คูมอื การจัดกจิ กรรม สงเสรมิ การอา นหอ งสมดุ ประชาชน สถาบันพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยภาคเหนอื สำนกั งานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย สำนกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศกึ ษาธิการ
คำนำ หองสมดุ ประชาชน เปน แหลงการเรียนรูทางเลือกหน่ึงของประชาชนทจี่ ะ สงเสริมใหประชาชนเกิดการเรียนรูตลอดชีวิต ดวยเหตุที่หองสมุดประชาชนเปน แหลง รวบรวมขอ มลู ขา วสาร ความรทู างดานวชิ าการตาง ๆ ทีส่ ามารถคนควาได อยางหลากหลายตามความสนใจและความตองการของประชาชน ภาระงาน ท่ีสำคัญของบรรณารักษและเจาหนาท่ีหองสมุดประชาชน จึงมีความสำคัญซ่ึงตอง นำนโยบายการดำเนินงานหองสมุดประชาชนไปปฏิบัติใหบังเกิดผล กอใหเกิด การสรางสรรค การบริการสื่อทุกประเภทไดอยางหลากหลายและที่สำคัญยังตอง ทำหนา ทจ่ี ดั กจิ กรรมสงเสรมิ การอานอยางตอเนอ่ื งอกี ประการหนึ่งดว ย ในปงบประมาณ 2557 สถาบันพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษา ตามอธั ยาศยั ภาคเหนอื จงึ ไดพ ฒั นาเอกสารคมู อื การจดั กจิ กรรมสง เสรมิ การอา นขนึ้ โดยมีวัตถุประสงคเพื่อสนับสนุนบรรณารักษและเจาหนาที่หองสมุดประชาชนได นำไปศึกษาเปนแนวทางในการจัดกิจกรรมสงเสริมการอาน ในเอกสารจะประกอบ ไปดวยความรูและแนวปฏิบัติที่เกี่ยวของกับการปฏิบัติงานในภารกิจ ซ่ึงหวังเปน อยางย่ิงวาจะเกิดประโยชนตอบรรณารักษ และเจาหนาท่ีหองสมุดประชาชนได ตามทเี่ หน็ สมควร สถาบัน กศน. ภาคเหนอื ไดร ับความรวมมอื จาก ผอู ำนวยการสำนักงาน กศน.จังหวัดพิจิตร เพชรบูรณและจังหวัดลำปาง ท่ีไดใหความอนุเคราะหบุคลากร ทสี่ ำคญั ดงั ปรากฏชอ่ื ในทา ยเอกสาร รว มในการจดั ทำคมู อื การจดั กจิ กรรมสง เสรมิ การอา นหองสมุดประชาชน จงึ ขอขอบคุณไว ณ ทน่ี ี้ (นายประเสรฐิ หอมดี) ผูอำนวยการสถาบนั กศน. ภาคเหนือ กนั ยายน 2557
สารบัญ คำนำ 1 สารบัญ บทนำ หองสมุดกบั การเรยี นรูต ลอดชวี ติ 6 6 บทบาทหนาท่ขี องบรรณรกั ษ 11 ตอนท่ี 1 การอานและการจดั กจิ กรรมสง เสริมการอา น 12 13 การอานและความสำคัญของการอา น 14 แนวคิดในการสงเสรมิ นสิ ยั รักการอา น 16 ขัน้ ตอนการจดั กิจกรรมสงเสริมการอาน 19 ประเภทของการจัดกจิ กรรมสง เสรมิ การอาน 31 แนวทางการจัดกิจกรรมสง เสริมการอา น 31 42 เทคนิคการจัดปายนเิ ทศ 46 เทคนคิ การหดั วาดรูปการต ูน 60 ตอนที่ 2 แนวทางการจดั กิจกรรมสงเสริมการอา น 83 กจิ กรรมหนงั สือเลม แรก bookstart 86 การจัดกิจกรรมการเรยี นรูร ปู แบบคาย 87 89 การจัดกิจกรรมสงเสริมการอา นรูปแบบคาย 90 การจัดกิจกรรมสง เสรมิ การอานและการเรยี นรูส ูอ าเซยี น แบบประเมนิ ความพึงพอใจ ภาคผนวก จรรยาบรรณของบรรณารักษแ ละผปู ฏบิ ัติงานหอ งสมดุ บรรณานกุ รม คณะผจู ัดทำ
บทนำ หอ งสมุดกับการเรยี นรตู ลอดชวี ติ การเรียนรตู ลอดชวี ติ “การเรียนรูตลอดชีวิต คือ การเรียนรูท่ีเกิดจากการผสมผสานระหวางการ ศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย เพื่อใหสามารถ พฒั นาคณุ ภาพชีวติ ไดอยา งตอเนือ่ งตลอดชีวิต” การเรียนรูตลอดชีวิตจึงมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาบุคลากรในองคกร ตาง ๆ เน่ืองจากสังคมปจจุบันมีการเปล่ียนแปลงในหลากหลายแงมุมของชีวิต มนุษยผูคนในสังคมแหงการเรียนรูจึงควรนำการศึกษาและการเรียนรูตลอดชีวิตเพ่ือ พัฒนาปรับปรุงตนเองอยางตอเนื่องและเพ่ือเพิ่มศักยภาพของตนเองในการ ปรับปรุงคุณภาพการปฏิบัติงาน การติดตามการเปล่ียนแปลงทางดานวิทยาการ ตา ง ๆ อยเู สมอ อันนำไปสคู ุณภาพการปฏิบัติงานและการบรกิ ารท่เี ปน เลิศ อยางไร ก็ตาม การเรียนรูตลอดชีวิต การมีคานิยมท่ีถูกตองในเร่ืองการเรียนรูจะทำให คนไทยสามารถปรับตัวอยูในโลกปจจุบันได ซึ่งการเรียนรูตลอดชีวิตประกอบดวย หลกั สำคัญ 4 ประการคอื 1. การเรียนเพอ่ื รู 2. การเรยี นรูเพ่ือปฏบิ ตั ิไดจรงิ 3. การเรียนรทู ่ีจะอยรู วมกัน 4. การเรยี นรูเพอ่ื ชีวติ จะเห็นไดวาการเรียนรูตลอดชีวิตมีความสำคัญตอชีวิตมนุษย แหลงการ เรียนรูมหี ลากหลาย รวมถึงหองสมุดท่ีเปน แหลง รวมองคค วามรู เออื้ ใหเ กดิ การแลก เปลยี่ นเรียนรู ตอ ยอดความรู และเปนฟน เฟองสำคัญในการสรา งเสริมกระบวนการ เรยี นรูตลอดชีวิต หองสมดุ กบั การเรยี นรูตลอดชวี ิต ในโลกยคุ ปจ จบุ นั เปน ยคุ ขา วสารขอ มลู ทท่ี วั่ โลกสามารถทจี่ ะรบั รขู า วสารได ภายในเวลาอันรวดเร็ว จึงมีผลตอการพัฒนาประเทศใหเจริญทัดเทียมกับ 1
อารยประเทศทั้งหลาย ดังนั้น ในการพัฒนาประเทศใหมีความเจริญกาวหนา จึงมี ความจำเปนทจ่ี ะตองพัฒนาคน ในประเทศใหเปน คนรักการอาน รกั การเรยี นรู และ พฒั นาสงั คมไทยใหเ ปน สงั คมทม่ี คี วามรเู ปน ฐาน ซงึ่ ในปจ จบุ นั การแสวงหาความรนู น้ั หาไดไมยาก เน่อื งจากความรูม ีมากมาย หลากหลายและมเี ทคโนโลยีทกี่ าวหนาเปน เคร่ืองมือในการแสวงหาความรูจากแหลงความรูตาง ๆ ไดอยางไมจำกัด จนทำให ประชาชนสามารถใชป ระโยชนใ นการเรยี นรไู ดต ลอดชวี ติ หอ งสมดุ จงึ เปน ทางเลอื กหนงึ่ ในการสงเสริมใหเกิดการเรียนรูตลอดชีวิต เพราะเปนแหลงรวบรวมขอมูล ขาวสาร ความรู และวิชาการตาง ๆ ที่ทันสมัยทันตอเหตุการณ สามารถคนควาหาความรู ไดอยางหลากหลายตามความสนใจและความตองการของตนเอง และบุคลากรที่ ขบั เคลือ่ นการสงเสรมิ การเรยี นรตู ลอดชวี ติ คอื บรรณารักษและเจาหนา ท่ีหองสมุด นั้นเอง ภาระงานของบรรณารักษและเจาหนาท่ีหองสมุด ถือเปนบทบาทท่ีสำคัญ ในการดำเนนิ งานหองสมดุ มดี ังนี้ บทบาทหนาทีข่ องบรรณารักษ บรรณารักษ คือ ผูนำของหองสมุดประชาชนแตละแหง ภารกิจของ บรรณารักษ คือ การนำนโยบายการดำเนินการหองสมุดประชาชนไปปฏิบัติให บังเกิดผล กอใหเกิดการบริการที่หลากหลาย เปนไปตามความตองการของกลุม เปาหมาย บรรณารักษเปนผูดูแลรับผิดชอบหองสมุดประชาชนทางดานกายภาพ หรือท่ีเรียกวาโครงสรางพ้ืนฐานทั้งภายในและภายนอกหองสมุดมีหนาที่จัดเตรียม และสรางสรรคการบริการสื่อทุกประเภทและ จัดกิจกรรมสงเสริมการอานให หอ งสมุดมชี วี ติ ชวี า เจาหนาท่ีหองสมุด คือ บุคคลสำคัญท่ีเปนผูชวยเหลือ หรือปฏิบัติหนาท่ี แทน ในกรณีท่ีไมบรรณารักษ หรือมีบรรณารักษแตบรรณารักษไมสามารถปฏิบัติ หนา ทไ่ี ด กลาวไดวา ท้ังบรรณารักษและเจาหนาที่หองสมุดตางก็มีความสำคัญใน ฐานะ ผูขับเคลื่อนนโยบายการดำเนินการหองสมุดประชาชนใหไปถึงกลุมเปาหมาย นั้นเอง โดยมีภาระงานหลกั ๆ ได 6 ดา น ดงั นีค้ ือ 1. บรกิ ารยมื -คืนหนังสือและส่ืออื่น ๆ เปน กิจกรรมทปี่ ระชาชนสามารถยืม หนงั สือและสอ่ื ตาง ๆ ไปอานและไปศกึ ษา และนำกลับมาคืนตามกำหนด 2
