หลักสูตร กลุ่มอาชีพอุสาหกรรม เล่ม3

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ ใบความร้ทู ่ี 7 เรือ่ ง การสรา้ งคุณค่าในบรรจุภณั ฑ์ การแข่งขันทางด้านการค้าในปัจจุบัน ต้องอาศัยเทคนิค และวิธีการในการเข้าถึงความต้องการ ของผู้บริโภคที่หลากหลาย นอกเหนือจากรสชาติ และคุณภาพ ดังนั้นรูปแบบการนำเสนอผ่านรูปลักษณ์ที่สวยงาม จงึ มคี วามสำคัญกับผปู้ ระกอบการเป็นอย่างยงิ่ โดยเฉพาะบรรจุภณั ฑห์ รือหีบห่อที่ดี มภี าพลกั ษณค์ รบถว้ น สวยงาม ยิ่งทำจะช่วยเพิ่มยอดขาย เป็นจุดดึงดูดใจในสินค้า และคุณค่าในผลิตภัณฑ์ได้เป็นอย่างดี สามารถช่วยกระตุ้น อารมณ์ของลูกค้าให้อยากซื้อ ทั้งลักษณะรูปทรง สีสัน ลวดลาย ซึ่งการมองเห็นบรรจุภัณฑ์ได้ชัดเจนสามารถ สรา้ งความสนใจให้ลูกค้าเป้าหมายอยากหยิบชมและพิจารณารายละเอยี ดอนื่ ๆ เป็นส่วนสำคญั ในการให้ข้อมูล รายละเอียดของสินค้า เช่น ส่วนประกอบ วิธีการใช้ การเก็บรักษา มาตรฐาน รางวัลต่างๆ ที่ได้รับ ฯลฯ นอกจากนี้ ยังสามารถใช้ในการส่ือสารของแบรนด์ เช่น กระตุ้นให้เกิดการอยากทดลองใช้ หรือการกระตุ้นให้ ซื้อสม่ำเสมอ แต่อย่างไรก็ตามแม้ว่าจะออกแบบบรรจุภณั ฑ์ได้อย่างโดดเด่นสสี นั เร้าใจ แต่ถ้าบรรจุภัณฑ์นั้นไม่ สะดวกในการใช้ หรืออาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุจากการใช้ ก็อาจทำให้ล้มเหลวได้ บรรจุภัณฑ์ที่ดีจึงต้องสามารถ รักษาผลิตภัณฑ์ที่บรรจุอยู่ภายใน บรรจุภัณฑ์ที่ห่อหุ้มผลิตภัณฑ์เปรียบเสมือนเสื้อผ้าอาภรณ์ที่เราใช้ห่อหุ้ม ร่างกาย ฉันใดก็ฉันนั้น คนเราดูดีได้เพราะการแต่งกาย ผลิตภัณฑ์ก็ดูดีได้เพราะบรรจุภัณฑ์ เข้าทำนองสุภาษิต ไทยที่ว่า “ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง” การออกแบบบรรจุภัณฑ์เพื่อการสร้างแบรนด์ จึงต้องคำนึงถึง สภาพการใชง้ านและการสื่อสารของแบรนดต์ ่อลกู ค้าเปา้ หมาย ซึง่ จะชว่ ยสะท้อนถงึ คุณค่าของบรรจุภัณฑ์ ดังน้ี 1. การสร้างเอกลักษณ์ของแบรนด์ การสรา้ งผลติ ภณั ฑ์ของคณุ ให้อยู่ในรูปบรรจภุ ัณฑ์ท่ี คลา้ ยคลึงกับแบรนดข์ องคุณ และ สงิ่ ท่แี บรนด์ของคุณต้องการจะสอื่ ถือเปน็ จุดเร่ิมตน้ ที่ดีที่สุด ยกตวั อย่างเช่น ถ้าคุณมผี ลติ ภัณฑท์ เี่ ป็นมติ รต่อสง่ิ แวดลอ้ ม ใช้ข้อน้เี ป็นจดุ ขายและต้องมั่นใจวา่ คณุ สมบัติเฉพาะในผลิตภัณฑ์ ของคุณสอดคลอ้ งกบั บรรจภุ ัณฑ์ของคุณดว้ ย ถา้ ผลิตภัณฑ์/แบรนดข์ องคุณมีความหลากหลาย สง่ิ สำคัญ คือ ตอ้ งมน่ั ใจว่าภาพลักษณแ์ ละข้อความของแบรนดเ์ ดียวกนั มีความสอดคล้องกับสายผลติ ภัณฑท์ ั้งหมดของคุณ สิ่งนี้จะทำใหง้ ่ายต่อผบู้ รโิ ภคในการยอมรบั แบรนด์ของคณุ และ ช่วยในเรื่องของการซื้อซ้ำ เมื่อผบู้ รโิ ภคจดจำ แบรนด์ของคุณได้ และมคี วามรู้สึกไวว้ างใจ ก็มคี วามเปน็ ไปไดท้ ี่พวกเขาจะซ้ือผลติ ภณั ฑ์ตัวอืน่ ของคณุ เพราะ พวกเขารับรวู้ า่ ผลติ ภณั ฑ์อืน่ ๆ ของคุณจะมีคุณภาพแบบเดียวกัน (ทม่ี าของภาพประกอบ : กลุ่มพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา) 97

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 97 การสร้างคุณค่าในบรรจภุ ณั ฑ์ 1. คณุ คา่ ด้านความงาม เชน่ ความงามด้านรูปแบบ องคป์ ระกอบ เป็นต้น [1] ความประณีต ความละเอียด มีระเบียบ น่าทึ่ง มโหฬาร ประหลาด แปลกหูแปลกตา และเป็น สิ่งที่มีคุณงามความดีหรือดีเลิศ ทำให้ผู้พบเห็นเกิดความประทับใจไปอีกนาน สิ่งเหล่านี้เรียกรวมกันว่าคุณค่า ทางความงาม ความงามที่มีอยูใ่ นงานทัศนศิลป์เกิดจากการประสานกนั ของส่วนประกอบต่าง ๆ ของความงาม เช่น จุด เส้น รูปร่าง รูปทรง สี แสงเงา พื้นผิว ความกลมกลืน และการจัดภาพ เป็นต้น โดยผู้สร้างสรรค์ งานทศั นศิลปจ์ ะแสดงออกตามความรู้สกึ ในแตล่ ะเหตุการณ์แต่ละสังคม เพราะความงามของแตล่ ะสังคมย่อมมี ความแตกตา่ งกัน การสรา้ งคณุ ค่าในบรรจุภัณฑ์ ต้องคำนงึ ถึงคุณค่าดา้ นความงาม ดังตอ่ ไปนี้ 1.1 เอกลักษณ์ของตัวเอง (Identification) บรรจุภัณฑ์ต้องมีเอกลักษณ์ของความเป็นตัวตน ในตัวเอง เพื่อให้ผู้บริโภคแยกแยะไดว้ ่าผลติ ภัณฑ์แต่ละชนิดไม่เหมือนกัน เช่น บรรจุภัณฑ์ของผลิตภัณฑ์อาบน้ำแต่ ละย่ีห้อจะมเี อกลกั ษณ์ของตัวเอง ทำให้ผู้บรโิ ภคแยกแยะได้ว่าผลิตภณั ฑ์แต่ละชนดิ มคี วามแตกต่างกันอย่างไร 1.2 ดงึ ดดู ความสนใจ (Attractiveness) หนา้ ทหี่ ลกั ท่ีสำคญั อย่างยงิ่ ของบรรจุภัณฑ์ท่ีห่อหุ้มผลิตภัณฑ์ ที่วางขายในร้านค้าซึ่งไม่มีพนักงานขาย บรรจุภัณฑ์ต้องทำหน้าที่แทนพนักงานขาย กล่าวคือ ในร้านค้ารูปแบบเดิมพนักงานขายจะทำหน้าที่ชักจูงผู้บริโภคให้สนใจผลิตภัณฑ์โดยการอธิบายสรรพคุณของ ผลิตภัณฑ์นั้น แต่ในร้านค้ารูปแบบใหม่บรรจุภัณฑ์ต้องทำหน้าที่ในการเรียกร้องความสนใจจากผู้ซื้อให้ เดินเขา้ มาหาผลิตภณั ฑน์ ้นั จึงกล่าวได้ว่าบรรจุภัณฑต์ อ้ งทำหน้าที่เหมอื นพนกั งานขายทีพ่ ูดไม่ได้ (Silent Salesman) (ท่มี าของภาพประกอบ : https://www.technologychaoban.com/bullet-news-today/article_105199) ............................................... 1 การทำความเข้าใจ การออกแบบการบรรจภุ ัณฑ์. [ออนไลน]์ . เขา้ ถึงได้จาก http://www.thailandindustry.com/onlinemag/view2.php?id=732&section=37&issues=28 .(วันที่สืบค้นข้อมูล 17 มิถุนายน 2564). 98

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 98 1.3 ช่วยสื่อสารการตลาด (Communication) บรรจุภัณฑ์ที่นำมาใช้บรรจุหีบห่อผลิตภัณฑ์ ทุกชนิดย่อมจะมีพื้นที่บนบรรจุภัณฑ์ซึ่งสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการสื่อข้อมูลต่าง ๆ กับผู้ซื้อได้ด้วย ตราสินค้า (Brand) เพื่อจะสื่อให้ทราบว่าผลิตภัณฑ์นั้นมาจากที่ใดและมีคุณภาพระดับใด สามารถอธิบาย คุณสมบัติของผลิตภัณฑ์นั้นได้ บอกวิธีการใช้ บอกส่วนประกอบต่าง ๆ ของผลิตภัณฑ์ได้ บอกปริมาณบรรจุ อายุการใช้งาน คำเตือน รวมทั้งสร้างรูปภาพเพื่ออธิบายถึงตัวผลิตภัณฑ์ด้วยสิ่งที่เรียกว่าฉลาก (Label) การขายสินค้าในปัจจบุ นั นิยมใชร้ ะบบบรกิ ารตนเอง (Self-Service) มากขึน้ ดังนั้นผซู้ อื้ จะแสวงหาข้อมลู ต่าง ๆ เกีย่ วกบั ผลิตภัณฑ์เพอ่ื ประกอบการตดั สนิ ใจซ้ือจากรายละเอียดท่ปี รากฏบนฉลากหรอื บนหีบห่อเหลา่ น้ัน (ที่มาของภาพประกอบ : https://www.design365print.com/Site/BlogDetail/5/ฉลากสนิ คา้ ท่ดี ตี อ้ งมอี ะไรบ้าง) 1.4 ช่วยส่งเสริมการตลาด (Promotion) ผลิตภัณฑ์ต่างๆ เมื่อนำมาใส่ในภาชนะบรรจุที่ออกแบบ แตกต่างกันในด้านคุณค่า (Value) ของผลิตภัณฑ์แตกต่างกัน เสื้อผ้าที่กองวางขาย เสื้อผ้าที่ใส่ซอง เสื้อผ้าที่ใส่ กล่องให้ความรู้สึกแก่ผู้ซื้อแตกต่างกันในคุณค่าของสินค้านั้น การใส่ขวดตลับหลอดหรือซองสำหรับผลิตภัณฑ์ที่ เป็นของเหลวหรือครีม ให้คุณค่าที่แตกต่างกันเช่นกัน หรือระหว่างขวดแก้วกับขวดพลาสติก อาหารที่ใส่จาน กระเบื้อง จานพลาสติกหรือจานสังกะสี ย่อมให้ความรู้สึกถึงคุณค่าของอาหารจานนั้นแตกต่างกัน ดังนั้น จะเห็น ไดว้ า่ บรรจุภณั ฑช์ ่วยเพมิ่ คุณค่าให้กบั ผลิตภัณฑ์เหลา่ นน้ั ได้ (ท่มี าของภาพประกอบ : กลุ่มพฒั นาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา) 99

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 99 2. คุณค่าดา้ นประโยชนใ์ ช้สอย เช่น ใช้สอยได้ง่าย สะดวก พกพาสะดวก แข็งแรง ซ่อมบำรุงได้ เป็นต้น [2] (ท่ีมาของภาพประกอบ : กลุ่มพฒั นาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษา) การออกแบบบรรจุภัณฑ์คุณค่าด้านประโยชน์ใช้สอย เช่น ใช้สอยได้ง่าย สะดวก พกพาสะดวก แข็งแรง ซอ่ มบำรุงได้ เป็นต้น 2.1 หน้าที่ใช้สอย (Function) ผลิตภัณฑ์ทุกชนิดจะต้องมีหน้าที่ใช้สอยถูกต้องตามเป้าหมาย ที่ตั้งไว้ คือ สามารถตอบสนองประโยชน์ใช้สอยตามที่ผู้บริโภคต้องการได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในหน่ึง ผลิตภัณฑ์นั้นอาจมีหน้าที่ใช้สอยอย่างเดยี วหรือหลายหน้าที่ก็ได้ แต่หน้าที่ใช้สอยจะดีหรือไม่นัน้ ต้องใช้งานไป ระยะหน่งึ ถึงจะทราบข้อบกพร่อง ตัวอย่างเช่น (1) การออกแบบโต๊ะอาหารกับโต๊ะทำงาน โต๊ะทำงานมีหน้าที่ใช้สอยยุ่งยากกว่า มีลิ้นชัก สำหรบั เกบ็ เอกสาร เครือ่ งเขยี น ส่วนโตะ๊ อาหารไมจ่ ำเป็นต้องมลี ้ินชกั เกบ็ ของ ระยะเวลาของการใช้งานสั้นกว่า แตต่ อ้ งสะดวกในการทำความสะอาด (2) การออกแบบเก้าอ้ี หน้าที่ใช้สอยเบื้องต้นของเก้าอี้ คือ ใช้นั่งด้วยกิจกรรมต่างกัน เช่น เก้าอี้รับประทานอาหารลกั ษณะและขนาดต้องเหมาะสมกับโตะ๊ อาหาร เก้าอี้เขียนแบบลกั ษณะและขนาดตอ้ ง เหมาะสมกับโต๊ะเขียนแบบ ถ้าจะเอาเก้าอี้รับแขกมาใช้นั่งเขียนก็คงจะเกิดการเมื่อยลา้ ปวดหลัง ปวดคอและ นั่งทำงานไดไ้ ม่นาน (3) การออกแบบมีดท่ีใช้ในครัวนั้นมีอยู่มากกมายหลายชนิดตามการใช้งานเฉพาะ เช่น มีดปอกผลไม้ มีดแล่เนื้อสัตว์ มีดสับกระดูก มีดหั่นผัก เป็นต้น ถ้าหากมีการใช้มีดอยู่ชนิดเดียวตั้งแต่แล่เนื้อ สับกระดูก หั่นผัก ก็อาจจะใช้ได้แตจ่ ะไมไ่ ด้ความสะดวกเทา่ ท่ีควร หรืออาจจะได้รบั อุบัติเหตขุ ณะใช้ได้ เพราะ ไม่ไดร้ ับการออกแบบมาใหใ้ ช้งานเป็นการเฉพาะอยา่ ง ............................................... 2 การออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์. สปิ ราง เจริญผล. [ออนไลน]์ . เขา้ ถึงได้จาก http://www.intech.crru.ac.th/research_ind/doc/85_dissemin_181024-6603แตง่ ตัง้ ผศ.สปิ ราง (1).pdf. (วันที่สืบค้น ข้อมูล 20 สงิ หาคม 2564). 100

