ðòýýìæèéã ñàéæðóóëàõ òºñºë-èéí ÕÝÂËÝË ÌÝÄÝÝËÝË, ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÁÌÄÈ-èéí Äýýä áîëîâñðîëûí ñàíõ¿¿æèëòýýð Öàõèì ñóðãàëòûí ïëàòôîðì ÑÓÓÐÜ ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÎÐÎËÖÎÃ× áàãøèéí õºãæëèéí àëáà íü 10 äóãààð õºãæ¿¿ëýõ, Áàéãàëèéí óõààíû ëàáîðàòîðè ÒÀËÓÓÄÛÍ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ñàðûí 31-íä ØÓÒÈÑ-èéí Äàðõàí-óóë áàéãóóëàõ, Öàõèì ñóðãàëò óäèðäàõ ñòóäè ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ ÔÎÐÓÌÄ ÀÐÃÀ ǯÉ× àéìàã äàõü Òåõíîëîãèéí ñóðãóóëèéí áàéãóóëàõ áîëîí Öàõèì ñóðãàëòûí ×.ÆÀÐÃÀË ÏÀÍÅËÈÑÒÀÀÐ 80 ãàðóé áàãøèä Äýýä áîëîâñðîëûí ìàòåðèàë áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿é ÎÐÎËÖËÎÎ øèíý÷ëýë-áàãøààñ ýõòýé ñýäýâò ñóðãàëòóóäûã çîõèîí áàéãóóëàõ çýðýã ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëëàà. ÷èãëýë¿¿äýýð õàìòðàí àæèëëàëàà. Õàìòûí Øâåäèéí îëîí óëñûí õºãæëèéí õàìòûí ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÑÀËÁÀÐÛÍ àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä ѪÁ, ÅÁÑ-èéí 110 àæèëëàãààíû àãåíòëàãèéí äýìæëýãòýéãýýð ÌÝÐÃÝÆËÈÉÍ áàãøèä \"Îíëàéí õóðàë, õýëýëö¿¿ëýã çîõèîí ÞÍÅÑÊÎ íü áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷, õýâëýë ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÓÓÄÛÍ Õ¯ÍÈÉ áàéãóóëàõ àðãà ç¿é\" ñýäýâò ñóðãàëòûã 2020 ìýäýýëýë, ººðèéí çîõèöóóëàëòûí ͪªÖÈÉà ×ÀÄÀÂÕÆÓÓËÀÕ îíû 9 ä¿ãýýð ñàðä çîõèîí áàéãóóëëàà. ìýðãýæèëòí¿¿äèéã Õýâëýë ìýäýýëýë, ÑÓÐÃÀËÒ ÁÎËËÎÎ ÑÝËÝÍÃÝ ÀÉÌÃÈÉÍ ìýäýýëëèéí ñóóðü áîëîâñðîëûí (ÕÌÌÑÁ) ÁÎËÎÂÑÐÎËÛÍ ÌÝÐÃÝÆÈËÒÝÍ, áîäëîãî, øèëäýã òóðøëàãûí òàëààð ã¿íçãèé KOICA (Korea International ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÌÅÍÅÆÅЯ¯Ä ìýäëýãòýé áîëãîõ, ÕÌÌÑÁ-ûí ñóðãàëòûí Cooperation Agency) îëîí óëñûí ÇÀÕÈÀËÃÀÒ ÑÓÐÃÀËÒÀÄ õºòºëáºð, áîäëîãûã Ìîíãîë óëñàä õàìòûí àæèëëàãààíû áàéãóóëëàãûí ÕÀÌÐÀÃÄËÀÀ íóòàãøóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð äýìæëýãýýð ÁÍÑÓ-ûí Áîëîâñðîëûí àæèëëàæ áàéíà. 