2. บริการชวยคนควาและตอบคำถาม เปนกิจกรรมท่ีบรรณารักษและ เจาหนาที่หองสมุดจะชวยเหลือประชาชนผูมาใชบริการใหศึกษาคนควาไดงายข้ึน โดยมีบรรณารักษหรืออุปกรณในการอำนวยความสะดวกในการสืบคน เชน บัตร คำ โปรแกรมการสืบคนจากคอมพวิ เตอร 3. บริการสงเสริมการอานและการใชสื่อ เปนกิจกรรมท่ีจัดข้ึนเพื่อสงเสริม การอานและการใชสื่อ เชน การแนะนำหนังสือที่นาสนใจและส่ือใหม ๆ การเชิญ ผเู ขียนหรือผปู ระพนั ธไ ปพบสมาชิกในบางโอกาส 4. บริการตามความตองการเฉพาะ เปนกิจกรรมท่ีจัดข้ึนภายในหองสมุด เพื่อบริการกลุมเปาหมายท่ีมีความหลากหลาย เชน มุมเด็ก มุมสืบคนอินเทอรเน็ต มุมดหู นงั ฟง เพลง มมุ กาแฟ หองคาราโอเกะ เปนตน 5. บริการนอกหองสมุดหรือชุมชน เปนกิจกรรมท่ีจัดบริการใหบริการใน รูปแบบหองสมุดเคลื่อนที่ โดยจัดกิจกรรมสงเสริมการอานท่ีดึงชุมชนเขามาเปน เจาภาพรวมการจัดกจิ กรรม ดังจะเห็นไดวา บรรณารักษและเจาหนาท่ีหองสมุดมีความสำคัญในฐานะ ผูขับเคลื่อนนโยบายการดำเนินงานหองสมุดประชาชนใหไปถึงกลุมเปาหมาย โดยวิธกี ารตาง ๆ ดงั น้ัน บรรณารักษย คุ ใหมค วรมีแนวคดิ ท่ีเปด กวาง กลาคดิ กลา ทำ ส่ิงใหม ๆ เพื่อสรางภาพลักษณของงานหองสมุดที่สอดคลองกับบริบทของชุมชน ความตองการของผใู ชบริการ บรรณารกั ษจ งึ ควรมคี ุณลักษณะ ดังนี้ 1. เปนนักคิด บุคคลที่ชอบคิดและวางแผนสิ่งตาง ๆ ใหเกิดการเรียนรู และ จัดกิจกรรมสงเสริมการอานอยางไมจำกัด อยูเพียงภายในหองสมุดเทานั้น ตรงกันขาม ภายนอกหองสมุดหรือสถานท่ีหางไกลออกไปก็สามารถจัดกิจกรรมได รูจ กั คดิ ท่จี ะนำกจิ กรรมตา ง ๆ ไปตอ ยอดใหเกดิ การเรียนรูตอเนอื่ งตลอดชวี ติ 2. นักแสวงหาและสรางเครือขาย สามารถสรางเครือขายการใหบริการได กวางขวางยิ่งขึ้น จากการจัดกิจกรรมสามารถสรางทีมงาน ท่ีมีคุณภาพทั้งภายนอก และภายในหองสมุดที่มีความเขมแข็ง เพราะไดรวมงานหลายขั้นตอน และได รวมมือกับหลายหนวยงาน หลายระดับ มองเห็นชองทางและสามารถสราง เครือขายไดมากขึน้ ตลอดจนการเรียนรทู ีจ่ ะอยแู ละทำงานรวมกนั 3. นกั ประชาสมั พันธ นักประชาสัมพันธเ ปนเสมอื นหนา ตาขององคก ร เชน เดียวกับบรรณารักษเปรียบเสมือนหนาตาของหองสมุด ซ่ึงการสรางภาพลักษณท่ีดี 3
ของหองสมุดสวนหน่ึงตองใชความสามารถของบรรณารักษ มีบุคลิกภาพเปนมิตร ย้ิมแยมแจม ใส ทักทายชว ยเหลอื ไมรอใหผ ใู ชบ ริการรองขอ 4. เปนนักพัฒนา บรรณารักษ ตองมีการพัฒนาตนเองใหมีความรอบรู ใฝหาความรูตลอดเวลา มีความคิดริเริ่มสรางสรรค มีการพัฒนาตนเองใหมีทักษะ ในการใชเคร่ืองมือเทคโนโลยี เพ่ือนำมาใชใหเกิดประโยชนในการดำเนินงาน ใหทัน ตอสังคมทีม่ กี ารเปลย่ี นแปลงไป 5. เปนนักการตลาด บรรณารักษในปจจุบันจะตองเปนผูที่ทำหนาที่ในการ ใหบริการเชงิ รกุ แทนการตอบสนองผใู ชในเชิงรบั คอื จะตอ งรูค วามตองการของผใู ช วาผูใชตองการอะไร แลวดำเนินการจัดหา และกระตุนสงเสริมใหเกิดการใชบริการ เพ่อื ใหหองสมดุ กลายเปนแหลง การเรยี นรูท ีส่ ำคัญท่ีอยใู นใจของผูใ ชเสมอ 6. เปนนักบูรณการ บรรณารักษตองมีความสามารถในการนำความรูมา ผสมผสานกับระบบเทคโนโลยี และนำมาประยุกตใชใหเกิดประสิทธิภาพในการ ทำงานมากท่สี ุด 7. มีจิตบริการ หัวใจสำคัญของงานหองสมุดคือ งานบริการ บรรณารักษ จึงตองมีจิตใฝบริการ ใหบริการดวยความเต็มใจ ยิ้มแยมแจมใส ใหความเสมอภาค เทา เทยี มกันตอผูใชบรกิ ารทกุ คน จากคุณลักษณะของบรรณารักษและเจาหนาท่ีหองสมุด ท่ีเปนนักพัฒนา มีการพัฒนาตนเองใหมีทักษะในการนำความรูท่ีทันสมัย แปลกใหม นำมาใชให เกิดประโยชนในการดำเนินงาน เทคโนโลยีจึงเปนเครื่องมือท่ีจำเปนในการพัฒนา งานหองสมดุ ใหเ ปนหอ งสมุดยคุ ใหม เทคโนโลยีกับการบริหารงานหอ งสมดุ หองสมุดเก่ียวของกับการจัดการและการบริหารสื่อการเรียนรูท้ังสาม ประเภท คือ ส่อื ส่ิงพมิ พ ส่ือโสตทศั น และสอ่ื อเิ ล็กทรอนกิ ส โดยมคี อมพวิ เตอรเปน เครอื่ งมือในการ จัดเก็บ ดังน้ันการนำเทคโนโลยีมาใชในการบริหารงานหองสมุดจึงมีความ จำเปน จะเห็นไดจากหองสมุดที่นำเอาเทคโนโลยี รวมถึงระบบโปรแกรม คอมพิวเตอรมาสนับสนุนการดำเนินงานบริการดานหองสมุด รองรับการใหบริการ ของประชาชน เชน 4
1. ระบบบรกิ ารยืม – คนื ทรัพยากรดวยแถบรหัสบารโ คด 2. ระบบบริการสืบคน ขอ มูลทรพั ยากร 3. ระบบตรวจเชค็ สถติ กิ ารใชบรกิ ารหองสมดุ 4. ระบบตรวจเช็คสถติ กิ ารยมื – คนื ทรพั ยากร จากการนำเทคโนโลยีมาใชในการบริการ สงผลใหการเนินงานเปนไป อยางรวดเร็ว ลดขั้นตอนและระยะเวลาในการบริการ ซ่ึงรวมถึงประโยชนที่ผูใช บริการไดรับจาการใชเทคโนโลยี ในการเรียนรู เชน การเรียนศิลปะโดยการหัด วาดรูปใชโปรแกรม Microsoft Word โปรแกรม Microsoft Excel โปรแกรม Microsoft Power Point และผูใชบริการ ใชคอมพิวเตอรในการสืบคนขอมูลทาง อินเตอรเน็ต ศึกษาคนควาขอมูลขาวสารทางวิชาการอ่ืน รวมถึงการติดตอส่ือสาร ทางจดหมายอิเล็กทรอนิกส(Electronic) หรอื (E-mail) เพ่อื ใชรับสง ขาวสาร ขอ มลู รปู ภาพ และสงงานตา ง ๆ ได 5
ตอนท่ี 1 การอา นและการจดั กิจกรรมสงเสริมการอาน การอา น (reading) ราชบัณฑิตยสถานนิยามวา “อาน” หมายถึงวาตามตวั อกั ษร สว น“การอา น”หมายถงึ การแปลความหมายของตัวอักษรที่อานออกมา เปนความรูความคิดและเกิดความเขาใจเร่ืองราวท่ี อานตรงกับเรื่องราวท่ีผูเขียนเขียน ผูอานสามารถ นำความรู ความคิดหรือสาระเร่ืองราวท่ีอานไปใช ประโยชนไดซึ่งมีความหมายในลักษณะเปนการรับแลวถายทอดโดยใชตัวอักษร สัญลกั ษณ เพ่ือสอ่ื ความคิดและความหมายน้ัน ความหมายของการอา น การอานเปนทักษะอยางหน่ึงของมนุษยเรา ท่ีตองนำไปใชในการดำรงชีวิต ทักษะการอานน้ีเราสามารถพัฒนาหรือฝกฝนไปไดเรื่อยๆไมมีที่สิ้นสุดเพราะ การอานนั้นจะเก่ียวของกับชีวิตประจำวันของคนเรามาก การอานนั้นอาจจะชวยให ผูอานเกดิ ความสดใสสบายใจหรือสนุกสนานไปกบั การอา นได ถาเราขาดการอา นไป เราก็จะเปนคนที่ไมสมบูรณในชีวิตดังคำกลาวของนักปราชญชาวอังกฤษกลาวไววา “การอานทำใหค นเปนคนโดยสมบูรณ” การอาน เปนพฤติกรรมการรับสาร ท่ี สำคัญไมยิ่งหยอนไปกวาการฟง และการพูด ปจจุบันมีผูรู นักวิชาการและนักเขียนนำเสนอ ความรู ขอ มูล ขาวสารและงานสรา งสรรคตีพมิ พ ในหนังสือและสิ่งพิมพตาง ๆ มาก เพื่อรักษาไว เปน หลักฐานแกผ อู านในรนุ หลัง ๆ ความสามารถ ในการอาน จึงเปนเร่ืองท่ีสำคัญและจำเปนย่ิง ตอการเปน คนท่ีมีคณุ ภาพในสงั คมปจ จบุ นั จะเหน็ 6
