สรุปผลงานวิจัยสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง(องค์การมหาชน)

(Fe2+) ลงดินตอเนอื่ ง 2 ฤดกู าล ทําใหอ าซินคิ ท้งั หมด อาซนิ คิ ทล่ี ะลายน้าํ และอาซินิคทีจ่ ับกนั อยางหลวมมปี ริมาณลดลง ในทางตรงขา มอาซนิ คิ ทจี่ ับกนั อยา งแขง็ แรงมีปรมิ าณเพิ่มข้นึ และตรวจไมพ บอาซินคิ ในใบ ซึ่งแสดงใหเห็นถึงแนวโนม ท่ดี ี 5. การวจิ ยั และพฒั นาชวี ภณั ฑป อ งกนั กาํ จดั ไรแดงของกหุ ลาบ เปน งานวจิ ยั ตอ เนอ่ื งปท ่ี 2 ไดค ดั เลอื กวธิ กี ารผลติ ตน แบบชวี ภณั ฑแ บบผงที่ผลติ จากเชอื้ รา Beauveria bassiana หรือ Metarhizium anisopliae โดยสามารถเลย้ี งเช้ือท้ัง 2 ชนิด ในอาหารเหลวสูตรปลายขาวเหนียวตม ปนละเอียดผสมยีสตสกัด หรืออาหารขาวโพดเลี้ยงสตั วบดละเอียด จากนน้ั ผสมสารแขวนลอยเชอื้ รา B. bassiana ทเ่ี ลยี้ งไดก บั แปง สาลผี สมทลั คมั สว นเชอ้ื รา M. anisopliae ตอ งผสมกบั เมลด็ ขา วโพด บดละเอียด อตั รา 15:40 บม เชือ้ 7-10 วนั ไดเช้อื ×1010 โคนิเดียตอ กรัม นําไปอบท่ีอุณหภูมิ 40 °C จนแหง และบดเปนผง มีอายุการเกบ็ รกั ษามากกวา 6 เดอื น ตนทุนการผลิต 72.00 และ 63.20 บาทตอกโิ ลกรมั อัตราการใช 60 กรัมตอนํา้ 20 ลิตร ฉีดพน ทุก 7 วนั มีตนทุนการใช 15.20 บาท ตอ ไรต อ ครัง้ ไรแดงทีถ่ ูกเชอ้ื ราสาเหตุโรคแมลงทําลาย ลักษณะผงชีวภณั ฑเ ช้อื ราสาเหตุโรคของไรแดง 6. การศกึ ษาและคดั เลอื กสารดงึ ดดู เพลย้ี ไฟของเบญจมาศ เปน งานวจิ ยั ตอ เนอ่ื งปท ่ี 2 ไดต น แบบสารดงึ ดดู เพลย้ี ไฟ ท่ีผลิตจากสารละลายดอกไมวงศ Asteraceae สกัดดวยนํ้าท่ีเติมสารรักษาสภาพวิตามิน E ความเขมขน 1 เปอรเซ็นต โดยนา้ํ หนกั และใช paraffin gel เปน ตวั กลางชะลอการระเหยของสาร สารดงึ ดดู ตอ งใชร ว มกบั กบั ดกั รปู แบบขวดนาํ้ พลาสตกิ สีฟา ติดตั้งกบั ดักในโรงเรือนระยะ 4 เมตร ต้งั แตดอกเรม่ิ แยม สีจนถงึ ระยะเก็บเกีย่ ว เปล่ียนสารดงึ ดดู ทกุ 21 วัน มตี นทุน การใช 508.38 บาท ตอ โรงเรือน 6×24 เมตร ตอฤดูกาล แปลงทดสอบสารดึงดูดเพลี้ยไฟของเบญจมาศ ลักษณะแผลขีดสขี าวบนดอกเบญจมาศ ทีเ่ พลยี้ ไฟเขา ทาํ ลาย 100 สรุปผลงานวจิ ัย สถาบันวจิ ยั และพัฒนาพนื้ ท่ีสงู (องคการมหาชน) ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

7. การวิจัยและพัฒนาชีวภัณฑปองกันกําจัดโรคราสีเทา (Botrytis) ของกุหลาบ เปนงานวิจัยตอเนื่องปที่ 2 ไดตนแบบชวี ภณั ฑแ บบผงท่ผี ลิตจากเช้ือแอคติโนมัยซสี CEN26 โดยเลยี้ งหัวเช้ือในอาหารเหลวสตู ร Soytone นาน 3 วัน จากนนั้ เพิม่ ปริมาณเชือ้ ในอาหารเหลว Molass yeast อตั ราสว น 1:3 ท่อี ุณหภูมิหอง นาน 5 วนั ผสมผงหวั เช้ือในแปงทลั คมั นําไปอบท่อี ณุ หภูมิ 35 °C จนแหง และผสมกบั วสั ดรุ องรบั สูตรโซเดียมไบคารบอเนต บดเปนผงละเอียด มีอายุการเกบ็ รกั ษา ไมเ กนิ 8 เดอื น ตนทนุ การผลิต 90.75 บาทตอกิโลกรัม อัตราการใช 7.5 กรัมตอน้ํา 20 ลติ ร ฉีดพนทกุ 3 วัน ต้ังแตระยะ เรมิ่ ตดิ ดอก มีตน ทนุ การใช 0.144 บาท ตอ ตารางเมตรตอ 3 อาการกลีบเนาหลังการปลูกเชอ้ื สาเหตโุ รค ลกั ษณะผงหวั เชื้อแบบแหง แผนท่ี 8. การวจิ ยั และพฒั นาชวี ภณั ฑป อ งกนั กาํ จดั โรคราสนมิ ขาวของเบญจมาศ เปน งานวจิ ยั ตอ เนอ่ื งปท ่ี 2 ไดต น แบบ ชีวภัณฑแบบผงที่ผลิตจากแบคทีเรีย AK-MCL5 เริ่มจากเล้ียงหัวเชื้อในอาหารเหลวสูตร Nutrient และเพิ่มปริมาณเช้ือ ความเขมขน 1 เปอรเซ็นต ในอาหารเหลวกากถ่ัวเหลือง ท่ีอุณหภูมิหองนาน 5 วัน นําตะกอนเซลลผสมกับทัลคัมและ คารบ อกซ่ี เมทิล เซลลโู ลส จากนัน้ อบท่ีอณุ หภูมิ 35 °C 12 ชัว่ โมง และบดเปนผงละเอยี ด มอี ายกุ ารเกบ็ รกั ษาไมเกนิ 8 เดอื น ตน ทนุ การผลิต 114.33 บาทตอกโิ ลกรมั อัตราการใช 40 กรมั ตอ นา้ํ 20 ลิตร ฉีดพนทุก 7 วัน มีตนทนุ การใช 300.91 บาท ตอ 300 ตนตอ ครง้ั นอกจากนกี้ ารฉดี พน petroleum oil อัตรา 3 เปอรเซ็นต ยงั ใหผลดีเชนกัน ตนเบญจมาศในการคัดเลือกอัตราการใชช ีวภณั ฑ ผลการใชช ีวภัณฑใ นการกาํ จัดอาการจุด สนิมขาว สรุปผลงานวจิ ัย สถาบันวจิ ัยและพฒั นาพ้นื ท่ีสูง (องคก ารมหาชน) 101 ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ผลผลติ ท่ีสําคญั ของงานวิจัย 1. เช้ือแบคทเี รยี ปฏปิ ก ษท ม่ี คี ณุ สมบตั ยิ บั ยงั้ การเจรญิ เตบิ โตเชอ้ื รา Botrytis cinerea สาเหตโุ รคผลเนา ลาํ ตน เนา ของพรกิ 2 สายพันธุ และวิธกี ารเลย้ี งเชอื้ เพื่อเพ่ิมปรมิ าณ 2 วิธกี าร 2. ตน แบบผลติ ภณั ฑปอ งกันกําจัดศตั รูพืชหรอื สงเสริมการเจริญเตบิ โตพืช 6 ผลิตภณั ฑ ไดแก ชวี ภณั ฑป อ งกันกําจดั โรคแผลเนาของอาโวคาโด ปุยอินทรีย ชีวภัณฑปองกันกําจัดไรแดงของกุหลาบ สารดึงดูดเพลี้ยไฟของเบญจมาศ ชีวภัณฑปองกันกําจัดโรคราสีเทา (Botrytis) ของกุหลาบ ชีวภัณฑและสารทดแทนสารเคมีสําหรับปองกันกําจัด โรคราสนิมขาวของเบญจมาศ 3. ผลการใชผ ลติ ภัณฑช วี ภาพเกษตรจากผลงานวจิ ยั ดานประสิทธิภาพ รปู แบบ และวิธีการใชง าน จาํ นวน 4 ชนิด ผลิตภณั ฑ แผนการนาํ ผลงานวจิ ยั ไปใชป ระโยชน 1. การใชประโยชนเชิงวชิ าการ 1.1 นําองคค วามรูทไี่ ดใ นป พ.ศ. 2561 ไปใชต อ ยอดงานวิจัยป พ.ศ. 2562 ดงั นี้ 1) แบคทีเรียปฏิปกษ 2 สายพันธุ และวิธีการเลี้ยงเช้ือ 2 วิธีการ นําไปวิจัยและพัฒนาเพ่ือใหไดตนแบบ ชวี ภัณฑป อ งกันกําจดั โรคลําตนเนา Botrytis ของพริก พรอมทง้ั ศกึ ษาและคดั เลือกวิธกี ารใชง าน 2) ตน แบบผลิตภัณฑป อ งกันกาํ จัดศัตรูพชื 5 ชนิด ไดแ ก 2.1) ชีวภณั ฑป องกันกาํ จดั ไรแดงของกุหลาบ 2.2) ชวี ภัณฑป อ งกนั กําจดั โรคราสีเทาของกหุ ลาบ 2.3) ชวี ภณั ฑป อ งกนั กําจดั ราสนมิ ขาวของเบญจมาศ 2.4) สารทดแทนสารเคมปี องกนั กําจดั ราสนมิ ขาวของเบญจมาศ 2.5) ชวี ภณั ฑป อ งกนั กาํ จดั โรคเหยี่ วของปทมุ มา โดยนาํ ไปทดสอบประสทิ ธภิ าพรว มกบั เกษตรกรในแปลง ปลกู พชื 3) สารดึงดูดเพลี้ยไฟของเบญจมาศ นําไปพัฒนาและปรับปรุงวิธีการผลิตเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใชงาน ของผลติ ภัณฑก ับพืชชนดิ อื่น 2. การใชประโยชนเชิงพาณิชย สงมอบผลติ ภณั ฑใหกบั มูลนธิ ิโครงการหลวงเพ่ือนําผลติ และจาํ หนา ยใหก ับเกษตรกร 3 ชนิด ไดแก 1) สารไลแ มลงวนั เจาะลาํ ตนถว่ั สูตรครีม 2) ชวี ภัณฑเ ช้ือราสาเหตุโรคของแมลงวนั เจาะลาํ ตนถั่ว และ 3) สารดึงดดู ดวงหมัดผกั แถบลาย 102 สรุปผลงานวิจัย สถาบนั วิจยั และพฒั นาพืน้ ท่สี งู (องคการมหาชน) ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

แผนงานการวิจยั ระบบเกษตรนเิ วศพ้นื ท่ีสูง การวจิ ัยเชงิ พื้นท่ี และการทดสอบ องคค วามรโู ครงการหลวง HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

แผนงานการวิจัย ระบบเกษตรนิเวศพน้ื ท่สี ูงการวจิ ยั เชิงพ้นื ท่ี และการทดสอบองคความรโู ครงการหลวง การวจิ ยั เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารแบบมสี ว นรว ม ทมี่ เี ปา หมายเพอ่ื พฒั นาองคค วามรรู ว มกบั เกษตรกรและนกั พฒั นา ในการแกไ ข ปญหาและยกระดับการเกษตรของทอ งถิ่น โดยคาํ นงึ ถงึ ความสมดลุ ของระบบเกษตร 4 มิติ ไดแ ก ผลติ ภาพ (productivity) เสถียรภาพ (stability) ความยงั่ ยนื (sustainability) และความเสมอภาค (equity) ในชุมชนบนพืน้ ท่สี ูง 5 ภมู ิสังคม ไดแ ก ชมุ ชนทม่ี ฐี านจากการปลกู ฝน ชุมชนปาเมีย่ ง ชมุ ชนทาํ นาเปนหลัก ชุมชนขา วไร-ขาวโพด และเขตรอ น โดยการประยุกตใช องคความรูโครงการหลวง รวมทั้งการบูรณาการภูมิปญญาของทองถ่ินและวิทยาการ ในโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบ โครงการหลวง 6 แหง รว มกับเกษตรกรจาํ นวนทัง้ สิน้ 112 ราย ดังน้ี 1. ชุดโครงการวิจัยระบบเกษตรแบบมีสวนรวมในชุมชนท่ีมีฐานจากการปลูกฝน ดําเนินการวิจัยตอเนื่องเปนปที่ 3 รวมกับเกษตรกร 38 ราย ในโครงการพัฒนาพ้ืนที่สูงแบบโครงการหลวงเพื่อแกปญหาพื้นที่ปลูกฝนอยางย่ังยืนขุนต่ืนนอย อําเภอออมกอย จังหวัดเชียงใหม ประกอบดวย 3 โครงการยอย ไดแก (1) การศึกษาวิธีการจัดการแมลงศัตรูพืชแบบ ผสมผสานเพ่ือเพิ่มผลผลิตขาวนาบนพื้นที่สูง (2) การศึกษาวิธีการบํารุงดินท่ีเหมาะสมกับการจัดการแปลงกาแฟอราบิกา ในระบบอินทรีย และ (3) การทดสอบเทคโนโลยีการปลกู พืชทางเลือกเพอ่ื สรา งรายไดท ่ีเหมาะสมกับพื้นที่ 2. ชุดโครงการวิจัยระบบเกษตรแบบมีสวนรวมในชุมชนท่ีปลูกขาวไรขาวโพด ดําเนินการวิจัยตอเน่ืองเปนปท่ี 3 ประกอบดว ย 2 โครงการยอ ย คอื (1) การศกึ ษาระบบการปลกู พชื เพอ่ื ทดแทนการปลกู ขา วโพดเลย้ี งสตั ว โดยทดสอบเทคโนโลยี ชนิดและพันธุไมผลผสมผสานในระบบอนุรักษดินและนํ้าบนพ้ืนลาดชัน รวมท้ังมันเทศญี่ปุนและถ่ัวลิสงในพ้ืนที่นาหลังการ เก็บเก่ียวขาว รวมกับเกษตรกรจํานวน 22 ราย ในโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงโปงคํา อําเภอสันติสุข จังหวัดนาน และ (2) การศึกษาระบบการปลูกพืชเพื่อเสริมสรางความม่ันคงดานอาหาร ไดแก การเพ่ิมผลผลิตขาวนา บนพื้นท่ีสูง โดยการผลิตเมล็ดพันธุขาวท่ีบริสุทธิ์รวมกับการเลี้ยงปลาในนาขาว การปลูกขาวไรในระบบอนุรักษดินและนํ้า เพื่อฟนฟูความอุดมสมบูรณของดิน และการทดสอบชนิดพืชทางเลือกสําหรับเปนแหลงอาหารและสรางรายได รวมกับ เกษตรกร 27 ราย ในโครงการพัฒนาพน้ื ทส่ี ูงแบบโครงการหลวงแมส อง อําเภอทาสองยาง จังหวัดตาก 3. ชดุ โครงการวจิ ยั ระบบเกษตรแบบมสี ว นรว มในชมุ ชนทาํ นาบนพน้ื ทสี่ งู ดาํ เนนิ การวจิ ยั เปน ปท ่ี 1 ใน โครงการพฒั นา พ้ืนที่สูงแบบโครงการหลวงสบโขง อําเภออมกอย จังหวัดเชียงใหม ประกอบดวยการศึกษาทุนการดํารงชีพและคุณสมบัติ ของระบบเกษตรของกลุมบานนํารอง เพื่อนําไปสูการคัดเลือกโจทยวิจัยรวมกับชุมชนโดยใชหลักเกณฑ 3 ประการ ไดแก การกระจายของปญ หาทเ่ี ปนปญ หาของคนสว นใหญ ความสาํ คญั ของปญ หาตอ ระบบการเกษตรของชมุ ชน และความรนุ แรง ของปญหา ซึง่ มผี ลการคัดเลอื กโจทยวจิ ัย คอื การศกึ ษาวิธกี ารจดั การแมลงศตั รูขา วนาแบบผสมผสาน และการทดสอบชนดิ พืชทางเลอื กในแปลงไรห มุนเวียนบนพ้นื ทดี่ อนรวมกบั เกษตรกรจํานวน 9 ราย 4. ชดุ โครงการวจิ ยั ระบบเกษตรแบบมสี ว นรว มในชมุ ชนปา เมย่ี ง ดาํ เนนิ การวจิ ยั เปน ปท ่ี 1 ในโครงการพฒั นาพน้ื ทสี่ งู แบบโครงการหลวงปา แป ตาํ บลปา แป อาํ เภอแมแ ตง จงั หวดั เชยี งใหม ประกอบดว ย การสาํ รวจภาวะเศรษฐกจิ ครวั เรอื นของ ประชากรเพื่อเปนขอมูลสนับสนุนการพัฒนาพ้ืนท่ีระยะตอไป และการทดสอบเทคโนโลยีการปลูกพืชและเล้ียงสัตวเพ่ือเพ่ิม ทางเลือกในการสรางรายไดท่ีเพียงพอตอการดํารงชีพ รวมกับเกษตรกร 7 ราย ไดแก การทดสอบเปรียบเทียบวิธีการ ปลกู ฟก ทองญีป่ ุนหลังนาแบบจดั เถาและแบบ ขึ้นคา ง และการศกึ ษาลกั ษณะของโกน ผึ้งท่ีมผี ลตอการเขา ทาํ รงั ของผึ้งโพรง 104 สรปุ ผลงานวิจยั สถาบันวจิ ัยและพัฒนาพน้ื ทีส่ ูง (องคการมหาชน) ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

5. ชดุ โครงการวิจัยระบบเกษตรแบบมีสวนรวมในพื้นทเี่ ฉพาะ ดําเนินการวิจัยเปนปท ี่ 1 ในโครงการพัฒนาพ้ืนที่สงู 4 แบบโครงการหลวงคลองลาน จังหวัดกําแพงเพชร ท่ีไดศึกษาความตองการของตลาดในแตละระดับเพื่อเพิ่มโอกาสทางการ ตลาดของสนิ คา เกษตรในพนื้ ทค่ี ลองลาน และการทดสอบปลกู พชื ทางเลอื กทเี่ หมาะสมกบั พนื้ ทท่ี ม่ี ภี มู อิ ากาศรอ นแลง รว มกบั แผนท่ี เกษตรกรจํานวน 9 ราย ไดแก นอยหนาพันธุเพชรปากชอง มันเทศรวมกับการปลูกพืชตระกูลถั่วเพื่อบํารุงดิน และพืชผัก ในโรงเรอื นท่มี ีราคาสูงในชวงเทศกาลกินเจ 1. โครงการวจิ ยั ระบบเกษตรแบบมีสว นรว มในชมุ ชนท่ีมฐี านจากการปลูกฝน ดาํ เนนิ การศกึ ษาในพน้ื ทนี่ าํ รอ ง คอื โครงการพฒั นาพน้ื ทสี่ งู แบบโครงการหลวงเพอื่ แกป ญ หาพน้ื ทป่ี ลกู ฝน อยา งยงั่ ยนื ขนุ ตื่นนอ ย ตาํ บลแมต นื่ อําเภออมกอ ย จังหวัดเชียงใหม ซง่ึ มีสภาพพ้นื ท่ีเปน ภเู ขาสลับซบั ซอ น มคี วามสูง 800-1,200 เมตร จากระดับน้ําทะเล ประชากรเปนชนเผากะเหร่ียง ดํารงชีพดวยการปลูกขาวไรเปนหลัก ปลูกขาวนาอยางเดียวไมมีการ ใชป ระโยชนจากพ้นื ทีน่ าในการปลูกพชื อืน่ ๆ เกษตรกรบางกลมุ จะเกบ็ ของปาขาย และกลมุ สตรจี ะทอผาขาย ผลการสาํ รวจ ขอมลู เศรษฐกิจครัวเรอื นของเกษตรกรในป พ.ศ. 2552 พบวา เกษตรกรมรี ายไดต่าํ เฉล่ยี 23,112 บาท/ครัวเรอื น/ป จากผลการวิเคราะหร ะบบเกษตรของชุมชนในพ้นื ทโี่ ครงการฯ ขนุ ต่นื นอย 4 มิติ พบวามติ ิดานผลิตภาพ การปลูกขาว นาของเกษตรเร่ิมประสบปญหาการระบาดของเพล้ียกระโดด ซึ่งสงผลใหผลผลิตขาวนาของเกษตรลดลงรอยละ 20-35 ในป พ.ศ. 2559 และพบการระบาดทุก 3-5 ป มติ ดิ านเสถยี รภาพ เกษตรกรมีพืชทางเลอื กจาํ กัด ซ่งึ มเี พียงพชื สรา งรายได หลักที่ สวพส. นําไปสง เสรมิ คอื กาแฟอราบกิ า และรายไดเ สรมิ จากการปลูกพชื ผักทอ งถ่นิ คอื หอมชแู ละคะนาดอย มติ ิดา น ความยง่ั ยนื การปลกู กาแฟอนิ ทรยี ภ ายใตร ม เงารว มกบั ปา ไมแ ละบางพนื้ ทมี่ คี วามลาดชนั เกษตรกรไมน ยิ มใชป ยุ เคมี จงึ จาํ เปน ตองมีการบํารุงความอุดมสมบูรณของดินดวยปุยอินทรียเพื่อใหตนกาแฟใหผลผลิตท่ีสม่ําเสมอและมีคุณภาพ และมิติดาน ความเสมอภาค พบวามีครัวเรือนรอยละ 40 ของประชากรท้ังหมดใน 19 หมูบาน 686 ครัวเรือน ที่มีพ้ืนท่ีเหมาะสมกับ การปลกู กาแฟ และยงั พบการลกั ลอบปลกู ฝน ในพน้ื ที่ จงึ ดาํ เนนิ การวจิ ยั เพอ่ื สนบั สนนุ แกป ญ หาและยกระดบั การพฒั นาระบบ เกษตรของพ้ืนท่ี โดยกระบวนการมีสวนรวมของเกษตรกร 38 ราย ใน 4 หยอมบาน ประกอบดวย 3 โครงการยอย คือ (1) การศึกษาวิธีการจัดการแมลงศัตรูพืชแบบผสมผสานเพื่อเพิ่มผลผลิตขาวนาบนพื้นที่สูง (2) การศึกษาวิธีการบํารุงดิน ทเี่ หมาะสมกบั การจดั การแปลงกาแฟอราบกิ า ในระบบอนิ ทรยี  และ (3) การทดสอบเทคโนโลยกี ารปลกู พชื ทางเลอื กเพอื่ สรา ง รายไดท่ีเหมาะสมกบั พน้ื ที่ สรุปผลการดําเนนิ งาน ดังน้ี 1.1 การศึกษาวิธีการจัดการแมลงศัตรูพืชแบบผสมผสานเพ่ือเพ่ิมผลผลิตขาวนาบนพ้ืนท่ีสูงเปรียบเทียบกับ วิธกี ารเดิมของเกษตรกร จากผลการสํารวจและบันทึกขอมูลประชากรแมลงศัตรูขาวนาและแมลงศัตรูธรรมชาติชวงระยะตนกลา-ระยะ สรางรวงในแปลงทดสอบของเกษตรกร พบแมลงศัตรูขาวนาท่ีสําคัญ ไดแก เพลี้ยกระโดดสีนํ้าตาล เพล้ียกระโดดหลังขาว และเพล้ียจกั จั่นสเี ขียว โดยมกี ารระบาดรนุ แรงมากกวาระดบั วิกฤตหรอื ระดับที่ตอ งแกไขเรงดว น คอื ตัวออ นเพลี้ยกระโดด 15 ตวั ตอกอ และตัวออ นเพลย้ี จกั จั่นสเี ขียว 5 ตัวตอกอ ตง้ั แตชว งระยะแตกกอหรือเดอื นสงิ หาคมเปน ตน ไป สาํ หรบั แมลง ศัตรธู รรมชาติ พบวา แปลงทดสอบท่มี ีการจดั การแมลงศัตรูพชื แบบผสมผสาน มคี วามหลากหลายของชนิดและจาํ นวนแมลง ศตั รูธรรมชาตมิ ากกวาวธิ กี ารเดมิ ของเกษตรกร ซึ่งแมลงศัตรธู รรมชาตชิ ว ยควบคุมปรมิ าณแมลงศัตรูขาว ในระยะเกบ็ เกย่ี วผลผลติ ผลการสาํ รวจและตรวจนบั แมลงทต่ี ดิ กบั ดกั กาวเหนยี วสเี หลอื ง ยงั พบประชากรแมลง ศัตรูขาวนาและแมลงศัตรูธรรมชาติอยูแตนอยกวาที่สํารวจพบในระยะแตกกอ-สรางรวง แมลงศัตรูขาวนาท่ีพบในระยะ เกบ็ เกยี่ วผลผลติ ไดแ ก แมลงสงิ แมลงดาํ หนาม บวั่ เพลยี้ จกั จน่ั สเี ขยี ว ดว งงวงขา ว ผเี สอ้ื หนอนกอขา ว และแมลงศตั รธู รรมชาติ ท่ีสาํ คญั ที่สํารวจพบ ไดแ ก แมลงปอ มวนเขียวดูดไข ดว งเสอื แมลงวนั กน ขน สรุปผลงานวิจัย สถาบนั วจิ ัยและพัฒนาพื้นทีส่ งู (องคการมหาชน) 105 ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ผลประเมินการเรียนรูและการยอมรับของเกษตรกรพบวาจากงานทดสอบเกษตรกรไดเรียนรูชนิดและชวงการ ระบาดของแมลงศตั รขู าวนา ประโยชนข องแมลงศตั รูธรรมชาติ เกษตรกรมีความพึงพอใจในวิธกี ารจดั การแมลงศัตรพู ืชแบบ ผสมผสาน ซ่ึงใชเมล็ดพันธนุ อ ย ขา วมีการแตกกอดี ตนขา วใหญและแขง็ แรง เมล็ดขาวไดน ํ้าหนกั ดี ไมคอยมีเมลด็ ลบี สาํ รวจแมลงในแปลงทดสอบของเกษตรกร 1.2 การศึกษาวิธีการบํารุงดินทเ่ี หมาะสมกบั การจัดการแปลงกาแฟอราบิกา ในระบบอนิ ทรยี  จากผลวิเคราะหดินของเกษตรกร จาํ นวน 4 หยอ มบา น พบดินมีความเปนกรดจดั มาก-กรดปานกลาง (4.77- 6.71) ปริมาณอินทรยี วัตถุสูง-สูงมาก (2.71-4.7 เปอรเ ซ็นต) ไนโตรเจนสงู มาก (0.19-0.32 เปอรเซ็นต) ฟอสฟอรัสตํา่ มาก-ตาํ่ (0-5.73 ppm) และโพแทสเซยี มสูง-สูงมาก (<100-240 ppm) จากผลการวเิ คราะหด ิน สามารถแบง กลุมโดยพิจารณาจาก ความเปนกรดเปนดางของดินและปริมาณฟอสฟอรัสในดินได 3 กลุม ประกอบดวย กลุมท่ี 1 ดินเปนกรดจัด-กรดจัดมาก (4.77-5.49) ปริมาณฟอสฟอรสั ตา่ํ -ตํา่ มาก (0-4.67 เปอรเซ็นต) กลุมท่ี 2 ดินเปนกรดเล็กนอ ย-กรดปานกลาง (5.71-6.51) ปรมิ าณฟอสฟอรสั ตา่ํ -ตา่ํ มาก (0-5.73 เปอรเ ซน็ ต) และกลมุ ท่ี 3 ดนิ เปน กลาง (6.72) ปรมิ าณฟอสฟอรสั ตา่ํ (3.50 เปอรเ ซน็ ต) ดงั นน้ั จงึ ดําเนนิ การปรบั คาความเปน กรดเปนดางของดินดวยโดโลไมท และทาํ ปยุ หมกั เพอ่ื เพิ่มปรมิ าณฟอสฟอรัสในดนิ ดวย หินฟอสเฟตตามคาวิเคราะหดินของเกษตรกร ผลวิเคราะหคุณสมบัติทางกายภาพ ทางเคมี และโลหะหนัก ของปุยหมักท่ีจัดทําตามผลการวิเคราะหตัวอยาง ดินในแปลงทดสอบของเกษตรกร อายุการหมัก 5 เดือน พบวามีปริมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และโพแทสเซียมสูงกวา คามาตรฐาน สว นคา โลหะหนักอยใู นระดับต่าํ กวาคา มาตรฐาน การจัดทําปุยหมกั ตามผลการวเิ คราะหต วั อยางดิน ปยุ หมกั อายุการหมกั 5 เดอื น 106 สรุปผลงานวิจัย สถาบันวิจัยและพัฒนาพนื้ ท่ีสงู (องคการมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