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 100 2.2 ความแข็งแรง (Construction) ผลิตภัณฑ์ที่ออกแบบมานั้นจะต้องมีความแข็งแรงในตัว ทนทานต่อการใช้งานตามหน้าที่และวัตถุประสงค์ที่กำหนดโครงสร้างมีความเ หมาะสมตามคุณสมบัติของวัสดุ ขนาดแรงกระทำในรูปแบบต่าง ๆ จากการใช้งาน ตัวอย่างเช่น การออกแบบเฟอร์นิเจอร์ท่ีดีต้องมีความมั่นคง แข็งแรง ต้องเข้าใจหลักโครงสร้างและการรับน้ำหนกั ต้องสามารถควบคุมพฤติกรรมการใชง้ านใหก้ ับผู้ใช้ดว้ ย เช่น การจัดท่าทางในการใช้งานให้เหมาะสม สะดวกสบาย ถูกสุขลักษณะ และต้องรู้จักผสมความงามเข้ากับ ช้นิ งานไดอ้ ย่างกลมกลนื เพราะโครงสร้างบางรปู แบบมีความแข็งแรงดีมากแต่ขาดความสวยงาม จึงเป็นหน้าท่ี ของนักออกแบบทจ่ี ะต้องเปน็ ผผู้ สานสองส่ิงเข้ามาอยู่ในความพอดีให้ได้ นอกจากการเลือกใชป้ ระเภทของวัสดุ โครงสรา้ งทเ่ี หมาะสมแลว้ ยงั ตอ้ งคำนึงถึงความประหยัดควบคู่กันไปดว้ ย 2.3 การบำรุงรักษาและซ่อมแซม (Maintenance) ผลิตภัณฑ์ทุกชนิดควรออกแบบให้สามารถ บำรุงรักษาและแก้ไขซ่อมแซมได้ง่าย ไม่ยุ่งยากเมื่อมีการชำรุดเสียหายเกิดขึ้น ง่ายและสะดวกต่อการทำความ สะอาดเพื่อช่วยยืดอายุการใช้งานของผลิตภัณฑ์ รวมทั้งควรมีค่าบำรุงรักษาและการสึกหรอต่ำ ตัวอย่าง ผลิตภณั ฑป์ ระเภทเครอื่ งมือ เครอ่ื งจกั รกล เคร่อื งยนต์ และเคร่ืองใชไ้ ฟฟา้ ตา่ ง ๆ ท่ีมกี ลไกภายในซบั ซ้อน อะไหล่ บางชิ้นย่อมมีการเสือ่ มสภาพไปตามอายุการใช้งานหรือจากการใช้งานทีผ่ ิดวิธี การออกแบบที่ดีน้ันจะต้องศึกษา ถึงตำแหน่งในการจัดวางกลไกแต่ละชิ้น เพื่อที่จะได้ออกแบบส่วนของฝาครอบบริเวณต่าง ๆ ให้สะดวกใน การถอดซ่อมแซมหรือเปลี่ยนอะไหล่ได้โดยง่าย นอกจากนั้นการออกแบบยังต้องคำนึงถึงองค์ประกอบอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น การใช้ชิ้นส่วนร่วมกันให้มากที่สุด โดยเฉพาะอุปกรณ์ยึดต่อการเลือกใช้ชิ้นส่วนขนาดมาตรฐาน ที่หาได้ง่าย การถอดเปลี่ยนได้เป็นชุด ๆ การออกแบบให้บางส่วนสามารถใช้เก็บอะไหล่หรือใช้เป็นอุปกรณ์ สำหรับการซอ่ มบำรงุ รกั ษาได้ในตัว เป็นตน้ 101

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 101 ใบงานท่ี 7 เรื่อง การสร้างคุณค่าในบรรจภุ ณั ฑ์ คำชแี้ จง หลังจากทผ่ี ้เู รียนได้ศกึ ษาข้อมูลความรู้เก่ียวกับด้านการสรา้ งคุณคา่ ในบรรจภุ ัณฑ์แล้ว จงตอบคำถาม ดังต่อไปน้ี 1. จงอธบิ ายการสรา้ งคุณค่าในบรรจภุ ณั ฑ์ มาพอสังเขป ............................................................................................................................. ................................................. ........................................................................................................................................................................ ...... ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 2. จงอธบิ ายการสรา้ งคณุ คา่ ในบรรจภุ ัณฑ์ด้านความงาม และดา้ นประโยชนใ์ ชส้ อย พร้อมยกตัวอย่างประกอบ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ....................................................................................................................................................................... ....... ........................................................................................................................... ................................................... ............................................................................................................................. ................................................. .......................................................................................................................................................... .................... .............................................................................................................. ................................................................ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................. ................................. ................................................................................................. ............................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ................................................................................................................................ .............................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................ 102

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 102 แนวคำตอบ ใบงานที่ 7 เรอื่ ง การสรา้ งคุณคา่ ในบรรจุภัณฑ์ 1. จงอธิบายการสร้างคุณคา่ ในบรรจุภัณฑ์ มาพอสงั เขป ตอบ การสรา้ งคณุ คา่ ในบรรจุภณั ฑ์ ประกอบด้วย 2 ด้วย คือ 1. คณุ ค่าด้านความงาม เช่น ความงามดา้ นรปู แบบ องค์ประกอบ เป็นตน้ ความประณีต ความละเอียด มีระเบียบ น่าทึ่ง มโหฬาร ประหลาด แปลกหูแปลกตา และเป็น สิ่งที่มีคุณงามความดีหรือดีเลิศ ทำให้ผู้พบเห็นเกิดความประทับใจไปอีกนาน สิ่งเหล่านี้เรียกรวมกันว่าคุณค่า ทางความงาม ความงามที่มีอยู่ในงานทศั นศิลป์เกิดจากการประสานกันของส่วนประกอบต่าง ๆ ของความงาม เช่น จุด เส้น รูปร่าง รูปทรง สี แสงเงา พื้นผิว ความกลมกลืน และการจัดภาพ เป็นต้น โดยผู้สร้างสรรค์ งานทศั นศลิ ปจ์ ะแสดงออกตามความรูส้ กึ ในแต่ละเหตุการณ์แตล่ ะสังคม เพราะความงามของแต่ละสังคมย่อมมี ความแตกตา่ งกัน การสรา้ งคณุ ค่าในบรรจุภณั ฑ์ต้องคำนงึ ถงึ คุณคา่ ด้านความงาม 2. คุณค่าด้านประโยชน์ใช้สอย เช่น ใช้สอยได้ง่าย สะดวก พกพาสะดวก แข็งแรง ซ่อมบำรุงได้ เป็นต้น การออกแบบบรรจุภัณฑ์คุณค่าด้านประโยชน์ใช้สอย เช่น ใช้สอยได้ง่าย สะดวก พกพาสะดวก แข็งแรง ซอ่ มบำรงุ ได้ 2. จงอธบิ ายการสร้างคณุ คา่ ในบรรจภุ ัณฑด์ ้านความงาม และด้านประโยชนใ์ ช้สอย พร้อมยกตัวอยา่ งประกอบ ตอบ 1. การสร้างคณุ ค่าในบรรจภุ ณั ฑด์ า้ นความงาม ต้องคำนึงถงึ คุณค่าดา้ นความงาม ดงั ตอ่ ไปน้ี 1.1 เอกลักษณ์ของตัวเอง (Identification) บรรจุภัณฑ์ต้องมีเอกลักษณ์ของความเป็นตัวตน ในตัวเอง เพื่อให้ผู้บริโภคแยกแยะได้ว่าผลิตภัณฑ์แต่ละชนิดไม่เหมือนกัน เช่น บรรจุภัณฑ์ของผลิตภัณฑ์ อาบน้ำแต่ละยี่ห้อจะมีเอกลักษณ์ของตัวเอง ทำให้ผู้บริโภคแยกแยะได้ว่าผลติ ภณั ฑ์แต่ละชนดิ มีความแตกต่าง กันอยา่ งไร 1.2 ดึงดูดความสนใจ (Attractiveness) หน้าที่หลักที่สำคัญอย่างยิ่งของบรรจุภัณฑ์ที่ห่อหุ้ม ผลิตภัณฑ์ที่วางขายในร้านค้าซึ่งไม่มีพนักงานขาย บรรจุภัณฑ์ต้องทำหน้าที่แทนพนักงานขาย กล่าวคือ ในร้านค้ารูปแบบเดิมพนักงานขายจะทำหน้าที่ชักจูงผู้บริโภคให้สนใจผลิตภัณฑ์โดยการอธิบายสรรพคุณของ ผลิตภัณฑ์นั้น แต่ในร้านค้ารูปแบบใหม่บรรจุภัณฑ์ต้องทำหน้าที่ในการเรียกร้องความสนใจจากผู้ซื้อให้ เดินเข้ามาหาผลิตภัณฑ์นั้น จึงกล่าวได้ว่าบรรจุภัณฑ์ต้องทำหน้าที่เหมือนพนักงานขายที่พูดไม่ได้ (Silent Salesman) 1.3 ช่วยสื่อสารการตลาด (Communication) บรรจุภัณฑ์ที่นำมาใช้บรรจุหีบห่อผลิตภัณฑ์ ทุกชนิดย่อมจะมีพื้นที่บนบรรจุภัณฑ์ซึ่งสามารถนำมาใช้ประโยชน์ในการสื่อข้อมูลต่าง ๆ กับผู้ซื้อได้ด้วย ตราสินค้า (Brand) เพื่อจะสื่อให้ทราบว่าผลิตภัณฑ์นั้นมาจากที่ใดและมีคุณภาพระดับใด สามารถอธิบาย คุณสมบัติของผลิตภัณฑ์นั้นได้ บอกวิธีการใช้ บอกส่วนประกอบต่าง ๆ ของผลิตภัณฑ์ได้ บอกปริมาณบรรจุ อายุการใช้งาน คำเตือน รวมทั้งสร้างรูปภาพเพื่ออธิบายถึงตัวผลิตภัณฑ์ด้วยสิ่งที่เรียกว่าฉลาก (Label) 103

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 103 การขายสนิ ค้าในปัจจุบันนยิ มใช้ระบบบริการตนเอง (Self-Service) มากขึ้น ดงั นนั้ ผู้ซอื้ จะแสวงหาขอ้ มูลต่าง ๆ เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เพอ่ื ประกอบการตัดสินใจซ้ือจากรายละเอียดทป่ี รากฏบนฉลากหรือบนหบี ห่อเหลา่ น้ัน 1.4 ช่วยสง่ เสริมการตลาด (Promotion) ผลิตภณั ฑ์ตา่ งๆ เม่อื นำมาใสใ่ นภาชนะบรรจุท่อี อกแบบ แตกต่างกันในด้านคุณคา่ (Value) ของผลิตภัณฑ์แตกต่างกัน เสื้อผ้าที่กองวางขาย เสื้อผ้าทีใ่ ส่ซอง เสื้อผ้าท่ใี ส่ กล่องให้ความรู้สึกแก่ผู้ซื้อแตกต่างกันในคุณค่าของสินค้านั้น การใส่ขวดตลับหลอดหรือ ซองสำหรับผลิตภัณฑ์ที่เป็นของเหลวหรือครีม ให้คุณค่าที่แตกต่างกันเช่นกัน หรือระหว่างขวดแก้วกับ ขวดพลาสติก อาหารที่ใส่จานกระเบื้อง จานพลาสติกหรือจานสังกะสี ย่อมให้ความรู้สึกถึงคุณค่าของอาหาร จานนน้ั แตกต่างกนั ดงั น้นั จะเหน็ ได้วา่ บรรจภุ ัณฑช์ ่วยเพมิ่ คุณค่าใหก้ บั ผลิตภณั ฑ์เหล่าน้ันได้ 2. การสรา้ งคุณคา่ ในบรรจภุ ณั ฑ์ด้านประโยชน์ใช้สอย 2.1 หน้าท่ใี ชส้ อย (Function) ผลติ ภณั ฑ์ทุกชนิดจะต้องมีหน้าที่ใช้สอยถูกต้องตามเป้าหมายที่ต้ังไว้ คือ สามารถตอบสนองประโยชน์ใช้สอยตามที่ผู้บริโภคต้องการได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในหนึ่งผลิตภัณฑ์น้ัน อาจมีหน้าที่ใชส้ อยอยา่ งเดยี วหรอื หลายหนา้ ที่ก็ได้ แตห่ นา้ ทใ่ี ช้สอยจะดหี รอื ไม่น้ันต้องใช้งานไประยะหนึ่งถึงจะ ทราบข้อบกพร่อง ตัวอย่างเช่น ออกแบบโต๊ะอาหารกับโตะ๊ ทำงาน การออกแบบเก้าอ้ี การออกแบบมีดท่ีใช้ใน ครวั น้นั มีอยู่มากกมายหลายชนดิ ตามการใชง้ านเฉพาะ เป็นตน้ 2.2 ความแข็งแรง (Construction) ผลิตภัณฑ์ที่ออกแบบมานั้นจะต้องมีความแข็งแรงในตัว ทนทานต่อการใช้งานตามหน้าที่และวัตถุประสงค์ที่กำหนดโครงสร้างมีความเ หมาะสมตามคุณสมบัติของวัสดุ ขนาดแรงกระทำในรปู แบบต่าง ๆ จากการใช้งาน ตัวอย่างเช่น การออกแบบเฟอร์นิเจอร์ที่ดีต้องมีความมั่นคง แข็งแรง 2.3 การบำรุงรักษาและซ่อมแซม (Maintenance) ผลิตภัณฑ์ทุกชนิดควรออกแบบให้สามารถ บำรุงรักษาและแก้ไขซ่อมแซมได้ง่าย ไม่ยุ่งยากเมื่อมีการชำรุดเสียหายเกิดขึ้น ง่ายและสะดวกต่อการทำความ สะอาดเพื่อช่วยยืดอายุการใช้งานของผลิตภัณฑ์ รวมทั้งควรมีค่าบำรุงรักษาและการสึกหรอต่ำ ตัวอย่าง ผลิตภณั ฑป์ ระเภทเครื่องมอื เครอ่ื งจักรกล เคร่อื งยนต์ และเครื่องใชไ้ ฟฟ้าตา่ ง ๆ ท่ีมกี ลไกภายในซับซอ้ น อะไหล่ 104

