Agri-Map จังหวัดปราจีนบุรี

การวิเคราะหด์ ้านเศรษฐกจิ สินคา้ เกษตร เพื่อเปน็ ทางเลอื ก ปรับเปลีย่ นกจิ กรรมการผลติ ในพ้ืนที่ไม่เหมาะสม ตามแผนที่ Agri-Map จังหวดั ปราจีนบรุ ี สานักงานเศรษฐกิจการเกษตรท่ี 6 : REGIONNAL OFFICE OF AGRICULTURAL ECONOMICS 6 สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร : OFFICE OF AGRICULTURAL ECONOMICS กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ : MINISTRY OF AGRICULTURE AND COOPERATIVES มิถุนายน 2560 : JUNE 2017

ข บทสรปุ ผ้บู ริหาร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์มีนโยบายให้หน่วยงานในสังกัดขับเคล่ือนการบริหารจัดการพ้ืนที่ เกษตรกรรมเชงิ รุก (Zoning by Agri–Map) โดยสานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตรที่ 6 ในฐานะผู้เกีย่ วขอ้ งกบั ด้าน นี้ ได้มีการจดั ทาการศึกษาการวิเคราะห์ดา้ นเศรษฐกจิ สนิ คา้ เกษตรระดับจงั หวดั ปราจีนบุรี สาหรับสินค้า TOP4 ในจังหวัดปราจีนบุรี ได้แก่ ไก่เนื้อ ข้าว ปลานิล และมันสาปะหลัง ซึ่งสานักงานเศรษฐกิจการเกษตรท่ี 6 ได้จัดทาการวิเคราะห์ด้านเศรษฐกิจสินค้าเกษตร เพื่อเป็นทางเลือกปรับเปล่ียนกิจกรรมการผลิต ในพื้นท่ีไม่ เหมาะสมตามแผนที่ Agri-Map ปราจีนบุรี เพ่ือใช้เป็นแนวทางการบริหารจัดการสินค้าเกษตรในพ้ืนท่ี ซ่ึงจาก การศึกษาสินค้าข้าวพบว่า ข้าวผลผลิตต่อไร่ของพ้ืนท่ีเหมาะสม (S) ไร่ละ 703.92 กิโลกรัมต่อไร่ พ้ืนท่ีไม่ เหมาะสม (N) 617.32 กโิ ลกรัมตอ่ ไร่ พนื้ ท่ีเหมาะสมใหผ้ ลผลิตท่ีสงู กวา่ 86.6 กิโลกรัมตอ่ ไร่ หรอื คิดเป็นร้อยละ 14.03 ต้นทุนต่อไร่ของพ้ืนท่ีเหมาะสม (S) 3,178.27 บาท ต้นทุนต่อไร่ของพ้ืนท่ีไม่เหมาะสม (N) 3,467.62 บาท พ้ืนที่ไม่เหมาะสมมีต้นทุนต่อไร่ที่สูงกว่า 289.35 บาท พ้ืนท่ีไม่เหมาะสมมีต้นทุนต่อไร่สูงกว่าถึงร้อยละ 9.10 ผลตอบแทนตอ่ ไร่พบว่าพื้นที่เหมาะสมใหผ้ ลตอบแทนตอ่ ไร่ 4,850.01 บาท สว่ นพ้ืนท่ไี ม่เหมาะสม (N) ให้ ผลตอบแทนต่อไร่ 4,253.33 บาท พื้นท่ีเหมาะสมให้ผลตอบแทนต่อไร่มากกว่า 596.68 บาท หรือคิดเป็น ร้อยละ 14.02 ทั้งนี้เน่ืองจากผลผลิตท่ีสูงกว่าไร่ละ 86.60 กิโลกรัม ดังนั้นเกษตรกรในพื้นท่ีเหมาะสม (S) เม่ือ ปลูกข้าว 1 ไร่ แล้วจะได้ผลตอบแทนสุทธิต่อไร่ หรือกาไรต่อไร่เท่ากับ 1,671.74 บาท คิดเป็นร้อยละ 52.60 ของต้นทุนการผลิต ส่วนการปลูกข้าวในพ้ืนท่ีไม่เหมาะสม (N) เม่ือเกษตรกรปลูกข้าว 1 ไร่ แล้วเกษตรกรจะได้ ผลตอบแทนสุทธิต่อไร่ เท่ากับ 785.71 บาท คิดเป็นร้อยละ 22.66 ของต้นทุนการผลิต จากต้นทุนและ ผลตอบแทนดังกล่าวจะเห็นได้ว่าเกษตรกรที่ปลูกข้าวในพื้นที่เหมาะสม (S) จะมีผลตอบแทนต่อหน่วยที่สูงกว่า การปลูกข้าวในพ้ืนที่ไม่เหมาะสม สาหรับสินค้าเกษตรอ่ืน ๆ ที่มีศักยภาพในจังหวัดปราจีนบุรี ได้แก่ ไก่เนื้อ ปลานิล พชื สมุนไพร มีผลตอบแทนทด่ี ีกว่าการปลกู ข้าวในพน้ื ที่ไม่เหมาะสม (N) จากการทาการศึกษาการวิเคราะห์ด้านเศรษฐกิจสินค้าเกษตรระดับจังหวัดปราจีนบุรี และสินค้า เกษตรที่มีศกั ยภาพในการผลิตสินค้าเกษตรในพื้นท่ีดังกล่าวเม่ือนามาวิเคราะห์ข้อมูลร่วมกับสภาวะแวดล้อมใน จังหวัดปราจีนบุรีแล้วน้ัน ทาให้สามารถกาหนดแนวทางในการศึกษาการวิเคราะห์ด้านเศรษฐกิจสินค้าเกษตร ระดบั จังหวัดปราจีนบุรี ไดด้ ังน้ี 1.แนวทางพฒั นาสินค้าเกษตรในเขตพ้ืนที่ความเหมาะสม (S1 และ S2) ในการ ปลูกข้าว ซ่ึงเป็นการปรับปรุงประสิทธิภาพการผลิตในเขตพ้ืนท่ีความเหมาะสม (S1) ส่งเสริมสนับสนุนการ แปรรปู ผลผลติ เพื่อเพ่ิมมูลค่า การใชน้ วัตกรรม เทคโนโลยีมาใช้ในการผลิตเพอ่ื ลดต้นทุน และเพิ่มประสิทธิภาพ การผลิต 2.แนวทางพัฒนาสินค้าเกษตรในเขตพ้ืนท่ีไม่เหมาะสม (N) ในการปลูกข้าวให้เป็นกิจกรรมท่ีให้ ผลตอบแทนดีกว่า เช่น การทาเกษตรผสมผสาน เกษตรทฤษฎีใหม่ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงแทนการปลูกพืช เชิงเดี่ยว การเล้ยี งไก่เนอ้ื ปลานลิ และการปลกู พืชสมุนไพร ทั้งนี้ ผู้ท่ีมีส่วนเกี่ยวข้องในแต่ละภาคส่วนทั้งภาครัฐ ภาคเกษตรกร มีมติเห็นชอบการเชื่อมต่อจาก โครงการเมืองสมุนไพร (Herbal City) ซ่ึงจังหวัดปราจีนบุรีเป็นจังหวัดนาร่องตามแผนแม่บทแห่งชาติว่าด้วย สมุนไพรไทย พ.ศ.2560-2564 รวมท้งั เป็นจังหวัดนาร่อง \"ปศุสัตว์สมุนไพร\" ของกรมปศุสัตว์ในการนาสมุนไพร เป็นอาหารและยาให้สัตว์ ดังนั้น สศท.6 จึงแนะนาให้นาข้อมูลเหล่านี้ประกอบการตัดสินใจในการปรับเปล่ียน พ้ืนที่นาข้าวและมันสาปะหลังไม่เหมาะสม การประยุกต์ใช้ผลงานวิจัยสมุนไพรเป็นอาหารสัตว์สู่ปศุสัตว์ สมุนไพร แทนการใช้ยาปฏิชีวนะ รวมทั้งใช้นวัตกรรมแปรรูปข้าวท้องถ่ินโดยชูจุดเด่นที่มีสารอะมิโลสสูง เพิ่มมูลค่า และควรมีโรงงานแปรรูปรองรับหรือปรับสู่วิถีโรงสีข้าวชุมชน แต่ทั้งน้ี ภาคเกษตรกรมีความกังวล หว่ งใยเรือ่ งการปล่อยน้าเสยี มลพิษจากโรงงานอุตสาหกรรมสู่แม่น้าสายหลกั ในระยะยาวจะเกดิ ปัญหาดังกล่าว คณะผูจ้ ดั ทา มิถนุ ายน 2560

ค คำนำ ปัจจุบันสถานการณ์เศรษฐกิจประเทศไทยมีฐานสาคัญมาจากภาคเกษตร ด้านเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และสง่ิ แวดลอ้ ม ท่ีมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเรว็ ทาใหป้ ระเทศต่าง ๆ ต้องปรับตัวเพ่ือให้ดารงอยู่ได้ โดยรัฐบาลได้มอบหมายให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กาหนดแนวทางในการบริหารจัดการสินค้าเกษตร เพื่อให้สอดรับกับสถานการณ์ต่าง ๆ โดยมุ่งเน้นการบริหารจัดการการผลิตที่มีประสิทธิภาพสอดคล้องกับด้าน การตลาด อปุ สงค์ และอุปทาน และให้เหมาะสมกบั ศักยภาพของพื้นท่ี เพ่ือให้มีประสิทธิภาพสูงสุด การบริหาร จัดการเขตเกษตรเศรษฐกิจสินค้าเกษตร จึงเป็นหน่ึงในมาตรการของรัฐบาล โดยสานักงานเศรษฐกิจการ เกษตรกรที่ 6 ได้จัดทาการศึกษาการวิเคราะห์ด้านเศรษฐกิจสินค้าเกษตร เพ่ือเป็นทางเลือกปรับเปล่ียนกิจกรรม การผลิตข้าว ในพ้ืนที่ไม่เหมาะสมตามแผนที่ Agri-Map ปราจีนบุรี เพ่ือใช้เป็นแนวทางการบริหารจัดการสินค้า เกษตรในพืน้ ท่ี ตามแนวทางของการบรหิ ารจดั การพนื้ ท่เี กษตรกรรมเชิงรุก (Zoning by Agri - Map) ซ่ึงในการ จดั ทาไดม้ ีการวิเคราะห์ศกั ยภาพของพน้ื ทท่ี ง้ั ด้านกายภาพและดา้ นเศรษฐกิจ เพื่อกาหนดเป็นเขตบริหารจัดการ สนิ คา้ เกษตรที่เหมาะสมในพนื้ ท่นี ้นั ๆ และสรุปเปน็ แนวทางในการบริหารจดั การดงั กลา่ ว สานักงานเศรษฐกิจการเกษตรท่ี 6 ขอขอบคุณคณะทางาน ผู้อานวยการสถานีพัฒนาที่ดินปราจีนบุรี และคณะ ขอขอบคุณเจ้าหน้าที่สานักงานเกษตรจังหวัดปราจีนบุรี ขอขอบคุณสานักงานเกษตรและสหกรณ์ จงั หวดั ปราจนี บรุ ี ที่อานวยความสะดวกเร่ืองข้อมูลในการศึกษาคร้ังน้ีเป็นอย่างดี สุดท้ายน้ีสานักงานเศรษฐกิจ การเกษตรท่ี 6 หวังวา่ การศึกษาการวิเคราะห์ด้านเศรษฐกิจสินค้าเกษตรระดับจังหวัดปราจีนบุรี ท่ีได้จัดทาข้ึน ในครง้ั นีจ้ ะเปน็ ประโยชนก์ ับผทู้ ี่เกยี่ วข้องจะไดน้ าไปใชป้ ระโยชนต์ อ่ ไป คณะผจู้ ัดทา มถิ นุ ายน 2560

ง สารบญั หน้า บทคัดย่อ ข คานา ค สารบัญ ง สารบัญตาราง ช สารบัญภาพ ฌ บทท่ี 1 บทนา 1 1.1 หลกั การและเหตุผล 2 1.2 วัตถุประสงค์ 2 1.3 ขอบเขตการศึกษา 2 1.4 วธิ ีการศึกษา/กรอบแนวคิด 6 1.5 ประโยชนท์ ่ีคาดจะไดร้ ับ บทที่ 2 สภาพท่วั ไป 7 12 2.1 สภาพทัว่ ไปของจังหวัด 13 2.2 การท่ดี นิ ของจงั หวัดปราจีนบรุ ี 14 14 2.2.1 พ้นื ทเ่ี พาะปลูกพืชเศรษฐกจิ จงั หวัดปราจีนบุรี 18 2.2.2 สินค้าเกษตรที่สาคัญของจังหวดั ปราจนี บุรี Top 4 21 23 1) ข้าว 2) มันสาปะหลงั 3) ไกเ่ น้ือ 4) ปลานลิ บทท่ี 3 ผลการศึกษาวิเคราะห์ 25 30 3.1 ขอ้ มูลทั่วไป 30 3.2 ตน้ ทุนและผลตอบแทนตามระดบั ความเหมาะสมของพ้ืนที่สินค้าเกษตรที่สาคัญ (TOP4) 34 38 3.2.1 ข้าว 40 3.2.2 มนั สาปะหลงั 44 3.2.3 ไก่เนอ้ื 44 3.2.4 ปลานลิ 46 3.3 วิถีตลาดและบัญชีสมดลุ 47 3.3.1 บญั ชสี มดุลขา้ ว 49 1) วถิ ีการตลาดสินค้าข้าว 2) การบริหารจดั การสินคา้ ขา้ วเจา้ นาปีเชิงพนื้ ที่ฤดกู ารผลิตปี 2559/60 3) ปัญหาและอุปสรรคสินค้าขา้ วปี 2559/60