1.3 การทดสอบเทคโนโลยีการปลูกพืชทางเลือกเพื่อสรางรายไดที่ การปลกู ทดสอบไมผล 4 เหมาะสมกับพื้นท่ี แบงเปน 2 กิจกรรม คือ (1) การทดสอบชนิดไมผล การปลูกทดสอบพืชผักหลังนา โครงการหลวงและไมผลพันธุการคา จํานวน 3 ชนิด ในพื้นที่ระดับความสูง 800-1,000 และสูงกวา 1,000 เมตร พบวา การทดสอบเปลย่ี นยอดพลบั ปา เปนพันธุโครงการหลวง P2 มีการเจริญเติบโตดีเร่ิมใหผลผลิตแลว การปลูก ทดสอบอาโวคาโดพันธุแ ฮสและบัคคาเนีย มอี ัตราการรอดตายรอ ยละ 90 และ 66.67 ตามลาํ ดบั แตม กี ารเจรญิ เตบิ โตตาํ่ การทดสอบเปลย่ี นยอดมะมว งตน ตอ เปน พนั ธนุ วลคาํ และพนั ธุ R2E2 พบอตั ราการรอดตายรอ ยละ 95 ซงึ่ ตน มะมว ง พันธุนวลคํามีการแตกยอดดีกวาพันธุ R2E2 และเริ่มออกดอกแลว การปลูก ทดสอบมะมวงพันธุดี 3 พันธุ พบวามะมวงแกวมีอัตราการรอดตายสูงสุด (รอ ยละ 80) รองลงมาคอื นวลคําและโชคอนนั ต รอ ยละ 70.53 และ 20 ตาม ลาํ ดบั มะมว งแกว และนวลคาํ มกี ารเจรญิ เตบิ โตดกี วา พนั ธโุ ชคอนนั ต มคี วามสงู เฉลย่ี เพม่ิ ข้ึนจากปท่ี 1 เทา กับ 18-23 เซนตเิ มตร (2) การทดสอบชนิดพืชผัก หลงั นา พบวา ผกั กาดกวางตงุ ถว่ั ลนั เตา ผักขี้หดู และผักชี มีความเหมาะสม กบั พืน้ ทแ่ี ละสอดคลองกบั ความตอ งการของตลาดในชมุ ชน การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีสวนรวมในโครงการนี้ไดเสริมสราง กระบวนการเรียนรูของเกษตรกร เก่ียวกับศักยภาพของทองถ่ิน และความ สามารถของตนเองในการแกป ญ หาหรอื ยกระดบั การพฒั นาชมุ ชนดา นการเกษตร ไดอ งคค วามรเู พื่อแกปญหาหรือยกระดับพืชอาหารหลัก พืชเศรษฐกิจ รวมถึง พชื ทางเลอื กทเ่ี ปน แหลง อาหารหรอื สรา งรายไดข องครวั เรอื นทดแทนการปลกู ฝน ผลผลติ ท่สี ําคญั ของงานวจิ ัย แผนท่ี 1. วิธีการปองกันเพลย้ี กระโดดแบบผสมผสานในขาวนาบนพ้ืนท่สี ูง จาํ นวน 1 ชดุ เทคโนโลยี 2. ชนิดและอัตราการใหปุย อนิ ทรียท่ีเหมาะสมการปลกู กาแฟในระบบอนิ ทรยี  จาํ นวน 1 ชนิด 3. อัตราการเจรญิ เติบโตของไมผ ลทางเลอื ก ปท ่ี 2 จํานวน 3 ชนดิ 4. ชนิดพืชผกั ท่เี หมาะสมกับการปลกู หลังนา จํานวน 3 ชนดิ แผนการนําผลงานวิจัยไปใชป ระโยชน 1. การใชประโยชนเ ชิงวชิ าการ 1.1 นําองคค วามรูท ี่ไดใ นป พ.ศ. 2561 ไปใชต อ ยอดงานวิจัยป พ.ศ. 2562 ดังนี้ 1) การศึกษาวธิ ีการจดั การแมลงศัตรูพืชแบบผสมผสานเพ่ือเพม่ิ ผลผลติ ขา วนา (ดาํ เนนิ การตอ เนือ่ งปท ี่ 2) 2) การทดสอบชนิดและอัตราการใหปุยหมักเปรียบเทียบกับปุยอินทรียการคาเพื่อบํารุงดินในสวนกาแฟ อนิ ทรีย (ดาํ เนินการตอเนื่องปท่ี 2) 3) การติดตามการเจรญิ เตบิ โตของไมผลทางเลือกสรา งรายไดบนพนื้ ทลี่ าดชัน (ดาํ เนนิ การตอ เนือ่ งปท ่ี 3) 1.2 การนาํ เสนอผลงานวจิ ัยหรอื ตพี มิ พใ นรปู แบบตา งๆ นําเสนอผลงานวิจัยในการประชุมวิชาการผลงานวิจัยของมูลนิธิโครงการหลวงและสถาบันวิจัยและพัฒนา พื้นที่สงู (องคการมหาชน) สรุปผลงานวจิ ัย สถาบันวิจยั และพัฒนาพ้นื ท่ีสูง (องคก ารมหาชน) 107 ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

2. โครงการวจิ ยั ระบบเกษตรแบบมสี ว นรว มในชมุ ชนท่ีปลูกขาวไร- ขา วโพด การศึกษาวิจัยมีวัตถุประสงคเพื่อสนับสนุนการแกปญหาและพัฒนาระบบเกษตรของทองถ่ิน ประกอบดวย 2 โครงการยอย ดงั นี้ การศกึ ษาระบบการปลกู พชื เพอ่ื ทดแทนการปลกู ขา วโพดเลย้ี งสตั วใ นโครงการพฒั นาพน้ื ทสี่ งู แบบโครงการหลวงโปง คาํ มีลักษณะเปนเนินเขาและมีความลาดชันรอยละ 25-35 ประชากรเปนคนพื้นเมืองภาคเหนือรอยละ 91.31 และเผามง รอยละ 8.69 ประชากรรอ ยละ 80 ประกอบอาชีพเกษตรกรรมใน 2 ลกั ษณะพน้ื ที่ คือ (1) พน้ื ทีล่ าดชันอาศยั น้าํ ฝน คิดเปน รอยละ 70 ของพ้ืนท่ีท้ังหมด เกษตรกรปลูกขาวไร และขาวโพดเลี้ยงสัตวเปนหลัก เกษตรกรบางสวนปรับเปล่ียนเปน สวนยางพาราที่เร่ิมใหผลผลิตในชวง 2-3 ปท่ีผานมา แหลงน้ําเพื่อการเกษตรอยูต่ํากวาพื้นท่ีเพาะปลูก (2) พื้นที่นา มนี า้ํ ชลประทาน เกษตรกรปลกู ขา วนาและขา วโพดเลยี้ งสตั วห ลงั นา ผลการดาํ เนนิ งานทผ่ี า นมาของ สวพส. สง ผลใหเ กษตรกร นาํ รอ งปรบั เปลย่ี นการพงึ่ พาการปลกู ขา วโพดเลย้ี งสตั วเ พยี งอยา งเดยี วเปน การเกษตรทหี่ ลากหลายทง้ั ในชนดิ พชื และรปู แบบ การเกษตร อยา งไรกต็ ามยงั มเี กษตรกรอกี จาํ นวนมากทย่ี งั คงพงึ่ พงิ ขา วโพดเลย้ี งสตั วเ ปน พชื สรา งรายได เนอื่ งจากความเชอ่ื มนั่ ในการสนับสนุนสินเช่ือ ปจจัยการผลิต และตลาดรับซ้ือผลผลิต รวมท้ังที่ทํากินสวนใหญอยูสูงกวาแหลงน้ํา จนกระทั่ง ในฤดกู าลเพาะปลกู ป พ.ศ. 2559 ทร่ี าคารบั ซอื้ ขา วโพดเลย้ี งสตั วต กตาํ่ ทส่ี ดุ ในรอบ 10 ป โดยมรี าคารบั ซอ้ื ลดลงจากกโิ ลกรมั ละ 7 บาท เหลือ 3.5-4.5 บาท และมีการจํากัดปริมาณรับซ้ือใน แตละวัน สงผลใหเกษตรกรมีรายไดลดลงและยังมีหน้ีสิน เพิ่มขึ้น ดังนั้นจึงมีความจําเปนในการทดสอบเทคโนโลยีการปลูกพืชทางเลือกที่สามารถสรางรายไดทั้งในระยะสั้นและ ระยะยาว ทดแทนการปลูกขาวโพดเลย้ี งสัตวในพื้นทนี่ าและบนพื้นที่ลาดชนั การศึกษาระบบการปลูกพืชเพื่อเสริมสรางความม่ันคงดานอาหารในโครงการพัฒนาพ้ืนที่สูงแบบโครงการหลวง แมสอง ประชากรสวนใหญเปน ชนเผา กะเหรย่ี ง ดาํ รงชพี โดยการปลูกขา วไร ขา วนา และหาของปา โดยมพี ืน้ ทขี่ าวไรร อยละ 64.45 และพืน้ ทีข่ าวนารอ ยละ 35.55 ของพืน้ ท่ีปลกู ขาวทงั้ หมด และพนื้ ที่ปลูกขา วสว นใหญม ีความลาดชัน การปลูกขา วไร เปนแบบไรหมุนเวียน (5-6 ป) มีการถางปาและเผาเพ่ือเตรียมพื้นท่ีในการปลูกขาวและไมมีระบบอนุรักษดินและน้ํา ทําให เกดิ การชะลา งหนา ดนิ ซงึ่ สง ผลใหค วามอดุ มสมบรู ณข องดนิ ลดลง ซงึ่ สง ผลใหผ ลผลติ ขา วไมแ นน อน โดยมผี ลผลติ ขา วไรเ ฉลยี่ 212 กิโลกรัมตอไร และขาวนาเฉล่ีย 353 กิโลกรัมตอไร จึงจําเปนตองมีการศึกษาเทคโนโลยีการเพิ่มผลผลิตขาวนา และขา วไร และการทดสอบไมผลทางเลอื กทเ่ี หมาะสมกับพ้ืนท่ซี ่งึ มีความลาดชนั เพอื่ สรา งรายไดใ หแ กครัวเรอื น สรุปผลการ ดาํ เนินงาน ดังน้ี 1. การศึกษาระบบการปลูกพืชเพื่อทดแทนการปลูกขาวโพดเล้ียงสัตวในโครงการพัฒนาพ้ืนที่สูงแบบ โครงการหลวงโปง คํา ดาํ เนนิ การโดยกระบวนการมสี วนรวมของเกษตรกร จาํ นวน 22 ราย ในพ้ืนท่ี 5 กลมุ บา น แบงเปน 2 กิจกรรม ประกอบดวย (1) การปลูกทดสอบชนิดไมผลทางเลือกปท่ี 2 จํานวน 2 ชนิด 6 พันธุ พบวา อาโวคาโด พันธุป เตอรสันมกี ารเจรญิ เติบโตดา นความสูงตนและขนาดทรงพุม ดที ส่ี ดุ รองลงมาคอื พิงคเ คอรตันและตน ตอ มะมวงแกว น้าํ ดอกไมสีทอง และโชคอนันต มีการเจริญเติบโตไมตางกนั ออกดอกและตดิ ผลแลว และ (2) พน้ื ทห่ี ลังนา ไดทดสอบวธิ กี าร ปองกันกําจัดแมลงศัตรูพืชในมันเทศญ่ีปุน จํานวน 2 กรรมวิธี พบวา วิธีการปลูกแบบโครงการหลวงที่รองกนหลุมดวย สารปอ งกนั กาํ จดั แมลงพบอตั ราการเขา ทาํ ลายของดว งงวงมนั เทศ รอ ยละ 7.07-8.92 นอ ยกวา ทไ่ี มร องกน หลมุ พบอตั ราการ เขาทําลายของดวงงวงมันเทศรอยละ 13.68-21.18 วิธีการปลูกแบบโครงการหลวงมีผลผลิตท่ีสามารถวางจําหนายไดเฉลี่ย 1,451 กิโลกรมั ตอไร สูงกวา ทไี่ มรองกน หลุมซงึ่ มผี ลผลิตท่สี ามารถวางจาํ หนายไดเ ฉลยี่ 1,020.50 กโิ ลกรัมตอไร ในสวนของ ตนทนุ และผลตอบแทนสทุ ธิ พบวา วธิ กี ารปลกู แบบโครงการหลวงมตี น ทนุ และผลตอบแทนสทุ ธิ เทา กบั 11,234 และ 17,786 บาทตอไร ตามลําดับ สูงกวาที่ไมรองกนหลุมซึ่งมีตนทุนและผลตอบแทนสุทธิ เทากับ 10,574 และ 9,836 บาทตอไร ตามลําดับ จากการประเมนิ ความพงึ พอใจของเกษตรกรพบวา เกษตรกรมีความพงึ พอใจในผลตอบแทนทีไ่ ด 108 สรุปผลงานวิจัย สถาบนั วิจยั และพฒั นาพืน้ ที่สงู (องคก ารมหาชน) ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ระบบปลูกไมผลบนพนื้ ทีล่ าดชัน รวมกบั ระบบอนรุ ักษดนิ และนํา้ การทดสอบวิธกี ารจดั การแมลงศัตรมู ันเทศญปี่ ุนหลงั นา 4 2. การศึกษาระบบการปลูกพืชเพ่ือเสริมสรางความมั่นคงดาน แผนท่ี อาหารในโครงการพฒั นาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแมส อง ดําเนนิ การ โดยกระบวนการมีสวนรวมของเกษตรกร จํานวน 27 ราย ในพื้นที่ 3 แปลงที่มีการเลี้ยงปลารว มในระบบขาวนา หยอมบา น แบง เปน 3 กิจกรรม ประกอบดว ย (1) การเพิ่มผลผลิตขาวนา แปลงทดสอบการปลกู ขาวไรร ว มกบั บนพื้นที่สูงโดยการผลิตเมล็ดพันธุขาวท่ีบริสุทธิ์รวมกับการเล้ียงปลา ระบบอนรุ กั ษด ินและนา้ํ ในนาขาว ไดเมล็ดพันธุขาวนาทองถ่ินพันธุบือโหยท่ีผานการคัดเมล็ดพันธุ โดยวิธีการปลูกขาวตนเดียวเปนเวลา 3 ป การปลูกขาวตนเดียวรวมกับ การเล้ียงปลาในนาขาวใหผลผลิตขาวสูงสุดเทากับ 1,156 กิโลกรัมตอไร เนื่องจากการปลูกขาวตนเดียวทาํ ใหขาวแตกกอไดดี และปลายังชวยกาํ จดั แมลงศัตรขู าวและกาํ จัดวัชพืชในแปลงนา โดยปลาท่ีเหมาะสมในการเลี้ยง ในนาขา วคอื ปลานลิ ซง่ึ สามารถปรบั ตวั ไดด ี เลย้ี งงา ย โตเรว็ สามารถขยายพนั ธุ ไดเองตามธรรมชาติและเกษตรกรนิยมบริโภค โดยปลอยลูกปลานิลขนาด 10 -12 เซนติเมตร หลงั จากดํานา 1 เดือน นอกจากนย้ี งั พบวา พชื ตระกลู ถั่วที่สามารถปลูกบํารุงดินในแปลงขาวนา คือ ถั่วพุมดําและปอเทือง (2) การปลกู ขา วไรร ว มกบั ระบบอนรุ กั ษด นิ และนา้ํ เพอ่ื ฟน ฟคู วามอดุ มสมบรู ณ ของดินในพ้ืนที่ปลูกขาวไร พบวาผลผลิตขาวไรที่ปลูกในระบบอนุรักษดิน และนํา้ ประกอบดว ย มาตรการวธิ ีกลรวมกับมาตรการวิธพี ืช ดังนี้ ครู บั นา้ํ สรุปผลงานวจิ ยั สถาบนั วิจัยและพัฒนาพื้นที่สงู (องคการมหาชน) 109 ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ขอบเขา (ระยะหาง 8 เมตร) การปลูกพืชตระกูลถั่วขวางแนวลาดชัน การปลูกพืชตระกูลถั่วคลุมดิน และคันซากพืช โดยดําเนินงานรวมกับเกษตรกร 2 ราย พบวาหลังการทดสอบเปนเวลา 3 ป ผลผลิตขาวไรเพิ่มข้ึน รอยละ 9 และ (3) การทดสอบชนดิ พชื ทางเลอื กสาํ หรบั เปน แหลง อาหารและสรา งรายได พบพชื ทางเลอื กสรา งรายไดร ะยะสน้ั ไดแ ก ถว่ั ลสิ ง พนั ธุกาฬสินธุ 2 ใหผลผลติ สูงสดุ มผี ลผลิตสงู สุดเทา กบั 543.62 กิโลกรัมตอไร รายไดส ุทธิสูงสดุ 5,413.24 บาท/ไร ผลผลิต สงู สดุ เทา กบั 123.22 กโิ ลกรมั ตอไร รายไดสุทธิสงู สุดเทา กบั 2,614.67 บาท/ไร พืชทางเลือกสรา งรายไดร ะยะยาว ไดแก มะมว ง และอาโวคาโด มอี ัตราการรอดตายเฉลีย่ รอ ยละ 95 และ 94 ตามลําดบั โดยจะทําการเปลย่ี นยอดเปน พนั ธุการคา ไดใ นป พ.ศ.2562 ผลผลติ ท่สี าํ คญั ของงานวิจัย 1. อตั ราการเจริญเติบโตของชนิดและพนั ธไุ มผลปท่ี 2 และ 3 จํานวน 2 ชนิด 2. ขอ มลู ผลตอบแทนการปลกู พืชผักหลังนา จาํ นวน 1 เร่อื ง 3. เมล็ดพนั ธขุ าวบริสุทธ์ิ ปท่ี 3 จาํ นวน 1 พนั ธุ 4. ชนดิ ถว่ั ทีเ่ หมาะสมกับการฟนฟูดินในแปลงนาขา ว จํานวน 2 ชนดิ 5. ชนิดปลาทเ่ี หมาะสมกับนาขา วบนพืน้ ทสี่ งู จาํ นวน 1 ชนิด 6. วิธกี ารเพ่ิมผลผลติ ขาวไรบ นพน้ื ทส่ี งู จํานวน 1 ชุดเทคโนโลยี แผนการนําผลงานวจิ ัยไปใชประโยชน 1. การใชป ระโยชนเ ชิงวชิ าการ 1.1 นําองคค วามรทู ไ่ี ดในป พ.ศ. 2561 ไปใชต อยอดงานวิจยั ป พ.ศ. 2562 ดังนี้ 1) การตดิ ตามการเจรญิ เตบิ โตของไมผ ลทางเลือกสรางรายไดบ นพืน้ ทล่ี าดชัน (ดาํ เนนิ การตอ เนื่องปท ่ี 3) 2) การศกึ ษาวธิ ีการจดั การแมลงศัตรพู ชื แบบผสมผสานในมนั เทศญีป่ นุ หลงั นา (ดําเนนิ การตอ เนือ่ งปท ี่ 2) 1.2 การนําเสนอผลงานวจิ ัยหรอื ตีพมิ พใ นรปู แบบตา งๆ นําเสนอผลงานวิจัยในการประชุมวิชาการผลงานวิจัยของมูลนิธิโครงการหลวงและสถาบันวิจัยและพัฒนา พน้ื ท่ีสูง (องคการมหาชน) 2. การใชป ระโยชนเ ชงิ สาธารณะ 1.1 เกษตรกรนําเทคโนโลยีผลติ เมลด็ พนั ธทุ ี่บริสุทธ์ิดว ยวิธกี ารปลูกขาวตนเดยี วไปใช จํานวน 6 ราย 1.2 เกษตรกรนาํ เทคโนโลยกี ารเลีย้ งปลาในนาขา วไปใช จาํ นวน 5 ราย 1.3 เกษตรกรนําเทคโนโลยกี ารปลกู ขาวไรร วมกับระบบอนุรักษด นิ และนํ้าไปใช จํานวน 3 ราย 1.4 สํานกั พฒั นาไดสง เสรมิ ใหเกษตรกรปลูกถัว่ ลิสงพันธุกาฬสนิ ธุ 2 และถว่ั ขาว ในฤดูปลูกป 2561 110 สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบนั วิจยั และพฒั นาพ้ืนท่สี งู (องคการมหาชน) ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