2020 îíû ÕÌÌÑÁ-ûí Õºòºëáºð, ¯íýëãýýíèé Èíñòèòóò ÁÌÄÈ-ýýñ Ñýëýíãý àéìãèéí ÁÑÓÃ-ûí õ¿ñýëòèéí Äýëõèéí äîëîî õîíîãèéã òýìäýãëýõ (KICE)-ýýñ çîõèîí áàéãóóëñàí ¿íäýñíèé àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä îðîëöîã÷ Ñóóðü, á¿ðýí äóíä áîëîâñðîëûí òàëóóäûí ¿íäýñíèé õî¸ðäóãààð ÷óóëãàíûã ñóðãàëòûí õºòºëáºð, àðãà ç¿é, 2020 îíû 10 äóãààð ñàðûí 28-íû ºäºð çîõèîí ¿íýëãýýíèé ÷àäàâõûã áýõæ¿¿ëýõ íü áàéãóóëñàí áºãººä ÁÌÄÈ-èéí àðãà ç¿é÷ ñýäýâò áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ×.Æàðãàë ïàíåëèñòààð îðîëöîæ áàãø ìýðãýæëèéí áàèãóóëëàãóóäûí õ¿íèé íàðààð äàìæóóëàí õýâëýë ìýäýýëýë, íººöèéã ÷àäàâõæóóëàõ ýýëæèò ìýäýýëëèéí ñóóðü áîëîâñðîëûã õ¿¿õäýä ñóðãàëòûã 2020 îíû 11 ñàðûí 02-10-íû õ¿ðãýõ áîëîìæ, àðãà çàìûí òàëààð õýëýëö¿¿ëëýý. Áàãøèéí õºãæèë 41
itpd.mn ºäð¿¿äýä îíëàéíààð çîõèîí áàéãóóëëàà. Òóñ ÁÌÄÈ-ÈÉÍ ÀÐÃÀ ǯÉ×ÈÄ òóðøëàãà ñóäëàõ áîëîìæ õóìèãäñàí áèëýý. ñóðãàëòàä ÁØÓß, ÁÕ, ÁÌÄÈ, Á¯Ò, îðîí ÁÍÕÀÓ-ÛÍ ÍÝÝËÒÒÝÉ ÈÕ Òèéìýýñ 2014 îíû 12 ñàðààñ õîéø æèë á¿ð íóòãèéí ÁÑÓÃ, ÅÁÑ-èéí òºëººëºë íèéò 21 ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÎÍËÀÉÍ óëàìæëàë áîëãîí çîõèîí áàéãóóëæ áóé õ¿í õàìðàãäëàà. ÑÓÐÃÀËÒÀÄ ÕÀÌÐÀÃÄËÀÀ Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòãèéí áàãø ѯÕÁÀÀÒÀÐ ÀÉÌÃÈÉÍ ÁÑÓÃ-ÛÍ íàðûí SSAEM ÷óóëãàí óóëçàëòûã 2020 îíû ÌÝÐÃÝÆÈËÒÝÍ, ÑÓÐÃÀËÒÛÍ 2020 îíû 11 ñàðûí 17,18-íû ºäð¿¿äýä 11 ñàðûí 24-26-íû õîîðîíä ZOOM ÌÅÍÅÆÅЯ¯Ä ÇÀÕÈÀËÃÀÒ ÁÌÄÈ-èéí 11 àðãà ç¿é÷ ÞÍÅÑÊÎ-ûí MEETING ïðîãðàììûã àøèãëàí öàõèìààð ÑÓÐÃÀËÒÀÄ ÕÀÌÐÀÃÄËÀÀ Áýýæèí õîò äàõü òºëººëºã÷èéí ãàçàð çîõèîí áàéãóóëàâ. Òóñ ÷óóëãàíä 2012-2019 áîëîí ÁÍÕÀÓ-ûí Íýýëòòýé èõ îíû õºòºëáºðò õàìðàãäñàí áàãø íàð, òóñ ÁÌÄÈ-ýýñ Ñ¿õáààòàð àéìãèéí ÁÑÓÃ-ûí ñóðãóóëèàñ õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëæ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýã÷ òàëóóä áîëîí õ¿ñýëòèéí äàãóó òóñ ãàçðûí ìýðãýæèëòí¿¿ä áóé Çàéíû ñóðãàëòûí àðãà ç¿é áîëîí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòãèéí áàãø íàð áîëîí Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí ÷àäâàðûã ñàéæðóóëàõ íü ñýäýâò îíëàéí îðîëöîæ áàéãàà áºãººä Ìîíãîë óëñûã Áàãà áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí ìåíåæåð¿¿ä ñóðãàëòàä Tencent conference (VooV òºëººëæ ÁØÓß-íû Ñóðãóóëèéí ºìíºõ íèéò 17 õ¿íä Áàãà áîëîâñðîëûí ìàòåìàòèê, meeting) âèäåî õîëáîëò àøèãëàí áîëîâñðîëûí ãàçðûí äàðãà Æ.