จ หนา้ สารบัญ (ต่อ) 49 51 3.3.2 บญั ชสี มดุลมนั สาปะหลัง 52 1) วิถีการตลาดสนิ ค้ามนั สาปะหลงั 55 2) การบริหารจัดการสินค้ามนั สาปะหลังปี 2559/60 55 3) ปัญหาและอุปสรรคสนิ ค้ามนั สาปะหลงั ปี 2559/60 57 58 3.3.3 บญั ชสี มดุลไก่เน้ือ 60 1) วถิ กี ารตลาดสนิ ค้าไก่เนอื้ 60 2) การบรหิ ารจัดการสินค้าไกเ่ นื้อ 62 3) ปัญหาและอุปสรรคสนิ คา้ ไกเ่ นื้อ 63 63 3.3.4 บญั ชีสมดุลปลานลิ 65 1) วถิ กี ารตลาดสนิ คา้ 2) การบริหารจดั การสินค้าปลานิล 66 3) ปญั หาและอปุ สรรค 67 3.4 การวิเคราะหเ์ พื่อหาพชื ทางเลอื กทางเศรษฐกิจ 3.4.1 การเปรียบเทยี บต้นทุนและผลตอบแทนระหว่างการปลูกข้าว 68 ในพน้ื ทไ่ี มเ่ หมาะสม (N) กับการเลยี้ งไกเ่ นือ้ 3.4.2 การเปรยี บเทยี บต้นทุนและผลตอบแทนระหวา่ งการปลูกขา้ ว 69 ในพ้ืนทไ่ี ม่เหมาะสม (N) กบั การเลี้ยงปลานลิ 3.4.3 การเปรยี บเทียบต้นทนุ และผลตอบแทนระหวา่ งการปลกู ขา้ ว 70 ในพนื้ ที่ไม่เหมาะสม (N) กบั การปลูกมนั สาปะหลัง 3.4.4 การเปรยี บเทียบต้นทุนและผลตอบแทนระหว่างการปลูกข้าว 72 ในพน้ื ที่ไม่เหมาะสม (N) กบั การปลูกหญา้ เนเปียร์ 73 3.4.5 การเปรียบเทยี บตน้ ทุนและผลตอบแทนระหวา่ งการปลกู ขา้ ว ในพืน้ ที่ไม่เหมาะสม (N) กบั การปลูกหญา้ นวดแมว 74 3.4.6 การเปรียบเทยี บตน้ ทุนและผลตอบแทนระหว่างการปลกู ข้าว 75 ในพื้นท่ีไมเ่ หมาะสม (N) กับการปลกู ทองพันชงั่ 76 77 3.5 การปลกู พชื ทดแทนในพื้นที่ไม่เหมาะสม บทท่ี 4 ผลสรุป ข้อเสนอแนะ 4.1 สรปุ 4.1.1 การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมภายใน 4.1.2 การวิเคราะหส์ ภาพแวดลอ้ มภายนอก 4.1.3 การวิเคราะห์ TOWS Matrix

ฉ หนา้ 78 สารบญั (ตอ่ ) 78 82 4.2 ข้อเสนอแนะ 83 4.2.1 ขอ้ เสนอแนะเชิงนโยบายในการปรับเปล่ยี น 4.2.2 มาตรการจากภาครัฐเพ่ือสนับสนนุ ให้มีการปรบั เปล่ยี น 85 บรรณานุกรม ภาคผนวก ตารางผนวกที่ 1 แบบรายงานข้อมลู เกษตรกรท่ีเข้าร่วมโครงการบริหารจดั การพ้ืนที่ เกษตรกรรม Zoning by Agri-Map จงั หวัดปราจนี บุรี

ช หน้า 5 สารบัญตาราง 13 ตารางที่ 16 1 แมทรกิ ซ์ อุปสรรค-โอกาส-จุดอ่อน-จดุ แขง็ 19 2 พ้นื ทีเ่ พาะปลูกพืชเศรษฐกิจจังหวดั ปราจนี บรุ ี 21 3 ขา้ ว พื้นท่ีระดบั ความเหมาะสม (Suitability) และพื้นทป่ี ลูกนาข้าว (Existing) 22 23 ตำบล/อำเภอตา่ ง ๆ จังหวัดปราจีนบุรี 25 4 พนื้ ที่ระดบั ความเหมาะสม (Suitability) และพืน้ ท่ีปลูกมนั สำปะหลงั (Existing) 26 27 ตำบล/อำเภอต่าง ๆ จังหวดั ปราจีนบุรี 5 ปริมาณการผลิตไก่เน้ือ จงั หวัดปราจนี บุรี 27 28 6 ประมาณการเลี้ยงไกเ่ นื้อ พืน้ ที่เหมาะสม (S1) จังหวดั ปราจนี บรุ ี 29 7 ประมาณการเลีย้ งปลานิล พื้นทีเ่ หมาะสม (S1) จังหวัดปราจนี บรุ ี 8 จำนวนครวั เรือน ประชากร และแรงงานเกษตร จังหวดั ปราจีนบุรี 31 9 ข้อมลู ทว่ั ไปของครวั เรือนเกษตร 10 การถือครองทด่ี นิ เอกสารสิทธ์ิ แหล่งนำ้ ทำการเกษตร 32 11 พันธ์ขุ ้าวนาปี เนอ้ื ที่เพาะปลกู ผลผลติ และผลผลติ ตอ่ ไร่ รายจังหวัด 33 ปี 2558 ณ ความช้ืน 15% 12 วิธกี ารปลกู ขา้ ว จังหวดั ปราจนี บรุ ี 34 13 พนื้ ทปี่ ลกู ขา้ วตามความเหมาะสมทางกายภาพ 14 ตน้ ทุนการผลติ ขา้ วปี 2559/60 จงั หวดั ปราจนี บุรี แยกตามลักษณะ 36 ความเหมาะสมของพ้ืนท่ี 37 15 ตน้ ทุนการผลิตขา้ วปี 2559/60 จังหวดั ปราจนี บรุ ี แยกตามลักษณะ 38 40 ความเหมาะสมของพืน้ ที่ 16 ตารางเปรยี บเทยี บตน้ ทุนการผลติ การปลกู ข้าวในพืน้ ท่ีเหมาะสม (S) และในพ้ืนที่ไม่เหมาะสม (N) 17 ตน้ ทนุ การผลติ มันสำปะหลงั ปี 2559 จังหวดั ปราจนี บุรี แยกตามลักษณะความเหมาะสม 18 ต้นทนุ การผลิตมันสำปะหลงั ปี 2559 จงั หวัดปราจนี บรุ ี แยกตามลักษณะความเหมาะสม 19 เปรยี บเทียบตน้ ทนุ การผลิตการปลูกมนั สำปะหลงั ในพนื้ ท่เี หมาะสม (S) และในพ้ืนท่ีไมเ่ หมาะสม (N) 20 ต้นทนุ การเลยี้ งไกเ่ น้ือ จงั หวดั ปราจีนบรุ ี ปี 2559 21 ตน้ ทนุ ปลานิล ปี 2559 จงั หวดั ปราจนี บรุ ี ไมแ่ ยกลักษณะความเหมาะสม

ซ 22 ตารางเปรยี บเทยี บต้นทุนการผลติ ผลตอบแทน สนิ คา้ ท่สี ำคญั (สนิ คา้ TOP 4) 43 จงั หวัดปราจีนบรุ ี 47 23 ราคาข้าวเปลอื กเจ้านาปีที่เกษตรกรขายไดท้ ่ีไรน่ าเฉล่ยี รายเดือน ปี 2559 - 2560 48 จังหวดั ปราจนี บุรี 24 การบรหิ ารจัดการสินค้าขา้ วเจ้านาปเี ชงิ พืน้ ทฤ่ี ดกู ารผลติ ปี 2559/60 จงั หวัดปราจีนบุรี สารบญั ตาราง ตารางที่ หน้า 25 เนอื้ ทเี่ กบ็ เกี่ยว ผลผลติ และผลผลิตต่อไร่ มันสำปะหลังของจงั หวัดปราจีนบรุ ี ปี 2556-2560 50 26 เนอ้ื ท่ีเกบ็ เกยี่ ว ผลผลิต และผลผลติ ต่อไร่ มันสำปะหลังของจังหวดั ปราจนี บุรรี ายอำเภอ ปี2558 50 27 การบรหิ ารจัดการมันสำปะหลงั ของจังหวัดปราจนี บุรี ปี 2559/60 54 28 ประมาณการรอ้ ยละผลผลติ ไกเ่ น้อื ท่อี อกสตู่ ลาดรายเดือนของจังหวดั ปราจีนบุรี ปี 2560 56 29 การบริหารจัดการไก่เน้ือของจังหวัดปราจีนบุรี ปี 2560 59 30 ผลผลิตปลานลิ ของจังหวดั ปราจีนบรุ ี ปี 2559 61 31 ประมาณการร้อยละผลผลติ ปลานลิ ออกส่ตู ลาดรายเดือน ของจงั หวัดปราจีนบรุ ี ปี 2560 61 32 การบรหิ ารจดั การปลานลิ ของจงั หวัดปราจีนบุรี ปี 2560 64 33 การเปรยี บเทยี บต้นทุนการผลิตการปลูกข้าวในพน้ื ที่เหมาะสม (S) และในพื้นท่ีไมเ่ หมาะสม (N) 65 34 การเปรยี บเทียบต้นทนุ การผลิตการปลูกข้าวในพ้นื ที่ไมเ่ หมาะสม (N) กับการเลีย้ งไกเ่ นื้อ 67 35 การเปรียบเทยี บตน้ ทนุ การผลิตการปลูกข้าวในพ้ืนท่ีไมเ่ หมาะสม (N) กับการเลี้ยงปลานิล 68 36 การเปรยี บเทยี บต้นทนุ การผลิตการปลกู ข้าวในพน้ื ท่ีไมเ่ หมาะสม (N) กับการปลกู สำปะหลัง 69 37 การเปรียบเทียบตน้ ทนุ การผลิตการปลกู ข้าวในพน้ื ที่ไม่เหมาะสม (N) กับการปลูกหญา้ เนเปยี ร์ 70 38 การเปรียบเทยี บตน้ ทนุ การผลิตการปลกู ข้าวในพื้นท่ีไมเ่ หมาะสม (N) กับการปลูกหญ้านวดแมว 71 39 การเปรียบเทียบต้นทุนการผลิตการปลูกข้าวในพ้ืนท่ีไม่เหมาะสม (N) กับการปลูกทองพนั ช่ัง 72 40 สรุปพ้ืนที่ปลกู ข้าวในชั้นความเหมาะสมตา่ ง ๆ ในแตล่ ะอำเภอ จงั หวดั ปราจีนบุรี 73

ฌ สารบญั ภาพ ภาพท่ี หนา้ 1 แผนท่เี ขตการปกครองจงั หวัดปราจนี บรุ ี 8 2 ผลติ ภณั ฑ์มวลรวมจงั หวดั -ภาคเกษตร-รายได้ต่อหัว จงั หวัดปราจนี บุรี ปี 2548 – 2558 10 3 การใชท้ ดี่ นิ และเนือ้ ท่ีชลประทานจงั หวัดปราจีนบรุ ี ปี 2558 12 4 แผนท่ีการใช้ทีด่ นิ จังหวดั ปราจนี บรุ ี ปี 2557 13 5 แผนทกี่ ารปลกู พืชเศรษฐกจิ จงั หวดั ปราจีนบุรี 14 6 ขา้ ว เนื้อทเ่ี ก็บเกี่ยว ผลผลิต ผลผลติ ต่อไร่ จังหวดั ปราจีนบรุ ี 15 7 พ้นื ทคี่ วามเหมาะสมในการปลกู ขา้ ว จงั หวดั ปราจนี บุรี 17 8 พืน้ ทปี่ ลูกข้าวตามระดบั ความเหมาะสม จงั หวดั ปราจนี บุรี 17 9 มนั สาปะหลัง เน้ือทีเ่ ก็บเกี่ยว ผลผลติ ผลผลติ ตอ่ ไร่ จังหวดั ปราจนี บรุ ี 18 10 พื้นทค่ี วามเหมาะสมในการปลกู มันสาปะหลัง จังหวดั ปราจนี บุรี 20 11 พน้ื ทป่ี ลูกมนั สาปะหลงั ตามระดับความเหมาะสม จงั หวัดปราจีนบุรี 20 12 ปรมิ าณการผลติ ไกเ่ น้อื จงั หวดั ปราจนี บรุ ี 21 13 พน้ื ทค่ี วามเหมาะสมในการเลี้ยงไกเ่ น้ือ จงั หวดั ปราจนี บรุ ี 22 14 ปลานลิ เนอ้ื ทเี่ พาะเลยี้ ง ผลผลิต ผลผลิตตอ่ ไร่ จังหวดั ปราจนี บรุ ี 23 15 พ้นื ทคี่ วามเหมาะสมในการเล้ียงปลานิล จงั หวัดปราจีนบรุ ี 24 16 พ้นื ทปี่ ลกู ขา้ วตามความเหมาะสมทางกายภาพ จงั หวดั ปราจีนบรุ ี 29 17 วิถกี ารตลาดสนิ ค้าขา้ วเปลอื กเจา้ นาปีในจงั หวดั ปราจนี บุรี ปี 2559/60 46 18 วิถีตลาดมนั สาปะหลงั ของจังหวัดปราจนี บรุ ี 52 19 โครงสรา้ งตลาดไก่เนื้อของจังหวัดปราจนี บุรี 57 20 วถิ ตี ลาดไกเ่ น้ือของจังหวัดปราจนี บุรี 58 21 โครงสรา้ งตลาดปลานิลของจังหวัดปราจนี บรุ ี 62 22 วถิ ตี ลาดปลานิลของจังหวดั ปราจีนบรุ ี 62