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ ใบความรู้ท่ี 8 เรอื่ ง ความปลอดภัยของบรรจุภณั ฑ์ (ทมี่ าของภาพประกอบ : กลมุ่ พัฒนาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษา) ความเสียหาย ที่เกิดขึ้นระหว่างการขนส่งนับเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นมาแต่ดึกดำบรรพ์ระดับ ความรุนแรงของความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นนั้นค่อนข้างจะประเมินได้ยาก เนื่องจากมีโอกาสเกิดอุบัติเหตุได้ ตลอดเวลาระหว่างการขนส่ง อย่างไรก็ตาม การออกแบบพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่ต้องการคือ ให้สามารถป้องกัน อันตรายในระดับเฉลี่ย แต่ยอมให้เกิดความเสียหายบ้างจากอุบัติเหตทุ ี่อาจเกิดขึ้น เนื่องจากความไม่คุ้มทุนใน การป้องกันความเสียหายที่เกิดขึ้นทั้งหมดในทางตรงกันข้าม การขนส่งสินค้าใด ๆ ที่ไม่ประสบความเสียหาย เลยในช่วงระยะเวลาเป็นเดือนๆกลับเป็นที่ไม่พึงประสงค์ในทางธุรกิจ เนื่องจากเป็นการแสดงว่าบรรจุภัณฑ์มี ระดบั การป้องกัน มากเกนิ ไป (Over packaging) (ประชดิ ทณิ บตุ ร. 2531 : 91) [4] อันตรายทางกายภาพ สภาวะอนั ตรายระหวา่ งอันตรายทางกายภาพ สามารถแบ่งเป็น 3 กลุ่ม ไดแ้ ก่ 1) อนั ตรายจากการขนถา่ ยสินค้า (Loading and Unloading) 2) อนั ตรายจากการขนสง่ 3) อันตรายจากการเก็บในคลังสนิ ค้า --------------------- 4 ประชดิ ทณิ บุตร. 2531. การออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์. กรงุ เทพมหานคร : โอ.เอส.พร้นิ ต้งิ เฮ้าส.์ 105

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 106 1. เกณฑ์ในการพิจารณาความเสียหายซึ่งเกิดกับผลิตภัณฑ์ [6] อนุสรา มูลปอ้ ม และแพรวี เคหะสุวรรณ (2557 : 73-75) ได้กลา่ วในเอกสารวชิ าการถึงลักษณะของ บรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสมกับสินค้านั้น จะต้องศึกษาถึงลักษณะ ของสินค้า ที่จะบรรจุลงในบรรจุภัณฑ์ ว่ามี ลักษณะเป็น ของเหลว ครีม ผง เม็ด ก้อน แผ่นบางกรอบ ก๊าซ หรือลักษณะอื่น ๆ และถ้าจะให้อยู่ในสภาพที่ พึงประสงค์นั้นต้อง มีอะไรบ้างที่เป็นสิ่งช่วยให้สินค้าสามารถอยู่ในสภาพที่ต้องการได้โดยไม่แตกหัก เสียหาย และเน่าเสียกอ่ นเวลาท่ีกำหนดไว้ ซ่ึงโดยสภาพแล้วจะมีความเสียหายซง่ึ เกดิ กับผลิตภัณฑ์ได้ 2 ลกั ษณะ คอื 1 ความเสียหายทางกายภาพ ได้แก่ ความเสียหายที่เกิดจากการชำรุดแตก การยุบตัว ซึ่งเกิดขึ้นได้ จาก การขนสง่ เคลือ่ นย้าย การเกบ็ รักษา และการจำหน่ายสนิ ค้าน้นั เช่น การแตกหักที่เกิดจากแรงกระแทกใน ระหว่างขนส่งด้วยพาหนะประเภท รถไฟ รถยนต์ เรือ และ เครื่องบิน แรงกระแทกนี้เรียกว่าแรงกระแทกใน แนวราบ การชนกันหรือการตกกระทบ กนั ในแนวด่งิ เกิดจากการโยน การยกผลิตภณั ฑ์ และการตกลงสูพ่ ื้นดิน การยบุ ตวั เน่ืองจากการวางซ้อน การคำ้ ยัน การยกทไ่ี มเ่ หมาะสม จะเกดิ แรงกดดนั การแตกหกั เสยี หายที่เกิด จากการกระทำของ คน สัตว์ และแมลง การฉีกขาดของบรรจภุ ัณฑ์ อนั เนือ่ งมาจากการใช้ขอดึง และการใช้รถ ขณะเคล่ือนย้าย การเปียกนำ้ หรอื นำ้ มัน เพราะบรรจุภณั ฑ์ไม่สามารถป้องกันได้ 2 ความเสียหายทางเคมี เป็นความเสียหายที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางด้านปฏิกิริยาเคมี โดยเฉพาะสินค้าที่เป็นอาหาร การใช้บรรจุภัณฑ์ที่ไม่เหมาะสมจะทำให้อาหารบูดเน่า เสียหายเกิดเชื้อรา เกิด กลิ่นเหม็น-หืน เกิดการเปลี่ยนแปลงของสี ความกรอบ ตลอดจน รสชาติของอาหารด้วย เช่น อาหารกระป๋อง บูดเน่าเสีย ซึ่งสาเหตุเกิดจากเชื้อรา การเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ และแบคทีเรียมีกลิ่น เหม็นหืนในอาหารที่ เป็นน้ำมัน ขนมปังขึ้นรา ทุเรียนทอดไม่กรอบ อาหารสดประเภทผักผลไม้จะเกิดการเหี่ยวแห้ง เพราะสูญเสีย น้ำบางส่วนจะเปลี่ยนสีเปลี่ยนรสและเกิดการเน่าเสีย แสงแดด แสงสว่าง ความร้อน สภาพของอากาศมี ปฏิกิริยาเคมีต่อการเปลี่ยนแปลงของสินค้าประเภท ยารักษาโรค สีของอาหารเปลี่ยน เป็นสีซีดซึ่งดูแล้วไม่น่า รับประทาน หรือเสื่อมคุณภาพได้ ดังนั้นจะต้องมีบรรจุภัณฑ์ที่สามารถสนองความต้องการของตัวสินค้าได้ นอกจากความเสียหายที่เกิดจากสาเหตุหลักทั้ง 2 ประการตามที่กล่าว มาแล้ว สิ่งที่จะสามารถทำให้สินค้า เสียหายไดอ้ ีกอย่างหนึ่งคือ คน (ทดสอบคุณภาพ ของสินค้าด้วยการบบี แกะ จิ้ม ดม เป็นต้น) สัตว์ และแมลง (กัด กิน เจาะ ทำลาย) ตลอดจนฝุ่นละอองที่เข้าไปจับติดปนเปื้อนกับสินค้าโดยเฉพาะสินค้าประเภทอาหาร ดังนั้น การให้สินค้าอยู่ได้โดยที่สภาพไม่เสียหาย ตั้งแต่โรงงานผลิตจนถึงมือ ผู้บริโภค ได้นั้น เป็นสิ่งท่ีจำเป็น อยา่ งย่ิง เมือ่ สภาวะรอบตวั ไมเ่ หมาะสม สภาพของสินคา้ ไมส่ ามารถอยรู่ อดปลอดภยั แลว้ สนิ ค้าน้นั ก็ไม่สามารถ ที่จะจัดจำหน่ายได้ ซึ่งจะส่งผลกระทบโดยตรงต่อยอดการจำหน่ายและการผลิต ตลอดจนการลงทุน ที่ไม่ ประสบผลสำเรจ็ --------------------- 6 อนุสรา มูลป้อม และแพรวี เคหะสวุ รรณ. 2557. บรรจุภณั ฑ์สำหรบั ผลิตผลทางการเกษตร กรณศี กึ ษา : บรรจุ ภณั ฑส์ ำหรับพืชผกั ในระบบโรงเรอื น (ผักกางม้งุ ) ในเขตปฏริ ูปท่ีดนิ . เอกสารวชิ าการ ฉบบั ท่ี 136 กลุ่มวิจัยและพัฒนาการ ปฏิรปู ทดี่ ิน สำนักวชิ าการและแผนงาน สำนกั งานการปฏริ ูปท่ีดนิ เพอ่ื เกษตรกรรม (ส.ป.ก.). โรงพมิ พ์ชุมนุมสหกรณ์ การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกดั : กรุงเทพฯ 106

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 107 2. ความปลอดภยั ด้านการใชส้ อย [1] หน้าที่หลักของบรรจุภัณฑ์ (Function of Packaging) ความสามารถในการเก็บรักษาสินค้าให้ คงสภาพ (Protection) ในระยะเวลาหนึ่งหรือจนกว่าจะนำไปใช้ ต่อมาตลาดของสินค้ากระจายกว้างมากข้ึน จงึ เกดิ ความต้องการบรรจภุ ัณฑ์เพื่อความสะดวกในการสง่ มอบต่อลูกค้า บรรจภุ ณั ฑจ์ งึ มีบทบาทในการส่งเสริม การตลาด (Promotion) การเลือกบรรจุภัณฑ์เริ่มเน้นเรื่องความสวยงาม สะดุดตา เรียกร้องความสนใจได้ ดีกว่าตลอดจนพจิ ารณาถึงความสะดวกในการนำไปใช้ ซึ่งหน้าทีห่ ลักของบรรจุภณั ฑ์ มดี ังนี้ 1.1 การรองรับสินค้า (Contain) บรรจุภัณฑ์ทำหนา้ ท่ีรองรับสนิ คา้ ให้รวมกันเป็นกลุ่มและหมวดหมู่ หรอื ตามรูปรา่ งของภาชนะทำให้สะดวกในการเกบ็ รักษา ขนส่ง ลำเลียง และการบรโิ ภค 1.2 การปกป้องผลติ ภัณฑ์ (Protection) บรรจุภณั ฑท์ ำหน้าที่รกั ษาสภาพสินค้าให้คงอยู่ในสภาพที่ดี และป้องกันคุ้มครองสินค้าที่อยู่ภายในจากความเสียหายด้วยเหตุต่าง ๆ ทั้งจากสภาพแวดล้อมมนุษย์ สัตว์ การขนส่งโยกย้าย เพื่อให้สินค้าคงสภาพเดิมเหมือนเมื่อออกจากแหล่งผลิตหรือโรงงานได้มากที่สุด มิให้เกิด การขีดข่วน บบุ สลาย แตกหกั เสยี รปู รวั่ ซมึ ระเหย หรือแมแ้ ตถ่ ูกลักขโมย 1.3 เคลื่อนย้ายได้ (Handling) บรรจุภัณฑ์ต้องเคลื่อนย้ายได้สะดวก เช่น ถ้าใส่ในกล่องต้องเป็น กลอ่ งท่ีมหี ูห้วิ หรือช่องสำหรบั สอดมือเมื่อจับหรือยกได้สะดวก น้ำหนกั ของบรรจภุ ัณฑ์ไม่หนักมากเกินไปจนทำ ใหย้ กหรือขนย้ายไม่สะดวก (ทมี่ าของภาพประกอบ : กล่มุ พฒั นาคุณภาพและมาตรฐานการศกึ ษา) 1.4 การรักษา (Preserve) บรรจุภัณฑ์ช่วยรักษาคุณภาพของสินค้าให้คงเดิม ตั้งแต่ผู้ผลิตจนถึงมือ ผู้บริโภคคนสุดท้าย รวมทั้งในระหว่างการใช้งานของผู้บริโภคด้วย เช่น สินค้าประเภทอาหาร บรรจุภัณฑ์จะต้องทำ หน้าที่ถนอมและช่วยรักษาคุณภาพ รสชาติ คุณค่าทางอาหารมิให้เน่าเสีย เหม็น หืน ขึ้นรา หรือเสียความสดใหมใ่ น ขณะที่ผู้บริโภคยังใช้สินค้าไม่หมด บรรจุภัณฑ์ต้องมีคุณสมบัติในการรกั ษาสินค้า ที่เก็บไว้ในอุณหภูมหิ ้องปกติหรอื อาจมกี ารใช้ระบบควบคมุ อุณหภมู ิเขา้ มาช่วย --------------------- 1 การออกแบบบรรจุภณั ฑ์. สิปราง เจรญิ ผล. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก http://www.intech.crru.ac.th/research_ind/doc/85_dissemin_181024-6603แต่งตัง้ ผศ.สิปราง (1).pdf. (วันที่สืบคน้ ขอ้ มูล 20 สิงหาคม 2564). 107

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 108 2. ความปลอดภัยดา้ นสุขภาพ [2] วัสดุบรรจุภัณฑ์ประเภทกระดาษ พลาสติก แก้ว โลหะ วัสดุเหล่านี้สามารถนำไปทำภาชนะบรรจุ ใส่สินค้าทีเ่ ปน็ ทง้ั อาหารและไมใ่ ชอ่ าหาร วสั ดทุ ่ใี ช้ทำบรรจภุ ณั ฑอ์ าหารจะตอ้ งมีคุณสมบัตหิ ลกั ดังน้ี 3.1 ความสะอาด เริ่มตั้งแต่ขั้นตอนการผลิต การบรรจุ การขนส่ง และการทำความสะอาดอีกครั้ง ก่อนนำไปบรรจุอาหาร เช่น ถุงพลาสติก จะต้องมาจากโรงงานที่ใช้เครื่องจักรผลิตที่สะอาด สถานที่ผลิต ปราศจากฝนุ่ และไอนำ้ มนั เพราะถุงทผ่ี ลิตออกมาใหมจ่ ะมีไฟฟา้ สถติ สูงแฝงอยู่ท่ถี ุง ฝนุ่ และไอน้ำมันไม่สามารถ เกาะติดไดง้ ่าย การบรรจถุ งุ ต้องปิดมิดชดิ เพ่ือป้องกนั ฝนุ่ ละออง กระป๋องโลหะผลิตออกมาแล้วต้องมีการบรรจุ อย่างมิดชิดก่อนใช้บรรจุอาหารและหลังจากการบรรจุดว้ ยจะตอ้ งผา่ นกระบวนการฆ่าเชื้อ โดยเฉพาะขวดแก้ว ใช้แล้วจะตอ้ งผา่ นการลา้ ง ตม้ ให้สะอาดและตากขวดใหแ้ ห้งสนิทในสถานที่ปราศจากฝุ่นละออง ขวดแกว้ ที่ผ่าน การทำความสะอาดหรือขวดใหมจ่ ะตอ้ งผา่ นการนึง่ ฆ่าเชอื้ ก่อนนำมาบรรจุอาหาร (ที่มาของภาพประกอบ : กล่มุ พฒั นาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษา) 3.2 ไม่มีส่วนผสมหรือสิ่งเจือปนในวัสดุภาชนะทำให้อาหารปนเปื้อนได้ เช่น ถุงพลาสติก PVC มอี งคป์ ระกอบของสารวินิคลอไรด์ (Vinyl chloride) คอื สารทเี่ กิดจากการผลิตพลาสติกมีสถานะเป็นก๊าซท่ีไม่ มีสี มีกลิ่นหอมหวาน มีความไวไฟสูงมาก จะเป็นอันตรายหากใช้บรรจุอาหารโดยตรงจะทำใหว้ ินิคลอไรด์แพร่ เข้าสู่อาหารทำใหผ้ ู้บริโภครบั สารทก่ี อ่ ให้เกดิ มะเร็ง หมึกพิมพ์ภายในภาชนะหรือพมิ พบ์ นภาชนะแตเ่ กบ็ ซ้อนกัน สีมีส่วนผสมของตะกั่วหรือสารปรอทหรือสารเคมีต่าง ๆ ย่อมสามารถปนติดไปกับอาหารได้ กาวที่ใช้ปิดผนึก จะต้องเป็นชนิดที่สัมผัสกับอาหารได้ กระดาษคราฟท์และกระดาษกล่อง ซึ่งมักทำจากกระดาษรีไซเคิล (ด้าน หนึ่งสีขาว อีกด้านหนึ่งสีเหลือง/เทา) ยังมีสารเคมีฟอกกระดาษปนอยู่ เช่น โซดาไฟ คลอรีน เป็นต้น กระดาษ แก้ว ซึ่งยอ้ มเป็นสตี า่ ง ๆ จะต้องใชส้ ีทเ่ี ป็นเกรดอาหาร แต่ปจั จุบันส่วนใหญเ่ ปน็ สที ่ีไม่เหมาะกบั อาหาร แม้สีนั้น จะไมม่ ีสารตะกั่วผสมอยู่ก็ตาม แตก่ ็ยังมสี ารเคมีของสีผสมอยู่ กระป๋องโลหะทีย่ ังไมเ่ คลือบหรือเคลือบสารท่ีไม่ เหมาะกับชนิดของอาหารย่อมมีโอกาสเกิดปฏิกิริยาระหว่างกระป๋องโลหะกับอาหารได้ ทำให้เกิดสนิมเหล็ก หรอื ทำใหเ้ กิดการกัดกร่อนของสารเคลือบหลุดปนเขา้ ไปในอาหารได้ --------------------- 2 ณธกร อุไรรัตน.์ (2559). การศกึ ษาเพื่อการพฒั นาการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์ข้าวเจก๊ เชยเสาไห้ จ.สระบรุ ี (รายงานผลการวิจัย). กรงุ เทพฯ : มหาวทิ ยาลัยธรุ กจิ บณั ฑติ ย์, หน้า 34. 108

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 109 3.3 ความเหมาะสมของวัสดุเพื่อบรรจุอาหารแต่ละประเภทวัสดุบรรจุภัณฑ์เดี่ยว ๆ แต่ละประเภทแต่ละ ชนิดมีคณุ สมบัติเดน่ และดอ้ ยในตนเอง แตเ่ มอื่ นบั วสั ดุท่ีมีจุดเดน่ มาใชร้ ว่ มกันหรือนำมาเคลือบดว้ ยกันก็สามารถเพ่ิม คณุ ประโยชนแ์ ละประสทิ ธิภาพในการรกั ษาปกป้องคณุ ภาพอาหารและยังยดื อายขุ องผลติ ภณั ฑ์อาหารด้วย (ทีม่ าของภาพประกอบ : กลมุ่ พัฒนาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษา) 3. ความปลอดภัยดา้ นผลกระทบตอ่ ส่ิงแวดล้อม [3] ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีความเชื่อมโยงกับบรรจุภัณฑ์เป็นสาเหตุหนึ่งในการก่อปัญหาสิ่งแวดล้อม อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากบรรจุภัณฑ์มักมีอายุการใช้งานสั้นและเปลี่ยนเป็นขยะภายหลังจากการใช้งาน ในแต่ละครั้ง ดังน้นั การนำบรรจุภัณฑ์กลับมาใช้ใหม่หรือมาหลอมใหม่ได้ การกำจัดบรรจภุ ัณฑ์หลังจากการใช้แล้ว และเลือกใช้วัสดุที่สามารถย่อยสลายได้ รวมทั้งการลดปริมาณบรรจุภัณฑ์ใช้แล้วในกองขยะทั่วประเทศด้วย วิธีที่ปลอดภัยและเหมาะสมจะไม่ก่อมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้การใช้ระบบการจัดการบรรจุภัณฑ์และขยะ บรรจุภัณฑ์จะสามารถลดปัญหาด้านสงิ่ แวดล้อมท่ีเกีย่ วกับบรรจุภณั ฑ์ไปไดม้ าก ผู้ผลิตบรรจุภัณฑ์ให้ความสนใจต่อบรรจุภัณฑ์แนวคิดใหม่นี้ด้วยเหตุผลที่สำคัญยิ่งประการหน่ึง นอกเหนือจากความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมก็คือ ต้นทุนการผลิต รวมทั้งต้นทุนการเก็บรวบรวมขยะจะลดลง จากเดิมอย่างมีนัยสำคัญ แสดงให้เห็นว่าภาคอุตสาหกรรมจะมีความสนใจในผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับ สิ่งแวดล้อม หากผลิตภัณฑ์นั้นมีศักยภาพในเชิงพาณิชย์นับเปน็ แนวคิดใหม่ที่นำไปประยุกต์ใช้ได้ในยคุ อนุรักษ์ ส่ิงแวดลอ้ มดงั เช่นในปจั จุบนั (ท่ีมาภาพประกอบ : www.veerasa.com) --------------------- 3 จะจัดการบรรจุภัณฑ์โลจิสติกส์อย่างไรให้มีประสิทธิภาพ. ประจวบ เพิ่มสุวรรณ และพัฒน์ พิสิษฐเกษม. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้จาก https://www.bu.ac.th/knowledgecenter/executive_journal/jan_mar_12/pdf/aw018.pdf. (วนั ทีส่ บื คน้ ข้อมลู 20 สงิ หาคม 2564). 109

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 110 (ทีม่ าภาพประกอบ : https://scginternational.com/th/product/ ผลติ ภณั ฑเ์ พ่อื อตุ สาหกรรม/กระดาษและบรรจภุ ณั ฑ/์ ) 4. ความปลอดภยั ดา้ นการขนส่ง การขนส่ง (Transportation) บรรจุภัณฑ์ช่วยทำให้การขนส่งสินค้าไปยังแหล่งตลาดเป็นไปด้วยความ สะดวกรวดเรว็ ปลอดภยั ใช้ตน้ ทุนทเี่ หมาะสม เช่น การใช้ตบู้ รรทกุ สำเร็จรปู (Container) ในการขนส่งสินค้าจำนวน มากไปยังระยะทางไกล รวมทั้งการใช้บรรจุภัณฑ์เพื่อการขนส่ง (Shipping Packaging) แบบต่าง ๆ เช่น กล่อง ลัง กระบะ (Pallet) ในปจั จุบันนยิ มการขนส่งดว้ ยระบบตู้บรรทุกสำเรจ็ รปู ดังน้ัน บรรจภุ ัณฑ์ของสินคา้ จะต้องออกแบบ ให้พอดีกับขนาดของตู้ ตู้บรรทุกสินค้าต้องให้ความปลอดภัยแก่สินค้าในระหว่างการขนส่ง ป้องกันการถูกโจรกรรม แตข่ ณะเดยี วกันตอ้ งป้องกันการจัดเรียงภายในตใู้ หถ้ กู ตอ้ ง เช่น ไมใ่ ห้มชี ่องวา่ งเม่ือเกดิ การกระเทอื นหรือเอยี งจะต้อง ไมใ่ ห้เกิดความเสยี หายแก่สนิ ค้าภายใน รวมท้ังเปน็ การประหยัดตน้ ทุนค่าขนสง่ ด้วย [1] ความเสยี หายทีเ่ กิดข้นึ ระหว่างการขนส่งนับเปน็ ปรากฏการณท์ ่ีเกิดข้ึนมาแต่ดึกดำบรรพ์ระดับความ รุนแรงของความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นนั้นค่อนข้างจะประเมินได้ยาก เนื่องจากมีโอกาสเกิดอุบัติเหตุได้ ตลอดเวลาระหว่างการขนส่ง อย่างไรก็ตาม การออกแบบพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่ต้องการคือให้สามารถป้องกัน อันตรายในระดับเฉลี่ย แต่ยอมให้เกิดความเสียหายบ้างจากอุบัติเหตทุ ี่อาจเกิดขึ้น เนื่องจากความไม่คุ้มทุนใน การป้องกันความเสียหายที่เกิดขึ้นทั้งหมด ในทางตรงกันข้ามการขนส่งสินค้าใด ๆ ที่ไม่ประสบความเสียหาย เลยในช่วงระยะเวลาเป็นเดือน ๆ กลับเป็นที่ไม่พึงประสงคใ์ นทางธรุ กจิ เนื่องจากเป็นการแสดงว่าบรรจุภัณฑ์มี ระดับการป้องกันมากเกินไป (Over packaging) (ประชิด ทิณบุตร. 2531 : 91) [4] ดังนั้น อันตรายจากการ ขนส่ง สามารถแยกตามประเภทของการขนส่งได้ 4 ประเภท --------------------- 1 การออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์. สปิ ราง เจรญิ ผล. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ไดจ้ าก http://www.intech.crru.ac.th/research_ind/doc/85_dissemin_181024-6603แต่งตั้งผศ.สิปราง (1).pdf. (วันที่สืบค้น ข้อมลู 20 สงิ หาคม 2564). 4 ประชิด ทิณบตุ ร. (2531). การออกแบบบรรจภุ ณั ฑ.์ กรงุ เทพมหานคร : โอ.เอส.พร้นิ ตงิ้ เฮ้าส.์ 110

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 111 1. ทางรถไฟ ระหว่างการขนส่งโดยรถไฟโอกาสที่จะเกิดความเสียหายต่อสินค้านั้น อาจเกิดขึ้นได้ 3 โอกาส คือ ช่วงระหว่างการต่อตูร้ ถไฟ การออกรถไฟอย่างกระชาก หรือการหยุดอย่างกะทนั หัน และการส่ันสะเทอื น ระหว่างการขนส่ง การต่อตู้รถไฟอาจก่อให้เกิดการกระแทกอย่างรุนแรงและอันตรายที่มีต่อสินค้าและ บรรจุภัณฑ์จะแปรผันตามวิธีการจัดเรียงสินค้าภายในตู้รถไฟ และการใช้วัสดุป้องกันการกระแทกภายในตู้ รถไฟ ส่วนอันตรายที่เกิดจากการออกรถและหยุดนั้นจะแปรผันตามประเภทของหัวจักรและระบบเบรกที่ใช้ ส่วนโอกาสท่เี กิดจากสน่ั สะเทือนจะเกิดการเปลีย่ นแปลงตามความเรว็ และรางรถไฟพรอ้ มทัง้ ชนดิ ของต้รู ถไฟ (ที่มาภาพประกอบ : https://thenfapost.com/2021/03/17/railway-parcel-services-to-cross-rs-1000-crore- revenue-mark-in-2020/) 2. ทางรถยนต์ อันตรายที่เกิดขึ้นมักจะเกิดการส่ันสะเทือนและการกระแทก ซึ่งแปรตามสภาวะของ ถนนที่แล่นผ่าน ความรุนแรงของอันตรายจะแปรตามความถี่ของการสั่นสะเทือนและการกระแทกเกิดจากตัว รถยนต์ สว่ นการสัน่ สะเทือนมากน้อย (Amplitude) จะเปลี่ยนไปตามสภาวะของถนนและความเร็วในการวิง่ รถ (ท่ีมาภาพประกอบ : https://unece.org/fileadmin/DAM/trans/wp24/temp/CTUCode-Draft-Annexes-2013v1.pdf) 111

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 112 3. ทางน้ำ ความรุนแรงของอันตรายที่เกิดขึ้นนั้นจะอยู่กับสภาวะคลื่นและการจัดเรียงวางสินค้า บนเรือ โดยทางปฏิบัตทิ ัว่ ไปสนิ ค้าทขี่ นสง่ โดยทางเรือจะเรียงซอ้ นสงู 6 - 10 เมตร และจะได้รบั การสนั่ สะเทือน ที่ความถี่ต่ำอันเนื่องมาจากเครื่องยนต์เรือและใบพัดเรือ ส่วนการโยก (Pitching) และการโคลง (Roll) ของยานพาหนะเรอื จะสง่ ผลใหส้ ินค้าทเ่ี รียงซ้อนทับอยู่ขา้ งล่างได้รับน้ำหนักท่ีกดทับลงมาเป็นอยา่ งมาก (ทมี่ าภาพประกอบ : https://www.abc.net.au/news/2012-05-25/containers-fall-from-grounded-ship/4033922?nw=0) 4. ทางอากาศ ในการขนส่งทางอากาศสินค้ามักถูกจำกัดด้วยขนาดและน้ำหนักของสินค้า ส่วนอันตรายที่จะเกิดขึ้นระหว่างการขนส่ง มักจะเกิดการสั่นสะเทือนที่มีความถี่สูงอันเป็นผลจากตัวเครื่อง นอกจากนี้สินค้าจะประสบกับความดันและอุณหภูมิต่ำระหว่างการเดินทาง โดยปกติสินค้าที่ขนส่งทางอากาศ มักจะต้องได้รับการขนส่งร่วมกับการขนส่งด้วยวิธีอื่น ๆ เช่น ทางรถยนต์ เป็นต้น ด้วยเหตุนี้บรรจุภัณฑ์ที่ใช้ใน การขนสง่ ทางอากาศมักจะตอ้ งแข็งแรงกว่าปกติ (ทีม่ าภาพประกอบ : https://industrytoday.com/the-air-freight-cargo-industry/) 112

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 113 [5] ในชว่ งประมาณ 20 ปีทีผ่ า่ นมา ความก้าวหนา้ ทางเทคโนโลยีบรรจภุ ัณฑป์ รากฏในรูปแบบต่าง ดงั นี้ 1. บรรจุภัณฑ์ฉลาดหรือบรรจุภัณฑ์อัจฉริยะ (intelligent and smart packaging) คือ บรรจุภัณฑ์ รูปแบบใหมท่ ี่เน้นทางด้านความสะดวกสบายต่อผู้บริโภค ฉีกกฎบรรจภุ ัณฑแ์ บบเดิม ๆ ที่มีหน้าทีเ่ พียงปกป้อง สินค้าหรือมีแค่ความสวยงาม แต่จะมีความสามารถพิเศษมากกว่าภาชนะบรรจุทั่วไปในอุตสาหกรรมอาหาร เพราะได้นำภาชนะบรรจุภัณฑ์ฉลาดหรือบรรจภุ ณั ฑ์อัจฉรยิ ะ มาใช้เพอ่ื บันทึกข้อมูลระหวา่ งการขนส่ง การเก็บ รักษา การสื่อสารข้อมูลกับผู้บริโภค และระบบการขายเพื่อเป็นข้อมูลสำคัญแสดงถึงคุณภาพอาหารและ ความปลอดภัยทางอาหาร เนื่องจากได้มีการนำเอาเทคโนโลยีสมัยใหม่เป็นนวัตกรรมการควบคุมที่จะช่วย ยืดอายุของผลิตภัณฑ์หรือมีการแจ้งเตือนไปยังผู้บริโภคให้รับทราบถึงข้อมูลของผลิตภัณฑ์ และยังแจ้งเตือน ถึงวนั หมดอายขุ องผลิตภณั ฑ์ 2. บรรจุภัณฑ์แอคทีฟ (active packaging) คือ บรรจุภณั ฑ์ซึ่งทำหน้าที่ การปกป้องอาหารและขณะเดียวกนั จะช่วยควบคุมสภาพบรรยากาศภายในบรรจุภัณฑ์ โดยการยอมหรือสกัดกั้นการแพร่ของก๊าซต่าง ๆ ผ่านเข้า-ออกจาก บรรจภุ ณั ฑใ์ หม้ ีความเหมาะสมตามความต้องการของอาหารหรอื ผลิตผลน้ัน ๆ เพื่อยืดอายกุ ารวางจำหนา่ ย (shelf life) และรักษาคุณภาพ เช่น การใช้สารดูดซับออกซิเจน (oxygen scavengers) หมายถึง สารกำจัดออกซิเจน มีสมบัติ สามารถดูดซับ (absorb) ออกซิเจนได้ อาจเรียกว่า oxygen absorber โดยตัวเองทำปฏิกิริยากับออกซิเจน ทำให้ ปริมาณออกซิเจนลดลง สารต้านจุลินทรีย์ (antimicrobial agents) คือ สารต้านเชื้อจุลินทรีย์ สามารถฆ่า เชื้อจุลนิ ทรยี ์ (microbicide) หรอื หยุดยงั้ การเจริญเติบโต (microbiostasis) ของเชือ้ ได้ (ทีม่ าภาพประกอบ : https://krungthai.com/Download/economyresources/ EconomyResourcesDownload_439Active_Packaging_31_10_62.pdf --------------------- 5 ทศพร นามโฮง. เทคโนโลยีบรรจภุ ณั ฑ์แนวใหม่. [ออนไลน]์ . เขา้ ถึงไดจ้ าก http://fic.nfi.or.th/futurefood/upload/research_article/file17.pdf (วนั ท่ีสืบคน้ ขอ้ มลู 20 สิงหาคม 2564). 113

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 114 บรรจุภณั ฑแ์ อคทีฟ (active packaging) สามารถใช้ร่วมกบั บรรจุภณั ฑ์ได้ 2 รปู แบบ คอื 1) เป็นแผ่น/ ซองใสใ่ นบรรจุภณั ฑ์ (Sachet) 2) เป็นส่วนหนึง่ ของวสั ดุท่ีใช้ทำบรรจุภณั ฑ์ท้ังในรปู แบบวัสดุเคลอื บผวิ บรรจภุ ัณฑ์ (Coating) หรอื เป็นชั้นพเิ ศษเพม่ิ ในวัสดทุ ี่ทำบรรจภุ ัณฑ์ (Lamination) หรือผสมในฟิล์มแตล่ ะชั้นท่ีใชท้ ำบรรจภุ ณั ฑ์ (Multiple Layers) 3. บรรจภุ ณั ฑท์ ีอ่ อกฤทธ์ิทางชวี ภาพ (bioactive packaging) ซง่ึ เปน็ ตลาดอุตสาหกรรมบรรจุภัณฑ์ เฉพาะกลุ่ม มีผลกระทบต่อตลาดผลิตภัณฑ์เป็นอย่างมากและมีแนวโนม้ ที่ดีขึ้นเรื่อย ๆ ในอนาคต อีกทั้งยังคง เปน็ กระแสท่ีมกี ารกลา่ วถงึ ในดา้ นการนำไปใช้ประโยชนก์ บั อาหารและเปน็ ท่ีน่าติดตามในขณะนี้ ในทนี่ ี้จะขอยกตัวอย่างความปลอดภัยด้านการขนส่งของบรรจภุ ัณฑ์แอคทีฟ (active packaging) ดังนี้ บรรจภุ ัณฑ์แอคทฟี (active packaging) เปน็ บรรจภุ ัณฑ์ทีม่ หี นา้ ท่ปี กป้องผลติ ภัณฑใ์ หย้ งั คงความ มีคุณภาพและปลอดภัยในเชิงรุก (active contribution) หมายถึง บรรจุภัณฑ์แอคทีฟไม่ได้ทำหน้าที่แค่เพียง ปกปอ้ งและคมุ้ ครองผลิตภัณฑ์เพียงอยา่ งเดยี ว แตย่ งั ชว่ ยยืดอายุและคงคุณภาพของอาหารทดี่ ีไวใ้ หไ้ ด้นานที่สุด อย่างที่รู้ ๆ กันบรรจุภัณฑ์มีหน้าที่ปกป้องและคุ้มครองผลิตภัณฑ์ในเชิงรับ (passive protection) ซึ่งมีหน้าท่ี ขวางกั้นเพื่อป้องกันความชื้น ก๊าซออกซิเจน และความเสียหายทางกายภาพ (รอยช้ำและรอยขีดข่วน) อย่างไรก็ ตามในบรรจุภัณฑ์แอคทีฟสำหรับของสด บรรจุภัณฑ์ผลิตภัณฑ์ของสด และสภาวะภายในบรรจุภัณฑ์ต้องมี ปฏิสัมพันธ์ในทางที่ช่วยยืดอายุการเก็บรักษาของผลิตภัณฑ์ของสดนั้น ๆ อีกทั้งต้องคำนึงถึงความ พงึ พอใจของผบู้ ริโภคในดา้ นคณุ ภาพของผลิตภัณฑ์และง่ายต่อการใชง้ านอีกด้วย ระบบบรรจภุ ณั ฑป์ อ้ งกันนำ้ ทะเล ฟิล์มกนั รอย ผลิตภัณฑ์ ของเหลวสว่ นเกนิ หลมุ ทีม่ ีสารออกฤทธ์ิ (ทีม่ า : https://www.aptar.com/wp-content/uploads/2020/08/SeaWell-Callouts-for-Newsroom-1024x576.jpg) 114

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 115 (ท่ีมาภาพประกอบ : https://krungthai.com/Download/economyresources/ EconomyResourcesDownload_439Active_Packaging_31_10_62.pdf การทำงานของเทคโนโลยีบรรจุภัณฑ์แอคทีฟ เป็นการทำงานภายใต้พื้นฐานของการเปลี่ยนแปลง ทางเคมีกายภาพและชีวภาพระหว่างผลิตภัณฑ์ บรรจุภัณฑ์ และช่องว่างเหนือผลิตภัณฑ์ (product headspace) ชนิดบรรจุภัณฑแ์ อคทฟี แบง่ ออกเป็น 2 รปู คอื 115

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 116 1. บรรจภุ ัณฑแ์ อคทีฟท่ใี ช้ระบบดูดซบั (absorbing systmes) 2. บรรจุภัณฑ์แอคทีฟทใี่ ชร้ ะบบการปลดปลอ่ ย (releasing system) บรรจุภัณฑ์แอคทีฟที่ใช้ระบบดูดซับ คือ บรรจุภัณฑ์มีปฏิสัมพันธ์กับผลิตภัณฑ์และช่องว่างเหนือ ผลิตภัณฑ์อาหาร แล้วกำจัดสารประกอบที่ไม่พึงประสงค์บางชนิดออกไปจากช่องว่างเหนือผลิตภัณฑ์ ซึ่งสารประกอบที่ไม่พึงประสงค์เหล่านี้อาจเป็นสาเหตุให้ผลิตภัณฑ์เกิดความเสียหายทางกายภาพและน ำไปสู่ อายุการเกบ็ ทสี่ ั้นลง สารประกอบที่ไม่พึงประสงค์ เช่น กา๊ ซเอทิลีน ความชืน้ และคาร์บอนไดออกไซด์ เป็นต้น โดยถ้าปริมาณสารประกอบเหล่านี้มีมากเกินไปจะส่งผลต่อคุณภาพของผลิตภัณฑ์ในระยะยาวได้ โดยเฉพาะ อย่างยิ่งผลิตภัณฑ์อาหารสด ในทางตรงกันข้ามบรรจุภัณฑ์แอคทีฟที่ใช้ระบบการปลดปล่อยนั้นจะปลดปล่อย สารประกอบบางชนิด (เช่น สารต้านจุลินทรีย์ สารยับยัง้ ก๊าซเอทิลีน) ในช่องว่างเหนือผลิตภัณฑ์อาหาร ซึ่งจะ ส่งผลใหผ้ ลิตภณั ฑค์ งคุณภาพทด่ี แี ละปลอดภยั สำหรับการเก็บรักษาท่นี านขนึ้ ตัวอย่างของสารต้านจุลินทรีย์ที่ เตมิ ลงในพลาสติกเพอื่ บรรจุผลติ ภณั ฑ์ (ทีม่ าภาพประกอบ : ศูนย์เครือข่ายขอ้ มลู อาหารครบวงจร http://www.foodnetworksolution.com/uploaded/oxygen%20scavenger%202.JPG) (ท่ีมาภาพประกอบ : https://keep-it-fresh.com/wp-content/uploads/2020/01/Berri-Pad-Uses2.jpg) 116

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 117 เม่อื เรว็ ๆ นี้มกี ารเปล่ียนแปลงทางด้านบรรจุภณั ฑ์ผลติ ภัณฑ์อีกอย่างหน่ึงทีส่ ำคญั คือ การ เปลี่ยนแปลงจาก บรรจุภัณฑ์ธรรมดาท่สี อื่ สารกับผบู้ รโิ ภคแบบทว่ั ไป ไปส่บู รรจุภณั ฑท์ มี่ ีการส่อื สารแบบชาญฉลาดกับผู้บริโภค หรืออีก นัยหนึ่ง คือการคิดค้นบรรจุภัณฑ์อัจฉริยะ (intelligent packaging) โดยความพิเศษของเทคโนโลยีนี้ คือ บรรจุภัณฑ์ อัจฉริยะสามารถที่จะสื่อสารถึงคุณภาพของอาหารตลอดวงจรของอุตสาหกรรมอาหารเพื่อเพิ่มความปลอดภัยให้กบั ผู้บริโภคและผู้บริโภคยังได้รับผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพดี หรือกล่าวได้ว่า เทคโนโลยีนี้สามารถเป็นตัวบ่งบอกคุณภาพ ของอาหารตั้งแต่การผลิตอาหารจากผูผ้ ลิตไปจนถึงมือของผรู้ บั บรรจุภณั ฑ์อัจฉริยะเปน็ การรวมกันระหว่างวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีที่ใช้เป็นแรงขับเคลื่อนด้าน การสื่อสารของระบบการบรรจุ เพื่อช่วยในการตัดสินใจเลือกซื้อสินค้าของ ผู้บริโภค โดยให้ผู้บริโภคได้รับประโยชน์ทั้งทางด้านความปลอดภัยและคุณภาพที่ดี บรรจุภัณฑ์อัจฉริยะจะสามารถ ตดิ ตามตรวจสอบ คณุ ภาพได้ตลอดเวลา ตัง้ แต่ผลติ ภณั ฑว์ างขายบนชั้นวางสนิ คา้ จนถึงมอื ของผู้บริโภค นอกจากน้ีบรรจภุ ัณฑอ์ จั ฉริยะเหล่าน้ยี ังสามารถบง่ บอกถงึ สภาวะในการเก็บรกั ษาผลิตภัณฑ์ได้อีกด้วย เป็นที่ทราบกันดีว่าบรรจุภัณฑ์เป็นมิตรแท้และอยู่ใกล้กับผลิตภัณฑ์มากที่สุด ดังนั้นทั้งบรรจุภัณฑ์และ ผลติ ภณั ฑ์ตอ้ งเคลือ่ นตัวไปพร้อมกนั ตลอดวงจรของอตุ สาหกรรม โดยท่บี รรจุภณั ฑเ์ ป็นตำแหนง่ ทด่ี ีท่ีสุด ในการ สื่อสารสภาพของผลิตภัณฑ์หรือข้อมูลของผลิตภัณฑ์ในแง่อื่นๆ บรรจุภัณฑ์ที่ฉลาดจะต้องมีความสามารถใน การสื่อสารกับผู้บริโภคได้เป็นอย่างดี ยกตัวอย่างเช่น บรรจุภัณฑ์อัจฉริยะชนิดหนึ่งสามารถบ่งบอกคุณภาพ และสภาพท่ีปลอดภัยของผลิตภัณฑ์ นอกจากนี้ยงั มกี ารเตือนผบู้ รโิ ภคหรือผ้ผู ลิตก่อนท่ผี ลติ ภัณฑ์ จะมีคุณภาพ แย่และสภาพของผลิตภัณฑ์ไม่มีความปลอดภัย บรรจุภัณฑ์อัจฉริยะไม่ได้เกี่ยวกับบรรจุภัณฑ์เพียงอย่างเดียว แต่ยงั ครอบคลมุ ถงึ ผลิตภณั ฑ์สภาวะแวดลอ้ มภายนอก และข้อพจิ ารณาอ่นื ๆ อกี ด้วย โดยปกติอุปกรณ์บรรจุภัณฑ์อัจฉริยะ (smart package device) จะมีขนาดเล็ก และอยู่ในรูปของ ฉลาก หรือป้าย ที่มีราคาไม่แพงมากนัก โดยจะถูกติดไว้บนบรรจุภัณฑ์สำหรับบรรจุ (เช่น ถุง ถาด และ ขวด) หรืออาจจะถูกตดิ ไว้บนบรรจุภัณฑเ์ พือ่ การขนส่ง (เช่น กล่องกระดาษแข็ง และกล่องกระดาษลูกฟกู ) เพื่อที่จะ ใช้ในการสื่อสารต้ังแตบ่ รรจผุ ลิตภัณฑ์ลงกล่องไปจนถึงมือผู้รับ หรอื เรยี กว่าตลอดวงจรของอุตสาหกรรม ฉลาก หรอื ป้ายดงั กลา่ วทำหนา้ ท่สี ือ่ สารกับท้งั ผ้ผู ลติ และผู้บริโภค อปุ กรณบ์ รรจภุ ัณฑ์อัจฉรยิ ะมี 2 ชนดิ คอื (1) อุปกรณท์ บ่ี ่งชบ้ี นบรรจุภณั ฑ์ (เช่น ตัวบง่ ช้อี ณุ หภมู ิและเวลา ตวั บ่งชก้ี า๊ ซ และตัวบ่งช้ี ทางชีวภาพ) ซ่ึงเปน็ ตวั บง่ ชี้สภาวะแวดลอ้ มภายนอกบรรจภุ ัณฑ์ได้ รวมถงึ มีการแจง้ เตือนให้ผู้ผลิต ผจู้ ัด จำหน่าย หรอื ผบู้ ริโภคทราบได้ เมอื่ ไรกต็ ามท่เี กิดปัญหาหรือผลติ ภัณฑอ์ ยู่ในสภาวะที่ไมเ่ หมาะสม (ทมี่ าภาพประกอบ : Actinpak http://www.actinpak.eu/showcase/time-temperature-indicator/) 117

พหลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 118 (2) อุปกรณ์ที่บรรจุข้อมูลของผลิตภัณฑ์เอาไว้ (เช่น บาร์โค้ด และป้าย RFID) ซึ่งจะใช้ สำหรับการเก็บข้อมูลสินค้า ต่าง ๆ เช่น จำนวนสินค้าในคลัง ราคาของสนิ คา้ เปน็ ตน้ ตวั อย่างอุปกรณ์บ่งชี้บน บรรจุภัณฑ์ อาทิเช่น อุปกรณ์บ่งช้ี อุณหภูมิและเวลา (Time-temperature integrators) อุปกรณ์ที่ บ่งชี้ถึง ความสดใหม่ (Freshness sensors) และอุปกรณ์บ่งชี้การสุก (ripeness) ของผลไม้ เป็นต้น อุปกรณ์บ่งชี้ อุณหภูมิและเวลาถูกนำไปใช้กับการขนส่งเนื้อสัตว์แช่แข็ง (เช่น หมู ไก่ ปลา) โดยถ้าเนื้อสัตว์ถูกเก็บไว้ที่ อณุ หภูมิไมเ่ หมาะสม เชน่ สูงเกินไป อาจสง่ ผลให้ คณุ ภาพของเนื้อสตั ว์ดังกล่าวต่ำลง ซึ่งจะนำไปสู่อายุการเก็บ รกั ษาทสี่ น้ั ลง ดงั นนั้ อปุ กรณ์บ่งชี้อณุ หภมู ิและเวลาสามารถบอกถึงคณุ ภาพ ของผลติ ภณั ฑเ์ น้ือสัตว์ระหว่างการ ขนส่งหรอื สภาวะในการเกบ็ ได้ ปัจจบุ นั มผี ู้ผลติ ตัวบ่งช้ีอุณหภมู แิ ละเวลาท่ีสามารถบอกถงึ คุณภาพ ของเนอื้ สตั ว์ ภายใตต้ ราสนิ คา้ ชื่อ OnVuTM และ TT SensorTM ฉลากบง่ บอกคุณภาพเน้ือสตั ว์ภายใต้ตราสินค้า OnVuTM ใช้บอกถึงคุณภาพของเนื้อสัตว์ โดยสังเกตจากการเปลี่ยนสีที่ฉลาก ถ้าคุณภาพเนื้อสัตว์ลดลง ซึ่งอาจ เนอ่ื งมาจากการเก็บรักษาเน้ือสัตว์ไวภ้ ายใต้อุณหภมู ทิ ่ีไมเ่ หมาะสม หรือเกดิ จากการขนสง่ เนอื้ สตั ว์ ดงั กลา่ วโดย ไม่มีการควบคุมอุณหภูมิระหว่างการขนส่ง ฉลาก OnVuTM จะเปลี่ยนจากสีฟ้าเข้มกลายเป็นสีเทา การ เปลี่ยนแปลงนีจ้ ะทำให้ผ้บู ริโภคสามารถทราบได้วา่ ผลิตภณั ฑ์เน้ือสัตว์มคี ณุ ภาพต่ำลงหรือไม่สดนน่ั เอง (ทม่ี าภาพประกอบ : iStock https://media.istockphoto.com/vectors/rfid-tag-qr-code-fingerprint-and-barcode- vector-flat-icon-set-on-a-vector-id1045971840?s=612x612) 118

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 119 ใบงานท่ี 8 เรื่อง ความปลอดภัยของบรรจภุ ณั ฑ์ คำชแ้ี จง หลังจากทีผ่ ู้เรยี นได้ศึกษาข้อมูลความรู้เก่ียวกับด้านความปลอดภยั ของบรรจุภัณฑ์แล้ว จงตอบคำถาม ดงั ต่อไปน้ี 1. จงอธิบายความปลอดภัยด้านการใชส้ อยของบรรจภุ ัณฑ์ ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 2. จงอธบิ ายความปลอดภัยด้านสขุ ภาพของบรรจุภัณฑ์ ................................................................................................................................................. ............................. ..................................................................................................... ......................................................................... ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. 3. จงอธิบายความปลอดภยั ด้านผลกระทบต่อสง่ิ แวดล้อมของบรรจุภณั ฑ์ ................................................................................................... ........................................................................... ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 4. จงอธบิ ายความปลอดภัยด้านการขนส่งของบรรจุภัณฑ์ ............................................................................................................................. ................................................. .............................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................. ................................................. 119

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 120 แนวคำตอบ ใบงานที่ 8 เรื่อง ความปลอดภัยของบรรจภุ ณั ฑ์ 1. จงอธบิ ายความปลอดภัยด้านการใช้สอยของบรรจุภัณฑ์ ตอบ 1.1 การรองรับสนิ คา้ (Contain) บรรจภุ ณั ฑท์ ำหน้าที่รองรับสินค้าให้รวมกันเปน็ กลุ่มและหมวดหมู่ หรอื ตามรูปรา่ งของภาชนะทำให้สะดวกในการเก็บรักษา ขนสง่ ลำเลียง และการบรโิ ภค 1.2 การปกปอ้ งผลิตภัณฑ์ (Protection) บรรจุภัณฑท์ ำหน้าท่รี ักษาสภาพสนิ ค้าให้คงอย่ใู นสภาพท่ีดี และป้องกันคุ้มครองสินค้าที่อยู่ภายในจากความเสียหายด้วยเหตุต่าง ๆ ทั้งจากสภาพแวดล้อมมนุษย์ สัตว์ การขนส่งโยกย้าย เพื่อให้สินค้าคงสภาพเดิมเหมือนเมื่อออกจากแหล่งผลิตหรือโรงงานได้มากที่สุด มิให้เกิด การขีดข่วน บุบสลาย แตกหกั เสียรูป รวั่ ซึม ระเหย หรอื แม้แตถ่ กู ลกั ขโมย 1.3 เคลื่อนย้ายได้ (Handling) บรรจุภัณฑ์ต้องเคลื่อนย้ายได้สะดวก เช่น ถ้าใส่ในกล่องต้องเป็น กลอ่ งที่มหี ูห้ิวหรือช่องสำหรับสอดมือเมื่อจับหรือยกได้สะดวก น้ำหนักของบรรจภุ ัณฑ์ไม่หนักมากเกินไปจนทำให้ ยกหรือขนย้ายไม่สะดวก 1.4 การรักษา (Preserve) บรรจุภัณฑ์ช่วยรักษาคุณภาพของสินค้าให้คงเดิม ตั้งแต่ผู้ผลิตจนถึงมือ ผู้บริโภคคนสุดท้าย รวมทั้งในระหว่างการใช้งานของผู้บริโภคด้วย เช่น สินค้าประเภทอาหาร บรรจุภัณฑ์ จะต้องทำหน้าที่ถนอมและช่วยรักษาคุณภาพ รสชาติ คุณค่าทางอาหารมิให้เน่าเสีย เหม็น หืน ขึ้นรา หรือ เสยี ความสดใหมใ่ นขณะทผี่ ู้บริโภคยังใช้สินค้าไม่หมด บรรจภุ ณั ฑ์ตอ้ งมีคณุ สมบัติในการรักษาสินค้าที่เก็บไว้ใน อณุ หภูมหิ ้องปกตหิ รอื อาจมกี ารใช้ระบบควบคุมอุณหภมู ิเขา้ มาช่วย 2. จงอธิบายความปลอดภยั ด้านสุขภาพของบรรจุภณั ฑ์ ตอบ วัสดุบรรจภุ ัณฑ์ประเภทกระดาษ พลาสตกิ แกว้ โลหะ วัสดุเหลา่ นส้ี ามารถนำไปทำภาชนะบรรจสุ นิ ค้า ทีเ่ ปน็ อาหารและไมใ่ ชอ่ าหาร วัสดุท่ใี ชท้ ำบรรจภุ ัณฑ์อาหารจะตอ้ งมีคุณสมบัติหลัก ดังนี้ 2.1 ความสะอาด เริ่มตั้งแต่ขั้นตอนการผลิต การบรรจุ การขนส่ง และการทำความสะอาดอีกครั้ง ก่อนนำไปบรรจอุ าหาร 2.2 ไม่มีส่วนผสมหรอื ส่ิงเจือปนในวัสดภุ าชนะทำให้อาหารปนเปอื้ นได้ 2.3 ความเหมาะสมของวัสดุเพื่อบรรจุอาหารแต่ละประเภทวัสดุบรรจุภัณฑ์เดี่ยว ๆ แต่ละประเภท แต่ละชนิดมีคุณสมบัติเดน่ และดอ้ ยในตนเอง แต่เมื่อนับวัสดุที่มจี ุดเด่นมาใช้ร่วมกันหรือนำมาเคลือบด้วยกันก็ สามารถเพิ่มคุณประโยชน์และประสิทธิภาพในการรักษาปกป้องคุณภาพอาหารและยังยืดอายุของผลิตภัณฑ์ อาหารดว้ ย 3. จงอธบิ ายความปลอดภยั ด้านผลกระทบต่อสงิ่ แวดล้อมของบรรจุภัณฑ์ ตอบ ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่มีความเชื่อมโยงกับบรรจุภัณฑ์เป็นสาเหตุหนึ่งในการก่อปัญหาสิ่งแวดล้อม อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากบรรจุภัณฑ์มักมีอายุการใช้งานสั้นและเปลี่ยนเป็นขยะภายหลังจากการใช้งาน ในแตล่ ะคร้ัง ดังนั้น การนำบรรจุภัณฑ์กลับมาใช้ใหม่หรือมาหลอมใหม่ได้ การกำจัดบรรจุภัณฑ์หลังจากการใช้แล้ว 120

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 121 และเลือกใช้วัสดุที่สามารถย่อยสลายได้ รวมทั้งการลดปริมาณบรรจุภัณฑ์ใช้แล้วในกองขยะทั่วประเทศด้วย วิธีที่ปลอดภัยและเหมาะสมจะไม่ก่อมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อม ทั้งนี้การใช้ระบบการจัดการบรรจุภัณฑ์และขยะ บรรจภุ ัณฑจ์ ะสามารถลดปญั หาด้านสิง่ แวดลอ้ มทเ่ี กีย่ วกับบรรจภุ ัณฑ์ไปได้มาก ผู้ผลิตบรรจุภัณฑ์ให้ความสนใจต่อบรรจุภัณฑ์ใหม่นี้ด้วยเหตุผลที่สำคัญยิ่งประการหนึ่ง นอกเหนือจากความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมก็คือ ต้นทุนการผลิต รวมทั้งต้นทุนการเก็บรวบรวมขยะจะลดลง จากเดิมอย่างมีนัยสำคัญ แสดงให้เห็นว่าภาคอุตสาหกรรมจะมีความสนใจในผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับ สิ่งแวดล้อม หากผลิตภัณฑ์นั้นมีศักยภาพในเชิงพาณิชย์นับเป็นแนวคิดใหม่ท่ีนำไปประยุกตใ์ ชไ้ ด้ในยคุ อนุรักษ์ ส่งิ แวดล้อมดังเช่นปจั จบุ นั 4. จงอธิบายความปลอดภยั ด้านการขนส่งของบรรจภุ ัณฑ์ ตอบ การขนส่ง (Transportation) บรรจุภัณฑ์ช่วยทำให้การขนส่งสินค้าไปยังแหล่งตลาดเป็นไปด้วยความ สะดวกรวดเร็ว ปลอดภัย ใช้ต้นทุนที่เหมาะสม เช่น การใช้ตู้บรรทุกสำเรจ็ รปู (Container) ในการขนส่งสินคา้ จำนวนมากไปยังระยะทางไกล รวมทั้งการใช้บรรจุภัณฑ์เพื่อการขนส่ง (Shipping Packaging) แบบต่าง ๆ เช่น กล่อง ลงั กระบะ (Pallet) ในปัจจุบนั นิยมการขนส่งด้วยระบบตู้บรรทุกสำเรจ็ รูป ดังนน้ั บรรจุภัณฑ์ของสินค้า จะต้องออกแบบให้พอดีกับขนาดของตู้ ตูบ้ รรทุกสนิ ค้าต้องให้ความปลอดภยั แก่สนิ ค้าในระหวา่ งการขนส่ง ป้องกัน การถูกโจรกรรม แต่ขณะเดียวกันต้องป้องกันการจัดเรียงภายในตู้ให้ถูกต้อง เช่น ไม่ให้มีช่องว่างเมื่อเกิดการ กระเทือนหรือเอียงจะต้องไมใ่ ห้เกิดความเสียหายแก่สินค้าภายใน รวมทั้งเป็นการประหยดั ต้นทุนค่าขนส่งด้วย 121

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย บรรณานุกรม กฎหมายที่เก่ยี วข้องกับบรรจุภัณฑ์ และความสำคญั ทีน่ ักธุรกจิ SMEs ควรรู้ [ออนไลน์]. เข้าถึงไดจ้ าก https://hongthaipackaging.com/blog/packaging-related-laws/. (วันทีส่ บื คน้ ขอ้ มูล 20 สงิ หาคม 2564). การคำนวณตน้ ทุนการผลติ แบบง่าย. [ออนไลน]์ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก https://bsc.dip.go.th/th/category/account2/fs-productcost. (วนั ทสี่ บื ค้นขอ้ มูล 17 มถิ ุนายน 2564). การทำความเข้าใจ การออกแบบการบรรจภุ ณั ฑ์. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก http://www.thailandindustry.com/onlinemag/view2.php?id=732&section=37&issues= 28 . (วันที่สืบคน้ ขอ้ มูล 17 มิถนุ ายน 2564). การรวบรวมความหมายของ\"อัตลักษณ\"์ . [ออนไลน์]. เขา้ ถึงได้จาก http://chotika51-thesis.blogspot.com/2011/07/blog-post.html. (วันทส่ี บื คน้ ขอ้ มลู 13 สิงหาคม 2564). การออกแบบบรรจุภณั ฑ์. [ออนไลน]์ . เขา้ ถึงไดจ้ าก https://mis.csit.sci.tsu.ac.th/mallika/UI/DL/Workshop%20-%20repackaging.pdf. (วนั ที่ สืบคน้ ข้อมูล 24 มิถุนายน 2564). การออกแบบบรรจุภณั ฑ์. สปิ ราง เจริญผล. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ไดจ้ าก http://www.intech.crru.ac.th/research_ind/doc/85_dissemin_181024-6603แต่งตงั้ ผศ.สิ ปราง (1).pdf. (วนั ทีส่ ืบค้นขอ้ มลู 20 สิงหาคม 2564). การออกแบบอัตลักษณ์บนบรรจุภัณฑ์สำหรับกลุ่ม วิสาหกิจชุมชน : กรณีศึกษา ผลิตภัณฑ์ดูแลเส้นผม สมนุ ไพรไทย บ้านนาขมุ จงั หวดั พิษณโุ ลก. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้จาก https://so01.tci-thaijo.org/index.php/ajnu/article/view/91252/71656. (วันที่สืบค้นข้อมูล 13 สงิ หาคม 2564). การออกแบบอัตลกั ษณบ์ นบรรจุภณั ฑ์สำหรบั วสิ าหกิจชุมชนผลติ ภณั ฑ์สับปะรดภูเก็ต จงั หวัดภูเก็ต. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/cjwu/article/download/124637/94485/. (วนั ท่ี สืบค้นข้อมูล 13 สิงหาคม 2564). ความรู้พ้นื ฐานการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์. มหาวทิ ยาลัยราชภัฏลำปาง. [ออนไลน์]. เข้าถึงไดจ้ าก http://netra.lpru.ac.th/~weta/c1/. (วนั ท่สี บื คน้ ข้อมูล 17 มิถุนายน 2564). ความหมายของบรรจุภัณฑ์. [ออนไลน]์ . เข้าถึงได้จาก https://tomzabee.wordpress.com/2015/05/26/ความหมายของบรรจภุ ณั ฑ์/ .(วนั ท่ีสืบค้น ข้อมูล 17 มถิ นุ ายน 2564). 122

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 123 โครงสร้างบรรจุภัณฑ์. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้จาก https://sites.google.com/site/brrcuphanthklxngkradas/2-khorngsrang-brrcu-phanth. (วันทีส่ ืบค้นข้อมูล 24 มิถนุ ายน 2564). จริยา ปนั ทวงั กูร. (2551) การเขียนบทโฆษณา. กรงุ เทพฯ : สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์ มหาวทิ ยาลัย. จรูญ โกสัมไกรนิรมล. (2541). หนังสือบรรจุภัณฑ์ (อ้างในปุ่น คงเจริญเกียรติ). กรุงเทพฯ : สมาคมการ บรรจุภณั ฑ์ไทย. จะจัดการบรรจภุ ัณฑโ์ ลจสิ ติกสอ์ ยา่ งไรให้มปี ระสิทธภิ าพ. ประจวบ เพ่ิมสุวรรณ และพฒั น์ พสิ ษิ ฐเกษม. [ออนไลน]์ . เข้าถงึ ไดจ้ าก https://www.bu.ac.th/knowledgecenter/executive_journal/jan_mar_12/pdf/aw018. pdf. (วันทีส่ ืบค้นขอ้ มลู 20 สิงหาคม 2564). ฉลาดชาย รมติ านนท์. (2550). อตั ลกั ษณ์วฒั นธรรม และการเปลยี่ นแปลง. คณะสังคมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม.่ ชฎาพร บางกรวย. (2008). การสร้างความเชื่อมน่ั ต่อสนิ ค้าไทย ผา่ น Thailand’s Brand สตู่ ลาดต่างประเทศ. กรมส่งเสริมการส่งออก กระทรวงพาณชิ ย์ กรุงเทพมหานคร. หนา้ 20-21. ณธกร อุไรรัตน์. (2559). การศกึ ษาเพื่อการพัฒนาการออกแบบบรรจภุ ณั ฑ์ข้าวเจ๊กเชยเสาไห้ จ.สระบุรี (รายงานผลการวจิ ยั ). กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลยั ธุรกจิ บัณฑิตย์. ดารณี พานทอง. (2524). การหบี หอ่ . กรงุ เทพฯ : วารสารรามคำแหง.ติน ปรชั ญพฤทธิ์. (2538). ทฤษฎี องคการ. พิมพครั้งท่ี 3. กรงุ เทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช. ติน ปรชั ญพฤทธ.ิ์ (2538). ทฤษฎอี งคการ. พมิ พคร้งั ที่ 3. กรงุ เทพฯ : ไทยวฒั นาพานิช. ทศพร นามโฮง. เทคโนโลยบี รรจุภัณฑแ์ นวใหม่. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก http://fic.nfi.or.th/futurefood/upload/research_article/file17.pdf . (วันที่สืบค้นข้อมูล 20 สิงหาคม 2564). ทวศี ักดิ์ อินทโชต.ิ (2561). การศกึ ษาอัตลกั ษณ์และการพัฒนาอัตลักษณน์ สิ ิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน.วทิ ยานพิ นธ์บรหิ ารธุรกิจมหาบัณฑติ ,มหาวิทยาลัยธรุ กจิ บัณฑติ ย.์ ธรี ยุทธ บญุ มี (2546). ความหลากหลายของชีวติ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม. ความรบู้ รู ณาการ และถอด รอื้ ความคิดตะวันตกนิยม ; เล่ม 1 สายธาร : กรุงเทพฯ. แนวทางการออกแบบบรรจภุ ัณฑ์. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก https://sites.google.com/site/ploym632557/naewthang-kar-xxkbaeb-brrcu-phanth. (วันทีส่ บื คน้ ข้อมลู 17 มิถุนายน 2564). บรรจภุ ัณฑก์ ระดาษทนี่ ยิ มใช้ในอุตสาหกรรมอาหาร. [ออนไลน]์ . เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www.vkk-packaging.com/บรรจภุ ัณฑ์กระดาษ/. (วนั ท่ีสืบคน้ ข้อมลู 13 สิงหาคม 2564). บรรจุภณั ฑก์ ระดาษท่นี ยิ มใชใ้ นอุตสาหกรรมอาหาร. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้จาก http://www.vkk-packaging.com/บรรจุภัณฑ์กระดาษ/. (วนั ที่สืบค้นข้อมูล 13 สิงหาคม 2564). 123

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 124 บรรจภุ ัณฑ์จากวัสดุสงั เคราะห์. [ออนไลน]์ . เข้าถงึ ไดจ้ าก https://sites.google.com/site/ploym632557/-brrcu-phanth-cak-wasdu- sangkheraah?tmpl=%2Fsystem%2Fapp%2Ftemplates%2Fprint%2F&. (วันทีส่ ืบคน้ ข้อมูล 24 มิถุนายน 2564). ปนุ่ คงเจริญเกียรติ และสมพร คงเจริญเกยี รติ. (2541). บรรจุภัณฑอ์ าหาร. กรงุ เทพมหานคร : แพคเมทส์ เสรี วงษ์มณฑา. (2540). ครบเคร่อื งเร่ืองการสื่อสารการตลาด . กรงุ เทพมหานคร : บริษทั วิสิทธ์พฒั นาจํากัด. ประชิด ทิณบุตร. (2531). การออกแบบบรรจุภณั ฑ.์ กรงุ เทพมหานคร : โอ.เอส.พร้ินต้ิง เฮา้ ส์. ปทั มาพร ท่อชู. การทำความเข้าใจ การออกแบบการบรรจุภัณฑ์. [ออนไลน์]. เขา้ ถึงได้จาก http://www.thailandindustry.com/onlinemag/view2.php?id=732&section=37&issues= 28. (วันทส่ี บื คน้ ข้อมลู 17 มิถุนายน 2564). ผ่องพันธุ์ มณีรตั น.์ 2525. มานุษยวิทยากับการศึกษาคตชิ าวบ้าน.กรงุ เทพ : สำนกั พิมพ์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร.์ มาโนช กงกะนนั ทน.์ (2538). ศลิ ปะการออกแบบ. กรุงเทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช. วิภาณี แมน้ อินทร.์ (2556). หลักการประชาสัมพันธ์. กรงุ เทพฯ : มหาวิทยาลยั ราชภฏั สวนดสุ ติ . วมิ ลพรรณ อาภาเวท. (2553). หลักการโฆษณาและประชาสมั พนั ธ์.พมิ พ์คร้งั ที่ 1. กรงุ เทพมหานคร:โอ. เอส.พรนิ้ ตง้ิ เฮ้าส์. วริ ณุ ต้ังเจริญ. (2539). การออกแบบ. กรงุ เทพฯ : สำนักพมิ พโ์ อเดียนสโตร์. วรชั ญ์ ครุจิต. (2553). การแปลภาษาองั กฤษเพ่ืองานนิเทศศาสตร.์ กรงุ เทพฯ: สำนกั พิมพ์มหาวทิ ยาลยั ศรปี ทุม. ศิรพิ งศ์ พยอมแย้ม. (2537). กระบวนการพิมพ.์ กรงุ เทพฯ : สำนักพมิ พโ์ อเดยี นสโตร์. สถาพร ดบี ญุ มี ณ ชุมแพ. (2540). ออกแบบอุตสาหกรรม. กรงุ เทพฯ : งานตำราและเอกสารการพิมพ์คณะครุ ศาสตร์อตุ สาหกรรม สถาบนั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ คณุ ทหารลาดกระบัง. สกุ ฤตา หริ ัณยชวลติ (2554). กวา่ จะเปน็ บรรจุภณั ฑ์ Background of Package. วารสารนกั บรหิ าร ปที ่ี 31 ฉบบั ที่ 2 มหาวทิ ยาลัยกรุงเทพ. [ออนไลน]์ เขา้ ถึงได้จาก http://www.kmutt.ac.th. (วนั ท่สี บื คน้ ข้อมลู 15 กรกฎาคม 2561). สุจรรยา โชติชว่ ง. (2554). การศกึ ษาสภาพการพัฒนาอัตลักษณ์และเอกลกั ษณ์ของสถานศกึ ษา. สำนักงานเขต พืน้ ทก่ี ารศกึ ษาประถมศกึ ษาพษิ ณุโลกเขต 1 การศึกษาค้นควา้ ด้วยตนเอง กศ.ม. สาขาวชิ าการ บริหารการศกึ ษา, มหาวยิ าลัยนเรศวร. สดุ าดวง เรืองรจุ ิระ. (2538). นโยบายผลิตภัณฑแ์ ละราคา. กรงุ เทพฯ : สำนักพิมพ์ประกายพรกึ . สปิ ราง เจรญิ ผล (2556). เอกสารตำราการออกแบบบรรจุภณั ฑ์. คณะเทคโนโลยอี ตุ สาหกรรม มหาวทิ ยาลัย ราชภัฏเชียงราย. เสรี วงษ์มณฑา. (2540). ครบเครือ่ งเรื่องการสอ่ื สารการตลาด . กรงุ เทพมหานคร: บรษิ ทั วิสทิ ธ์ พฒั นา จํากดั . 124

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 125 หออตั ลักษณน์ ครนา่ น. [ออนไลน์]. เข้าถงึ ไดจ้ าก https://zh-cn.facebook.com/Nanidentityhallnancc/posts/1195969990560421/. (วนั ที่ สืบคน้ ข้อมูล 17 มิถนุ ายน 2564). แหลง่ เรียนร้ปู ราชญ์ชาวบ้านและภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ ในตำบลโคกไทย. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก http://www.kokthai.go.th/select_news.php?news_id=92. (วันท่สี บื ค้นข้อมูล 17 มถิ ุนายน 2564). อตั ลักษณ์-ภูมปิ ัญญา-ผลิตภัณฑ์. [ออนไลน]์ . เข้าถึงได้จาก https://bsc.dip.go.th/th/category/production2/sm-egoknowhowproduct1. (วันที่สืบค้น ข้อมูล 13 สงิ หาคม 2564). อะไรคือ ภูมปิ ญั ญาชาวบ้าน . [ออนไลน์]. เข้าถงึ ไดจ้ าก https://thebuddh.com/?p=37279. (วันทส่ี บื ค้นข้อมลู 17 มิถนุ ายน 2564). อะไรคือ “เอกลกั ษณต์ ราสินค้า” (Brand Identity) . [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้จาก https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uac t=8&ved=2ahUKEwikgOzR9-7yAhWDwTgGHeEaC_kQFnoECA4QAw&url= http%3A%2F%2Futcc2.utcc.ac.th%2Flocaluser%2Fbrandthaicenter%2Fdoc%2FBrand _Identity.doc&usg=AOvVaw2HU_8g-gw1FwLxfBjy4GTr. (วันที่สืบค้นข้อมูล 13 สิงหาคม 2564). อัตลักษณ์ และเอกลักษณ์ แตกต่างกันอยา่ งไร ?. [ออนไลน]์ . เข้าถงึ ได้จาก https://www.wynnsoftstudio.com/อตั ลักษณ์_เอกลักษณ์. (วันท่สี ืบค้นข้อมลู 13 สิงหาคม 2564). อัตลักษณ์และภาพลักษณใ์ นงานประชาสัมพันธ์. วภิ าณี แม้นอนิ ทร์ [ออนไลน]์ . เข้าถงึ ได้จาก http://www.elfms.ssru.ac.th/wipanee_ma/file.php/1/Media_Principle_PR59/Chapter_ 6_Identity_and_Image_.pdf. (วนั ทส่ี บื คน้ ข้อมูล 13 สงิ หาคม 2564). อัตลักษณแ์ ละภาพลกั ษณใ์ นงานประชาสัมพนั ธ.์ วิภาณี แม้นอนิ ทร์. [ออนไลน]์ . เข้าถึงได้จาก http://www.elfms.ssru.ac.th/wipanee_ma/file.php/1/Media_Principle_PR59/Chapter_ 6_Identity_and_Image_.pdf. (วันท่ีสืบคน้ ข้อมลู 13 สิงหาคม 2564). อนุสรา มูลป้อม และแพรวี เคหะสุวรรณ. (2557). บรรจภุ ณั ฑ์สำหรับผลติ ผลทางการเกษตร กรณศี กึ ษา : บรรจุภัณฑส์ ำหรับพืชผักในระบบโรงเรือน (ผกั กางมุ้ง) ในเขตปฏริ ปู ที่ดนิ . เอกสารวชิ าการ ฉบบั ท่ี 136 กลมุ่ วจิ ัยและพัฒนาการปฏิรูปท่ดี ิน สำนักวชิ าการและแผนงาน สำนกั งานการปฏิรูปทด่ี นิ เพ่ือ เกษตรกรรม (ส.ป.ก.). โรงพมิ พช์ มุ นมุ สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด : กรงุ เทพฯ Bendapudi, N. and Leone, R. P. (2003). “Psychological implications of customer participation in co-production.” Journal of Marketing, 67, 1 (January): 14–28. 125

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย 126 Brandable. (2015). Case Study : Lesson from IKEA’s Brand. Accessed August 30. Available from http://www.brandablemagazine.com/case-study-lessons-fromikeas-brand/. Emojoez. (2558). เรยี นรกู้ ารสร้าง Corporate Identity ให้Branding. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้จาก https://idxw.net/2015/05/27/เรียนร้กู ารสร้าง-coporate-indentity-ให-้ brandin/ (วันทสี่ บื คน้ ขอ้ มลู 13 สิงหาคม 2564). Gronroos, C. (1990). Service Management and Marketing. Lexington : Lexington Books, MA. Hornby, A. S. (2001). Oxford advanced learner’s dictionary (6th ed). Oxford : OxfordUniversity Press. Hoyer,W. D., Chandy, R., Dorotic, and others. (2010). “Consumer cocreation in new product development.” Journal of Service Research, 13(3): 283–296. Ind, N., Coates N. (2013). “The meanings of co-creation”. European Business Review, 25(1): 86-95. Lusch, R. F., Vargo and S. L. (2006). “Service-dominant logic: reactions, reflections and refinements.” Marketing Theory, 6(3), 281–288. Kristensson P., Matthing J., and Johansson N. (2008). “Key strategies for the successful involvement of customers in the co-creation of new technologybased services.” International Journal of Service Industry Management, 19(4) : 474–491. Kotler (1984). Marketing Management, Millenium Edition. Custom Edition for University of Phoenix. Kotler, Philip, et al. (1999). Marketing Management : An Asian Perspective. 2nd Edition. New. Jersey : Prentice Hall, Inc. Aaker, D.A (1991). 5 pages Payne, A., Storbacka, K., Frow, P. & Knox S. (2009). “Co-creating brands: diagnosing and designing the relationship experience.” Journal of Business Research, 62(3): 379–389. Prahalad, C. and Ramaswamy, V. (2004), “Co-creating unique value with customers.” Strategy & Leadership, Vol. 32 No. 3, pp. 4-9. Prahalad, K. C.; Ramaswamy, V (2004). The Future of Competition: Co-creating Unique Value with Customers. Boston, MA : Harvard Business School Press. Porta, M.; House, B.; Buckley L. and Blitz A. Value 2.0 – Eight New Rules for Creating and Capturing Value from Innovative Technologies. Strategy and Leadership, 2008, 36(4): 10–18. Randall, G. (2000). Branding: A practical guide to planning your strategy. London :Kogan Page. Robinson and Barlow. 1959. Image public relations. 4 pages 126

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 127 Roggeveen, A., Tsiros, M., & Grewal, D. (2012). “Understanding the cocreation effect: when does collaborating with customers provide a lift to service recovery?” Journal of the Academy of Marketing Science, 40(6): 771–790. Saarijärvi, H., Kannan, P.K. and Kuusela, H. (2013). “Value co‐creation: theoretical approaches and practical implications.” European Business Review, 25(1) :6- 19. Tynan, C., McKechnie, S., & Chhuon, C. (2010). “Co-creating value for luxury brands.” Journal of Business Research, 63(11) : 1156–1163. Vargo, S. L., & Lusch, R. F. (2004). Evolving to a New Dominant Logic for Marketing. Journal of Marketing. Vargo, S.L. and Lusch, R.F. (2004b). “The four services marketing myths: remnants from a manufacturing model.” Journal of Service Research, (May) : 324-35. 127

หพลัฒักนสาูตบรรกราจรุภอัณอกฑแ์อบยบ่า/งง่าย คณะผจู้ ัดทำ ที่ปรกึ ษา เลขาธกิ าร กศน. 1. นายวรัท พฤกษาทวีกุล ผู้เช่ียวชาญเฉพาะด้านพัฒนาหลกั สูตร 2. นายชัยพัฒน์ พันธวุ์ ฒั นสกุล ที่ปรึกษาด้านพัฒนาหลักสูตรการศึกษานอกระบบและ 3. นางศุทธนิ ี งามเขตต์ การศึกษาตามอัธยาศยั ท่ปี รึกษาด้านเทคโนโลยีทางการศกึ ษา 4. นางรักขณา ตัณฑวฑุ โฒ คณะพฒั นาหลักสูตร 1. นางเอื้อมพร สุเมธาวฒั นะ ผู้อำนวยการกล่มุ พฒั นาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษา/ พฒั นาหลักสูตร 2. ศาสตราจารย์ ดร.ปานฉัตท์ อินทรค์ ง อาจารย์ประจำคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลธัญบรุ ี/ผเู้ ชี่ยวชาญเนื้อหา 3. ผ้ชู ่วยศาสตราจารย์คมสนั เรอื งโกศล อาจารย์ประจำคณะศลิ ปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธญั บรุ ี/ผู้เชี่ยวชาญเน้ือหา 4. นางพรรณทพิ า ขนิ ชัชวาล ขา้ ราชการบำนาญ/นกั วัดผล 5. นางสาวมนทา เกรียงทวีทรัพย์ ขา้ ราชการบำนาญ/นกั วดั ผล 6. นางวรรษวรรณ บันลอื ฤทธ์ิ ครชู ำนาญการพิเศษ/นกั วัดผล 7. นางเยาวรัตน์ ป่ินมณีวงศ์ นกั วิชาการศกึ ษาชำนาญการพเิ ศษ/พัฒนาหลกั สตู ร 8. นายทศพล ราชเดมิ นกั วิชาการศึกษาชำนาญการ/พฒั นาหลักสูตร 9. นางสาวนภาพร อมรเดชาวัฒน์ นักวชิ าการศึกษา/พัฒนาหลกั สูตร คณะบรรณาธิการ 1. นางศทุ ธนิ ี งามเขตต์ ที่ปรึกษาด้านพัฒนาหลักสูตรการศึกษานอกระบบและ การศกึ ษาตามอัธยาศัย 2. นางเอ้ือมพร สเุ มธาวฒั นะ ผู้อำนวยการกลมุ่ พฒั นาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษา 3. ศาสตราจารย์ ดร.ปานฉัตท์ อินทร์คง อาจารย์ประจำคณะศลิ ปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลธัญบรุ ี/ผู้เช่ียวชาญเนื้อหา 4. ผูช้ ว่ ยศาสตราจารย์คมสัน เรอื งโกศล อาจารย์ประจำคณะศลิ ปกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลธัญบรุ ี/ผู้เช่ยี วชาญเนื้อหา 5. นางนุสรา สกลนกุ รกิจ นักวิชาการศึกษาชำนาญการพเิ ศษ 6. นางเยาวรัตน์ ป่ินมณวี งศ์ นักวิชาการศึกษาชำนาญการพิเศษ 128

พัฒนหาลบักรสรูตจรุภกัณาฑรอ์ออยก่างแงบ่าบย/ 129 คณะบรรณาธกิ าร (ตอ่ ) นกั วชิ าการศึกษาชำนาญการ 7. นายทศพล ราชเดิม นักวชิ าการศึกษา 8. นางสาวนภาพร อมรเดชาวัฒน์ ศลิ ปกรรม ออกแบบกราฟิก ปก/รปู เล่ม นางเอื้อมพร สุเมธาวัฒนะ ผูอ้ ำนวยการกลมุ่ พัฒนาคณุ ภาพและมาตรฐานการศึกษา พสิ จู น์อกั ษร 1. นางสาวนภาพร อมรเดชาวัฒน์ นกั วชิ าการศึกษา เอกสารวิชาการลำดบั ท่ี 7/2564 เผยแพร่ สงิ หาคม 2564 129