เอกสารประกอบการสอน nursing informaticสำหรับนักศึกษาปี1 ภาคการศึกษา 2 2562

คณะพยาบาลศาสตร- มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร- เอกสารประกอบการสอน วชิ าการพัฒนานวตั กรรมและการใช2สารสนเทศทางการพยาบาล (พย.112) หัวข<อ การใช2สารสนเทศทางการพยาบาลเพอื่ การออกแบบ และพัฒนานวตั กรรม ทางการพยาบาล หลักสตู ร พยาบาลศาสตรบณั ฑติ กำหนดการสอน วันท่ี 27 เมษายน 2563 เวลา 13.00-14.30 น. จำนวน 1.5 ชั่วโมง อาจารย-ผูส< อน อาจารยPสภุ าวดี ทบั กลำ่ ผเ<ู รยี น นกั ศกึ ษาพยาบาล ชนั้ ปทW ี่ 1 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- วัตถุประสงค- เมอื่ สน้ิ สุดการเรียนการสอน นกั ศกึ ษาสามารถ 1. บอกความหมายและความสำคญั ของสารสนเทศและระบบสารสนเทศทางการพยาบาลได2 2. เลือกใช2สารสนเทศเพื่อการออกแบบและพัฒนานวัตกรรมทางการพยาบาลได2 วิธีการเรยี นการสอน - การสอนออนไลนP โดยใช2 การบรรยายรว^ มกบั การใชเ2 ทคโนโลยชี ^วยในการสอน - Active learning ไดแ2 ก^ เกมสP อภปิ รายกลุม^ กิจกรรมการระดมความคิด (Brainstorming Activity)

ความหมายของ ข<อมูล(Data) สารสนเทศ (Information) ความรู< (Knowledge) และ ปญY ญา (Wisdom) ความหมายของข<อมูล (Data) ขอ< มูล(Data) หมายถงึ ขอ2 เท็จจรงิ ท่ัวไปที่มีอย^ู ซ่งึ ทำการเกบ็ รวบรวมมาได2 รายการที่เก็บตาม สถานการณจP รงิ เปนr ข2อเท็จจรงิ (Facts) ทีม่ ลี ักษณะเปrนขอ2 มลู ดิบ (Raw data) ที่ยงั ไมผ^ า^ นกระบวนการ จัดการใดๆ ยงั ไม^ถกู ตคี วาม หรอื ยงั ไม^ได2ผ^านการประมวล เชน^ ข2อมลู ชื่อ เพศ วนั เดือน ปเW กดิ ที่อย^ู ค^า อุณหภูมิ คา^ นำ้ หนกั คา^ สว^ นสงู วันท่ีเขา2 โรงพยาบาล วนั ท่อี อกจากโรงพยาบาล ปริมาณน้ำตาลในเลือด ปรมิ าณน้ำที่ดืม่ ต^อวนั สารสนเทศ (Information) หมายถึง กลุ^มของขอ2 มลู ทผ่ี า^ นกระบวนการจดั การ (Process data) การประมวล วิเคราะหP หรอื ตีความแล2ว เพอื่ ให2มีความหมาย และสามารถนำไปใชง2 านได2 เช^น ความสูง น้ำหนกั อายุ เพศ เปrนองคปP ระกอบของขอ2 มูลทส่ี ามารถนำมาใช2คำนวณคา^ ดัชนมี วลกาย (BMI) สามารถใช2เพ่อื ตรวจสอบว^า มีนำ้ หนกั น2อย น้ำหนกั เกนิ ปกตหิ รอื เปrนโรคอ2วน หากไมไ^ ดผ2 ล(ข2อสรุป) ออกมาจากข2อมูลจะยังไม^ถือเปrนสารสนเทศ ขอ2 มลู (data) ท่ถี กู นำมาจดั การวิเคราะหP และ/ หรอื สงั เคราะหPให2อยูใ^ นรปู หรือบรบิ ท ท่ี สามารถนำไปใชป2 ระโยชนตP ามวัตถุประสงคใP ด ข2อมูลนนั้ จะกลายเปrน สารสนเทศ (information) ความร<ู (knowledge) คือ สงิ่ ท่ีประกอบด2วยขอ2 มูลและสารสนเทศ ท่ถี กู จดั รปู แบบ และ ประมวลผลเพอ่ื นำไปประยกุ ตPใช2ในการแกป2 ญ~ หา การตดั สนิ ใจ ความร2ู เปrนสารสนเทศท่ีมีความหมายเฉพาะกบั บุคคล/กลม^ุ คน เพราะตอ2 งผ^านกระบวนการรบั ร2ู คดิ วเิ คราะหPของบคุ คล/กลุ^มคนนัน้ ๆ การเกดิ ความรต2ู 2องมี “ผู2ร”ู2 (knower) และจะต2องผ^าน กระบวนการคดิ ร2ู (cognitive process) ของบคุ คล/กล^มุ คน เพ่อื ให2ไดส2 ่งิ ทสี่ ามารถนํามาใชป2 ระโยชนPใน ชวี ติ ประจําวนั รวมถงึ ใชป2 ระโยชนใP นบริบทของการทาํ งานในองคPการ ความร<ูแบง_ ออกเป`น 2 ประเภท คือ 1. Explicit knowledge: ความรู<ท่วั ไปหรือความร<ูท่ีชดั แจ<ง เปนr ความรูท2 ี่สามารถรวบรวมถ^ายทอดได2 โดยผา^ นวิธตี า^ ง ๆ เช^น การบนั ทกึ เปนr ลายลกั ษณอP กั ษร ทฤษฎี คมู^ อื ต^าง ๆ อาจเรียกว^าเปrนความรแู2 บบรปู ธรรม 2. Tacit knowledge: ความร<ูเฉพาะตัว หรอื ความรท<ู ฝ่ี Yงในตัวคน เปrนความรท2ู ีไ่ ดจ2 ากประสบการณP พรสวรรคP หรือสญั ชาติญาณของแต^ละบคุ คลในการทำความ เข2าใจสิ่งต^าง ๆ เปrนความรท2ู ่ีไม^สามารถถ^ายทอดออกมาเปrนคำพดู หรอื ลายลกั ษณPอกั ษรได2 โดยง^าย เชน^ ทักษะในการทำงาน งานฝWมอื หรือการคิดเชิงวิเคราะหP อาจเรียกว^าเปนr ความร2แู บบ นามธรรม เอกสารประกอบการสอน การใช.สารสนเทศทางการพยาบาลเพือ่ การออกแบบและพฒั นานวตั กรรมทางการพยาบาล 2 โดยอาจารย@สุภาวดี ทบั กล่ำ

ความรู< สามารถจดั แบ_งเปน` 3 ระดับ 1. ระดับรับรู< (cognition or recognition) ร2ูวา^ รอู2 ะไร (know- what or factual knowledge) ความรู2เกดิ ขึ้นจากการใชง2 าน หรอื พบเหน็ ปรากฏการณPน้ันบ^อยๆ (learning-by-using) 2. ระดับนําไปใช< (capacity to act) เปrนความร2เู พ่อื การใชง2 าน คือ ร2วู า^ จะไปใช2อย^างไร เปrนความร2ู ทมี่ าจากการปฏบิ ตั ิ learning-by-doing) 3. ระดบั เข<าใจ (understanding) เปนr ความร2รู ะดับสูง คอื สามารถนําไปใชใ2 นการอธบิ าย ปรากฏการณPน้นั ๆ ได2วา^ เปrนเพราะเหตผุ ลใด (know-why) ความรู2ระดับนี้ เปrนความรูท2 ตี่ 2องผ^านกระบวนการ สังเกตจากประสบการณPหรอื จากการศึกษาวิจัย (learning-by-studying) ซึ่งผร2ู จ2ู ะต2องนํามาประมวลผลต^อ โดยใชค2 วามร2จู ากประสบการณเP ดมิ มาคิดเชอื่ มโยงกับขอ2 มูลหรือสารสนเทศท่ีเขา2 มาใหม^ เพื่อทาํ ความเขา2 ใจจน เกดิ เปนr ความรเ2ู ชงิ มโนทัศนP (conceptual knowledge) ที่บุคคลสามารถนําไปใชใ2 นสถานการณอP นื่ ท่ี ใกลเ2 คยี งกนั ต^อไปได2ในอนาคต ปYญญา (Wisdom) ปญ~ ญา เปrนความสามารถของบุคคลในการประยกุ ตPใชค2 วามร2ู (utilization) โดยผ^าน กระบวนการ ตกผลกึ ทางความคดิ จนสามารถวิเคราะหP แยกแยะ (analysis) สงั เคราะหP (synthesis) ตัดสนิ ใจและ ประเมินคณุ คา^ (evaluation) ว^าอะไรผิด อะไรถกู อะไรเหมาะสมในสถานการณตP า^ งๆ ไดอ2 ยา^ งเหมาะสม เกดิ การเปลยี่ นแปลงขนึ้ ในตัวคน (transformation) ปร\" ามดิ ความรู+ (knowledge pyramid) หรอื ลาํ ดบั ช้นั ของข+อมูล สารสนเทศ ความร+แู ละปญO ญา (data, information, knowledge, and wisdom: DIKW hierarchy) (Rowley, 2007, p. 164) เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพ่อื การออกแบบและพัฒนานวตั กรรมทางการพยาบาล 3 โดยอาจารยส@ ภุ าวดี ทับกล่ำ

ลกั ษณะของสารสนเทศท่มี ีคุณภาพดี (High quality information) 1. Accuracy: ความถกู ต<อง สารสนเทศทด่ี ีจะตอ2 งตรงกับความเปนr จริง สารสนเทศทถ่ี กู ต2องแม^นยำจะต2องเกดิ จากการปŽอนข2อมลู รวมถงึ โปรแกรมทปี่ ระมวลผลจะตอ2 งถูกต2อง 2. Completeness: ความสมบูรณ- สารสนเทศทดี่ จี ะตอ2 งมีข2อมูลในส^วนสำคัญครบถว2 น สารสนเทศทีม่ ีความครบถ2วนเกดิ จากการเกบ็ ข2อมลู เข2าสูฐ^ านข2อมูล (Database) ได2สมบูรณคP รบถ2วน 3. Timeliness: ทันสมัย สารสนเทศที่ดตี 2องเปrนสารสนเทศทีม่ คี วามทันสมัย เมื่อตอ2 งการใชเ2 พ่ือการตัดสนิ ใจจะทำใหม2 ีความ ถูกตอ2 งมากยิง่ ขนึ้ ขอ2 มลู ที่ใช2จึงต2องมคี วามเปนr ป~จจบุ นั 4. Relevancy: ตรงประเดน็ สารสนเทศที่ดีต2องมคี วามสมั พันธกP บั งานท่ตี 2องการวิเคราะหP มีความ สอดคล2องกับความต2องการของผ2ใู ช2 5. Verifiable: สามารถตรวจสอบได< สารสนเทศทดี่ ตี อ2 งสามารถตรวจสอบความถูกต2องได2 โดยอาจ ตรวจสอบจากแหลง^ ทม่ี าของสารสนเทศ เปrนต2น 6. Reliable: ความน_าเชื่อถอื ของสารสนเทศ ข้ึนอย^กู ับการเกบ็ รวบรวมข2อมลู จากแหล^งที่มาท่ีเชื่อถอื ได2 7. Consistency: ความคงที่ ข2อมูลตอ2 ง ไม^มคี วามขัดแย2งกนั หรอื ขดั แยง2 กันน2อยทสี่ ุด 8. Redundancy: ความซำ้ ซ<อน ขอ2 มลู ต2องไมซ^ ้ำซอ2 นกัน ความหมายระบบสารสนเทศและเทคโนโลยีสารสนเทศ ระบบ (System) คอื กลม^ุ ขององคPประกอบและกระบวนการตา^ งๆ ท่มี ีความสัมพนั ธกP นั ทำงาน ร^วมกนั เพอื่ ให2บรรลเุ ปŽาหมายเดียวกัน หรือเพ่ือให2บรรลวุ ตั ถุประสงคPท่กี ำหนด ระบบในแต^ละระบบอาจจะประกอบไปด2วยระบบย^อย (Subsystem) หลายๆ ระบบทีท่ าํ งานร^วมกนั ได2 ระบบมที งั้ ระบบเป’ดและระบบปด’ ระบบสารสนเทศ (Information system) หมายถงึ ระบบทปี่ ระกอบด2วยการทำงานรว^ มกนั ขององคPประกอบตา^ งๆ ไดแ2 ก^ ระบบคอมพิวเตอรทP ้งั Hardware software ระบบโทรคมนาคม (Telecommunications) ระบบเครือข^าย ฐานข2อมลู บุคลากร ผ2ูพฒั นาระบบ และผ2ูใชร2 ะบบ ร^วมกันทำงานเพอื่ การกำหนด จัดเก็บ รวบรวม และทำการประมวลผลขอ2 มลู เพื่อให2ขอ2 มูลนน้ั กลายเปนr สารสนเทศทีม่ คี ณุ ภาพ (high quality information) ซึง่ สามารถนำมาใช2เพือ่ สนบั สนนุ การตดั สินใจ การวิเคราะหP ตลอดจนการดำเนินงานขององคPกร เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพอื่ การออกแบบและพฒั นานวตั กรรมทางการพยาบาล 4 โดยอาจารย@สภุ าวดี ทับกล่ำ

เทคโนโลยสี ารสนเทศ (Information technology: IT) หมายถงึ การประยกุ ตPความร2ูทางด2านวทิ ยาศาสตรเP พื่อนำมาจดั การสารสนเทศท่ีตอ2 งการ โดยอาศัย เทคโนโลยดี 2านคอมพวิ เตอรP เทคโนโลยดี า2 นเครอื ขา^ ยโทรคมนาคม และการสือ่ สาร ตลอดจนความร2ู กระบวนการดำเนินงานสารสนเทศ ต้งั แต^ ข้นั ตอนการแสวงหา การวิเคราะหP การจัดเกบ็ ตลอดจนถงึ การ เผยแพรส^ ารสนเทศและแลกเปลย่ี นสารสนเทศ เพอื่ ชว^ ยในการดำเนินงาน เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพ ความถูกตอ2 ง ความแมน^ ยำ และความรวดเร็วตอ^ การนำมาใชป2 ระโยชนP องค-ประกอบของระบบสารสนเทศ (The Components of Information System) 1. ฮารด- แวร- (Hardware) หรอื ส^วนอปุ กรณทP ่ีจบั ต2องได2 คือ อปุ กรณPคอมพวิ เตอรทP ใี่ ชใ2 นการปŽอน ข2อมลู เขา2 ประมวลผลขอ2 มลู และแสดงผล 2. ซอฟตแ- วร- (Software) คือ ชดุ คําส่ังหรือโปรแกรมทใี่ ชส2 งั่ งานหรือท่ีควบคุมการทำงานของ ฮารPดแวรP ในระบบสารสนเทศซอฟตแP วรP ถูกสรา2 งขึ้นเพ่ือประมวลผลขอ2 มลู แปลงให2อย^ูในรูปของ สารสนเทศ เพอื่ ท่ีจะนําไปใช2งานตามวตั ถุประสงคไP ดอ2 ย^างมปี ระสิทธิภาพ o Systems Software หมายถึง software ทบี่ รษิ ัทผผ2ู ลติ สร2างขึน้ มาเพ่ือใชจ2 ดั การกับ ระบบ หน2าทก่ี ารทำงานของซอฟตแP วรรP ะบบ คือดำเนินงานพนื้ ฐานต^าง ๆ ของระบบ คอมพวิ เตอรP เชน^ รบั ขอ2 มูลจากแผงแปนŽ อกั ขระแล2วแปลความหมายใหค2 อมพวิ เตอรP เขา2 ใจ นำข2อมูลไปแสดงผลบนจอภาพหรอื นำออกไปยงั เคร่อื งพมิ พP จัดการขอ2 มลู ใน ระบบแฟŽมข2อมลู บนหนว^ ยความจำรอง เมื่อเราเปด’ เครื่องคอมพิวเตอรP ทันทีท่มี กี ารจา^ ย กระแสไฟฟาŽ ใหก2 ับคอมพวิ เตอรP คอมพวิ เตอรจP ะทำงานตามโปรแกรมทันที โปรแกรม แรกทส่ี ่งั คอมพิวเตอรPทำงานนเ้ี ปrนซอฟตแP วรPระบบ ซอฟตPแวรPระบบอาจเกบ็ ไว2ในรอม หรือในแผ^นจานแม^เหลก็ หากไม^มีซอฟตPแวรPระบบ คอมพวิ เตอรจP ะทำงานไม^ได2 o Application software เปrนซอฟตแP วรทP ่ใี ชก2 บั งานด2านต^าง ๆ ตามความต2องการของ ผู2ใช2 ที่สามารถนำมาใช2ประโยชนไP ด2โดยตรง เชน^ Microsoft words, iTune, Firefox, Chrome, Mobile application, Cloud computing 3. ขอ< มูล (Data) คือ ข2อมลู ดิบ (Raw data) หรือขอ2 มลู ตา^ งๆทีเ่ กิดขนึ้ ซึง่ จะเปนr ข2อมลู เพื่อใช2 สําหรบั การประมวลผลของระบบสารสนเทศ o ฐานขอ< มูล (Database) หมายถงึ กล^มุ ของขอ2 มูลท่ีถูกเกบ็ รวบรวมไว2 โดยมี ความสมั พันธPซ่ึงกนั และกนั (integrated, Shared and Interrelated) เอกสารประกอบการสอน การใช.สารสนเทศทางการพยาบาลเพ่อื การออกแบบและพัฒนานวัตกรรมทางการพยาบาล 5 โดยอาจารยส@ ภุ าวดี ทบั กล่ำ

§ Digital database เช^น ฐานข2อมูลเชิงสัมพันธP (Relational Database) เปrน Records การเกบ็ ขอ2 มลู ในรปู ของตาราง (Table) (Row* columns) (Rows) Fields (Columns) ชือ่ นกั ศึกษา รหสั นักศึกษา คณะ คะแนนเฉล่ยี o ระบบฐานขอ< มูล (Database System) หมายถึง ระบบทร่ี วบรวมข2อมูลต^างๆท่ี เกยี่ วขอ2 งกนั เข2าไวอ2 ยา^ งมีระบบ มคี วามสมั พนั ธรP ะหวา^ งข2อมลู ต^างๆอยา^ งชัดเจน เปด’ โอกาสใหผ2 2ูใช2สามารถใช2งานและดูแลรกั ษาปŽองกันขอ2 มูลเหลา^ นไี้ ด2อย^างมีประสิทธิภาพ โดยมี Software ทที่ ำหน2าที่เปrนตัวกลางระหวา^ งผู2ใช2และโปรแกรมต^างๆทเ่ี ก่ียวขอ2 งกับ การใช2ฐานขอ2 มูล ทีเ่ รยี กว^า ระบบจดั การฐานข2อมูล (Data base management system: DBMS) o ระบบจัดการฐานขอ< มลู (Data base management system: DBMS) หมายถงึ กล^ุมของโปรแกรม หรือ ซอฟทPแวรP ท่ที าหนา2 ทเ่ี ปนr ตวั กลาง ดูแลจัดการ ควบคมุ ความถูกตอ2 ง ความซ้ำซ2อน และความสมั พันธPระหวา^ งขอ2 มลู ตา^ ง ๆ เกยี่ วกบั ฐานข2อมูล และอำนวยความสะดวกใหก2 ับผูใ2 ช2ท้งั ในด2านการสร2างและการปรับปรงุ แกไ2 ข หนว_ ยในการจดั เกบ็ ข<อมูล ขอ2 มลู ท่ีจดั เกบ็ ในคอมพิวเตอรP โดยแท2จริงแล2วมลี กั ษณะการจัดเก็บเปนr สัญญาณดิจติ อล คือมคี า^ 0 กบั 1 เทา^ น้นั แตเ^ พื่อให2มองภาพข2อมลู ไดง2 ^าย จึงแบง^ หน^วยในการจัดเก็บข2อมูลออกเปrนสว^ นยอ^ ยตา^ งๆ ดังนี้ - บิต (Bit) ยอ^ มาจาก Binary Digit คอื หนว^ ยของขอ2 มูลทีเ่ ลก็ ทสี่ ุด คอื การจัดเกบ็ ขอ2 มลู ทม่ี ีอย^ูเพยี ง 2 สถานะ คอื 0 กับ 1 ซึง่ เปนr ลักษณะการทำงานของคอมพวิ เตอรทP ี่ทำงานดว2 ยระดับสญั ญาณ ดจิ ิตอล การเกบ็ ข2อมูลต^างๆได2จะต2องนำ บติ หลายๆ บิต มาเรียงต^อกนั เช^นนำ 8 บิต มาเรยี ง เปนr 1 ชดุ เรยี กว^า 1ไบตP เชน^ 10100001 หมายถึง ก. 10100010 หมายถงึ ข - ไบต- (Byte) คือ หนว^ ยของขอ2 มูลซงึ่ เกิดจากการนำข2อมลู 8 บติ มารวมกนั โดยใช2 แทน ตวั อกั ขระ 1 ตวั เมอื่ เรานำ ไบตP (byte) หลายๆ ไบตP มาเรยี งตอ^ กนั เรยี กวา^ เขตขอ2 มลู (field) เช^น Name ใชเ2 กบ็ ชอื่ ผปู2 Ÿวย LastName ใชเ2 ก็บนามสกุลผูป2 วŸ ย เปrนต2น - เขตข<อมูล (Field) คอื หน^วยของขอ2 มูลซ่งึ เกิดจากการนำขอ2 มลู หลายๆ ไบตP หรอื หลายๆ อกั ขระ มารวมกนั เพ่อื ใช2แทนความหมายของสิง่ ใดสง่ิ หน่ึง เช^น รหัสนกั ศึกษา, ชื่อ, ทอ่ี ยู^ เปrนตน2 เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพ่ือการออกแบบและพัฒนานวัตกรรมทางการพยาบาล 6 โดยอาจารย@สภุ าวดี ทับกล่ำ

- ระเบยี น (Record) คือหนว^ ยของข2อมลู ซง่ึ เกดิ จากการนำเขตข2อมูล หลายๆเขตข2อมลู มารวมกัน ซง่ึ เขตขอ2 มลู ท่ีนำมารวมกันนี้ จะมีความสัมพนั ธPเกยี่ วเนือ่ งกัน เชน^ รหัสนักศกึ ษา, ชือ่ , ที่อยู^ รวมกนั เปrนระเบียนขอ2 มลู ของนักศึกษา เปนr ตน2 - แฟม• ขอ< มูล (File) หรอื ไฟลP คอื หน^วยของขอ2 มลู ซง่ึ เกดิ จากการนำข2อมลู หลายๆระเบยี น ทมี่ ี ลักษณะ ของเขตข2อมลู เหมือนกนั มาจัดเก็บรวมกนั เช^น การจดั เกบ็ ข2อมูลระเบยี นของนกั ศกึ ษา หลายๆ คน รวมกนั เปนr แฟŽมขอ2 มลู นกั ศึกษาเปนr ตน2 ซึง่ ขอ2 มลู แตล^ ะระเบียนทีน่ ำมารวมกนั จะตอ2 ง มี เขตข2อมูล อย^างนอ2 ย 1 เขต ข2อมลู ทีแ่ ยกความแตกตา^ งของข2อมูลในแต^ละระเบียนได2หลายๆ คน รวมกนั เปนr แฟŽมขอ2 มูลนักศึกษา เปrนตน2 ซ่ึงข2อมูลแตล^ ะระเบียนทน่ี ำมารวมกันจะตอ2 งมี เขต ข2อมูล อยา^ งน2อย 1 เขต ขอ2 มลู ทีแ่ ยกความแตกต^างของขอ2 มลู ในแตล^ ะระเบยี นได2 เชน^ แฟมŽ ขอ2 มูล นกั เรยี น จะเกบ็ ชอ่ื นามสกลุ วนั เดือนปเW กดิ ของนักเรียน จำนวน 500 คน เปนr ตน2 - Database(ฐานข<อมูล): การจดั เก็บ แฟŽมขอ2 มลู หลายๆ แฟŽมขอ2 มลู ไวภ2 ายใต2ระบบเดยี วกนั เรียกวา^ ฐานขอ2 มลู หรือ Database เชน^ เก็บแฟŽมข2อมลู นักศกึ ษาป1W ทเี่ รยี นวิชาทเ่ี ป’ดสอนใน มหาวทิ ยาลยั ปWการศกึ ษา 2563 เปrนต2น 4. กระบวนการ (Procedure) คือขนั้ ตอนการปฏิบตั ิ วิธีการดาํ เนินงาน นโยบาย กลยทุ ธP กฎระเบียบ ต^างๆ ในการประมวลผลขอ2 มลู เพอ่ื ใช2ระบบสารสนเทศใหม2 ปี ระสิทธภิ าพ 5. เครอื ข_ายและการสื่อสารโทรคมนาคม (Networking and Telecommunication) การสอ่ื สารโทรคมนาคม (Telecommunication) คอื การส^งสญั ญาณทางอิเลก็ ทรอนิกสจP าก สถานที่หนึง่ ไปยงั อีกสถานท่หี นึ่ง โดยใชท2 ง้ั ในสว^ นของ ฮารPดแวรP และซอฟตแP วรP สำหรับการสอื่ สารมไี ว2 เพอ่ื ชว^ ยใหผ2 ใ2ู ชส2 ามารถเชอื่ มตอ^ คอมพวิ เตอรเP ข2ากบั เครอื ขา^ ยหรอื คอมพวิ เตอรPอื่นได2 เชน^ Email, teleconference, การเรียนการสอนออนไลนP 6. บคุ ลากร (People) คอื องคปP ระกอบทสี่ ำคัญทสี่ ดุ ของระบบสารสนเทศ ได2แก^ บคุ คลทเ่ี กยี่ วขอ2 งใน ระบบสารสนเทศ ได2แก^ ผอู2 อกแบบระบบสารสนเทศ ผพู2 ฒั นาระบบสารสนเทศ ผใู2 ช2ระบบสารสนเทศ และผู2ดูแลระบบสารสนเทศ ประโยชน-ของระบบสารสนเทศ (The Benefits of Information System) 1. ด<านคุณภาพชีวิต เปนr การพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ใหม2 ีความสะดวกรวดเรว็ เช^น มรี ะบบเครือขา^ ยที่ สามารถติดต^อกนั ไดถ2 งึ แมจ2 ะอย^ูหา^ งไกลกนั 2. ด<านการศึกษา เปนr การพฒั นาด2านการศึกษาให2ผตู2 2องการความรส2ู ามารถพัฒนาตนเองได2อยา^ ง รวดเรว็ และมปี ระสิทธภิ าพ เช^น ผ2ูเรียนสามารถที่จะหาข2อมลู ความรไู2 ด2ง^ายข้ึน สามารถแลกเปลยี่ น ความรไ2ู ดอ2 ย^างรวดเร็วและสามารถคน2 หาข2อมูลได2อย^างสะดวก เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพ่อื การออกแบบและพัฒนานวัตกรรมทางการพยาบาล 7 โดยอาจารย@สภุ าวดี ทบั กล่ำ

3. ดา< นความปลอดภัย เปนr การพฒั นาดา2 นความปลอดภัย ทำใหส2 ามารถพฒั นาควบคุม ระบบความ ปลอดภัยตา^ งๆ ใหม2 ปี ระสทิ ธภิ าพมากยง่ิ ขึ้น เช^น การพฒั นาระบบสารสนเทศทางดา2 นการจราจรและ การพัฒนาระบบสารสนเทศทางการทหาร 4. ด<านการแพทย- เปนr การพฒั นาดา2 นการแพทยP เพ่ือชว^ ยเหลอื แพทยPและเพอื่ ชว^ ยเหลอื คนไข2ให2ได2รบั การบริการทดี่ แี ละมีประสทิ ธภิ าพ เชน^ ระบบชว^ ยนบั เซลลPเมด็ เลือด และระบบตรวจ อาการผ^าน กลอ2 งวิดโี อระยะไกล 5. ด<านอตุ สาหกรรม เปนr การพฒั นาด2านอุตสาหกรรมเพื่อชว^ ยใหอ2 ตุ สาหกรรมสามารถพัฒนาไปไดอ2 ย^าง รวดเรว็ สามารถแข^งขนั กับตลาดได2 6. ดระ<าบนบธุรสการิจสเนปเนrทกศาพรัฒพนฒั านธารทกุ าจิ งใดหา22มนปี ธรุระกสจิ ทิ ตธา^ ิภงๆาพใมหาส2 กายม่ิงาขรน้ึถ มผี ลกําไรทด่ี ีขึ้นได2 ทาํ ใหอ2 งคกP รตา^ งๆ ทใ่ี ช2 ความหมายสารสนเทศทางการพยาบาล สารสนเทศทางการพยาบาล (Nursing Informatics) หมายถงึ การบรู ณาการความรูท2 างเทคโนโลยแี ละศาสตรPทางการพยาบาล มาใช2ในการจดั การข2อมูล (data) สารสนเทศ (information) องคคP วามร2ู (knowledge) และป~ญญา (wisdom) ในการปฏบิ ตั ิในวชิ าชีพ การพยาบาล (Staggers, N. & Thompson, C.P., 2002) สมาคมพยาบาลอเมริกา (American Nursing Association) ไดใ2 หค2 ำหมายของ สารสนเทศทางการ พยาบาล คอื การบูรณาการศาสตรPทางการพยาบาลกบั สารสนเทศ ในดา2 นการจัดการ การวเิ คราะหP เพื่อทจี่ ะ ระบุ (identify), นิยาม, จัดการ ขอ2 มลู สารสนเทศ ความร2ู และป~ญญาในด2านการปฏิบัติในวชิ าชีพพยาบาล สารสนเทศทางการพยาบาลจะช^วยสนบั สนนุ การตัดสินใจของพยาบาล ผ2ูรบั บริการ และทมี บุคลากรสขุ ภาพ รวมทัง้ ผู2ทเ่ี ก่ียวขอ2 ง เพ่ือใหบ2 รรลวุ ัตถปุ ระสงคแP ละผลลพั ธทP ี่ต2องการ (ANA, 2015) เปา• หมายของสารสนเทศทางการพยาบาล เพ่อื ปรบั ปรงุ ภาวะสุขภาพของประชาชน ชุมชน ครอบครัว และบคุ คล โดยการจดั การสารสนเทศ และการสือ่ สารอย^างมีประสิทธภิ าพ รปู แบบการใชร< ะบบสารสนเทศทางการพยาบาล มีการนำมาใช2ในหลายรูปแบบดงั นี้ 1. ระบบสารสนเทศในการปฏิบัตกิ ารพยาบาล - สำหรบั ใหก2 ารพยาบาลผ2ปู Ÿวยโดยตรง ได2แก^ ระบบฐานขอ2 มลู เช^น ประวตั ิผป2ู วŸ ย ทางเวชระเบยี น และ ระบบเครือข^ายส่ือสาร เชน^ e- document, intranet, e-mail - สำหรบั ใหก2 ารพยาบาลผป2ู วŸ ยทางอ2อม เพ่อื พฒั นาคุณภาพบรกิ าร ได2แก^ ฐานขอ2 มูลทเ่ี กยี่ วกับผูป2 วŸ ย และการพยาบาล, ระบบเครือข^ายทางการพยาบาล, ระบบปญ~ ญาเทียม เชน^ โปรแกรมชว^ ยสอน เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพอื่ การออกแบบและพัฒนานวัตกรรมทางการพยาบาล 8 โดยอาจารยส@ ุภาวดี ทับกลำ่

ความรู2 (CAI: Computer Assisted Instruction) หรือสาระที่เก่ยี วกับสุขภาพสำหรบั พยาบาล และผ2ู ท่มี ารบั บริการ 2. ระบบสารสนเทศในการบรหิ ารการพยาบาล 3. ระบบสารสนเทศในการศึกษาพยาบาล 4. ระบบสารสนเทศการวจิ ยั ทางการพยาบาล ประโยชน-ของระบบสารสนเทศ 1. การสอ่ื สารทางการพยาบาลมีประสทิ ธิภาพมากขึน้ สามารถส^งตอ^ และดำเนนิ การไดถ2 กู ตอ2 งรวดเร็ว 2. เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพของระบบการทำงาน เพอ่ื เปนr ขอ2 มูลสนับสนนุ ในการตดั สนิ ใจ 3. การมีขอ2 มูลทม่ี คี ุณภาพเพียงพอทำให2วางแผนการบริหารงานทางการพยาบาล กำหนดแนวทาง นโยบาย ได2มปี ระสิทธิภาพมากขึ้น 4. พัฒนาองคPความรท2ู างการพยาบาลอย^างตอ^ เนื่อง สมรรถนะพยาบาลสารสนเทศ 1. Computer skills: มที ักษะในการใช2คอมพิวเตอรP 2. Informatics knowledge: มคี วามร2ูเก่ยี วกับข2อมูลสารสนเทศ 3. Informatics skills: มีทกั ษะในการจดั การข2อมูลสารสนเทศ ท้งั ในด2านการเตรยี ม การวิเคราะหP และประมวลผล สารสนเทศทางการพยาบาลกบั การพฒั นานวัตกรรม ความหมายของนวตั กรรม นวตั กรรม แปลมาจากคำวา^ Innovation ในภาษาอังกฤษ ซ่งึ มรี ากศพั ทP จากภาษาละตนิ แปลว^า Innovare หมายถงึ ทำสิง่ ใหม^ขนึ้ มา (สำนักงานนวัตกรรมแหง^ ชาติ, 2550) “นวตั กรรม” มีองคPประกอบ 4 สว^ น ไดแ2 ก^ มคี วามใหม^ (newness) เกิดจากการใชค2 วามร2ู (Knowledge) ความคิดสร2างสรรคP (Creativity) และมีคณุ คา^ (Value) Newness เปนr สง่ิ ใหมท^ ถี่ กู พัฒนาขน้ึ อาจมลี กั ษณะเปนr ผลิตภณั ฑP บริการ หรอื กระบวนการ โดยจะ เปrนการปรับปรุงจากของเดิม หรือพฒั นาขนึ้ ใหม^ Knowledge and Creativity Idea นวตั กรรมต2องเกดิ จากการใช2ความรู2 และความคิดสรา2 งสรรคP เปนr ฐานของการพัฒนาใหเ2 กิดข้ึนใหม^ ไม^ใชเ^ กดิ จากการลอกเลียนแบบ หรอื ทำซ้ำ เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพ่ือการออกแบบและพัฒนานวัตกรรมทางการพยาบาล 9 โดยอาจารย@สุภาวดี ทบั กล่ำ

Value: Economic Benefit (ประโยชน-ในเชิงเศรษฐกิจ) ความมคี ุณคา^ การสรา2 งความสำเร็จในเชงิ พาณิชยP ตอ2 งสามารถทำใหเ2 กดิ มลู คา^ เพ่ิมข้นึ ไดจ2 ากการ พัฒนาส่งิ ใหม^ๆนัน้ (อาจจะวัดไดเ2 ปนr ตัวเงนิ โดยตรงหรือไม^กไ็ ด)2 นวตั กรรมทางการพยาบาล หมายถึง กระบวนการท่เี กดิ จากการใชค2 วามร2ู ความคดิ สรา2 งสรรคP เพอ่ื ใหเ2 กิดผลลพั ธPทางการพยาบาล ที่สร2างใหม^ หรอื เปนr การปรับปรุงพัฒนาใหม2 ปี ระสทิ ธิภาพกว^าเดมิ ในการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลใน 4 มิติของการ พยาบาล ได2แก^ การส^งเสรมิ การปŽองกนั การดูแลรกั ษาพยาบาล และการฟ¥น¤ ฟสู ภาพ ตลอดจนระบบบริการ พยาบาล กระบวนการบรหิ ารงานพยาบาล หรอื การจัดการองคPกร ขนั้ ตอนการพฒั นานวัตกรรมทางการพยาบาล 1. การระบปุ ญ~ หา และปรากฏการณทP างการพยาบาล 2. การวิเคราะหPป~ญหา 3. การทบทวนวรรณกรรม ในศาสตรคP วามร2ูทเ่ี ก่ียวข2อง และทรัพยPสินทางป~ญญา 4. การระดมความคดิ 5. การออกแบบนวตั กรรม 6. การทดสอบ 7. การเผยแพร^และนำไปใช2 ตวั อยา^ งนวตั กรรมดา2 นสารสนเทศทางสุขภาพ - Bar Code Medication Administration (BCMA) - Electronic Health Records (EHRs) - Wearable device เชน^ stethio (Remote Cardiopulmonary Acoustic Monitoring) - Telehealth and apps. เช^น Telehealth nursing - Artificial Intelligence ตวั อยา_ งการเลอื กใชเ< ทคโนโลยเี พอ่ื พฒั นานวตั กรรมสารสนเทศดา< นสขุ ภาพ - Big Data คอื คำนิยามของเซตของข2อมลู ที่มีขนาดใหญ^ทุกชนิดท่อี ยู^ในองคกP ร ที่มปี ริมาณมาก จนกระทง่ั Software ปกตทิ ่ัวไปไมส^ ามารถรองรับการเกบ็ ขอ2 มูล จัดการ วิเคราะหP และ ประมวลผลไดอ2 ยา^ งเตม็ ประสทิ ธิภาพ โดยกระบวนการจัดเกบ็ ขอ2 มลู ของBig data เปrนการจัดเก็บ ข2อมูลท้งั เชงิ ลึกและข2อมูลท่มี หี ลากหลาย - คุณลกั ษณะของ Big data เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพือ่ การออกแบบและพฒั นานวัตกรรมทางการพยาบาล 10 โดยอาจารย@สภุ าวดี ทับกลำ่

Big data มีลกั ษณะ 4Vs ไดแ2 ก^ Volume, Velocity, Variety และ Veracity § Volume หมายถงึ ขอ2 มลู ทม่ี ปี ริมาณมาก (มากกวา^ หนว^ ยTB: Terabyteขึ้นไป) Terabyte: TB เปน; หน>วยวดั ขนาดของขอG มลู ในคอมพิวเตอรQ เช>น ใชเG ปน; หนว> ยวัดความจุ ของหนว> ยความจำหรือฮารดQ ดิสกQ 1 TB = 1,000,000,000,000 ไบตQ § Velocity หมายถึง ความเร็ว ขอ2 มลู ทมี่ ีการเปลยี่ นแปลงอย^างรวดเรว็ ส^งผา^ น ขอ2 มูลกันอยา^ งตอ^ เนอ่ื ง (Real-time) § Variety หมายถงึ รปู แบบของขอ2 มลู ที่มคี วามแตกตา^ ง (Heterogeneity) ทั้งใน รปู แบบ โครงสร2าง และแหล^งท่ีมา เชน^ ขอ2 มูลใน Electronic health records (EHRs), Monitoring devices § Veracity หมายถงึ ข2อมลู ที่ยังไมผ^ า^ นการประมวลผล § Value หมายถงึ คุณคา^ ของสารสนเทศ (Information) ทไ่ี ดม2 าจากข2อมลู (data) ท่นี ำไปสู^การค2นพบความรู2 (Knowledge) ปจY จัยทีเ่ กี่ยวขอ< งกบั กระบวนการวเิ คราะหข- <อมลู Big data ในสารสนเทศทางการพยาบาล 1. ชนดิ ของขอ2 มลู (Types of data) : ขอ2 มูลเชงิ ปริมาณ และข2อมลู เชงิ คุณภาพ 2. ขั้นตอนการประมวลผล (Data processing steps): การรวบรวม และการจัดเปลีย่ นขอ2 มูล เพอ่ื แปรสภาพให2อยู^ในรูปแบบข2อมลู ใหมท^ ี่สอดคล2องกบั ความตอ2 งการ (Relevant information) ขน้ั ตอนในการเตรยี มข2อมลู ก^อนเขา2 ส^ูการประมวลผล (Data preprocessing) เชน^ - Data Quality Assessment (Missing values, Inconsistent values, Duplicate values) - Data Cleaning: การคดั ข2อมูลทไี่ มเ^ กย่ี วขอ2 งออก - Data Integration: การรวมแหลง^ ขอ2 มลู ซ่ึงมขี อ2 มลู หลายแห^งมารวมไว2ทเี่ ดียวกัน - DataTransformation: เปนr ข้นั ตอนการแปลงขอ2 