บทที่ 1 บทนำ 1.1 หลักกำรและเหตุผล การผลิตสินค้าเกษตรหลายชนิดของประเทศไทยยังไม่มีประสิทธิภาพเท่าท่ีควร เน่ืองจากเกษตรกร ส่วนหน่ึงนาพ้ืนที่ท่ีมีความเหมาะสมน้อยและไม่เหมาะสม มาใช้เพ่ือปลูกพืช ส่งผลให้ประสิทธภิ าพการผลิตโดย เฉล่ียอยู่ในเกณฑ์ต่า มีต้นทุนการผลิตสูงและในหลายสินค้าผลผลิตสินค้าเกษตรมากเกินความต้องการประสบ สภาวะราคาตกต่าเกิดภาระด้านงบประมาณให้กับภาครัฐท่ีต้องเข้าไปช่วยเหลือแทรกแซงราคา การบริหาร จัดการพน้ื ท่ีเกษตรกรรมเป็นแนวคดิ ท่ีดาเนินการภายใต้นโยบายของรัฐบาลในการจัดการและใชป้ ระโยชน์ที่ดิน ของประเทศเพอื่ ประโยชน์สูงสดุ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้ประกาศเขตเหมาะสมสาหรับการผลิตแล้ว ได้แก่ ด้านพืช ประกอบด้วย ข้าว มันสาปะหลัง ยางพารา ปาล์มน้ามัน ข้าวโพดเล้ียงสัตว์ อ้อยโรงงาน ลาไย และสับปะรด โรงงาน ซึง่ รวมถึง เงาะ ทเุ รียน มังคุด กาแฟ มะพร้าว ด้านปศุสัตว์ ประกอบด้วย โคนม โคเน้ือ สุกร ไก่เนื้อ ไก่ ไข่ และด้านประมง ประกอบด้วย กุ้ง ปลานิล ปลาน้าจืด โดยในการประกาศเขตเหมาะสมการผลิต คานึงถึง ปัจจัยธรรมชาติท่ีเก่ียวข้อง ได้แก่ ดิน น้า อากาศ แสงแดด ความช้ืนสัมพัทธ์ (Land Suitability) และระดับ ความต้องการของพืช (Crop Requirement) การผลิตสินค้าเกษตรในปัจจุบัน (Existing Land Use) หรือ เงื่อนไขสาหรับการผลิตอ่ืนๆ เช่น เป็นพื้นท่ีปลอดโรค เป็นต้น ซ่ึงในการบริหารจัดการพ้ืนท่ีเกษตรกรรม นอกจากคานึงถึงเขตการผลิตท่เี หมาะสมแล้ว ยงั ตอ้ งพจิ ารณาประเดนนที่เกยี่ วข้อง คอื การปรบั รูปแบบการผลิต ในเขตเหมาะสมน้อยและไม่เหมาะสม เพ่ือสร้างความสมดุลระหว่างการผลิตและการตลาด การเพิ่ม ประสิทธิภาพการผลิต การเพิ่มมูลค่าด้วยการพัฒนามาตรฐานสินค้าและลดต้นทุนด้วยการจัดการระบบขนส่ง สินคา้ (Logistic) เป็นต้น เม่ือมีการประกาศเขตเหมาะสมสาหรับการผลิตแล้ว ต้องถือว่าพ้ืนที่นั้นคือยุทธศาสตร์ในการ พัฒนาการผลิต ซ่ึงระดับพ้ืนที่/จังหวัดต้องพิจารณาใช้พื้นที่ที่มีความเหมาะสมเป็นยุทธศาสตร์การผลิตด้าน การเกษตร โดยวางระบบการจัดการท้ังหมดเข้าไปในพ้ืนท่ี การสนับสนุนด้านต่างๆ ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ (1) พ้ืนท่ี (2) ชนิดสินค้า พืช ปศุสัตว์ ประมงท่ีเหมาะสมกับพ้ืนท่ี (Commodities) และ (3) เกษตรกร ผู้ประกอบการ เจ้าหน้าท่ีของรัฐ (Human Resource) โดยใช้การตลาดเป็นตัวชี้นาในการส่งเสริมการผลิต ซึ่ง ต้ังเป้าหมายว่าผลิตออกมาแล้วต้องขายได้ในราคาที่เกษตรกรอยู่ได้ และมีเจ้าหน้าที่ของกระทรวงเกษตรและ สหกรณ์เป็นผู้ให้คาแนะนา และประสานงานกับทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องภายในพื้นที่ทั้งภาครัฐและเอกชน เพื่อใหเ้ กิดผลเปน็ รปู ธรรม โดยมีศูนย์เรียนรู้การเพมิ่ ประสิทธภิ าพการผลิตสนิ คา้ เกษตร ซง่ึ เป็นศูนย์ระดบั ชุมชน ที่จัดตั้งข้ึนโดยใช้หลักการของโซนน่ิงร่วมกับความต้องการของเกษตรกร เป็นแหล่งศึกษาและเรียนรู้ของ เกษตรกรและประชาชนท่ีสนใจในด้านการเกษตรจากสถานท่ีจริง เรียนรู้จากเกษตรกรต้นแบบท่ีทาอาชีพ การเกษตรและประสบความสาเรนจ เน้นการผลิตท่ีเหมาะสมกับศักยภาพของพื้นท่ี ลดต้นทุนการผลิต พรอ้ มนา หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดสาเหตุหลักของผลผลิตขาดคุณภาพและไม่ ตรงความต้องการของตลาดส่งผลให้เกษตรกรขาดทุนจากการผลิต คือ เกษตรกรทาการผลิตสินค้าเกษตรใน พน้ื ท่ไี ม่เหมาะสมกบั ศกั ยภาพของพืน้ ท่ี ดงั นนั้ เพอ่ื เสนอแนะข้อเสนอเชิงนโยบายในการสนับสนุนการปรบั เปลี่ยนการผลติ สนิ ค้าเกษตรในพืน้ ที่ ไม่เหมาะสมตามแผนท่ี Agri-Map เป็นสินค้าทางเลือก สานักงานเศรษฐกิจการเกษตรท่ี จังหวัดชลบุรี จึงได้ จดั ทาการวิเคราะห์ดา้ นเศรษฐกิจสินค้าเกษตรระดับจังหวัด ในจังหวัดปราจีนบุรี ในสินค้าเกษตรที่มีมูลค่าสูง 4

2 อนั ดับ (Top 4) เพื่อให้มีการผลิตทีเ่ หมาะสมกับศักยภาพของพนื้ ที่ เพม่ิ ประสิทธิภาพและคุณภาพผลผลิต และ สร้างความสมดลุ ระหวา่ งอปุ สงค์ อุปทาน 1.2 วัตถปุ ระสงค์ 1) เพอ่ื ศึกษาตน้ ทุนและผลตอบแทนสินค้าเกษตรที่มมี ูลคา่ สงู 4 อันดับ (Top 4) ในจงั หวดั ปราจีนบรุ ี 2) เพ่ือศึกษาความสมดุลระหว่างอุปสงค์ อุปทาน ( Demand & Supply) สินค้าเกษตรท่ีมีมูลค่าสูง 4 อนั ดบั (Top 4) และสินค้าทางเลือก ในจงั หวัดปราจนี บรุ ี 3) เพ่ือเสนอแนะมาตรการในการปรับเปลีย่ นการผลิตสนิ ค้าในพ้ืนที่ไม่เหมาะสมเป็นสินค้าทางเลือกใน ระดับพื้นทข่ี องจงั หวดั ปราจีนบรุ ี 1.3 ขอบเขตกำรศึกษำ ศึกษาสนิ คา้ เกษตรที่มมี ลู คา่ สูง 4 อันดบั (Top 4) ได้แก่ ไกเ่ นื้อ ข้าว ปลานลิ มันสาปะหลัง และสนิ ค้า ทางเลือก ครอบคลมุ ในพ้ืนที่จังหวดั ปราจีนบุรี 1.4 วธิ ีกำรศึกษำ/กรอบแนวคดิ 1.4.1 กำรวิเครำะห์ควำมเหมำะสมและศกั ยภำพของพ้ืนที่ โดยการรวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์ข้อมูลจากแผนท่ี Agri-map โดยการประเมินคุณภาพที่ดิน (Qualitative Land Evaluations) ซ่ึงเป็นการพิจารณาศักยภาพของหน่วยทรัพยากรท่ีดินต่อการใช้ประโยชน์ ท่ีดินประเภทต่าง ๆ นอกจากการประเมินทางด้านคุณภาพหรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าเป็นการประเมินเชิง กายภาพ การประเมินทางด้านปริมาณหรือด้านเศรษฐกิจ ซ่ึงจะให้ค่าตอบแทนในรูปผลผลิตท่ีได้รับ ตัวเงินใน การลงทุน และตัวเงินจากผลตอบแทนที่ได้รับเป็นสิ่งบ่งชี้ที่ถึงความเหมาะสม หรือการจัดการเขตเกษตร เศรษฐกิจอย่างแท้จริง ตามแผนที่ความเหมาะสม 4 ระดับ คือ (1) ระดับข้ันท่ีมีความเหมาะสมสูง (Highly suitable : S1) (2) ระดับชั้นท่ีมีความเหมาะสมปานกลาง (Moderately suitable : S2) (3) ระดับชั้นท่ีมี ความเหมาะสมน้อย (Marginally suitable : S3) และ (4) ระดับชั้นที่ไม่เหมาะสม (N) ว่ามีจานวนพื้นที่เท่าใด และอยู่ในพ้ืนท่บี ริเวณใดบา้ ง และนาข้อมลู มาจัดชน้ั พ้ืนท่ีเป็น 2 ระดับ คอื (1) พื้นทที่ ่ีมีความเหมาะสมการปลูก (Suitability : S) คือ พ้ืนท่ีท่ีมีความเหมาะสมมาก (S1) รวมกับพนื้ ท่ีช้ันท่ีมีความเหมาะสมปานกลาง (S2) และ (2) พื้นที่ไม่เหมาะสม (Not suitability : N) คือพื้นท่ีท่ีมีความเหมาะสมน้อย (S3) และพื้นท่ีที่ไม่มีความ เหมาะสม (N) ของสินค้าเกษตรที่มีมูลค่าสูง 4 อันดับ (top 4) ได้แก่ ไก่เนื้อ ข้าว ปลานิล มันสาปะหลัง และ สินค้าทางเลือก ในจังหวัดปราจีนบุรี และลงพ้ืนที่เพ่ือตรวจสอบข้อเทนจจริงในว่าปัจจุบันมีปลูกอยู่มากน้อย เท่าไร และปลูกอยู่ในแต่ละพื้นที่ระดับความเหมาะสมจานวนเท่าไรของการปลูกพืชเศรษฐกิจแต่ละชนิดสินค้า ในพน้ื ทจ่ี ังหวัดปราจีนบรุ ีและสารวจพนื้ ท่เี พือ่ ยืนยันขอ้ มลู ตามแผนท่ีความเหมาะสม 1.4.2 กำรเกบ็ รวบรวมข้อมูล 1. การรวบรวมข้อมลู รวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์จากแบบสอบถามแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) ปีเพาะปลกู 2559 รวมทั้งการสารวจข้อมูลภาคสนามเพื่อรับทราบสถานการณ์การผลิต การตลาด และแนวคิด ความคิดเหนนจากสว่ นราชการทเี่ ก่ยี วขอ้ ง 2. แหล่งข้อมลู 2.1) ข้อมูลปฐมภมู ิ (Primary Data) เป็นการสารวจข้อมูลภาคสนามเพ่ือรบั ทราบสถานการณ์การผลิต และการตลาด ณ ช่วงเวลานน้ั ๆ โดยข้อมลู ท่ไี ด้รับมาจากเกษตรกร และหนว่ ยงานราชการท่ีเกีย่ วขอ้ ง