Ìÿãìàð, ìîíãîë õýë, áàéãàëèéí óõààíû ÷èãëýëýýð õàìðàãäëàà. ÁØÓß-íû Îëîí óëñûí õàìòûí çàõèàëãàò ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëëàà. ÀÇÈ, ÍÎÌÕÎÍ ÄÀËÀÉÍ Á¯Ñ àæèëëàãààíû ãàçðûí ìýðãýæèëòýí ÍÓÒÃÈÉÍ ÁÀÃØ ÍÀÐÛÍ SSAEM Î.Îþóíáèëýã áîëîí ÁÌÄÈ-èéí Ãàäààä ÖÀÕÈÌ ×ÓÓËÃÀÍ ÓÓËÇÀËÒÀÄ õàðèëöàà, õàìòûí àæèëëàãàà õàðèóöñàí ÎÐÎËÖËÎÎ ìýðãýæèëòýí Ã.Òýëìýí íàð îðîëöëîî. ÄÓÍÄÃÎÂÜ ÀÉÌÃÈÉÍ ÁÑÓÃ-ÛÍ ÌÝÐÃÝÆÈËÒÝÍ, ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÌÅÍÅÆÅЯ¯Ä ÖÀÕÈÌÀÀÐ ÇÀÕÈÀËÃÀÒ ÑÓÐÃÀËÒÀÄ ÕÀÌÐÀÃÄËÀÀ ÄÀÐÕÀÍ-ÓÓË ÀÉÌÃÈÉÍ 18 ÄÓÃÀÀÐ ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÁÀÃØ ÍÀÐ ÇÀÕÈÀËÃÀÒ ÑÓÐÃÀËÒÀÄ ÕÀÌÐÀÃÄËÀÀ 2020 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 7-íä ÁÌÄÈ-ýýñ 2012 îíîîñ õîéø ÁÍÑÓ-ûí 11 ñàðûí 18-ààñ 12 ñàðûí 01-íèé õîîðîíä Äàðõàí-Óóë àéìãèéí Åðºíõèé áîëîâñðîëûí Áîëîâñðîëûí ßàì, ÞÍÅÑÊÎ-èéí Àçè, Äóíäãîâü àéìãèéí ÁÑÓÃ-ûí õ¿ñýëòèéí 18 äóãààð ñóðãóóëèéí áàãø íàðûí Íîìõîí Äàëàéí Îëîí Óëñûí äàãóó òóñ ãàçðûí ìýðãýæèëòí¿¿ä áîëîí õ¿ñýëòèéí äàãóó òóñ ñóðãóóëèéí 70 áàãøèä Îéëãîëöëûí Áîëîâñðîëûí òºâººñ Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèéí Áàãà ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà Îëîí óëñûí áàãø ñîëèëöîîíû áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí ìåíåæåð¿¿ä íèéò ç¿éí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, õè÷ýýëèéã ¿íýëýõ õºòºëáºð-èéã Ìîíãîë, Òàéëàíä, 37 õ¿íä Öàõèì õýëáýðèéí çàéíû õàìòûí àðãà ç¿éí ÷èãýëýýð ñóðãàëò çîõèîí Âüåòíàì, Ôèëèïïèí, Êàìáîæ, Ìàëàéç, àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëàõ àðãà, áàéãóóëëàà. Èíäîíåç ãýñýí 7 óëñòàé òàñðàëòã¿é 8 àðãà÷ëàë ñýäýâò çàõèàëãàò ñóðãàëòûã æèë õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëñàí. Õàðèí àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëëàà. Ñóðãàëòûã 2020 îíä äýëõèé äàÿàð òàðõñàí øèíý ÁÌÄÈ-èéí àðãà ç¿é÷ Í.Áóëãàíòàìèð, òºðëèéí êîðîíàâèðóñèéí öàð òàõàëòàé ÁÌÄÈ-èéí àðãà ç¿é÷ Ë.Íîìèíäàðü íàð õîëáîîòîé áàãø íàð òóõàéí óëñ îðíû óäèðäàæ ÿâóóëëàà. ñóðãóóëèóä äýýð î÷èæ õàðèëöàí 42 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
ÖÀà ¯Å ¯ÉË ßÂÄÀË ÈÕ, ÄÝÝÄ ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ 2020 ÎÍÄ ÍÈÉÒ 20 ÓÄÀÀÃÈÉÍ ÇÀÕÈÀËÃÀÒ ÑÓÐÃÀËÒ ÇÎÕÈÎÍ ÏÐÎÔÅÑÑÎÐ ÁÀÃØ ÍÀÐÒ ÁÀÉÃÓÓËÀ ÇÎÐÈÓËÑÀÍ ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÀ Áîëîâñðîë, øèíæëýõ óõààíû ÿàì (ÁØÓß), ÁÌÄÈ 2020 îíä 20 óäààãèéí çàõèàëãàò ñóðãàëòààð 663 áàãø, àæèëòàíä õ¿ð÷, 7 óäààãèéí Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû Äýýä áîëîâñðîëûí çºâëºí òóñëàõ ¿éë àæèëëàãààãààð 1698 áàãø, àæèëòàíä àæëûí áàéðàíä íü çºâëºí øèíý÷ëýëèéí òºñºë-èéí äýìæëýãýýð ÁÌÄÈ- òóñàëñàí áàéíà. èéí Äýýä áîëîâñðîëûí áàãøèéí õºãæëèéí àëáà ØÓÒÈÑ-èéí ïðîôåññîð áàãø íàðòàé ÖÀÕÈÌ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÌÀÒÅÐÈÀË ÁÎËÎÂÑÐÓÓËÀÕ ÀÐÃÀ Ç¯É õàìòðàí òºðèéí ºì÷èéí 64, òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí 9, íèéò 72 áàãøèä ¯ð ä¿íä ×ÈÃËÝËÝÝÐ Õ¯ÍÈÉ ÍªªÖªª ×ÀÄÀÂÕÆÓÓËËÀÀ ñóóðèëñàí áîëîâñðîë áîäëîãûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûí õ¿ðýýíä Àçèéí õºãæëèéí áàíêíû Ýäèéí çàñãèéí öàõèì ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëëàà. õ¿íäðýëèéí ¿åä áîëîâñðîëûí ÷àíàð, õ¿ðòýýìæèéã ñàéæðóóëàõ òºñºë-èéí ÒÅËÅ ÕÈ×ÝÝË ÁÀ ÑÓÐÀËÖÀÕÓÉ õ¿ðýýíä Öàõèì ñóðãàëòûí ìàòåðèàë ÑÝÄÝÂÒ ÎÍËÀÉÍ áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿é ñýäýâò ñóðãàëòàä ÕÝËÝËÖ¯¯ËÃÈÉà ÄÎËÎÎ ÕÎÍÎà ÁÌÄÈ-èéí 50 àðãà ç¿é÷ õàìðàãäàæ, ìýäëýã, Á¯ÐÈÉÍ ÌßÃÌÀÐ ÃÀÐÀÃÒ ÇÎÕÈÎÍ óð ÷àäâàðàà äýýøë¿¿ëñýí áºãººä ÁÀÉÃÓÓËÆ ÁÀÉÍÀ ñóðãàëòàä õàìðàãäñàíààð àðãà ç¿é÷èä íèéò 157 öàõèì àãóóëãà áýëòãýæ, öàõèì ñóðãàëòààð 13730 áàãø, àæèëòíû ìýðãýæëèéí õºãæèëä äýìæëýã ¿ç¿¿ëæýý. 2020 ÎÍÄ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÑÀÍ ¯ÍÄÑÝÍ ÑÓÐÃÀËÒÀÄ 4787 Õ¯Í ÕÀÌÐÀÃÄËÀÀ ÁÌÄÈ-ýýñ Òåëå õè÷ýýë çààñàí áàãø íàð 2020 îíä áîëîí àéìàã, íèéñëýëèéí ѪÁ, ÅÁÑ-èéí Ñóðãóóëèéí áàãø íàðûí äóíä ÒÅËÅ ÕÈ×ÝÝË ÁÀ ºìíºõ áîëîâñðîë ÑÓÐÀËÖÀÕÓÉ ñýäýâò îíëàéí áîëîí Åðºíõèé õýëýëö¿¿ëãèéã äîëîî õîíîã á¿ðèéí ìÿãìàð áîëîâñðîëûí ãàðàãò çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà. ñóðãóóëüä 1, 5, 10 Õýëýëö¿¿ëýãò îðîëöîã÷èä Òåëå õè÷ýýë, äàõü æèëäýý òàíõèìûí õè÷ýýëèéí óÿëäàà õîëáîî, áàãø àæèëëàæ áóé íàðûí á¿òýýë÷ àðãà ç¿éí øèíý ñàíàà, áàãø, óäèðäàõ øèéäëèéí òàëààð ÿðèëöàæ, õàðèëöàí áîëîí áóñàä àæèëòíû ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ ¿íäñýí ñóðãàëòûí 81%-èéã öàõèìààð, òóðøëàãà ñîëèëöîæ áàéíà. 19%-èéã òàíõèìààð çîõèîí áàéãóóëæ, íèéò 4787 õ¿í õàìðàãäñàí áàéíà. Áàãøèéí õºãæèë 43