3. โครงการวิจยั ระบบเกษตรแบบมสี ว นรวมในชุมชนทาํ นาบนพื้นทสี่ ูง 4 การศึกษาวิจัยในโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงสบโขง ตําบลสบโขง อําเภออมกอย จังหวัดเชียงใหม แผนท่ี ซง่ึ เปน พนื้ ท่ีระดบั ความสูง 800-1,145 MSL ครอบคลุมชมุ ชนปกาเกอะญอ 7 กลมุ บาน ประชากร 458 ครวั เรือน 2,975 คน โดยรอยละ 98 ประกอบอาชพี เกษตรกรรม คือการปลกู ขา วนาและขา วไรเ ปนหลกั มพี ืน้ ที่ปลกู ขา วนาจํานวน 467 ไร และ ขา วไรจ ํานวน 179 ไร ผลผลิตขาวของชมุ ชนเพียงพอตอการบรโิ ภค รอยละ 89 แตการระบาดของแมลงศตั รูขา วในรอบ 3 ป สง ผลใหผลผลติ ขา วลดลงรอ ยละ 17-20 ชุมชนมีรายไดจากพชื เศรษฐกจิ หลัก 2 ชนิด คอื มะเขอื เทศและพรกิ แดงท่สี งเสริม โดยพอคาคนกลาง ชุมชนมีการเลี้ยงกระบือ ไก และสุกร เพื่อบริโภคในครอบครัวและทําพิธีกรรม อยางไรก็ตามชุมชน มที นุ ทางสงั คมทเี่ ขม แขง็ คอื มคี วามเกอื้ กลู กนั ในเครอื ญาติ และชมุ ชนสามารถเขา ถงึ บรกิ ารของรฐั เชน ไฟฟา สญั ญาณโทรศพั ท สาธารณสุขพื้นฐาน และการศกึ ษาไดอยางทวั่ ถงึ การวิจัยในปแรกมีวตั ถปุ ระสงคเพื่อวิเคราะหท นุ การดํารงชีพและคณุ สมบัติ ของระบบเกษตรของกลุมบานนํารองคือบานพะเบี้ยวและกออึ เพื่อนําไปสูการคัดเลือกโจทยวิจัยรวมกับชุมชน สรุปผล การดําเนินงาน ดังน้ี 1. คณุ สมบตั ิระบบเกษตรของชุมชน คณุ สมบตั ริ ะบบเกษตร 4 มติ ิ คือ ผลิตภาพ เสถยี รภาพ ความเสมอภาค และความย่ังยนื พบวามิตผิ ลติ ภาพ ชุมชน มีผลผลติ ขาวนาในป พ.ศ. 2560 เพิ่มข้ึนจากป พ.ศ. 2559 รอยละ 21 แตยงั มคี รัวเรอื นท่ีขาดแคลนขา วอีกรอ ยละ 10 ของ ครัวเรอื นท้งั หมด เมือ่ พจิ ารณาผลผลติ ยอนหลงั จะพบวา ผลผลิตป พ.ศ. 2559 ลดลงจากป พ.ศ. 2558 อกี รอยละ 17-20 เนอื่ งจากมกี ารระบาดของแมลงศตั รขู า วนาอยา งรนุ แรงซงึ่ เกดิ ขน้ึ ทวั่ ทง้ั อาํ เภออมกอ ย ทาํ ใหป ระมาณการไดว า ใน ป พ.ศ. 2559 มีครัวเรือนท่ีขาดแคลนขาวรอยละ 12 โดยปริมาณขาดแคลนขาวบานพะเบ้ียวเฉล่ีย 470.4 กิโลกรัมตอครัวเรือน และ บานกออึเฉล่ีย 316.4 กิโลกรมั ตอครัวเรือน มติ เิ สถยี รภาพ พจิ ารณาจากจาํ นวนชนดิ พชื และสตั วท ส่ี รา งรายได การระบาดของโรคและแมลง และราคาผลผลติ เกษตร พบวาชุมชนมีการพึ่งพิงพชื เศรษฐกิจเพยี ง 3 ชนิด ไดแ ก มะเขือเทศ พรกิ แดง และพริกหวาน กรณมี ะเขือเทศและ พริกแดงเปนพืชที่ไดรับการสงเสริมจากพอคาภายนอก ท่ีเปนผูกําหนดเงื่อนไขและราคารับซ้ือ และการจําหนายเหมาสวน เกษตรกรเสียเปรียบจากการที่ผูรับซ้ือใหราคาตํ่ากวาท่ีตกลงไวลวงหนา รวมถึงปญหาการจายเงินลาชาทําใหเกษตรกร ขาดเงินทุนหมุนเวียน ในสวนของการระบาดโรคและแมลงในพืชหลัก คือ ขาวนาพบวาแมลงศัตรูขาวไดแก เพล้ียกระโดด สนี ํา้ ตาล เพลย้ี กระโดดหลงั ขาว และเพลีย้ จกั จัน่ สเี ขยี วระบาดรนุ แรงในป พ.ศ. 2559 สงผลใหผลผลิตขา วนาลดลงรอยละ 17-20 นอกจากนีย้ งั พบแมลงหวี่ขาว และหนอนกระทซู ง่ึ เปน แมลงศัตรขู องพริกและมะเขือเทศในแปลงขา ว สง ใหเกษตรกร ใชสารเคมีปอ งกันกาํ จดั แมลงทใ่ี ชใ นแปลงมะเขือเทศฉดี พน ในแปลงขา วนา มติ ิความยั่งยนื พิจารณาจากระบบการผลติ ทีเ่ ปน มติ รตอ สิ่งแวดลอม และแรงงานภาคครวั เรือน พบวา มีการใช สารเคมีเกษตรอยางเขมขนในการปลูกมะเขือเทศและพริกแดงที่ปลูกทั้งบนท่ีดอนและหลังนา สงผลกระทบตอสมดุลของ ระบบนเิ วศนาขา ว ความหลากหลายของแมลงศตั รธู รรมชาตทิ เ่ี คยพบในแปลงนามจี าํ นวนลดลง นอกจากนก้ี ารปลกู มะเขอื เทศ และพรกิ แดง มกี ารไถพรวนและยกรองบนพืน้ ทล่ี าดชนั ในแปลงปลูกที่มีขนาดใหญส ง ผลตอการชะลา งหนาดนิ และมีการยา ย พ้นื ทเี่ พาะปลกู ทุก 1-2 ป อยา งไรกต็ าม ชมุ ชนยงั คงรกั ษาประเพณีการอนรุ กั ษปาตน นํ้าและการทาํ แนวกันไฟอยา งตอ เนอื่ ง ในสว นของแรงงานครวั เรอื นเฉลยี่ มจี าํ นวน 2-4 คนตอ ครวั เรอื น เปน แรงงานหลกั ทม่ี คี วามชาํ นาญการปลกู ขา วตง้ั แตข นั้ ตอน การปลกู ถงึ การเก็บเก่ยี ว และเปนผูมีอาํ นาจตัดสินใจในการเลอื กพนั ธทุ ปี่ ลูก รวมทั้งมีแรงงานแลกเปลยี่ นในระบบเครอื ญาติ ท่ีมีความเขมแข็งและยังคงทําการเกษตรในพื้นท่ี และมีเยาวชนวัยเรียนซ่ึงจัดเปนแรงงานช่ัวคราว ปจจุบันคนรุนใหมอายุ 16-20 ป อพยพออกไปทํางานในเขตเมืองช่วั คราวหลงั จากเก็บเกีย่ วขา วเสรจ็ ชวงมกราคมของทุกปและกลบั มาปลกู ขาวชว ง หนาฝน แสดงใหเ หน็ วา คนในชุมชนยังใหความสาํ คัญตอ การปลูกขา วเพอ่ื การบรโิ ภคเปน หลัก สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบันวิจยั และพฒั นาพน้ื ทส่ี ูง (องคการมหาชน) 111 ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

มิติความเสมอภาค พบวาการสงเสริมดานอาชีพ โดย สวพส. มีเกษตรกรบานพะเบี้ยวเขารวมโครงการแลว 28 ครวั เรอื น (รอยละ 44) และบานกออึ 28 ครวั เรอื น (รอยละ 70) ไดรบั การสงเสริมปลูกพริกหวาน พชื ผกั GAP ไมผล ไดแ ก กาแฟอาราบกิ า เสาวรส อาโวคาโด ไมใชสอยเพอื่ การอนุรักษแ ละฟน ฟปู า เชน ไมไผ การเลย้ี งหมแู ละไก และพฒั นาตลาด ชุมชน รวมถงึ การเพม่ิ ผลผลิตขา วนาโดยการจดั การธาตุอาหารนอกจากนี้ เกษตรกรสามารถเขา ถงึ บรกิ ารของรฐั เชน บรกิ าร สาธารณสขุ การศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ไฟฟาสวนภมู ิภาค และประปาภเู ขา ไดอยา งทวั่ ถึง อยา งไรก็ตาม จากขอมลู ความจําเปน พ้ืนฐาน (จปฐ.) ป พ.ศ. 2560 แสดงใหเห็นวาประชาชนในโครงการฯ สบโขง มีรายไดเ ฉลยี่ 101,005 บาทตอ ครวั เรือนตอป ซงึ่ ตาํ่ กวา รายไดข องครวั เรอื นเกษตรกรในภาคเหนอื ในป พ.ศ. 2556/2557 เทา กบั 278,444 บาทตอ ครวั เรอื นเกอื บสองเทา ตวั การวเิ คราะหร ะบบเกษตรของทองถิ่นรว มกับชุมชน 2. การคัดเลอื กโจทยว ิจัยรว มกบั ชมุ ชน การสาํ รวจประชากรแมลงศัตรขู า วและศัตรูธรรมชาติ จากการวิเคราะหทุนการดํารงชีพและคุณสมบัติ รว มกับเกษตรกร ระบบเกษตรนําไปสูการคัดเลือกโจทยวิจัยรวมกับเกษตรกร ในปแ รก โดยใชห ลกั เกณฑ 3 ประการ ไดแ ก การกระจาย ของปญหาท่ีเปนปญหาของคนสวนใหญ ความสําคัญของ ปญหาตอระบบการเกษตรของชุมชน และความรุนแรงของ ปญ หานน้ั ๆ หากไมไ ดร บั การปอ งกนั แกไ ข หรอื สญู เสยี โอกาส ทจ่ี ะยกระดบั การพฒั นา จํานวน 2 โครงการ คือ การจัดการ แมลงศตั รูขาวนาแบบผสมผสาน เพ่ือรองรบั การระบาดของ แมลงศัตรพู ชื และการทดสอบชนดิ ไมผ ล ไมยนื ตน ในแปลง ไรห มนุ เวยี นบนพน้ื ทดี่ อนในระบบอนรุ กั ษด นิ และนาํ้ เพอื่ เปน พืชทางเลือกสรา งรายได 3. ผลการสํารวจประชากรแมลงศัตรูขาวนาและ แมลงศตั รูธรรมชาติ การเก็บขอมูลแมลงศัตรูขาวในแปลงนาของ เกษตรกร พบวาชนิดแมลงท่ีมีประชากรสูงสุดคือ เพล้ีย กระโดดหลังขาว เพล้ียกระโดดสีนํ้าตาล และเพล้ียจักจั่น ในระยะแรกปลูกในเดอื นกรกฎาคม และเพิ่มขึ้นหลงั ตนขา ว อายุ 4 สปั ดาห และพบมากกวา 30 ตวั ตอ กอ ในระยะตน ขา ว อายุ 8 สปั ดาห ซึง่ สงู กวา อัตราการระบาดที่สง ผลกระทบตอ 112 สรปุ ผลงานวจิ ยั สถาบนั วจิ ยั และพัฒนาพน้ื ท่สี ูง (องคการมหาชน) ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ความเสยี หายระดบั เศรษฐกจิ เทา กบั 10 ตวั ตอ กอ นอกจากนยี้ ังพบ แมลงหลา แมลงสิง หนอนหอ ใบขาว หนอนกระทู ต้ังแต ระยะตนขาวแตกกอถึงสรางดอก และหนอนผีเสื้อสายันต (Melanitis leda) กัดกินใบขาวในระยะสรางรวงและต้ังทอง มากกวา 4 จดุ ตอ แปลง แตม ปี ระชากรแมลงตาํ่ กวา ความเสยี หายระดบั เศรษฐกจิ ในสว นของศตั รธู รรมชาติ พบแมงมมุ แมลงปอ ดวงเตาทอง แมลงหางหนีบ ดวงดินซึ่งเปนแมลงที่จับกิน เพลี้ยกระโดด รวมถึงจิงโจน้ําที่จับแมลงที่ตกนํ้าหรือเกาะบริเวณ ผวิ นาํ้ แตม ปี ระชากรนอ ยกวา แมลงศตั รขู า ว 10 เทา เกษตรกรสว นใหญใ ชส ารเคมปี อ งกนั กาํ จดั แมลงศตั รมู ะเขอื เทศและพรกิ เชน คลอรไพริฟอส (cholorpyriphos 40 เปอรเซ็นต) และอะบาเม็กติน (abamectin) มาใชกําจัดแมลงศัตรูขาวนา ท้งั น้จี ะได นาํ ผลการสํารวจมาจดั ทาํ ปฏทิ นิ เฝาระวงั แมลงศตั รขู าวนาในแตละระยะการเจริญเตบิ โตของพืช ผลผลติ ท่ีสําคัญของงานวิจยั 4 1. ผลการวเิ คราะหท นุ การดํารงชพี และระบบเกษตรของชมุ ชน จํานวน 2 ชุมชน 2. โจทยว จิ ัยทม่ี าจากชุมชนในการแกป ญ หาและยกระดบั อาชพี การเกษตรของชุมชน จาํ นวน 2 โครงการ แผนท่ี แผนการนาํ ผลงานวิจัยไปใชป ระโยชน 1. การใชป ระโยชนเชิงวชิ าการ 1.1 นาํ องคค วามรูทไี่ ดใ นป พ.ศ. 2561 ไปใชต อยอดงานวจิ ัยป พ.ศ. 2562 ดังนี้ 1) การศกึ ษาวิธกี ารจดั การแมลงศัตรขู า วนาแบบผสมผสาน 2) การทดสอบเทคโนโลยกี ารปลกู พชื ทางเลือกบนพนื้ ทลี่ าดชนั 1.2 การนําเสนอผลงานวจิ ยั หรอื ตพี ิมพใ นรปู แบบตางๆ นําเสนอผลงานวิจัยในการประชุมวิชาการผลงานวิจัยของมูลนิธิโครงการหลวงและสถาบันวิจัยและพัฒนา พืน้ ทสี่ งู (องคการมหาชน) 2. การใชป ระโยชนเชิงสาธารณะ เกษตรกรไดเรียนรูชนิดแมลงศัตรูขาวและศัตรูธรรมชาติ รวมท้ังอัตราการระบาดของแมลงศัตรูขาวนา ในแตละชวงการเจรญิ เตบิ โตของขาว สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบนั วจิ ยั และพัฒนาพน้ื ที่สูง (องคก ารมหาชน) 113 ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

4. โครงการวจิ ยั ระบบเกษตรแบบมสี วนรว มในชุมชนปา เม่ียง ศึกษาวิจัยในโครงการพัฒนาพ้ืนท่ีสูงแบบโครงการหลวงปาแป อําเภอแมแตง จังหวัดเชียงใหม มีพ้ืนที่ดําเนินงาน 13 หมูบาน ภูมิประเทศสวนใหญเปนภูเขา มีปาไมอุดมสมบูรณ พื้นที่รอยละ 55 ตั้งอยูในเขตอุทยานแหงชาติหวยนํ้าดัง และเขตรกั ษาพันธสุ ัตวปา แมเ ลา-แมแสะ ความสงู เฉลยี่ 700-1,200 MSL อณุ หภูมิตาํ่ สดุ 10 °C ในเดอื นธนั วาคม-มกราคม และอุณหภูมิสูงสุด 31 °C ในเดือนเมษายน ปริมาณนํ้าฝนเฉลี่ย 1,583 มิลลิเมตรตอป ประกอบดวย 3 ชนเผา ไดแก ไทยพน้ื เมอื ง ปกาเกอะญอ และลีซู 2,357 ครัวเรือน ประชากรรอยละ 80 ดํารงชพี ดวยการทําเมี่ยง อยา งไรก็ตามปจจบุ ัน การบริโภคเม่ียงมีแนวโนมลดลง รายไดจากเม่ียงเพียงอยางเดียว ไมเพียงพอตอการดํารงชีพ ประกอบกับพื้นที่การเกษตร สวนใหญมีความลาดชันมากกวารอยละ 30 และเกษตรกรไมมีเอกสารสิทธิ์ในการถือครองท่ีดิน ทําใหทางเลือกใน ภาคการเกษตรมคี อ นขา งจาํ กดั การดาํ เนนิ งานสง เสรมิ ในระยะแรกจงึ เนน การพฒั นาพน้ื ทบ่ี า นปางมะกลว ยใหเ ปน แหลง เรยี นรู ดานเกษตรผสมผสานโดยประยุกตใชองคความรูโครงการหลวง และเร่ิมขยายงานสงเสริมดานการเกษตรไปยังหมูบานใกล เคียงตั้งแตป พ.ศ. 2559 เปนตนมา ท้ังนี้ เพื่อสนับสนุนการแกไขปญหาและยกระดับการพัฒนาระบบเกษตรใหทั่วถึง ในปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ไดดําเนินการวิจัยเชิงพ้ืนท่ีในปาแปเปนปท่ี 1 โดยเนนกระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมี สวนรว มระหวางนักวจิ ัย นกั พัฒนา และเกษตรกร ประกอบดว ย การสาํ รวจสภาวะเศรษฐกิจครัวเรือนของประชากร ในพน้ื ที่ ปาแป เพ่อื เปน ขอมลู สนับสนนุ การคดั เลือกกลมุ เกษตรกรเปาหมายในการดําเนนิ งานระยะตอ ไป และการทดสอบเทคโนโลยี การปลูกพืชและเลี้ยงสัตวท่ีเหมาะสมกับพื้นที่ เพ่ือเพิ่มทางเลือกภาคการเกษตรและสรางรายไดท่ีเพียงพอตอการดํารงชีพ ของครัวเรอื นเกษตรกร สรุปผลการดําเนินงาน ดงั นี้ 1. การศึกษาภาวะเศรษฐกิจครวั เรอื นและการตลาดสนิ คา เกษตรของชุมชน 1.1 การศึกษาขอมูลภาวะเศรษฐกิจครัวเรือนของประชากรในพื้นท่ีปาแป พบวา ประชากรรอยละ 50 มีอายุ 40 ปข น้ึ ไป ดาํ รงชพี ดว ยการเกษตรเปน หลกั รายไดเ ฉลยี่ 161,425.61 บาทตอ ครวั เรอื นตอ ป รายจา ยหลกั มาจากการบรโิ ภค และคา ใชจายของบุตรเฉล่ยี 107,231.23 บาทตอครวั เรอื นตอป เงนิ ออมเฉล่ยี 2,093.08 บาทตอ ครวั เรอื นตอ ป ประชากร สามารถเขาถงึ แหลง ทุนไดง า ย เชน ธนาคารเพอื่ การเกษตร (ธกส.) โครงการประชารฐั กองทุนหมูบา น และโครงการแกไข ความยากจน (กข.คจ.) ฯลฯ โดยมีภาระหนี้สินตั้งแต 5,000-50,000 บาทตอครัวเรือนตอป เพื่อเปนคาเลาเรียนของบุตร และลงทนุ ดา นการเกษตร เชน คาพนั ธพุ ชื คาปยุ ยา และสารเคมี ฯลฯ แบงกลุมตามฐานการดํารงชีพไดเ ปน 4 กลมุ คือ (1) ทําสวนเม่ียงเปนหลัก และปลูกกาแฟใตรมเงา 2 หมูบาน ไดแก ขุนหวยพระเจา แมไคร (2) ทําสวนเมี่ยงเปนหลัก ผสมผสานดว ยการปลกู ไมผ ลยืนตน เชน มะแขวน มะขามปอ ม กลว ย สม และพืชผกั 2 หมบู า น ไดแก ปา แป ปางมะกลว ย (3) ทํานาเปนหลัก เก็บเมี่ยงและเล้ียงสัตวไวเพ่ือจําหนาย 5 หมูบาน ไดแก แมแสะ แมแมม แมเลา ปายางหนาด ก่ิวถวย-ปางมะโอ และ (4) ทําสวนเมี่ยง และรบั จา ง/คาขายเปนหลัก 4 หมูบาน ไดแ ก ปางลัน แมน ้ําแขม ผาเด็ง ทาผา 1.2 การตลาดสนิ คา เกษตรในตาํ บลปาแป แบง ได 2 ลกั ษณะ คือ (1) ชาวบานทัว่ ไปซื้อสินคาเกษตรผา นพอคา ทนี่ าํ พชื ผลทางการเกษตรและอาหารสาํ เรจ็ รปู มาเรข ายตามหมบู า น และ (2) รา นอาหารและโรงเรยี น ซอ้ื ผกั ผลไมต ามฤดกู าล และเนื้อสัตว เชน ฟก ทอง ผักกาด กะเพรา พรกิ ข้หี นู คะนา มะเขือเทศ ผกั ชตี นหอม ขึ้นฉาย มะเขือเจา พระยา ถว่ั งอก และ โหระพา เปน ตน จากตลาดแมม าลยั อาํ เภอแมแ ตง จงั หวดั เชยี งใหม และเกษตรกรในพนื้ ที่ เชน ซาโยเต พรกิ หวาน ผกั กาดขาว และกะหลํ่าปลี โดยสามารถเชื่อมโยงกับตลาดภายนอกชุมชนผานชองทางตางๆ ไดแก ตลาดเมืองใหม อําเภอเมือง และโรงงานแปรรปู อําเภอแมแตง จงั หวดั เชยี งใหม ตลาดแสงทออราม อําเภอปาย ตลาดปางมะผา อําเภอปางมะผา และ ตลาดสายหยดุ อําเภอเมือง จงั หวดั แมฮอ งสอน รวมท้ังตลาดโครงการหลวงผานศูนยพฒั นาโครงการหลวงมอนเงาะ 2. การศึกษาระบบการปลกู พืชและเลี้ยงสัตวท ี่เหมาะสมกับชมุ ชนปา เมีย่ ง การศกึ ษานีด้ าํ เนนิ การรว มกับเกษตรกร 2 หมบู า น คือ กว่ิ ถวย-ปางมะโอ และแมไคร ซ่ึงเปนหมูบ านเปา หมาย ในการขยายงานระยะตอไปของโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงปาแป สามารถคัดเลือกพืชและสัตวทางเลือก รวมกับนักพัฒนาและเกษตรกรได 2 ชนิด ประกอบดวย (1) การปลูกทดสอบฟกทองญ่ีปุนหลังนา รวมกับเกษตรกร 114 สรปุ ผลงานวจิ ยั สถาบันวจิ ยั และพัฒนาพ้ืนทสี่ ูง (องคก ารมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

การสํารวจความตอ งการสินคาเกษตร การสาํ รวจภาวะเศรษฐกิจครวั เรือน 4 บานก่ิวถวย-ปางมะโอ 4 รายที่มีพื้นที่วางหลังจากทํานา การปลูกทดสอบฟก ทองญ่ีปนุ หลงั นาแบบข้นึ คาง ซงึ่ มโี อกาสในการเชอ่ื มโยงตลาดกบั มลู นธิ โิ ครงการหลวงผา น แผนท่ี ศูนยฯ มอนเงาะ โดยเปรียบเทียบวิธีการปลูกฟกทองญี่ปุน แบบจัดเถาและแบบข้ึนคาง พบวา การปลูกฟกทองญ่ีปุน แบบขึ้นคางใหผลผลิตรวมตอไรสูงกวาการปลูกแบบจัดเถา รอ ยละ 33.67 เกษตรกรมตี น ทนุ การผลติ 10,450 บาท/ไร ผลตอบแทนสุทธิ 10,425 บาท/ไร และ (2) การทดสอบ เทคโนโลยกี ารเลยี้ งผง้ึ โพรงในสวนกาแฟและชาเมย่ี ง รว มกบั เกษตรกร 3 ราย ท่ีมีทักษะในการหาน้ําผึ้งปา เพื่อศึกษา ลักษณะของโกนผ้ึง ท่ีมีผลตอการเขาทํารังของผึ้งโพรง 2 ลักษณะ คือ โกนผ้ึงแบบไมไผสานและแบบทอซีเมนต พบวา หลงั วางโกน ได 8 เดอื น ผงึ้ โพรงเขา ทาํ รงั ในโกน ผง้ึ แบบ ไมไผสานรอยละ 73 สวนโกนผึ้งแบบทอซีเมนตยังไมพบ การเขาทํารังของผ้ึงโพรง การศึกษาลักษณะของโกนผง้ึ ในสวนกาแฟและชาเมีย่ ง สรปุ ผลงานวิจยั สถาบนั วจิ ยั และพัฒนาพ้นื ทส่ี งู (องคการมหาชน) 115 ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ผลผลติ ทสี่ ําคญั ของงานวจิ ัย 1. ขอมูลเศรษฐกจิ ครวั เรอื นของชุมชนปาเม่ยี ง จาํ นวน 1 ชมุ ชน 2. ชนิดพืช/สตั วทส่ี รางรายไดข องชมุ ชนปาเมี่ยง จาํ นวน 2 ชนดิ แผนการนําผลงานวจิ ัยไปใชประโยชน 1. การใชประโยชนเ ชงิ วชิ าการ 1.1 นาํ องคค วามรูทไี่ ดใ นป พ.ศ. 2561 ไปใชตอยอดงานวิจัยป พ.ศ. 2562 ดงั น้ี 1) การทดสอบเทคโนโลยกี ารปลูกฟกทองญ่ีปนุ หลังนาปท ่ี 2 2) การทดสอบเทคโนโลยกี ารเลยี้ งผ้ึงและชนั โรงเพ่อื สรา งรายไดใ นชุมชนปาเม่ียง 1.2 การนาํ เสนอผลงานวิจยั หรือตีพิมพใ นรูปแบบตางๆ การประชุมวิชาการประจาํ ปของมลู นธิ โิ ครงการหลวง และสถาบนั วจิ ัยและพฒั นาพ้ืนทสี่ งู (องคก ารมหาชน) 2. การใชป ระโยชนเชงิ สาธารณะ เกษตรกรไดเ รียนรวู ธิ กี ารปลกู ฟก ทองญป่ี นุ 2 วธิ กี าร ไดแก แบบจัดเถาและแบบขึ้นคา ง และสามารถนําไป ปรับใชใ หเ หมาะสมกบั การปลกู ในพนื้ ทด่ี อนและพน้ื ทห่ี ลงั นา รวมทงั้ การเลยี้ งผงึ้ โพรงโดยใชโ กน เพอ่ื สะดวกตอ การเกบ็ นาํ้ ผง้ึ และการผลติ นํา้ ผ้ึงคณุ ภาพ ซึ่งจะชว ยสรางทางเลอื กดานการเกษตรใหก ับเกษตรกรในพื้นที่ปา แป 3. การใชป ระโยชนในเชิงนโยบาย นักพัฒนาสามารถนําขอมูลภาวะเศรษฐกิจครัวเรือนของประชากรในพ้ืนที่ปาแปไปใชประกอบการวางแผน และคัดเลือกกลมุ เกษตรกรเปา หมายในการดาํ เนนิ งานสงเสริมระยะตอ ไป 116 สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบนั วิจัยและพัฒนาพน้ื ทสี่ งู (องคการมหาชน) ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