3 2.2) ข้อมูลทุติยภูมิ (Secondary Data) รวบรวมข้อมูลทางวิชาการที่เกี่ยวข้องกับนโยบายการ จดั ทาเขตเกษตรเศรษฐกจิ เอกสารทางวชิ าการจากหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องท้ังภาครฐั และเอกชน รวมถึงส่ือ สง่ิ พิมพ์อิเลคทรอนกิ สท์ ่เี ก่ียวข้อง 1.4.3 กำรวเิ ครำะห์ข้อมูล 1. การวิเคราะห์เชิงคุณภาพ (Qualitative Analysis) เชน่ การวเิ คราะห์เน้ือหา 2. การวเิ คราะห์เชงิ ปริมาณ (Quantitative Analysis) 2.1) การวิเคราะห์โดยใช้วิธีการทางสถิติ โดยสถิติพรรณนา (Descriptive Statistics) เช่น รอ้ ยละ และค่าเฉลยี่ 2.2) การวิเคราะหโ์ ดยใชว้ ิธกี ารทางคณติ ศาสตร์ เช่น การวเิ คราะหต์ น้ ทุนผลตอบแทน 3. การวเิ คราะห์ขอ้ มลู จากแผนที่ Agri-Map และสารวจพืน้ ท่ีเพ่ือยนื ยันข้อมูลตามแผนท่ี 1.4.4 กรอบแนวคิดต้นทุนและผลตอบแทน 1. ทฤษฎตี ้นทุนกำรผลติ และผลตอบแทน การวิเคราะห์ต้นทุนจะพิจารณาทั้งต้นทุนที่เป็นเงิน สด (Explicit Cost) และต้นทุนที่ไม่เป็นเงินสด (Implicit Cost) โดยสภาพการผลิตท่ีเป็นจริงของเกษตรกร ต้นทุนที่เป็นเงินสด คือต้นทุนท่ีเกษตรกรจ่ายออกไปจริงเป็นเงินสด ส่วนต้นทุนที่ไม่เป็นเงินสด คือต้นทุนท่ี เกษตรกรไม่ได้เสียค่าใช้จ่าย แต่ได้ประเมินให้สาหรับค่าปัจจัยการผลิตและแรงงานท่ีเป็นของเกษตรกรเอง ซ่ึง องค์ประกอบของต้นทนุ การผลิต แบ่งออกได้ 2 ประเภท คือ 1) ต้นทุนคงที่ (Fixed Cost) เป็นค่าใช้จ่ายที่ไม่เปล่ียนแปลงไปตามปริมาณการผลิต หรือไม่เปลี่ยนแปลงแม้ไม่ทาการผลิตเลย ซึ่งเป็นค่าใช้จ่ายท่ีเกิดขึ้นจากการใช้ปัจจัยคงที่ในการผลิต ประกอบด้วยต้นทุนคงที่ที่เป็นเงินสด ได้แก่ ค่าเช่าที่ดิน ค่าภาษีท่ีดิน เป็นต้น ต้นทุนคงที่ที่ไม่เป็นเงินสด เป็น ค่าใช้จ่ายที่ผู้ผลิตไม่ได้จ่ายออกไปจริง เช่น ค่า ใช้ท่ีดิน และค่าเสื่อมราคาอุปกรณ์ซึ่งมีอายุการใช้งานมากกว่า 1 ปี เป็นต้น สาหรบั การคานวณค่าเสือ่ มราคาใช้วธิ คี ิดแบบเส้นตรง (The Straight – Line Method) การ คานวณโดยวิธนี ้จี ะไดค้ ่าเส่อื มราคาทรพั ยส์ ินต่อปีคงท่ีเท่ากัน ซง่ึ มวี ิธกี ารคือ คา่ สกึ หรอหรือค่าเสื่อมราคาต่อปี = (ราคาทรพั ย์สินที่ซ้ือมา – มูลคา่ ซาก) อายุการใชง้ าน (ปี) 2) ต้นทุนผันแปร (Variable Cost) เป็นคา่ ใช้จ่ายท่ีเปลีย่ นแปลงไปตามปริมาณผลผลิตท่ี ได้รบั ซึ่งประกอบดว้ ย ต้นทนุ ผันแปรท่เี ป็นเงนิ สด เป็นค่าใช้จ่ายในการซื้อปัจจัยการผลิตต่าง ๆ คา่ จ้างแรงงาน ค่าปุ๋ย เป็นตน้ และ ตน้ ทุนผนั แปรท่ีไม่เป็นเงินสด เป็นค่าใชจ้ า่ ยเก่ียวกับปัจจัยการผลติ ที่เปน็ ของตนเอง และได้ ประเมนิ ค่าออกมาเป็นเงินสด เช่น ค่าแรงงานในครัวเรือนจะประเมินค่าเป็นเงินสด ตามอัตราคา่ จ้างแรงงานใน ท้องถนิ่ นนั้ เป็นต้น สาหรับการวเิ คราะหต์ ้นทุนและรายได้ จะทาให้ทราบถงึ กาไรท่ีเกษตรกรจะไดร้ ับ เพื่อใช้เป็น ข้อมลู ในการพิจารณาความสาเรจน หรือล้มเหลวในการผลิต โดยมีวธิ กี ารคานวณ ดงั น้ี ต้นทุนทัง้ หมด = ตน้ ทนุ คงที่ + ตน้ ทนุ ผันแปร ต้นทุนคงที่ = ค่าใชท้ ่ดี ินหรือคา่ เช่าที่ดนิ + คา่ เสื่อมราคาอปุ กรณ์การเกษตร ต้นทนุ ผันแปร = คา่ แรงงาน + ค่าวัสดอุ ุปกรณก์ ารเกษตร รายได้ทั้งหมด = ผลผลติ ทง้ั หมด x ราคาท่เี กษตรกรไดร้ ับ รายไดส้ ุทธิ = รายไดท้ ั้งหมด - ตน้ ทุนผนั แปร กาไร = รายได้ทงั้ หมด - ตน้ ทนุ ทง้ั หมด

4 2. กรอบแนวคิด Demand และ Supply แนวคิดการทาบัญชีสมดุลสินคา้ เกษตรมีความใกล้เคียงกับการทาบัญชสี มดุลทางการเงินทว่ั ไปท่ี เรารู้จักกัน ในขณะที่บัญชีสมดุลทางการเงินเป็นการทาข้อมูลเกี่ยวกับ “รายรับและผลประโยชน์” เท่ากับ “รายจ่ายและการเสียผลประโยชน์” หรือ “กาไร” เท่ากับ “ขาดทุน” ซ่ึงเป็นการลงข้อมูลเป็นมูลค่าของเงินที่ เกิดขึ้น บัญชีสมดุลสินค้าเกษตรเป็นการบันทึกปริมาณของสินค้าเกษตร และสามาร ถจัดทาได้ท้ังใน ระดบั ประเทศและระดบั จงั หวดั ดา้ นการบนั ทึกข้อมูลสามารถจดั ทาเป็นได้ทั้งรายปีและรายเดือน บัญชีสมดุลสินค้าเกษตรนั้นมีองค์ประกอบ 2 ด้าน คือ ด้านอุปทาน (Supply) และด้านการ นาไปใช้ประโยชน์ (Utilization) และต้องทาให้ตวั เลขท้ัง 2 ด้านนใี้ หส้ มดลุ หรือเทา่ กัน (1) อุปทำน (Supply) = (2) กำรนำไปใช้ประโยชน์ (Utilization) โดยที่ ด้านอุปทาน เป็นผลรวมของ (1) สตนอกต้นปีหรือสตนอกท่ียกมาจากสตนอกปลายปีของปีที่แล้ว (2) การ ผลิตสินค้าเกษตรในช่วงระยะเวลา 12 เดือน หรือ 1 ปีการตลาด และ (3) การนาเข้าสินค้าจากต่างประเทศ ในช่วงระยะเวลา 12 เดอื น หรอื 1 ปกี ารตลาด ดังสมการตอ่ ไปนี้ 1) อปุ ทำน = สต็อกตน้ ปี + ปริมำณกำรผลติ + กำรนำเข้ำสนิ ค้ำ และ ด้านการนาไปใชป้ ระโยชน์ เป็นผลรวมของ (1) การใช้ภายในประเทศ เช่น การบริโภค ช่วงระยะเวลา 12 เดอื น หรือ 1 ปีการตลาด (2) การส่งออกสินคา้ จากต่างประเทศในช่วงระยะเวลา 12 เดือน หรือ 1 ปีการตลาด และ (3) ปริมาณสตนอกสินค้าเกษตรที่ยังเหลืออยู่ ณ ช่วงเดือนสุดท้ายของปีการตลาด อาจเรียกว่า สตนอก ปลายปหี รือปลายงวด และจะถกู ยกยอดไปเปน็ สตอน กต้นปีของปีต่อไป สามารถเขยี นสมการไดด้ ังนี้ 2) กำรนำไปใช้ประโยชน์ = กำรใช้ภำยในประเทศ + กำรสง่ ออกสินคำ้ +สต็อกปลำยปี โครงสร้างบัญชีสมดุลสินค้าเกษตรนั้นมีองค์ประกอบหลายอย่าง แม้จะมีองค์ประกอบหลัก เหมือนกัน แต่องค์ประกอบย่อยนั้นอาจมีความแตกต่างกันไปตามสินค้าเกษตรแต่ละชนิด ซ่ึงข้ึนอยู่กับ โครงสร้าง ห่วงโซ่อุปทานของสินค้าเกษตรน้ันๆ อย่างไรกนตาม จะต้องมี 1 องค์ประกอบท่ีทาหน้าที่เป็นตัวเศษ เหลือ (Residual) และตวั แปรที่มักมีการใช้เป็น Residual ในการทาบัญชสี มดุลสินค้าเกษตร คอื สตนอกปลายปี หรือสตนอกปลายงวด เนื่องจาก โดยปกติแล้วจะเป็นองค์ประกอบที่ไม่มีข้อมูลตัวเลขท่ีดี ถูกต้อง หรือน่าเชื่อถือ ในการนามาใช้ อปุ ทาน = สตอน กตน้ ปี + ปรมิ าณการผลติ + การนาเข้าสนิ ค้า การนาไปใชป้ ระโยชน์ = การใชภ้ ายในประเทศ + การส่งออกสินค้า + สตอน กปลายปี สตนอกต้นปี + ปรมิ าณการผลิต + การนาเข้าสินค้า = การใช้ภายในประเทศ + การสง่ ออกสินค้า + สตอน กปลายปี ดังน้ัน สตนอกปลายปี = (สตนอกตน้ ปี + ปริมาณการผลิต + การนาเขา้ สินค้า) –(การใช้ภายในประเทศ+ การส่งออกสินค้า) แต่วิธีการดังกล่าวนี้ ควรมีข้อมูลหรือการประมาณการสตนอกต้นปีที่ดี มีหลักการและมีความน่าเชื่อถือ สาหรับข้อมูลในอดีต ถ้าหากไม่มีตัวเลขดังกล่าว ผู้จัดทาสามารถประมาณการการเปล่ียนแปลงทางสตนอก (Stock changes) ได้ดังสมการต่อไปน้ี สตอน กต้นปี + ปริมาณการผลติ + การนาเขา้ สนิ คา้ = การใช้ภายในประเทศ+ การส่งออกสนิ คา้ + สตอน กปลายปี (สตนอกปลายปี – สตอน กตน้ ปี) = (ปริมาณการผลติ + การนาเข้าสนิ ค้า) – (การใชภ้ ายในประเทศ + การส่งออกสินค้า) ปริมาณสตอน กทเ่ี ปลี่ยนแปลงไป = (ปริมาณการผลิต + การนาเข้าสินคา้ )–(การใชภ้ ายในประเทศ+ การสง่ ออกสินคา้ ) 1.4.5 แนวคิด SWOT Analysis กำรวิเครำะหส์ ภำพแวดลอ้ ม แนวคดิ การวเิ คราะห์โอกาสทางการผลติ และการตลาด หรือ SWOT Analysis เป็นการระบุจุดแขนง จุดอ่อน โอกาส และข้อจากัดซ่ึงมีอิทธิพลต่อการกาหนดกลยุทธ์ของ องค์กร โดยรายละเอยี ดของการวิเคราะหม์ ี ดงั นี้ (ศริ ิวรรณ เสรีรัตน์ 2541, 28)

5 1) จุดแข็ง (Strengths) หมายถึง การวิเคราะห์การดาเนินงานภายในขององค์กร เช่น การบริหารงาน การตลาด การวิจยั และพัฒนาเพ่ือการพิจารณาถึงจุดแขนงของการดาเนินงานภายในองค์กร ท่ีบรรลคุ วามสาเรนจ หรือเป็นผลดมี ากาหนดกลยุทธข์ ององคก์ ร โดยใช้ประโยชนจ์ ากจดุ แขงน จากการดาเนนิ งานภายในเหล่าน้ี 2) จุดอ่อน (Weakness) หมายถึง การวิเคราะห์การดาเนินงานภายในด้านต่าง ๆ ขององค์กร ได้แก่ การบริหาร การเงิน การตลาด การผลิต การวิจัย และพัฒนาท่ีองค์กรไม่สามารถกระทาได้ดี เพ่ือพิจาณาถึง อุปสรรคต่อความสาเรนจขององค์กร องค์กรจะประสบความสาเรนจได้กนต่อเมื่อองค์กรทาการกาห นดกลยุทธ์ท่ี สามารถลบล้างหรอื ปรับปรุงจุดอ่อนของการดาเนินภายในเหลา่ นใ้ี ห้ดขี น้ึ 3) โอกำส (Opportunity) หมายถึง สภาพแวดล้อมภายนอกที่เป็นประโยชน์ต่อการดาเนินงานของ องค์กร โดยองค์กรจะต้องพิจารณาแนวโน้มการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดล้อมภายนอก ได้แก่ เศรษฐกิจ สังคม การเมือง เทคโนโลยี การเปล่ียนของประชากร ค่านิยม และทัศนคติของสมาชิกองค์กร รวมท้ังการ แข่งขันจากต่างประเทศท่รี ุนแรงขน้ึ เป็นต้น ปัจจยั เหล่าน้อี าจทาให้ความตอ้ งการของลูกค้าเปล่ียนแปลงไป จะ ทาให้ผลติ ภัณฑ์ บริการและกลยทุ ธข์ ององค์กรต้องเปลย่ี นแปลงตามไปด้วย 4) อุปสรรค (Threats) หมายถึง สภาพแวดล้อมภายนอกที่คุกคามต่อการดาเนินงานของกลุ่ม เช่น เศรษฐกจิ สังคม การเมอื ง เทคโนโลยี การแขง่ ขัน ความเข้มแขนงของคูแ่ ขง่ และอัตราดอกเบ้ยี เปน็ ตน้ 1.4.6 แนวคดิ กำรวเิ ครำะห์ TOWS Matrix แม ท ริก ซ์อุ ป สรรค -โอ กาส -จุด อ่อ น -จุดแ ขนง (Threats-Opportunities-Weaknesses- Strengths) เป็นแมทริกซ์ที่แสดงถึงโอกาสและอุปสรรคจากภายนอกองค์กรท่ีสัมพันธ์กับจุดแขนงและจุดอ่อน ภายในองค์กร โดยมีทางเลือกของกลยุทธ์ 4 ทางเลือก ซึ่งเกิดจากการจับคู่ระหว่างปัจจัยภายนอกและปัจจัย ภายใน ดงั ตารางแมทริกซ์ (ตารางท่ี 1) ตารางที่ 1 แมทรกิ ซ์-อปุ สรรค-โอกาส-จดุ อ่อน-จดุ แขงน (Threats-Opportunities-Weaknesses-Strengths) TOWS Matrix SW S – O Strategies W – O Strategies O ใชจ้ ุดแขนงเพือ่ สร้างขอ้ ไดเ้ ปรียบจากโอกาส แกไ้ ขจดุ อ่อนเพอื่ สร้างข้อได้เปรยี บจากโอกาส หรอื กลยทุ ธเ์ ชงิ รกุ หรอื กลยุทธเ์ ชงิ พัฒนา T S – T Strategies W – T Strategies ใชจ้ ดุ แขนงแก้ไขและอุปสรรค ตัดทอน / เลกิ กจิ การหรือกลยทุ ธเ์ ชิงถอย หรือกลยุทธ์เชิงรบั กลยุทธ์ SO หรือเรียกว่า กลยุทธ์จุดแขนงกับโอกาส ได้แก่ กลยุทธ์ท่ีองค์กรจะใช้จุดแขนงภายในองค์กร อาศัยประโยชน์จากโอกาส ณ ภายนอกท่ีเปิดโอกาสให้ ซ่ึงทุกองค์กรต่างมีความต้องการจะสร้างความเข้มแขนง ภายในเพื่อสามารถอาศัยประโยชน์จากสถานการณ์และสิ่งแวดล้อม ณ ภายนอก ซ่ึงมีหลายองค์กรใช้ และมี ความอ่อนแอภายในกนจะพยายามปรับปรุงให้องค์กรภายในเข้มแขนงข้ึน และเมื่อองค์กรประสบกับอุปสรรค ณ ภายนอกกจน ะพยายามหลีกเลี่ยง และมุ่งเข้าหาโอกาสตอ่ องคก์ รให้มากทส่ี ดุ เท่าทจี่ ะเปน็ ไปได้ กลยุทธ์ ST หรือเรียกว่า กลยุทธ์จุดแขนงกับอุปสรรค ได้แก่ กลยุทธ์ที่จะใช้ความเข้มแขนงภายในองค์กร หลกี เลี่ยงหรอื ลดอปุ สรรค ณ ภายนอกทั้งจากค่แู ขง่ ขนั หรือปัจจยั อน่ื ๆ

6 กลยุทธ์ WO หรือเรียกว่า กลยุทธ์จุดอ่อนกับโอกาส ได้แก่ กลยุทธ์ท่ีองค์กรจะปรับปรุงแก้ไขความ ออ่ นแอภายในองค์กรโดยอาศัยประโยชน์จากโอกาส ณ ภายนอกที่เปิดโอกาสให้ ถึงแม้ว่าสิ่งแวดล้อมภายนอก ดีมากแต่หากองค์กรมีปัญหาภายในเองกนอาจทาให้ไม่ได้รับประโยชน์จากโอกาส ณ ภายนอกท่ีมีอยู่ โอกาสหรือ ชอ่ งทางในการดาเนินงานในองค์กรตอ่ ไปได้ กลยุทธ์ WT หรือเรียกว่า กลยุทธ์จุดอ่อนกับอุปสรรค ได้แก่ กลยุทธ์ท่ีปกป้ององค์กรอย่างท่ีสุด คือ พยายามลดความอ่อนแอภายในและหลีกเลย่ี งสภาวะแวดล้อมภายนอกที่เป็นอุปสรรคให้ได้มากทส่ี ุด 1.5 ประโยชนท์ ี่คำดจะได้รบั การจัดทาแนวทางพัฒนาการบริหารจัดการการผลิตสินค้าเกษตร จะก่อให้เกิดประโยชนต์ ่อกลุ่มบคุ คล ตา่ ง ๆ ดังนี้ 1.5.1 เกษตรกร (1) สามารถทราบถงึ ศกั ยภาพของพืน้ ที่ในการผลิตของตวั เองให้ชัดเจน (2) เป็นเคร่ืองมอื ชว่ ยในการตดั สนิ ใจเลอื กผลิตสนิ ค้าเกษตรตา่ ง ๆ ไดอ้ ย่างมีประสิทธภิ าพ (3) สามารถลดต้นทุนการผลติ มรี ายได้เพมิ่ ขน้ึ ลดความเสย่ี งในเรอ่ื งการตลาด (4) สามารถขอความสนับสนนุ ไดต้ รงกบั ความตอ้ งการ 1.5.2 ผู้ประกอบกำร มีความม่ังคงในธุรกิจต่างๆ ท่ีเก่ียวข้องกับการเกษตร เนื่องจากมีความม่ันใจถึง ปริมาณของผลิตท่ีสม่าเสมอ ทาให้สามารถตัดสินใจในเร่ืองการลงทุนและการวางแผนด้านการตลาดได้ชัดเจน ขนึ้ 1.5.3 ผู้บริโภค ได้รับประโยชน์จาการผลผลิตด้านการเกษตรท่ีมีคุณภาพข้ึน มีความแน่นอนในเรื่อง ของราคา ปริมาณ และระยะเวลาของสินคา้ เกษตรทีอ่ อกสตู่ ลาด 1.5.4 ภำครฐั สามารถนามาใช้เป็นข้อมูลประกอบในการวางแผนการผลิต ให้เกิดดุลยภาพทั้ง อุปสงค์ (Demand) และอุปทาน (Supply) เพิ่มขีดความสามารถของรัฐในการสนับสนุน ส่งเสริมในเร่ืองต่าง ๆ เน่ืองจากมเี ปา้ หมายที่ชดั เจนและแนน่ อน ส่งผลให้ระบบการผลิตมีเสถียรภาพ และสามารถแขง่ ขนั ได้

บทท่ี 2 สภาพท่ัวไป 2.1 สภาพท่ัวไปของจงั หวดั 2.1.1 สภาพทัว่ ไปของจังหวัดปราจีนบุรี จังหวัดปราจีนบุรี เคยเป็นดินแดนท่ีมีความเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่สมัยทวารวดี นับเป็นจังหวัด แหง่ มรดกโลกจงั หวัดหนง่ึ เน่อื งจากมอี ุทยานแหง่ ชาตทิ ่เี ป็นมรดกโลกถึง 3 แห่ง และเป็นเมืองทมี่ ีประวัติศาสตร์ ยาวนาน นอกจากนี้ยังมีแหล่งทอ่ งเท่ียวทางธรรมชาติหลายแห่ง ท้งั ยังเป็นจังหวดั ท่ีมพี ้ืนทป่ี า่ ไมม้ ากที่สดุ ในภาค ตะวันออก ปัจจุบันจังหวัดปราจีนบุรีเป็นจังหวัดที่มีบทบาทและสาคัญที่สุดจังหวัดหน่ึงของประเทศท้ังด้าน อุตสาหกรรม ด้านเกษตรกรรม ด้านการคมนาคม โดยจังหวัดปราจีนบุรีเป็นจังหวัดท่ีมีความเจริญเติบโตด้าน อุตสาหกรรมมาก มีการลงทุนจากต่างประเทศปีละจานวนมาก และมีการก่อสรา้ งนิคมอุตสาหกรรมแห่ง เช่น นิคม 304 นิคมกบินทร์บุรี และนิคมโรจนะ ซึ่งย้ายมาจากจังหวัดพระนครศรีอยุธยา รวมถึงโรงงานที่มาจากใน ประเทศและนอกประเทศอย่าง ญี่ปุ่น จีน ไต้หวัน สหรัฐอเมริกา เนื่องจากจังหวัดปราจีนบุรีมีทาเลท่ีตั้งอยู่ใกล้ เมอื งหลวง ใกล้ท่าเรอื ทใี่ ช้ส่งออก และเป็นเส้นทางสาคัญสู่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก แต่ผลเสียทวี่ ่าความเจรญิ น้ันได้เปลย่ี นวิถีชาวบา้ นแบบดั้งเดิมไป โดยเฉพาะด้านเกษตรกรรม จงั หวัดปราจีนบุรี มีพื้นที่เกษตรกรรมจานวนมาก ทั้งพื้นที่ปลูกข้าว พืชไร่ ทาสวนผลไม้ ไม้ดอกไม้ประดับ ปลูกสมุนไพร รวมท้ัง เลี้ยงปลา ทาให้จังหวัดปราจีนบุรีมีผลผลิตด้านการเกษตรท่ีทารายได้สู่ประชากรในจังหวัดอย่างมาก และด้าน การท่องเท่ียวมีแหลง่ ท่องเท่ียวเชิงผจญภัยที่รู้จักไปทั่วโลกอย่างเช่น แก่งหินเพิง เป็นแหล่งท่องเที่ยวมีความท้า ทายเป็นระดับยาก และแหล่งท่องเท่ียวทางประวัติศาสตร์อย่างเมืองศรีมโหสถที่มีอายุกว่าพันปี และจังหวัด ปราจีนบุรียังมีน้าตกมากท่ีสุดในประเทศไทย เนื่องจากจังหวัดปราจีนบุรีมีพื้นที่อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติเขา ใหญ่มากทสี่ ุด ครอบคลมุ ถึง 3 อาเภอของจังหวดั 2.1.2 ทีต่ ้งั และอาณาเขตจงั หวัดปราจีนบรุ ี จังหวัดปราจีนบุรี พื้นท่ีทั้งหมด 4,762.362 ตารางกิโลเมตร หรือ 2,976,476 ไร่ ต้ังอยู่ในภาค ตะวันออกของประเทศ ห่างจากกรุงเทพมหานคร 136 กิโลเมตร ใช้เวลาเดินทางโดยรถยนต์เพียง 1 ช่ัวโมง 30 นาที เป็นจดุ เช่ือมโยงการคมนาคมจากกรงุ เทพมหานคร ภาคกลาง ภาคอีสาน ภาคตะวนั ออก และประเทศ กัมพูชา ในรศั มี 100 กวา่ กโิ ลเมตร ทิศเหนอื ตดิ ตอ่ กับ จงั หวดั นครราชสีมา (184 กิโลเมตร) ทศิ ตะวันออก ติดตอ่ กบั จงั หวดั สระแก้ว (90 กโิ ลเมตร) ทิศตะวนั ตก ตดิ ต่อกับ จงั หวัดฉะเชิงเทรา และจังหวัดนครนายก (29 กโิ ลเมตร) ทศิ ใต้ ตดิ ต่อกับ จังหวดั ฉะเชิงเทรา (75 กิโลเมตร) 2.1.3 ลักษณะภมู ิประเทศ จังหวัดปราจีนบุรี มีลักษณะภูมปิ ระเทศตอนบนเปน็ ที่ราบสูง และป่าทึบสลับซับซ้อน มียอดเขา สูง 1,326 เมตร และเป็นแหล่งกาเนิดตน้ นา้ หลายสาย มีธรรมชาติทีส่ วยงาม ทศิ เหนอื เต็มไปด้วยเทอื กเขา และ ตอนล่างเป็นที่ราบลุ่มแม่น้าเหมาะแก่การเพาะปลูก ได้แก่ ท่ีราบลุ่มแม่น้าบางปะกง สูงกว่าระดับน้าทะเล 5 เมตร แม่น้าปราจีนบุรีเกิดจากแควหนุมาน และแควพระปรงไหลมาบรรจบกันท่ีอาเภอกบินทร์บุรี และไหล ลงสู่อ่าวไทยที่อาเภอบางปะกง จังหวดั ฉะเชิงเทรา (ทม่ี า : แผนพัฒนาจังหวดั ปราจีนบุรี 4 ปี (พ.ศ.2558 – 2561))

8 2.1.4 สภาพภูมิอากาศและปริมาณนา้ ฝน จงั หวัดปราจีนบรุ ีได้รบั อิทธิพลจากลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ และลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ประกอบกับลมฝ่ายใต้ทพี่ ัดปกคลมุ ภาคตะวนั ออก รวมท้ังหย่อมความกดอากาศต่าเนื่องจากความร้อน ปกคลุม ลักษณะดังกล่าวทาให้บริเวณจังหวัดปราจีนบุรี มีอากาศค่อนข้างร้อนในฤดูร้อน และอากาศค่อนข้างหนาวใน ฤดหู นาว ฤดูรอ้ นเร่ิมตั้งแตเ่ ดอื นมนี าคมถึงเดือนพฤษภาคม ในชว่ งระหวา่ งปี พ.ศ.2552 – 2558 อุณหภูมสิ ูงสุด เฉลี่ยอยู่ในชว่ ง 37.5 – 40 องศาเซลเซียส ฤดูฝนเร่มิ ต้ังแต่กลางเดือนพฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม ปริมาณนา้ ฝน รวมในช่วงระหว่างปี พ.ศ.2552 – 2558 เฉลี่ยอยู่ในช่วง 1,494.1 – 2,468.5 มิลลิเมตร มีปริมาณน้าฝนรวม เฉล่ีย 1,892.8 มิลลิเมตร/ปี ปี พ.ศ.2554 มีฝนตกมากท่ีสุด วัดได้ 2,468.5 มิลลิเมตร และมีจานวนวันที่มีฝน ตกเท่ากับ 149 วัน ปี พ.ศ.2558 มีปริมาณน้าฝน 1,628.0 มิลลิเมตร จานวนวันที่มีฝนตกเท่ากับ 121วัน ฤดู หนาวเร่ิมตั้งแต่เดือนพฤศจิกายนถึงเดือนกุมภาพันธ์ อุณหภูมิต่าสุดเฉลี่ยประมาณ 7.0 – 18.5 องศาเซลเซียส สาหรับปี พ.ศ.2556 อุณหภูมิต่าสุดวัดได้ 7.0 องศาเซลเซียส (เดือนมกราคม) อุณหภูมิสูงสุดวัดได้ 40.0 องศา เซลเซียส (เดอื นพฤษภาคม) (ทม่ี า : กรมอุตนุ ิยมวทิ ยา กระทรวงเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สาร) 2.1.5 การปกครอง จังหวัดปราจีนบุรีแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 อาเภอ (อาเภอเมืองปราจีนบุรี, อาเภอ ศรีมโหสถ, อาเภอศรีมหาโพธ์ิ, อาเภอประจันตคาม, อาเภอนาดี, อาเภอกบินทร์บุรี, อาเภอบ้านสร้าง) 64 ตาบล 708 หมู่บา้ น 1 องค์การบริหารสว่ นจังหวดั (อบจ.) 13 เทศบาล 56 องคก์ ารบรหิ ารส่วนตาบล (อบต.) (ท่มี า : แผนพัฒนาจงั หวัดปราจนี บุรี 4 ปี (พ.ศ.2558 – 2561)) ภาพท่ี 1 แผนทเ่ี ขตการปกครองจังหวัดปราจนี บรุ ี ทม่ี า : เขตการปกครองจังหวัดปราจีนบุรี

9 2.1.6 ประชากร ตามประกาศสานักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เร่ือง จานวนราษฎรท่ัวราชอาณาจักร แยก เป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่างๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2555 จังหวัด ปราจีนบุรี มีจานวนราษฎร รวม 473,770 คน แยกเป็นชาย 234,870 คน หญิง 238,900 คน ประกาศราช กิจจานุเบกษา เล่ม 130 ตอนพิเศษ 40 ง ลงวันที่ 27 มีนาคม 2556) ในปี พ.ศ.2554 จังหวัดปราจีนบุรีมคี วาม หนาแน่นของประชากร/ตารางกโิ ลเมตร อยทู่ ี่อาเภอเมืองปราจีนบุรี 238.90 คน/ตารางกิโลเมตร รองลงมาคือ อาเภอศรีมหาโพธ์ิ 161.84 คน/ตารางกิโลเมตร อาเภอท่ีมคี วามหนาแน่นของประชากรน้อยสุดอยู่ที่อาเภอนาดี 42.07 คน/ตารางกิโลเมตร (ทม่ี า : รายงานสถิตจิ ังหวดั ปราจนี บุรี พ.ศ.2555 (กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย)) 2.1.7 ดา้ นเศรษฐกิจ ภาวะเศรษฐกิจในภาพรวม ในปี พ.ศ.2554 ผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัดปราจีนบุรี มีมูลค่า 190,513 ล้านบาท ปรับลดลงจากปีที่ผ่านมาประมาณร้อยละ -13.60 ส่วนหน่ึงเป็นผลมาจากได้รับผลกระทบ จากปัญหาวิกฤติอุทกภยั ในช่วงปลายปี พ.ศ.2554 สง่ ผลใหภ้ าคการผลติ และภาคธุรกิจ ในแถบพืน้ ท่ี ภาคกลาง หยุดชะงัก หากพิจารณาสัดส่วนของ GPP ในช่วง 5 ปีทผ่ี ่านมา จะเหน็ ว่าผลิตภัณฑจ์ ังหวดั ด้านอตุ สาหกรรมมี สัดส่วนมากท่ีสุด โดยมีสัดส่วนประมาณเกือบร้อยละ 80.0 ของผลิตภัณฑ์จังหวัดทั้งหมด รองลงมาได้แก่ ด้าน การขายสง่ และค้าปลีกท่ีมสี ัดส่วนประมาณเกือบร้อยละ 9.2 ของผลิตภัณฑ์จังหวัดทั้งหมด ตามมาด้วยดา้ นการ เกษตรกรรมท่ีประมาณร้อยละ 3.1 ของผลิตภัณฑ์จังหวัดท้ังหมด จะเห็นได้ว่าในช่วงปี พ.ศ.2550 ถึง ปี พ.ศ.2553 ผลิตภัณฑจ์ ังหวัดเป็นสาขานอกภาคการเกษตร จะมีสดั ส่วนเพิ่มขึ้นเรอื่ ยๆ สว่ นหน่ึงเป็นผลมาจาก จังหวัดปราจนี บุรีเป็นจังหวัดทีม่ ีศักยภาพท่ีจะพัฒนาให้เป็นแหล่งอุตสาหกรรมแห่งใหม่ ในขณะที่ ด้านการขาย ส่งและค้าปลีกมีแนวโน้มที่จะเพ่ิมสูงมากขึ้น ซ่ึงจากการศึกษาพบว่า ชุมชนในจังหวัดปราจีนบุรีมีการเติบโตขึ้น เป็นอย่างมาก ทาให้ปริมาณความต้องการบริโภคสินค้า ในจังหวัดเพ่ิมขึ้น ธุรกิจด้านการค้าท้ังขายส่งและขาย ปลีกจงึ มีการเจรญิ เตบิ โต (ทม่ี า : แผนพัฒนาจงั หวัดปราจีนบุรี 4 ปี (พ.ศ.2558 – 2561)) (1) เศรษฐกิจจังหวัดปราจนี บุรี ปี พ.ศ. 2558 จังหวัดปราจีนบุรีมีผลิตภัณฑ์มวลรวมจังหวัด แบบปริมาณลูกโซ่ ณ ราคาประจาปี (Gross Provincial Product at Current Market Prices Chain Volume Measures) จานวน 205,011 ล้านบาท ลดลงจาก ปี พ.ศ. 2557 จานวน 12,864 ล้านบาท หรือลดลงร้อยละ 5.90 และเพ่ิมขึ้นจาก ปี พ.ศ. 2548 จานวน 70,040 ล้านบาท หรือเพ่ิมข้ึนร้อยละ 151.89 และในปี พ.ศ. 2558 จังหวัดปราจีนบุรีมี ผลิตภัณฑ์มวลรวมภาคเกษตร ณ ราคาประจาปี จานวน 6,903 ล้านบาท ลดลงจากปี พ.ศ.2557 จานวน 800 ล้านบาท หรอื ลดลงร้อยละ 10.38 และเพม่ิ ข้ึนจาก ปี พ.ศ. 2548 จานวน 1,481 ล้านบาท หรอื เพิ่มขึ้นร้อยละ 27.31 สาหรับรายได้ต่อหัว (GDP per capita) ปี พ.ศ. 2558 จังหวัดปราจีนบุรมี ีรายได้ตอ่ คน 345,795 บาท/ คน/ปี ลดลงจากปี พ.ศ. 2557 จานวน 27,297 บาท/คน/ปี หรือลดลงร้อยละ 7.31 และเพ่ิมข้ึนจาก ปี พ.ศ. 2548 จานวน 92,830 บาท/คน/ปี หรือเพ่มิ ขนึ้ ร้อยละ 36.70

10 ภาพท่ี 2 ผลติ ภณั ฑม์ วลรวมจังหวดั -ภาคเกษตร-รายไดต้ อ่ หัว จงั หวดั ปราจนี บรุ ี ปี 2548 - 2558 ผลติ ภัณฑ์มวลรวมจงั หวัด-ภาคเกษตร-รายไดต้ อ่ หวั จงั หวดั ปราจนี บุรี ปี 2548 - 2558 40,000 70,000 35,000 60,000 30,000 50,000 25,000 40,000 20,000 30,000 15,000 20,000 10,000 10,000 5,000 00 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 ผลิตภัณฑ์ มวลรวมจังหวัด (ล้านบาท) มูลคา่ GPP ภาคเกษตร (ลา้ นบาท) รายได้ ต่อคน (บาท/คน) ท่มี า : สานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (สศช.) 2.1.8 ด้านอุตสาหกรรม อุตสาหกรรมนับว่ามีศักยภาพข้างสูง มีนักลงทุนให้ความสนใจลงทุนมากมีการเคล่ือนย้ายฐาน การผลิตจากกรุงเทพมหานคร และจังหวัดใกล้เคียงมาลงทุนต้ังโรงงานอุตสาหกรรมในเขตจังหวัดปราจีนบุรี โดยหากแยกประเภทของโรงงานอุตสาหกรรมท่ีมาลงทนุ ในจังหวัดปราจีนบุรี จากข้อมลู ในปี พ.ศ.2554 พบว่า จานวนอุตสาหกรรมการเกษตรมีสัดส่วนในการเข้ามาลงทุนสูงท่ีสุด คิดเป็นร้อยละ 9.56 รองลงมาได้แก่ อุตสาหกรรมอาหาร คิดเป็นร้อยละ 7.97 ด้านเงินลงทุนพบว่า อุตสาหกรรมกระดาษและผลิตภัณฑ์จาก กระดาษ มีเงินลงทนุ คดิ เป็นสดั ส่วนร้อยละ 21.26 รองลงมาคือ อุตสาหกรรมไฟฟา้ และอิเลก็ ทรอนิกส์ คิดเป็น สัดส่วนร้อยละ 18.54 ตามด้วย อุตสาหกรรมขนส่ง คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 10.85 และหากพิจารณาประเภท อุตสาหกรรมที่มี การจ้างแรงงานมากท่ีสุด จะพบว่า อุตสาหกรรมไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์มีการจ้างมากท่ีสุด คิดเป็นสัดส่วน ร้อยละ 19.30 รองลงมาคือ อุตสาหกรรมเคร่ืองกล มีการจ้างแรงงาน คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 12.55 และลาดับท่ี 3 คอื อตุ สาหกรรมเคร่ืองแตง่ กาย มกี ารจ้างแรงงานคดิ เป็นสัดสว่ นรอ้ ยละ 11.20 2.1.9 ดา้ นทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมในจังหวดั ปราจนี บุรี จังหวัดปราจีนบุรี มีพ้ืนท่ีป่าส่วนใหญ่เป็นป่าดิบ ป่าแดง และป่าเบญจพรรณ พันธ์ุไม้สาคัญ ได้แก่ ไม้ตะเคียน ไม้ยาง ไม้มะค่าโมง ไม้เต็ง ไม้รัง ไม้พะยอม ไม้แดง ไม้ประดู่ ไม้ตะแบก ไม้พะยูง และ ไม้ชิงชัน เป็นต้น นอกจากน้ียังมีไม้ไผ่ที่สามารถทารายได้ให้กับจังหวัดในการผลิตหัตถกรรมส่งออก ทั้งใน ประเทศและต่างประเทศ เช่น ผลิตภัณฑ์จักสานไม้ไผ่ เฟอร์นิเจอร์ไม้ไผ่ เสื่อกก เป็นต้น โดยพ้ืนท่ีป่าไม้ ครอบคลุมพ้ืนที่อาเภอเมืองปราจีนบุรี อาเภอนาดี อาเภอกบนิ ทรบ์ ุรี และอาเภอประจันตคาม มีพื้นทป่ี ่าไม้รวม เน้อื ท่ปี ระมาณ 1,327,718.75 ไร่ คดิ เปน็ ร้อยละ 44.61 เมือ่ เทียบกับพ้ืนท่ีจังหวัด แยกเป็น 1) พื้นท่ีป่าสงวนแห่งชาติ จานวน 7 ป่า พน้ื ที่ 386,928.69 ไร่ ได้แก่ ป่าทุ่งโพธ์ิ ป่าห้วยไคร้ ป่า ประดู่ วังตะเคียน ป่าแก่งดนิ สอ ป่าแกง่ ใหญ่ และปา่ เขาสะโตน ปา่ แควระบมและปา่ สยี ัด ป่าหนองไผ่ลอ้ ม

11 2) พื้นท่ีป่าอนุรักษ์ตามกฎหมาย จานวน 3 ป่า พื้นที่ 931,720.06 ไร่ ได้แก่ อุทยานแห่งชาติ เขาใหญ่ อทุ ยานแห่งชาติทบั ลาน และอทุ ยานแห่งชาตปิ างสดี า 3) ป่าไม้ถาวรตามมติ ครม. จานวน 4 ป่า พ้ืนท่ี 9,070 ไร่ ได้แก่ ป่าเขาใหญ่ ป่าทงุ่ โพธ์ิ ป่าห้วย ไคร้ และทดี่ ินจดั สรรแปลงที่ 1 พ้ืนท่ีป่าสงวนแห่งชาติในท้องท่ีจงั หวัดปราจีนบุรี จานวน 6 ป่า รวมเน้ือท่ี 497,698 ไร่ ส่งมอบ สปก. รวมเน้อื ท่ี 200,383 ไร่ คงเหลอื เนื้อท่ี 297,315 ไร่ 2.1.10 ศกั ยภาพการพฒั นาในพนื้ ที่ - พน้ื ที่อาเภอกบินทรบ์ ุรี และอาเภอศรีมหาโพธ์ิ กาหนดเป็นเมอื งอุตสาหกรรมและชมุ ชนใหม่ เพ่อื รองรบั แรงงานในภาคอตุ สาหกรรม - พ้ืนทีอ่ าเภอนาดี กาหนดเปน็ เมืองท่องเท่ยี วทางธรรมชาติแบบผจญภยั และส่งเสริมปลูกไมผ้ ล - พ้ืนท่ีอาเภอศรีมโหสถ กาหนดเป็นเมืองท่องเที่ยวทางโบราณสถาน ประวัติศาสตร์ ศาสนา และส่งเสรมิ การปลกู ผกั ปลอดสารพษิ - พื้นท่ีอาเภอเมืองปราจีนบุรี กาหนดเป็นเมืองการศึกษาชุมชนที่อยู่อาศัยตอนบนส่งเสริม ปลูกไมผ้ ล - พน้ื ท่ีอาเภอบ้านสร้าง กาหนดเป็นเมอื งน่าอยู่อาศัยการรองรับการขยายตวั กรุงเทพมหานคร ทาประมงเลีย้ งปลานา้ จืดและเล้ยี งก้งุ กลุ าดา พื้นท่ีอาเภอประจันตคาม กาหนดเปน็ เมอื งทอ่ งเท่ียวทางธรรมชาติ น้าตก เดนิ ป่า และ เป็น แหลง่ หัตถกรรม 2.1.11 การใช้ทด่ี นิ และเนอ้ื ทีช่ ลประทานจังหวดั ปราจีนบรุ ี จังหวดั ปราจีนบรุ ี มีพ้ืนทที่ ั้งหมด 2,976,476 ไร่ เป็นลักษณะพ้ืนที่ดินมีปัญหารวม 1,830,894 ไร่ โดยเป็นลักษณะพ้ืนท่ีลาดชัน 849,235 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 46.38 เป็นลักษณะดินตื้น 631,938 ไร่ คิดเป็น ร้อยละ 34.51 เป็นลักษณะดินเปร้ียวจัด 310,917 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 16.98 เป็นลักษณะดินทรายจัด 38,804 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 2.11 ผลสารวจเน้ือท่ีใช้ประโยชน์ทางการเกษตร รายจังหวัด ปี พ.ศ. 2558 เบ้ืองต้นของ สานักงานเศรษฐกจิ การเกษตร พบวา่ ประเภทพ้ืนที่ เป็นพ้ืนท่ีถือครองทางการเกษตร จานวน 1,113,148 ไร่ คิดเป็นรอ้ ยละ 37.40 ของพ้ืนที่ท้ังหมด เป็นที่ป่าไม้จานวน 882,705 ไร่ หรือร้อยละ 29.66 ของพื้นที่ท้ังหมด และเป็นพ้ืนที่นอก การเกษตรจานวน 980,623 ไร่ หรือร้อยละ 32.94 ของพ้นื ทท่ี ้ังหมด (การใชท้ ่ีดนิ และเน้ือที่ชลประทานจงั หวัด ปราจีนบรุ ี ปี 2558) การใช้เน้ือที่ทางการเกษตร ใช้เป็นพื้นที่ปลูกข้าว จานวน 508,474 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 45.68 ของพ้ืนท่ีทางการเกษตรทั้งหมด ใช้ปลูกพืชไร่ จานวน 292,373 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 26.27 ของพื้นท่ีทาง การเกษตรท้ังหมด ใช้ปลูกไม้ผลไม้ยืนต้น จานวน 81,069 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 7.28 ของพ้ืนท่ีทางการเกษตร ท้ังหมด ใช้ปลูกพืชผัก ไม้ดอก ไม้ประดับ จานวน 28,162 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 2.53 ของพื้นที่ทางการเกษตร ทั้งหมด และเป็นพ้นื ท่เี กษตรอืน่ ๆ จานวน 203,070 ไร่ คิดเปน็ ร้อยละ 18.24 ของพ้ืนท่ที างการเกษตรทัง้ หมด ด้านการชลประทาน เป็นพื้นที่ชลประทานจานวน 766,560 ไร่ หรือร้อยละ 25.75 และเป็น พื้นที่รับประโยชน์จากชลประทานจานวน 200,863 ไร่ หรือร้อยละ 6.75 นอกจากนี้ยังมีแหล่งน้าผิวดินและ

12 แหล่งน้าใต้ดิน (บ่อน้าบาดาล) โดยเป็นแหล่งน้าผิวดินรวม 1,133 จุด จากกรมพัฒนาที่ดิน จานวน 1,122 จุด จากโครงการชลประทานขนาดเล็ก 9 จุด และจากสานักงานการปฏิรูปท่ีดินเพื่อเกษตรกรรม จานวน 2 จุด สาหรับแหล่งนา้ ใต้ดนิ (บอ่ น้าบาดาล) มีจานวน 1,269 จดุ ภาพที่ 3 การใชท้ ่ีดนิ และเน้ือทชี่ ลประทานจังหวดั ปราจนี บุรี ปี 2558 2.2 การท่ีดนิ ของจังหวดั ปราจนี บรุ ี จ า ก โค ร งก า ร Agi-Map-online ข อ งก ร ะ ท ร ว ง เก ษ ต ร แ ล ะ ส ห ก ร ณ์ (http://agri-map- online.moac.go.th/ (ข้อมูลการใช้ที่ดิน กรมพัฒนาที่ดิน) ปี 2558- 2559 จังหวัดปราจีนบุรี พบว่ามีพ้ืนที่ รวม 3,136,957 ไร่ แบ่งเป็นพื้นท่ีป่ามากที่สุด มีเนื้อที่ 925,644 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 29.51 ของพ้ืนท่ี ท้งั หมด รองลงมา พ้ืนท่ีนาข้าว มีเนื้อท่ี 665,233 ไร่ (21.21%) ไม้ยนื ตน้ มเี น้ือท่ี 444,329 ไร่ (14.16%) พืชไร่ มีเนื้อท่ี 341,586 ไร่ (10.89%) ส่ิงปลูกสร้าง มีเนื้อที่ 290,306 ไร่ (9.25%) เบ็ดเตล็ด มีเนื้อท่ี 178,095 ไร่ (5.68%) สัตว์น้า มีเน้ือที่ 110,693 ไร่ (3.53%) น้า มีเนื้อท่ี 83,621 ไร่ (2.67%) ไม้ผล มีเน้ือท่ี 56,795 ไร่ (1.81%) เล้ียงสัตว์ มีเน้ือที่ 19,153 ไร่ (0.61%) พ้ืนที่ลุ่ม มีเน้ือท่ี 10,928 ไร่ (0.35%) พืชสวน มีเนื้อที่ 10,184 ไร่ (0.32%) พชื น้า มีเนื้อท่ี 369 ไร่ (0.01%) และเกษตรผสมผสาน มีเน้ือท่ี 21 ไร่ (0.00%)

13 ภาพที่ 4 แผนทกี่ ารใช้ทีด่ นิ จังหวัดปราจีนบุรี ปี 2557 จันตคาม นาดี เมือง บ้านสรา้ ง ศรมี หาโพธิ กบินทรบ์ ุรี ศรีมโหสถ ที่มา : http://agri-map-online.moac.go.th 2.2.1 พ้นื ที่เพาะปลูกพชื เศรษฐกิจจังหวดั ปราจนี บรุ ี จงั หวัดปราจีนบุรี มีพื้นท่ีเพาะปลูกพืชเศรษฐกิจ รวมพื้นที่ 992,338 ไร่ โดยพืชเศรษฐกิจท่ีสาคัญและ ปลูกมากที่สุดในจังหวัดปราจีนบุรี ได้แก่ ข้าว ซึ่งมีพ้ืนที่ปลูก 644,610 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 64.95 ของพื้นท่ี เพาะปลูกพชื เศรษฐกิจทั้งหมด รองลงมาได้แก่ มันสาปะหลัง พื้นที่ปลกู 236,390 ไร่ (23.82%) อ้อย พื้นท่ีปลูก 54,077 ไร่ (5.44%) ยางพารา พ้ืนที่ปลูก 48,105 ไร่ (4.84%) ทุเรียน เงาะ มังคุด พื้นท่ีปลูก 3,670 ไร่ (0.36%) ปาล์มน้ามัน พ้ืนท่ีปลูก 3,564 ไร่ (0.35%) ข้าวโพด 1,337 ไร่ (0.13%) มะพร้าว พ้ืนท่ีปลูก 383 ไร่ (0.03%) ลาไย พ้นื ท่ีปลูก 158 ไร่ (0.01%) และสับปะรด พื้นที่ปลกู 44 ไร่ (0.00%) ตารางที่ 2 พ้ืนทเ่ี พาะปลูกพืชเศรษฐกิจจังหวดั ปราจีนบรุ ี ประเภท เนือ้ ที่ (ไร่) รอ้ ยละ ขา้ ว 644,610 64.96 236,390 23.82 มันสาปะหลัง 54,077 5.45 ออ้ ย 48,105 4.85 3,670 0.37 ยางพารา 3,564 0.36 ทเุ รยี น เงาะ มงั คดุ 1,337 0.13 0.04 ปาลม์ นา้ มัน 383 รอ้ ยละ ข้าวโพด เนื้อที่ (ไร)่ 0.02 มะพรา้ ว ประเภท 158 ลาไย

14 สบั ปะรด 44 0 ที่มา : agri-map-online ภาพท่ี 5 แผนทกี่ ารปลกู พชื เศรษฐกิจจงั หวัดปราจีนบุรี จนั ตคาม นาดี เมอื ง บา้ นสรา้ ง ศรีมหาโพธิ กบินทรบ์ รุ ี ศรีมโหสถ ท่มี า : agri-map-online 2.2.2 สินคา้ เกษตรท่ีส้าคัญของจังหวดั ปราจนี บรุ ี Top 4 1) ข้าว 1.1 สถานการณ์การผลิต ข้าวเปน็ พืชเศรษฐกิจทีท่ ารายไดเ้ ป็นอนั ดับท่ี 2 ของจังหวัดปราจนี บุรีรองจากไกเ่ นื้อ โดยข้าวมีมูลคา่ ใน ปี 2558 จานวน 1,234 ลา้ นบาท คิดเป็นร้อยละ 16.17 ของมูลค่าผลติ ภัณฑ์มวลรวมในภาคการเกษตร (ข้อมูล จากศูนย์สารสนเทศการเกษตร ในปี 2560 สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร) คาดว่าจังหวัดปราจีนบุรีจะมีพ้ืนที่ เก็บเกี่ยวในจานวน 377,879 ไร่ หรือลดลงร้อยละ 1.43 จากปีที่ผ่านมา ผลผลิต 164,693 ตัน หรือเพิ่มขึ้น รอ้ ยละ 3.38 ผลผลิตต่อไร่ 436 กิโลกรัมตอ่ ไร่ หรือเพิ่มข้ึนรอ้ ยละ 4.81

15 ภาพท่ี 6 ขา้ ว เนอื้ ท่ีเก็บเกยี่ ว ผลผลิต ผลผลติ ตอ่ ไร่ จงั หวดั ปราจนี บุรี 800,000 ขา้ ว เนือ้ ทีเ่ กบ็ เกย่ี ว ผลผลติ ผลผลติ ต่อไร่ จังหวัดปราจนี บรุ ี ปี 2550 - 2560 700,000 600,000 460 500,000 400,000 448 450 300,000 200,000 436 440 100,000 428 436 - 425 420 430 414 416 420 เนื้อที่เก็บเกยี่ ว (ไร่) ผลผลติ (ตนั ) 404 407 410 ผลผลิตต่อไร่(กก./ไร่) 403 400 390 380 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 ทีม่ า : ศูนย์สารสนเทศการเกษตร สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร 1.2 การผลติ ในพนื้ ท่รี ะดบั ความเหมาะสม จากข้อมูลกรมพัฒนาท่ดี ิน (2558) htpp://agri-map-online.moac.go.th มีพ้ืนทีค่ วามเหมาะสม (S) ในการปลูกข้าว รวมท้ังหมด 1,010,461 ไร่ แบ่งเป็นพื้นที่ความเหมาะสมสูง (S1) จานวน 443,229 ไร่ และ พนื้ ท่คี วามเหมาะสมปานกลาง (S2) จานวน 567,232 ไร่ และประมาณการว่าพ้นื ทปี่ ลูกข้าวจังหวัดปราจนี บรุ ีมี จานวน 644,610 ไร่ พ้ืนท่ีปลูกจริงในพื้นที่ความเหมาะสมสูง (S1) จานวน 285,659 ไร่ พื้นที่ความเหมาะสม ปานกลาง (S2) จานวน 208,324 ไร่ รวมพ้ืนท่ีปลูกในพ้ืนที่ความเหมาะสม (S) จานวน 493,983 ไร่ หรือคิด เป็นร้อยละ 76.63 ของพื้นท่ีปลูก พื้นท่ีปลูกในพ้ืนที่ความเหมาะสมน้อย (S3) จานวน 104,987 ไร่ หรือคิดเป็น ร้อยละ 16.29 และพ้ืนทีป่ ลูกไมเ่ หมาะสม จานวน 45,640 ไร่ หรอื คิดเปน็ รอ้ ยละ 7.08