ÖÀà ¯Å ¯ÉË ßÂÄÀË ÇÀÉÍÛ ÑÓÐÃÀËÒ - ÍÝÝËÒÒÝÉ ÁÎËÎÌÆÓÓÄ Á.Ëõàãâàáàÿð ÁÌÄÈ-èéí á¿ðòãýë, òºëºâëºëò, ìýäýýëëèéí àëáàíû äàðãà Ã.Òýëìýí ÁÌÄÈ-èéí ãàäààä õàðèëöàà, õàìòûí àæèëëàãàà, òºñºë õºòºëáºð õàðèóöñàí àðãà ç¿é÷ Äýëõèé íèéòýä øèíý òºðëèéí êîðîíàâèðóñ õóðäàöòàé òàðõàñíû óëìààñ áîëîâñðîëûí ñàëáàðò 2019-2020 áîëîí 2020-2021 îíû õè÷ýýëèéí æèëä òîìîîõîí ñîðèëòòîé òóëãàð÷ áàéíà. Öàð òàõëûí óëìààñ ¿¿ñýýä áàéãàà íºõöºë áàéäàë õýçýý äóóñãàâàð áîëîõûã òààìàãëàõàä õ¿íäðýëòýé áàéãàà ýíý öàã ¿åä áèä ¿¿ññýí íºõöºë áàéäëûã õºãæèõ áîëîìæ áîëãîõ, õè÷ýýë ñóðãàëòûã øèíý àðãà õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëàõ, ººðò áàéãàà áîëîìæîî àøèãëàí ñóðàëöàæ õºãæèõ õýðýãöýý áèé áîëæ áàéíà. Ìîíãîë óëñûí õóâüä á¿õ íèéòèéí áîëîâñðîëûã òàíõèìûí ñóðãàëòààð ñóðàã÷, îþóòíóóäàä õ¿ðãýäýã ó÷ðààñ ¿¿ññýí íºõöºë áàéäàëä òîõèðóóëàí øèëæèí õóâüñàõ øààðäëàãàòàé ¿¿ñ÷ áàéíà. Èéìä òà á¿õýíä çàéíû ñóðãàëòûã áàãø ººðºº áèå äààæ õýðõýí ñàéæðóóëàõ, ñóðàã÷äàà ¿íýëýõ, öàõèì îð÷èíä àíãè íýýæ õè÷ýýëèéí èðö áîëîí ãýðèéí äààëãàâðûã õÿíàõ çýðãýýð öàõèì îð÷èíä õýðõýí çàéíû ñóðãàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð ÞÍÅÑÊÎ-ûí àëáàí ¸ñíû öàõèì õóóäñàíä íèéòëýãäñýí áºãººä áàãø íàðò ñàíàë áîëãîæ áóé ïîðòàë ñàéòóóäûã õóâààëöàæ áàéíà. Äîîðõ ìýäýýëëèéã òà á¿õýí ëàâøðóóëàí ñóäàëæ ººðñäèéí õè÷ýýë, ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààíäàà õýðýãëýõ áîëîìæòîé. ÄÈÆÈÒÀË ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÑÈÑÒÅÌ: https://www.century.tech/-Ìýäëýãèéí çºð¿¿ã àðèëãàõ, ñóðàã÷äûã ñîðüæ, ñóðàëöàõ äàäëûã óäààí õóãàöààãààð õàäãàëàõàä ÷èãëýñýí íýãæ õè÷ýýë¿¿äýýð äàìæóóëàí ñóðãàõ öàõèì ñóðãàëòûí ñèñòåì. https://www.classdojo.com/-Öàõèì îð÷èíä õàìò îëîí áèé áîëãîõûí òóëä áàãø, îþóòíóóä, ýöýã ýõ÷¿¿äòýé õîëáîõ ñèñòåì. https://new.edmodo.com/?go2url=%2Fhome-Õè÷ýýëèéã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ, ñóðàã÷èäûã àëñûí çàéíààñ òàòàí îðîëöóóëàõ õýðýãñýë, òóñ öàõèì õóóäàñ íü îëîí òºðëèéí õýëèéã ñàíàë áîëãîäîã. https://classroom.google.com/u/0/h-Çàéí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõàä çîðèóëàãäñàí öàõèì ñóðãàëòûí ñèñòåì. https://moodle.org/-Îëîí íèéòýä ÷èãëýñýí, äýëõèé äàÿàð õýðýãëýãääýã íýýëòòýé ñóðãàëòûí ïëàòôîðì. https://www.schoology.com/ -Õýðõýí öàõèì ñóðãàëò ÿâóóëàõ òàëààð çààâàð÷èëãàà, öàõèì ñóðãàëòàíä õýðõýí ñóðàëöàõ, õàìòûí àæèëëàãàà áîëîí ¿íýëãýýíä äýìæëýã ºãºõ öàõèì õóóäàñ. https://web.seesaw.me/-Õàìòðàí õè÷ýýëèéã çîõèîí áàéãóóëàõ áîëîí áóñàäòàé õóâààëöàõ áîëîìæòîé äèæèòàë ñóðãàëòûí ïîðòàë, ñóðãàëòûí íººöèéã áèé áîëãîõ áîëîìæèéã îëãîäîã. https://skooler.com/-Microsoft Office ïðîãðàìûã áîëîâñðîëûí ïëàòôîðì áîëãîí õóâèðãàõ õýðýãñýë. ÍÝÝËÒÒÝÉ ÎÍËÀÉÍ ÑÓÐÃÀËÒ, ÏËÀÒÔÎÐÌÓÓÄ: https://alison.com/-Ìýðãýæèëòí¿¿äèéí îíëàéí ñóðãàëò /àíãëè, ôðàíö, èñïàíè, èòàëè, ïîðòóãàë õýë äýýð ÿâàãäàíà/. https://www.coursera.org-Íýð õ¿íäòýé èõ äýýä ñóðãóóëü áîëîí ñóðãàëòûí ãàçðûí áàãø íàðûí çààäàã òºëáºðòýé îíëàéí õè÷ýýë¿¿ä. /Çàðèì õè÷ýýë¿¿ä ¿íý òºëáºðã¿é/. https://www.europeanschoolnetacademy.eu/ -Àíãëè, Ôðàíö, Èòàëè áîëîí áóñàä Åâðîïûí õýëíèé áàãø íàðò çîðèóëñàí îíëàéí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð äýýøë¿¿ëýõ ñóðãàëò. https://www.edx.org/-Òýðã¿¿ëýõ áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãóóäûí îíëàéí ñóðãàëòóóä. https://www.futurelearn.com/-Ñóðàëöàã÷äàä ñóðàëöàõ, ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðûã áèé áîëãîõ, ìýðãýæèëòí¿¿äòýé õîëáîãäîõîä òóñëàõ îíëàéí êóðñóóä. ÕÓÂÜ Õ¯Í ªªÐÑĪª ÑÓÐÀËÖÀÕÀÄ ×ÈÃËÝÑÝÍ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÃÓÓËÃÓÓÄ: https://learnenglishkids.britishcouncil.org/-Òîãëîîì, óíøèõ, áè÷èõ, ñîíñîõ äàñãàëóóäûã áàãòààñàí àíãëè õýëíèé ñóðãàëò. https://code-it-studio.de/?lang=en-Øóóä âåáèíàð áîëîí õ¿¿õäýä ñóðàõàä õÿëáàð àðãà áîëîí ñóðãàëòûí ìàòåðèàëààð äàìæóóëàí ïðîãðàì÷ëàëûí ¿íäñýí îéëãîëòóóäûã ñóðàõàä òóñàëäàã îíëàéí êóðñ. Àíãëè, Ãåðìàí õýë äýýð àøèãëàõ áîëîìæòîé. 44 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