5. โครงการวิจยั ระบบเกษตรแบบมีสวนรวมในพื้นท่ีเฉพาะ 4 ศึกษาวิจัยในโครงการพัฒนาพ้ืนท่ีสูงแบบโครงการหลวงคลองลาน มีพื้นท่ีดําเนินงานครอบคลุม 7 กลุมบาน แผนท่ี ใน 5 ตาํ บล 3 อาํ เภอ จงั หวัดกําแพงเพชร ประกอบดว ย 3 ชนเผา คอื เยา มเู ซอ และกะเหรีย่ ง จํานวน 307 ครวั เรอื นตาม ทะเบยี นราษฎร แตม ีประชากรอาศัยอยจู รงิ 230 ครวั เรือน ซ่งึ กรมปา ไมกนั ออกจากพนื้ ท่ีปาสงวนแหง ชาติ อุทยานแหงชาติ คลองลาน และอทุ ยานแหงชาตแิ มว งก โดยจดั สรรเปน พน้ื ที่อยอู าศัย 2 งานตอครวั เรือน และ (1) พ้นื ทกี่ ารเกษตร 1.2 ไรต อ ครวั เรอื น 1 กลุมบา น (2) พน้ื ท่กี ารเกษตร 5 ไรต อครวั เรอื น 5 กลุมบาน และไมไดรับการจดั สรรพื้นทก่ี ารเกษตร 1 กลุมบาน มคี วามสูง 100-200 MSL สภาพอากาศรอนและแหงแลง อุณหภมู สิ งู สดุ 45 °C ในเดอื นเมษายน ตํ่าสดุ 14 °C ในเดอื น มกราคม ปริมาณน้ําฝนเฉล่ีย 1,281.1 มิลลิเมตรตอป ดินมีลักษณะเปนดินรวนปนทรายและลูกรัง ความอุดมสมบูรณต่ํา ประชากรรอยละ 60 จึงประกอบอาชีพรับจางเปนหลักและปลูกมันสําปะหลังหรือขาวโพดเลี้ยงสัตวเปนอาชีพเสริม ดังนั้น เพอ่ื สนบั สนนุ การแกไ ขปญ หา และพฒั นาระบบการเกษตรในพน้ื ทค่ี ลองลาน ในปง บประมาณ พ.ศ. 2561 ศกึ ษาความตอ งการ ของตลาดในแตละระดับเพื่อเพ่ิมโอกาสในการแขงขันและชองทางการจําหนายสินคาเกษตร การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต ไดแ ก การทดสอบปลกู พชื ทางเลอื กและแนวทางการปรบั ปรงุ ดนิ ใหม คี วามสามารถในการเพาะปลกู พชื ผา นกระบวนการวจิ ยั เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารแบบมสี วนรว ม สรปุ ผลการดาํ เนินงาน ดังนี้ 1. การศึกษาความตอ งการสนิ คาเกษตรของตลาดในแตล ะระดบั คลองลานมีขอไดเปรียบดานการคมนาคมขนสงที่ไมไกลจากเมืองและตลาดรับซื้อสินคาเกษตรขนาดใหญ เชน ตลาดสดเทศบาลเมืองกําแพงเพชร จังหวัดกําแพงเพชร ตลาดไทยเจริญ ตลาดบานแขก จังหวัดพิษณุโลก ตลาดริมปง ตลาดศรนี คร จงั หวดั นครสวรรค และตลาดไท จงั หวดั ปทมุ ธานี โดยพชื ผกั หลายชนดิ ไดแ ก ขนึ้ ฉา ย ผกั ชไี ทย ตน หอม คะนา ยอด ผักบุงจีน กะหล่ําดอก กุยชาย ต้ังโอ ผักกาดกวางตุง ถ่ัวงอก และมันเทศ ซ่ึงมีราคาสูงในชวงเดือนสิงหาคม-พฤศจิกายน โดยเฉพาะเดือนตุลาคมที่ตรงกับชวงเทศกาลกินเจ การวางแผนการผลิตพืชผักใหสามารถเก็บเกี่ยวในชวงเวลาดังกลาว จึงเปนโอกาสทางการตลาดของเกษตรกร การพัฒนาระบบ ตลาดสนิ คา เกษตรในพน้ื ทคี่ ลองลาน ควรพฒั นารปู แบบธรุ กจิ ที่เปดโอกาสใหเกษตรกรเปนสวนสําคัญในการดําเนินการ มากขนึ้ เชน การรวมกลมุ ผผู ลติ และการทาํ เกษตรพนั ธสญั ญา กับหนวยงานตางๆ ควบคูกับการพัฒนารูปแบบการเกษตร ท่ีเหมาะสมกับพื้นที่และยกระดับการผลิตพืชใหมีคุณภาพ ไดม าตรฐาน และปลอดภยั ซง่ึ จะเพม่ิ โอกาสในการสง ผลผลติ ไปยังตลาดนอกชุมชนตามชองทางตางๆ ไมวาจะเปนตลาด คา สงใน จงั หวัดกาํ แพงเพชร และใกลเคียง รานอาหาร และ ซูเปอรมารเก็ต ที่มีกําลังรับซื้อผลผลิตไดตลอดทั้งป โดยมี แผนการพฒั นาระบบการผลติ และการตลาดในพน้ื ทค่ี ลองลาน ดงั นี้ 1.1 ระยะสนั้ (1 ป) ควรใหความรดู า นการตลาด แกเกษตรกร เชน ขอมูลราคาสินคาและชวงเวลาที่พืชมี ราคาสูงเพื่อวางแผนการผลิตใหสอดคลองกับความตองการ ของตลาด สง ผลใหเกษตรกรไดรบั ผลตอบแทนเพ่ิมขึน้ 1.2 ระยะกลาง (2-3 ป) สนบั สนุนการรวมกลุม ของเกษตรกรเพ่ือการบริหารจัดการสินคาเกษตร และเพ่ิม อํานาจการตอรอง รวมทั้งการศึกษารูปแบบการเกษตรที่ การสาํ รวจความตองการสนิ คาเกษตรของตลาดคาสง สรุปผลงานวจิ ัย สถาบันวจิ ยั และพฒั นาพน้ื ทส่ี ูง (องคก ารมหาชน) 117 ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

เหมาะสมในแตละรายพ้ืนที่ของเกษตรกร ต้ังแตการใชประโยชนที่ดิน การทดสอบชนิดและพันธุพืช การจัดการน้ําและปุย การจัดการหลังการเก็บเก่ียว และการตลาด เพื่อการผลิตท่ีมีคุณภาพและจําเพาะในพื้นท่ี เปนการสรางมูลคาเพ่ิมใหกับ สินคาเกษตร 1.3 ระยะยาว (4-5 ป) สรางผูนําเกษตรกรในดานตางๆ ท้ังการผลิตพืชและการจัดการดานการตลาด นําไปสู การเปน เกษตรกรอัจฉรยิ ะที่สามารถเปน ผูผลติ และผปู ระกอบการได 2. การศึกษาระบบการปลูกพชื ภายใตพ ้นื ทจ่ี าํ กดั ไดค ดั เลอื กการปลกู พชื ทางเลอื กโดยคาํ นงึ ถงึ ศกั ยภาพของพนื้ ท่ี โอกาสทางการตลาด และความสนใจของเกษตรกร 3 กลมุ ประกอบดว ย 2.1 พน้ื ทก่ี ารเกษตร 1.2 ไร มแี หลงนํา้ ดําเนนิ การวจิ ยั รวมกับเกษตรกรบานอดุ มทรพั ย 4 ราย ที่ดาํ รงชีพดวย การปลูกขาวโพดเล้ียงสัตวในพ้ืนที่ 1.2 ไร และบางรายเชาพ้ืนท่ีทําการเกษตรเพิ่ม ไดแก การทดสอบปลูกขาวโพดเหล่ือม ถัว่ เขยี วเพือ่ ฟน ฟบู าํ รุงดนิ และการทดสอบปลูกมันเทศญป่ี ุนและพันธุพ้นื เมือง โดยเปรียบเทียบปลูกมันเทศ 3 พนั ธุ พบวา มนั เทศพนั ธสุ ขี าวมจี ํานวนหวั ตอตน 4.13 หวั นํ้าหนักรวมตอ ตน 711.33 กรัม ความยาวและความกวา งของหวั เทากบั 4.71 และ 14.09 เซนตเิ มตร รองลงมาคือ มันเทศสเี หลอื ง มีจาํ นวนหัวตอตน 3.13 หวั น้ําหนกั รวมตอ ตน 355.73 กรัม ความยาว และความกวางของหัวเทากับ 4.54 และ 13.10 เซนตเิ มตร และมันเทศสีมวง มีจาํ นวนหวั ตอ ตน 2.95 หัว นํา้ หนกั รวมตอตน 328.75 กรมั ความยาวและความกวางของหวั เทา กับ 3.77 และ 12.07 เซนติเมตร และเมอ่ื เปรียบเทียบชุดเทคโนโลยกี าร ปลูกมันเทศ 2 เทคโนโลยีเพ่ือปองกันศัตรูมันเทศ พบวา การใชเทคโนโลยีท่ี 1 คือ วิธีปฏิบัติของศูนยอารักขาพืช มูลนิธิ โครงการหลวง รวมกับการใชไสเดือนฝอย มีการเขาทําลายของศัตรูมันเทศในมันเทศสีขาวเพียง 16.13 เปอรเซ็นต โดยเกษตรกรไดผ ลผลิตรวม 582 กิโลกรมั ตองานและผลตอบแทนเหนือตนทุนท้ังหมด 4,070 บาทตอ งาน 2.2 พ้นื ทก่ี ารเกษตร 5 ไร อาศยั นา้ํ ฝน ดําเนนิ การวิจยั รว มกบั เกษตรกรบา นปางมะละกอและปางมะนาว 4 ราย ทดสอบปลูกนอยหนาพันธุเพชรปากชองซึ่งเปนพืชใชนํ้านอยและทนแลงในแปลงมันสําปะหลังเดิมของเกษตรกร รวมกับ การปลูกขาวโพดเหลื่อมถั่วหรือมันสําปะหลังระหวางแถวเพื่อชวยคลุมดินและสรางรายไดใหเกษตรกรขณะรอไมผล เจริญเติบโต รายละ 100 ตน พบวา หลังปลูกได 6 เดือน ตนนอยหนามีอัตราการรอดตาย 96.75 เปอรเซ็นต และมี การเจรญิ เตบิ โตดา นความสงู เพมิ่ ขน้ึ 19.99 เปอรเ ซน็ ตเ มอ่ื มอี ายุ 3 เดอื น และเพม่ิ ขนึ้ เปน 22.35 เปอรเ ซน็ ต เมอ่ื อายุ 6 เดอื น 2.3 พืน้ ท่ีการเกษตร 5 ไร มแี หลง นาํ้ ดําเนินการวจิ ยั รวมกับเกษตรกรบา นสขุ วิจติ รพัฒนา 1 ราย เพ่อื ทดสอบ ชนิดผักภายใตโรงเรือนท่ีมีราคาสูงในชวงเทศกาลกินเจ เปรียบเทียบกับผลตอบแทนพืชผักเดิมท่ีเกษตรกรไดรับใหม พบวา พชื ผกั เดิมของเกษตรกร ไดแก ผักกาดเขยี วเจาหมอม ใหผลตอบแทนเหนอื ตน ทนุ ท้ังหมด 2,150-4,650 บาทตอรุน ขน้ึ อยู กับชวงเวลาในการเพาะปลูก ซ่ึงเกษตรกรสามารถจําหนายผานตลาดภายในชุมชนได ในขณะที่พืชผักทางเลือก ไดแก ผักข้นึ ฉาย ผักชี และตน หอม ใหผลตอบแทนเหนือตน ทุนท้งั หมด 4,860-8,860 บาทตอ รุน ใชเ วลาการเพาะปลกู นานกวา การปลูกผักกาดเขียวเจาหมอม 10-15 วัน จําหนายผานตลาดสดนอกพื้นท่ี เมื่อคํานวณสวนตางที่เกษตรกรไดรับจาก การปลูกพืชผกั โดยเปรยี บเทยี บแลวจึงไมแตกตางกันมากนัก การทดสอบปลูกมนั เทศ การทดสอบปลกู นอยหนา การทดสอบปลกู ขน้ึ ฉา ย 118 สรปุ ผลงานวิจัย สถาบนั วจิ ัยและพัฒนาพืน้ ท่สี งู (องคการมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ผลผลติ ท่ีสําคญั ของงานวิจัย 1. ความตอ งการสนิ คาเกษตรของตลาด จํานวน 3 ระดับ 2. แผนการพฒั นาระบบการตลาดในพ้นื ที่คลองลาน จํานวน 1 แผน 3. ผลตอบแทนของพืชท่ีมโี อกาสทางการตลาด จํานวน 3 ชนิด แผนการนาํ ผลงานวิจยั ไปใชประโยชน 1. การใชป ระโยชนเชงิ วชิ าการ 1.1 นาํ องคค วามรทู ่ไี ดใ นป พ.ศ. 2561 ไปใชต อ ยอดงานวิจยั ป พ.ศ. 2562 ดังนี้ 1) การศกึ ษาวธิ กี ารจดั การดนิ ใหม คี วามอดุ มสมบรู ณเ หมาะสาํ หรบั การปลกู ไมผ ลและพชื ผกั ซง่ึ ตอ ยอดจาก การปลูกขาวโพดเหล่อื มถ่ัวเพอ่ื ฟน ฟูบาํ รงุ ดนิ ในปงบประมาณ พ.ศ. 2561 2) การศึกษาผลตอบแทนจากรูปแบบการเกษตรที่เพียงพอตอการดํารงชีพของครัวเรือนเกษตรกร ตอเนอ่ื งจากการศกึ ษาระบบการปลูกพืชทีเ่ หมาะสมกบั พ้นื ท่ใี นปงบประมาณ พ.ศ. 2561 1.2 การนาํ เสนอผลงานวิจัยหรือตพี ิมพใ นรปู แบบตา งๆ ในการประชมุ วชิ าการประจาํ ปข องมลู นธิ โิ ครงการหลวง และสถาบนั วจิ ยั และพฒั นาพนื้ ทส่ี งู (องคก ารมหาชน) 2. การใชประโยชนเ ชงิ สาธารณะ 1) เกษตรกรสามารถนําขอมูลดานการตลาดไปใชในการวางแผนการปลูกพืชใหสอดคลองกับความตองการ ของตลาด 2) เกษตรกรมีชนิดพืชทางเลือกท่ีเหมาะสมกับพื้นท่ี และไดเรียนรูระบบการปลูกพืชแบบผสมผสานท่ีเพียงพอ ตอการดํารงชพี 4 แผนท่ี สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบันวิจัยและพฒั นาพน้ื ท่ีสูง (องคก ารมหาชน) 119 ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561



แผนงานการวจิ ยั เพอื่ รองรบั การเปลี่ยนแปลงดานเศรษฐกิจ สังคม และส่งิ แวดลอ ม HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

การวิจัยเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลง ดานเศรษฐกจิ สังคม และส่งิ แวดลอ ม มุงสนับสนุนการกําหนดนโยบาย และทิศทางการดําเนินงานบนพื้นท่ีสูงท่ีเหมาะสมกับสภาพภูมิสังคมและรองรับ การเปล่ยี นแปลงหรอื ผลกระทบในดา นตางๆ ทีม่ ตี อชมุ ชนบนพน้ื ท่ีสงู ประกอบดว ย ประกอบดวย 5 โครงการหลกั ดงั น้ี 1. โครงการทดสอบรูปแบบการพฒั นาชมุ ชนตน แบบโครงการหลวงในโครงการพัฒนา พนื้ ทสี่ ูงแบบโครงการหลวง วัตถุประสงคเพื่อศึกษาและทดสอบรูปแบบการพัฒนาชุมชนในพ้ืนที่โครงการพัฒนาพื้นท่ีสูงแบบโครงการหลวง โดยนําองคความรูจากการวิจัยและพัฒนาชุมชนตนแบบโครงการหลวงท่ีเหมาะสมกับสภาพภูมิสังคมบนพ้ืนท่ีสูง มาเปน แนวทางการพฒั นาเพอื่ ยกระดบั ชมุ ชนตามกรอบตวั ชวี้ ดั การพฒั นาชมุ ชนบนพน้ื ทสี่ งู 3 ลกั ษณะภมู สิ งั คม ไดแ ก ชมุ ชนปา เมย่ี ง ชุมชนท่ีปลูกขาวเปนหลัก และชุมชนที่มีฐานจากการปลูกฝน โดยมีกรอบตัวชี้วัด 3 ดาน 21 ตัวชี้วัด ประกอบดวย ดา นเศรษฐกจิ 5 ตวั ชวี้ ดั ดา นสงั คม 8 ตัวชว้ี ดั และดานสิง่ แวดลอ ม 8 ตัวชีว้ ดั ใหค ะแนนแตละตัวชีว้ ัดตัง้ แต 1-5 คะแนน รวมทั้งหมด 105 คะแนน ซึ่งเปาหมายของชุมชนตนแบบโครงการหลวงตองมีระดับคาคะแนนไมนอยกวา 4 โดยสรุปผล การดําเนินงาน ดงั นี้ 1.1 แผนการดาํ เนินงานเพอ่ื ยกระดบั การพฒั นาชมุ ชน 6 พ้นื ท่ี ประกอบดวย 5 ตวั ชี้วดั ไดแ ก 1.1.1 ตวั ชว้ี ัดท่ี 1.1 มีชนดิ พืช/สตั วใ หเ กษตรกรเลอื กประกอบอาชีพไดเหมาะกบั สภาพภมู สิ งั คม 1.1.2 ตวั ชว้ี ดั ท่ี 2.3 เปน ชมุ ชนแหงการเรียนรู 1.1.3 ตวั ชว้ี ัดที่ 3.2 มรี ะบบการอนรุ ักษด นิ และนํา้ 1.1.4 ตัวช้วี ดั ท่ี 3.4 มีการปลูกปา ชาวบา น 1.1.5 ตัวชี้วดั ที่ 3.5 มีการฟนฟูและอนรุ ักษค วามหลากหลายทางชีวภาพของปาธรรมชาติ 1.2 ผลการดาํ เนินงานตามแผนการพฒั นายกระดับชุมชนตามกรอบตวั ชี้วัด 6 ชมุ ชน ดงั นี้ 1.2.1 การปลูกไมผลแบบผสมผสานในพื้นท่ีลาดชันภายใตระบบการอนุรักษดินและน้ํา โดยปลูกรวมกับแนว หญา แฝก 1.2.2 การทดสอบเล้ยี งผ้ึงโพรงในระบบวนเกษตรสวนเมี่ยง 1.2.3 การสรา งแหลงเรยี นรหู รอื แปลงตวั อยางในชุมชน 1.2.4 การทดสอบปรบั พน้ื ทเ่ี ปนขั้นบนั ไดเพอ่ื ใชปลูกขา วนา 1.2.5 การปลูกไผในพนื้ ที่ทํากิน เพื่อเปน แนวกนั ลมและสามารถตดั มาใชป ระโยชน 1.2.6 การสาํ รวจรวบรวมความหลากหลาย และภมู ปิ ญ ญาการใชป ระโยชนพ ชื ทอ งถน่ิ รวมทง้ั การเพาะขยายพนั ธุ พชื สําคัญสําหรบั การฟน ฟู และการใชป ระโยชนอ ยา งยง่ั ยนื 122 สรุปผลงานวจิ ัย สถาบันวจิ ยั และพัฒนาพนื้ ที่สูง (องคการมหาชน) ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561

1.3 การศึกษารูปแบบและกระบวนการขบั เคลือ่ นกจิ กรรมของชุมชนเพอ่ื ใหเกดิ แนวทางการปฏบิ ัตทิ ด่ี ี ดงั นี้ 1.3.1 การถา ยทอดและแลกเปล่ยี นองคค วามรูก ารใชป ระโยชนจากพชื ทอ งถน่ิ 1.3.2 การศกึ ษาดูงานเรอ่ื ง วถิ ีชีวิตชุมชนปา เม่ียงตนแบบคนอยูอ าศัยรวมกับปา 1.3.3 การสาธิตและถา ยทอดองคความรกู ารปลูกขา วตนเดยี วภายใตร ะบบนานา้ํ นอย 1.3.4 การรณรงคปลูกฟนฟพู ชื ทอ งถ่นิ เพื่อเสริมแหลง อาหารของชุมชน 1.4 ผลการประเมนิ การยกระดบั ชมุ ชนตามกรอบตวั ชวี้ ดั การพฒั นาชมุ ชนตน แบบโครงการหลวง หลงั การดาํ เนนิ กจิ กรรมรว มกบั ชมุ ชน ดังตาราง ตาราง ผลการประเมินการยกระดบั ชุมชนตามกรอบตวั ชวี้ ดั การพฒั นาชุมชนตนแบบโครงการหลวง ลาํ ดบั ชมุ ชน จาํ นวนตวั ชี้วัดทย่ี กระดับ คะแนนรวม ระดบั 1 บานแมแ มะ 15 85 4 3 2 บา นแมพ รกิ 4 76 3 3 3 บานปางยาง 11 73 3 3 4 บานหว ยโทน 10 67 5 บานแมมะลอ 11 74 6 บานปางหินฝน 7 73 1.5 กิจกรรมท่ีแตละชุมชนควรดําเนินการตอเนื่อง เพ่ือใหบรรลุตามขอกําหนดและตัวช้ีวัดการพัฒนาชุมชน ตนแบบบนพน้ื ท่ีสูงในแตละบรบิ ทสภาพภมู สิ ังคม สรุปดงั นี้ ภูมสิ ังคม ชมุ ชน สง่ิ ที่ควรดําเนนิ การตอเน่อื ง 5 ชุมชนปา เมยี่ ง 1. บา นแมแมะ 2. บานแมพริก 1. การศึกษาชนดิ พชื และปรับระบบการปลูกพืชใหสอดคลอ งกบั สภาพพน้ื ท่ี แผน ่ที ชุมชนท่ีปลูกขาว 3. บานปางยาง 2. การจดั การขยะ และนา้ํ เสียในชุมชน เปน หลัก 4. บานหวยโทน 1. การศกึ ษาชนดิ พืชทางเลือกทีเ่ หมาะสมกบั สภาพพื้นท่ีปาเม่ียงเพิม่ เติม 2. การขยายผลการปลูกพืชทอ งถนิ่ และเพาะเล้ียงเห็ดเพ่ือเสริมแหลง อาหาร ชมุ ชนที่มฐี าน 5. บานแมม ะลอ จากการปลูกฝน 6. บา นปางหนิ ฝน ในระดบั ครัวเรือน 1. การศึกษาระบบการผลติ พชื หลังนาทเ่ี หมาะสม 2. การศกึ ษาชนิดพชื และปรับระบบการปลกู พืชใหสอดคลองกับสภาพพืน้ ที่ (เพ่ือลดการปลูกขา วโพดเลีย้ งสัตว) 1. การจดั ทาํ ระบบอนรุ ักษดิน และนํ้าในพื้นที่เกษตรทมี่ คี วามลาดชันสูง ใหขยายผล ในวงกวา งมากขึ้น 2. การฟนฟูความอดุ มสมบรู ณของดนิ เพ่ือเพิ่มผลผลติ ขา วนา 3. การสง เสริมการปลูกไมย นื ตนเพอ่ื เปนแนวกันลม 1. การสงเสริมการปรบั ระบบการปลกู ชนิดพืชทีเ่ หมาะสมกบั สภาพพ้ืนที่ใหขยายผล ในวงกวางมากขึ้น 2. การพัฒนาคณุ ภาพผลผลติ พชื ผกั ใหส งู ข้ึน เพ่อื เพมิ่ รายไดใ หเกษตรกร 1. การพัฒนาระบบการปลูกพชื ที่ลดการใชสารเคมีบนพื้นท่ีสูง 2. การพฒั นาแหลง กักเกบ็ น้ําขนาดเลก็ และระบบกระจายนํา้ เพ่ือใชในพ้นื ทีก่ ารเกษตร สรุปผลงานวจิ ัย สถาบนั วิจยั และพัฒนาพื้นทีส่ งู (องคก ารมหาชน) 123 ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

การจัดกิจกรรมถายทอดและแลกเปลี่ยนองคค วามรู การทดสอบปรบั พน้ื ทเ่ี ปน ข้นั บันไดเพอ่ื ใชป ลกู ขา วนา การใชป ระโยชนจ ากพชื ทองถ่ินรวมกบั ชุมชน ผลผลิตที่สําคญั ของงานวิจยั 1. ผลการประเมินสถานภาพของพื้นท่ีศึกษาใหมตามกรอบตัวช้ีวัดการพัฒนาชุมชนตนแบบโครงการหลวงเพ่ิมเติม 1 ชุมชน (ชุมชนปา เมย่ี ง) 2. แผนการดําเนินงานเพ่อื ยกระดับการพฒั นาชุมชนตามตวั ชี้วัดการพัฒนาชมุ ชนตน แบบโครงการหลวง 3 ลกั ษณะ ภมู สิ ังคม จํานวน 6 ชุมชน 3. ผลการดาํ เนินงานตามแผนการพัฒนายกระดับชมุ ชนตามกรอบตวั ชว้ี ดั จาํ นวน 6 ชุมชน 4. รปู แบบและกระบวนการขับเคลือ่ นกจิ กรรมของชมุ ชนเพือ่ ใหเ กิดแนวทางการปฏบิ ตั ทิ ดี่ ี จาํ นวน 3 ชุมชน แผนการนาํ ผลงานวจิ ยั ไปใชป ระโยชน 1. การใชประโยชนเ ชงิ วชิ าการ 1.1 นําเสนอผลการวิจัยหรือตีพิมพในรูปแบบตางๆ ในงานประชุมวิชาการผลงานวิจัยของมูลนิธิโครงการหลวง และสถาบนั วิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการมหาชน) 2. การใชป ระโยชนเ ชิงสาธารณะ การถา ยทอดองคค วามรเู รอื่ ง การปลกู ไมผ ลแบบผสมผสานในพน้ื ทลี่ าดชนั ภายใตร ะบบการอนรุ กั ษด นิ และนา้ํ โดยปลูกรวมกับแนวหญาแฝก ในรูปแบบของแปลงสาธิต รวมกับเกษตรกรในพื้นที่ เพื่อขยายผลสูสมาชิกอ่ืนๆ ภายในชมุ ชน หรือนาํ ไปประยกุ ตใ ชในการพัฒนาชุมชนบนพน้ื ท่ีสงู อื่นๆ ที่มลี กั ษณะภูมสิ งั คมใกลเ คยี งกบั พน้ื ที่นาํ รอง ศึกษา 124 สรุปผลงานวจิ ัย สถาบนั วจิ ยั และพัฒนาพืน้ ทส่ี งู (องคก ารมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

2. โครงการศกึ ษาผลกระทบของสภาพภูมิอากาศที่มีตอผลิตผลของไมผ ลบนพ้นื ท่ีสูง ปจจุบันสภาพภูมิอากาศกําลังเปล่ียนแปลงไปอยางรวดเร็ว ไดแก อุณหภูมิที่เพ่ิมสูงข้ึน ปริมาณฝนท่ีลดลง ซงึ่ ความแปรปรวนของสภาพอากาศทส่ี ง ผลใหผ ลผลติ ทางการเกษตรลดลง โดยเฉพาะกบั การผลติ ไมผ ลยนื ตน ทม่ี คี วามตอ งการ สภาพอากาศท่ีเหมาะสมตอการเจริญเติบโตท่ีแตกตางกันไป นอกจากนี้ยังมีผลกระทบตอการระบาดของโรคพืชและแมลง ศตั รพู ชื ทมี่ แี นวโนม ขยายตวั มากขนึ้ การใชป ระโยชนจ ากขอ มลู สภาพภมู อิ ากาศทผี่ า นมาในหาความสมั พนั ธก บั การใหผ ลผลติ ของไมผลบนพ้ืนที่สูงเพ่ือใหไดเปนแบบจําลองพืช และนํามาใชพยากรณผลกระทบตอการใหผลผลิต รวมถึงการวางแผน การปรบั ตวั ระยะยาวทงั้ ในดา นการบรหิ ารจดั การความเสยี่ ง การปรบั ปรงุ แนวทางการทาํ เกษตรของเกษตรกรในหลากหลาย ประเด็นท่ีตองเตรียมพรอมรับมือตอสถานการณท่ีเกิดขึ้น โดยเฉพาะกับผูปฏิบัติงานในภาคเกษตรทั้งเจาหนาท่ีสงเสริม และเกษตรกรผูปลูกไมผล ดังน้ัน การคาดการณผลกระทบท่ีเกิดขึ้นจากการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศจึงเปนประโยชน ในการเตรยี มการปรบั ตัวและบรรเทาความเสยี หายทอ่ี าจเกดิ ขึ้นตอ ผลผลิตทางการเกษตรของเกษตรกรบนพืน้ ทีส่ ูง การศึกษาความสัมพันธของสภาพภูมิอากาศตอระยะวิกฤติการผลิตไมผลบนพ้ืนที่สูง เพ่ือเปนเครื่องมือท่ีนํามาใช พยากรณผลกระทบตอการใหผลผลิต และการวางแผนแกไขบรรเทาความเสียหายท่ีอาจเกิดขึ้นจากการแปรผันของสภาพ ภูมอิ ากาศ โดยรวบรวมขอมูลอุตนุ ิยมวิทยาจากแปลงปลูกพลับพนั ธุ Xichu (พันธุ P2) และพลมั พันธแุ ดงบา นหลวงในพืน้ ท่ี ศึกษาของโครงการหลวงสําหรับสรางแบบจําลองใชคาดการณผลกระทบของปจจัยสภาพอากาศ ที่มีตอระยะพัฒนาการ ของผลในชว งกอ นเกบ็ เกยี่ ว ผลการศกึ ษา พบวา ในป พ.ศ. 2561 มแี นวโนม เกดิ ปรากฏการณล านญี าชนดิ ออ น ทาํ ใหอ ณุ หภมู ิ อากาศคอนขางเย็นกวาปปกติ และมีปริมาณนํ้าฝนสูงขึ้นในบางเดือนจึงสงผลกระทบตอปริมาณผลผลิตของไมผลได พบวา ปรากฏการณล านญี าชนดิ ออ น ชนดิ ปานกลาง และปรากฏการณเ อลนโี ญชนดิ ออ น มผี ลกระทบตอ ผลผลติ พลบั ลดลงเลก็ นอ ย (นอ ยกวา รอ ยละ 20) สาํ หรบั ผลผลติ พลมั พนั ธแุ ดงบา นหลวง ไมพ บความสมั พนั ธต อ การผนั แปรผลผลติ แตม แี นวโนม ทผี่ ลผลติ เพม่ิ ขึ้นในสภาพอากาศชว งตนปท ี่มอี ุณหภูมสิ ูง และแหงแลง กวา ปปกติ สว นความสัมพันธของดัชนปี รากฏการณเ อนโซชนิด SOI ระหวางคา เฉลีย่ 3 เดือน ไมพบความสัมพันธอ ยา งมีนัยสาํ คญั ทางสถติ เิ ชนกนั จงึ ไมเหมาะในการนํามาหาความสมั พนั ธ กบั ผลผลติ ของไมผ ลในพ้นื ที่ศึกษาได การศกึ ษาความสมั พนั ธข องสภาพภมู อิ ากาศตอ ระยะวกิ ฤตขิ องพลบั พนั ธุ P2 และพลมั พนั ธแุ ดงบา นหลวงสาํ หรบั สรา ง แบบจําลองใชค าดการณผ ลกระทบตอระยะพฒั นาการของผลในชว งกอนเก็บเกีย่ ว พบวา (1) พลับพันธุ P2 ทีร่ ะยะผลออ น มีเสนผาศูนยกลางระหวาง 1.5-2.2 เซนติเมตร ในชวงกลางเดือนเมษายนถึงตนเดือนพฤษภาคม แสดงความสัมพันธกับ คา อณุ หภูมสิ ูงสุดรายวันกอ นการรว ง 4-5 วนั ไดสมการแบบเชงิ เสนอยา งมีนยั สาํ คญั ทางสถิติ ใชพยากรณเปนรอยละการรวง YขกPออ DนงMผก=ลาใร–นรสว1งถ0า54น-.59เี 0กว7ษนั +ตใ3นร.หช6วล9งว4กงล(อ5าาdงงTเขดmาอื งaนxกแ)ลมุ ตะภาศามพนู ลยนั ําพธดถฒับั งึ นม(2านี )โาคพครลมงมัใกนพารรันะหธยลแุ ะวดผงงลแบอมา อแ นนฮหกลคอ วอืนงกYไาดPรDรแAบั ข=ผง็ ขล3อก6งรก8ะ.ะท9ลบ8า1จท–าม่ี ก1เีค3ส.าน0อผ2ณุ 0า ศห(นู ภ4ยdูมก Tิสลmูงาสงaดุ รxระ)าหยแววลา ันะง 5 1.0-2.0 เซนติเมตร มักเกิดการรวงไดมาก และแสดงความสัมพันธสมการแบบเชิงเสนอยางมีนัยสําคัญทางสถิติเชนกัน แผน ่ที ใชพยากรณรอยละการรวงของผลในสถานีเกษตรหลวงอางขางและศูนยพัฒนาโครงการหลวงแมปูนหลวง คือ YสBหDสA ัม=พัน2ธ80(.R2)85แ–ล9ะ.4ค2า1สัม(ป9รdะTสmิทaธxิ์ก)าแรตลัดะสYินBใDจL =– 616.591+24.670 (5dTmax) ตามลําดับ โดยแสดงคาสัมประสิทธิ์ (R2) อยูในระดับเปนที่นาพอใจ จึงเปนแนวทางศึกษาผลกระทบจากการ เปล่ียนแปลงสภาพภมู ิอากาศตอปริมาณผลผลติ ของไมผ ลในพ้นื ท่โี ครงการหลวงได ของเดอื สนาํ มหนี ราบั คผมลถกงึ ามรถิทนุ ดาสยอนบใแชบพ บยจาาํ กลรอณงพล วชื งขหอนงพา ไลดบั ใ นในชสว ถงา2น-เี6กเษดตอื รนหกลอ วนงเอกา บ็ งขเกาย่ีงว(YแPลAะ5เ9ป) สรยีมั บพเนั ทธยี ก บบั กจบั าํ แนบวนบวจนัาํ ลฝอนงตพกชืสอะนื่สมๆ ใหค าเบ่ยี งเบนไปไมมากนกั ซงึ่ แสดงผลการคาดการณไ ดใกลเคยี งผลผลิตจรงิ สําหรับในป พ.ศ. 2561 นต้ี ามแบบจาํ ลองพืช ไดผลการคาดการณป ริมาณผลผลิตอยูระหวา ง 2,182-2,560 กโิ ลกรมั สาํ หรับแบบจําลองพืชของศนู ยพ ัฒนาโครงการหลวง แมแ ฮ (YPM59) ทสี่ ัมพนั ธก ับจาํ นวนวนั ท่ีมีฝนในเดือนมกราคมใชพ ยากรณล วงหนา ไดในชว ง 6 เดอื นกอ นเก็บเก่ียวใหผ ลตา ง สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบันวจิ ยั และพัฒนาพ้ืนทส่ี ูง (องคก ารมหาชน) 125 ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ของขอ มลู ผลผลิตเบีย่ งเบนไปไมเ กินรอ ยละ 20 แตอ ยา งไรก็ตาม การทดสอบแบบจําลองพชื ของศูนยพัฒนาโครงการหลวง หแบวยบนจํ้าําขลุนองพ(Yชื PใHน5ก9า) รใพหยคาากครลณาผดลเคผลลื่อิตนไดไป อยางมาก ดังน้ันหากมีปจจัยดานอื่นๆ เขามามีอิทธิพลดวยแลวจะไมสามารถใช ผลผลิตทสี่ ําคัญของงานวิจยั แนวทางการปรบั ตัวของเกษตรกรในการปลกู ไมผ ลเขตหนาวบนพื้นทส่ี งู จํานวน 1 แนวทาง แผนการนาํ ผลงานวจิ ยั ไปใชประโยชน 1. การใชป ระโยชนเ ชิงวชิ าการ 1.1 นาํ องคความรทู ่ไี ดในป พ.ศ. 2561 ไปใชต อ ยอดงานวิจัยป พ.ศ. 2562 ดงั นี้ นําผลงานวิจัยไปปรับใชในพื้นที่อ่ืนท่ีมีการปลูกพลับ มะมวง และอาโวคาโด และตอยอดการศึกษา ผลกระทบของสภาพภูมิอากาศที่มีตอผลิตผลของไมผลชนิดอ่ืนบนพื้นที่สูงในป พ.ศ. 2562 เพ่ือนําไปสูการให ขอเสนอแนะสําหรับเจาหนาท่ีและเกษตรกรผูปลูกไมผลในการเตรียมพรอมรับผลกระทบจากความแปรปรวน ของสภาพภมู ิอากาศ และการตดั สนิ ใจในการปลกู ไมผ ลท่ีสําคญั บนพ้ืนท่สี งู 1.2 การนําเสนอผลงานวจิ ยั นําเสนอผลงานวิจัยในการประชุมวิชาการประจําปของมูลนิธิโครงการหลวงและสถาบันวิจัยและพัฒนา พน้ื ทีส่ ูง (องคการมหาชน) 2. การใชประโยชนในเชิงนโยบาย ขอเสนอแนะการปรับตัวของเกษตรกรในการปลูกไมผลบนพ้ืนท่ีสูง ไดแก พลับ มะมวง และอาโวคาโด เพอื่ เตรยี มพรอ มกบั ผลกระทบจากการแปรปรวนของสภาพภมู อิ ากาศและแนวทางการลดความรนุ แรงของผลกระทบ จากการแปรปรวนของสภาพภมู อิ ากาศสําหรบั เกษตรกรผูปลกู ไมผลบนพน้ื ที่สูง 3. โครงการทดสอบระบบฐานขอ มลู กาลอากาศในโครงการพฒั นาพน้ื ทส่ี งู แบบโครงการหลวง การทดสอบระบบฐานขอมูลกาลอากาศในโครงการพัฒนาพ้ืนที่สูงแบบโครงการหลวง มีวัตถุประสงคเพื่อทดสอบ ระบบฐานขอมูลกาลอากาศในพ้ืนท่ีโครงการพัฒนาพ้ืนที่สูงแบบโครงการหลวง และศึกษาผลกระทบของการเปลี่ยนแปลง สภาพภมู อิ ากาศตอ ความออนไหวของผลผลติ การเกษตร ซ่งึ ผลการดําเนนิ งาน ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 สรุปดังนี้ 1. การทดสอบระบบฐานขอมูลกาลอากาศในพ้นื ท่ีโครงการพฒั นาพน้ื ทส่ี งู แบบโครงการหลวง ไดคดั เลอื กพ้นื ที่โครงการพฒั นาพื้นทสี่ งู แบบโครงการหลวง จํานวน 6 แหง ไดแ ก หวยเปา โปงคาํ วาวี แมสอง ปางแดงใน และนา้ํ แขวง เพอื่ ปรบั ปรงุ ประสทิ ธภิ าพการทาํ งานของสถานตี รวจวดั สภาพอากาศ ใหก ารรบั สง ขอ มลู อตุ นุ ยิ มวทิ ยา มายังฐานขอมูลมีความเสถียรและมีประสิทธิภาพมากขึ้น และทดสอบการใชโปรแกรมระบบการพยากรณสภาพภูมิอากาศ บนพน้ื ท่ีสูง ซ่ึงพบวา โปรแกรมระบบการพยากรณส ภาพภูมิอากาศบนพน้ื ทสี่ ูงสามารถรายงานผลพยากรณผ า นหนาเวบ็ ไซต ของ สวพส. ไดท งั้ อณุ หภมู สิ งู สดุ อณุ หภมู ติ า่ํ สดุ และปรมิ าณนาํ้ ฝนสะสม ทง้ั รายสปั ดาห รายเดอื น และรายป โดยมคี วามแมน ยาํ ทร่ี ะดับ 95 เปอรเ ซน็ ต อยา งไรกต็ าม จากการวิเคราะหปญหาการใชโ ปรแกรมพยากรณฯ จะตอ งมกี ารปรับปรงุ software ทเ่ี กยี่ วขอ งกบั การแสดงผลการพยากรณส ภาพภมู อิ ากาศบนพน้ื ทสี่ งู ผา นทางเวบ็ ไซตข อง สวพส. ซงึ่ เกดิ ปญ หาการไมแ สดงผล นอกจากนคี้ วรมกี ารพฒั นาใหร ะบบสามารถแปลผลขอ มลู ทไ่ี ดจ ากการพยากรณส ภาพภมู อิ ากาศ (ปรมิ าณนา้ํ ฝนและอณุ หภมู )ิ และแสดงขอมูลการแบงระดับตามเกณฑของสภาพภูมิอากาศท่ีมี ตอความเสียหายทางดานการเกษตร รวมถึงปรับปรุงการ 126 สรุปผลงานวิจัย สถาบันวิจัยและพัฒนาพ้นื ทส่ี ูง (องคก ารมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

กรองขอมลู ทผี่ ิดพลาด คอื อณุ หภมู ิ ใหเรียกเฉพาะคา อณุ หภูมทิ ีอ่ ยใู นชว ง 0.01-50.00 องศาเซลเซยี ส ความชน้ื สัมพัทธ ให เรยี กเฉพาะคา ความชื้นสัมพทั ธท อี่ ยูในชว ง 0-100 เปอรเซน็ ต และปรมิ าณน้าํ ฝน ใหเ รียกเฉพาะคาปรมิ าณนาํ้ ฝนทีอ่ ยใู นชว ง 0-150 มลิ ลเิ มตรตอช่วั โมง 2. การศกึ ษาผลกระทบของการเปล่ียนแปลงสภาพภูมอิ ากาศตอความออนไหวของผลผลิตการเกษตร คัดเลือกพ้ืนท่ีและชนิดพืช ไดแก หวยเปา (ฟกทองญ่ีปุน) วาวี (ผักกาดขาวปลี) และแมสอง (ฟกทองญ่ีปุน) บันทึกขอมูลการพยากรณสภาพภูมิอากาศของแตละพื้นท่ีและนําขอมูลดังกลาวไปใชในการวางแผนการปลูกพืชและ/หรือ การเฝาระวังความเสี่ยงจากการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศที่อาจทําใหเกิดความเสียหายกับผลผลิตเกษตร โดยพื้นท่ี หว ยเปา ปลกู และเกบ็ เกยี่ วฟก ทองญป่ี นุ ในชว งเดอื นมกราคม-เมษายน 2561 ซงึ่ จากขอ มลู พยากรณอ ากาศ ณ เดอื นธนั วาคม 2560 พบวา ในชวงระยะเวลาดงั กลา วมีอณุ หภูมิสงู สุด 33.5-39.0 องศาเซลเซยี ส อณุ หภมู ติ า่ํ สดุ 6.5-15.0 องศาเซลเซียส ปริมาณน้ําฝน 20.4-119.7 มิลลิเมตร ซึ่งเหมาะสมตอการปลูก แตควรมีการเฝาระวังการระบาดของแมลงหว่ีขาว ซง่ึ แมลงหวข่ี าวยงั เปนพาหะนาํ เชือ้ ไวรสั ท่กี อใหเกิดโรคใบหงกิ ในพชื ดว ย และมักพบในชวงฤดแู ลง และอุณหภูมทิ สี่ ูงขน้ึ อาจ ทําใหแมลงหวี่ขาวมีปริมาณเพิ่มมากขึ้น สวนพื้นท่ีวาวี ปลูกและเก็บเก่ียวผักกาดขาวปลีในชวงเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน 2561 ซึ่งจากขอมูลพยากรณอากาศ ณ เดือนมีนาคม 2561 พบวา ในชวงระยะเวลาดังกลาวมีอุณหภูมิสูงสุด 30.5-31.0 องศาเซลเซียส อุณหภูมิตํ่าสุด 16.0-17.0 องศาเซลเซียส ปริมาณน้ําฝน 274.5-381.0 มิลลิเมตร ซึ่งมีฝนตกคอนขางชุก ควรมีการเฝาระวังการระบาดของโรคเนาเละ ซึ่งแพรกระจายไดดีโดยนํ้า แมลง และเคร่ืองมือเกษตร เมื่อมีฝนตกลงมา เชอื้ แบคทเี รยี สาเหตโุ รคจะกระจายไปยงั ตน ใกลเ คยี ง อาจสง ผลใหพ ชื เนา อยา งรวดเรว็ สาํ หรบั พนื้ ทแ่ี มส อง วางแผนการปลกู และเก็บเก่ยี วฟกทองญ่ปี นุ อยูในชว งเดือนสิงหาคม-พฤศจกิ ายน 2561 ซึ่งขอมลู พยากรณอากาศ ณ เดือนกรกฎาคม 2561 พบวา ในชวงระยะเวลาดงั กลา วมอี ณุ หภูมิสูงสดุ 27.6-32.8 องศาเซลเซียส อณุ หภมู ติ า่ํ สดุ 12.4-19.4 องศาเซลเซียส ปริมาณ นาํ้ ฝน 33.6-256.5 มลิ ลเิ มตร ควรมกี ารเฝา ระวงั การระบาดของราแปง และหนอนเจาะขว้ั ผล อยา งไรกต็ าม ปจ จยั ดา นอณุ หภมู ิ และปรมิ าณนา้ํ ฝนไมใ ชป จ จยั หลกั ทสี่ ง ผลตอ การระบาดของโรค-แมลงศตั รพู ชื แตย งั มปี จ จยั อนื่ รว มดว ย ไดแ ก สภาพแวดลอ ม (เชน อุณหภูมิ ปรมิ าณนาํ้ ฝน ความชื้น และพืชอาหาร ฯลฯ) ปจจัยทีเ่ กยี่ วกับแมลงเอง (เชน ลักษณะการเจริญเติบโต สภาพ ทางสรีรวิทยา และพฤติกรรมในการดํารงชีวิต ฯลฯ) และขอมูลจากการพยากรณน้ีเปนเพียงขอมูลหนึ่งที่เจาหนาท่ีสงเสริม และเกษตรกรในพ้ืนที่สามารถใชประกอบการวางแผนการปลูกพืช หรือการเฝาระวังความเส่ียงจากการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมอิ ากาศทีอ่ าจทําใหเกดิ ความเสียหายกับการผลิตเกษตร ผลผลิตที่สําคญั ของงานวิจยั 5 1. ระบบฐานขอมูลกาลอากาศในการพยากรณสภาพภูมิอากาศในพื้นที่โครงการพัฒนาพ้ืนท่ีสูงแบบโครงการหลวง ท่ีมีการเชื่อมโยงกับฐานขอมูลและแสดงผลการพยากรณสภาพภูมิอากาศบนพื้นท่ีสูงผานทางเว็บไซตของ สวพส. แผน ่ที จาํ นวน 1 ระบบ 2. ขอมูลผลการศึกษาผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศตอความออนไหวของผลผลิตการเกษตร จํานวน 1 เรื่อง แผนการนาํ ผลงานวจิ ยั ไปใชประโยชน การใชประโยชนเ ชิงสาธารณะ สงมอบระบบฐานขอมูลกาลอากาศในการพยากรณสภาพภูมิอากาศในพ้ืนที่โครงการพัฒนาพื้นท่ีสูงแบบ โครงการหลวงใหก บั ศนู ยข อ มลู สารสนเทศ สาํ นกั ยทุ ธศาสตรแ ละแผน สถาบนั วจิ ยั และพฒั นาพนื้ ทสี่ งู (องคก ารมหาชน) เพอ่ื พฒั นาตอยอดการใชป ระโยชนดา นภมู สิ ารสนเทศตอ ไป สรุปผลงานวิจัย สถาบนั วิจยั และพฒั นาพ้นื ทส่ี งู (องคก ารมหาชน) 127 ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561

4. โครงการศกึ ษาระดบั การพัฒนาของชุมชนตามแนวทางปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ในโครงการพฒั นาพ้ืนทีส่ ูงแบบโครงการหลวง การศึกษาระดับการพัฒนาของชุมชนตามแนวทางปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีวัตถุประสงคเพื่อพัฒนาชุดตัวบงช้ี ซงึ่ หมายถงึ คณุ ลกั ษณะทพ่ี งึ ประสงค เพอื่ ใหช มุ ชนในโครงการพฒั นาพน้ื ทสี่ งู แบบโครงการหลวงใชเ ปน เครอ่ื งมอื ในการสะทอ น และประเมินระดับการพัฒนาชุมชนของตนเอง โดยกระบวนการมีสวนรวมแทนการประเมินจากบุคคลภายนอกเพียง อยา งเดยี ว การพฒั นาชดุ ตวั บง ชตี้ อ ยอดมาจากผลการศกึ ษาแนวทางการขบั เคลอื่ นเศรษฐกจิ พอเพยี ง: บทเรยี นจาก 40 หมบู า น โดยสาํ นักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ (2551) ทเ่ี ปน ชดุ ตวั บง ชี้ในระดบั ผลลพั ธและผลกระทบ จํานวน 7 หมวด และการกําหนดคานํ้าหนักคะแนนของชุดตัวบงช้ีตามขั้นการพัฒนาของทฤษฎีใหม 3 ขั้น คือ ข้ันเร่มิ ตน ขั้นที่สองข้ันกาวหนา และข้ันที่สามการพัฒนาเครือขายความรวมมือกับภายนอก รวมท้ังการจัดระดับการพัฒนาของชุมชน ตามคา คะแนนรวมทช่ี มุ ชนประเมินตนเอง สรปุ ผลการดาํ เนนิ งาน ดังน้ี 1. การพฒั นาตัวบงชค้ี ณุ ลกั ษณะชุมชนทีพ่ งึ ประสงคตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง การประยกุ ตใ ชต วั บง ชคี้ ณุ ลกั ษณะชมุ ชนทพี่ งึ ประสงคต ามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง จาํ นวน 8 มติ ิ 26 ตวั บง ชี้ ซึ่งเปนตวั บง ชใี้ นระดับผลลพั ธ (outcome) และผลกระทบ (impact) มาพฒั นาเปนชุดตัวบง ชคี้ ุณลกั ษณะทีพ่ ึงประสงคของ ชมุ ชนตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งในโครงการพฒั นาพน้ื ทส่ี งู แบบโครงการหลวง โดยจดั กลมุ ตวั บง ชตี้ ามหลกั ทฤษฎใี หม และการกาํ หนดคา นา้ํ หนักของชุดตวั บงช้ี ประกอบดว ย 3 ขน้ั ระดบั การพฒั นา และ 7 ชุดตัวบงชี้ ดังน้ี ตาราง ชุดตัวบง ชคี้ ุณลกั ษณะชมุ ชนทีพ่ ึงประสงคตามปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ขนั้ การพฒั นา ชดุ ตัวบง ช้ี คาคะแนน (ก) ขัน้ เร่ิมตน 1) ความมน่ั คงดา นอาหารทม่ี กี ารเพาะปลกู พชื อาหารหลกั ไวบ รโิ ภคในครวั เรอื นเปน สว นใหญ 15 เนน ความพออยูพ อ สวนท่ีเหลือจากการบริโภคนําไปขายสูตลาด และมีฐานการผลิตเพ่ือการเขาถึงอาหาร 15 กนิ ของครวั เรอื น ในรูปแบบตา งๆ (30 คะแนน) 2) สภาพเศรษฐกิจทม่ี ่นั คง ดว ยการวางแผนสรา งรายได ลดรายจา ย สรางและใชคนื หนีส้ นิ จดั สรรทรพั ยากรเพอ่ื การผลติ การบรโิ ภค และการลงทนุ ทส่ี มดลุ มกี ารทาํ บญั ชคี รวั เรอื น/ บัญชีฟารม และการออมทรพั ย (ข) ขั้นกาวหนา 3) ระบบการผลติ ท่เี หมาะสมกบั ภูมิสงั คม หมายถงึ มอี าชพี สจุ รติ มั่นคง มรี ายไดที่สามารถ 20 ความอยูด ีกนิ ดขี อง เลยี้ งตวั เองได มผี ลกาํ ไรตามสมควร มคี วามปลอดภยั ตอ ทงั้ ผผู ลติ และผบู รโิ ภค เปน มติ ร กลมุ และส่ิงแวดลอม ตอระบบนเิ วศ และลดการพ่งึ พาปจจัยภายนอก 10 ของชุมชน 10 (40 คะแนน) 4) ความพรอมของปจจัยพ้นื ฐานและสวสั ดิการชมุ ชน 5) กระบวนการเรียนรูและภูมิปญญาทองถ่ินท่ีมีการจัดการความรูภายในชุมชนที่มีการนํา ภูมิปญญาทองถ่ินมาใชใหเกิดประโยชนแกชุมชน และสามารถผสมผสานกับความรู วิทยาการในปจ จบุ นั (ค) ขัน้ พัฒนาเครอื ขา ย 6) การจดั สรรใชประโยชนทรัพยากรในชุมชนอยา งย่งั ยืนในการผลติ บรโิ ภค และอนุรักษ 10 (30 คะแนน) และตามความสามารถของทรพั ยากรในชุมชน 7) มีระบบกลุมและองคกรในชุมชนท่ีมีการดําเนินงานแบบตามหลักธรรมาภิบาล และ 20 บูรณาการความรวมมือดานวิชาการ การตลาด และแหลงทุนกับหนวยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชนอ่ืน 128 สรปุ ผลงานวจิ ยั สถาบนั วิจัยและพฒั นาพื้นทีส่ ูง (องคการมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

การจัดระดับการพัฒนาจากผลรวมคะแนนที่ได ออกเปน 4 ระดับ ประกอบดวย ระดับ A มากที่สุด มีคา คะแนนรวมตงั้ แต 90 ระดบั B1, B2 มาก มคี าคะแนนรวม ตง้ั แต 80 และ 70 และระดับ C ปานกลาง มคี าคะแนนรวม ระดับ **** ตั้งแต 60 การพฒั นา A=90 2. ความสอดคลอ งเปา หมายการพฒั นาอยา งยงั่ ยนื แหง สหประชาชาติ (SDGs) ชุดตัวบงช้ีมีความสอดคลองกับเปาหมายการ *** ** B1=80 B2=70 พฒั นาอยา งยง่ั ยนื แหง สหประชาชาติ (SDGs) สงู สดุ ตามลาํ ดบั ใน 5 เปาหมาย ประกอบดว ย เปา หมายท่ี 1 และ 2 การขจดั ความหวิ โหยและความยากจน เปา หมายที่ 8 การสรา งอาชพี และเศรษฐกจิ ทดี่ ี เปา หมายที่ 12 การใชท รพั ยากรอยา งยงั่ ยนื * และรบั ผดิ ชอบ และเปา หมายท่ี 10 การลดความเหล่ือมลํา้ C=60 3. การศึกษาประเภทแหลงทุนจากงบประมาณ ภาครฐั ทนี่ อกเหนอื จากงบประมาณรายจา ยของกระทรวง/ หนว ยงาน (function) เพอื่ สนบั สนนุ ชมุ ชนไดย กระดบั การ คะแนนระดบั การพฒั นาชุมชน พฒั นาจากระดบั ขนั้ กา วหนา สขู น้ั การพฒั นาระดบั เครอื ขา ย ในการบรู ณาการความรว มมอื ดา นวชิ าการ การตลาด และ แหลง ทนุ กบั หนว ยงานภายนอก มีดงั นี้ 3.1 รายจายของแผนบูรณาการ เชน แผนงาน บูรณาการการพัฒนาศักยภาพการผลิตภาคเกษตรเพ่ือให การผลิตภาคเกษตรมีความเขมแข็งและย่ังยืน โดยการเพิ่ม ประสิทธิภาพการบริหารจัดการสินคาเกษตรตลอดหวงโซ อุปทาน แผนบูรณาการการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากและ ชุมชนเขมแข็งท่มี งุ สงเสริมการจดั ทาํ แผนพัฒนาระดับชุมชน การเขา ถงึ แหลง เงนิ ทนุ และการเสรมิ สรา งความรคู วามเขา ใจ ทางการเงนิ 3.2 กลุมงบประมาณรายจายพื้นท่ี (Area) 5 (เพมิ่ ศกั ยภาพจงั หวดั และกลมุ จงั หวดั ) ทสี่ นบั สนนุ ภารกจิ ของ แผน ่ที 76 จงั หวัด 18 กลุมจงั หวดั โดยเฉพาะอยางยง่ิ กลุมจังหวดั ในภาคเหนือที่มียุทธศาสตรการพัฒนาเกษตรมูลคาเพ่ิม ตลอดหวงโซอ ุปทาน ความสอดคลอ งของชดุ ตวั บงชี้กับ SDGs 3.3 เงินนอกงบประมาณ ไดแก กองทุนหมูบ า น และชมุ ชนเมอื ง และกองทนุ ประชารฐั เพอ่ื เศรษฐกจิ ฐานราก เพ่ือดําเนินโครงการเพิ่มความเขมแข็งของเศรษฐกิจฐานรากตามแนวทางประชารัฐ โดยมีโครงการ 5 อันดับแรกท่ีไดรับ การอนมุ ัตใิ นปง บประมาณ พ.ศ. 2560 ไดแ ก โครงการบรกิ ารชุมชน โครงการรา นคา ชุมชน โครงการนา้ํ ดมื่ ชมุ ชน โครงการ ปุย ยา เมลด็ พนั ธุ และโครงการบริการน้าํ มันเชือ้ เพลงิ ตามลาํ ดับ สรปุ ผลงานวิจยั สถาบันวิจยั และพฒั นาพื้นท่สี งู (องคก ารมหาชน) 129 ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ผลผลิตทส่ี าํ คัญของงานวิจัย 1. ชุดตัวบงชี้คุณลักษณะชุมชนท่ีพึงประสงคตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในโครงการพัฒนาพื้นท่ีสูงแบบ โครงการหลวง 2. ประเภทแหลง ทนุ จากงบประมาณภาครฐั เพื่อการสนับสนนุ การพฒั นาเศรษฐกิจฐานราก แผนการนําผลงานวิจยั ไปใชป ระโยชน 1. การใชป ระโยชนเชิงวชิ าการ 1.1 การนาํ เสนองานวจิ ัยหรอื ตีพิมพใ นรปู แบบตางๆ การนําเสนอผลงานวิจัยในการประชุมวิชาการประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561 ของมูลนิธิโครงการหลวง และสถาบนั วิจัยและพัฒนาพืน้ ทีส่ ูง (องคการมหาชน) 2. การใชป ระโยชนเ ชิงสาธารณะ 1) ชุมชนในโครงการพัฒนาพื้นท่ีสูงแบบโครงการหลวงสามารถนําชุดตัวบงชี้คุณลักษณะชุมชนท่ีพึงประสงค ตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เปนเครื่องมือในการสะทอนและประเมินระดับการพัฒนาชุมชนของตนเอง โดยกระบวนการมสี วนรว มแทนการประเมินจากบุคคลภายนอกเพียงอยา งเดียว 2) การจัดทําแผนพัฒนาชุมชนสามารถวางแผนเพื่อการเขาถึงแหลงทุนจากหนวยงาน/กองทุนที่หลากหลาย เพ่ือนาํ งบประมาณและการสนบั สนุนในลกั ษณะตา งๆ มาพัฒนาของชมุ ชนไดอยางทันทวงที 130 สรปุ ผลงานวิจัย สถาบนั วจิ ัยและพัฒนาพืน้ ที่สงู (องคก ารมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

แผนงานการบริหารจดั การ และการจดั การทรัพยสินทางปญญา และสทิ ธชิ มุ ชน HIGHLAND RESEARCH AND DEVELOPMENT INSTITUTE (PUBLIC ORGANIZATION)

การบรหิ ารจัดการและการจัดการ ทรัพยส นิ ทางปญ ญาและสิทธิชุมชน แผนบรหิ ารจดั การงานวจิ ยั มเี ปา หมายเพอื่ การจดั การงานวจิ ยั ของ สวพส. ใหเ ปน ไปตามแผนงานวจิ ยั บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค ท่ีกําหนดไวอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล มีความคุมคาภายใตทรัพยากรท่ีมีอยางจํากัด และเกิดประโยชนสูงสุด แกชุมชนอยา งยง่ั ยืน โดยไดร บั ขอ เสนอแนะจากคณะอนุกรรมการวจิ ัยและพัฒนาในการกํากบั ตดิ ตามงานวจิ ัยทง้ั ในลกั ษณะ การประชมุ และการตดิ ตามผลงานวจิ ัยในพืน้ ท่ี รวมทัง้ ไดร ับความรวมมือจากเจาหนา ท่ี เกษตรกร และหนว ยงานเครอื ขา ย วิจัยท้งั ในและตางประเทศ โดยกจิ กรรมภายใตแ ผนบรหิ ารจดั การน้จี ะประกอบ ไปดว ย (1) การบรหิ ารจัดการทรัพยสินทาง ปญ ญาจากผลงานวจิ ยั และภมู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ ของชมุ ชนบนพน้ื ทส่ี งู เปน การจดทะเบยี น/จดแจง ทรพั ยส นิ ทางปญ ญาทเ่ี กดิ จาก ผลงานวจิ ยั และทรพั ยส นิ ทางปญ ญาของชมุ ชนบนพนื้ ทส่ี งู และการสนบั สนนุ ชมุ ชนในการบรหิ ารจดั การทรพั ยส นิ ทางปญ ญา โดยสนับสนุนกลุมใหใชประโยชนจากทรัพยสิน ทางปญญา ตอยอด เพ่ิมมูลคาสรางรายไดใหกับผลิตภัณฑชุมชน (2) การจัดการองคความรูงานวิจัย เปนการนําผลงานวิจัยที่สําเร็จและพรอมท่ีจะนําไปสูการถายทอดหรือสงตอเกษตรกร เปา หมาย ในรปู แบบการสง ตอ จากแปลงเกษตรกรทใ่ี ชเ ปน แปลงทดสอบวจิ ยั ไดท นั ที การถา ยทอดผา นการฝก อบรมถา ยทอด องคค วามรู การจดั ทาํ แปลงทดสอบสาธติ ในพน้ื ทเี่ กษตรกร เพอื่ แลกเปลยี่ นองคค วามรรู ะหวา งชมุ ชน สนบั สนนุ สอ่ื องคค วามรู ที่เขาใจงาย (3) การพัฒนาเครือขายวิจัยเพื่อการพัฒนาพ้ืนท่ีสูงอยางยั่งยืน เปนการนําองคความรูของเครือขายการพัฒนา พื้นท่ีภูเขาในระดับนานาชาติมาพัฒนาตอยอดงานวิจัยของสถาบัน และเพื่อพัฒนาประสิทธิภาพงานวิจัยของสถาบัน โดยการแลกเปล่ียนประสบการณและองคความรูจากองคกรนานาชาติ (4) การวิเคราะหและประเมินผลกระทบจากการนํา ผลงานไปใชประโยชน เปนการประเมินผลกระทบผลงานวิจัยที่แลวเสร็จและนําไปถายทอดหรือสงตอเจาหนาท่ี เกษตรกร เปาหมาย หรือถูกนําไปใชตอยอดในงานพัฒนา/สงเสริมของสถาบัน เฉพาะโครงการวิจัยที่มีผลตอการเปลี่ยนแปลง ดานเศรษฐกิจและสังคมของชุมชน และ (5) การกํากับติดตามงานวิจัย เปนการกํากับ ติดตาม กอนการวิจัย ระหวาง และหลงั การดาํ เนนิ งานวจิ ยั ใหม ปี ระสทิ ธภิ าพ บรรลตุ ามเปา หมายและตวั ชวี้ ดั ของงานวจิ ยั ใหม คี วามคมุ คา ภายใตท รพั ยากร ท่ีมีอยางจํากดั และเกดิ ประโยชนส งู สุดแกช มุ ชนอยา งยง่ั ยนื 1. โครงการบรหิ ารจัดการทรพั ยส ินทางปญญาจากผลงานวิจยั และภมู ปิ ญ ญาทองถ่ิน ของชมุ ชนบนพ้ืนทส่ี งู ทรัพยสินทางปญญามีความสําคัญกับงานวิจัยและพัฒนาบนพื้นที่สูง เนื่องจาก สวพส. มีผลผลิตจากงานวิจัยที่เปน เทคโนโลยี สตู ร กรรมวธิ ี ทเ่ี กยี่ วกบั พนั ธพุ ชื และสตั ว ซง่ึ จดุ กาํ เนดิ ของการไดม านนั้ มาจากความคดิ สรา งสรรคผ นวกกบั ระยะเวลา ท่ีทุมเทใหกับการศึกษาวิจัยจากปญหา ตองใชความรูเพื่อใหไดมาซึ่งนวัตกรรมใหมๆ และมีแนวทางการแกไขปญหาท่ีอยู ในรูปของผลติ ภณั ฑหรือเทคโนโลยีใหม ที่ทรงคณุ คา เปน ท่ีภูมิใจของผูประดษิ ฐ จึงควรปกปองผลผลติ จากงานวจิ ยั กอปรกบั บนพนื้ ทส่ี งู มคี วามหลากหลายทางชวี ภาพและภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ ซง่ึ ถอื เปน ทรพั ยส นิ ทางปญ ญาทมี่ มี ลู คา เสย่ี งตอ การเสอื่ มสภาพ หรือสูญหาย ในขณะเดียวกันสามารถสรางสรรค ใหมีมูลคาเพ่ิมได ทั้งนี้ตองไดรับการคุมครองและจัดการกอนท่ีจะสูญหาย 132 สรปุ ผลงานวจิ ยั สถาบันวจิ ยั และพฒั นาพื้นทีส่ ูง (องคก ารมหาชน) ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

เพอื่ ใหเ ศรษฐกจิ สงั คม และชมุ ชนไดป ระโยชนจ ากการนาํ ภมู ปิ ญ ญาเหลา นไี้ ปพฒั นาตอ ยอด ดงั นน้ั สวพส. จงึ ไดเ รม่ิ ดาํ เนนิ การนาํ ผลผลติ ทเี่ กดิ จากงานวจิ ยั ไปสกู ารจดทะเบยี นทรพั ยส นิ ทางปญ ญา รวมถงึ การสง เสรมิ ใหช มุ ชนบนพน้ื ทส่ี งู มอี งคค วามรู ภมู ปิ ญ ญา และความหลาก หลายทางชีวภาพ ฯลฯ ดําเนินการขอรับความคุมครองทรัพยสินทางปญญา มาตั้งแต ปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2560 รวมทั้งสิ้น 102 รายการ สําหรับในปงบประมาณ พ.ศ. 2561 มีวัตถุประสงคเพ่ือดําเนินการตอเนื่องในการนําผลผลิต ท่ีเกิดจากงานวิจัย เพอ่ื นาํ ไปสกู ารจดทะเบยี นทรพั ยส นิ ทางปญ ญา และสนบั สนนุ การบรหิ ารจดั การทรพั ยส นิ ทางปญ ญาของชมุ ชน สรปุ ผลการดาํ เนินงาน ดังนี้ 1. จดทะเบียน/จดแจงทรัพยสินทางปญญาท่ีเกิดจากผลงานวิจัยและทรัพยสิน ทางปญญาของชุมชนบนพ้ืนท่ีสูง แบงเปน 3 ประเภท จํานวน 11 รายการ ดังนี้ (1) ภูมิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย 1 รายการ ไดแก ตํารบั ยาสมุนไพรสตู รรักษาตบั อกั เสบ (2) อนุสิทธิบัตร 6 รายการ ไดแก สูตรตํารับผลิตภัณฑบํารุงผิวรอบดวงตาจากสารสกัด คาเทชนิ สตู รตํารบั ผลติ ภณั ฑน ้าํ มนั ลางเครื่องสําอาง สตู รตํารบั ผลิตสารดงึ ดดู ดวงหมดั ผัก แถบลาย สวนผสมสาร ไลแมลงวันเจาะลําตนถั่ว และสูตรตํารับผลิตภัณฑยับย้ังเช้ือรา สาเหตุรงั แคจากพชื ทอ งถ่ินบนพนื้ ท่สี งู และ (3) ลขิ สทิ ธ์ิ ไดแก หนงั สือการจดั การหลังการ เก็บเกี่ยวดอกไมของโครงการหลวง คูมือวิธีปฏิบัติในการปลูกเฮมพภายใตระบบควบคุม คูมือการผลิตเมล็ดพันธุเฮมพภายใตระบบควบคุม คูมือการใชประโยชนจากพืชทองถ่ิน บานปากลวยพฒั นา และวดี ทิ ศั นการเลีย้ งผึ้งท่ีเหมาะสมบนพื้นทสี่ ูง 2. สนับสนุนชุมชนในการบริหารจัดการทรัพยสินทางปญญา โดยสนับสนุนกลุม วสิ าหกจิ ชมุ ชนกลมุ ถา นอดั แทง จากซงั ขา วโพดบา นศรบี ญุ เรอื งในการปรบั ปรงุ กระบวนการ ผลติ ถา นอัดแทงจากซงั ขา วโพดใหม ปี ระสทิ ธิภาพและมาตรฐาน เพ่ือสรางความเชือ่ มนั่ ให กบั ลกู คา และพฒั นาตอ ยอดผลติ ภณั ฑถ า นดดู กลนิ่ จากซงั ขา วโพดใหม เี อกลกั ษณ สามารถ เพมิ่ มูลคาและสรางรายไดใ หก ับผลติ ภณั ฑชมุ ชน 3. กํากับดูแลทรัพยสินทางปญญาตามเง่ือนไขที่กฎหมายกําหนด (แกไข ชําระ คา ธรรมเนยี ม การตอ อายุ และอื่นๆ) จาํ นวน 66 รายการ รวบรวมขอ มลู ตาํ รบั ยาสมนุ ไพรสตู รรกั ษา ตับอักเสบเพื่อยื่นจดแจงภูมิปญญาการ แพทยแ ผนไทย ประชุมรวมกับผูอํานวยการกองคุมครอง 6 แผน ่ที ภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย และเจา หนา ท่ี กรมการแพทยแ ผนไทยกระทรวงสาธารณสขุ ลิขสทิ ธิ์หนงั สือตา งๆ เร่ืองขอใหประกาศเปนพ้ืนท่ีเขตอนุรักษ สมนุ ไพรและถน่ิ กาํ เนดิ ในพน้ื ทเ่ี ขตอนรุ กั ษ สมุนไพรและถิ่นกําเนิดปาชุมชนบาน ปาเกี๊ยะ ตําบลทากอ อําเภอแมสรวย จังหวัดเชียงราย สรุปผลงานวจิ ยั สถาบนั วจิ ยั และพัฒนาพนื้ ทีส่ งู (องคก ารมหาชน) 133 ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ผลติ ภณั ฑถ า นดดู กลิ่นจากซงั ขาวโพด รวมกันกาํ หนดโครงสรางและระบบบริหารจัดการกลุม ผลผลติ ที่สําคัญของงานวจิ ยั 1. ผลงานวจิ ัยทมี่ ีการยนื่ ขอจดทรพั ยสนิ ทางปญญา จาํ นวน 11 รายการ 2. ภมู ิปญ ญาทอ งถน่ิ มีการขอย่ืนรับความคุมครอง จาํ นวน 1 พ้นื ท่ี แผนการนาํ ผลงานวิจัยไปใชประโยชน การใชประโยชนเ ชิงวชิ าการ 1) บรรยายใหกับการศึกษาดูงานของมหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ ในหัวขอเร่ืองความหลากหลาย ทางชีวภาพจากงานวิจัยสูการพัฒนาชุมชน การคุมครองทรัพยสินทางปญญาจากความหลากหลายทางชีวภาพ ในรปู แบบของลขิ สิทธิ์ อนสุ ทิ ธบิ ัตรและสิทธิบัตรท่ีสถาบันไดสรางสรรค รวมทัง้ การคมุ ครองและอนรุ ักษพชื สมุนไพร ตามพระราชบญั ญตั คิ มุ ครองพืช ในวนั ที่ 16 มีนาคม 2561 ณ หอ งประชมุ สาํ นกั วิจยั สถาบันวจิ ัยและพฒั นาพืน้ ทีส่ งู (องคการมหาชน) โดยมีผูชวยศาสตราจารยนิก สุนทรธัย และนักศึกษา คณะนิติศาสตร มหาวิทยาลัยหัวเฉียว เฉลิมพระเกียรติ จํานวน 20 คน 2) นิทรรศการทรัพยสินทางปญญาท่ีเกิดจากผลงานวิจัยในกิจกรรมงาน “12 ป สืบสานการพัฒนาพ้ืนท่ีสูง อยางย่งั ยืน” ระหวางวนั ท่ี 4-7 กรกฎาคม 2561 ณ อุทยานหลวงราชพฤกษ อาํ เภอเมอื ง จงั หวัดเชียงใหม 134 สรุปผลงานวจิ ยั สถาบนั วจิ ัยและพฒั นาพ้นื ทีส่ ูง (องคก ารมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