มูลในขัน้ ตอนการคดั เลือกใหเ2 หมาะสำหรับ การทำเหมอื งข2อมูล (Data mining) - Data Mining กระบวนการที่กระทำกับข7อมูลจำนวนมากเพ่อื ค7นหารปู แบบและความสัมพันธทF ี่ซอH น อยูใH นชุดขอ7 มูลนน้ั ตัวอยา^ งการนำ Big data มาใช2ในการจัดการข2อมูลดา2 นสุขภาพ เช^น - ดา2 นการเกบ็ ขอ2 มูล เชน^ Magpi (http://home.magpi.com/) การให2บริการการเกบ็ ข2อมูลด2วย มอื ถือผา^ นระบบ cloud และการทำ data visualization เพ่ือชว^ ยใหอ2 งคPกรสามารถพฒั นา ประสทิ ธภิ าพในการดำเนินงาน โดยสามารถเขา2 ถงึ การออกแบบระบบการเก็บข2อมูลด2วยมอื ถอื เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพอื่ การออกแบบและพฒั นานวัตกรรมทางการพยาบาล 11 โดยอาจารย@สุภาวดี ทับกล่ำ

ข2อมลู สือ่ สารออกมาเปนr ภาพแบบ real-time รวมถงึ สามารถทำแคมเปญผา^ น SMS และระบบ เสียงตอบรบั ได2 - ด2านการวินจิ ฉยั โรค เช^น Pittsburgh Health Data Alliance เทคโนโลยีทเี่ น2นการปŽองกันโรค เพื่อพฒั นาประสิทธิภาพการวนิ ิจฉัยและส^งเสรมิ คณุ ภาพการรักษา โดยอาศยั ข2อมูลท่นี ำมาจาก หลายแหลง^ ได2แก^ บนั ทกึ ทางการแพทยP ขอ2 มอื จากอุปกรณPสายรดั ขอ2 มอื (wearable) ข2อมลู ทาง พนั ธุกรรม ขอ2 มูลจากบริษทั ประกันภัย ไปจนถึงการใช2ขอ2 มูลจากสังคมออนไลนP และนำมาสร2าง เปนr ภาพรวมสุขภาพของแตล^ ะป~จเจกบุคคล เพ่อื ใหส2 ามารถออกแบบวธิ ีการรักษาเฉพาะที่ เหมาะสมได2 (https://healthdataalliance.com/) -------------------------------------------------------------------------------------------------- บรรณานกุ รม ANA, “Nursing Informatics: Scope and Standards of Practice,” 2nd Edition, ANA 2015 as quoted at https://www.himss.org/what-nursing-informatics. Darvish, A., Bahramnezhad, F., Keyhanian, S. & Navidhamidi, M. (2014). The Role of Nursing Informatics on Promoting Quality of Health Care and the Need for Appropriate Education. Global Journal of Health Science, Nov.6(6):11-18. Matney, S., et al. (2011). Philosophical Approaches to the Nursing Informatics Data- Information-Knowledge-Wisdom Framework. Advance in Nursing Science, 34(1):6-18. Nelson, R., (September 19, 2018) \"Informatics: Evolution of the Nelson Data, Information, Knowledge and Wisdom Model: Part 1\" OJIN: The Online Journal of Issues in Nursing Vol. 23, No. 3 Po Yin Yen, et al. (2017). Health Information Technology (HIT) Adaptation: Refocusing on the Journey to Successful HIT Implementation.JMIR Medical Informatics, V5(3). Jul-Sept: e28. Staggers, N. & Thompson, C.P. (2002). The Evolution of Definitions for Nursing Informatics: A Critical Analysis and Revised Definition. Journal of the American Medical Informatics Association, 9 (3) May/Jun . เอกสารประกอบการสอน การใชส. ารสนเทศทางการพยาบาลเพือ่ การออกแบบและพัฒนานวตั กรรมทางการพยาบาล 12 โดยอาจารย@สุภาวดี ทบั กลำ่

Topaz, M & Pruinelli, R. (2017). Big Data and Nursing: Implications for the Future, Studies in Health Technology and Informatics, 232: 165-171 ----------------------------------------------------------------------------------------------------- เอกสารประกอบการสอน การใช.สารสนเทศทางการพยาบาลเพ่อื การออกแบบและพฒั นานวตั กรรมทางการพยาบาล 13 โดยอาจารยส@ ภุ าวดี ทับกลำ่