itpd.mn https://codeweek.eu/resources-Êîìïüþòåð êîäëîõûã çààõ áîëîí ñóðàõàä ÷èãëýñýí îíëàéí ñóðãàëòóóä. https://www.duolingo.com/-Õýë ñóðàõàä òóñ áîëîõ ïðîãðàì. https://www.polyup.com/educators-Áàãà, äóíä ñóðãóóëèéí ñóðàã÷äûí ìàòåìàòèêèéí õè÷ýýëèéã õºãæ¿¿ëýõ, òîîöîîëîõ ñýòãýëãýýíèé ÷àäâàðûã ñàéæðóóëàõàä ÷èãëýñýí ñóðãàëò. https://quizlet.com/-Òîãëîîì áîëîí êàðòààð äàìæóóëàí õè÷ýýëèéí àãóóëëàãûã ñîíèðõîëòîé áîëãîõ ìºí ñóðàëöàã÷èäûã ñóðàëöàõ ¿éë ÿâöûã èäýâõèæ¿¿ëýýõýä çîðèóëñàí öàõèì õóóäàñ. ÃÀÐ ÓÒÑÀÀÐ ÓÍØÈÆ ÁÎËÎÕ ÖÀÕÈÌ ÒÎÂÕÈÌÎË https://www.digitallibrary.ioÖàõèì ¿ëãýðèéí íîì áîëîí áóñàä óíøèõ ìàòåðèàëóóäûã ãàð óòàñ ýñâýë êîìïüþòåðýýñ õÿëáàð àâàõ áîëîìæòîé. 43 õýë äýýð áàéäàã. https://storyweaver.org.in-Õ¿¿õäýä çîðèóëñàí îëîí õýë äýýðõ ºã¿¿ëëýã¿¿äèéí äèæèòàë ñàí. https://www.worldreader.orgÃàð óòàñ áîëîí ñóóðèí êîìïüåòðýýñ óíøèõ áîëîìæòîé äèæèòàë íîì, ºã¿¿ëëýã¿¿äèéã íèéòýëñýí öàõèì õóóäàñ. 52 õýë äýýð áàéäàã. ÂÈÄÅÎ ÕÓÐÀË, ǪÂ˪êªÍ ÕÈÉÕÝÄ ÄÝÌÆËÝà ¯Ç¯¯ËÝÕ ÏËÀÒÔÎÐÌÓÓÄ https://www.dingtalk.comÂèäåî õóðàë, äààëãàâàð, õóàíëèéí ìåíåæìåíò, èðö õÿíàõ, øóóðõàé çóðâàñ èëãýýõèéã äýìæäýã õàðèëöàà õîëáîîíû ïëàòôîðì. https://www.larksuite.comßïîí, Ñîëîíãîñ, Èòàëè, Àíãëè õýë äýýðõ ÷àò, õóàíëè ¿¿ñãýõ, êëîóä õàäãàëàõ ãýõ ìýò õýðýãñë¿¿äèéí áàãö ïëàòôîðì. https://gsuite.google.comGoogle-èéí G-Suite õýðýãñë¿¿äèéã íýãòãýí âèäåî äóóäëàãà õèéäýã. https://www.microsoft.comMicrosoft Office ïðîãðàì õàíãàìæòàé íýãòãýñýí ÷àòëàõ, äóóäëàãà õèéõ, õàìòðàí àæèëëàõ øèíæ ÷àíàðòàé öàõèì ïîðòàë. https://education.skype.comÂèäåî äóóäëàãà, ÿðèà, ÷àò, àóäèî äóóäëàãà õèéäýã. https://zoom.usÂèäåî áîëîí àóäèî êîíôðåíö, ÷àò, âýáèíàð õèéõýä çîðèóëñàí ¿¿ëýí ïëàòôîðì. ÁÀÃØ ÍÀÐÒ ÇÎÐÈÓËÑÀÍ ÄÈÆÈÒÀË ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ÀÃÓÓËÃÛà ÁÈÉ ÁÎËÃÎÕÎÄ ÇÎÐÈÓËÑÀÍ ÕÝÐÝÃÑ˯¯Ä https://www.thinglink.comÈíòåðàêòèâ çóðàã, âèäåî áîëîí áóñàä ìóëòèìåäèà íººöèéã áèé áîëãîõ õýðýãñë¿¿ä. https://app.edu.buncee.comÑóðãàëòûí àãóóëãà òóõàéëáàë õýâëýìýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð áàÿëàã õè÷ýýë, òàéëàí, ìýäýýëëèéí òîâõèìîë, òàíèëöóóëãà çýðãèéã áèé áîëãîõ áîëîí õóâààëöàõûã äýìæäýã. https://edpuzzle.comÂèäåî õè÷ýýë ¿¿ñãýõ ïðîãðàì õàíãàìæ. https://corp.kaltura.comÒºðºë á¿ðèéí ñóðàëöàõóéí óäèðäëàãûí ñèñòåìä çîðèóëñàí âèäåî á¿òýýõ õýðýãñë¿¿ä. https://nearpod.comÎëîí òàëò ¿íýëãýýòýé õè÷ýýë áýëäýõ ïðîãðàì õàíãàìæ. https://www.peardeck.comÒºðºë á¿ðèéí èíòåãðàö øèíæ ÷àíàðòàé, ñóðãàëòûí àãóóëãûí çàãâàð çîõèîí á¿òýýõ àæëûã õºíãºâ÷èëäºã https://squiglit.comßðèà áîëîí òåêñòèéã õºäºë㺺íò âèäåî áîëãîí õóâèðãàäàã àãóóëãà ¿¿ñãýõ ïëàòôîðì. ÇÀÉÍÛ ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ØÈÉÄ˯¯ÄÈÉÍ ÒÀËÀÀÐÕ ÃÀÄÀÀÄ ÝÕ ÑÓÐÂÀËÆÓÓÄ https://en.unesco.org3000 îð÷èì ñóðàëöàõ øèíýëýã ç¿éëñèéí êàòàëîã. Á¿ãä çàéí ñóðãàëòûí øèéäýë áèø áîëîâ÷ èõýíõ íü äèæèòàë áîëîâñðîëûí àãóóëãûã ñàíàë áîëãîäîã. https://www.commonsense.orgÑóðãóóëèéã õààõàä áîëîí õè÷ýýëèéã îíëàéíààð áîëîí ãýðýýð ñóðàëöàõ ÿâöûã äýìæèõ çºâëºìæ, õýðýãñë¿¿ä. https://www.col.orgÁîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãóóäûã õààõ ¿åä îþóòíóóäûã ñóðàõàä íü äýìæëýã áîëîõ áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷, ñóðãóóëèéí áîëîí êîëëåæèéí óäèðäëàãà, áàãø, ýöýã ýõ, ñóðàëöàã÷äàä çîðèóëñàí ìýäýýëëèéí æàãñààëò. https://www.edsurge.comÑóðàã÷, áàãø, ñóðãóóëóóäàä çîðèóëñàí áàãà áîëîâñðîëîîñ á¿ðýí äóíä áîëîâñðîë õ¿ðòýëõ ò¿âøèíã õàìàðñàí îëîí òîîíû çàéí ñóðãàëòûí íººöèéã áàãòààñàí edtech á¿òýýãäýõ¿¿íèé æàãñààëò. https://gbc-education.orgÖàõèì ñóðãàëòûí ïëàòôîðì, ìýäýýëýë õóâààëöàõ ïëàòôîðì, õàðèëöàà õîëáîîíû ïëàòôîðìóóäûí æàãñààëò. https://www.learningkeepsgoing.orgÀÍÓ-ä ñóóðèëñàí áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãóóäûí ýâñýëèéí îíëàéíààð çààõ øèëäýã öóãëóóëãà á¿õèé ¿íýã¿é õýðýãñýë, ñòðàòåãè, çºâëºìæ, øèëäýã òóðøëàãóóäûã áàãòààñàí. 600+ äèæèòàë ñóðãàëòûí øèéäëèéí òàéëáàðûã áàãòààñàí. Ýõ ñóðâàëæ: https://en.unesco.org/covid19/educationresponse/solutions Áàãøèéí õºãæèë 45
×ÀÄÂÀÐËÀà ÁÀÃØ ÕªÒªËÁªÐ ÁÀÒËÀÃÄËÀÀ 46 2020 îíû 4 ä¿ãýýð óëèðàë
×ÀÄÂÀÐËÀà ÁÀÃØ ÕªÒªËÁªÐ ÁÀÒËÀÃÄËÀÀ Òóøààëûí ¿ðãýëæëýë 30 õóóäàñ ìàòåðèàëûã QR êîä óíøóóëàí ¿çíý ¿¿... 47
Õ¯¯ÕÝÄ ÕªÃÆÈË 56 2019 îíû 1 ä¿ãýýð óëèðàë
Search
Read the Text Version
- 1 - 48
Pages:
