โคนมไทย

TMR ยุคใหม‹โคนมไทย รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจนิ ดา ภาควิชาสัตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแก‹น วโิ รจน ภทั รจนิ ดา TMR ยคุ ใหมโ คนมไทย.--ขอนแกน : โรงพมิ พมหาวทิ ยาลยั ขอนแกน, 2559. 49 หนา 1. โคนม. I. ชื่อเรอื่ ง. 636.214 ISBN : 978-616-406-681-6 พิมพค รง้ั ที่ 1 ปทพ่ี ิมพ 2559 จํานวนพมิ พ 2,000 เลม พิมพที่ โรงพมิ พมหาวทิ ยาลยั ขอนแกน มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน ถนนมิตรภาพ อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั ขอนแกน 40002 โทรศพั ท. 0-4334-7100, 0-4334-7102 โทรสาร. 0-4334-7100 ภายใน 44770

คาํ นํา หนงั สอื TMR: ยุคใหมโคนมไทยนี้ ไดเ ขยี นขนึ้ เพื่อใหเกิดความเขาใจท่ถี ูกตองตรงกันในเรือ่ ง ของระบบการจายอาหารอีกรูปแบบหนึ่ง ท่ีจะเขามาเกี่ยวของและมีบทบาทอยางมากในการจัดการ ฟารมโคนมสมยั ใหมใ นปจุบนั และอนาคต หนงั สอื น้ี สามารถอานไดท้ังผูเล้ียงโคนมและโคเนือ้ ทจ่ี ะใช การจา ยอาหารแบบทเี อม็ อารใ นฟารม ตอ ไป กอ นอน่ื ตอ งขอขอบคณุ องคก ารสง เสรมิ กจิ การโคนมแหง ประเทศไทยที่ไดสงเสริมใหเขียนหนังสือเลมน้ี เพ่ือนํามาแจกฟรีในโอกาสเทศกาลวันโคนมแหงชาติ วนั ท่ี 27 มกราคม ถึง 2 กุมภาพันธ พ.ศ. 2559 และขอขอบคณุ บรษิ ทั ทั้งหลายทใี่ หการสนับสนุน คาใชจ ายในการจัดพิมพเลมครง้ั นี้ ทร่ี ว มสง เสริมสนับสนนุ การเปล่ยี นผา นสูย ุคใหมข องโคนมไทย รปู แบบการเขียนหนงั สือจะสามารถอา นเขาใจไดงาย ไมเปน วิชาการมากเกินไป กระทดั รดั แตย งั ครบทกุ รายละเอยี ดทคี่ วรรู รายละเอยี ดมากกวา นี้ ใหศ กึ ษาไดจ ากหนงั สอื อาหารและฟารม โคนม สมยั ใหม หรือเขารวมในกลมุ ไลน VR TMR จะสามารถปรึกษาปญหาดานอาหารไดทกุ เรอ่ื งโดยตรง สําหรับเลมนี้ ผูเขียนไดนําเสนอสาระความสําคัญของการใชอาหารทีเอ็มอาร ประโยชนการจัดการ อาหารแนวใหมท ถ่ี กู ตอ ง และคาํ แนะนาํ ความตอ งการโภชนะในโคและสตู รอาหารทส่ี ามารถนาํ ไปปรบั ใชใ นฟารม ไดโ ดยตรง หรอื อาจนาํ ไปเปน ตวั อยา งในการสรา งสตู รอาหารตอ ยอดตอ ไปได หวงั เปน อยา ง ยง่ิ วา หนงั สอื เลม นี้ จะใหค วามกระจา งแกท า น เปน เขม็ ทศิ นาํ ทาง และชว ยพฒั นากจิ การงานฟารม ของ ทกุ ทา นได ขอขอบคณุ คุณดนยั สายนยุ ท่เี ปน ผปู ระสานงานหลกั และทุกๆ ทา น ท่ีมีสวนชว ยผลกั ดัน ใหหนังสือเลม นี้สําเรจ็ ไดอยางรวดเรว็ รองศาสตราจารย ดร. วโิ รจน ภัทรจินดา 16 มกราคม 2559



สารบัญ หนา 1 1. ประโยชนของการใหอาหารทีเอ็มอาร 2 การเพิม่ ปรมิ าณการใหน ้าํ นมและองคป ระกอบนาํ้ นมเขม ขน ขึ้น 3 ลดลงตนทุนคา อาหารและการใชแ รงงาน 4 สขุ ภาพโคและการสืบพนั ธุใ นโคท่ดี ีขน้ึ 4 วิธีใหอาหารสตู รรวมทเี อ็มอาร 5 ลกั ษณะและรูปแบบของเคร่อื งผสมอาหาร 7 7 2. การพิจารณาเลอื กซ้ือเครือ่ งผสมอาหารทีเอ็มอาร 7 เคร่ืองผสมแบบเคล่ือนทแ่ี ละแบบตดิ ต้ังอยกู ับที่ 8 เครือ่ งผสมแบบติดต้งั อยกู บั ท่ี 8 เครือ่ งผสมทเี่ หมาะกับการใชห ญา แหง หรือฟาง 9 ขนาดความจุของเคร่อื งผสมอาหาร 10 การเลอื กชนดิ ตาช่งั และแมเหล็ก 10 การบาํ รงุ รักษาเครอ่ื งผสมทเี อ็มอาร 11 11 3. ขอ จาํ กดั ของการใหอาหารสตู รรวมทเี อ็มอาร 12 4. ขอพิจารณาใหอาหารสูตรรวมทเี อม็ อาร 13 13 ระดบั ความช้ืนของอาหารทเี อ็มอาร 14 ปริมาณอาหารทเี อม็ อารท่ีกนิ ตอ วัน 14 ปริมาณอาหารท่ีใหก นิ ในแตล ะกลมุ 15 ขนาดชน้ิ อาหารทเี อม็ อาร 15 อัตราสว นของอาหารเยื่อใยในสตู รอาหาร 16 5. ปจ จัยในการใหอาหารสูตรรวมทีเอ็มอารสําเรจ็ 16 คณุ ภาพของอาหารหยาบ 17 การช่งั เตรยี มวตั ถดุ บิ เขา ผสม 18 การตรวจสอบความชน้ื ของวตั ถุดบิ อาหาร 19 การคาํ นวณสูตรอาหารใหถ กู ตอง อาหารผสมแยกชั้นหรอื แยกสัดสว น หลักการนาํ กากเปย กมาใชใ นสูตรอาหาร เริม่ ใหกนิ อาหารทเี อม็ อารเ มอื่ ไร

สารบญั (ตอ‹ ) หนา 19 6. ลกั ษณะทางวชิ าการของอาหารทีเอม็ อาร 20 ลักษณะของอาหารหยาบทที่ ําใหอ าหารทเี อม็ อารมีคณุ ภาพดี 20 อตั ราสว นของ NSC : RDP 21 การใชตะแกรงมาตรฐานของเพนสเตท 22 การหาคา peNDF อยา งงา ย 23 วิธีการประเมนิ คา อัตราการกินอาหารไดตอ วัน 24 24 7. หลักการจา ยอาหารสูตรรวมทีเอ็มอาร 25 การจัดการสูตรอาหารทีเอม็ อาร 25 การแบง กลุม โค 26 การจายอาหารในกลุม 27 การใหอ าหารโคพกั รีดกอ นคลอด 1 เดอื น 27 การใหอาหารทีเอ็มอารใ นโค 1-30 วัน หลังคลอด 28 การใหอาหารระยะ 30-150 วนั ของการใหนํ้านม 28 สูตรอาหารสําหรับโคใหน้าํ นมมาก 28 การใหอาหารโคระยะ 150-210 วัน หลังคลอด 29 การใหอ าหารโคระยะ 210-300 วัน 30 การใหอาหารโคในระยะพักรีดนํ้านม 30 33 8. ความตองการโภชนะและสตู รอาหารรวมทเี อ็มอารทแี่ นะนาํ 36 ความตองการโภชนะและสูตรอาหารแนะนําในโครดี น้าํ นม 40 ความตองการโภชนะและสตู รอาหารแนะนาํ ในโคพักรีด 43 ความตอ งการโภชนะและสตู รอาหารแนะนาํ ในโครุนโคสาว 49 9. รูปแบบการเร่มิ ตนกจิ การแบบ SML และงบประมาณ ภาคผนวก บรรณานกุ รม

รศ.ดร. วโิ รจน ภทั รจินดา 1 ในปจ จบุ นั เทคโนโลยกี ารเลยี้ งโคนมไดม กี ารพฒั นากา วหนา อยา งมากมายทง้ั ในเรอื่ งพนั ธกุ รรม โคที่อาศัยเทคโนโลยีดานชีวโมเลกุลปรับปรุงใหไดผลผลิตสูงและมีความทนทานตอโรค ดานอาหาร มีการปรับปรุงวัตถุดิบเพิ่มคุณคาทางอาหาร ในแงการจัดการฟารมมีการใชเคร่ืองจักรโดยเฉพาะการ จายอาหารในรูปแบบอาหารสูตรรวมทีเอ็มอารและระบบการรีดนํ้านมดวยคอมพิวเตอร เพื่อเพิ่ม ประสทิ ธภิ าพในการบริหารจัดการฟารมใหมีการผลิตท่ีไดมาตรฐานและลดตนทุน การเลี้ยงโคนม โคเนื้อผูเล้ียงเอง มุงหวังใหฟารมมีขนาดใหญขึ้นเร่ือยๆ การปรับปรุงรูปแบบในการจัดการฟารม โคใหรองรับกับเทคโนโลยีที่เปลี่ยนแปลงจะทําใหมีการพัฒนาฟารมไปได ปญหาหลักท่ีวนเวียนใน ผเู ลีย้ งโคนมอาทิ น้ํานมนอย องคป ระกอบน้าํ นมจาง การผสมตดิ ตา่ํ สืบเนอื่ งไปถงึ โคมปี ญ หาสขุ ภาพ ไมแข็งแรง และทําใหมีอัตราการคัดท้ิงสูง การเลี้ยงโคนมในประเทศไทยที่ผานมาจนถึงปจจุบันใช ระบบการใหอาหารโคนมแบบแยก คือใหอาหารหยาบ เชน หญาสด หญาหมัก แยกกันคนละครั้ง กบั อาหารขน ระบบนใี้ ชไ ดด หี ากเกษตรกรมีความเขา ใจในการจดั จา ยและตอ งสามารถควบคมุ สดั สว น การกินอาหารได รวมท้ังสามารถเพิ่มหรือลดปริมาณและความถ่ีในการจายอาหารไดตามกลุมการให ผลผลิตของโค ระบบการใหอาหารแบบแยกนี้ไมใชการปลอยใหโคกินอาหารขนอยางอิสระหรือให ครั้งละมากๆ ในคร้ังเดียว ซึ่งพบไดเสมอในผูเลี้ยงที่หวังจะใหโคใหปริมาณนํ้านมมากๆ ดวยการเพิ่ม อาหารขน ไปเร่ือยๆ โดยไมไ ดส งั เกตวา โคไมไ ดรับอาหารหยาบอยา งเพียงพอ จะทราบอีกครั้งเม่ือโค มีสุขภาพท่ีแยแลว ดังนั้นการปฏิวัติรูปแบบการใหอาหารโค เพ่ือใหโคมีสุขภาพที่ดีและมีอายุการให ผลผลิตท่ยี าวนาน ถึงเวลาแลว ท่จี ะตองปรับเปลี่ยนไปสูรูปแบบการใหอ าหารสตู รรวมทเี อ็มอาร เพ่ือ อนาคตที่ดีของชาวฟารม โคนมยคุ ใหม อาหารสตู รรวมทีเอ็มอาร (Total Mixed Ration, TMR) หมายถงึ การจัดการใหอ าหารท่ี มีสวนผสมของอาหารหยาบ อาทิหญาสด หญาแหงหรือหญา หมกั รวมกับเมล็ดธัญพืชทง้ั แหลง อาหาร โปรตนี พลงั งาน แปง และไวตามนิ แรธ าตุ โดยจดั ใหม ขี นาดชน้ิ และสดั สว นของอาหารหยาบและอาหารขน ทเี่ หมาะสม นํามาผสมรวมกนั เปนเนอื้ เดียวกัน และนาํ ไปจายใหโ คกินอยา งเพียงพอเพียงอยา งเดียว 1. ประโยชนข องการใหอŒ าหารทเี อม็ อาร การใหอาหารทีเอ็มอารมีประโยชนคือ ทําใหเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการฟารมโคและ เพ่มิ ผลกาํ ไรจากการใชอาหารอยางมีประสิทธิภาพ นอกจากน้นั คือ • สงวนลิขสทิ ธท์ิ ําใหโ คนมใหน้าํ นมเพมิ่ มากขน้ึ • ทําใหโคนมโคเนื้อกนิ อาหารไดมากขน้ึ • โคมีการยอ ยอาหารและนาํ ไปใชป ระโยชนไ ดม ากขึ้น • ทําใหม คี วามสมดลุ ในกระเพาะหมกั โค • โคสามารถกนิ อาหารไดถงึ คาํ สุดทาย • ลดการสูญเสยี ของอาหารเศษเหลอื ในแตล ะวนั เพราะอาหารสญู เสียเปน ศูนย • สามารถควบคมุ อตั ราสว นอาหารหยาบตออาหารขน ไดแมนยํา • ลดตนทุนคาอาหาร

2 TMR : ÂؤãËÁâ‹ ¤¹Áä·Â • สามารถใชอ าหารทม่ี รี สชาตแิ ละความนา กนิ ตา่ํ ผสมรวมกนั แลว ทาํ ใหอ าหารนา กนิ ขนึ้ • สามารถเลือกใชว ัตถุดิบประกอบอาหารในทองถนิ่ ไดง าย • ใชใ หกนิ ไดท ้ังแบบสดผสมวนั ตอวัน หรอื ใหกนิ แบบอาหารทีเอ็มอารหมัก • ลดปญหาการใชแ รงงาน • โคมสี ุขภาพดขี ้นึ การผสมตดิ งายขนึ้ • โคมอี ายุยืนยาวใหผลผลติ ไดนาน • เปล่ยี นจากการเลี้ยงเดิมทคี่ วบคุมการใหอาหารไดย าก มาเปนยคุ ใหม “การใหอ าหารท่ีแมน ยาํ และควบคุมได” ( Precision Feeding ) การเพม่ิ ปรมิ าณการใหนŒ า้ํ นมและองคป ระกอบนํ้านมเขมŒ ขŒนขน้ึ เพ่ิมประสิทธิภาพการใหน ํ้านมมากข้นึ การใหผ ลผลติ นา้ํ นมทเี่ พม่ิ ขนึ้ ไดน น้ั จะสมั พนั ธก บั การกนิ อาหารไดม ากขนึ้ โดยเฉพาะอยา งยงิ่ อาหารนั้นตองมีโภชนะและคุณคาอาหารท่ีเหมาะสมกับความตองการอาหารของโคในแตละวัน ดวย คุณลักษณะท่ีโดดเดน ของการจดั การใหแบบทีเอ็มอารน ้ี อาหารทีอ่ อกสตู รมาแลวจะมโี ภชนะทสี่ มดุล และสดั สว นอาหารหยาบกบั อาหารขน ทค่ี งที่ จะทาํ ใหโ คไดก นิ อาหารทมี่ คี วามสขุ ทไ่ี ดร บั ทงั้ รสชาตแิ ละ ความกลมกลนื ของอาหารที่สมาํ่ เสมอในทุกๆวัน ทําใหตวั โคเองไมต องปรบั ตวั อยตู ลอดเวลา ทสี่ ําคญั ผเู ลยี้ งโคนมสามารถปรบั เปลยี่ นพฤติกรรมการจา ยอาหารโคนมในโรงรดี นาํ้ นมทีเ่ ปน อาหารขน มาเปน จา ยอาหารทีเอ็มอารไดเลยและเมื่อรีดน้ํานมเสรจ็ โคกลบั ไปท่คี อกกจ็ ะไดกินอาหารใหมสตู รเดิมไดตอ ไปอกี ทง้ั วนั จงึ เปน สาเหตทุ าํ ใหโ คใหน าํ้ นมเพม่ิ อกี อยา งนอ ย 2-3 กก.ตอ วนั เมอ่ื โคมกี ารปรบั กนิ อาหาร ทีเอม็ อารไ ด 100 เปอรเซนต โดยไมม กี ารเสรมิ อาหารอ่ืนใดอกี ท้ังวัน เพิ่มองคป ระกอบนา้ํ นมเขม ขนเพิ่มข้ึน การใหอ าหารสตู รรวมทเี อม็ อาร นกั โภชนะศาสตรจ ะออกสตู รอาหารใหม คี วามสมดลุ และ เหมาะสม ในโคแตละระยะของการใหผลผลิต โดยมีอัตราสวนของอาหารหยาบกับอาหารขนท่ี เหมาะสม และมขี นาดชนิ้ ท่ียาวเพียงพอท่ีจะกระตุนการเค้ียวเอื้องของโคเพ่ือรักษาสมดุลภาวะความ เปน กรดดา งในการเพาะหมกั ไดอ ยา งลงตวั จงึ ทาํ ใหจ ลุ นิ ทรยี ท อี่ าศยั อยใู นกระเพาะหมกั ทมี่ ที ง้ั จลุ นิ ทรยี  กลุม ท่ชี วยยอ ยอาหารหยาบ ชว ยยอ ยอาหารขน ชวยกนั ทาํ งานไดอยา งเต็มที่ ซึ่งจะแตกตางกบั การให อาหารแบบแยกทจี่ า ยอาหารขน กบั อาหารหยาบคนละครง้ั นนั้ จะทาํ ใหเ มอ่ื จา ยอาหารขน แลว จลุ นิ ทรยี  กลุมชว ยยอ ยอาหารขนจะเจรญิ เติบโตขึ้นมาไดอยางรวดเรว็ ทดแทนกลุมชวยยอ ยอาหารหยาบซง่ึ จะ ทําใหประสิทธิภาพการยอยอาหารหยาบลดลง การใหอาหารแบบแยกจึงทําใหจุลินทรียและโคตอง ปรบั ตวั อยูตลอดเวลาท้ังวัน ตา งกบั การใหอ าหารสูตรรวมทเี อม็ อาร เมอ่ื โคปรับตวั กินอาหารไดแลว ซ่ึง จะใชเ วลาประมาณ 1 สปั ดาห ในการปรับตัวจากน้นั ท้งั โคและจลุ นิ ทรียใ นกระเพาะโคจะมีการเจรญิ เตบิ โตไดอยา งปกติ ทําใหส ามารถผลิตสารต้งั ตนท่ีจะไปสรา งเปนเนอื้ นมรวม (Milk Fat) และโปรตีน นา้ํ นม (Milk Protein) ไดเ พมิ่ มากขน้ึ อยา งสมาํ่ เสมอ ซง่ึ ชว ยใหเ ซลลส งั เคราะหน า้ํ นมทเี่ ตา นมโคสามารถ

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจินดา 3 นําสารตงั้ ตน (กรดไขมนั ระเหยงาย) มาใชสงั เคราะหองคป ระกอบนาํ้ นมไดอ ยางมีประสทิ ธิภาพสงู สดุ จึงเปน ผลทําใหโคนมใหทงั้ ปรมิ าณนํา้ นมและองคประกอบนา้ํ นมทเ่ี พมิ่ สงู ข้ึนชัดเจน ลดลงตŒนทุนคา‹ อาหารและการใชแŒ รงงาน การลดตน ทุนคา อาหาร การจัดจา ยอาหารสตู รรวมทีเอม็ อาร ทาํ ใหตนทุนคา อาหารถกู ลงไดดวยวธิ กี ารท่เี กดิ จากการ ผสมอาหารทมี่ สี ว นผสมทเี่ กอื้ กลู กนั วตั ถดุ บิ อาหารทน่ี าํ มาผสม สามารถลดขนั้ ตอนการทาํ แหง การบด ละเอยี ด ดว ยการใชต ามลกั ษณะอาหารนนั้ ๆเลย สตู รอาหารสามารถออกใหค วบคมุ สดั สว นการผสมได งาย ลดการใชอ าหารขน สาํ เรจ็ รปู ทเี่ สยี คาใชจา ยในการอดั เม็ด และการสญู เสยี โภชนะในระหวางการ อัดเม็ด เปดโอกาสใหบริษัทอาหารสัตวทําสูตรหัวอาหารทีเอ็มอารทางเลือกมาใหใชผสมผลิตเองได งายขึ้น สามารถใชวัตถุดิบอาหารในทองถ่ินนํามาประกอบเปนสูตรอาหาร ทําใหอาหารมีราคาลดลง ผลพลอยไดท างการเกษตรท่มี รี าคาถูกมาก เชน กากมันสด กากมันหมกั กากสัปปะรด กากมะเขอื เทศ เปลือกขา วโพด กากเบียรสด ตน ขาวโพด และอ่นื ๆสามารถนํามาใชเ ปน สว นผสมของอาหารทเี อ็มอาร ไดอยางลงตวั ดวยการสง่ั ซอื้ วตั ถุดิบไดครั้งละมาก และนาํ มาหมกั เกบ็ เพอ่ื ทยอยนาํ มาผสมใชท าํ ใหไ ด วตั ถดุ บิ ทมี่ รี าคาถกู ลง อาหารสตู รรวมทเี อม็ อารส ามารถคาํ นวณใหม รี ะดบั พลงั งานและโปรตนี ตรงตาม ทโี่ คตอ งการไดดีกวาการใหอาหารแบบแยก ทจี่ ะทาํ ใหมีปริมาณพลงั งาน โปรตีน และแรธ าตสุ วนเกิน ปนออกมาทางมลู เปนมลภาวะตอสิ่งแวดลอมไดม ากกวา หากมีการใหก ินอาหารขน ในสัดสว นท่ีมากก็ จะมีเปอรเซ็นสูญเสียมากตามไปดวย การผสมอาหารแบบสูตรรวมน้ี ทําใหอาหารท่ียากตอการผสม เชน วตั ถดุ บิ เปย กความชน้ื สงู หรอื วตั ถแุ หง เปน ฝนุ ผงมาก หรอื วตั ถดุ บิ ทม่ี คี วามนา กนิ ตา่ํ รสชาตทิ โ่ี คอาจ ไมช อบ แตว ตั ถดุ บิ เหลา นจี้ ะมรี าคาตาํ่ เมอื่ นาํ มาผสมและปรงุ แตง รสชาตจิ ะทาํ ใหม คี วามนา กนิ ขนึ้ มาก และควบคมุ ระดบั ความชื้นของสตู รอาหารทีเอ็มอารได จะทาํ ใหต น ทุนอาหารรวมถูกลงคอนขางมาก ลดตนทุนการใชแ รงงาน ในระบบการใหอาหารแบบแยกใหอาหารขนกับอาหารหยาบคนละคร้ัง จะใชแรงงานคน หลายคน แตละครงั้ จะใชเ วลานานกวาครึง่ ช่ัวโมง หากเปน ฟารม โคนมขนาด 100 แม ใหอาหาร 1 ครั้ง ใชเ วลาไมนอ ยกวา 1-2 ชว่ั โมง แตการใหอาหารแบบสตู รรวมทีเอม็ อาร จะนาํ จา ยอาหารใหโ คนมไมว า จะอยใู นรูปบรรจุกระสอบหรืออยูในรถผสมจะใชเวลาส้นั เพยี ง 30 นาทถี งึ 1ช่ัวโมงตอ ครง้ั จะชวยลด ท้ังเวลาและแรงงานคนจายอาหาร แตหากเปนฟารมขนาดกลางมีการใชเคร่ืองผสมอาหารทีเอ็มอาร ระบบตอพวงแทรคเตอรจะย่ิงประหยัดแรงงานคนและเวลาสั้นเพียง 30 นาทีตอครั้งเทานั้น หรือใน กรณีใหอาหารทีเอ็มอารในชวงการรีดน้ํานมเพ่ือทดแทนการใหอาหารขนจะทําใหโคกินอาหารไดเร็ว และไมจําเปน ตอ งกนิ หมดโคสามารถกลบั ไปกินอาหารสตู รเดิมตอไดอ ีกในคอก ซ่ึงจะจายอาหารไวร อ อยแู ลว ทาํ ใหย น ระยะเวลาการรีดน้าํ นมและทําความสะอาดโรงรีดไดง า ย เม่อื แรงงานกบั เวลาท่ีใชใน การจายอาหารทีเอ็มอารลดลงจะทําใหผูเล้ียงมีเวลาในการตรวจตราความเรียบรอยของฟารม หรือ ดแู ลสุขภาพโคไดท่ัวถึงขึน้

4 TMR : ÂؤãËÁâ‹ ¤¹Áä·Â สขุ ภาพโคและการสืบพนั ธุในโคที่ดขี ึน้ ปกตแิ ลว เรอื่ งสขุ ภาพและการสบื พนั ธจุ ะปรบั ปรงุ ใหด ขี น้ึ นนั้ ไมใ ชเ รอ่ื งงา ย ดงั นน้ั ตอ งทาํ ใหโ คมี ความสมบรู ณท างดา นรา งกายกอ น การใหอ าหารแบบทเี อม็ อารท าํ ใหโ คกนิ ไดม าก ปญ หาดา นการยอ ย อาหารลดลง เมอ่ื โคมีความสมบูรณทางดา นรางกายเพมิ่ ขน้ึ การตกไข หรอื การแสดงออกของการเปน สัดจะชัดเจนขนึ้ ขนาดของไขจ ะโตข้ึนเนื่องจากมีปรมิ าณโภชนะที่กนิ ไดเ พยี งพอเหลอื มากระตุนความ สมบูรณทางดานการสืบพันธไุ ดม ากขนึ้ ดังน้ันหากมีการเตรยี มตัวโคดีตงั้ แตกอ นคลอด หมายความวา กอนคลอด 20 วันถงึ 1 เดอื น ใหโคไดก นิ อาหารทเี อ็มอารอยแู ลว เม่ือถึงตอนคลอดใหมไ ปจนถงึ ระยะ จดุ สงู สดุ ของการใหน าํ้ นม จะเหน็ ไดช ดั เจนวา โคใหน า้ํ นมปรมิ าณเพม่ิ ขน้ึ และโคไมผ อมมาก สขุ ภาพรา งกายดี ขนมนั และโคจะกลับมาแสดงอาการเปน สดั ไดช ดั เจนภายใน 45 วนั หลังคลอด นอกจากน้นั การใหโ ค คลอดใหมก นิ แบบทเี อม็ อาร จะทาํ ใหโ คไมม ปี ญ หาโรคกระเพาะหมกั (acidosis) เพราะแปง และนาํ้ ตาล ในอาหารถูกกระจายในอาหารท่ีโคกินท้ังวัน จุลินทรียเองก็สามารถเขายอยสลายอาหารไดรวดเร็ว สมํา่ เสมอ ทําใหจ ลุ นิ ทรียผ ลิตกรดไขมนั ออกมาในอัตราสม่าํ เสมอ ลดปญ หาเร่อื งไขมนั หรอื เน้อื นมต่าํ , ลดปญ หาการเจบ็ กบี เทา ของโค ในทสี่ ดุ โคจะมคี ะแนนความสมบรู ณข องรา งกายอยใู นเกณฑม าตรฐาน วิธีใหŒอาหารสูตรรวมทีเอ็มอาร มคี วามเขา ใจผดิ ในการใหอ าหารใหโ คกนิ อยา งคลาดเคลอื่ นอยตู ลอดเวลา อาทิ ผเู ลย้ี งซอ้ื อาหาร ทเี อ็มอารไปใช แตใ หกนิ เพียงบางชว งเวลา ใหกินจํากัดปรมิ าณ หรอื ไมกเ็ อาใหกนิ เปนอาหารเสริมกบั อาหารเดิมที่ใหก นิ อยแู ลว ผเู ลย้ี งมักคดิ วา อาหารทีเอม็ อารเหมอื นกับอาหารขนสําเรจ็ รูป เมอ่ื นาํ ไปใช จึงใสวัตถุดิบหรืออาหารอ่ืนๆ เขาไปอีก เชนใหกินอาหารทีเอ็มอารรวมกับเสริมกากมัน หรือรวมกับ เสรมิ กากถั่วเหลอื ง หรอื รวมกับเสรมิ อาหารขนของบรษิ ัทตางๆ จะดวยเหตุผลตอ งการลดตน ทนุ หรอื ลดความเสีย่ งจากความสมํา่ เสมอของอาหารทเี อม็ อารทม่ี จี ําหนาย หรอื สารพัดเหตุผล แตก ารจัดการ แบบนผี้ ิดวิธี และนํามาซึ่งการลมสลายของระบบการใหอาหารสตู รรวมทเี อ็มอาร อาหารสตู รรวมทเี อม็ อารไ ดอ อกแบบสตู รผสมทค่ี รบสว นทงั้ อาหารหยาบ อาหารขน ไวตามนิ แรธาตุ ที่ครบตามความตองการโคแลว การใหกินจึงตองนํามาจายใหโคกินทั้งวันสูตรเดียวเทานั้น จงึ จะเปนการจา ยอาหารทีเอม็ อารท่ีถกู ตอ ง แตห ากนาํ มาใหกนิ แลวนํา้ นมตกลงหลังจากใหโคปรับตัว ไปแลว 1-2 สปั ดาห แสดงวา ซอ้ื อาหารสตู รตาํ่ มาใหก นิ จงึ ตอ งใชส ตู รสงู ขนึ้ ใหเ หมาะกบั โค ไมใ ชเ อาอาหารอน่ื ใสเ พมิ่ กจ็ ะทาํ ใหแ กป ญ หานา้ํ นมจาง นา้ํ นมตา่ํ สขุ ภาพโคแยไ มจ บสน้ิ การเลอื กใชส ตู รอาหารและปรมิ าณ กินไดเปนเร่ืองท่ีผูเลี้ยงตองใชใหถูกสูตรถูกโค สวนโรงเรือนโคท่ีออกแบบมาดีมีรางอาหารอยูกลาง โรงเรอื นจะเปน แบบดที สี่ ดุ เพราะอาหารทจี่ า ยไวจ ะไมถ กู แสงแดดทาํ ใหเ กดิ อาหารหมกั บดู ไดง า ยทว่ั ไป จะจา ยวนั ละสองครงั้ เชา กับเย็นกเ็ พยี งพอ ใหส ังเกตวา ในเชา วันถัดไปในรางอาหารควรมอี าหารเหลอื ตดิ รางอยบู า งประมาณ 3 % แตอ าหารเหลอื นไี้ มต อ งทง้ิ สามารถใชต อ โดยใหจ า ยอาหารทเี อม็ อารใ หม และเอาของเดมิ มาใสโรยหนา โคกจ็ ะกนิ ไปจนหมดแบบน้ี จะทาํ ใหอาหารสญู เสยี เปนศูนยไ ปดวยไมมี ทงิ้ จําวาทุกครั้งท่ีโคเดินเขารางอาหารจะตอ งมีอาหารอยูในรางตลอดเวลา

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจินดา 5 ลักษณะและรูปแบบของเครื่องผสมอาหาร การทาํ อาหารสตู รรวมทเี อม็ อารท ถี่ กู ตอ งเชอ่ื ถอื ได ตอ งลงทนุ ในดา นเครอ่ื งจกั รทน่ี าํ มาใชผ สม รูปแบบเครอ่ื งผสมมหี ลายแบบหลายชนิด หลายบริษทั ทน่ี ํามาจําหนา ยจะแตกตา งกนั ทั้งในราคาและ คณุ ภาพของเหลก็ ทนี่ าํ มาใชท าํ เครอื่ ง เพราะอาหารตอ งผสมสดและอาจมสี ว นผสมวตั ถดุ บิ หมกั ทเ่ี ปรยี้ ว คณุ ภาพเหล็กท่ใี ชน้นั สําคญั มาก ลกั ษณะโดยท่ัวไปจะมีรูปแบบดงั นี้ 1. เครื่องผสมแบบเกลียวนอน 2. เครื่องผสมแบบเกลียวตง้ั 3. เครื่องผสมแบบเกลยี วนอนพรอมใบกวาด 4. เครอ่ื งผสมแบบถงั หมนุ เครือ่ งผสมแบบเกลียวนอน เครือ่ งผสมแบบนจ้ี ะมเี กลียวนอนตัง้ แต 1-4 เกลยี วขน้ึ กบั ขนาดความจุของเคร่ืองผสม โดยมี ลกั ษณะการทาํ งาน เรม่ิ จากเกลยี วลา งสดุ จะหมนุ อาหารและวตั ถดุ บิ ดนั เขา ไปภายในตวั เครอื่ งพรอ มกบั ขอบของเกลยี วจะมใี บมดี ทค่ี อยชว ยสบั ชน้ิ อาหาร หญา ฟาง ทมี่ เี สน ใยยาวใหข าดมขี นาดชนิ้ ทเี่ ลก็ ลงไดถ งึ ขนาดชน้ิ เพยี ง 3-4 นวิ้ ขอ จาํ กดั ของเครอ่ื งเกลยี วนอนคอื การผสมอาหารทใ่ี หแ หลง หยาบหลกั เปน หญา แหง หรอื ใชว ตั ถดุ บิ อาหารผสมคลกุ เคลา กนั ไดไ มด ี มกี ารแยกชนั้ ไดง า ย และหญา แหง หรอื ฟางมโี อกาสมว น เขา ไปตดิ เกลยี วไดง า ย ทาํ ใหเ กลยี วนอนทาํ งานหนกั และเครอื่ งตดิ ไดง า ย แตห ากเปน หญา สด ขา วโพดหมกั หญาหมัก จะไมมีปญหาการมวนติดใบเกลียว ในกรณีท่ีใชอาหารหยาบสด เชน หญาสด หญาหมัก หากใชเ วลาในการผสมอยใู นเครอื่ งนาน จะมผี ลทาํ ใหข นาดชนิ้ ของหญา สน้ั ลงมากเกนิ ไปได เพราะใบมดี จะ สบั ขาดเปน ชนิ้ เลก็ ลงเรอ่ื ยๆ ดงั นนั้ เวลาทใ่ี ชใ นการผสมตอ งเหมาะสมไมน านเกนิ ไปจนขนาดชนิ้ อาหาร สัน้ เกนิ 1 ซม. ทจ่ี ะทาํ ใหโคมีปญ หาในการหมกั ยอยได เครือ่ งผสมแบบเกลียวต้งั เครอ่ื งผสมจะมเี กลยี วลกั ษณะคลา ยสกลู ตงั้ แต 1-3 เกลยี ว ขนึ้ กบั ขนาดความจขุ องเครอื่ งจกั ร จุดเดนของเครื่องแบบนี้ คือ สามารถผสมวัตถุดิบแหง เชน หญาแหง ฟางขาวไดดี แตหากอาหาร ทีเอม็ อารแ หงอาจผสมนํา้ หรอื กากน้ําตาลบาง เพือ่ เพ่ิมระดบั ความช้ืนของอาหาร เพื่อใหอ าหารผสม คลุกเคลากันไดดีข้ึน เชนกันที่ขอบใบเกลียวจะมีใบมีดประกอบอยู เพื่อใชตัดช้ินฟาง หญาแหงใหมี ขนาดชน้ิ เลก็ ลงได และระวงั อยา ผสมในเครอ่ื งนานเกนิ ไป อาจทาํ ชน้ิ ใหม ขี นาดชนดิ อาหารเลก็ เกนิ ไปได

6 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â เครอ่ื งผสมแบบเกลียวหมุนพรอ มใบกวาด เครอื่ งผสมนจ้ี ะมเี กลยี วหมนุ รอบตวั เองวางอยใู นแกนกลางในแนวนอน และจะมใี บกวาดอาหาร ผสมหมนุ เปน วงลอ เพอื่ กวาดอาหารผสมจากดา นลา งใหพ ลกิ กลบั ขน้ึ มาดา นบน หมนุ เปน วงกลม ซง่ึ จะ ชว ยปอ งกนั การบบี อดั ของอาหารหรอื ปอ งกนั ไมใ หอ าหารถกู ตดั เปน ชนิ้ เลก็ เกนิ ไปจะทาํ ใหอ าหารผสม คลุกเคลา กันไดร วดเร็วขึ้นใชเ วลาผสมสน้ั ขอ จาํ กัดท่ตี อ งใชแรงแทรคเตอรสงู ขึ้น เครื่องผสมแบบเกลยี วหมุน เครอื่ งผสมแบบน้ี จะใชก ลไกหมนุ ถงั ผสมใหห มนุ รอบตวั เพอ่ื ใหอ าหารทอี่ ยภู ายในเครอ่ื งไหล ลวงตกลงไปกระทบ แกนหรือครีบแผนเหล็กที่เช่ือมติดอยูในแนวแกนกลางของเครื่องผสม ท่ีจะชวย กระจายอาหารออกมาใหค ลกุ เคลา กนั งา ยขนึ้ เครอ่ื งผสมแบบนต้ี อ งใชว ตั ถดุ บิ ทม่ี ขี นาดชนิ้ ตามตอ งการ นาํ เขา มาผสม ดงั นนั้ อาหารหยาบสดหรอื แหง เชน หญา สด หญา แหง ตอ งสบั ใหม ขี นาดชน้ิ 1 ซม. – 1 นวิ้ มากอน กอนนําเขาเครื่องผสม โดยทั่วไปเครื่องผสมแบบน้ีจะมีขนาดเล็กใชกําลังเคร่ืองยนตนอย ใชในฟารมขนาดเลก็ เทา นน้ั

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจนิ ดา 7 2. การพจิ ารณาเลอื กซอื้ เคร่ืองผสมอาหารทีเอม็ อาร กอ นพจิ ารณาซอื้ เครอื่ งผสมใหม ควรพจิ ารณาขอ ดี ขอ เสยี และขอ จาํ กดั ของเครอ่ื งจกั รแตล ะชนดิ ถามตวั เองวา ทา นตอ งการเครอื่ งผสมแบบตดิ ตง้ั อยกู บั ท่ี หรอื เครอ่ื งผสมแบบพว งตดิ กบั แทรคเตอรห รอื เคล่อื นที่ได ทานตอ งการใชผสมกับฟางหรอื หญาแหง ขนาดของเคร่อื งผสมทจี่ ะผสมใหโคกนิ ทง้ั ฟารม อปุ กรณเสรมิ เชน ตาช่งั และแมเหลก็ ท่ตี องมีประจําเครอื่ ง หากไดค ําตอบแลว จะตดั สินใจซ้ือไดงายขน้ึ เครอ่ื งผสมแบบเคลื่อนท่แี ละแบบติดตั้งอยู‹กับท่ี เคร่ืองผสมแบบเคลื่อนท่ีไดจะเหมาะกับฟารมโคที่ประสงคจะผสมอาหารใชเองในฟารม รถแทรคเตอร อยแู ลว และประสงคจ ะทําเปนฟารม ขนาดใหญใ นอนาคต ลกั ษณะเครอ่ื งผสมจะพว ง ติดกับแทรคเตอร และใชกําลังหลักจากแทรคเตอรในการหมุนแกนของเคร่ืองผสมใหทํางาน จึงตอง ใชแ ทรคเตอรข นาดใหญม ีกาํ ลงั เคร่อื งยนตท สี่ อดคลอ งกบั ขนาดความจุของเครอ่ื งผสมอาหาร ลกั ษณะ เคร่ืองผสมแบบน้ีจะสะดวกดีในแงที่มีแหลงอาหารหยาบกับอาหารขนอยูไมหางกันมาก ถนนหนทาง รถวิ่งได สามารถวิ่งไปรับอาหารไดงาย แตตองอาศัยรถแทรคเตอรอีกคัน ที่คอยวิ่งตักอาหารหยาบ และอาหารขน ข้นึ เคร่ืองผสม รถผสมแบบนี้สามารถวิง่ จา ยอาหารเขาสรู างอาหารโคไดโดยตรง ดังนนั้ รางอาหารในโรงเรือนก็ตองปรับใหมีขนาดขอบเตี้ยลงเพ่ือใหอาหารพนใสรางอาหารได แตโดยทั่วไป รางอาหารโคสมยั ใหมจ ะไมน ยิ มทาํ เปน ราง จะทาํ เปน พนื้ ซเี มนตเ รยี บทม่ี ขี อบรางซเี มนตด า นในตงั้ ฉาก ข้ึนเปน ผนงั ก้ันโคไว เมื่อรถผสมว่งิ มาถงึ จะพน จา ยอาหารลงมาทพ่ี ้นื ซเี มนตไ ดโดยตรงและทําใหก วาด หรือทาํ ความสะอาดไดง าย เครอ่ื งผสมแบบติดต้งั อยก‹ู ับที่ เคร่ืองแบบน้ีเหมาะกับฟารมท่ีตองการทําเปนโรงผสมอาหารกลางหรือเพื่อทําจําหนาย ซ่งึ จะตองมีอุปกรณเ ก็บสาํ รองวัตถุดบิ อาหารขน เชน ขา วโพด กากถ่วั เหลือง ไวใ นถังไซโล หากเกบ็ เปนระบบในถังไซโล จะตองมีระบบทอลําเลียงวัตถุดิบเขามาช่ังและสงเขาเครื่องผสมกลาง แตหาก เปนฟารมขนาดกลาง ท่ีเก็บวัตถุดิบไวในบอซีเมนต จะตองมีชุดลําเลียงวัตถุดิบอาหารแบบสายพาน ลําเลียงเพ่ือสงขึ้นเครื่องผสมตอไป และฟารมยังตองซ้ือรถบรรทุกมารับอาหารผสมเพื่อนําไปจายใน โรงเรอื นโคอีก 1 คัน ดงั นน้ั กอ นซอื้ ตองคํานึงวา ตองการทําเปนโรงผสมอาหารกลางหรือไม เพราะ อาจตอ งมกี ารลงทนุ เพมิ่ สาํ หรบั ฟารม ทเ่ี ปน ขนาดเลก็ ถงึ กลางทตี่ อ งการลงทนุ แบบประหยดั แนะนาํ ใช เคร่อื งผสมแบบเคล่ือนท่ีไดตองพว งกับแทรคเตอร จะประหยดั คากอ สรางโรงอาหาร

8 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â เครือ่ งผสมที่เหมาะกับการใชหŒ ญŒาแหŒงหรือฟาง มฟี ารม โคนมทว่ั ไปทยี่ งั นยิ มใชฟ างและหญา แหง นาํ มาผสมใหโ คกนิ ซงึ่ ฟางและหญา แหง จะมี ลกั ษณะเสน ยาวและเบาฟา ม ทาํ ใหผ สมคลกุ เคลา ในเครอื่ งผสมไดย าก ทส่ี าํ คญั จะเปน สาเหตเุ ขา ไปพนั เกลียวในแกนกลางทําเครื่องผสมตดิ และใชแรงเคร่อื งจักรปน มากข้นึ จึงตอ งพจิ ารณาลักษณะเครื่อง ผสมที่จะบอกวาเครื่องแบบนี้สามารถใชหญาแหงผสมไดไมเกินก่ีเปอรเซ็นตในสูตรอาหาร ทั่วไปอาจ จํากัดไวไ มเกิน 15 เปอรเ ซ็นต ยกเวน เครอ่ื งทมี่ ีใบมดี อยแู ลวอาจใชไ ดเ พ่ิมมากขึน้ แตห ากไมตอ งการ ใหเคร่ืองผสมทํางานหนักมากควรมีเคร่อื งสบั สบั ชนิ้ หญาสด, หญา แหง, ฟาง ใหส นั้ ลงไดข นาดกอน นาํ เขา มาผสมจะเปนการดีทีส่ ดุ ลดการสึกหรอของเครอ่ื งผสมไดด ี ขนาดความจุของเครือ่ งผสมอาหาร ขนาดเครอ่ื งผสมมกั เรยี กเปน ปรมิ าตรความจทุ ใี่ ชห นว ย “ลกู บาศกเ มตร” หรอื ลกู บาศกฟ ตุ (1 ลบ.เมตร เทา กับ 35.3 ลบ.ฟตุ ) บริษัททีผ่ ลติ จําหนายจะมตี ารางแสดงปริมาตรความจุของเคร่อื ง ผสมพรอมขนาดเครื่องยนตท่ีตองการขนาดใหญของเคร่ืองผสมกับปริมาตรความจุในการผสมอาหาร ในครง้ั หนง่ึ ๆ จะผนั แปรไปตามความชน้ื ของอาหารผสม และเครอื่ งผสมจะใชผ สมในระดบั 70-80 % ของปริมาตรความจุเคร่อื งผสมทงั้ หมดเทา นั้น เพื่อใหอ าหารผสมคลุกเคลากนั ไดรวดเร็ว ไมวาจะแบง กลมุ โคออกเปนแบบใดๆ เชน ตามระยะการใหผลผลิต หรอื ตามชนิดของโคกต็ าม การจายอาหารโค แบบทเี อม็ อารต อ งสามารถดาํ เนนิ การจา ยใหแ ลว เสรจ็ ทงั้ ฟารม ไดไ มเ กนิ 2 ชว่ั โมง ดงั นนั้ ขนาดของเครอื่ ง ผสม จะตอบโจทยนวี้ า ทางฟารมตองใชเ ครอ่ื งใหญข นาดไหน ทสี่ าํ คญั ตอ งคดิ ที่ 70 % ของกาํ ลงั เครอ่ื ง ผสมเทา นน้ั การเลอื กขนาดเครอ่ื งผสมทเี่ หมาะสม ไมใ หญเ กนิ ไปจะทาํ ใหส ามารถผสมอาหารใหโ คพกั รดี โคสาว โคเลก็ ไดงายดวย เพราะโคกลุมน้จี ะใชอ าหารไมมากนัก การใชเ ครอ่ื งผสมใหญเกนิ ไปจะผสม อาหารใหกลุมนี้ไดลําบาก ขนาดเครื่องตองทําใหสามารถออกแบบสูตรอาหารผสมแบบทีเอ็มอารได หลายสตู ร การพจิ ารณาเปรยี บเทยี บจาํ นวนตวั โคกบั ขนาดของเครอื่ งผสมไดจ ากตารางดา นลา งทเ่ี ทยี บ ปรมิ าตรความจกุ บั กาํ ลงั ของแทรคเตอรท ตี่ อ งใชใ นฟารม ในรปู ตวั อยา งจะแสดงใหเ หน็ วา หากตอ งการ ผสมจา ยอาหารวนั ละ 2 ครงั้ หรอื 3 คร้งั ตอ งใชเครอ่ื งผสมขนาดเทา ใด เชน ฟารมขนาด 200 ตัว จา ยอาหาร วนั ละ 2 ครั้ง จะตองการเครอ่ื งผสมอาหารปรมิ าตรความจุ 500 ลบ.ฟุต (สมมตุ วิ า โคกนิ อาหารทเี อม็ อารว นั ละ 22.5 กโิ ลกรมั อาหารมีความชื้น 50 % อาหารจะมนี ํา้ หนกั 9 กโิ ลกรมั /ลบ.ฟุต)

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจนิ ดา 9 จาย 2 ครั้งตอวัน จา ย 3 ครง้ั ตอวัน ขนาดเคร่ืองผสม ขนาดแทรคเตอร (ลบ.ฟุต) (HP) 100 75 200 75 300 100 400 125 500 125 600 150 700 150 การเลอื กชนิดตาช่งั และแมเ‹ หลก็ การมีตาช่ังและแมเหล็กติดต้ังมาพรอมกันในเครื่องผสมเปนส่ิงจําเปนมาก แมเหล็กควร ติดตัง้ ทีต่ ําแหนง ชอ งเปดจา ยอาหารผสม เพือ่ จะไดดักจบั เศษเหล็ก ลวด ตะปู ทอี่ าจผสมมาในอาหาร ในขณะที่อาหารจา ยออกสูรางอาหารโค หากโคกนิ เศษลวดเขา ไปก็จะทําใหเ จ็บปวยจากโรคของมคี ม ทม่ิ ตาํ สาํ หรบั ตาชงั่ ในเครอ่ื งผสมสมยั ใหมจ ะตดิ ตง้ั มาใหพ รอ ม แตห ากเปน รนุ เกา หรอื สงั่ ทาํ ควรใหช า ง ติดตัง้ ตาช่งั ใหด วย จะไดสะดวกในการช่งั อาหารและวตั ถุดิบไดถ กู ตอ ง และตรวจสอบปรมิ าณการผสม และการจดั จา ยใหโ คไดต รงตามจาํ นวนทต่ี อ งการในแตล ะวนั แตอ ยา งไรกต็ ามหากวตั ถดุ บิ อาหารใดทมี่ ี ปริมาณผสมนอยกวา 10 กโิ ลกรัม เชน ไวตามิน แรธาตุ สารเสริม วตั ถุดิบเหลา น้ีตองนาํ มาชั่งแยกใน ตาช่งั ขนาดเล็กภายนอก แลวคอยนําไปผสมขยายจาํ นวนกับกากถวั่ เหลอื ง หรอื เมลด็ ขา วโพดบดใหม ี จาํ นวนมากขน้ึ เพ่ือใหเกดิ การ กระจายตัวขณะผสมกับอาหารหยาบไดง า ยขึ้น

10 TMR : Â¤Ø ãËÁâ‹ ¤¹Áä·Â การบาํ รุงรกั ษาเครื่องผสมทีเอม็ อาร การซอื้ เครอ่ื งจกั รมาในราคาแพงและมกี ารใชท กุ วนั อยา งหนกั นน้ั เครอ่ื งจกั รตอ งไดร บั การดแู ล อยา งดี เชนกนั เพอ่ื ใหเคร่ืองจกั รทํางานไดแ มน ยาํ สามารถผสมไดเ ขากันตลอดเวลา ตําแหนงท่ตี รวจ สอบประจาํ ไดแ ก ระดบั น้ํามันเครอ่ื ง น้าํ มนั หลอ ล่ืน จาระบี ตองอดั ตามขอตอและใบมีด หากจําเปน ตอ งเปลย่ี นใบใหม หรือตอ งลบั ใบมดี เพ่อื ใหส ามารถตัดชนิ้ อาหารหยาบ หญา ไดรวดเรว็ และไดข นาด เหมาะสมอยตู ลอดเวลา เครอื่ งผสมตอ งไดร บั การทาํ ความสะอาดอยเู ปน ประจาํ โดยเฉพาะเมอ่ื ผสมกบั วัตถดุ ิบอาหารทม่ี คี วามช้นื สูง เชน กากมัน หญาสด หญา หมกั หากเลกิ ใชงานควรฉีดน้าํ ลางเมื่อเสรจ็ ภาระกิจจายอาหารทกุ ครง้ั 3. ขŒอจํากัดของการใหอŒ าหารสตู รรวมทเี อ็มอาร การใหอาหารทีเอ็มอารมีประเด็นท่ีเปนขอจํากัดอุปสรรคที่ทําใหไมสามารถเลี้ยงโคนมดวย การใหอาหารสูตรรวมแบบนไ้ี ด • การจัดการภายในโรงเรือน ตองมกี ารจดั กลมุ โคนมใหเ ปนไปตามระยะตา งๆ เชน โคพกั รดี โค รอคลอด โครดี นา้ํ นมระยะตน กลาง ปลายของการใหน าํ้ นม โคสาว โคเลก็ การแบง กลมุ ทาํ ให การจะจดั การไดง า ย ควบคมุ การกนิ อาหารไดง า ย ใชอ าหารในสตู รเดยี วกนั ได หรอื อยา งนอ ยควร มี 3 ระยะ คอื ระยะโคคลอดใหม (ใหนา้ํ นมมาก) โคระยะใหนํา้ นมทวั่ ไป และโคสาวโคพักรดี สําหรับสตู รอาหารควรมี 3 สูตรเหมือนกัน คอื สําหรบั โคนมมาก โคนมนอย โคสาวโคพกั รีด • ปรับเปล่ียนรางอาหาร การใหอาหารทีเอ็มตองจายใหใ นปริมาณท่มี าก หากจะจา ยลงในราง อาหารตองมีขนาดใหญพอท่ีจะจุอาหารเอ็มอารไดครั้งละ 20-40 กิโลกรัมตอตัวความสูง ของรางอาหารตองไมสูงเกินชองจายอาหารท่ีรถจายอาหารพนอาหารจายออกมา หรือที่ดี สดุ ออกแบบเปนการจา ยอาหารลงพนื้ ซเี มนตเ ลย จะทาํ ใหงา ยในการใหแ ละทาํ ความสะอาด • โคทกุ ตวั ทเี่ ลยี้ งในกลมุ เดยี วกนั จะไดอ าหารสตู รเหมอื นกนั ไมส ามารถจา ยสตู รแยกได เนอ่ื งจาก โคสามารถเขากินอาหารไดพ รอมกัน จงึ ตองใชก ารแบง กลมุ โคเขามาชว ย • การผสมอาหารทีเอ็มอารในแตละคร้ังแตละวันใหสะดวกและมีการประกอบสูตรถูกตอง ตองใชเ ครือ่ งผสมทมี่ ีตราชง่ั ติดมาพรอ ม ซ่งึ อาจจะมีราคาแพง • วตั ถุดิบอาหารแหง เชน ฟาง หญา แหง จะผสมใหเขากันไดย าก จงึ ควรสับใหม ีขนาดช้นิ ที่ ตองการกอ นนาํ เขา มารวมผสมกนั ในเครอ่ื งผสม จะสะดวกกวา และใชเวลาผสมส้ันลง • โคทจ่ี ะกนิ อาหารทเี อม็ อารต อ งตรงสตู รตรงกลมุ เพอื่ ประสทิ ธภิ าพและประหยดั ตน ทนุ อาหาร โคทีอ่ ยใู นกลุม เดยี วกนั ควรมีผลผลติ นํ้านมและคะแนนรา งกายใกลเ คยี งกัน หากโคใหนํ้านม ตางกัน 10 กโิ ลกรัม หรือมีขนาดนา้ํ หนักตา งกนั เกิน 100 กโิ ลกรมั ควรจดั กลมุ ใหม • เวลาในการผสมแตละครั้งใชเ วลา 15-20 นาที หลังใสว ตั ถุดิบตวั สดุ ทาย การผสมท่นี านเกนิ ไปในเครือ่ งผสมทม่ี ใี บมดี จะทําใหไดขนาดช้ินอาหารท่ีสัน้ เกินไป จึงตอ งปรับระยะเวลาผสม กบั ชนดิ วัตถุดิบผสมใหส อดคลอ งกัน

รศ.ดร. วโิ รจน ภทั รจินดา 11 4. ขŒอพิจารณาใหŒอาหารสูตรรวมทีเอ็มอาร เม่ือใหกินอาหารทีเอ็มอารโดยปกติโคจะใหผลผลิตเพิ่มขึ้น และมีสุขภาพที่ดี แตหากมีการ จัดการทีผ่ ดิ พลาดไป ก็มีโอกาสทีจ่ ะเกดิ ผลเสียตรงขามกับส่งิ ทีค่ าดวา จะไดรบั ดังนน้ั ส่ิงท่สี าํ คญั ทตี่ อ ง ตรวจสอบคอื • ระดบั ความช้ืนของอาหารทเี อม็ อาร • ปริมาณอาหารทเี อ็มอารที่กินตอ วนั • ปริมาณอาหารทใ่ี หก นิ ในแตละกลมุ • ขนาดชนิ้ อาหารทีเอม็ อาร ระดับความช้นื ของอาหารทเี อ็มอาร การทาํ อาหารทีเอม็ อารไ มวา จะทําเปน แบบใหกนิ สดรายวนั หรือทาํ แบบทีเอ็มอารหมกั เพื่อ ไวจําหนายหรือใชเองในยามขาดแคลน จําเปนตองควบคุมระดับความช้ืนของสูตรอาหารใหคงท่ี แต ขอจํากดั อยตู รงท่วี ัตถดุ ิบทน่ี ํามาผสมจะมีทั้งหญาสด หญาหมกั หรอื กากเปย กอ่ืนๆ ซึ่งจะเปน ตวั หลัก ทท่ี าํ ใหค วามชน้ื อาหารในการผสมเปลยี่ นแปลงอยตู ลอดเวลาในแตล ะวนั ดงั นน้ั การสง ตวั อยา งวตั ถดุ บิ อาหารท่ีเปย กชนื้ ไปตรวจวิเคราะหอยูตลอดเวลา หรือวดั นา้ํ หนกั แหงดว ยวิธไี มโครเวฟได คา นํ้าหนกั แหง เปน สงิ่ จาํ เปน เพอ่ื ออกสตู รอาหารใหไ ดใ นระดบั ความชน้ื เหมาะสม นกั อาหารสตั วจ ะคาํ นวณระดบั ปริมาณสิ่งแหงท่ีโคตองกินตอวัน หากอาหารมีความช้ืนมากข้ึน โคก็ตองกินอาหารมากขึ้นเพ่ือให ไดปริมาณ ส่งิ แหง พอเพยี ง หากกินไดน อย กจ็ ะมีปญหาตอปริมาณนํ้านมทีล่ ดลงและสุขภาพทแ่ี ยลง ในการเรม่ิ ประกอบสตู รอาหารทเี อม็ อาร ประการสาํ คญั มากคอื การควบคมุ ระดบั ความชน้ื ใน สตู รอาหารใหค งท่ี ฤดกู าลและชนดิ วตั ถดุ บิ ทนี่ าํ มาใชจ ะมอี ทิ ธพิ ลคอ นขา งมาก สตู รอาหารนอกจากมผี ล ตอปรมิ าณการกินได และอาหารจะยังมีการหมกั ตวั มากขน้ึ จากอณุ หภมู ใิ นโรงเรอื นทรี่ อนข้นึ ตลอดวัน การใหอ าหารทเี อม็ อารค วรจดั ใหร างอาหารอยกู ลางโรงเรอื น เพอ่ื ปอ งกนั อาหารหมกั บดู ไดง า ยจากแสงแดด กลางวนั ในแงข องความชนื้ ในอาหารทเี อม็ อารพ บวา อาหารทชี่ น้ื นอ ย (60%นาํ้ หนกั แหง ) และอาหารทมี่ ี ความชนื้ มาก (35%นาํ้ หนกั แหง ) จะมผี ลทาํ ใหโ คกนิ อาหารทม่ี คี วามชน้ื สงู มากขนึ้ แตค ดิ เปน เปอรเ ซน็ ต ส่ิงแหงท่ีไดรับตอวันลดลง แตในระดับความช้ืนดังกลาวนี้ยังไมมีผลกระทบตอปริมาณนํ้านมและ องคป ระกอบนาํ้ นม เมอ่ื คดิ เปน ประสทิ ธภิ าพการกนิ เทยี บกบั นา้ํ นมแลว จะพบวา มปี ระสทิ ธภิ าพมากขน้ึ

12 TMR : Â¤Ø ãËÁâ‹ ¤¹Áä·Â แตอาหารท่ีเหลือในแตละวันอาจมากขึ้น หากอุณหภูมิโรงเรือนรอนและทําใหอาหารหมักตัวไดงาย ดังกลาว การจายอาหารหลายรอบจะชวยลดปญหานี้ลงได ดังนั้นหากอาหารทีเอ็มอารท่ีมีความชื้น มากกวา 65% จะมีผลโดยตรงตอปริมาณการกินไดท่ีลดลงได แตอยางไรก็ตามการทําอาหารสูตร ทีเอ็มอารที่เปนสูตรหมักในถุงนั้นระดับความช้ืนในถุงท่ี 50-65% จัดเปนระดับความช้ืนท่ีเหมาะสม ในการกระตุนการหมักและไดเปอรเซ็นตกรดที่จะรักษาคุณภาพอาหารทีเอ็มอารไดนาน ระมัดระวัง เพียงอยาใหถุงท่ีนํามาใชหมักฉีกขาด เปนรูรอยรั่วที่ทําใหอากาศเล็ดลอดเขาได สังเกตไดวาร่ัวรูไหน จะมรี าขาว ราดําเกิดในบรเิ วณนั้นเมื่อเก็บรกั ษาไวเ กิน 1 เดอื นขึน้ ไป หากทําเปน อาหารทเี อม็ อารหมกั บอ ใหญใหปดพลาสติดตามขอบใหสนทิ เชนกนั จะลดการสูญเสยี ไดม าก ปรมิ าณอาหารทเี อ็มอารที่กินต‹อวนั การจา ยอาหารทเี อม็ อารต อ งกาํ หนดปรมิ าณใหก นิ และสงั เกตปรมิ าณอาหารทจี่ ะเหลอื ในแตล ะ วัน โดยปกตจิ ะใหโคกนิ อาหารทเี อ็มอารค ิดเปนน้ําหนกั แหง 3% ของนํา้ หนกั ตัว หรอื คดิ เปน อาหารท่ี เอ็มอารสด 7-10% ของนํ้าหนักตัว ขึน้ อยูกบั ระดบั ความชนื้ ของสูตรอาหาร และการจา ยอาหารควร เปนวันละสองคร้ัง ไมรวมที่อาจนําไปจายเรียกโครีดนํ้านมที่โรงรีดบางสวนเพื่อกระตุนโคเขาซองรีด ในสวนอาหารเหลือแตล ะวัน ไมควรเกนิ 2% อยา งไรก็ตาม อาหารท่เี หลอื แตละวัน สามารถนาํ มาโรย ดานบนของอาหารท่ีเริ่มจา ยในวนั ใหมได ไมจ ําเปนตองเอาท้งิ ไป หรอื นาํ ไปใหโ คกลุมอ่ืนๆ เชน โคพกั รดี กินได หากอาหารเหลือมากเกินใหปรับลดปรมิ าณใหก ินลง และตรวจสอบการผสมอาหารวามีการ ผสมผดิ พลาดอยางไร มรี ะดับความช้นื ทีอ่ าจเปลี่ยนแปลงไป การใหอาหารทเี อ็มอารช วยทําใหฟารม มรี ะบบการจา ยอาหารทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพมาก เพราะสามารถควบคมุ การสญู เสยี อาหารใหเ ปน “ศนู ย” ได การทโ่ี คจะกนิ ไดห มดได ขนาดชนิ้ ของอาหารหยาบหรอื หญา ทใ่ี ชต อ งสนั้ ในเกณฑ 1 เซนตเิ มตร – 1 นว้ิ โคนมตองการกินอาหารตลอดเวลา จึงตองแนใจวามีอาหารอยูในรางอาหารอยางนอย 20 ชวั่ โมง อาหารทเี อม็ อารไ มใ ชอ าหารขน ทเี่ อาใหก นิ เปน เวลาและใหใ นจาํ นวนจาํ กดั ซง่ึ เปน วธิ จี า ยอาหาร ทเ่ี ขา ใจผดิ และ ไมใ ชอ าหารทต่ี อ งเอาวตั ถดุ บิ อนื่ ๆมาเพมิ่ ใหก นิ เสรมิ ขนึ้ ไปเพม่ิ เตมิ อกี ทเี อม็ อารต อ งให กินเพียงอยางเดยี ว กินใหตรงสตู รตรงกลุม ที่สําคัญอาหารตองมอี ยใู นรางอาหารตลอดเวลา แตโ ดย ท่วั ไปตองใหกินหมดพอดเี ม่ือถึงรอบเชาของการจายอาหารรอบใหม จา ยอยา งไรดูวาจา ยพอดี ทําได ดวยการตรวจวาอาหารเหลือในแตละวันควรจะมีเหลือ 1-2% และอาหารที่เหลือน้ันตองมีอาหาร

รศ.ดร. วิโรจน ภทั รจนิ ดา 13 ลกั ษณะของเน้ืออาหารเหมือนกับอาหารทีจ่ ายไปในคร้งั แรก ไมใ ชเ ปนเศษอาหารหยาบหรอื อาหารท่ี โคเลือกกินไปแลว อาหารเลอื กกินไดแ สดงวาขนาดชนิ้ กับการผสมไมเขากันตัง้ แตแรก จงึ ตองไปแกไ ข ทจี่ ดั การการผสมเพอ่ื ไมใ หโ คเลอื กกนิ ได เมอ่ื โคกนิ ไมห มด อาหารทเ่ี หลอื จงึ จะมหี นา ตามแบบเดยี วกนั ปริมาณอาหารทีใ่ หŒกินในแตล‹ ะกลุม‹ ในการเลยี้ งแบบกลุม ระยะของรางอาหารจงึ ไมค วรอยูห างเกิน 5 เมตร เพอ่ื ใหโคไดมองเห็น และลกุ ขึน้ มากิน เมือ่ มีการจายอาหารในรอบใหมเ ชนกัน อาหารทจ่ี ายใหกนิ ในตอนเชา ควรมเี หลือ อยา งนอ ย 5% กอ นถงึ เวลาจายใหมในรอบบาย หา มปลอยใหอ าหารขาดหายไปจากราง หากโคกนิ อาหารหมดกอน หา มจา ยอาหารหยาบอยางเดยี ว เชน ใหกนิ หญาสด หรอื ฟางอยา งเดยี ว และหา ม เสรมิ ฟาง หรอื หญาแหง วางใหก นิ อิสระ เพราะจะทําใหโ คกนิ อาหารลดลง และโภชนะกับคณุ คาทาง อาหารจะเปลีย่ นไป จนทําใหน้าํ นมลดลงได หากตองการเพ่มิ ลดปรมิ าณอาหารทีเอ็มอาร ใหเพม่ิ ลด อาหารหยาบและวัตถดุ บิ อาหารขน เปน ไปตามสดั สว นของสตู รอาหาร หา มปรบั เพม่ิ ลดเพยี งแตอ าหาร หยาบหรือวัตถุดิบตวั ใดตวั หนึ่งเพียงอยา งเดยี ว จะทาํ ใหโคไดโ ภชนะไมค รบตามตอ งการ ขนาดชิน้ อาหารทีเอม็ อาร ในการประกอบสูตรอาหารรวมทีเอ็มอาร นักอาหารสัตวจะคํานวณอัตราสวนของอาหาร หยาบตอ อาหารขน ผนั แปรไปตามความยาวของขนาดชน้ิ อาหารหยาบ เพอ่ื ใหอ าหารหยาบมขี นาดชน้ิ (1 เซนตเิ มตร – 1 นวิ้ ) ทเี่ หมาะสม และสามารถกระตนุ การเคย้ี วเออื้ งของโค การหลง่ั นา้ํ ลายและรกั ษา ระดบั กรดดางในกระเพาะหมักโคใหคงท่ี (pH 6.5) ไมผ นั แปรขึ้นลงมากเกินไป ดงั นั้นจึงตองจัดสตู ร อาหารใหส ามารถกระตุนการหล่ังนํ้าลาย (effective fiber) หากขนาดชน้ิ อาหารเลก็ กวา 1 เซนตเิ มตร จะทําใหอาหารหยาบนั้นไมสามารถกระตุนการเค้ียวเอ้ืองและการหลั่งน้ําลายได อาจนํามาซึ่งปญหา โรคกระเพาะโค โรคเจ็บกบี เทา โรคกระเพาะพลกิ และการใชเวลาผสมโดยเคร่อื งจกั ร หากนานเกนิ ไปใบมีดจะตัดอาหารหยาบจนเปนชิ้นเล็กเกินไปได ตองระวังในจุดนี้ โดยท่ัวไปในการผสมอาหาร ทเี อม็ อารเ มือ่ ใสว ัตถุดบิ ตัวสดุ ทา ยของสูตรแลว ปลอยใหเครอื่ งจักรผสมตอ ไปอีก 10-15 นาที กน็ ําไป จายใหโ คกนิ ไดแ ลว ไมตอ งผสมนานไปกวาน้ี

14 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â อตั ราสว‹ นของอาหารเยอื่ ใยในสูตรอาหาร โคทใ่ี หผ ลผลติ สงู จะมกี ารกนิ อาหารและความตอ งการโภชนะสงู โคนมโคเนอื้ ตอ งการพลงั งาน เพอ่ื ใชในการใหนา้ํ นมและสรางเนอื้ การจดั สูตรอาหารใหเ ขม ขน ขน้ึ จึงมกั ใชสัดสวนอาหารขนมากขนึ้ จงึ ทาํ ใหต อ งใหค วามสาํ คญั ของอาหารเยอ่ื ใยมากขน้ึ นอกเหนอื จากการพจิ ารณาจากคา อตั ราสว นอาหาร หยาบตออาหารขน (Roughage: concentrate, R:C ratio) ซึ่งเปนคา แรกที่สามารถตรวจสอบไดง าย แตยงั มอี กี คา คือ NDF (Neutral detergent fiber) ทตี่ อ งวดั ใหมีเพยี งพอตามความตองการของโคใน แตละระยะ คา NDF น้ี โดยหลักการตอ งเปน คา NDF ท่ีไดมาจากอาหารหยาบเทา นัน้ เพราะคา NDF ทมี่ าจากวตั ถดุ บิ อาหารขน จะไมไ ดม คี วามสามารถในการกระตนุ การเคย้ี วเออื้ งได ดงั นนั้ ปรมิ าณคา NDF ของอาหารสูตรรวมอยใู นชวง 1.1-1.2% ของน้าํ หนักตัวโค หรือหากคดิ จากคา NDF จากอาหารหยาบ ควรมี 0.75-1.1% ของนา้ํ หนักตวั โค แตห ากขนาดชนิ้ โดยรวมของอาหารสูตรรวมทเี อ็มอารม ขี นาดชิ้น เลก็ มาก ก็ควรใช NDF ทเี่ พิม่ สูงขนึ้ ไดอ ีก ตารางแนะนําการใชค า NDF ปริมาณการใหน ้าํ นม NDF ในอาหารทเี อม็ อาร NDF จากอาหารหยาบ อัตราสวน R:C โคใหน า้ํ นมมาก (> 35 กก.) 28-32% 21-27% 40:60 โคใหน า้ํ นมปานกลาง (25 กก.) 33-37% 25-32% 50:50 โคใหน า้ํ นมนอ ย (< 20 กก.) 38-42% 29-36% 60:40 5. ป˜จจยั ในการใหŒอาหารสูตรรวมทีเอม็ อารส าํ เร็จ การใหอาหารแบบสูตรรวมมีขอดีหลายประการเมื่อเทียบกับระบบการใหอาหารแบบแยก ที่ชัดเจนคือกินไดมากข้ึน ใหผลผลิตมากขึ้น แตมีหลายปจจัยที่จะสงผลใหการจัดจายอาหารแบบ ทีเอม็ อารส าํ เร็จ คอื • คณุ ภาพของอาหารหยาบ • การชั่งเตรยี มวัตถุดิบถกู ตอ ง • การตรวจสอบความชน้ื ของวตั ถุดิบอาหาร • คํานวณสตู รอาหารถูกตอง • การเตรยี มโคพักรีดและการใหอาหารโครีด • การตรวจสอบปริมาณการกนิ อาหารตอ วัน

รศ.ดร. วิโรจน ภัทรจนิ ดา 15 คุณภาพของอาหารหยาบ อาหารโคนมทั้งหญาสด หญา แหง ขาวโพดสด ขา วโพดหมกั น้นั การเตรียมการปลกู การให ปยุ และระยะตดั หรอื เกบ็ เกยี่ วจะสาํ คญั มากทงั้ สน้ิ ดงั นนั้ เพอ่ื ใหไ ดค ณุ ภาพทสี่ มาํ่ เสมอ การเกบ็ เกย่ี วตอ ง ถกู ตอ ง ในหญา จะเกบ็ เกยี่ วในระยะกอ นออกดอก จะเปน ระยะท่หี ญา ไมแ กจัด มีความนา กนิ สูง และ การยอยไดสูง สวนขาวโพดจะเก็บเก่ียวในระยะฝกน้ํานม หมายถึงระยะที่หากแกะเอาเมล็ดขาวโพด จากฝกมาบีบจะมีน้ํานมขาวโพดไหลออกมา จึงจัดวาเปนระยะเก็บเกี่ยวท่ีเหมาะสมในการตัดนาํ มา หมกั หรอื ขา วโพดสดผสมในอาหารโค การตดั และขนาดชน้ิ ทเี่ หมาะสมอยรู ะหวา ง 1 เซนตเิ มตร – 1 นว้ิ จะทําใหท้ังการหมักสามารถบดอัดไดแนนทําใหไดหญา ขาวโพดหมักคุณภาพสูง รวมทั้งเปนขนาด ชิ้นท่ีชวยทําใหโคกินอาหารไดมาก ลดการเลือกกินอาหารหยาบ หากตัดในขนาดที่ยาวจะทําใหเร่ิม มีการเขี่ยและเลอื กกินอาหารได การเลอื กซื้อเครื่องตัดหญา หรือขา วโพด จึงตองเลอื กชนิดทสี่ ามารถ สบั สองครงั้ (Double chop havester) หากเปน แบบสบั ครง้ั เดยี วจะราคาถกู แตค วบคมุ ขนาดชน้ิ ไมไ ด การช่ังเตรยี มวัตถุดิบเขาŒ ผสม อาหารท่ีนํามาผสมจะมีระดับความชื้นแตกตางกัน รวมทั้งเครื่องผสมอาหารมีหลายแบบ ในเครอ่ื งผสมทีม่ ตี ราช่งั ตดิ อยดู ว ยจะไมม ีปญหาการช่ังตวง แตใ นเครื่องผสมที่ไมม ีตราช่ัง คนงานตอ ง ช่งั วตั ถุดิบ แยกในแตล ะครงั้ ปญหามกั ไมเกิดขึ้นในวตั ถดุ ิบอาหารปลีกยอย เชน ราํ กากถว่ั มนั เสน เปน ตน แตจ ะมปี ญ หาในกรณชี ง่ั หญา สด หญา หมกั คนงานมกั ใชค วามเคยชนิ ในการตกั หญา สดขน้ึ ผสม โดยไมคํานึงวาหญาที่ตดั มาในแตละวนั ที่มคี วามชื้นตางกนั ซง่ึ จะมผี ลตอการกนิ ไดของโค ถา จะใหถ ูก ตองควรหม่นั ตรวจสอบความช้ืนและช่ังวตั ถุดิบทกุ ครัง้ ในการผสมวัตถดุ บิ ผสมทีใ่ ชนอย เชน ไวตามิน แรธ าตุ สารเสรมิ อืน่ ๆ ควรชงั่ ดว ยตราชงั่ ขนาดเลก็ และนํามาผสมกบั สง่ิ ท่แี หงและมขี นาดใกลเ คียงกนั เชน มนั สาํ ปะหลังบด หรือ ราํ ออ น หรือเมลด็ ขาวโพดบด เพ่อื ขยายขนาดเพ่ิมจาํ นวนกอ น เมอื่ เขาไป ผสมในเครื่องผสม จะชวยใหมีการกระจายตวั ไดด ีขน้ึ ผสมไดท่วั ถงึ กัน และใชเ วลานอ ยในการผสม

16 TMR : Â¤Ø ãËÁâ‹ ¤¹Áä·Â การตรวจสอบความชน้ื ของวัตถดุ ิบอาหาร หลักใหญคือการตรวจสอบความช้ืนของอาหารหยาบสด หรือวัตถุดิบท่ีมีความเปยกช้ืนสูง และ นําคา ความชื้นไปปรบั การคํานวณ สูตรอาหารใหไ ดส ูตรอาหารตรงตามความชนื้ ของวัตถดุ ิบทใ่ี ช ตลอดเวลา ความชน้ื ของสตู รอาหารทม่ี ากหรอื นอ ยเกนิ ไปจะมผี ลตอ การกนิ และกระบวนการหมกั ของ อาหาร ความชื้นของอาหารสตู รรวมทีเอม็ อารท เ่ี หมาะสมอยูในชวง 40-60% การคํานวณสูตรอาหารใหŒถูกตอŒ ง การคํานวณสูตรคงเปนเรื่องของนักวิชาการอาหารสัตวท่ีจะออกสูตรอาหารให ซึ่งในประเทศไทยสามารถติดตอขอสูตรอาหารผานระบบออนไลนของกรมปศุสัตว หรือหนวย บริการเคล่ือนท่ีเพ่ือบริการดานอาหารสัตว (Feed Management Mobile Unit, FMMU) กรมปศสุ ัตว หรอื ศนู ยเ รยี นรูการผลติ อาหาร TMR ฝา ยวิจยั และพฒั นาการเลย้ี งโคนม อ.ส.ค. โทร 036 341069 หรือติดตอ ผเู ขยี นไดที่ [email protected] ยนิ ดใี หค าํ ปรกึ ษาในการ ออกสตู รอาหาร หลกั การออกสตู รอาหารนนั้ สตู รอาหารควรเลอื กใชว ตั ถดุ บิ ทห่ี าไดง า ยในทอ งถน่ิ เชน ราํ ออ น มนั สาํ ปะหลงั ขา วโพด รวมทงั้ ผลพลอยไดท างการเกษตร เชน กากแปง มนั สาํ ปะหลงั เปลอื กและแกนสัปปะรด กากมะเขอื เทศ เปน ตน การคํานวณสตู รอาหารตองคํานวณเปน คาน้ํา หนกั แหง 100% กอน เพื่อใหไ ดสตู รทีต่ รงตามความตอ งการโค จากน้ันจงึ คอยเปลี่ยนจากนา้ํ หนกั แหง ของวตั ถดุ ิบแตละตัวเปนคานาํ้ หนักสด เพื่อสงใหเ จาหนา ทนี่ ําไปผสมสดตอ ไป อาหาร ทีเอม็ อารตองคํานงึ ถึงโภชนะตอไปนีเ้ ปน อยา งนอยคือ คาความช้ืนของอาหาร คาเปอรโ ปรตนี

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจนิ ดา 17 โปรตนี พลงั งาน ไขมนั ADF และ NDF ในขนั้ สูงตอ งคํานึงถงึ คา อตั ราสว นของอาหารหยาบ กับอาหารขน (หรอื R:C ratio) และคา peNDF คา MP/NEL อาหารผสมแยกช้ันหรอื แยกสดั สว‹ น การสังเกตที่ดีวาอาหารมีการผสมเขากันและลดการเลือกกินไดของโคไดอยางไร ใหตรวจ สอบท่ีรางอาหาร เม่ือจายอาหารใหโคกินแลว หากยังพบวามีวัตถุดิบอาหารแยกสวน เชน ชิ้นหญา กอ นวตั ถดุ บิ อาหารขน ชนิ้ ฟางแยก หรอื ถกู โคเขยี่ ออกมาได หากยงั พบลกั ษณะเชน นอี้ ยแู สดงวา อาหาร ทีเอม็ อารน้ี โคยังเลือกกนิ ไดอ ยู ใหก ลบั มาตรวจสอบวา ใชขนาดช้นิ อาหารยาวเกินไปไหม เวลาในการ ผสมอาหารนอ ยเกนิ ไป ใบมดี สน้ั เกนิ ไป ไมส ามารถสบั หญา ขาดได และหรอื เกลยี วในเครอ่ื งผสมอาหาร สึกหรอสัน้ เกนิ ไป โดยเฉพาะเกลียวท่ีอยใู นสดุ ควรหมนุ ชดิ ขอบเหลก็ ของถงั ผสม จะชว ยทาํ ใหอาหาร ขน อาหารหยาบผสมคลกุ เคลากนั ใหเขากันดี และมีการกระจายตวั ท่ีดมี ากอยางรวดเร็ว แตหากพบวา อาหารผสมท่ีจา ยออกมามีลักษณะจับตวั เปนกลุม เปนกอ นเกาะกนั ใหแกไขโดยเพิม่ รอบการหมุนของ เกลยี วผสมใหเ รว็ ขนึ้ หรอื ใชเ วลาผสมใหน านขนึ้ การตรวจสอบวา โคชอบอาหารอยา งไรดจู ากพฤตกิ รรม วา เมอื่ จา ยอาหารใหโ คแลว โคมพี ฤตกิ รรมเรมิ่ กนิ จากบนลงลา ง ไมม อี าการมดุ หนา ลงไปเลอื กกนิ อาหาร ทอ่ี ยดู านลาง จงึ จะแสดงวาอาหารมกี ารผสมเขากันไดด ีทุกวนั หรืออาจมีโคบางตัวอาจมนี ิสยั ชอบเขย่ี อาหารแตตอ งมโี คแบบน้ไี มเ กิน 1% ในแตละคร้ังท่โี คไดร บั การจา ยอาหารใหม การตรวจสอบอีกข้ันหน่ึงที่ตองทําดวยคือ อาหารผสมท่ีจายใหมกับอาหารท่ีเหลือกินของ แตล ะวนั นน้ั ตอ งมลี กั ษณะเหมอื นกนั โดยทฤษฎแี ลว ควรจะมลี กั ษณะอาหารเหมอื นกนั หากอาหารนน้ั ผสมไดเ ปน เนอื้ เดยี วกนั และโคเลอื กกนิ ไมไ ด ปญ หาทพี่ บคอื อาหารเหลอื กนิ มกั เปน เสน ใยยาว ขนาดชนิ้ ใหญ และเปน สว นของอาหารหยาบ ซงึ่ ทาํ ใหโ คเปน โรคกระเพาะและเจบ็ เทา เหมอื นเดมิ เพราะไมส ามารถ ควบคมุ อตั ราสว นอาหารหยาบอาหารขน ได อาหารทเี่ หลอื ทเี่ ปน สว นอาหารหยาบ หากเหลอื มากกวา 10% จะทาํ ใหไขมันนํา้ นมลดลง 0.15% ในอาหารผสมทแ่ี หง มาก ควรเติมนา้ํ หรือน้ําผสมกากนํา้ ตาลลงใน อาหารทเี อม็ อารท แี่ หง เกนิ ไป จะชว ยทาํ ใหอ าหารคลกุ เคลา กนั ดี ลดการเลอื กกนิ ได โดยทว่ั ไปหากอาหาร ทีเอ็มอารมีส่ิงแหง 40-60% หรอื มีความช้นื 60-40% อาหารจะเคลา กนั ไดด ีลดการเลอื กการอาหาร ของโคได

18 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â หลกั การนํากากเป‚ยกมาใชŒในสตู รอาหาร กากผลพลอยไดท างการเกษตรทกุ ชนดิ มกั มคี วามชน้ื สงู ตงั้ แต 70-90% เมอ่ื เกษตรกรซอ้ื มาใชง าน มกั ไมม กี ารเตรยี มการในเรอื่ งการจดั เกบ็ ใหด ี ทาํ ใหเ กดิ ปญ หาบดู เนา เกดิ เชอ้ื รากอ สารพษิ เมอื่ นาํ มาใชจ ะ ทาํ ใหโ คกนิ อาหารไดน อ ยและอาจถงึ ตายไดจ ากการไดร บั สารพษิ เกนิ มาตรฐาน จากการทอี่ าหารเหลา นี้ มเี ชอื้ ราอยสู งู และสารพษิ มากยงั ผา นถา ยทอดสนู า้ํ นมและเนอ้ื เปน อตั ราตอ ผบู รโิ ภคนา้ํ นมและเนอ้ื ไดอ กี ทางหนงึ่ เพอ่ื ปอ งกนั ปญ หาเหลา นี้ กากเปย กตา งๆ เชน กากมนั สาํ ปะหลงั กากเอทานอล เปลอื กสปั ปะรด กากมะเขอื เทศ เมอ่ื ซอ้ื เขา มาในฟารม ตอ งนาํ มาทาํ การบดอดั ลงในบอ หมกั ใหแ นน ทด่ี คี วรเปน บอ คอนกรตี เพอื่ ลดชอ งวา งของอากาศภายในชั้นของวตั ถุดบิ เมอื่ บดอดั ลงบอจนแนน ดแี ลว จงึ ใหปดฝาคลุมดวย พลาสตกิ ดาํ อยา งหนาใหม ดิ ชดิ และปด ขอบพลาสตกิ ดว ยดนิ หรอื ยางรถยนตเ กา ปด ทบั บนกองใหเ รยี บรอ ย เพอ่ื ปอ งกนั อากาศจากภายนอกเลด็ ลอดเขา ไปภายในบอ ทจ่ี ะมาสมั ผสั กบั ผวิ ของวตั ถดุ บิ อาหารทห่ี มกั ไว ย่งิ ปดคลมุ สนิทเพยี งใด จะสามารถปอ งกันการเกดิ ราและวตั ถดุ บิ อาหารน้ันสามารถเก็บไดนานหลาย เดือน (ข้นั ตอนการทําเชน เดยี วกบั ขน้ั ตอนการทําหญา หมักหรือขาวโพดหมัก) ในระหวา งกระบวนการ หมักเกดิ ขึ้นในบอ จะทาํ ใหมีการสรางกรดเพื่อรักษาคณุ ภาพอาหารทดี่ ี และปริมาณความชนื้ สวนเกิน จะสามารถไหลออกมาทางหนาบอได ทําใหระดับความช้ืนของเศษเหลือเกษตรเหลานี้ ไมมีความชื้น สูงเกนิ ไปหลงั การหมักจนไดเ วลา ซึง่ จะใชเวลาหมกั 10-20 วัน ข้ึนกบั ปริมาณแปง และนํา้ ตาลทีม่ ีใน เศษเหลอื การเกษตรนัน้ เม่ือครบ 20 วนั หรือ pH ตํา่ กวา 4 แลว ก็สามารถเปด บอ นาํ มาใชผสมอาหาร ไดหรือจะเก็บถนอมไวงานตอไปได ใหคํานึงถึงตลอดเวลาวาวัตถุดิบอาหารเปยกที่กองตากอากาศ ตากแดด จะทําใหอาหารบูดเนา เกิดเชอ้ื ราสูงมาก และเปน อันตรายอยางยิง่ ตอโค หรือหากอาหารที่ เอ็มอารที่บรรจุถุงปดผนึกอยางดีแตมีราเกิดขึ้นแสดงวามีถุงมีการร่ัวอากาศสามารถเขาออกไดแมตา เราอาจมองไมเห็นหากไมสังเกตใหดี

รศ.ดร. วิโรจน ภัทรจินดา 19 เร่ิมใหกŒ ินอาหารทเี อม็ อารเ มอื่ ไร การใหอ าหารทเี อม็ อารใ นโคพกั รดี กอ นคลอดมเี ปา หมายสาํ คญั คอื กระตนุ การกนิ ได ซงึ่ พบวา หากโคกนิ อาหารไดด ใี นชว งกอ นคลอด หลงั คลอดลกู แลว จะกนิ อาหารไดม าก สรา งนาํ้ นมและมสี ขุ ภาพทด่ี ี มาก การใหอ าหารทเี อม็ อารเ รม่ิ แรก ควรเรม่ิ จากการใหเ พอ่ื เตรยี มตวั ในโคพกั รดี กอ น โดยเฉพาะในระยะ 1 เดอื นกอ นคลอด เพอ่ื ใหโ คไดม โี อกาสปรบั ตวั ในการกนิ อาหาร ใหจ ลุ นิ ทรยี ใ นกระเพาะหมกั เกดิ ความ คนุ เคยกบั อาหารและวตั ถดุ บิ ทใี่ ชผ สมในอาหาร ดว ยการใหอ าหารทเี อม็ อารส ตู รโคพกั รดี ผสมกบั อาหาร ทีเอ็มอารโคคลอดใหมอยางละคร่ึงหรือเวนแตจะผสมเปนสูตรพิเศษสําหรับโครอคลอด จะทําใหโค เพิ่มขีดความสามารถในการกินอาหารในชวงหลังคลอดใหมไดดีย่ิงขึ้น และอาหารทีเอ็มอารที่กินใน สูตรชวงกอนคลอดนั้นจะใชเวลานาน 1 เดือนเพียงพอ ชวยทําใหโคมีการสะสมสารอาหารเบ้ืองตน สําหรับการสรางน้ํานมเหลืองไดเขมขน ยังชวยทําใหลูกโคไดรับสารอาหารจากน้ํานมเหลืองไดเพียง พอและแข็งแรงอยา งรวดเรว็ 6. ลักษณะทางวิชาการของอาหารทเี อ็มอาร อาหารทีเอ็มอารโคนมโคเน้ือก็ดีจะมีคุณสมบัติเบ้ืองตนคลายๆกันคือ มุงกระตุนการกินได ในโคใหส ูงสุด ซึง่ อาหารทด่ี นี ั้นมีปจ จยั เกี่ยวของหลายอยา ง สูตรอาหารโครีดนมควรมีระดับความช้ืน ในเกณฑ 40-60 % มคี า NDF ไมนอยกวา 27 และ ADF ไมเกนิ 21% หากพิจารณาตอไป 75% ของ NDF ควรมาจากเยอื่ ในอาหารหยาบ วตั ถดุ บิ สว นผสมทม่ี าจากอาหารขน จาํ พวกแปง (Non structural Carbohydrate หรือ NSC) ไมควรเกิน 40% อตั ราสวนโปรตนี ยอยงายและโปรตีนไหลผาน ควรอยู ในชวง 40-60% เพ่ือใหโปรตีนบางสวนที่ตองละลายในกระเพาะหมักมีเพียงพอตอกระตุนการเจริญ เติบโตของจุลินทรียในกระเพาะ การใชไขมันในอาหารทั่วไปสามารถใชในรูปนํ้ามันไดประมาณ 0.5 กิโลกรัม เพอ่ื ใหสูตรอาหารทีเอ็มอารม ีระดบั ไขมนั รวม 3-4% และหากจะใสเพิม่ อีกสําหรับโคให ผลผลติ สงู จงึ ใหใ สใ นรปู ไขมนั เม็ดหรอื บายพาสไขมนั ไดอ กี 0.5 กโิ ลกรัม จะทาํ ใหไ ดไ ขมนั รวมเพมิ่ เปน 5-7% หากใสไ ขมนั มากกวา นจี้ ะมผี ลตอ รสชาตแิ ละลดการกนิ ไดล งสว นสารเสรมิ อนื่ หากจดั หามาได เชน ยสี ต โซเดยี มไบคารบอเนต ควรใสเพมิ่ ในสตู ร จะชว ยใหเ พ่มิ การยอยไดข องอาหารโดยรวมมากขึ้น

20 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â ลกั ษณะของอาหารหยาบที่ทาํ ใหอŒ าหารทีเอ็มอารม คี ณุ ภาพดี พชื อาหารสตั วน บั วา มสี ว นสาํ คญั ในการสรา งนา้ํ นมและเนอื้ เพราะจดั เปน สว นผสมของอาหาร ทเี่ กอื บครึง่ หนึ่งของวัตถุดิบไดมากจากพืชอาหารสตั ว เชน หญา ขา วโพด แตบอยครง้ั ทม่ี ักใชหญาท่ี มอี ายุเกบ็ เกย่ี วชาทาํ ใหไดห ญา แก หรอื ตนขาวโพดแก หรือแมแ ตเปนตนขาวโพดท่ีหกั ฝกออกไปขาย แลว ย่งิ ไดตนขา วโพดที่มีอายุแกเ กนิ 100 วนั ซ่งึ จะมผี ลตอการลดการกนิ ได ลดการยอยได ทาํ ใหไ ด ผลผลติ นาํ้ นมลดลง การตรวจสอบคณุ ภาพอาหารหยาบ หรอื พชื อาหารสตั วเ หลา นพ้ี จิ ารณาไดจ ากหลาย ประการคา NDF คา นีจ้ ะสมั พันธก ับการกนิ โดยตรง หญาแกจะมคี า NDF สงู กวา หญา ออ น คา NDF ในพชื ชนิดเดยี วกนั ท่ีสงู ขึน้ บง บอกวา มีคุณภาพลดลง ดังน้ันคา NDF ในอาหารสตู รรวมสูตรเดยี วกนั ท่มี ี NDF สงู ขน้ึ 1 หนวยเปอรเ ซน็ ต จะมผี ลทาํ ใหนาํ้ นมลดลงไดถ งึ 0.5 กิโลกรมั คา ADF คานส้ี ัมพนั ธก ับการยอ ยไดของอาหาร หากพืชอาหารสัตวช นดิ เดยี วกัน มีคา ADF สงู ขนึ้ แสดงวา พชื ชนดิ นจี้ ะมกี ารยอ ยไดแ ละการนาํ ไปใชป ระโยชนไ ดล ดลง เพราะคา นจี้ ะมลี กิ นนิ เปน องค ประกอบทสี่ าํ คญั ทที่ าํ ใหก ารยอ ยไดต า่ํ ลง ในอาหารสตู รรวมทเี อม็ อารส ตู รเดยี วกนั หากมคี า ADF สงู ขนึ้ 1 หนวยเปอรเซน็ ต จะมผี ลทําใหผ ลผลติ น้าํ นมลดลง 0.3 กโิ ลกรมั ตอตัวตอวัน ดังนน้ั จงึ มีกฎงา ยๆ คือ ใหโคไดรับอาหารหยาบเสนใยยาวมากกวา 1 เซนติเมตร อยางนอย 2.5 กิโลกรัมตอตัวตอวัน เพื่อกระตุนการเค้ียวเอื้อง ดัชนีชี้วัดคือมีโคอยางนอย 30% ในฝูงเค้ียวเอื้องอยูตลอดเวลา เม่ือเขา ตรวจสอบฟารมแตละคร้งั อตั ราส‹วนของ NSC : RDP คา คารโ บไฮเดรทยอ ยงา ยหรอื NSC (Non structural carbohydrate) ประกอบมาจากสว น ของแปงและนํ้าตาล ซ่ึงจะเปนแหลงพลังงานหลักที่จุลินทรียในกระเพาะหมักใชเพ่ือการเจริญเติบโต และจุลินทรียเองก็จะเปนแหลงโปรตีนสําคัญของโคนมตอไป เม่ือจุลินทรียไดรับการยอยท่ีลําไสเล็ก ของโคกลายเปน โปรตนี ใหโค การใหโคไดรับปริมาณ NSC ท่ีมากเกินไปโดยไมมแี หลงโปรตนี สลายตวั งาย (Rumen degradable protein, RDP) เพยี งพอหรอื เปนสดั สว นกัน จะใหผลตรงขา ม คอื ยบั ย้งั การเจรญิ เตบิ โตของจลุ นิ ทรยี ใ นกระเพาะเอง อาหารสตู รรวมทเี อม็ อารท ด่ี จี งึ ควรมรี ะดบั คารโ บไฮเดรท ยอ ยงา ย NSC 35-40% และมีระดับโปรตีนสลายตัวไดง า ย 60-65% หากใหม สี ัดสว น NSC มากกวา 40% ในสูตรอาหารวมจะทําใหผลผลิตจากการหมักที่เปนกรดไขมันระเหยรวมเปลี่ยนไปเปนกรด แลคตกิ เปน สว นใหญท จ่ี ะเปน อนั ตรายตอ ตวั โคเอง เปน สาเหตขุ องโรคกระเพาะ โรคกบี เทา อกั เสบในโค

รศ.ดร. วิโรจน ภัทรจนิ ดา 21 การใชŒตะแกรงมาตรฐานของเพนสเตท มหาวทิ ยาลัยเพนสเตท ประเทศสหรัฐอเมรกิ า ไดพัฒนาวธิ ีตรวจสอบอัตราสว นอาหารหยาบ กบั อาหารขน อยา งงา ยสาํ หรบั ในในฟารม โดยใชต ะแกรง 3-4 ชน้ั (0.75 นวิ้ หรอื 19 มม., 0.31 นว้ิ หรอื 8 มม., 0.16 นิ้ว หรือ 4 มม., และ 0.046 นว้ิ หรอื 1.18 มม.) เมือ่ นําอาหารทีเอ็มอารส ด (ควรไป สุมทร่ี างอาหารโคกอนทีโ่ คจะกิน) ท่ีทราบนา้ํ หนักเร่ิมตน มาใสใ นตะแกรงบนสุดและเขยา ไปมาในทิศ ไป-กลับ ระยะ 1 ฟตุ วนไปทีละดา นจนครบท้งั ส่ีดา น เพื่อใหอ าหารสามารถกระจายตวั หลนไดอยา ง ทวั่ ถึงในตะแกรงจะไดตกลงมาในชนั้ ลา งไดสะดวกตามขนาดชนิ้ ท่สี ามารถลอดผา นรูตะแกรงลงมาได ตารางแนะนําเกณฑว ตั ถุดบิ อาหารและอาหารสตู รรวมท่เี หมาะสม ตะแกรง รูตะแกรง (น้วิ ) ขนาดช้ินท่ีคาง ขาวโพดหมกั อาหารทีเอ็มอาร บนสุด 0.75 (19 มม.) > 0.75 3-8% 2-8% กลาง 0.31 (8 มม.) 0.31-0.75 45-65% 30-50% ลาง 0.16 ( 4 มม.) 0.16-0.31 20-30% 10-20% ถาดรอง < 0.16 < 10% 30-40% อาหารทเี อม็ อารท ่ดี เี มือ่ รอ นผา นทะลุตะแกรง (4 มม.) จงึ ควรมชี น้ิ อาหารท่ตี กลงสชู น้ั ลางสดุ หรอื ถาดรองในปรมิ าณ 30-40% นนั่ แสดงวา อาหารสว นทค่ี า งอยใู นตะแกรง (4 มม.) และตะแกรงบนคอื สวนอาหารท่ีสามารถกระตุนการเค้ียวเอ้ืองได หากใหอาหารทีเอ็มอารนี้และโคกินไดหมด ก็จะได รับโภชนะตรงตามตอ งการ มอี ตั ราสว นอาหารหยาบและอาหารขน ทถ่ี กู ตอ งซงึ่ จะทาํ ใหโ คมสี ขุ ภาพทด่ี ี แตหากมีอาหารเหลือ หากเห็นไดวาเปนอาหารชิ้นใหญที่คงเหลือ ก็จะแสดงวาหากเหลือมาก แสดงวา ชิ้นอาหารมีขนาดใหญเกินทําใหโคเลือกกินอาหารได โคก็จะไดรับแตวัตถุดิบอาหารขน กินเขาไป ก็จะทําใหมีปญหาสุขภาพ หรืออาจมีปญหาเน้ือน้ํานมรวมจาง เพราะเปอรเซ็นตไขมันตํ่า อยูเหมือนเดิมได อยางไรก็ตามในประเทศไทยอาจหาตะแกรงขนาด 4 มม. อันเดียวมาใชรอนแยก คณุ ภาพการผสมไดเ ชน กัน

22 TMR : ÂؤãËÁ‹â¤¹Áä·Â การหาคา‹ peNDF อย‹างงา‹ ย การหาคา ความสามารถในการกระตนุ การเคย้ี วเออ้ื งหรอื Potential effective neutral detergent fiber (peNDF) วธิ ีเดมิ สามารถคํานวณหาไดง า ย ดวยการนาํ วตั ถุดบิ อาหารทแ่ี หง ทท่ี ราบนา้ํ หนกั แลว มารอนผา นตะแกรงขนาด 1.18 มิลลิเมตร และชงั่ สดั สวนอาหารทเ่ี หลอื คา งอยูบ นตะแกรง แตคา ทีไ่ ด พบวา มวี ตั ถดุ บิ อาหารหลายชนดิ ยงั สามารถจมและละลายเปน เนอื้ เดยี วกบั นา้ํ หมกั ได จงึ แสดงวา วตั ถดุ บิ นนั้ ไมไ ดม คี วามสามารถในการกระตนุ การเคยี้ วเออื้ งได ปจ จบุ นั มหาวทิ ยาลยั เพนสเตทเสนอวา ควรใช ขนาดตะแกรงทโ่ี ตขน้ึ จะประเมนิ คา ชนิ้ อาหารไหลผา นออกจากกระเพาะไดด ขี นึ้ และขนาดทเ่ี หมาะสมคอื 4.0 มิลลิเมตร มารอนอาหารแหงแทนตะแกรง 1.18 มิลลิเมตร จะไดคา peNDF ที่แมนยําข้ึน โดยเฉพาะในโคที่ใหนํ้านมมากซ่ึงตองเปนเรื่องท่ีจะศึกษาตอไปอีก ตัวอยางเชน นําอาหารทีเอ็มอาร แหง (ทมี่ คี า NDF 35% ) มา 10 กิโลกรัม รอนในตะแกรงขนาด 1.18 มลิ ลเิ มตร พบวามอี าหาร คงเหลือทีบ่ นตะแกรง 6 กโิ ลกรัม จะหาคา peNDF ? สูตรคํานวณ ( )= % NDF x peNDF1.18 นา้ํ หนักวตั ถุดิบเหลอื บนตะแกรง น้าํ หนักวัตถุดิบท้ังหมด 6 ( )= 35 x10 = 21% 1997) จาคกากpาeรใNชDวFิธ1ีป.1ร8 ะเทม่เี ินหดมวาะยสตมะขแอกงรองราหอนารขสอตู งรเพรวนมสทเตเี อท็มอ(Pารeค nวnรมsคีtaา tสeูง)กวจา ะเ2ห0็น%วาป(รMะeเมrtินeไnด, ละเอยี ดกวา เพราะตะแกรงบนสดุ (0.75 หรอื 19 มม.) จะเปน สว นของเยอ่ื ใยจากอาหารหยาบชนิ้ ยาวท่ี จะลอยอยูผวิ บนในนํ้าหมักในกระเพาะโค หรอื เรียกวาตาขา ยเยอ่ื ใย สวนตะแกรงท่สี อง (0.31 นว้ิ หรอื 8 มม.) จะเปน สวนชิน้ ของอาหารหยาบเชน กนั ทมี่ ีขนาดเล็กลง ชิ้นอาหารน้จี ะยอยไดงา ย ละลายในนํา้ หมักงาย โคเค้ยี วงาย และชน้ิ สว นเหลานีย้ งั คงลอยแทรกในช้ันตาขา ยเย่อื ใยอยู สําหรับตะแกรงสาม (0.16 นวิ้ หรือ 4 มม.) จะเปน ท่ีรวมของชิ้นสวนขนาดเล็กของอาหารหยาบทย่ี อยงายกบั บางสวนของ อาหารขน ซง่ึ เปน สว นของคารโ บไฮเดรตยอ ยงา ยดว ย สว นนมี้ คี วามสามารถกระตนุ การเคย้ี วเออื้ งไดต าํ่ เพราะขนาดท่เี ลก็ อาจตองสังเกตสดั สวนวัตถดุ บิ ในชนั้ นีใ้ หด ี เพราะบางครั้งอาหารขนที่นํามาตากแหง

รศ.ดร. วโิ รจน ภทั รจินดา 23 อาจเกาะกันเปนชน้ิ ใหญ ไมสามารถผานตะแกรงช้ันนลี้ งไปได แตใ นขณะที่เปนของสดตัวมนั เองจะมี ขนาดชนิ้ เลก็ มากและสามารถผา นตะแกรงไปได ในการนาํ อาหารทเี อม็ อารม าวดั หาคา เยอ่ื ในทก่ี ระตนุ การเคี้ยวเอื้อง (peNDF) น้ันจะพบวามีวัตถุดิบอาหารขนหลายชนิดคางอยูบนตะแกรงรอนขนาด 0.16 นิว้ (หรอื 4 มม.) หากสามารถจาํ แนกไดวา เปน อาหารขนาดเล็กดังกลาว จึงควรหักคาอาหารขน เหลานี้ออกจากชั้น 4 มม. นําไปรวมกับถาดรอง ควรนําเอาเฉพาะสวนอาหารเย่ือใยท่ีตกคางในช้ัน 4 มม. มาคดิ เทานัน้ วธิ กี ารประเมินค‹าอัตราการกินอาหารไดตŒ ‹อวัน อัตราการกินอาหารในหน่ึงวัน (Dry matter intake, DMI) น้ันจะคํานวณออกมาในรูป นํ้าหนักแหง ท่ีสัมพันธกับขนาดลําตัว และการใหผลผลิต ซึ่งจะผันแปรไปตามระยะการใหผลผลิต สูตรประเมนิ ในโคทวั่ ไป DMI (กก./วัน) = [1.8% x (น้าํ หนกั ตวั )0.75] + [4%F3CM] เมือ่ 4% FCM = (0.4 x กก.นา้ํ นม) + (15 x กก.ไขมนั นม) สูตรประเมินในโคคลอดลูกใหม หรือโคใหนา้ํ นมมาก DMI (กก./วนั ) = [0.01641 x (น้าํ หนกั ตวั )0.75] + [0.1713 x กก.นํา้ นมตอวนั ] + [4.534 x กก.ไขมนั นํ้านมตอ วัน] สตู รประเมินในโคระยะกลาง- ปลายการใหน ้าํ นม DMI (กก./วัน) = [0.0185 x (น้าํ หนักตวั )0.75] + [0.305 x 4% FCM] สตู รประเมนิ ในโคสาว-โครุน DMI (กก./วนั ) = (นาํ้ หนกั ตวั )0.75x (0.2435 x NEM) – (0.0466x(NEM)2) – (0.1126/ NEM)

24 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â 7. หลกั การจา‹ ยอาหารสูตรรวมทเี อม็ อาร วิธกี ารใหกินอาหาร การจายอาหารทีเอ็มอารใหถูกตอ งตามความตองการอาหารของโคน้นั แตม หี ลักการงา ยๆ 2 ขัน้ ตอนคือ ขัน้ ตอนแรกการปรับการกินไดของโค เปนระยะปรบั ตัวใหท ง้ั โคและจุลนิ ทรียในกระเพาะ หมกั ไดปรบั ตัว เพราะการจา ยใหก ินเตม็ ท่ใี นครง้ั แรกเลย โคจะตื่นและแปลกกล่นิ ทําใหก นิ ไดนอย อาจ ทําใหปรมิ าณน้ํานมลดลงไดจ นเจา ของฟารม ตกใจ จงึ ควรนําเอาอาหารทเี อ็มอารใสผสมในอาหารเดมิ วนั ละ 20 เปอรเ ซนต เพอื่ ใหท ง้ั กลนิ่ และสี รสชาตอิ าหารไมเ ปลย่ี นมาก และโคเองจะไดท ราบวา รสชาติ อาหาร จะเปลี่ยนไป ซ่งึ ใชเ วลา 5-7 วัน โคจะปรบั ตวั ไดเ ตม็ ที่ ข้นั ตอนทีส่ องคอื การจา ยอาหารใหก ิน ตามผลผลติ ท่ีได เม่อื โคกินในรปู แบบอาหารทีเอม็ อารไดแลว ใหจ ดั อาหารใหกินท้งั วันอยาไดข าด เพอื่ ตรวจสอบดูวากินไดตามอัตราที่ควรจะเปนไหม (ตารางที่ 1) หากโคสามารถกินไดและใหน้ํานมมาก ขึ้นไปจนถงึ จดุ หนง่ึ ทโ่ี คจะกนิ ไดใ นปรมิ าณคงที่ และนา้ํ นมกค็ งท่ี จงึ จะเปน จดุ ทเ่ี หมาะสมกบั โค ในระหวา งนี้ ไมค วรใหอ าหารเสรมิ ใดๆ ทจี่ ะเปน การกระทบอตั ราการกนิ อาหารรวม เมอ่ื โคกนิ ไดร ะยะยาวนานระยะ หนึง่ แลวใหป รับแบงแยกโคตามสภาพผลผลติ และขนาดน้ําหนักตวั ตอไป เพื่อปอ งกนั โคอว นเกินไป การจัดการสูตรอาหารทีเอม็ อาร การออกสตู รอาหารควรใชข อ มลู ทไี่ ดจ ากการเกบ็ ตวั อยา งอาหารทจ่ี ะใชไ ปวเิ คราะห การใชคา ผลวิเคราะหจ ากตารางวัตถดุ ิบอนื่ ๆ อาจใหผ ลตางทีผ่ ดิ พลาดไดมาก และควรสง วเิ คราะหอยู บอ ยๆ หรอื ในทกุ ครั้งทไ่ี ดซ ือ้ อาหารเขา มาใหม ในการประกอบสตู รอาหารควรใชต วั เลขการกินอาหาร หรอื สง่ิ แหง อาหารทต่ี รงกบั ทโ่ี คสามารถกนิ ไดจ รงิ เพอื่ ใหส ามารถออกสตู รอาหารใหไ ดโ ภชนะตรงตาม ทโี่ คนมตอ งการในแตล ะวนั จรงิ และเมอื่ นาํ มาจา ยใหโ คกนิ แลว คา การกนิ สงิ่ แหง ไมค วรคาดเคลอื่ นเกนิ 5% จากที่ประมาณการณไ ว หากเกนิ มากนอ ยไปควรออกสตู รอาหารใหมเ พราะการกนิ ไดต าํ่ อาจหมาย ถงึ คณุ ภาพอาหารหยาบตาํ่ หรอื ความชนื้ ของอาหารเปลี่ยนแปลงมากเกินไป อาหารหยาบตองสบั ใหมี ขนาดชิ้นส้ันเหมาะสมกอนนําไปหมักในบอหมัก หรือกอนนํามาใชผสมอาหารหยาบ หรือพืชอาหาร สัตวควรมขี นาด 0.38-0.75 น้วิ (1-2 เซนตเิ มตร) อาหารหยาบที่มเี สนใยยาวเกนิ จะทําใหโ คเลือกกนิ เขีย่ ออก เพอ่ื หากินวตั ถุดิบอาหารทีม่ ีขนาดเลก็ กวา ซ่ึงจะทําใหโ คเกดิ โรคที่เกี่ยวกับการหมกั ยอ ยของ อาหารท่กี ินเขาไป

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจนิ ดา 25 การแบง‹ กลม‹ุ โค การแบงกลุมโคเปนการจัดกลุมการใหอาหารที่มีประสิทธิภาพท่ีสุดและเปนการทําใหได กินอาหารตรงตามความตองการ เพ่ือใหอาหารทีเอ็มอารอยางมีประสิทธิภาพในฟารมขนาดใหญ จะสามารถแบงไดเปน 8 กลุม สัมพันธกับสูตรอาหาร คือ กลุมโคใหน้ํานมมาก, กลุมโคใหนํ้านม ปานกลาง, กลมุ โคใหนํ้านมตา่ํ , กลมุ โคพกั รีด, กลมุ โคใกลคลอด, กลุมโคสาวทอง, กลุมโครนุ , กลมุ โค หยา นมในบางฟารม อาจแยกโคสาวทอ งแรกออกจากกลมุ โคใหน า้ํ นมมาก เพอื่ ดแู ลพเิ ศษเพราะโคทอ ง แรกจะมีขนาดตวั เล็กและแยง อาหารสูโคโตไมไ ด แตต อบสนองตอ การกนิ และใหน ้าํ นมมาก ในกรณที ี่ รวมโคทองแรกอยใู นกลุมโคใหนา้ํ นมมาก ใหม นั่ ใจวามีพ้นื ทรี่ างอาหารและจาํ นวนรางอาหารมากพอ และพ้ืนท่ีในคอกกวางอยางเพียงพอ เพ่ือไมใหเกิดการสรางความเครียดใหโค อยางไรก็ตามในฟารม ขนาดเล็กอาจจะลดจํานวนกลุมลงใหเหมาะสมได เชน กลุมโคใหน้ํานมมาก, กลุมโคใหนํ้านมนอย, กลุม โคพกั รดี , กลุมโคใกลค ลอด, กลมุ โคสาว, กลมุ โคหลงั หยา นม ซงึ่ เมอ่ื มีจํานวนกลุม นอ ยลง เจาของ ตองหม่นั สังเกตโคอวน-ผอม พรอ มกับการปรับเพ่มิ ลดจํานวนอาหารทใ่ี หกินใหเหมาะสม เพราะเมอื่ จํานวนกลุมนอย การออกสูตรอาหารจะมีจํานวนสูตรนอยลงตาม ตองใชวิธีจํากัดกิโลกรัมอาหารที่ จา ยรวมดวย การจ‹ายอาหารในกลุ‹ม เน่ืองจากสูตรอาหารทีเอ็มอารที่มีจําหนายในทองตลาดมีจํานวนสูตรจํากัด ไมตรงตามกลุม ที่แบง ไวไ ด ยกเวน ในฟารม หรอื สหกรณท สี่ ามารถสรา งสตู รอาหารบรกิ ารใหส มาชกิ ไดต รงตามกลมุ ทแ่ี บง ซง่ึ ไมใ ชเ รอ่ื งงา ยนกั แตก ารทาํ อาหารทเี อม็ อารส ตู รเดยี วใชท ง้ั ฟารม คงเปน ไปไมไ ดเ ชน กนั เพราะ จะมปี ญ หาสําคัญ คือตนทนุ อาหาร ทางออกของปญ หาคอื ในโครีดนา้ํ นมตอ งมสี ูตรอาหารอยางนอ ย 2 สตู ร (โคนมมากและโคนมนอย) สว นในโคท่ไี มใ หผลผลิตควรจะทาํ เปนสตู รโคสาว และสูตรโคเลก็ รนุ โดยรวมในฟารม อาจจะมีตํา่ สดุ ได 4 สูตรอาหาร สว นการจัดจายใหใ ชสูตรเหลา นจ้ี ายไปตามกลุม ตางๆ เฉล่ียตามระดับการใหผลผลิต เชน นําอาหารทีเอ็มอารสูตรโคใหน้ํานมมากกับสูตรโคนํ้านมนอยมา ถว่ั เฉลย่ี ใหก บั โคท่ใี หน ํา้ นมปานกลาง หรือจา ยโบนสั สตู รอาหารโคน้ํานมมากใหแ กโ คน้ํานมปานกลาง เพอื่ รกั ษาระดบั นาํ้ นมใหค งทเ่ี ปน ตน หรอื ใชว ธิ จี าํ กดั กโิ ลกรมั อาหารทใ่ี หก นิ กไ็ ดเ ชน กนั ขอ ดขี องการนาํ อาหารทเี อม็ อารส ตู รสงู กบั สตู รตา่ํ มาเกลย่ี หรอื จดั สดั สว นใหโ คระดบั กลางกนิ ไดน นั้ คอื สามารถควบคมุ อัตราสวนอาหารหยาบกบั อาหารขน (R:C) และระดับโปรตนี ไขมัน เยอ่ื ใย ในสูตรอาหารทีเอ็มอาร จะสามารถเกล่ียกนั ได โคยงั ไดรับโภชนะครบถว น โดยยังคงไดร ับปรมิ าณเยื่อใยอยา งพอเพียง ไมก อ ใหเ กิดปญ หาสุขภาพหรอื องคประกอบนํ้านมทแี่ ปรปรวน โคนมจะยังใหน า้ํ นมไดส ม่ําเสมอ

26 TMR : ÂؤãËÁ‹â¤¹Áä·Â การใหŒอาหารโคพกั รีดก‹อนคลอด 1 เดอื น ในกลมุ โคพักรีด ควรแบงพิจารณาเปน 2 กลุม คือกลุม โคพกั รดี ท่ัวไป หรอื พกั รดี ใหม กบั โค พกั รดี ใกลค ลอด (1 เดอื น) โดยสตู รอาหารในกลมุ นจี้ ะใชอ าหารทเี อม็ อารโ คสาวไดเ ลย เพราะมสี ดั สว น ของอาหารเย่ือใยมากเพียงพอ และเปนสูตรอาหารท่ีจะมีราคาต่ํา และโคจะมีอัตราการกินไดชดเชย เพือ่ ใหไดรับโภชนะตามตองการ ในโคพักรีดกอ นคลอดตองจัดการพิเศษเพอื่ ลดปญหาหลังคลอด เชน โรคไขน า้ํ นม โรคคโี ตซสิ เปน ตน และทส่ี าํ คญั ตอ งปรบั ตวั โคใหก นิ ไดม ากขนึ้ กอ นคลอด ดว ยการนาํ อาหาร ทีเอ็มอารสําหรับโคพักรีดคร่ึงหนึ่งผสมกับอาหารโครีดนํ้านมชวงแรกอีกครึ่งหน่ึง การผสมอาหาร ทีเอ็มอารทั้งสองสูตรใหโคพักรีดกอนคลอดเดือนหน่ึงกิน เพื่อกระตุนการเจริญเติบโตของจุลินทรีย ในกระเพาะหมักโค และกระตุนการพฒั นาของเซลลด ูดซมึ สารอาหารในผวิ กระเพาะอาหารใหพัฒนา มากขึ้นกอนเขาสูระยะเปนโครีดน้ํานม และสาเหตุท่ีตองเตรียมโคกอน 1 เดือน เน่ืองจากตองการ ใหโคมีการสะสมสารอาหารในรางกายใหสมบูรณถึงขีดสุดและสรางองคประกอบน้ํานมเหลืองที่ เขม ขน เพยี งพอสาํ หรับลกู โคน่นั เอง โคในกลุม นี้ จะมอี ัตราการกินอาหารต่ํา (8-10 กก.ส่ิงแหง /วัน) แตตองการโปรตีนและพลังงานสูงเน่ืองจากลูกโคในทองมีการเจริญเติบโตมากชวงใกลคลอด อาหาร สูตรรวมทีเอ็มอารควรมีระดับคารโบไฮเดรทยอยงาย 32-34% NFC หากจัดใหมีหญาแหงคุณภาพ ดผี สมในสูตรอาหาร 15% จะทาํ ใหสูตรอาหารดขี นึ้ สูตรอาหารชวงน้คี วรลดปรมิ าณแคลเซียม เพือ่ ปองกันโรคไขนํ้านม ระยะพักรีดใหมเปนการเตรียมโคสําหรับระยะการใหน้ํานมครั้งตอไป ใหตรวจ ประเมินคะแนนรางกายโคไมใ หอว นจนเกนิ ไป โคควรมคี ะแนนรางกาย 3.5 หากพบวาโคอวนมาก ให เพิ่มอาหารหยาบในสูตร เชน ใชหญาในการประกอบสตู รอาหารในเปอรเซนตที่สงู ข้นึ อกี และใชข นาด ชนิ้ ยาวได อตั ราสวน R:C 60:40 สว นระดบั โปรตนี ในสตู รอาหารทเี อม็ อารใ ช 12% NDF40-45% ADF 24-26% TDN60%

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจนิ ดา 27 การใหอŒ าหารทเี อ็มอารในโค 1-30 วัน หลงั คลอด โคคลอดใหมในระยะนี้จะมีการใหน้ํานมในปริมาณท่ีสูง แตมีขอจํากัดที่มีปริมาณกินไดต่ํา กวา ทค่ี ํานวณคาดหวังไว ซึ่งตองทําสูตรอาหารใหเ ขม ขน แตต อ งระวงั โรคกระเพาะพลิกโรคกระเพาะ โรคคีโตซีส ดงั น้นั สตู รอาหารจงึ ตอ งมีสัดสว นของอาหารหยาบหรอื ทําใหมีคา NDF สูงขน้ึ สูงกวา กลุม ใหผลผลิตสูง หากอาหารทีเอ็มอารมีขนาดช้ินสั้นเกินใหเพิ่มหญาช้ินยาวอยางนอย 10-15% ในสูตร ไดจะดแี กโค สารเสรมิ ตา งๆ เชน โคลีน ไนอะซีน แคลเซียมโปรปโ อเนต ไขมนั เมด็ ยีสต จะชว ยปอ งกัน การเกิดโรคคีโตซีสและชวยใหอาหารยอยไดมากข้ึน การออกสูตรอาหารใหมีอัตราสวนอาหารหยาบ ตออาหารขน (R:C) ท่ีระดับ 40:60 ใชระดับ NDF 28% และ ADF 19% เพื่อกระตุนการกินไดให สูงข้ึน ระดับโปรตนี ท่ีตองการในอาหารสูตรรวมควรไมน อ ยกวา 16% โปรตีน ในโคสาวคลอดลูกใหม จะมีขนาดตัวเลก็ ควรแยกคอกจายอาหารไปจนถงึ ระยะผสมติดแลว จึงรวมกบั โคทัว่ ไปได การใหŒอาหารระยะ 30-150 วันของการใหนŒ า้ํ นม โคนมในชวงน้ีจะอยูในชวงใหน้ํานมสูงสุดและตามดวยการกินไดสูงสุด การใหอาหารชวงน้ี มเี ปา หมายตอ งการใหโ คกลบั มาเปน สดั เพอื่ เพมิ่ การผสมตดิ ใหส งู ขนึ้ ตอ งตรวจสอบปรมิ าณของอาหาร หยาบและจดั ใหพอเพียง R:C ใหอยใู นชวง 40:60 เชน ชวงแรก แตระดับ NDF 30 % ADF 19 % ระดับโปรตีนในสูตรควรลดลงจากระยะแรกไดเล็กนอย คืออยูที่ 15% โปรตีน เนอ่ื งจากโคจะสามารถ กนิ อาหารไดม ากในเดอื นทา ยๆเพอื่ ชดเชยกบั ระดบั โปรตนี ทล่ี ดลงได ระยะนโี้ คสามารถกนิ ไดถ งึ 3-4.0% ของนาํ้ หนกั ตวั ในโคทใ่ี หผลผลติ สูง ตรวจสอบการผสมอาหารและการจา ยอาหารจนถึงปริมาณการกนิ ไดไมค วรใหเปล่ียนแปลงมาก หากมกี ารกนิ ไดผันแปรเกนิ 5% ควรปรึกษานกั อาหารสัตว

28 TMR : ÂؤãËÁ‹â¤¹Áä·Â สตู รอาหารสาํ หรับโคใหŒนาํ้ นมมาก โคชว ง 3 เดอื นแรกหลังคลอดลกู แมวา โคจะกินอาหารไดเพียง 2.2% ของน้าํ หนกั ตัว และ จะคอยๆ กินไดเพิ่มขึ้นเปน 3-3.5% ของนํ้าหนักตัว เมื่อถึงเดือนที่สามของการใหนํ้านม ในโคท่ีให นํ้านมมากกวาเฉล่ียฝูง จําเปนตองมีการดูแลที่พิเศษเพื่อใหโคมีการใหน้ํานมคงที่และมีการผสมติด ท่ีดี จึงควรพจิ ารณาในเร่ืองโภชนะจาํ เปน อาทโิ ภชนะโปรตนี ทส่ี าํ คญั เชน ไลซนี เมทไทโอนีน จัดเปน กรดอะมิโนท่สี ําคัญในโคนมมาก การใชวัตถดุ ิบทม่ี ีคณุ ภาพสงู มาผสม จะชว ยเพ่ิมโปรตีนไหลผานมาก ขนึ้ อาจมคี วามจําเปน สวนพลังงานท่โี คตองการจะผันแปรตามอัตราการกนิ ได คะแนนรางกาย และ ระดับการใหผลผลิตที่จะเรงใหโคกินอาหารมากขึ้นไดเอง ในสวนไขมันในสูตรอาหารทีเอ็มอารท่ัวไป ใชไ มเ กิน 4 % หากตอ งการเพิม่ มากกวา นใี้ หใ ส ในรูปไขมนั เม็ด (by pass fat) ใหเสริมโปรตสั เซ่ียม ในชวงอากาศรอ น แรธ าตุที่ตองใหความสนใจ นอกเหนือจากแคลเซยี ม ฟอสฟอรัส ก็คอื แมงกานสี ทองแดง เหลก็ สังกะสี ไอโอดนี โคบอลต ซีลีเนยี ม สว นไวตามินท่ีเนน คอื ไวตามิน เอ ดี อี หากตองการ เพมิ่ การดูดซึมควรใชแ รธ าตุในรปู คีเลตจะดีมาก การใหอŒ าหารโคระยะ 150-210 วนั หลงั คลอด โคท่ีอยูในระยะนี้ควรไดรับการผสมพันธุและมีการผสมติดทุกตัว นํ้านมจะเริ่มลดลง หากมี การใหกินต่ํากวาความตองการจะทําใหนํ้านมลดลงรวดเร็ว แตหากใหกินมากจะทําใหสิ้นเปลืองและ โคจะอวนมากเกนิ ไป เปาหมายการใหอ าหารจึงเพ่อื รักษาระดับนํ้านมใหค อยๆลดลง ในชวงนจ้ี ะทําให ไดป รมิ าณนาํ้ นมรวมตลอดชว งการใหน้ํานมเพิ่มสูงขนึ้ ในสูตรอาหารรวมควรมรี ะดบั โปรตนี 14-15% TDN 70% NDF 33-35% ADF 20-22% อตั ราสว น R:C 40:60 โคยงั ตอ งการอาหารหยาบคณุ ภาพดี เปนสว นผสมในอาหารสูตรรวม การใหอŒ าหารโคระยะ 210-300 วนั โคระยะน้ีมีความตองการโภชนะต่ํา และสวนใหญจะไดจากแหลงพืชอาหารสัตวคุณภาพ สูงเกือบพอเพียง การใหอาหารระยะน้ีเพื่อใหโคมีคะแนนรางกายกอนพักรีดที่คะแนนไมต่ํากวา 3.0 (ประเมนิ แบบ 5 แตม ) โคจะกนิ อาหารไดเกง ขึน้ ชดเชยความตอ งการโภชนะทต่ี ่ําลง ทาํ ใหสามารถ เพ่ิมคะแนนรางกายไดรวดเร็ว สูตรอาหารในระยะนี้จึงมีราคาต่ํา และเนนอาหารจากอาหารหยาบ เปนหลัก จึงทําใหสามารถใชยูเรียและใชวัตถุดิบเศษเหลือทางการเกษตร เชน กากมันสําปะหลัง กากเบยี รโ มลาสไดใ นปรมิ าณสงู อาหารสตู รรวมทเี อม็ อารจ ะมรี ะดบั โปรตนี 13% NDF 33-43% ADF 20-25% TDN 68% อตั ราสวน R: C 50:50

รศ.ดร. วิโรจน ภัทรจนิ ดา 29 การใหŒอาหารโคในระยะพกั รดี นาํ้ นม เปา หมายการใหอ าหารโคเพือ่ เตรยี มโคสาํ หรับระยะการใหน า้ํ นมครง้ั ตอ ไป ใหตรวจประเมนิ คะแนนรา งกายโคไมใ หอ ว นจนเกนิ ไป โคควรมคี ะแนนรา งกาย 3.5 หากพบวา โคอว นมาก ใหล ดคณุ ภาพ อาหารหยาบลง เชน ใชห ญา แกในการประกอบสตู รอาหาร และใชขนาดชิ้นยาวได อัตราสวน R: C 60: 40 สวนระดับโปรตนี ในสตู รอาหารทีเอ็มอารใช 12% NDF40-45% ADF 24-26% TDN60% การใหอ าหารโคสาว-โครนุ ในอาหารโคสาวใหจ าํ กดั อาหารพลงั งานสงู แตค วรเพม่ิ ในเร่อื งแหลง อาหารโปรตนี ใหห ม่ัน สังเกตวาอยาเลยี้ งโคสาวใหอวนมาก จะมปี ญหาในการผสมพันธแุ ละกลายเปน โคอว นต้ังแตเล็ก โดย เฉพาะการไดแหลงอาหารหยาบที่มาจากขาวโพดหมัก จะทําใหโคสาวอวนไดงาย ใหรักษาอัตราการ เจรญิ เติบโคของโคสาวอยทู ่ี 0.8 กก. ตอวัน โคสาวสามารถปลอ ยเลี้ยงในแปลงหญาและเสรมิ อาหาร ทีเอม็ อารใ นแปลงไดเพ่ือเปนการลดตน ทุน หากโคมกี ารเจรญิ ปกตไิ มผอม

30 TMR : ÂؤãËÁâ‹ ¤¹Áä·Â 8. ความตอŒ งการโภชนะและสูตรอาหารรวมทเี อม็ อารท ีแ่ นะนํา เกษตรกรและผูสนใจที่ไมสามารถออกสูตรอาหารเองได และตองการทําสูตรอาหาร ใหเหมาะสมกบั สภาพการผลติ ภายในฟารม ตนเอง จะสามารถขอสูตรอาหารไดจากหลายแหลง เชนจากหนวยบริการเคลื่อนท่ี เพื่อบริการดานอาหารสัตว (Feed Management Mobile Unit, FMMU) กรมปศุสัตว ที่ประจําอยูตามสถานีพืชอาหารสัตวในแตละจังหวัด หรือที่ศูนย เรยี นรูการผลติ อาหาร TMR ฝา ยวิจัยและพฒั นาการเลี้ยงโคนม อ.ส.ค. โทร 036 341069 หรอื ติดตอผูเขียนไดที่ [email protected] หรือทางไลน แตหากตองการเรียนรูโปรแกรม คาํ นวณสตู รอาหารโคนม KCF ใหต ดิ ตอ ทผี่ เู ขยี นไดโ ดยตรงเพอ่ื สอบถามกาํ หนดการจดั ฝก อบรม ในแตล ะป ตอไปนเ้ี ปน ตารางแสดงความตองการอาหารและโภชนะของโคนม และสตู รอาหาร รวมทีเอม็ อารท ส่ี ามารถนําไปปรบั ใชไ ดตอ ไป ความตอŒ งการโภชนะและสูตรอาหารแนะนําในโครดี นํา้ นม ตารางที่ 1. ความตอ งการโภชนะในอาหารทเี อม็ อารแ นะนาํ สาํ หรบั โครดี นา้ํ นม (นา้ํ หนกั 450 กก.) ปริมาณนาํ้ นมตอวนั กก. 35 30 25 20 15 10 ปริมาณสิง่ แหง ทกี่ นิ , DM กก. 17.0 16.0 14.0 13.0 11.0 9.0 ปรมิ าณทกี่ นิ สด, ความชน้ื 65% กก. 47.6 44.8 39.2 36.4 30.8 25.2 ระดบั พลังงานสทุ ธ,ิ NEL MCal/Kg 1.8 1.7 1.7 1.6 1.6 1.5 ทดี ีเอ็น % 79 76 75 70 68 64 โปรตนี % 19 17 17 15 14 12 แคลเซ่ยี ม % 0.7 0.7 0.6 0.6 0.5 0.5 ฟอสฟอรสั % 0.4 0.4 0.4 0.4 0.3 0.3 เย่ือใย ADF % 19.0 19.0 20.0 20.0 21.0 21.0 เยอ่ื ใย NDF % 25.0 28.0 30.0 32.0 34.0 34.0 ไวตามนิ เอ 1000 IU/KgDM 2.0 2.2 2.4 2.6 3.0 3.5 ไวตามนิ ดี 1000 0.8 0.9 1.0 1.0 1.2 1.4 IU/KgDM

รศ.ดร. วิโรจน ภัทรจินดา 31 ตารางที่ 2. อาหารทเี อม็ อารโครีดนํา้ นมท่ใี ชห ญา เนเปยรเ ปนหลกั (นาํ้ หนกั สด) ปริมาณนํ้านม,กก. 35 30 25 20 15 10 4.5 กากถ่วั เหลอื ง 22.8 20.7 16.6 11.8 7.1 2.2 2.3 กากปาลม ใน 1.6 1.3 1.9 1.8 1.7 20.5 1.7 เมลด็ ขาวโพด 16.4 6.7 6.0 5.0 2.9 2.8 0.8 มันสําปะหลงั 5.0 16.5 17.4 19.1 18.1 0.2 65.2 รําออน 2.0 1.3 3.2 1.2 3.1 100.0 กากน้ําตาล 2.5 2.4 2.5 3.0 2.9 ยูเรีย 0.0 0.0 0.4 0.5 0.8 แรธาตุรวม 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 หญา เนเปยหมัก 49.5 50.8 51.8 57.4 63.3 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแรธ าตรุ วมใหใชตามคําแนะนาํ บริษัท ตารางที่ 3. สตู รอาหารทีเอ็มอารโ ครดี น้าํ นมท่ใี ชห ญา ขาวโพดหมกั เปนหลกั (นํ้าหนกั สด) ปริมาณน้าํ นม,กก. 35 30 25 20 15 10 กากถ่วั เหลอื ง 21.3 16.6 12.2 8.8 5.9 2.3 กากปาลมใน 1.3 1.9 2.4 2.3 2.2 2.1 เมลด็ ขา วโพด 15.6 7.9 7.0 4.2 4.0 3.8 มันสําปะหลงั 4.2 13.9 11.8 14.0 14.5 14.3 รําออ น 8.3 1.3 4.7 3.3 1.1 1.0 กากนํา้ ตาล 2.6 4.0 3.9 3.7 3.5 3.3 ยูเรีย 0.0 0.2 0.6 0.5 0.6 0.7 แรธ าตรุ วม 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.1 ขาวโพดหมกั 46.6 54.0 57.1 63.0 68.1 72.4 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแรธาตุรวมใหใ ชตามคาํ แนะนําบรษิ ทั

32 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â ตารางที่ 4. สตู รอาหารทเี อม็ อารโ ครดี นา้ํ นมทใ่ี ชห ญา เนเปย รแ ละฟางขา วเปน หลกั (นา้ํ หนกั สด) ปรมิ าณนา้ํ นม, กก. 35 30 25 20 15 10 กากถัว่ เหลือง 22.6 17.7 15.7 11.3 7.8 5.5 กากปาลม ใน 0.0 1.3 1.8 2.3 1.7 1.6 เมล็ดขาวโพด 19.0 10.3 15.9 3.0 3.0 2.8 มันสาํ ปะหลัง 2.6 10.4 2.4 15.4 17.7 15.5 รําออ น 6.8 6.6 5.0 1.8 1.8 1.7 กากนา้ํ ตาล 2.6 2.5 2.4 3.0 2.9 2.8 ยูเรีย 0.0 0.2 0.2 0.5 0.8 0.6 แรธาตรุ วม 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 หญา เนเปย หมกั 46.0 49.5 54.6 60.2 61.3 66.2 ฟางขาว 0.3 1.3 1.9 2.4 2.9 3.2 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแ รธ าตุรวมใหใ ชตามคําแนะนําบรษิ ัท ตารางท่ี 5. สตู รอาหารทเี อม็ อารโ ครดี นา้ํ นมทใี่ ชข า วโพดหมกั และฟางขา วเปน หลกั (นา้ํ หนกั สด) ปรมิ าณนํ้านม, กก. 35 30 25 20 15 10 กากถวั่ เหลือง 22.0 15.4 13.4 10.4 6.4 3.8 กากปาลมใน 1.4 1.3 1.2 1.2 1.1 1.1 เมล็ดขาวโพด 18.6 4.8 4.6 4.4 4.1 3.9 มนั สําปะหลงั 2.9 15.8 14.1 16.7 15.6 14.2 ราํ ออน 7.1 6.6 6.4 1.2 1.1 1.1 กากนํา้ ตาล 3.5 3.3 2.4 3.0 2.9 2.7 ยูเรีย 0.0 0.4 0.5 0.5 0.7 0.6 แรธาตรุ วม 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.1 ขา วโพดหมัก 43.7 51.0 55.3 59.2 64.7 69.2 ฟางขาว 0.7 1.3 1.9 3.0 3.2 3.3 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแ รธ าตุรวมใหใชตามคาํ แนะนาํ บรษิ ัท

รศ.ดร. วิโรจน ภทั รจนิ ดา 33 ตารางที่ 6. สตู รอาหารทีเอม็ อารโ ครดี นาํ้ นมตน ทุนตา่ํ (น้ําหนกั สด) ปรมิ าณนาํ้ นม, กก. 35 30 25 20 15 10 4.9 4.7 กากถว่ั เหลือง 17.5 12.6 11.3 5.8 36.3 37.5 6.0 5.8 กากมนั สาํ ปะหลังหมัก 14.4 24.4 31.5 35.0 1.8 1.7 0.0 0.0 เมล็ดขา วโพด 19.5 12.8 9.2 5.9 0.4 0.0 0.3 0.1 มนั สาํ ปะหลัง 0.0 0.9 0.0 2.8 0.1 0.1 47.9 47.8 รําออ น 1.0 2.2 0.0 0.0 2.3 2.2 100.0 100.0 กากนํา้ ตาล 0.0 0.0 0.9 0.4 โคกอ นคลอด ยูเรีย 0.0 0.0 0.0 0.4 480 12.00 แรธ าตรุ วม 0.1 0.1 0.1 0.1 0.92 65.00 หญาเนเปยหมกั 46.9 46.4 46.2 48.0 12.00 0.20 ฟางขา ว 0.5 0.7 0.8 1.7 0.10 21.00 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 35.00 3.52 * ปรมิ าณใชแรธ าตรุ วมใหใ ชต ามคําแนะนาํ บรษิ ัท 1.39 * ใชกากมนั สําปะหลงั สดหรอื กากหมักทดแทนกันได งดใชกากทเ่ี ปน รา ความตอŒ งการโภชนะและสูตรอาหารแนะนําในโคพกั รีด ตารางท่ี 7. สตู รอาหารทีเอม็ อารโคพกั รีด ประเภท โคพักรดี ใหม น้ําหนกั กก. 450 ปรมิ าณส่งิ แหงท่กี ิน,DM กก. 10.80 1.02 ระดับพลงั งาน NEL MCal/Kg 64.00 11.00 ระดับพลังงาน TDN % 0.31 0.19 โปรตนี % 22.00 แคลเซย่ี ม % 35.00 3.52 ฟอสฟอรสั % 1.39 เย่ือใย ADF % เยือ่ ใย NDF % ไวตามินเอ 1000 IU/KgDM ไวตามนิ ดี 1001 IU/KgDM

34 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â ตารางท่ี 8. สูตรอาหารทเี อม็ อารโ คพักรีดนาํ้ นมท่ีใชหญาเนเปยรเ ปน หลัก (นํา้ หนักสด) รายการ โคพักรีด 30 วนั แรก โคพักรีดกอนคลอด 30 วัน กากถัว่ เหลอื ง 4.4 6.4 กากปาลมใน 1.1 1.0 เมล็ดขา วโพด 2.2 1.7 มันสําปะหลัง 20.2 18.0 ราํ ออ น 1.6 1.6 กากนํ้าตาล 2.7 2.1 ยเู รยี 0.6 0.5 แรธาตุรวม 0.1 0.1 หญา เนเปย หมกั 67.0 678.6 รวม 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแรธ าตรุ วมใหใชตามคําแนะนําบริษัท ตารางที่ 9. สตู รอาหารทีเอม็ อารโคพกั รดี นํ้านมที่ใชข าวโพดหมักเปน หลกั (น้าํ หนักสด) รายการ โคพักรดี 30 วันแรก โคพกั รดี กอ นคลอด 30 วนั กากถ่วั เหลือง 3.1 5.3 กากปาลม ใน 1.0 1.1 เมลด็ ขา วโพด 1.1 1.2 มนั สาํ ปะหลงั 18.0 21.3 รําออ น 1.1 1.1 กากน้ําตาล 2.6 2.8 ยูเรีย 0.5 0.5 แรธ าตุรวม 0.1 0.2 ขาวโพดหมัก 72.4 66.5 รวม 100.0 100.0 * ปริมาณใชแรธ าตรุ วมใหใ ชตามคําแนะนาํ บรษิ ทั

รศ.ดร. วโิ รจน ภัทรจินดา 35 ตารางที่ 10. สตู รอาหารทเี อม็ อารโ คพกั รดี นา้ํ นมทใ่ี ชห ญา เนเปย รแ ละฟางขา วเปน หลกั (นาํ้ หนกั สด) รายการ โคพักรีด 30 วันแรก โคพักรดี กอ นคลอด 30 วนั กากถว่ั เหลือง 5.4 5.5 กากปาลมใน 1.6 1.6 เมลด็ ขา วโพด 2.2 2.3 มันสาํ ปะหลงั 14.2 15.7 ราํ ออ น 2.2 2.2 กากนํ้าตาล 2.7 2.8 ยูเรยี 0.4 0.6 แรธาตุรวม 0.1 0.2 หญา เนเปยหมัก 68.0 66.2 ฟางขา ว 3.2 3.0 รวม 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแ รธาตรุ วมใหใชตามคาํ แนะนําบรษิ ัท ตารางท่ี 11. สูตรอาหารทเี อ็มอารโคพักรีดน้ํานมที่ใชข า วโพดหมักและฟางขาวเปนหลกั (นา้ํ หนกั สด) รายการ โคพักรดี 30 วันแรก โคพกั รีดกอ นคลอด 30 วัน กากถ่ัวเหลอื ง 5.6 5.5 กากปาลม ใน 1.7 1.6 เมลด็ ขา วโพด 2.3 2.2 มนั สําปะหลัง 15.2 13.0 รําออน 2.3 2.2 กากนํ้าตาล 2.8 2.7 ยูเรีย 0.4 0.2 แรธ าตรุ วม 0.2 0.1 ขา วโพดหมกั 66.5 69.2 ฟางขา ว 3.0 3.3 รวม 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแรธ าตุรวมใหใชตามคําแนะนําบรษิ ทั

36 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â ตารางท่ี 12. สตู รอาหารทเี อม็ อารโ คพกั รดี นา้ํ นมตน ทนุ ต่ํา (น้ําหนกั สด) รายการ โคพกั รีด 30 วันแรก โคพักรีดกอ นคลอด 30 วนั กากถั่วเหลอื ง 3.9 4.9 กากมันสําปะหลังหมัก 35.9 34.4 เมลด็ ขาวโพด 6.1 5.4 มันสําปะหลัง 0.0 0.0 ราํ ออ น 1.3 1.3 กากนา้ํ ตาล 0.0 0.0 ยเู รยี 0.1 0.1 แรธ าตรุ วม 0.1 0.1 หญา เนเปยหมกั 48.8 49.9 ฟางขาว 3.9 3.9 รวม 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแ รธ าตุรวมใหใชตามคําแนะนําบริษัท *ใชก ากมันสําปะหลงั สดหรือหมักทดแทนกันได งดใชก ากทเ่ี ปน รา ความตอŒ งการโภชนะและสตู รอาหารแนะนาํ ในโครนุ‹ โคสาว ตารางที่ 13. สตู รอาหารทเี อ็มอารโครนุ โคสาว น้าํ หนักตวั กก. 100 200 300 400 ปรมิ าณสง่ิ แหง ทก่ี นิ ,DM กก. 2.9 5.0 7.4 10.5 พลงั งาน NEM MCal/KgDM 1.0 0.9 0.8 0.7 พลงั งาน NEG MCal/KgDM 0.5 0.4 0.3 0.3 พลงั งาน ME MCal/KgDM 2.6 2.4 2.3 2.1 พลงั งาน TDN % 70 68 65 65 โปรตีน CP % 16 14 12 12 แคลเซยี่ ม % 0.6 0.4 0.3 0.2 ฟอสฟอรัส % 0.3 0.3 0.2 0.2 ไวตามินเอ 1000 IU/KgDM 1.5 1.7 1.7 1.6 ไวตามนิ ดี 1001 IU/KgDM 0.2 0.3 0.3 0.3 เยื่อใย ADF % 16.0 18.0 19.0 20.0 เย่ือใย NDF % 26.0 28.0 30.0 32.0

รศ.ดร. วิโรจน ภทั รจินดา 37 ตารางที่ 14. สูตรอาหารทีเอ็มอารโ ครนุ - โคสาวทใี่ ชหญาเนเปย รเ ปน หลัก (นา้ํ หนักสด) น้ําหนกั ตวั 100 200 300 400 กากถ่ัวเหลือง 17.6 12.5 6.1 4.9 กากปาลม ใน 3.2 2.4 2.4 2.2 เมลด็ ขาวโพด 2.7 1.2 2.9 1.2 มันสาํ ปะหลงั 15.8 20.6 20.9 23.6 รําออน 6.4 1.8 6.0 1.7 กากน้าํ ตาล 3.3 3.0 3.0 2.9 ยเู รีย 0.0 0.3 0.5 0.8 แรธ าตรุ วม 0.2 0.2 0.2 0.2 หญา เนเปย หมกั 50.8 58.0 58.0 62.6 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปริมาณใชแรธาตุรวมใหใชต ามคําแนะนาํ บรษิ ทั ตารางที่ 15. สตู รอาหารทเี อ็มอารโครุน - โคสาวทใี่ ชขาวโพดหมักเปน หลกั (น้าํ หนักสด) นํ้าหนักตัว 100 200 300 400 กากถว่ั เหลอื ง 14.0 7.7 3.2 2.4 กากปาลม ใน 5.6 6.4 2.3 2.1 เมลด็ ขา วโพด 1.4 6.5 1.2 1.1 มันสาํ ปะหลงั 21.9 18.0 23.9 18.7 ราํ ออน 2.0 3.2 1.7 1.6 กากน้ําตาล 3.3 3.2 2.9 2.7 ยเู รยี 0.0 0.6 0.8 0.7 แรธาตุรวม 0.2 0.2 0.2 0.1 ขา วโพดหมกั 51.8 54.2 63.8 70.6 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแรธ าตรุ วมใหใ ชต ามคําแนะนําบรษิ ทั

38 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â ตารางที่ 16. สตู รอาหารทเี อม็ อารโ ครนุ -โคสาวทใ่ี ชห ญา เนเปย รแ ละฟางขา วเปน หลกั (นาํ้ หนกั สด) น้าํ หนักตัว 100 200 300 400 กากถวั่ เหลอื ง 20.7 13.4 6.2 5.8 กากปาลมใน 0.0 2.5 2.4 2.3 เมลด็ ขา วโพด 4.2 3.3 3.2 3.0 มันสําปะหลงั 24.6 23.1 24.8 19.8 รําออ น 2.8 1.3 1.2 1.2 กากนํ้าตาล 1.7 3.2 3.1 2.9 ยูเรีย 0.0 0.3 0.7 0.7 แรธาตรุ วม 0.2 0.2 0.2 0.2 หญา เนเปยหมัก 45.4 52.1 55.7 61.2 ฟางขาว 0.3 0.6 2.5 2.9 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแ รธาตรุ วมใหใชตามคาํ แนะนําบรษิ ัท ตารางท่ี 17. สูตรอาหารทีเอ็มอารโครุน-โคสาวท่ใี ชข า วโพดหมักและฟางขา วเปนหลกั (น้ําหนกั สด) น้าํ หนักตัว 100 200 300 400 กากถ่ัวเหลอื ง 19.5 13.8 6.2 5.8 กากปาลมใน 2.0 1.3 1.8 1.7 เมลด็ ขาวโพด 3.6 4.0 2.6 2.4 มันสําปะหลงั 24.6 24.4 23.1 16.9 รําออน 1.4 1.3 2.5 2.3 กากนาํ้ ตาล 1.7 1.6 3.1 2.9 ยูเรยี 0.0 0.3 0.5 0.4 แรธ าตรุ วม 0.2 0.2 0.2 0.2 ขาวโพดหมัก 46.7 52.2 57.5 64.7 ฟางขา ว 0.3 1.0 2.5 2.9 รวม 100.0 100.0 100.0 100.0 * ปรมิ าณใชแ รธาตุรวมใหใชต ามคําแนะนาํ บริษทั

รศ.ดร. วิโรจน ภัทรจินดา 39 ตารางท่ี 18. สูตรอาหารทเี อม็ อารโ ครนุ -โคสาวตน ทนุ ต่ํา (นาํ้ หนักสด) นา้ํ หนกั ตัว 100 200 300 400 4.3 4.1 กากถ่ัวเหลอื ง 13.9 7.4 30.2 35.4 4.4 4.2 กากปาลม ใน 16.8 21.0 9.1 6.8 0.7 0.7 เมล็ดขาวโพด 5.9 5.3 0.0 0.0 0.3 0.3 มนั สําปะหลงั 11.6 12.9 0.1 0.1 50.1 47.1 ราํ ออน 1.9 0.9 0.7 1.4 100.0 100.0 กากน้ําตาล 0.0 0.0 ยูเรีย 0.0 0.4 แรธาตุรวม 0.1 0.1 หญา เนเปย หมกั 49.2 51.1 ฟางขาว 0.6 0.9 รวม 100.0 100.0 * ปริมาณใชแ รธาตรุ วมใหใชต ามคาํ แนะนําบริษัท *ใชกากมนั สาํ ปะหลังสดหรือหมักทดแทนกนั ไดงดใชก ากทีเ่ ปนรา

40 TMR : Â¤Ø ãËÁ‹â¤¹Áä·Â 9. รูปแบบการเริม่ ตŒนกิจการแบบ SML ในการเร่ิมการทาํ อาหารสตู รรวมทีเอ็มอาร จาํ เปน ท่ีจะตอ งมเี คร่อื งจักรเครื่องมอื ทใ่ี ชในการ ผสมอาหาร การทาํ อาหารทถ่ี กู ตอ งคงไมส ามารถทาํ ไดด ว ยการผสมดว ยมอื ซง่ึ จะเหนอ่ื ยและผสมเขา กนั ไดไ มส ม่าํ เสมอ แตเ พือ่ สขุ ภาพของโคนมและการใหผลผลติ ทยี่ ง่ั ยนื จงึ ใครเสนอรูปแบบการเรมิ่ ใชห รอื ทําอาหารทเี อ็มอารแ บง เปน 3 ประเภทคือ ฟารมขนาดเล็ก (Small, S) ฟารมขนาดกลาง (Medium, M) ฟารม ขนาดใหญ (Large, L) กิจการฟารม โคนมขนาดเล็กไมเกนิ 100 ตวั (S) ในฟารม โคนมขนาดฝูงไมเ กิน 100 ตวั การลงทุนเครอื่ งขนาดใหญจากตา งประเทศอาจแพง และผนู ําเขามกั นําเขาแตเ ครอ่ื งจกั รขนาดใหญ ทําใหการเริ่มตนกจิ การทํา ทเี อ็มอารเปนเร่อื งลําบาก ทงั้ ทค่ี นกลมุ น้ีมมี ากกวา 70 เปอรเ ซนตของผูเ ล้ียงโคนมทง้ั หมด รัฐบาลเองควรมีนโยบายมาสนับสนนุ ใหเ กษตรกรกลุม นี้ไดมีโอกาสใช จึงจะทําใหแกปญ หาเน้ือน้าํ นมตํ่า 12% ได ดว ยการหาวงเงินกูต่าํ มา ใหตอไป ดงั นน้ั จึงเปน ชอ งวางท่ผี ปู ระกอบกจิ การเคร่ืองผสมอาหารชาวไทยจะไดผ ลติ ข้นึ มาจาํ หนา ย ไดในราคาไมแ พงตามคุณภาพของอุปกรณป ระกอบในประเทศไทย แตห ากไมผ สมอาหารใหเ กนิ กาํ ลัง ของเคร่ืองมากเกินไป เครื่องผลิตในประเทศก็พอใชได ราคาของการลงทุนอยูท่ีประมาณ 400,000 - 600,000 บาท ซ่ึงประกอบดวยเคร่ืองสับหญาขนาดเล็ก เครื่องผสมอาหารทีเอ็มอารแบบต้ังกับท่ี (ควรใชแบบแกนหมุนชนิดใบพายจะดีกวาแบบแกนหมุนชนิดเกลียว) ซึ่งกําลังผสมอาหาร คร้ังละ 500 กโิ ลกรัม

รศ.ดร. วิโรจน ภทั รจินดา 41 กิจการฟารม โคนมขนาดกลาง 200 - 400 ตัว (M) ในฟารมโคนมขนาดฝูง 200 - 400 ตวั จัดเปนฟารม ขนาดกลาง ผูเลี้ยงกลุม นจ้ี ะเขา ใจระบบ การเลี้ยงดีและเปนกลุมท่ีสามารถท้ังทําใชในฟารมและทําขายจําหนายในพื้นที่ได เพราะจะเปนการ ทําสูตรอาหารใชในฟารมและมีผลผลิตน้ํานมของตนเองเปนประกันเรื่องสูตรอาหารท่ีใชอยางดี การลงทุนสามรถทาํ ไดทั้งการซื้อเครอ่ื งจกั รแบบตดิ ตัง้ อยกู ับท่ี หรือแบบเคลือ่ นทีไ่ ด มลู คา การลงทุน อยทู ี่ 1,200,000-1,500,000 บาท ข้ึนกับขนาดของเครอื่ งจักรทค่ี วรผสมอาหารสดไดคร้ังไมนอ ยกวา 1 ตนั นา้ํ หนักสด ซึ่งจะประกอบดวยเครอ่ื งผสมทเี อ็มอาร แทรคเตอร หรือมอเตอรไฟฟาสําหรบั ใช ปนตน กําเนิดกําลงั เครอ่ื งยนต แนะนาํ ซื้อผลติ ภัณฑท่นี าํ เขาจากตางประเทศ เพราะคุณภาพเหลก็ และ อุปกรณเสรมิ เชน ตาชง่ั ใบมีด และแมเหล็กจะติดต้ังมาพรอมกัน ทําใหส ะดวกและผสมหญาเสน ยาว ไดเลย เคร่ืองจะสับจนละเอียดตามระยะเวลาที่ใชผสมท่ีนานข้ึน สวนการเลือกแบบเคลื่อนท่ีหรือไม ข้ึนอยูกับลกั ษณะโรงเรือนโคทีอ่ อกแบบใหสามารถนาํ จา ยดวยเคร่อื งจักรหรอื ไม กิจการฟารมโคนมขนาดใหญม ากกวา 400 ตวั (L) ในฟารม โคนมขนาดใหญม ฝี ูงโคมากกวา 400 ตวั ไปจนถึงหลายพันตวั แนะนาํ ใชเ ครื่องผสม อาหารแบบเคล่ือนที่ได เพราะจะใชคนงานนอย ประหยัดเวลาในการทํางาน จายอาหารใหโคนม ไดรวดเร็วเสร็จไดภายใน 2 ชั่วโมง เครื่องผสมอาหารในฟารมขนาดน้ีจะผันแปรตรงกับขนาดฝูงโค ซงึ่ สามารถใชเ ครอื่ งผสมอาหารขนาด 2 ตนั อาหารสดขนึ้ ไปได พวงแทรคเตอรน ําสง อาหารไปจายให โค มูลคา การลงทนุ อยู 1,500,000 – 2,000,000 บาท ขน้ึ กบั ขนาดเคร่ืองจกั ร เคร่อื งจักรจะมีขนาด ท่ีใหญข ้นึ และเกษตรกรนิยมใชฟ างหรอื หญาแหงผสมในอาหารอยแู ลว จงึ แนะนาํ ใหใ ชแบบถังเกลยี ว หมุนชนิดมี 2 สกูร จะเหมาะสมกับฟารม ดี หากมีจาํ นวนโคมากอาจมหี ลายเคร่ืองหรอื ซือ้ เครื่องที่ใหญ เหมาะกบั ฟารมมาใช