ไดวา องคการระดบั นานาชาติ เชน องคการศกึ ษาวทิ ยาศาสตรและวัฒนธรรมแหง สหประชาชาติ (UNESCO) จะใชความสามารถในการรูหนังสือของประชากร ประเทศตา ง ๆ เปนดัชนวี ดั ระดับการพัฒนาของประเทศนนั้ ๆ เกี่ยวกับการอาน มีนักวิชาการทั้งในและตางประเทศไดใหความหมายของ การอา นที่คลา ยคลงึ กันพอสรปุ ไดวา 1. การอา นเปนกระบวนการคน หาความหมายในสงิ่ ท่ีเราไดอาน 2. การอานเปน กระบวนการเรยี นรทู ี่จะทำใหเ กดิ ความรู ความเขา ใจ 3. การอา นเปนกระบวนการจบั ใจความจากสิง่ ทีเ่ ราไดอ า น 4. การอานเปน กระบวนการทจ่ี ะทำใหเ ราเขาใจภาษาเขยี น 5. การอานเปนกระบวนการถอดความจากตัวอักษรออกมาเปนความคิด เพือ่ นำไปใชป ระโยชน 6 การอานเปนทักษะท่ีรวมทักษะตาง ๆ เขาดวยกัน ไดแก ทักษะใน การ คิดและทักษะทางไวยากรณ 7. การอานเปนกระบวนการคนหาความหมายในส่ิงพิมพหรือขอเขียน ตีความเพ่อื พัฒนาตนเองท้ังดานสติปญญา อารมณ และสงั คม สรุปไดวา การอานเปนกระบวนการทางความคิดในการรับสาร เปน พฤติกรรมทางการใชภาษาที่มีลักษณะเฉพาะตัว เปนการถายทอดความหมายของ ตัวอักษร สัญลักษณ ภาพท่ีไดดูออกมาเปนถอยคำและความคิด ทำความเขาใจ ส่ิงที่อานแลวนำไปใชประโยชนเพื่อพัฒนาตนเอง ท้ังดานสติ ปญญา สังคมและ อารมณ ความสำคญั ของการอา น การอานเปนส่ิงสำคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิต ใหดีข้ึนและสมบูรณมาก ย่ิงข้ึน เพราะการอานเปนปจจัยในการพัฒนาบุคคล ชวยใหเกิดความงอกงามของ 7
สติปญญา ทำใหเรารูจักคิดเปดโลกทัศนใหกวาง จะทำใหผูอานไดรับความรู และความบันเทิง ทางใจการอานยังสามารถทำใหคนนำความรู ที่ไดพัฒนาตนเองพัฒนาชุมชน รวมถึงนำไป พฒั นาประเทศไดด ว ย การอานทำใหผูอานมีคลังขอมูลอยูในสมอง เพราะการอานเปนการรับสาร ผอู า นจะไดร บั สาระความรู ทำใหเ ปน ผทู ท่ี นั โลก ทนั เหตกุ ารณอ ยเู สมอ คลงั ขอ มลู นี้ เปน พนื้ ฐานแหงความรู ทีจ่ ะนำไปสูการคิดได คดิ เปนในโอกาสตอ ไป การอา นทำให ผูอานไดพัฒนาความคิดเนื่องจากการอานเปนพฤติกรรมการรับสาร ท่ีมีความคิด เปนแกนกลาง ขณะท่ีอานผอู านจะตองใชส มองขบคิด พิจารณา คนหาความหมาย และทำความเขาใจขอความที่อานไปตามระดับความสามารถ การอานน้ีเปนผล มาจากการฝกสมองขณะท่ีอาน ทำใหเกิดพัฒนาการทางความคิด ผูที่อานหนังสือ มากจึงมักเปนปราชญหรือนักคิด การอานหนังสือจึงทำใหผูอานไดพัฒนาการใช จินตนาการเพราะการอานทำใหผูอานไดใชความคิดอยางอิสระ สามารถสรางภาพ ในใจของตนเองโดยการตีความจากภาษาของผูเขียน ดังนั้นแมจะอานหนังสือ เลมเดียวกันแตผูอานก็อาจมีภาพในใจท่ีแตกตางกันไปตามจินตนาการของแตละคน นักการศึกษาตางเห็นตรงกันวาประสบการณคร้ังแรก ในการอานน้ันมีความสำคัญ อยางย่ิงตอการปรับตัวของเด็กความสำเร็จในการเรียน ตลอดจนทัศนคติของเด็ก ที่มีตอการอานหนังสือ จะเปนหนทางนำไปสูความสำเร็จทางการศึกษาสืบไป (กรมวิชาการ 2546 : 11) ไดใหขอคิดเห็นเกี่ยวกับการอานวา คนที่ไมชอบอาน หนังสือหรือไมมีนิสัยรักการอานจะเปนส่ิงบั่นทอนความกาวหนาทางดานวัตถุและ จิตใจ (จารุดี ผโลประการ 2538 : 6) เห็นวาการปลูกฝงนิสัย รักการอานใหเด็ก จะสงเสริมใหเด็กเปนคนดีพรอมท้ังทางกาย วาจา ใจและสตปิ ญ ญา อนั ประกอบดว ยมคี วามรดู ี ความประพฤตดิ ี มีพลานามยั สมบูรณด ี สามารถแกป ญหาตาง ๆ ไดดวยตนเองและ นำความรนู น้ั ไปใชป ระโยชนต อ ตนเอง ครอบครวั ชมุ ชนประเทศชาติ ตลอดจนมนุษยชาติท้ังมวลและ (สวัสดิ์ เรืองวิเศษ 2523 : 5) การสรางเสรมิ นิสยั รกั การอา น ควรเรม่ิ ตัง้ แตวัยเดก็ เพราะเมอ่ื เด็ก รักการอานต้ังแตเล็ก ๆ แลว เวลาท่ีเติบโตขึ้นนิสัยรักการอาน 8
จะติดตัวตอไปเร่ือย ๆ เปน ผลดีตอการเรยี นและการปรับปรงุ ตัวใหเ ขา กบั สังคมและ ส่งิ แวดลอมของเดก็ ไดเ ปนอยางดี สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไดทรงบรรยาย ถึงความสำคัญและประโยชนของการอานหนังสือในการประชุมใหญสามัญ ประจำป พ.ศ.2530 ของสมาคมหองสมดุ แหง ประเทศไทย (อา งถึงในสำนกั งานการ ประถมศึกษา จังหวัดเชยี งราย, 2543, หนา 4) ไวดงั น้ี 1. การอา นหนงั สอื ทำใหไ ดเ นอื้ หาสาระความรมู ากกวา การศกึ ษาหาความรู ดว ยวธิ อี ืน่ ๆ เชน การฟง 2. ผอู า นสามารถอา นหนงั สอื ไดโ ดยไมม กี ารจำกดั เวลาและสถานทส่ี ามารถ นำไปไหนมาไหนได 3. หนังสอื เกบ็ ไดนานกวา สอ่ื อยา งอื่น ซงึ่ มกั มีอายกุ ารใชงานโดยไมจ ำกัด 4. ผอู า นสามารถฝกคิดและสรางจินตนาการไดเองในขณะอา น 5. การอานสงเสริมใหสมองดี มีสมาธินานกวาและมากกวาส่ืออยางอื่น ท้ังนี้เพราะขณะอานจิตใจจะตองมุงม่ันอยูกับขอความ พินิจพิเคราะห ขอความ 6. ผูอ า นเปนผกู ำหนดการอานไดดว ยตนเอง จะอา นครา ว ๆ อานละเอียด อานขามหรืออานทุกตัวอักษร เปนไปตามใจของผูอานหรือจะเลือก อา นเลม ไหนกไ็ ดเ พราะหนังสอื มีมากสามารถเลอื กอานเองได 7. หนังสือมีหลากหลายรูปแบบและมีราคาถูกกวาส่ืออยางอ่ืนจึงทำให สมองผอู า นเปดกวา งสรา งแนวคิดและทศั นะไดม ากกวา ไมยดึ ตดิ อยกู บั แนวคดิ ใด ๆ โดยเฉพาะ ผอู า นเกดิ ความคดิ เหน็ ไดดว ยตนเอง 8. วินิจฉัยเนื้อหาสาระไดดวยตนเอง รวมท้ังหนังสือบางเลมสามารถนำไป ปฏบิ ตั ไิ ดด วย เม่ือปฏิบตั แิ ลว เกดิ ผลดี การอานมิใชทักษะที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ดังนั้นจึงตองคอยกระตุนสงเสริมสนับสนุนโดยการจัดให มีกิจกรรมสงเสริมการอานไมวาจะเปนการศึกษาใน ระบบและการศึกษานอกระบบ ทุกระดับช้ันเพื่อที่ ประชาชนจะไดเห็นความสำคัญของการอานอยาง ตอเน่ืองไปตลอดชีวิต ไมใชเพียงชวงระยะเวลาใด 9
เวลาหนึ่งของชวี ิตอันจะสงผลใหเ กดิ การเรยี นรู ไดอยางกวางขวางมากยิ่งขึ้น ซงึ่ การ อา นน้ันจะชว ยในเรือ่ งตาง ๆ ดงั นี้ 1. ชวยในการเพ่ิมความรูใหแกตนเอง ไมแคบอยูกบั เฉพาะเร่อื งสวนตวั ของตนเอง 2. ชวยพัฒนาความคิดใหเกิดการ คิดมากยิ่งข้ึนเพราะประสบการณของการอาน จะชวยเสริมสรางความรูดานสติปญญา และ ชว ยในการพฒั นาสอื่ หรอื ความคดิ ในดา นตา ง ๆ 3. ชวยใหสังคมยอมรับเรามากขึ้นใน การอานน้ันจะชวยใหเราปรับตัวของเราเอง เขากับสังคมไดดี เพราะในหนังสือท่ีเราอานจะ มีประสบการณต าง ๆ ของผูอน่ื ใหเราไดค ิดแลว นำมาปรับใชก ับตวั เรา 4. ชวยในการเสริมประสบการณชีวิต ใหประสบผลสำเร็จเพราะในหนังสือจะมี ประสบการณของผูอื่นใหเรามาศึกษา และ ปรบั ปรงุ แกไ ขของตวั เองใหดกี วาคนอนื่ 5. ชวยใหเรามีความบันเทิงและความสนุกสนานในการอาน ถาเราเปน คนชอบอานเราก็จะสนกุ แตถาเราไมชอบอานเราก็จะรูสึกเบ่ือ ดังนัน้ เราควรจะอา น ใหมากจะไดมคี วามสนุกและความบันเทงิ ในตัวเราเองมากขึ้น จากความสำคัญและประโยชนของการอานท่ีไดกลาวมาขางตน จะเห็น ไดวาการอานมีคุณคาตอชีวิตมนุษยอยางมากมายหลายทาง ท้ังสติปญญา อารมณ และทางสังคม ทำใหเราไดคิด ไดรูแลวนำมาเปนขอมูลในการตัดสินใจ ปรับใชให เปนประโยชนตอตัวเราได ท้ังนี้ขึ้นอยูกับผูอานดวยวามีความตั้งใจในการอานมาก อา นนอ ยเพียงใด ถา อานอยา งไมต ง้ั ใจผูอ า นจะไมร ูเ รื่องในสิง่ ที่ตนอา นทำใหเสียเวลา โดยเปลาประโยชน ซ่ึงควรจะเอาเวลาน้ันไปทำอยางอื่นจะดีกวา ฉะนั้นลองถาม ตวั เองดวู า วันน้คี ุณอา นหนังสือแลว หรือยัง 10
แนวคดิ ในการสง เสรมิ นสิ ยั รกั การอา น พัฒนาการในดานตาง ๆ ของเด็ก ยอมข้ึนอยูกับการสรางสภาพแวดลอม ท่ีเหมาะสม การสง เสรมิ อยา งถูกตองและความรกั ความเขา ใจเปนพนื้ ฐาน กอ นทเ่ี รา จะพูดถึงการปลกู ฝง นิสยั รกั การอา นใหแกเ ดก็ เราควรตองศึกษาวธิ ีการแนวคดิ และ แนวปฏบิ ตั ิทจ่ี ะสงเสรมิ ลกู หลาน เด็กนกั เรียนใหอา นหนงั สือ รกั หนงั สอื ไดอ ยางไร บางคนอาจเขาใจวา นิสัยรักการอาน ขึ้นอยูกับสถานภาพทางเศรษฐกิจ และสังคมของครอบครัว กลาวอีกนัยหน่ึงก็คือ ครอบครัวตองมีฐานะ เด็กจึงจะ รักการอาน ในเรื่องน้ีได มีการสำรวจและวิจัยดูแลว พบวา ฐานะทางเศรษฐกิจ สังคมมีผลกระทบตอนิสัยรักการอานนอยมาก ไมวาครอบครัวจะมีฐานะร่ำรวย ปานกลาง หรือฐานะยากจน เด็กจะพัฒนานิสัยรักการอานขึ้นมาได ดวยเหตุปจจัย อ่ืน ๆ ท่ีคลายกัน โดยไมไดขึ้นอยูกับฐานะเทาใดนัก (ยกเวนในกรณีที่ครอบครัวมี ฐานะยากจนเด็กขาดพัฒนาการใน ขั้นพื้นฐานทางรางกายและสติปญญา) ท้ังนี้ เปนที่รูกันโดยท่ัวไปวา พอ แม ผูปกครองท่ีมีฐานะดียอมสามารถสนับสนุนเด็ก ไดมากกวาผูปกครองที่มีฐานะยากจน แตก็ปรากฏวา เด็กยากจนที่รักการอาน จะสามารถแสวงหาหนังสือ และส่ิงอื่นๆท่ีอยูรอบตัวมาอานอยางกระตือรือรนได ในขณะท่ีเด็กที่อยูในครอบครัวท่ีมีฐานะร่ำรวย แมผูปกครองจะซื้อหาหนังสือมาให มากมายเพียงใด ก็ยังไมสนใจหนังสือเทาใดนักซึ่งกลุมครอบครัวลักษณะเชนนี้มีอยู ไมนอยทีเดียว อีกทั้งการอานหนังสือของคนไทยเปนกิจกรรมที่ไมแพรหลายแม ในหมูผูรหู นงั สือแลว โดยเฉพาะการหาอา นหนังสอื ทดี่ แี ละมสี าระยงั มีนอย สาเหตมุ ี อยูหลายประการนับต้ังแตการขาดแคลนหนังสือท่ีดี จำนวนหนังสือมีไมเพียงพอ และตรงกับความตองการของผูอาน การขาดแคลนแหลงหนังสือท่ีสามารถยืมไป อานได สิ่งเหลานี้ทำใหผูคนขาดแรงจูงใจ และแรงกระตุนใหอยากอาน ดังนั้นหาก ตองการใหการอานหนังสือจนเกิดเปนนิสัย จำเปนตองมีการปลูกฝงและชักชวน ใหเกิดความสนใจการอานอยางตอเน่ือง สม่ำเสมอ ดังน้ันการจัดกิจกรรมสงเสริม นิสัยรักอานจึงควรมลี ักษณะดังนี้ 1. เรา ใจใหเ กิดความอยากอานหนงั สอื 2. ใหเกิดความพยายามท่ีจะอานและเสริมแรงใหอยากรูเรื่องราวที่มีอยูใน หนงั สอื 11
3. แนะนำ กระตุนใหอยากรูอยากเห็นเรื่องนารูตางๆ เกิดความรอบรู คดิ กวา งมีการอา นตอเนือ่ งจนเปน นสิ ยั 4. สรา งบรรยากาศทีน่ าอา น รวมทง้ั ใหมวี ัสดุการอานทีด่ ี มีแหลง การอาน ทเ่ี หมาะสมและเพียงพอ ขน้ั ตอนการจัดกจิ กรรมสง เสรมิ การอาน การจัดกิจกรรมตองท่ีดีควรเกิดจากการ รวมมือหลายฝาย ซึ่งตองอาศัยความคิดสรางสรรค กิจกรรมและมีความเขาใจถึงวิธีการรวมกัน เพื่อให บรรลผุ ลตามเปา หมายทว่ี างไว ดงั นน้ั การจดั กจิ กรรม ทกุ คร้ังควรตอ งคำนึงถึงขน้ั ตอนการจัดดังนี้ 1. กำหนดวตั ถปุ ระสงคใ นการจดั ใหชดั เจน กจิ กรรมมลี กั ษณะแตกตางกัน เชนจัดเพ่ือสงเสริมการอาน การใชหองสมุดเพ่ือการศึกษาคนควา ใหความรูเรื่อง ตา ง ๆ ในวนั สำคัญ เปน ตน 2. คำนึงถึงกลุมเปาหมายวาเปนคนกลุมใด เพื่อกำหนดประเภทและ ลักษณะกจิ กรรม รปู แบบ เนอื้ หาไดเหมาะสมสอดคลองกับวตั ถุประสงคท กี่ ำหนดไว จึงจะเปนประโยชนตอ ผูร ว มกจิ กรรม 3. วางแผนการจัดกิจกรรม ท้ังดานวิชาการและการบริหารจัดการ จะประกอบไปดวยหลายงาน เชนการจัดทำแผนการเรียนรู(เน้ือหา วัตถุประสงค วธิ กี าร สอ่ื อปุ กรณต า ง ๆ เวลา ผรู บั ผดิ ชอบ การวดั และประเมนิ ผล) งานประชาสมั พนั ธ สถานท่สี ือ่ การวดั ผลประเมินผล เปนตน 4. การดำเนินการจัดกิจกรรม เปนข้ันตอนการปฏิบัติจริงตามแผนการ เรียนรูท่ีกำหนด ท้ังน้ีงานทุกอยางตองจัดเตรียมไวเปนอยางดี มีความพรอม บางกิจกรรมอาจจะตองมีการซักซอมหรือทดลองกันกอน เพ่ือทราบขอบกพรอง จะไดแ กไ ขได ทันกอนจดั กิจกรรม 5. การวัดผลและประเมินผล การจัดกิจกรรมสงเสริมการอาน สามารถ วัดได ท้ังการจัดศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย โดยบูรณาการเนื้อหา ในสาระความรพู ื้นฐานและสาระการพัฒนาสงั คมใหเ ขา กบั กิจกรรม ถา กจิ กรรมเปน ลักษณะนี้ตองมีการวัดความรูตามเน้ือหาและวัตถุประสงคที่กำหนด รวมทั้งตอง จดั ทำแบบประเมินความพึงพอใจดว ย 12
ประเภทของกจิ กรรมสง เสรมิ การอา น กิจกรรมสงเสริมการอาน เปนงานท่ีหองสมุดจัดขึ้นเพ่ือชักจูงสงเสริมให ผูมาใชหองสมุดเกิดนิสัยรักการอาน ซ่ึงการจัดกิจกรรมสงเสริมการอานควร จัดกิจกรรมใหครอบคลุมในทุกกลุมเปาหมาย โดยความรวมมือของครอบครัว ครู และองคกรที่เก่ยี วของ รฐั บาลใหความสำคัญและกำหนดเปน นโยบายใหแตละ หนวยงานรวมขับเคล่ือน และจัดสรรเงินงบประมาณในการจัดกิจกรรมอยาง สม่ำเสมอ จัดส่ิงอำนวยความสะดวกในการสงเสริมการอานท่ีเหมาะสมทั่วประเทศ อาทิเชน มุมรักการอานในหนวยงาน ในสถานประกอบการตาง ๆ บานหนังสือ อัจฉริยะที่สำนักงาน กศน.จัดขึ้นตลอดจนแหลงเรียนรูตาง ๆ ดังน้ัน การจัด กจิ กรรมสง เสรมิ การอาน จงึ เปนเรอื่ งทีค่ นในชาติทุกระดบั ครอบครัว ชมุ ชนและ ประเทศตองมีเปาหมายรวมกนั อยา งจริงจงั กิจกรรมสงเสริมการอานมีหลาย ประเภท แตละประเภทมีหลายวิธีดังท่ีแมน มาส ชวลิต (2543 : 80)นายกสมาคมหอ งสมุด แหง ประเทศไทยไดก ลา ววา กจิ กรรมเพอ่ื สง เสรมิ การอานมีหลายแบบ สามารถจัดกลุมตาม ลักษณะกิจกรรมที่ดึงดูดความสนใจโดยทาง ประสาทสัมผัสอยางใดอยางหนึ่งหรือหลาย อยา งรวมกนั กไ็ ด เชน 1. กิจกรรมท่ีเราโสตประสาท ชวนให ฟง ใชเ สยี งจากคำพดู เปน หลกั กจิ กรรมประเภทน้ี ไดแก การเลานิทานใหฟง การเลาเร่ืองจาก หนังสือ การอานหนังสือใหฟง การแนะนำ หนังสือดวยปากเปลา การบรรยาย การอภปิ ราย การโตวาทีเก่ียวกับหนังสือ การบรรเลงดนตรี และรองเพลงจากบทละครรองทำใหเกิดความ เพลิดเพลินในอรรถรส ถอยคำนั้นซ่ึงนอกจากฟงเพราะแลว ยังทำใหมองเห็นภาพ และใหความรสู กึ ตา ง ๆ เชน เสียใจ ดใี จ เกลียดชัง รัก โกรธ แชม ชื่น สงบ 13
2. กิจกรรมที่เราจักษุประสาท ชวนใหดู เพงพินิจ อานความหมายของ ส่ิงที่เห็น กิจกรรมประเภทน้ี ไดแก การจัดแสดงภาพชนิดตาง ๆ เชน ภาพถาย ภาพท่ีตัดเก็บรวบรวมจากวารสารหรือปฏิทินเปนเรื่องเปนชุด ภาพเขียน ภาพประกอบหนังสือ นิทรรศการหนังสือ การแสดงภาพหนังสือและส่ิงของจะมี คำบรรยายอธบิ าย สง่ิ ทแี่ สดง สรุปขอ คิดเห็นเกย่ี วกับการแสดง มงุ ใหผ ชู มใชส มาธิ ในการชม 3. กิจกรรมที่เราจักษุและโสตประสาทในขณะเดียวกัน ไดแก กิจกรรมท่ี ชวนใหดแู ละฟง ไปพรอ ม ๆ กัน ประสาทท้งั สองสวนจะประสานและทำงานรวมกัน กิจกรรมที่จัดสวนใหญจะเปนการเลานิทานดูภาพประกอบและหูฟงเร่ืองราว จากการเลา ส่ือท่ีใชนอกจากหนังสือแลวอาจใชส่ืออื่น ๆ ได เชน ภาพนิ่ง ประกอบคำบรรยายกิจกรรมอน่ื ๆ นอกจากนี้ เชน การจัดนิทรรศการ การสาธิต 4. กิจกรรมท่ีกลุมเปาหมายหรือผูรวมกิจกรรมมีสวนรวม กิจกรรม ประเภทน้ีจะชวยใหผูรวมกิจกรรมมีความเพลิดเพลินและรูสึกมีความภาคภูมิใจท่ี ตนเองไดแสดงความสามารถในการเลา วาดภาพประกอบ รองเพลง การแขงขัน หรือใหเขียนนิทานโดยแตงข้ึนใหม มีการตอบคำถามเก่ียวกับเร่ืองท่ีไดฟง การแสดงออกทั้งความคิดเห็นและไดแสดงกิจกรรมรวมกับผูอ่ืน จะทำใหผูรวม กิจกรรมหรือกลุมเปาหมายประทับใจและจดจำเหตุการณ เกิดความสนใจอยาก กระทำตอเนอื่ ง กิจกรรมสงเสริมการอานแตละประเภทที่กลาวมานั้น บรรณารักษสามารถ นำมากำหนดเปนโครงการเพื่อจัดกิจกรรมใหแกกลุมเปาหมายที่เหมือนหรือ แตกตางกัน เชน กิจกรรมหนังสือเลมแรก Bookstart กิจกรรมคายรักการอาน กิจกรรมสงเสริมการอานและการเรียนรูสูอาเซียน กิจกรรมสงเสริมการอานผาน แตม ยอดนักอานเปนตน แนวทางการจดั กจิ กรรมสง เสรมิ การอา น การจัดกิจกรรมสงเสริมการอาน บรรณารักษควรมีแผนการจัดกิจกรรม ตลอดปตามความเหมาะสมและความสนใจของผูใชบริการท้ังในและนอกหองสมุด ท้ังนี้เพ่ือสง เสริมการอานและการศึกษาคนควา เพิม่ พนู ความรู ซงึ่ การจดั กจิ กรรมใน หองสมุดจะเปนจุดสนใจใหประชาชนเขามาใชบริการมากย่ิงขึ้นซ่ึงการจัดกิจกรรม 14
สงเสริมการอานมีข้ันตอนในการดำเนินงานคือ สำรวจความตองการของกลุมผูใช บริการจัดทำแผนการจัดกิจกรรมสงเสริมการอานใหมีกิจกรรมอยางตอเน่ือง ออกแบบกิจกรรมใหเหมาะสมกับกลุมผูใชบริการ จัดใหมีการประชาสัมพันธทั้ง เชิงรกุ ท้ังในและนอกหอ งสมดุ ดำเนนิ การจดั กิจกรรมตามแผน และใหม กี ารนเิ ทศ ติดตามผลการจัดกิจกรรมเพ่ือนำผลที่ไดไปพัฒนาปรับปรุงใหตรงตามความตองการ ของผูใชบริการ โดยกระบวนการดังกลาวเนนกิจกรรมพัฒนาความสามารถใน การอานและสรางนิสัยรักการอาน นอกจากน้ียังตองคำนึงถึง ความสอดคลองกับ สถานการณปจจุบันและสภาพปญหาของสังคม มีการบูรณาการการอานกับ การศึกษาขั้นพื้นฐาน การศึกษาตอเนื่องและการศึกษาตามอัธยาศัย สงเสริมให หนวยงานภาครัฐและเอกชนเขามาจัดและหรือมีสวนรวมในการจัดกิจกรรมสงเสริม การอาน การจัดกิจกรรมสงเสริมการอาน จะทำใหกลุมเปาหมายไดรับประโยชนใน ทางตรงคือการพฒั นาทกั ษะการอานจนเปนนสิ ยั รักการอา น และประโยชนทางออม ท่ีมีตอการพัฒนาบุคลิกภาพและความสามารถในการชวยจูงใจและเราความสนใจ ตอหนงั สือและการอา น ฝกทกั ษะทางภาษา ฟง พูด อา น เขียน พฒั นาความคิด มีเจตคติที่ดีตอการอาน เพลิดเพลินและผอนคลายความตึงเครียด สงเสริมใหเกิด ความสามัคคี เอื้อเฟอชวยเหลือกัน การจัดกิจกรรมสงเสริมการอานใหประสบ ผลสำเร็จ ตองคำนึงถึงปจจัยตาง ๆ ท่ีเกี่ยวของ ไดแก วัยและความสนใจของ กลุมเปาหมาย งบประมาณ บุคลากร ลักษณะของกิจกรรม เวลา สถานที่และ ขัน้ ตอนในการจัดกจิ กรรม บรรณารกั ษจ ึงควรศึกษาใหร อบรูใ นเรอ่ื งตาง ๆ ดังกลาว และการจัดกิจกรรมอยางสม่ำเสมอ จะทำใหรูปญหา และหาวิธีแกไขเพื่อให กิจกรรมนน้ั ดำเนินการตอไปประสบผลสำเรจ็ ตามวตั ถปุ ระสงคท ่ีวางไว 15
เทคนคิ การจดั ปา ยนิเทศ การจัดปายนิเทศหรือจัดนิทรรศการใหความรูในเรื่องที่สำคัญ ประเด็นที่ นาสนใจ และในวันสำคัญตาง ๆ ซ่ึงบรรณารักษจะตองจัดอยางสม่ำเสมอตาม ปฏิทินวันสำคัญตลอดทั้ง เพื่อใหผูใชบริการหองสมุดไดศึกษาหาความรู สงเสริม นิสัยรักการอาน ดังนั้นการจัดปายนิเทศนั้นจะดึงดูดความสนใจมากนอยเพียงใด บรรณารักษจะตองมเี ทคนิคในการจดั ปา ยนเิ ทศดงั กลา ว วิธงี า ย ๆ มีดังน้ี 1. วตั ถปุ ระสงคข องการจดั ปา ยนเิ ทศ ตอ งการเนน อะไร เชน เพอ่ื คลอ ยตาม ตอตา น หรอื ตระหนัก 2. ต้ังหัวเร่ืองใหสัมพันธกับเนื้อหาเพียงแตอานหัวเร่ืองก็ตองการติดตาม อานจนจบโดยมรี ปู แบบ สสี ันของตัวอักษร ภาพประกอบ ทกี่ ลมกลนื กนั ไมควรใช สีสะทอ นแสง 3. การจัดวางหวั ขอ เร่ืองเน้อื หา ภาพประกอบ โดยทดลองวางรูปแบบกอ น แลว พจิ ารณาความเหมาะสม ตรวจสอบอกี ครั้งหนึ่งวาถูกตอ ง สมบรู ณ เรียบรอ ย หรอื ไม จึงตดิ อยางถาวรภายหลงั ควรมีจดุ เดนในปา ยนิเทศเพยี งจดุ เดียวเทาน้นั 4. จัดตกแตงบริเวณรอบ ๆ ปายนิเทศใหมีบรรยากาศเชิญชวน นาอาน เชน ประดับดวยตนไม สวนหยอมฯ และควรจัดวางปายนิเทศในสถานที่เขาถึงได สะดวก และสะดุดตา อยใู นระดบั สายตาของผูอา น แสงสวางเพียงพอ 16
17
เทคนคิ การเลา นิทาน การเลานิทาน เปนกิจกรรมสงเสริมการอานท่ีเด็กชอบกิจกรรมหนึ่ง ซ่ึง ถายทอดเรื่องราวโดยใชเสียง และประโยคท่ีชวนใหผูฟงติดตามเร่ืองราวจินตนาการ ภาพและเกิดความรูสึกคลอยตามเสียงที่เลา การเลานิทานแตละประเภทมี เปาหมายหลักในการเลาเหมือนกัน คือสงเสริมใหเด็กเกิดจินตนาการ มีสมาธิ เกิด ความคิดและกลาแสดงออกการมีเทคนิคในการเลานิทาน เปนเรื่องสำคัญมาก สำหรับบรรณารักษที่จะสรางแรงจูงใจใหเด็กมีสวนรวมในกิจกรรมเทคนิคงาย ๆ ในการเลานิทานมีดังนี้ 1. บรรณารกั ษแนะนำตนเองกอนเลา และบอกช่ือเรอ่ื งนิทานท่จี ะเลา 2. เริม่ เลา ชา ๆ อยางชัดถอ ยชดั คำ มีการแสดงทา ทางประกอบการเลาได อยา งกลมกลนื 3. สรางบรรยากาศและอารมณตามทองเรื่อง ดัดเสียงตามบุคลิกของ ตวั ละคร ทำเสยี งตื่นเตน หวั เราะ รองไห ดีใจ ใหผูฟงคลอ ยตามเหมือน อยูในเรือ่ งจริง 4. แทรกขอคิด คำคม คติเตือนใจสรุปการเลาเพื่อสรางความประทับใจให ผฟู ง 5. เชิญชวน แนะนำใหผูฟงติดตามอานนิทานในหองสมุดประชาชน บอ ย ๆ ครงั้ เปน ประจำหรือชกั ชวนพอ แม ใหอ า นรวมกัน 18
เทคนิคการหดั วาดภาพการตูน การวาดภาพเปนการถายทอดความรูสึก นึกคิด ตลอดจนความคิดสรางสรรคของผูวาด ออกมาเปนภาพที่สวยงาม ซึ่งการใชศิลปะการ วาดภาพการตูนเปนศาสตรและศิลปงาย ๆ ท่ี บรรณารกั ษ ครู และผปู กครอง สามารถทำและ นำมาจดั กิจกรรมสง เสริมการอา นได เพื่อสงเสรมิ การคิด จินตนาการ การสรางสรรคสิ่งใหม ๆ ใหแกเด็ก โดยเริ่มตนจากการเขียนภาพลายเสน จากงายคอย ๆ เพ่ิมความยากขึ้นเรื่อย ๆ จนได เปน ภาพการต นู ทต่ี องการ ดังภาพ หัดวาดภาพการตนู สตั วป ก นกพิราบ pigeon 19
นกพริ าบ pigeon ลกู นกตัวอว น bird 20
นกเคา แมว owl นกเคาแมว owl 21
ลูกไกอ อกจากไข chicken ลกู ไกเ จี๊ยบ chicken 22
ลกู เปด duck เปด duck 23
หา น goose 24
หดั วาดภาพการต ูนสัตวบก สนุ ขั dog ฮปิ โป hippo 25
ววั ตวั ผู bull วัวตวั เมีย cow 26
ลิง monkey เสือดาว leopard 27
ชา ง elephant 28
หัดวาดภาพการต นู ดอกไม flowers 29
ตนไม tree 30