2. การจดั การองคค วามรงู านวจิ ยั การจดั การองคค วามรงู านวจิ ยั มวี ตั ถปุ ระสงคเ พอื่ ใหเ กดิ การเชอื่ มโยงการเรยี นรแู ละถา ยทอดองคค วามรจู ากงานวจิ ยั ไปสูกลุมเปาหมายนําไปใชประโยชนในการพัฒนาพ้ืนที่สูง และการพัฒนาฐานขอมูลงานวิจัยใหมีประสิทธิภาพมากขึ้น ท้ังนี้เพ่ือใหกลุมเปาหมายมีการประยุกตใชผลงานวิจัยอยางเหมาะสมและเปนรูปธรรมมากข้ึน เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู รวมกันระหวางนักวิจัยและกลุมผูใชประโยชน รวมถึงผลงานวิจัยถูกรวบรวมและมีการจัดเก็บอยางเปนระบบมากขึ้น ทําใหง า ยตอ การสืบคน และการนาํ ไปใช ผลการดําเนินงาน ดงั นี้ 1. การถายทอดองคความรจู ากงานวิจัยไปสกู ลุมเปา หมาย 1.1 รวบรวมรายงานผลงานวจิ ัยฉบบั สมบรู ณข องโครงการวิจยั ท่ีดําเนนิ งานในปงบประมาณ พ.ศ. 2560 จํานวน 90 โครงการ และสง มอบใหก บั ผทู เ่ี กยี่ วขอ ง ไดแ ก มลู นธิ โิ ครงการหลวง (46 โครงการ) และสาํ นกั พฒั นา สวพส. (71 โครงการ) 1.2 รวมกับนักวิจัย ผูรับผิดชอบโครงการ และผูท่ีเก่ียวของในการถายทอดองคความรูจากงานวิจัยไปยัง กลุมเปา หมาย รวมไปถึงการติดตาม ประเมนิ ผล และสรปุ ผลการนาํ ผลงานวิจัยไปใชป ระโยชน ซ่งึ องคความรจู ากผลงานวจิ ยั ทที่ าํ การถา ยทอดเปนองคค วามรูที่สาํ เร็จแลวในป พ.ศ. 2559-2561 จาํ นวน 18 เรอื่ ง ผลการดําเนินงาน ดังตาราง ตาราง สรปุ การนําผลงานวจิ ัยไปใชป ระโยชน ประจําปง บประมาณ พ.ศ.2561 จํานวน 18 เรอ่ื ง ลาํ ดบั ผลงานวิจัย การนาํ ไปใชประโยชน ผลทเี่ กดิ จากการนาํ ไปใชป ระโยชน 1 องนุ พนั ธุ Perlette เกษตรกรจาํ นวน 18 ราย ในพนื้ ทโ่ี ครงการหลวง เกษตรกรท่นี ําตนองุน พนั ธุ Perlette ไปปลูก สว นใหญ และโครงการพฒั นาพนื้ ทสี่ งู แบบโครงการหลวง จะเปนเกษตรกรเคยปลูกองุนพันธุ Beauty Seedlees รวม 8 แหง มีการปลูกองุนพันธุ Perlette ซ่ึงเกษตรกรไดเรียนรูวิธีการปลูกและการปฏิบัติดูแล รวมท้ังส้ิน 195 ตน โดยเริ่มปลูกในชวงเดือน รกั ษาตน องนุ แลว จงึ สามารถดแู ลและจดั การแปลงปลกู ได กุมภาพันธ-มีนาคม 2561 ทง้ั นี้ เจา หนา ทปี่ ระจาํ พน้ื ทมี่ กี ารตดิ ตามและใหค าํ แนะนาํ อยา งตอ เนอื่ ง และคาดวา จะสามารถตดั แตง กงิ่ ไดใ นเดอื น สิงหาคม 2562 เพ่ือใหตนองุนมีผลผลิตคร้ังแรกในชวง เดือนธันวาคม 2562-มกราคม 2563 2 ตนกลา พนั ธุเสาวรส เกษตรกรจาํ นวน 971 ราย ในพน้ื ทโ่ี ครงการหลวง เกษตรกรในพื้นท่ีมูลนิธิโครงการหลวงมีรายไดจากการ หวานปลอดโรค รวม 35 แหง นําตนกลาเสาวรสหวาน จําหนายผลผลิตเสาวรสหวานพันธุ RPF No.1 และ ปลอดโรคพันธุ RPF No.1 และพันธุไทนุง พันธไุ ทนุง โดยมีปริมาณผลผลติ รวม 722,940 กโิ ลกรมั ไปปลกู รวม 23,269 ตน พน้ื ที่ 1,490 ไร และมรี ายได 29,332,000 บาท (ขอ มูลระหวา งวันที่ 1 ตุลาคม 2560-20 สงิ หาคม 2561) ซงึ่ เพิ่มขนึ้ จากป พ.ศ. 2560 ทมี่ ปี รมิ าณผลผลิต 624,532 กิโลกรมั มลู คา รวม 28,247,300 บาท (ขอมูลระหวางวันท่ี 1 ตลุ าคม 2559- 30 กนั ยายน 2560) และพบวา การระบาดของโรคทเ่ี กิด จากเชอื้ Passion fruit woodiness virus (PWV) ลดลง 3 THC test kit เกษตรกร เจา หนา ทโ่ี ครงการหลวง เจาหนาท่ี THC test kit ทปี่ รบั ปรงุ นีม้ ีความแมน ยํา 99 เปอรเซนต 6 สวพส. และเจาหนา ทส่ี าํ นกั งานคณะกรรมการ เม่ือเปรียบเทียบกับวิธีวิเคราะหดวยวิธีมาตรฐาน อาหารและยา มกี ารนาํ THC test kit ทปี่ รบั ปรงุ ซ่ึงสามารถที่จะนําเคร่ืองมือดังกลาวไปใชประโยชนใน แผน ่ที ประสิทธิภาพไปทดสอบใชในการวิเคราะห ระดับแปลงตอไป ปรมิ าณ THC ในใบเฮมพ จาํ นวน 240 ตวั อยา ง จาก 5 พนื้ ที่ ไดแ ก สถานเี กษตรหลวงอางขาง สถานีเกษตรหลวงปางดะ ศูนยพ ฒั นา สรปุ ผลงานวิจยั สถาบนั วจิ ยั และพฒั นาพื้นที่สูง (องคก ารมหาชน) 135 ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ตาราง สรุปการนําผลงานวิจัยไปใชประโยชน ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 จํานวน 18 เรอื่ ง (ตอ ) ลาํ ดบั ผลงานวจิ ัย การนําไปใชประโยชน ผลที่เกดิ จากการนําไปใชประโยชน โครงการหลวงหวยน้ํารนิ ศูนยพ ฒั นาโครงการ หลวงหว ยโปง ศนู ยพ ฒั นาโครงการหลวงขนุ วาง และโครงการพฒั นาพนื้ ทส่ี งู แบบโครงการหลวง พบพระ ซ่ึงผลการตรวจพบวา THC test kit มคี วามแมน ยาํ 99 เปอรเ ซน็ ต เมอื่ เปรยี บเทยี บ กับการวิเคราะหดวยวิธีมาตรฐานในหอง ปฏิบัติการ และมีปริมาณ THC ไมเกิน 1 เปอรเซ็นต ตามท่กี ฎหมายกาํ หนด 4 เมล็ดพันธขุ า วทอ ง เกษตรกรจํานวน 103 ราย 20 กลุมบาน เกษตรกรยอมรับในวิธีการและไดเมล็ดพันธุขาวทองถิ่น ถนิ่ ที่มคี ณุ ภาพ ในพน้ื ทโ่ี ครงการหลวงและโครงการพฒั นาพนื้ ทส่ี งู ทบ่ี ริสทุ ธิ์ มคี ุณภาพผา นมาตรฐานเมลด็ พันธขุ าวสาํ หรับ แบบโครงการหลวง 20 แหง นาํ องคค วามรเู รอ่ื ง เพาะปลูกในชุมชน มีการแลกเปล่ยี น แบง ปน เมลด็ พนั ธุ เมลด็ พันธุข า วทองถ่นิ ทีม่ คี ุณภาพ ไปใชใ นการ ขาวกันภายในชุมชน เมล็ดขาวมีความงอกมากกวา ผลติ เมลด็ พนั ธขุ า วของตนเอง เพอ่ื นาํ เมลด็ พนั ธุ 80 เปอรเ ซน็ ต สงผลทําใหผลผลิตขา วเพ่ิมข้นึ อยางนอย ขาวไปปลูกในฤดูตอไป โดยสวนใหญจะเปน 25 เปอรเซ็นต จากผลผลติ ขาวท่ีไดจากวิธีการปลูกขาว การปลูกขา วเพอ่ื การบรโิ ภคในครัวเรือน ตนเดียว ทําใหเกษตรกรเห็นวาผลผลิตขาวไมแตกตาง จากการปลูกวถิ เี ดิม (ปกดํา 10-15 ตน ตอ หลุม) ปจจบุ นั เกษตรกรจึงปกดําตนกลาเพียง 2-3 ตนตอหลุม ทําให ลดการใชเมล็ดพนั ธุลงจากเดมิ ถึง 50-60 เปอรเ ซน็ ต 5 วธิ ีการปลูก เกษตรกรจาํ นวน 27 ราย ในพนื้ ทโ่ี ครงการหลวง เกษตรกรปฏิบัติตามวิธีการปลูกกระเทียมบนพ้ืนท่ีสูงท่ี กระเทียม และโครงการพฒั นาพน้ื ทส่ี งู แบบโครงการหลวง แนะนาํ และสามารถผลติ กระเทยี มเพอื่ บรโิ ภคเอง ซงึ่ แตเ ดมิ บนพื้นทสี่ งู 5 แหง นาํ องคค วามรเู รอ่ื งวธิ กี ารปลกู กระเทยี ม เกษตรกรไมเ คยปลกู กระเทียมมากอ น ตองซ้อื กระเทียม บนพืน้ ที่สูง ไปใชในการปลูกกระเทยี มในพนื้ ท่ี จากพื้นราบมาบริโภค โดยมีผลผลิตเฉล่ีย 489.86 ของตนเอง โดยสวนใหญจะเปนการปลูก กิโลกรมั ตอไร และสามารถเก็บไวไดนานถึง 8-10 เดือน กระเทียมเพื่อการบรโิ ภคในครวั เรอื น เนอ่ื งจากเนน การใสป ยุ อนิ ทรยี แ ละไมใ สป ยุ เคมี นอกจากนี้ เกษตรกรยังสามารถแบงปนผลผลิตและเปนของฝากให กบั ญาตพิ นี่ อ ง รวมไปถงึ จาํ หนา ยใหก บั เกษตรกรรายอน่ื ๆ ในชมุ ชนหรอื ชุมชนใกลเคยี งดว ย 6 เมลด็ พันธถุ ่ัวแขก มูลนิธิโครงการหลวงนําเมล็ดพันธุหลักจาก งานเมล็ดพันธุ มูลนิธิโครงการหลวง ทําการเก็บรักษา อนิ ทรีย โครงการคดั เลอื กพนั ธพุ ชื ผกั เพอื่ ผลติ เมลด็ พนั ธุ เมลด็ พนั ธถุ วั่ แขกอนิ ทรยี แ ละผกั กาดหวานอนิ ทรยี เ พอ่ื ใช อินทรยี  ไปผลติ เมลด็ พันธขุ ยาย จํานวน 266.5 ในงานพฒั นาและสง เสรมิ การปลกู ผกั อนิ ทรยี  และเตรยี ม กิโลกรมั เพือ่ นําไปสงเสรมิ ใหกับเกษตรกร มอบใหเกษตรกรเพือ่ นาํ ไปปลูกในพืน้ ทใ่ี นป พ.ศ. 2562 7 เมล็ดพนั ธผุ กั กาด มูลนิธิโครงการหลวงนําเมล็ดพันธุหลักจาก หวานอนิ ทรยี  โครงการคดั เลอื กพนั ธพุ ชื ผกั เพอ่ื ผลติ เมลด็ พนั ธุ อินทรีย ไปผลิตเมล็ดพันธุขยาย จํานวน 2 กโิ ลกรัม เพอื่ นําไปสง เสริมใหก ับเกษตรกร 136 สรุปผลงานวิจยั สถาบนั วจิ ัยและพัฒนาพื้นที่สงู (องคการมหาชน) ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ตาราง สรปุ การนาํ ผลงานวิจยั ไปใชประโยชน ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561 จํานวน 18 เร่ือง (ตอ) ลาํ ดบั ผลงานวจิ ยั การนาํ ไปใชประโยชน ผลทเี่ กิดจากการนําไปใชประโยชน 8 ไกกระดกู ดํา งานพัฒนาและสงเสริมปศุสัตวมูลนิธิ เกษตรกรมีไกกระดูกดําสายพันธุโครงการหลวงพันธุแท สายพันธแุ ท โครงการหลวง ผลิตพอแมพันธุไกกระดําได ท่ีมีลักษณะดีตรงตามสายพันธุ มีการเจริญเติบโต 617 ตวั แบง เปน พอพันธุ 92 ตัว และแมพ ันธุ บนพ้ืนที่สูงไดดี และตรงกับความตองการของตลาด 525 ตวั คดิ เปน สดั สว นตวั ผ:ู ตวั เมยี เทา กบั 1:5 รวมไปถงึ มกี ารปรบั วธิ ปี ฏบิ ตั แิ ละการจดั การตามคมู อื การ นอกจากนี้ยังสงมอบลูกไกกระดูกดําใหกับ เล้ียงสัตวดีท่ีเหมาะสมบนพ้ืนท่ีสูง มูลนิธิโครงการหลวง เกษตรกร 63 ราย ในพนื้ ทโ่ี ครงการหลวง 10 แหง (สัตวปก ) หรอื RPF-GAP ทาํ ใหกระบวนการผลติ มคี วาม รวม 11,572 ตวั ไปเล้ียงเพื่อสรา งรายได และ ปลอดภัย ผลผลิตมีคุณภาพ และสามารถจําหนาย เกษตรกรสามารถจาํ หนา ยไกก ระดกู ดาํ คดิ เปน ไดใ นราคาท่สี งู ขน้ึ มูลคา รวมท้งั ส้นิ 1,716,780 บาท 9 การผลิตเมล็ดพันธุ โครงการศกึ ษาวจิ ยั การผลติ อาหารสตั วอ นิ ทรยี  สถานีเกษตรหลวงปางดะนําผลผลิตพืชอาหารสัตว พชื อาหารสัตว สงมอบผลผลิตพืชอาหารสัตวอินทรียใหสถานี อนิ ทรยี ท ง้ั 4 ชนดิ ไปใชใ นการผลติ อาหารสตั วแ ละใชเ ปน อินทรีย เกษตรหลวงปางดะ จาํ นวน 4 ชนดิ ไดแ ก ขา วโพด เมลด็ พนั ธเุ พอื่ ปลกู ในฤดถู ดั ไป โดยพชื อาหารสตั วอ นิ ทรยี  (700 กิโลกรัม) ถั่วเหลือง (500 กิโลกรัม) ทีน่ าํ ไปใชในการผลิตอาหารสตั ว จํานวน 2 ชนดิ ไดแก ถว่ั เขยี ว (25 กโิ ลกรมั ) และขา วสาลี (32 กโิ ลกรมั ) ขาวโพด (700 กโิ ลกรมั ) และถัว่ เหลอื ง (500 กิโลกรมั ) เพ่ือนําไปใชในการผลิตอาหารสัตวและใชเปน สวนถั่วเขียวและขาวสาลี พบวา ยังมีปริมาณท่ียัง เมลด็ พันธเุ พื่อปลูกในฤดถู ดั ไป ไมเพยี งพอ (25 และ 32 กโิ ลกรัม ตามลาํ ดับ) จึงเก็บไว เปนเมล็ดพันธุเพ่ือปลกู ในฤดถู ดั ไป 10 การปลกู หวายบน โครงการวิจัยและพัฒนาการปลูกไผและหวาย เกษตรกรมีการนําตนกลาหวายไปปลูกเพื่อการอนุรักษ พนื้ ที่สูง บนพน้ื ทส่ี งู สง มอบตน กลา หวายใหก บั เจา หนา ท่ี ฟน ฟสู าํ หรบั การใชป ระโยชนใ นการเปน แหลง อาหาร ใชส อย ประจาํ พน้ื ทโ่ี ครงการหลวงและโครงการพฒั นา และแหลงเมล็ดพันธุของชุมชน รวมไปถึงนําไปปลูก พ้ืนท่ีสูงแบบโครงการหลวง เพ่ือการนําไปใช ในพน้ื ทเี่ กษตรกรรมของตนเองเพอื่ สรา งรายไดโดยเกษตรกร ประโยชน 2 รปู แบบ ไดแก การปลูกเพ่ือการ จะมีการดูแลและจัดการแปลงปลูกจนกระทั่งถึงระยะ อนุรักษฟนฟูปารอบชุมชน จํานวน 8 แหง เกบ็ เกย่ี ว (ตดั หนอ ) ซงึ่ จะใชร ะยะเวลาหลงั ปลกู ประมาณ 3,700 ตน และการปลกู เพอื่ สรา งรายไดใ นพนื้ ที่ 2-3 ป เกษตรกรรม จาํ นวน 12 แหง 16,500 ตน และ มีเกษตรกรที่รับตนกลาหวายไปปลูกในพื้นท่ี เกษตรกรรมแลว จาํ นวน 62 ราย 8,600 ตน 11 วิธีการเกบ็ เกีย่ ว เกษตรกร 32 ราย ในพน้ื ทโ่ี ครงการหลวง 2 แหง เกษตรกรนาํ วธิ กี ารเกบ็ เกยี่ วนา้ํ ผงึ้ จากผง้ึ โพรงบนพน้ื ทสี่ งู นา้ํ ผึ้งจากผึง้ โพรง นาํ องคค วามรเู รอ่ื งวธิ กี ารเกบ็ เกย่ี วนาํ้ ผง้ึ จากผง้ึ แบบใหมไปประยุกตใช โดยมีการกรองและคัดแยก บนพน้ื ทส่ี งู แบบใหม โพรงบนพ้ืนท่ีสูงแบบใหม (ผานการกรองและ หลอดรวงน้ําผึ้ง ไดปริมาณนํ้าผึ้ง 1,812.4 กิโลกรัม (ผานการกรองและ คัดแยกหลอดรวงน้ําผ้ึง) ไปใชในการเก็บเกี่ยว โดยน้าํ ผ้งึ ทไ่ี ดม ีความสะอาด ถูกสขุ อนามัย ความช้นื ตาํ่ คัดแยกหลอด น้าํ ผึง้ ของตนเอง เพือ่ ใหส ะอาดและมีคณุ ภาพ เกบ็ รกั ษาไดน านและมคี ณุ ภาพตามมาตรฐานโครงการหลวง รวงน้ําผ้งึ ) โดยเฉพาะพื้นที่เพาะปลูกท่ีลดการใชสารเคมีและพ้ืนที่ เกษตรอนิ ทรยี ใ นพ้นื ทีโ่ ครงการหลวง 6 แผน ่ที สรุปผลงานวิจัย สถาบนั วิจัยและพัฒนาพ้นื ทีส่ งู (องคการมหาชน) 137 ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ตาราง สรุปการนําผลงานวิจยั ไปใชประโยชน ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 จํานวน 18 เรอ่ื ง (ตอ) ลาํ ดบั ผลงานวิจยั การนําไปใชประโยชน ผลทเ่ี กดิ จากการนําไปใชป ระโยชน 12 หลักสูตรทอ งถิ่น โครงการวิจัยการอนุรักษ ฟนฟูพืชทองถิ่น นักเรียนมีความรู ความเขาใจ เกี่ยวกับองคความรูและ เรอ่ื ง “การอนรุ ักษ เพ่ือการใชประโยชนของชุมชนบนพื้นท่ีสูง ภูมิปญญาการใชประโยชนจากพืชทองถ่ิน เกิดความ ฟนฟู และสง เสรมิ ไดรวบรวมองคความรูและภูมิปญญาการใช ตระหนกั และเหน็ คณุ คา ของพชื ทอ งถนิ่ รวมไปถงึ มสี ว นรว ม การใชประโยชน ประโยชนจ ากพชื ทองถ่ินของชมุ ชน และนํามา ในการอนุรักษ ฟนฟู และใชประโยชนจากพืชทองถ่ิน จากพืชทองถนิ่ ” ผลติ เปน หลกั สตู รเรอ่ื ง “การอนรุ กั ษ ฟน ฟู และ ในชมุ ชน นอกจากนี้ โรงเรยี นยงั ใหค วามสาํ คญั ตอ หลกั สตู ร ในการเรียน สงเสริมการใชประโยชนจากพืชทองถ่ิน” ทอ งถิน่ โดยการบรรจุหลักสตู รทอ งถ่นิ เรอ่ื ง การอนรุ กั ษ การสอนใน สําหรับโรงเรียนที่สนใจนําหลักสูตรดังกลาวไป ฟน ฟู และใชป ระโยชนจ ากความหลากหลายทางชวี ภาพ โรงเรียน ใชในการเรียนการสอนของโรงเรียน ไดแก ในการเรียนการสอนของนักเรียนต้ังแตระดับช้ันประถม โรงเรียนปากลวย อําเภอจอมทอง จังหวัด ศึกษาปท่ี 1-6 ซึ่งเปนหลักสูตรทองถิ่นท่ีตรงตาม เชียงใหม โดยมีการจัดการเรียนการสอน คําอธบิ ายรายวชิ า และมาตรฐานรายวชิ า ตามหลกั สูตร หลักสูตรทอ งถ่นิ ใน 2 หนว ยการเรยี นรู ไดแ ก แกนกลางการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551 (1) การขยายพนั ธุ การปลกู และการดแู ลรกั ษา และ (2) องคความรูและภูมิปญญาการใช ประโยชนจากพืชทองถ่ินของชุมชนและวิธี การนาํ ไปใชป ระโยชน จาํ นวนนกั เรยี นทเี่ ขา รว ม หลกั สตู ร 85 คน ต้งั แตร ะดับชัน้ ประถมศกึ ษา ปท ่ี 1-6 ผลการประเมนิ ความรคู วามเขา ใจและ ความพึงพอใจของครูและนักเรียนตอหลักสูตร ทองถน่ิ อยใู นระดบั มากท่ีสดุ และมาก 13 องคค วามรแู ละ โครงการวิจัยการอนุรักษ ฟนฟูพืชทองถิ่น ชมุ ชนมผี รู รู นุ ใหมเ พม่ิ ขนึ้ จาํ นวน 14 คน ชว งอายุ 19-41 ป ภมู ิปญ ญาการ เพ่ือการใชประโยชนของชุมชนบนพื้นท่ีสูง (เดมิ มีผรู เู พยี ง 4 ราย ชวงอายุ 46-72 ป) ซง่ึ ผรู เู หลานี้ ใชประโยชน ไดรวบรวมองคความรูและภูมิปญญาทองถ่ิน จะเปน ผสู บื ทอดองคค วามรแู ละภมู ปิ ญ ญาการใชป ระโยชน จากพืชทอ งถ่ิน รวมท้ังผูรูการใชประโยชนพืชทองถิ่น ของ จากพืชทองถิ่น โดยการถายทอดองคความรูใหกับผูอ่ืน จากผรู สู ชู ุมชน ชุมชนบานปากลวย โดยเห็นความสําคัญของ กระตุนใหชุมชนเกิดความตระหนักและเห็นคุณคาของ (กจิ กรรมการเรียนรู การถายทอดความรูจากผูรูสูคนรุนใหม จึงได การอนุรกั ษ ฟนฟู และใชประโยชนพืชทอ งถน่ิ รวมไปถงึ เพ่อื สบื ทอด รวมกับชุมชนกําหนดกิจกรรมเพ่ือถายทอด รวมกลุมสมาชิกในการจัดกิจกรรมตางๆ อยางตอเนื่อง องคความรแู ละ ความรู โดยมีการดําเนินกิจกรรมการเรียนรู ตลอดป ทาํ ใหช มุ ชนมพี ชื ทอ งถน่ิ เพอ่ื การนาํ ไปใชป ระโยชน ภูมิปญญาการ เพ่ือสืบทอดองคความรูและภูมิปญญาการ ในดานตางๆ และพืชทองถิ่นของชุมชนไดรับการฟนฟู ใชป ระโยชน ใชประโยชนจากพืชทองถ่ินจากผูรูสูชุมชน อยา งตอ เนื่อง จากพชื ทอ งถ่ิน) จาํ นวน 8 ครง้ั มกี ารถายทอดองคความรแู ละ ภูมิปญญาการใชประโยชนจากพืชทองถ่ิน พืชบริเวณบานและพืชบริเวณปา รวมท้ังหมด จํานวน 74 ชนดิ และตํารบั ยา จาํ นวน 8 ตํารับ ผลการประเมินความพึงพอใจตอกิจกรรมการ เรียนรขู องผเู ขารว มกิจกรรม อยใู นระดบั ความ พงึ พอใจมากทส่ี ุดและมาก 138 สรุปผลงานวิจยั สถาบันวิจยั และพฒั นาพ้ืนที่สูง (องคก ารมหาชน) ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561

ตาราง สรุปการนําผลงานวจิ ัยไปใชป ระโยชน ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 จาํ นวน 18 เรอื่ ง (ตอ) ลาํ ดบั ผลงานวจิ ัย การนาํ ไปใชประโยชน ผลที่เกดิ จากการนาํ ไปใชประโยชน 14 องคค วามรู เกษตรกรจํานวน 12 ราย ในพื้นท่ีโครงการ เกษตรกรมกี ารปรบั วธิ ปี ฏบิ ตั แิ ละการจดั การตามแนวทาง เก่ียวกับการ พัฒนาพ้ืนที่สูงแบบโครงการหลวง 5 แหง การจัดการคุณภาพการผลิตเห็ดในแตละข้ันตอน เพาะเห็ดทองถ่นิ นําองคความรูเกี่ยวกับเห็ดทองถ่ินและการ เพื่อเตรียมความพรอมตอการขอย่ืนรับรองมาตรฐาน และการจัดการ จัดการไปใชในการผลิตเห็ด และมีรายไดจาก สินคาเกษตรและอาหารแหงชาติ (มกษ.) โดยวิธีการน้ี การจําหนายเห็ด กอนเช้ือเห็ด และเชื้อเห็ด จะทาํ ใหเ กษตรกรลดการสญู เสยี กอ นเชอ้ื เหด็ กระบวนการ 15 สารดึงดดู ทองถ่ิน รวมทั้งสิ้น 91,890 บาท นอกจากน้ี ผลติ มคี วามปลอดภยั ผลผลติ มคี ณุ ภาพ และสรา งรายได แมลงวนั แตง ยงั มโี รงเรยี นทนี่ าํ องคค วามรเู กย่ี วกบั เหด็ ทอ งถน่ิ ใหก บั ครวั เรอื น นอกจากนเี้ กษตรกรยงั มกี ารอนรุ กั ษฟ น ฟู และการจัดการไปใชป ระโยชน จาํ นวน 2 แหง เหด็ ทองถน่ิ ภายในชมุ ชนอยา งตอ เน่อื งดว ย 16 เซรัม่ บาํ รุงผวิ หนา ไดแ ก โรงเรยี นบา นแมร ะเมงิ อาํ เภอทา สองยาง คาเทชนิ จังหวัดตาก และโรงเรียนบานปาเมี่ยงแมพริก อําเภอแมส รวย จังหวัดเชยี งราย 17 เซรัม่ บํารงุ ผวิ หนา ฟกขา ว มูลนิธิโครงการหลวงนําตนแบบสารดึงดูด เกษตรกรมีความเขาใจในวิธีการชีวภัณฑเปนอยางดี แมลงวันแตงไปผลิตและจําหนายใหกับ มีความพึงพอใจดานประสิทธิภาพและวิธีการใช และมี เกษตรกร โดยมปี รมิ าณและมลู คา การจาํ หนา ย ความตองการท่ีจะใชตอ เพราะสามารถลดปริมาณ สารดึงดูดแมลงวนั แตง ระหวางวนั ท่ี 1 ตุลาคม แมลงวันแตง แมลงวนั ทอง และแมลงวันฝรงั่ ไดดี อีกทงั้ 2560-30 กันยายน 2561 คอื 48 ชุด คิดเปน ยังมีความปลอดภัยมากกวาการใชสารเคมี รวมทั้ง มูลคาทัง้ สิ้น 9,600 บาท คุณภาพของส่ิงแวดลอม มีความปลอดภัยจากการ ปนเปอนของสารพิษทางการเกษตรมากข้นึ มูลนิธิโครงการหลวงนําตนแบบเซรั่มบํารุงผิว มลู นธิ โิ ครงการหลวงมผี ลติ ภณั ฑช นดิ ใหม เพอ่ื ตอบสนอง หนา คาเทชนิ ไปผลติ และจาํ หนา ย โดยมปี รมิ าณ ความตองการของลูกคาท่ีหลากหลายมากข้ึน รวมไป และมูลคาการจําหนายเซรั่มบํารุงผิวหนา ถึงเกษตรกรมีรายไดเสริมจากการปลูกและเก็บเก่ียว คาเทชิน ระหวางวันที่ 1 ตุลาคม 2560-15 ผลผลิตพืช สําหรับนํามาเปนวัตถุดิบในผลิตภัณฑตางๆ สิงหาคม 2561 คือ 1,435 ชนิ้ คอื 1,435 ชิ้น โดยเฉพาะชาเม่ียงและฟกขาว ซึ่งเปนพืชทองถิ่น คิดเปน มลู คา ท้ังสน้ิ 1,146,565 บาท บนพ้ืนทส่ี ูง มูลนิธิโครงการหลวงนําตนแบบเซรั่มบํารุงผิว หนา ฟก ขา วไปผลติ และจาํ หนา ย โดยมปี รมิ าณ และมูลคาการจําหนายเซรั่มบํารุงผิวหนา ฟก ขา ว ระหวางวนั ท่ี 1 ตุลาคม-15 สงิ หาคม 2561 คือ 1,442 ช้ิน คิดเปนมูลคาท้ังส้ิน 863,758 บาท 6 แผน ่ที สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบนั วจิ ยั และพฒั นาพื้นทส่ี งู (องคการมหาชน) 139 ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ตาราง สรปุ การนาํ ผลงานวิจัยไปใชป ระโยชน ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561 จํานวน 18 เร่ือง (ตอ) ลาํ ดบั ผลงานวจิ ัย การนําไปใชประโยชน ผลทเี่ กิดจากการนําไปใชป ระโยชน 18 การปลกู พืชผักหลัง เกษตรกรในพ้ืนที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูง เกษตรกรมีความพึงพอใจและยอมรับในการปลูกพืชผัก นาบนพืน้ ที่สูง แบบโครงการหลวงเพื่อแกปญหาพื้นที่ปลูกฝน หลังนา เนื่องจากวิธีการน้ีไมสงผลกระทบตอปริมาณ อยางยั่งยืน บานขุนต่ืนนอย ที่นําองคความรู ผลผลิตขาว (ผลผลติ ขา วเฉลี่ย 280-320 กิโลกรมั ตอ ไร) เรื่องการปลูกพืชผักหลังนา ไปใชประโยชน อีกท้ังยังเปนการใชประโยชนท่ีดิน โดยการปลูกพืชผัก จาํ นวน 12 ราย 5 หยอ มบาน โดยแบงการปลกู เพื่อบริโภคและจําหนายสรางรายได แทนที่จะปลอยไว พืชผักทางเลือกหลังนา เปน 2 แบบ คือ ไมมีการใชประโยชนเหมือนแตกอน นอกจากนี้ยังมี การปลูกในพื้นที่นาและการปลูกบนพ้ืนที่ดอน เกษตรกรรายอนื่ ใหค วามสนใจในการนาํ องคค วามรเู รอื่ ง หลังจากการเก็บเก่ียวขาว โดยชนิดพืชผักทาง การปลกู พชื ผักหลงั นา ไปใชในพื้นทข่ี องตนเองเพมิ่ ข้ึน เลอื กหลงั นาที่เหมาะสมกับพนื้ ท่ี 5 ชนดิ ไดแก ถ่วั ลนั เตา ถวั่ แขก ผกั กาดกวางตงุ ใบ ผกั ขห้ี ูด และผักชี โดยมีเกษตรกรสนใจปลูกพืชผัก ทางเลือกหลังนาไวบริโภคในครัวเรือนและ จําหนาย และขอมูลผลตอบแทนที่เปนอาหาร และเงนิ สดของพชื ผกั หลงั นา 1 ฤดกู าลปลกู ของ เกษตรกรทงั้ 12 ราย คิดเปน มูลคารวมทงั้ สน้ิ 27,770 บาท 1.3 จัดทําสื่อเผยแพรองคความรู จํานวน 2 เร่ือง ไดแก คูมือการจัดการหลังการเก็บเกี่ยวดอกไมของ โครงการหลวง และคูม ือการเกบ็ เกยี่ วผลอาโวคาโดบนพ้นื ท่สี ูง คมู อื การจดั การหลงั การเกบ็ เกยี่ วดอกไมของโครงการหลวง คูมอื การเก็บเกย่ี วผลอาโวคาโดบนพนื้ ท่สี งู 2. การพัฒนาระบบฐานขอมูลงานวิจัย ศึกษาปญหาของระบบงานเดิม รวบรวมขอมูลวิเคราะหความตองการของ ผใู ชร ะบบ และความเปน ไปไดข องระบบ กาํ หนดขอบเขตการพฒั นา และออกแบบระบบฐานขอ มลู รายงานวจิ ยั ฉบบั สมบรู ณ (e - Research Report) จากโปรแกรม Microsoft Excel เปนฐานขอมลู Microsoft SQL รว มกับศนู ยข อ มูลและสารสนเทศ รวมทั้งออกแบบสถาปตยกรรมของระบบ สวนติดตอกับผูใช และสวนฐานขอมูล โดยติดต้ังระบบ และทดสอบใชงาน ผา นเวบ็ ไซต research.hrdi.or.th ซงึ่ ระบบฐานขอ มูลรายงานวจิ ยั ฉบบั สมบรู ณ (e - Research Report) สามารถจัดเกบ็ รวบรวมไฟลร ายงานวจิ ยั ฉบบั สมบรู ณ สบื คน งานวจิ ยั และเชอื่ มโยงการแสดงผลงานวจิ ยั ผา นเวบ็ ไซต research.hrdi.or.th ดงั นี้ 2.1 การนําเขาขอมูลผลงานวิจัยลงในระบบฐานขอมูลรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ (e - Research Report) เพื่อเปนฐานขอมูลสําหรับระบบประมวลผล เม่ือมีการสืบคนหางานวิจัย และเก็บรวบรวมไฟลรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ โดยนําเขา ขอมูลผลงานวิจัยปง บประมาณ พ.ศ. 2560 จาํ นวน 95 โครงการยอ ย 140 สรุปผลงานวิจยั สถาบนั วิจยั และพฒั นาพืน้ ท่สี งู (องคการมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

2.2 การสืบคนงานวิจัยสามารถทําไดสะดวกรวดเร็วโดยสืบคนจากรูปแบบใดรูปแบบหน่ึง หรือทั้งสามรูปแบบ ประกอบดวย (1) สืบคน จากคําสบื คน /keyword (กาํ หนดฟลดส าํ หรับสบื คน เชน ชอ่ื เรอื่ ง ผแู ตง หวั เรอ่ื ง หรอื ป) (2) สบื คน จากกลุมงานวิจัย และ (3) สืบคนจากพื้นท่ีดําเนินการ แสดงผลเปนไฟล PDF ของรายงานวิจัยฉบับสมบูรณท่ีท่ีมีลายน้ํา ตราสญั ลกั ษณส ถาบันวิจัยและพัฒนาพ้นื ท่ีสูง (องคการมหาชน) ทกุ หนา ภาพระบบฐานขอ มูลรายงานวจิ ัยฉบบั สมบรู ณ (e - Research Report) ผลผลิตที่สาํ คัญของงานวิจยั 1. จาํ นวนองคค วามรจู ากผลงานวจิ ยั ไปใชป ระโยชน และมกี ารเชอ่ื มโยงการเรยี นร/ู ถา ยทอดไปสกู ลมุ เปา หมาย 18 เรอ่ื ง 2. ระบบฐานขอ มลู งานวิจัย จํานวน 1 ระบบ 3. โครงการพฒั นาเครือขา ยการวิจัยเพื่อการพัฒนาพน้ื ที่สูงอยางยัง่ ยืน มวี ตั ถปุ ระสงคน าํ องคค วามรขู องเครอื ขา ยการพฒั นาพนื้ ทภี่ เู ขาในระดบั นานาชาตมิ าพฒั นาตอ ยอดงานวจิ ยั ของสถาบนั และพัฒนาประสิทธิภาพงานวิจัยของสถาบันโดยการแลกเปล่ียนประสบการณและองคความรูจากองคกรนานาชาติ สรปุ ผลการดาํ เนนิ งาน ดงั นี้ 1. การแลกเปลยี่ นเรยี นรดู า นวจิ ยั และพฒั นาไมผ ลเขตรอ นรว มกบั สถาบนั วจิ ยั ดา นการเกษตรและปา ไมบ นพน้ื ทภี่ เู ขา ประเทศเวยี ดนาม (Northern Mountainous Agriculture and Forestry Science Institute) ณ ประเทศเวียดนาม 6 แผน ่ที การแลกเปลยี่ นเรยี นรูด า นวจิ ยั และพฒั นาไมผลเขตรอน สรุปผลงานวจิ ัย สถาบนั วจิ ัยและพัฒนาพ้ืนที่สงู (องคการมหาชน) 141 ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

2. การเขา รว มประชมุ ประจาํ ปข องสมาชกิ เครอื ขา ย 3. รวมจัดการประชุมวิชาการนานาชาติ เรื่อง Mountain Partnership และการประชมุ วชิ าการนานาชาติ International Conference on Sustainable Agriculture เรื่อง Conference on Mountains 2017 ณ ประเทศอิตาลี 2017 (ICSA2017) กับมหาวทิ ยาลัยเชียงใหมแ ละเครอื ขาย วจิ ัย ณ จังหวดั เชียงใหม การเขา รว มประชุมประจําปของสมาชกิ เครือขา ย รว มจัดการประชุมวชิ าการนานาชาติ เร่อื ง International Mountain Partnership Conference on Sustainable Agriculture 2017 4. การแลกเปลย่ี นเรยี นรู เรอ่ื ง การวจิ ยั เชงิ พื้นทรี่ ว มกบั United Nations University ณ ประเทศญีป่ ุน การแลกเปลย่ี นเรียนรู เรอื่ ง การวิจัยเชงิ พ้นื ที่ 5. การนาํ เสนอผลงานวิจัยใน International Workshop on Traditional Knowledge Protection Experiences in Asian Countries ณ ประเทศจีน การนําเสนอผลงานวจิ ัย 142 สรปุ ผลงานวจิ ยั สถาบันวิจยั และพฒั นาพื้นที่สงู (องคการมหาชน) ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2561

6. การนําเสนอผลงานวิจัยในการประชุมวิชาการประจําป เรื่อง Research in Tropical and Subtropical Agriculture, Natural Resource Management and Rural Development ณ ประเทศเบลเยียม การนาํ เสนอผลงานวิจัยในการประชมุ วิชาการ ผลผลติ ทสี่ ําคัญของงานวจิ ัย 1. การแลกเปลย่ี นเรียนรใู นตางประเทศ 4 ครั้ง ในประเทศ 1 คร้งั 2. ขอ เสนอแนะของอนกุ รรมการวิจัยและพฒั นาจากการประชมุ และติดตามในพน้ื ท่ี รวม 20 ครัง้ 4. การกาํ กบั ติดตามงานวิจัย สวพส. มผี ลงานวจิ ัยมาตง้ั แตป  พ.ศ. 2550-2560 (11 ป) จาํ นวนโครงการทั้งหมด 301 โครงการหลัก สํานกั วจิ ยั มุงพัฒนาองคความรูเพื่อสนับสนุนงานของโครงการหลวง และงานวิจัยท่ีเกี่ยวของกับความหลากหลายทางชีวภาพและ ภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ โดยมงุ เนน การรวบรวม การเกบ็ รกั ษา การสงั เคราะห และพฒั นานวตั กรรมตอ ยอดภมู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ ของชมุ ชน เพื่อนําไปสูการเสริมสรางความมั่นคงดานอาหาร และการพัฒนาสินคาท่ีเปนเอกลักษณของชุมชนบนพื้นท่ีสูง การบริหาร จัดการผลงานวจิ ยั การกํากบั และติดตามงานวิจัย เปน สว นหนึง่ ทีม่ คี วามสําคญั ในการบริหารงานดานการวจิ ัย เพือ่ สนับสนุน การดําเนินงานของยุทธศาสตรการวิจัยใหมีประสิทธิภาพ มีความคลองตัว และเกิดประสิทธิผลสูงสุด โดยในปงบประมาณ พ.ศ. 2561 การกาํ กบั ตดิ ตามงานวจิ ัย มีผลการดาํ เนินงาน ดงั นี้ 1. การประชมุ อนกุ รรมการวจิ ัยและพฒั นา ระหวา งเดือนตุลาคม 2560-กนั ยายน 2561 จํานวน 12 ครัง้ 6 แผน ่ที สรปุ ผลงานวจิ ยั สถาบันวิจัยและพฒั นาพ้นื ทส่ี ูง (องคก ารมหาชน) 143 ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

2. การตดิ ตามงานของอนกุ รรมการวจิ ยั และพฒั นาในพนื้ ท่ี เพอื่ ตดิ ตามผลการดาํ เนนิ งานวจิ ยั เพอื่ ใหผ ลการดาํ เนนิ งาน 12 คร้งั 8 พื้นท่ี 3. การสัมมนา เรื่อง เกณฑการคัดเลือกการนําผลงานวิจัยไปใชประโยชนและการกระจายตัวช้ีวัดลงรายบุคคล 1-3 กุมภาพนั ธ 2561 ณ ศรีวิไล รีสอรท แอนด สปา ตาํ บลเมอื งเกา อําเภอสโุ ขทัย จงั หวดั สุโขทัย 4. การสมั มนา เรอื่ ง การกาํ หนดแนวทางการจดั ทาํ โครงการวจิ ยั ประจาํ ปง บประมาณ พ.ศ. 2563 วนั ที่ 9-10 สงิ หาคม 2561 ณ กซั ซัน ขุนตาล กอลฟ แอนด รสี อรท อาํ เภอแมท า จังหวัดลาํ พูน 144 สรุปผลงานวจิ ยั สถาบันวจิ ัยและพัฒนาพ้นื ทส่ี ูง (องคการมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

5. การประชุม เรื่อง แนวทางการจัดทําโครงการวิจัยประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2563 วันท่ี 6 กันยายน 2561 รว มกบั สํานักพฒั นา และเกษตรกร 6. การประชุมวิชาการผลงานวิจัยของมูลนิธิโครงการหลวงและสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องคการมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561 วันศุกรท่ี 14 กันยายน 2561 ณ อุทยานหลวงราชพฤกษ จงั หวัดเชยี งใหม ผูเขารวมประชมุ 498 คน จาก 18 หนว ยงาน นายจรัลธาดา กรรณสูต องคมนตรี ประธานกรรมการมูลนิธิโครงการหลวง เปนประธานพิธีเปด ปาฐกถานโยบายดา นการบรหิ ารงานวจิ ยั เพอื่ การพฒั นางานบนพนื้ ทสี่ งู โครงการหลวง โดย พลเอกกมั ปนาท รดุ ดษิ ฐ องคมนตรี ประธานกรรมการบริหารมูลนิธิโครงการหลวง และบรรยายพิเศษเร่ืองนวัตกรรมจากผลงานวิจัยสูการใชประโยชน โดย นางพรรณพมิ ล ชัญญานุวตั ร ท่ปี รึกษาสาํ นกั งานพฒั นาการวจิ ยั การเกษตร (องคก ารมหาชน) ผลผลิตท่สี ําคญั ของงานวจิ ัย 6 1. ขอ เสนอแนะของอนุกรรมการวจิ ยั และพัฒนา จากการประชุมอนกุ รรมการวจิ ยั และพัฒนา จํานวน 12 คร้งั และ การติดตามงานในพื้นที่ 8 ครั้ง แผน ่ที 2. รายงานผลงานวิจัยประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561 จํานวน 1 เลม 3. ระบบตดิ ตามงานวิจยั 1 ระบบ สรปุ ผลงานวจิ ัย สถาบันวิจัยและพฒั นาพืน้ ท่ีสูง (องคการมหาชน) 145 ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2561

5. การวิเคราะหแ ละประเมนิ ผลกระทบจากการนําผลงานไปใชประโยชน สวพส. มผี ลงานวจิ ยั มาตง้ั แตป  พ.ศ. 2550-2560 (11 ป) จาํ นวนโครงการทง้ั หมด 301 โครงการหลกั 687 โครงการยอ ย 31 กิจกรรม โดยสงมอบผลงานวิจัยใหกับผูที่เกี่ยวของ ท้ังมูลนิธิโครงการหลวง สํานักพัฒนา และเกษตรกรเพื่อนําไปใช ประโยชน ซึ่งในกระบวนการคัดเลือกผลงานวิจยั เพอ่ื นาํ ไปใชประโยชนจะคดั เลือกผลงานวิจยั ท่ีสําเรจ็ แลว และพรอ มท่ีจะนาํ ไปสูการถายทอดหรือสงตอเกษตรกรเปาหมาย เพ่ือสงผลใหการดําเนินงานวิจัยและพัฒนาของ สวพส. มีประสิทธิภาพ มากย่ิงข้ึนและเกิดประโยชนสูงสุดตอกลุมเปาหมาย ดังน้ันจึงจําเปนตองประเมินผลกระทบของการนําผลงานวิจัยไปใช ประโยชน หลังจากการนําไปสูการถายทอดหรือสงตอเจาหนาที่ เกษตรกรเปาหมาย หรือถูกนําไปใชตอยอดในงานพัฒนา/ สง เสรมิ ของสถาบันสาํ หรบั เปนแนวทางในการดาํ เนนิ งานวิจยั ท่ีเหมาะสม และสามารถแกไขปญ หาของชมุ ชน และตรงความ ตองการของชมุ ชนตอ ไป โดยในปง บประมาณ พ.ศ. 2561 จะเปน การรวบรวมนาํ เขา ขอ มลู ผลงานวจิ ยั ตงั้ แตป  2550-2560 แยกรายแผนงาน รายสาขา และผลผลติ ของงานวจิ ยั และประเมนิ ผลการเปลยี่ นแปลงดา นเศรษฐกจิ หลงั จากการนาํ ผลงานวจิ ยั ไปถา ยทอดหรอื สง ตอ เจา หนา ท่ี เกษตรกรเปา หมาย หรอื ถกู นาํ ไปใชต อ ยอดในงานพฒั นา/สง เสรมิ สรปุ ผลการดาํ เนนิ งานดงั น้ี 1. จดั ทาํ ฐานขอ มลู โครงการวจิ ยั ของสถาบนั โดยการรวบรวมขอ มลู ผลงานวจิ ยั ตง้ั แตป ง บประมาณ พ.ศ. 2550-2560 (11 ป) แบงหมวดงานวิจัยดานการเพิ่มผลผลิตและตลาด งานวิจัยดานการฟนฟูและอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและความ หลากหลายทางชีวภาพ งานวิจัยดานสังคม/นโยบาย และกิจกรรมดานบริหารรวม 301 โครงการหลัก 687 โครงการยอย งบประมาณ รวม 664,930,442 บาท แบงเปน งบประมาณงานวิจัยในพื้นที่โครงการหลวง 258,723,181 บาท ในพื้นที่ โครงการขยายผลโครงการหลวง 406,207,261 บาท โครงการทาํ เอง 324 โครงการ งบประมาณ 327,169,357 บาท กจิ กรรม ทาํ เอง 31 กิจกรรม งบประมาณ 82,004,518 บาท โครงการใหทนุ 359 โครงการ งบประมาณ 253,576,567 บาท โครงการ รับทนุ อุดหนนุ วิจัย 4 โครงการ งบประมาณ 2,180,000 บาท หนว ยงานรว มวจิ ัย 21 หนวยงาน นกั วจิ ยั 144 คน นกั วิจยั จาก สวพส. 42 คน มสี ดั สว น จํานวนงานวิจยั และงบประมาณ ดงั นี้ ป จาํ นวน จํานวน งบประมาณ งบประมาณ ทําเอง ใหทนุ โครงการ โครงการ รวม หลัก ยอย พท. พท. พัฒนา จาํ นวน งบประมาณ จํานวน งบประมาณ โครงการ พ้ืนที่สงู แบบ โครงการ โครงการ หลวง โครงการหลวง 5 ปแรก 95 251 229,495,242 71,714,813 157,780,429 91 119,474,475 160 110,020,767 (ป 50-54) 5 ปห ลงั 164 372 362,535,200 143,780,863 218,754,337 203 243,799,400 169 118,735,800 (ป 55-59) ป 2560 42 95 72,900,000 43,227,505 29,672,495 61 45,900,000 34 27,000,000 รวม 301 718 664,930,442 258,723,181 406,207,261 355 409,173,875 363 255,756,567 2. ประเมินผลการเปลยี่ นแปลงดา นเศรษฐกจิ หลงั จากการนาํ ผลงานวิจัยไปถา ยทอดหรอื สง ตอเจาหนา ที่ เกษตรกร เปา หมาย หรอื ถูกนําไปใชต อยอดในงานพฒั นา/สง เสริม 2.1 คัดเลือกโครงการวิจัยท่ีนํามาประเมินผลกระทบ จํานวน 3 โครงการ ไดแก โครงการเพ่ือเพิ่มผลผลิตขาว บนพื้นท่ีสูง โครงการวิจัยการพัฒนาการปลูกและการผลิตเพ่ือเพิ่มคุณภาพกาแฟอราบิกาโครงการหลวง และโครงการวิจัย การฟนฟูแหลงอาหารและความหลากหลายทางชีวภาพ โดยคัดเลือกจากโครงการวิจัยที่มีผลกระทบในวงกวาง มีผูมีสวน ไดส ว นเสยี หลายระดับ 146 สรปุ ผลงานวิจัย สถาบันวิจยั และพฒั นาพนื้ ท่ีสงู (องคการมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

2.2 รวบรวม วิเคราะหขอมูลกอนการนําผลงานวิจัยไปถายทอด สงตอ หรือถูกนําไปใชตอยอดในงานพัฒนา/ สง เสรมิ ไดแ ก กระบวนการผลติ ตน ทนุ รายได ปญ หาอปุ สรรค โดยรวบรวมจากฐานขอ มลู ทม่ี อี ยู และขอ มลู จากแบบสอบถาม สัมภาษณจากเจาหนา ท่ี เกษตรกรทีไ่ ดร ับการถายทอด และผทู ี่เก่ียวของ 2.3 วเิ คราะหข อมูลหลังจากการนาํ ผลงานวจิ ยั ไปถายทอดหรือสง ตอเจาหนา ที่ เกษตรกรเปาหมาย หรือถกู นาํ ไป ใชตอ ยอดในงานพัฒนา/สงเสริม จํานวน 3 โครงการ พบวา 2.3.1 โครงการเพื่อเพ่ิมผลผลิตขา วบนพืน้ ที่สงู (1) เกษตรกรยอมรับองคค วามรแู ละวธิ ีการ นาํ วธิ กี ารไปดําเนนิ การตอ 35 ชมุ ชน เกษตรกร 125 คน (2) ผลติ เมลด็ พนั ธุขาวทอ งถน่ิ ท่ีบริสทุ ธ์ิ ทม่ี คี ณุ ภาพ 2.5 กิโลกรมั ตอ ตารางเมตร (เฉล่ียละ 50 ตาราง เมตร ตอ ครัวเรือน) (3) ลดตนทุนเมล็ดพันธุขาว จากเดิม 275 บาทตอไร (11 กิโลกรัมตอไร) เปน 62.5 บาทตอไร (2.5 กโิ ลกรัมตอ ไร) (กรณีซอ้ื เมลด็ พนั ธขุ าว) 2.3.2 โครงการวจิ ยั การพัฒนาการปลูกและการผลิตเพอื่ เพ่มิ คณุ ภาพกาแฟอราบกิ าโครงการหลวง (1) เกษตรกรยอมรบั องคค วามรแู ละวธิ กี าร นาํ วธิ กี ารไปดาํ เนนิ การตอ 36 พน้ื ท่ี เกษตรกร 3,112 คน (2) ปรมิ าณผลผลิตเพิ่มขนึ้ จากเดมิ 522 กโิ ลกรัมตอ ไร เปน 910 กโิ ลกรัมตอ ไร (3) ปริมาณผลผลิตกาแฟสวนเดมิ ตนกาแฟอายุ 10 ปข ้นึ ไป เพม่ิ ขึ้น จากเดิม 400 กิโลกรัมตอไร เปน 1,200 กโิ ลกรมั ตอ ไร สวนใหมใ ชอ งคค วามรู 100% ตน อายุ 5 ปข น้ึ ไป เกบ็ ผลผลติ เฉลย่ี 1,600 กโิ ลกรมั ตอ ไร (ไรล ะ 400 ตน ) (4) ไดก ารรบั รอง GAP 1,782 คน (5) รายไดจ ากการจาํ หนา ยไมผ ลทป่ี ลกู เปน ไมร ม เงา (พชื พลมั แมคคาเดเมยี เปน ตน ) 20,000 บาทตอ ป 2.3.3 โครงการวจิ ัยการฟนฟูแหลงอาหารและความหลากหลายทางชวี ภาพ (1) เกษตรกรยอมรับองคความรู นาํ องคความรูใชต อ 89 ชุมชน เกษตรกร 6,280 คน (2) มจี ํานวนพืชทอ งถ่นิ 89 ชุมชน 950 ชนดิ (3) มีจํานวนผูร ูรุนใหมเ พ่ือสบื ทอดองคความรูแ ละภูมิปญญา จาํ นวน 6 ชมุ ชน (4) เกษตรกรใชประโยชนจ ากพชื ทอ งถ่นิ 47 ชุมชน 229 ชนิด (5) เกษตรกรสรางรายไดจ ากการจาํ หนายพชื ทองถิ่นจาํ หนายกลา ไม และจากการแปรรปู ผลิตภณั ฑ 7 ชมุ ชน สมาชิก 79 คน รายได 1,435,000 บาท 6 แผน ่ที สรุปผลงานวิจยั สถาบนั วิจัยและพฒั นาพื้นท่สี งู (องคก ารมหาชน) 147 ประจําปงบประมาณ พ.ศ. 2561

148 สรปุ ผลงานวิจัย สถาบนั วิจยั และพัฒนาพื้นท่ีสงู (องคก ารมหาชน) ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561

ผลผลิตที่สําคญั ของงานวจิ ัย 1. ฐานขอ มลู ผลงานวจิ ัยต้งั แตป  2550-2560 แยกรายแผนงาน รายสาขา และผลผลติ ของงานวจิ ยั 1 เร่อื ง 2. ผลการวเิ คราะหข อ มลู หลงั จากการนาํ ผลงานวจิ ยั ไปถา ยทอดหรอื สง ตอ เจา หนา ที่ เกษตรกรเปา หมาย หรอื ถกู นาํ ไปใช ตอ ยอดในงานพัฒนา/สงเสรมิ 3 เรอ่ื ง แผนการนําผลงานวจิ ยั ไปใชป ระโยชน 1. การใชป ระโยชนเชิงวชิ าการ ใชขอมูลประกอบการตัดสินใจ และวางแผนการดําเนินงานวิจัยในอนาคต และเปนแนวทางใหนักวิจัยสามารถ วางแผนการดาํ เนินงานวจิ ัยไดอยา งคุมคา และมีประสทิ ธภิ าพ ตรงความตองการของผใู ชป ระโยชน 6 แผน ่ที สรุปผลงานวิจยั สถาบันวิจยั และพฒั นาพ้ืนท่ีสงู (องคการมหาชน) 149 ประจําปง บประมาณ พ.ศ. 2561