ตอนที่ 2 แนวทางการจดั กจิ กรรมสง เสรมิ การอา น กจิ กรรม หนังสอื เลม แรก Bookstart แผนการจัดกิจกรรม 1. ช่อื กิจกรรม หนงั สือเลมแรก bookstart 2. แนวคิด กจิ กรรมหนงั สือเลมแรก Bookstart เปนกระบวนการสรา งความเขา ใจให กับพอ แมแ ละผูเล้ียงเด็ก ใหนำชุดหนงั สอื เลมแรกที่มีการคัดสรรอยางเหมาะสมกบั วัยของเด็กในแตละขวบป ไปใชเปนเครื่องมือในการสรางความรัก ความอบอุนและ สรางความสัมพันธอันดีในครอบครัวอยางตอเนื่องไปพรอม ๆ กับการพัฒนาสมอง ของเด็ก วัย 0-6 ป 3. วัตถุประสงค เพื่อสงเสริมสนับสนุนใหพอ แม ลูกมีความสุขรวมกันโดยใชหนังสือเปน สื่อกลาง และสรางนิสยั รักการอา นใหกับลูกต้ังแตว ยั ทารก 4. เน้ือหา 4.1 การคดั เลอื กพน้ื ที่ (1 สัปดาห) 4.2 การสรางความเขาใจกับโครงการและวัตถุประสงคของการดำเนินงาน (1 วนั ) 4.3 การคดั สรรหนงั สือ (1 สปั ดาห) 4.4 การเตรียมความพรอมของพอ แมและผูเล้ียงเด็ก เพ่ือการเรียนรู การนำหนังสอื เขา สูเดก็ (1 สัปดาห) 4.5 การเย่ยี มบา นและบันทึกความกา วหนา (1 สัปดาห) 5. ระยะเวลา 4 สัปดาห และชว งการติดตามความกาวหนา ปล ะ 2 คร้งั 6. สือ่ และอุปกรณ 6.1 แบบบนั ทึกขอ มูลพืน้ ฐานเด็กแรกเกิดถงึ 3 ขวบ 6.2 แผน พับประชาสมั พันธก จิ กรรมโครงการ ใบสมัครเขารวมโครงการ 6.3 วิทยุชมุ ชน 31
6.4 หนังสือสำหรับเดก็ แรกเกิด ถึง อายุ 6 ขวบ 6.5 ถงุ หนังสอื Bookstart 6.6 สมุดบนั ทกึ 7. ข้นั ตอนการจดั กจิ กรรม 7.1 ศึกษาวิธีการจัดกิจกรรมหนังสือเลมแรก จากหนังสือและโครงการ สายใยรักครอบครัว 7.2 สรุปแนวคิด เพ่ือนำเสนอโครงการตอผูอำนวยการสถานศึกษา โดยความรับผดิ ชอบของบรรณารักษห อ งสมุดประชาชนอำเภอ 7.3 ประสานงานขอความรวมมือทีมงานเพอื่ ดำเนินกจิ กรรมรวมกัน 7.4 ประสานองคกรทองถิ่นขอความอนุเคราะหในดานงบประมาณ ดำเนินการ (การจดั ซอื้ หนังสือและถุงหนงั สือ Bookstart) 7.5 ศึกษาขอมูลที่ รพ.สต. เก่ียวกับจำนวนเด็กแรกเกิดและเก็บรวบรวม ขอ มูลและประชาสมั พนั ธโครงการ โดยแผนพับ และผานส่ือวทิ ยชุ มุ ชน 7.6 คัดเลือกพ้ืนท่ีดำเนินการและกลุมเปาหมายครอบครัวจำนวน 10 ครอบครวั 1 ตำบลและรับสมคั รผูเขารวมโครงการ 7.7 จัดประชุมผูเกี่ยวของประกอบดวย อบต. รพ.สต. ตัวแทนชุมชน อสม.และ กศน.อำเภอ เปนตน เพ่ือชี้แจงโครงการและการดำเนินงานตลอดจน รายละเอยี ดของภารกจิ และการรบั ผิดชอบของแตละองคก รตามความเหมาะสม 7.8 พิจารณาคัดสรรหนังสือเชน มีสาระเหมาะสมกับวัย มีความหมายดี รปู เลมขนาดพอดี มีสสี ันสวยงามและดงึ ดูดใจ เปนตน 7.9 จัดซื้อ จัดหาหนังสือ ถุงใสหนังสือ และจัดเตรียมไวเปนชุดตาม จำนวนกลมุ เปาหมายครัวเรือน 7.10 จัดอบรมเชิงปฏิบัติการกลุมเปาหมาย พอ แมและผูเล้ียงเด็ก เพ่ือ เตรียมความพรอมและเรียนรูเรื่องกระบวนการนำหนังสือสูเด็ก และฝกปฏิบัติวิธี การอานหนังสือ การใชเสียงและการเลาเรื่อง พรอมกับแจกถุงหนังสือ Bookstart เพือ่ นำไปปฏิบัติตอ ทบี่ า น 7.11 การเยี่ยมบาน เพ่ือศึกษากระบวนการนำหนังสือไปใชกับเด็กและ พฒั นาการของเดก็ ตลอดจนสภาพปญหาและขอ เสนอแนะ สามสปั ดาหต อ 1 ครง้ั 1) จัดทำแผนการติดตาม แบบบันทึกขอมูลพื้นฐานเด็กแรกเกิดถึง สามขวบและแบบบันทกึ การเย่ียมบา น 32
2) ออกเย่ียมบานกลุมเปาหมายรวมกับ อสม. หมอ/พยาบาล โดยการสังเกต เฝา มองพฤตกิ รรมของพอ แมและผูเลีย้ งเดก็ ในการใชห นังสือกบั เดก็ 3) ซกั ถาม พูดคุยและบันทกึ ผล 7.12 สรุปรายงาน 8. การวัดและประเมนิ ผล 8.1 การมสี ว นรว มขององคกรในชุมชน 8.2 แบบประเมินผลความพึงพอใจจากการประชุมปฏิบัติการกลุมเปา หมาย ผูรว มโครงการ 8.3 การสงั เกต สมั ภาษณ 8.4 พฒั นาการของเด็ก การจัดกิจกรรมโครงการหนังสือเลมแรก Bookstart เกิดจากการมี สวนรวมของ พอ แม ผูปกครอง องคกรทองถ่ินและสถานศึกษา กศน.อำเภอ โดยบรรณารักษหองสมุดประชาชน รวมกันขับเคล่ือนการดำเนินงานใหรวมบรรลุ ตามวัตถุประสงคของกิจกรรม โดยภารกิจของบรรณารักษหองสมุดประชาชนที่ สำคัญมีดวยกันหลายประการ ซ่ึงจะขอนำเสนอจากประสบการณที่ไดทำมาแลว และเหน็ วาประสบผลสำเร็จเพ่ือ เปนแนวทางสำหรบั บรรณารกั ษนำไปปรบั ใช ดงั นี้ 1. การคัดเลือกพ้ืนที่ดำเนินงานและกลุมเปาหมาย ตลอดจนองคกรท้ัง ภาครัฐและเอกชนเขามามีสวนรวมโครงการ เปนตัวช้ีวัดที่สำคัญหน่ึงที่จะทำให โครงการดำเนินไปไดในระดับใด ดังนั้นควรเลือกกลุมเปาหมายท่ีมีสวนเก่ียวของ ทุกสวนท้ังหมด จากความพรอม ความเช่ือเรื่องการใชหนังสือสามารถพัฒนาเด็ก ตั้งแตยังเปนทารกได ตามแนวคิดของกิจกรรมหนังสือเลมแรก ซ่ึงมีตัวอยาง โครงการที่เปนท่ีรูจักกันดีคือโครงการสายใยรักโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพประจำ ตำบล โดยมีองคการบริหาร สวนตำบล เทศบาลไดใหการสนับสนุนเรื่อง งบประมาณ ชุมชนทาบัว จังหวดั พิจติ ร ไดรับการสนบั สนุนการจัดกิจกรรม หนังสือเลมแรก Bookstart จาก อบต .ทา บัว 33
2. การประชุมคณะทำงาน ครั้งแรกเปนส่ิงสำคัญบรรณารักษตองมีความ ชัดเจน มุงมั่นที่จะทำ เพื่อใหทุกกลุมแสดงความคิดเห็นและเห็นวาเปนสิ่งที่ควรทำ ซ่ึงจะนำไปสูความรวมมือ รวมคิดวาจะทำอยางไร ภารกิจไหนใครควรรับผิดชอบ ภายใตข อจำกดั และเง่ือนไขในหนวยงานของตน 3. การคัดสรรหนังสือ บรรณารักษและเจาหนาท่ีหองสมุด มีสวนรวมใน กระบวนการคัดสรรหนังสือโดยเลือกหนังสือรวมกับพอ แม ผูปกครอง ครูและเด็ก ในพื้นที่การจัดกิจกรรม โดยเลือกหนังสือที่มีแกนของเรื่อง นำเสนอแนวทาง การปฏิบัติ ที่ดีงาม อยางตรงไปตรงมา ไมซับซอน เขาใจไดงาย ใชภาษาที่งาย ๆ ซำ้ ๆ ยำ้ ๆ ไดใ จความมีความหมาย และภาษาทสี่ ละสลวยสวยงาม ภาพประกอบดู สดใส สะอาดตา ชัดเจน ตัวอักษรตองมีขนาดใหญ เสนหนาเหมาะสมกับสายตา เด็กเล็ก เปนตัวอักษร ที่เปนปกติ ไมเลนหาง ไรหัว รูปเลม ภาพ ขนาดของเลม ไมใหญจนเกินไป ปกหนังสือมีสีสันสดใส ดึงดูดใจ รวมถึงมีความงายตอการใชและ การเก็บรักษา 4. บรรณารกั ษแ ละเจาหนาที่หอ งสมุด ดำเนนิ การอบรมเชิงปฏิบตั กิ ารกลมุ พอแมและผูเล้ียงดูเด็ก เปนกระบวนการเพ่ิมพูนความรูและเรียนรูในเรื่องใหม ๆ ในการเลย้ี งดูเดก็ วัย 0 – 6 ป โดยมขี ้ันตอนดงั น้ี ขั้นตอนที่ 1 การเตรียมตัวในการอานหนังสือกับเด็ก (พอ แมและ ผูเล้ียงเด็ก) บรรณารกั ษจ ดั อบรมเพ่อื เตรียมความพรอ มพอ แม และผปู กครอง ในการเรยี นรเู รื่องวธิ ีการนำ หนังสือสูเดก็ 34
1.1 เตรียมภาวะอารมณ การใชเวลากับลูก ตองผอนคลาย เพื่อ พอ แมจะไดเ ลน อานหนังสือ หรือทำกจิ กรรมกบั ลกู อยา งปลอดโปรง 1.2 เตรียมเวลา พอ แมตองจัดสรรเวลาและตารางชีวิตของตนเองให ลงตัว เพ่ือจะไดมีเวลาอยูกับลูกเอาใจใสอยางเต็มท่ี ตกลงกันวาเวลาใดเปนเวลาที่ เหมาะสมระหวางพอ แมกับลกู 1.3 เตรียมความรู พอ แมตองฝกซอมอานหนังสือนิทานเพ่ือจะไดรูวา นิทานเรื่องใดสนุก เพลงใดที่จะทำใหลูกสนใจเคล่ือนไหวอยางมีความสุข จะไดนำ มาใชก ับลกู 1.4 เตรียมเสียง เวลาอานหนังสือใหลูกฟง พอ แมตองอานออกเสียง ใหชัดเจนไปพรอมๆ กับน้ำเสียงท่ีมีลีลา เสียงสูงๆต่ำๆทำเสียงใหญเสียงนอยใหลูก สนุกสนานและมอี ารมณคลอยตาม 1.5 เตรียมทาทาง พอ แมตองเตรียมทาทางที่เหมาะสมตามบุคลิกตัว ละครในเน้ือเร่ืองจากหนังสือ ดังน้ันในการอานหนังสือใหลูกฟง พอ แมอาจใชมือ แขง ขา หู ตา หนา หัว ประกอบกับเนอื้ เร่อื งไดท ัง้ หมด 1.6 เตรียมสายตา ในระหวางการอานหนังสือกับลูก พอ แมตอง ประสานสายตากับลูกเพ่ือใหลูกไดรับรูถึงความรัก ความอบอุน ความปลอดภัยไป พรอม ๆ กับความสนุกสนาน และเกิดความรูสึกรวมกับพอ แมที่กำลังอานหนังสือ ใหฟง ขนั้ ตอนท่ี 2 การใชหนังสอื กับเดก็ 2.1 จดั มมุ หน่ึงในบา นท่เี ปน มุมสบาย ๆ ใหเปน มุมหนงั สือเพอื่ วางหรือ แขวนถุงหนังสือใหเปนท่ี ลูกจะไดเรียนรูวาเม่ือใดท่ีตองการหนังสือจะมาหยิบจาก มมุ น้ี 35
2.2 จัดบรรยากาศในบาน ใหเอื้อตอการอานหนังสือรวมกันของ พอ แม ลูก เชน ปด โทรทศั นแลวเปด หนงั สอื ทุกวันหลงั อาหาร 3 มือ้ 2.3 สรางชวงเวลาที่ชื่นชอบของครอบครัวใหเปนเวลา เพื่อพอ แมได อุมลูกนั่งตัก แลวสื่อรักดวยหนังสือ ทำอยางสม่ำเสมอ โดยใหลูกมีสวนรวมใน การชวยเปดหนังสือ ลูกจะไดสังเกต และจำไดวาการเปดหนาหนังสือจะพลิกจาก ขวาไปซายเสมอ จัดมุมและสรางบรรยากาศแหง การเรียนรใู หก ับสมาชิกภายใน ครอบครวั 2.4 อานหนังสือใหลูกฟงเปนประจำ อานเม่ือไหรก็ได อานที่ไหนก็ได อานไดทุกเวลาในทุกสถานที่อยางไมจำกัด โดยใชน้ิวชี้ตามคำท่ีอาน ใหลูกสังเกต เห็นวาการอา นเริม่ ตน จากซา ยไปขวา 2.5 อา นออกเสยี งสูง ๆ ต่ำ ๆ ดัดเสยี งเล็ก เสียงใหญเพอื่ กระตุนใหล กู เกิดความสนใจ พรอมช้ีชวนใหลูกดูภาพ กอด สัมผัส หยอกเยา และเคล่ือนไหว รางกาย 2.6 ในกรณีที่อานหนังสือไมออกหรืออานหนังสือไมคลอง ใหใชภาพ ในหนังสือเปน ประเดน็ ในการพดู คยุ ช้ชี วน และสอนลูก คุณยายอา นหนังสือไมค ลอ ง จึงใชว ิธเี ลา ตามภาพในหนังสอื แทน การอาน 36
2.7 พอ แมตองใสใจและแสดงการตอบรับทุกครั้งที่ลูกแสดงความ ตองการหนงั สอื 2.8 อานทกุ วัน วันละ 5-15 นาที 5. การมอบชุดหนังสือเลมแรก เปนการทำความเขาใจกับพอ แมท่ีมารวม กิจกรรมและความสำคัญของการใชหนังสือกับลูก ต้ังแตอายุ 6-9 เดือน โดยช้ีแจง การใชถุงหนังสือเปนกลุมใหญกอนและหลังจากไดรับถุงไปแลว ผูเกี่ยวของทุกคน รวมกันอธิบายการใชถุงหนังสือ ตอบคำถามเม่ือมีความสงสัยหรือไมเขาใจเปน รายบุคคลคนอกี ครงั้ 6. การเยี่ยมบานเปนข้ันตอนท่ีสำคัญ เพราะเปนโอกาสดีที่ผูเก่ียวของ ทกุ คนไดส รา งความสมั พนั ธท ดี่ กี บั เดก็ และครอบครวั ในกลมุ เปา หมายไปพรอ ม ๆ กนั พรอมท้ังสังเกตและเฝามองพฤติกรรมของพอ แมในการใชหนังสือกับเด็กและมีการ บันทึกผลความกาวหนาและสภาพปญหาท่ีพบ เพ่ือการพัฒนาตอไปใหบรรลุ วัตถุประสงคตามเปาหมายท่ีกำหนดไว การเย่ียมบานในแตละปจะมี 2 ครั้ง คือ ครั้งท่ี 1 หลังจากรับถุงหนังสือเลมแรกไปแลว 6 สัปดาห และคร้ังที่ 2 หลังจาก การเยี่ยมบานครง้ั ที่ 1 ไปแลว 8 สปั ดาห เจา หนาทโี่ รงพยาบาล สงเสรมิ สุขภาพตำบลทาบวั เยีย่ มบานสงั เกตพฤติกรรมของ พอ แมผูป กครองท่ีใชหนงั สือกบั เดก็ 37
สอ่ื /อุปกรณ ถุงหนังสือเลมแรก BookStart (ไดรับการสนับสนุนจากมูลนิธิหนังสือเพ่ือ เด็ก หรือจัดหาแหลงเงินทุนจากภาคีเครือขาย พอ แมและผูปกครองรวมท้ัง บรรณารักษก ็ได) ภายในถุงหนังสอื เลม แรก ประกอบดว ยหนงั สอื นทิ าน ของเลน วซี ดี ีใหความรู หนงั สือคูมอื พอ แม 38
แบบบันทึกความตอ งการเขา รวมกิจกรรมหนังสือเลม แรก Bookstrat หอ งสมดุ ประชาชน....................................................... 1. ชอ่ื (พนื้ ท่ี)............................................................................................................. 2. ช่ือผูประสานงาน.................(บรรณารักษ)........................................................... หนวยงาน............................................................................................................. 3. ช่ือผูใหขอมูล....................................................................................................... หนวยงาน......................................................โทรศัพท......................................... 4. จำนวนเด็กแรกเกิด – 3 ขวบ.................คน ชาย..............คน หญิง................คน 5. บนั ทกึ ความตอ งการเขารว มกิจกรรมของพอ แมแ ละผูปกครอง 5.1 ช่ือเขารวมกิจกรรม ช่ือ-สกุล........................................................ ท่ีอยู..........................................................................โทรศัพท................................... 5.2 ช่ือเขารวมกิจกรรม ช่ือ-สกุล........................................................ ท่ีอยู..........................................................................โทรศัพท................................... 5.3 ช่ือเขารวมกิจกรรม ชื่อ-สกุล........................................................ ท่ีอยู..........................................................................โทรศัพท................................... 5.4 ชื่อเขารวมกิจกรรม ชื่อ-สกุล........................................................ ท่ีอยู..........................................................................โทรศัพท................................... 5.5 ชื่อเขารวมกิจกรรม ช่ือ-สกุล........................................................ ท่ีอยู..........................................................................โทรศัพท................................... 39
แบบบนั ทกึ การเย่ียมบา นผเู ขารว มกิจกรรมหนงั สือเลม แรก Bookstrat หองสมดุ ประชาชน.......................................................... 1. ช่อื (พ้ืนที)่ ............................................................................................... 2. ช่ือผูประสานงาน...........(บรรณารักษ)............................................... 3. ชอ่ื พอ /แม/ผูเ ลีย้ งเดก็ .............................................................................. 4. ชื่อเด็ก.................................................................................................... 5. การสงั เกตและเฝา มองพฤติกรรมของพอ แมใ นการใชหนงั สอื กบั เดก็ 5.1 จัดมุมหนึ่งในบานที่เปนมุมสบายๆใหเปนมุมหนังสือเพ่ือวาง หรือแขวนถุงหนังสือใหเปนท่ีเปนทาง ลูกจะไดเรียนรูวาเม่ือใดที่ตองการหนังสือจะ มาหยบิ จากมมุ นี้ ° มี ° ไมม ี 5.2 จัดบรรยากาศในบานใหเอ้ือตอการอานหนังสือรวมกันของพอ แม ลกู ° มี ° ไมมี 5.3 สรางชวงเวลาที่ชื่นชอบของครับครัวใหเปนเวลาพอแมไดอุมลูก นั่งตัก แลวสอ่ื รักดว ยหนงั สอื ทำอยา งสมำ่ เสมอ ° มี ° ไมม ี 5.4 อานหนังสือใหลูกฟงเปนประจำ อานเม่ือไหร ท่ีไหนก็ได ไดทกุ เวลา ในทุกสถานท่ีอยา งไมจ ำกดั โดยใชน วิ้ ชต้ี ามคำท่อี า น ใหลูกสงั เกตเหน็ วา การเปด หนงสอื อานเริม่ ตนจากซา ยไปขวา ° มี ° ไมมี 5.5 อานออกเสียงสูง ๆ ต่ำ ๆ ดดั เสียงเลก็ เสยี งนอ ย เพือ่ กระตนุ ให ลกู เกดิ ความสนใจ พรอ มช้ชี วนใหลูกดภู าพ กอด สมั ผสั หยอกเยา และเคล่ือนไหว รางกาย ° มี ° ไมม ี 5.6 ในกรณีท่ีอานหนังสือไมออกหรืออานหนังสือไมคลองใหใชภาพ ในหนังสือเปนประเด็นในการพดู คยุ ชี้ชวนและสอนลูก ° มี ° ไมมี 40
5.7 พอแมตองใสใจและแสดงการตอบรับทุกคร้ัง ที่ลูกแสดงความ ตอ งการหนังสอื ° มี ° ไมม ี 5.8 อานทุกวัน วนั ละ 5 - 15 นาที ° มี ° ไมม ี สรปุ ผลการสงั เกตและสภาพปญหาท่พี บ ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... 41
การจัดกจิ กรรมการเรยี นรรู ูปแบบคา ย การจัดคายเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา เปนรูปแบบหนึ่งของการจัด การเรยี น การสอนทีแ่ ตกตา งไปจากการเรยี นในชั้นเรียน กลา วคอื ผเู รยี นจะตอ งอยู รวมกันเปนหมูคณะนอกหองเรียนโดยมีหัวหนาคอยดูแลในการทำกิจกรรมตาง ๆ รวมกัน มีการกำหนดระยะเวลา กิจกรรมตอ งสงเสริมใหบุคคลหรือผูเรยี นไดพัฒนา ตนเองท้ังรางกาย จิตใจ สติปญญาอารมณ โดยมีผูนำคายหรือมีวิทยากรใหความรู โดยเฉพาะเปน ผดู ำเนินการจัดกิจกรรม วัตถุประสงคของการเขาคาย 1. เพื่อใหผูเขาคายไดรวมกิจกรรมคายดวยความสนุกสนานในสภาพ แวดลอมและการดแู ลท่ีถกู ตอง 2. เพื่อกระตุน สงเสริมใหผูเขาคายมีความรูและทักษะจากกิจกรรม การเรียนรตู าง ๆ ภายในคา ย ซ่งึ สามารถนำไปประยกุ ตใ ชในชีวติ ประจำวันตอไปได 3. เพื่อพัฒนาความเขาใจในคานิยมที่ถูกตอง โดยเขาใจถึงความเปนเพ่ือน พี่นองท่ีแทจริง และยอมรับบุคคลอื่นที่แตกตางจากเรา ไมวาจะเปนเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา และวฒั นธรรม 4. เพ่ือพัฒนาบุคคล โดยการอยูรวมกันเปนกลุมแบบประชาธิปไตยอยางมี เหตุผล มีความเขา ใจและรบั ผดิ ชอบตอสว นรวมดขี ้นึ ประเภทของการจัดคา ย ศนู ยส ง เสรมิ การศึกษาตามอธั ยาศยั (2542 : 15) ไดแ บงประเภทของคาย ที่ใชจดั ในงานการศึกษานอกโรงเรียนออกเปน 4 ประเภท คือ 1. คายท่ีจัดตามกำหนดของหลกั สูตร เชน คายปฐมนิทศ 2. คายสงเสริมการเรียนการสอนตามหลักสูตร เชน คายวิทยาศาสตร คายภาษาองั กฤษ คา ยภาษาไทย เปนตน 3. คายสรางแกนนำหรือเครือขายกิจกรรมการศึกษานอกโรงเรียน เชน คายพฒั นาผูนำชุมชน คายประชาธิปไตย เปน ตน 4. คายพัฒนาความรู ทักษะและทัศนคติในเรื่องตาง ๆ ที่สอดคลองกับ สถานการณป จ จบุ ัน เชน คายตอตา นยาเสพตดิ คายเผยแพรความรูเพือ่ ปองกันโรค เอดส คายสง เสรมิ การอา น เปน ตน 42
คายแตละประเภทดังกลาวสามารถจัดไดหลายรูปแบบ ข้ึนอยูกับ วัตถุประสงคของโครงการ และทรัพยากร ความพรอมของผูเรียน เชนรูปแบบคาย พกั แรม คายไป – กลับและคา ยวนั เดียว ขัน้ ตอนการจดั กิจกรรมคา ย ในการจัดกิจกรรมคาย จำเปนตองมีการบริหารคายและการจัดการ ท่ีดี เพ่ือใหบรรลุผลการจัดตามวัตถุประสงคของโครงการที่กำหนดไว ผูที่มี สวนเกี่ยวของหรือไดรับการมอบหมายใหทำหนาท่ีตองมีความรับผิดชอบและปฏิบัติ ใหดที ี่สดุ โดยแบง ขั้นตอนการจัดคายออกเปน 3 ขน้ั ตอนใหญๆ ดงั น้ี (ศูนยส งเสริม การศึกษาตามอธั ยาศยั , 2542 : 27-31) 1. การวางแผนงานและการเตรียมงาน ประกอบดวย การวางแผนการจัด กิจกรรมการออกแบบกิจกรรมการเรียนรู การประเมินผลการเรียนรู สวนการ เตรียมงาน เชนเตรียมบุคลากรดานตางๆ ท้ังในหนวยงาน องคกรเครือขายที่ เก่ียวของ โดยมีการประชุมคณะทำงาน รวมถึงวิทยากรใหความรู ครูที่จัดกิจกรรม ฐานการเรียนรูตางๆ วิทยากรคาย คณะทำงานดานอ่ืน ๆ เชน การจัดอาคาร สถานที่ ทพ่ี ัก ฐานการเรยี นรู อาหาร นำ้ ดม่ื และสวัสดิการตา ง ๆ เพอ่ื ใหการเตรยี ม งานทุกอยา งมคี วามพรอ มที่สดุ ซงึ่ จะสงผลถงึ การบรรลวุ ัตถุประสงคข องโครงการ 2. การดำเนินการจัดคาย ควรดำเนินงานไปตามแผนที่กำหนดไว ท้ังแผนการจัดกิจกรรม และแผนการจัดการเรียนรู ในแตละวันควรมีการประชุม สรุปผลการการดำเนินงานตามภารกิจ โดยใชเวลาในชวงทายหลังจากเสร็จภารกิจ เพ่ือใหทราบผลการดำเนินงาน ปญหา อุปสรรค แนวทางแกไข ทั้งนี้ตองไมลืม ตรวจสอบกบั วัตถปุ ระสงคแ ละผลทคี่ าดหวงั ของโครงการ 3. การประเมินผลและการติดตามผล ควรวัดและประเมินผลการเรียนรู ในแตละกิจกรรมเพ่ือตรวจสอบวา ผูเขารวมกิจกรรมบรรลุผลตามเปาหมายหรือไม รวมท้ังประเมนิ ผลความพงึ พอใจของผเู ขาคายท่ีมีตอ การจัดกิจกรรม 43
ขอดี ขอ เสยี ของการจัดคายในรูปแบบตาง ๆ รปู แบบการจดั คา ย ขอ ดี ขอ เสยี 1. การจดั คา ยนอกอาคาร - เปน บรรยากาศแปลกใหม - ไมส ามารถใชอ ปุ กรณ - ไดเ รยี นรสู ง่ิ แวดลอ มรอบตวั เครอ่ื งเสยี งไดโ ดยสะดวก - บรรยากาศภายนอกจะเปน แรงกระตนุ ใหผ เู ขา คา ยสนใจ - จดั กจิ กรรมไดใ นบาง ในการเรยี นรมู ากขน้ึ ฤดกู าล - เสยี งไมร บกวนซง่ึ กนั และกนั ของแตล ะกลมุ - สถานทก่ี วา งขวางสามารถ ทำกจิ กรรมไดเ ตม็ ท่ี 2. การจดั คา ยในอาคาร - สามารถใชอ ปุ กรณแ ละ - อาคารตอ งมขี นาดทส่ี ามารถ เครอ่ื งเสยี งไดอ ยา งสะดวก บรรจคุ นไดเ พยี งพอสะดวก ไมแ นน เกนิ ไป - การนำเสนอผลงาน การทำ กจิ กรรมกลมุ ทำไดอ ยา ง - ตอ งเพม่ิ งบประมาณในสว น สะดวก ของการเชา หอ งประชมุ หรอื อาคาร กรณที ข่ี อใชส ถานท่ี - สามารถปรบั เปลย่ี นกจิ กรรม ของหนว ยงานอน่ื ๆ ใหส อดคลอ งกบั สถานการณ ไดต ามความเหมาะสม สามารถจดั กจิ กรรมคา ยได ทกุ ฤดกู าล 44
รปู แบบการจดั คา ย ขอ ดี ขอ เสยี 3. การจดั คา ยพกั แรม - สมาชกิ ชาวคา ยมโี อกาส - คณะผจู ดั ตอ งดแู ล รบั ผดิ ชอบ 2 วนั 1 คนื หรอื มากกวา แลกเปลย่ี นเรยี นรปู ระสบการณ สมาชกิ ชาวคา ยและระมดั ระวงั มากขน้ึ มากขน้ึ - สมาชกิ ชาวคา ยไดเ รยี นรกู ารอยู - การบรหิ ารจดั การ สวสั ดกิ าร รว มกนั เปน หมคู ณะและมโี อกาส ดา นตา ง ๆ ไมส ะดวกเทา ทค่ี วร ไดค ดิ รว มกนั เปน ทมี ไดร บั ความรู อาจมขี อ ขาดตกบกพรอ งได จากการทำกจิ กรรมหลากหลาย - ตอ งเสยี คา ใชจ า ยเพม่ิ มากขน้ึ รปู แบบมากขน้ึ - สมาชกิ ชาวคา ยตอ งจดั - รจู กั เคารพในกตกิ าของคา ยคา ย เตรยี มตวั ใหพ รอ มและ พกั แรม เปน การเสรมิ สรา ง จดั สมั ภาระเพอ่ื การอยคู า ยมาก อปุ นสิ ยั ใหม วี นิ ยั ในตนเองและ การอยรู ว มกนั เปน หมคู ณะ 45
Search