ตารางท่ี 3 ขา้ ว พ้นื ทรี่ ะดบั ความเหมาะสม (Suitability) และพืน้ ที่ปลูกนาขา้ ว(Existing) ตา อ้าเภอ รายการ S1 S2 พท.เหมาะสม ระดับพ 14,830 210,845 225,675 รอ้ ย กบินทรบ์ รุ ี Suitability 11,340 80,038 91,378 1 นาดี Existing 3,490 130,807 134,297 ประจนั ตคาม พ้นื ที่คงเหลือ 96,762 96,762 1 เมอื ง Suitability - 35,625 35,625 ศรีมหาโพธิ Existing - 61,137 61,137 1 ศรีมโหสถ พน้ื ทีค่ งเหลือ - 104,552 141,974 บ้านสรา้ ง Suitability 37,422 41,149 67,632 1 Existing 26,483 63,403 74,342 รวม พน้ื ทค่ี งเหลือ 10,939 73,568 168,664 1 Suitability 95,096 16,284 84,787 Existing 68,503 57,284 83,877 1 พืน้ ทค่ี งเหลือ 26,593 41,618 105,596 Suitability 63,978 15,254 68,561 1 Existing 53,307 26,364 37,035 พ้นื ที่คงเหลอื 10,671 56,886 1 Suitability 48,348 8,538 41,728 Existing 37,051 4,677 15,158 พื้นทค่ี งเหลือ 11,297 3,861 214,904 Suitability 183,555 31,349 104,272 Existing 88,975 15,297 110,632 พื้นทีค่ งเหลือ 94,580 16,052 Suitability 443,229 567,232 1,010,461 Existing 285,659 208,324 493,983 พื้นที่คงเหลือ 157,570 358,908 516,478 ทม่ี า : agri-map-online

16 าบล/อาเภอต่าง ๆ จังหวัดปราจีนบรุ ี พน้ื ท่ีความเหมาะสม N พท.ไม่เหมาะสม ร้อยละ รวม พท.ปลูก ร้อยละ ยละ S3 (%) 100.00 40.49 54,839 35,544 90,383 14.02 181,761 28.20 59.51 3,361 6,480 - 42,105 - 100.00 15,693 - 83,325 - 36.82 3,119 570 4,919 89,706 63.18 712 16,493 1.01 85,054 6.53 100.00 4,897 4,434 - 46,162 - 47.64 15,123 556 12,225 - 116,497 - 52.36 150,627 644,610 100.00 45,640 2.43 12.93 50.27 4,207 - - 49.73 - - 100.00 64.93 11,596 0.76 13.92 35.07 - - 100.00 - - 73.35 3,878 26.65 2.56 13.19 100.00 - - 48.52 12,225 - - 51.48 100.00 0.69 7.16 48.89 104,987 - - 51.11 - - 1.90 18.07 - - - - 23.37 100.00

17 ภาพที่ 7 พน้ื ท่ีความเหมาะสมในการปลกู ข้าว จงั หวดั ปราจนี บรุ ี จนั ตคาม นาดี เมอื ง บา้ นสร้าง ศรีมหาโพธิ กบนิ ทร์บรุ ี ศรีมโหสถ ทีม่ า : agri-map-online ภาพที่ 8 พ้ืนท่ปี ลกู ข้าวตามระดับความเหมาะสม จงั หวัดปราจีนบุรี จนั ตคาม นาดี เมือง บ้านสร้าง ศรมี หาโพธิ กบินทรบ์ รุ ี ศรีมโหสถ ที่มา : agri-map-online

18 2) มันสา้ ปะหลงั 2.1 สถานการณ์การผลิต มันสาปะหลังเป็นพืชเศรษฐกิจสาคัญตัวหน่ึงของจังหวัดปราจีนบุรี โดยมีมูลค่าใน ปี 2558 จานวน 377 ล้านบาท คิดเป็นร้อยละ 4.94 ของมูลค่าผลิตภัณฑ์มวลรวมในภาคการเกษตร ข้อมูลจากศูนย์สารสนเทศ การเกษตร ในปี 2560 สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร คาดว่าจังหวัดปราจีนบุรีจะมีพื้นที่เก็บเกี่ยวในจานวน 133,819 ไร่ หรือลดลงร้อยละ 7.33 จากปีที่ผ่านมา ผลผลิต 458,598 ตัน หรือลดลงร้อยละ 1.55 ผลผลิตต่อ ไร่ 3,427 กิโลกรมั ตอ่ ไร่ หรอื เพิ่มขึ้นรอ้ ยละ 6.23 ภาพท่ี 9 มนั สาปะหลัง เนอื้ ท่เี กบ็ เก่ียว ผลผลติ ผลผลิตต่อไร่ จงั หวัดปราจนี บุรี มนั ส้าปะหลัง เน้อื ทีเ่ กบ็ เกี่ยว ผลผลิต ผลติ ต่อไร่ จังหวดั ปราจนี บุรี ปี 2550 - 2560 700,000 3,706 3,752 4,000 600,000 3,524 500,000 3,002 3,379 3,399 3,551 3,500 400,000 3,075 3,324 3,427 300,000 3,226 200,000 3,000 100,000 2,500 เนอ้ื ที่เกบ็ เกย่ี ว (ไร)่ 2,000 ผลผลิต(ตัน) 1,500 ผลผลติ ตอ่ ไร(่ กก./ไร)่ 1,000 500 -- 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 ท่มี า : สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร 2.2 การผลิตในพืน้ ที่ระดบั ความเหมาะสม จากขอ้ มูลกรมพัฒนาท่ดี ิน (2558) htpp://agri-map-online.moac.go.th มีพ้ืนท่คี วามเหมาะสม (S) ในการปลูกมันสาปะหลัง รวมท้ังหมด 820,651 ไร่ แบ่งเป็นพ้ืนที่ความเหมาะสมสูง (S1) จานวน 25,953 ไร่ และพ้ืนท่ีความเหมาะสมปานกลาง (S2) จานวน 794,698 ไร่ และประมาณการว่าพ้ืนท่ีปลูกมันสาปะหลัง จังหวัดปราจีนบุรีมีจานวน 236,392 ไร่ พ้ืนที่ปลูกจริงในพื้นที่ความเหมาะสมสูง (S1) จานวน 3,314 ไร่ พ้ืนที่ ความเหมาะสมปานกลาง (S2) จานวน 163,555 ไร่ รวมพ้ืนที่ปลูกในพ้ืนที่ความเหมาะสม (S) จานวน 166,869 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 70.59 ของพ้ืนท่ีปลูก พ้ืนที่ปลูกในพ้ืนท่ีความเหมาะสมน้อย (S3) จานวน 30,913 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 13.08 และพื้นท่ีปลูกไม่เหมาะสม จานวน 38,610 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 16.33

ตารางที่ 4 พื้นทร่ี ะดับความเหมาะสม (Suitability) และพื้นท่ีปลกู มันสาปะหลัง (Existing) ตาบล อา้ เภอ รายการ S1 S2 ระด พท. กบินทรบ์ ุรี Suitability 12,793 421,027 เหมาะสม Existing 1,421 101,151 433,820 พื้นทค่ี งเหลอื 11,372 319,876 102,572 13,160 119,053 331,248 นาดี Suitability 1,893 28,966 132,213 Existing 11,267 90,087 30,859 พื้นที่คงเหลือ 70,492 101,354 - 70,492 ประจนั ตคาม Suitability - 4,128 Existing - 66,364 4,128 พน้ื ที่คงเหลือ - 81,891 66,364 - 1,788 81,891 เมอื ง Suitability - 80,103 1,788 Existing 80,178 80,103 พืน้ ทค่ี งเหลือ - 21,904 80,178 - 58,274 21,904 ศรมี หาโพธิ Suitability 22,057 58,274 Existing - 5,618 22,057 พน้ื ที่คงเหลือ - 16,439 5,618 25,953 794,698 16,439 ศรมี โหสถ Suitability 3,314 163,555 820,651 Existing 22,639 631,143 166,869 พื้นท่ีคงเหลอื 653,782 รวม Suitability Existing พื้นที่คงเหลอื ท่มี า : agri-map-online

19 ล/อาเภอต่าง ๆ จงั หวดั ปราจีนบรุ ี ดับพ้ืนทีค่ วามเหมาะสม รอ้ ยละ (%) ร้อยละ S3 N พท. ไม่ รอ้ ยละ รวม พท.ปลูก 11,997 เหมาะสม 56.92 1,566 - 100.00 19,994 31,991 13.53 134,563 - 23.64 6,499 36 8,065 - 38,924 76.36 1,244 148 1,280 - 5,408 16.47 100.00 24,863 1,936 - 23.34 - 148 3.41 49,704 - 76.66 2,937 - 27,800 - 5,857 100.00 38,610 - 236,392 2.29 5.86 239 239 - 94.14 30,913 69,523 0.54 - 100.00 - 2.18 - 0.82 97.82 - 100.00 0.06 - 27.32 - 72.68 - 21.03 100.00 - 25.47 11.76 - 74.53 - 100.00 - 2.48 20.33 - 79.67 0.10 - - - 100.00 29.41

20 ภาพท่ี 10 พน้ื ทคี่ วามเหมาะสมในการปลกู มนั สาปะหลัง จงั หวดั ปราจนี บรุ ี จนั ตคาม นาดี เมอื ง บา้ นสร้าง ศรีมหาโพธิ กบินทรบ์ รุ ี ศรีมโห ส ถ ภาพท่ี 11 พ้ืนที่ปลกู มันสาปะหลงั ตามระดับความเหมาะสม จงั หวดั ปราจนี บรุ ี จนั ตคาม นาดี เมอื ง บา้ นสร้าง กบนิ ทร์บรุ ี ศรีมหาโพธิ ศรมี โหสถ ทมี่ า : agri-map-online

21 3) ไก่เนือ้ 3.1 สถานการณ์การผลิต ไก่เนื้อเป็นพืชเศรษฐกิจท่ีทารายได้เป็นอันดับที่ 1 ของจังหวัดปราจีนบุรี โดยมีมูลค่าใน ปี 2558 จานวน 2,861 ล้านบาท คิดเป็นร้อยละ 37.50 ของมูลค่าผลิตภัณฑ์มวลรวมในภาคการเกษตร ข้อมูลจากศูนย์ สารสนเทศการเกษตร ในปี 2560 สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร คาดว่าจังหวัดปราจีนบรุ จี ะมพี ้ืนทเ่ี ลย้ี งไก่เน้ือ ในจานวน 122,936,518 ตัว หรอื เพิ่มขึ้นรอ้ ยละ 7.69 จากปีท่ีผา่ นมา ภาพท่ี 12 ปริมาณการผลิตไกเ่ นอื้ จังหวัดปราจีนบุรี ปริมาณการผลิตไกเ่ นอื้ จงั หวดั ปราจีน ปี 2550 - 2559 140,000,000 120,000,000 100,000,000 80,000,000 60,000,000 40,000,000 20,000,000 0 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 จานวนตวั ณ วันท่ี 1 ม.ค. (ตวั ) ปรมิ าณการผลติ (ตัว) ทมี่ า : ศนู ยส์ ารสนเทศการเกษตร สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร หน่วย : ตวั ปริมาณการผลิต (ตวั ) ตารางท่ี 5 ปรมิ าณการผลิตไก่เนื้อ จังหวัดปราจนี บรุ ี ปี จ้านวนตัว ณ วันท่ี 1 ม.ค. (ตัว) 2550 8,638,667 67,815,001 2551 9,750,130 69,548,610 2552 10,376,319 69,819,849 2553 9,873,417 70,120,074 2554 9,719,392 72,297,169 2555 18,356,278 98,122,518

22 ปี จ้านวนตวั ณ วันท่ี 1 ม.ค. (ตัว) ปรมิ าณการผลิต (ตวั ) 2556 17,732,165 99,848,116 2557 19,054,984 107,290,795 2558 20,514,412 114,457,046 2559 20,946,959 122,936,518 ทม่ี า : ศูนยส์ ารสนเทศการเกษตร สานักงานเศรษฐกจิ การเกษตร 3.2 การผลิตในพ้นื ที่ระดับความเหมาะสม จากข้อมูลกรมพัฒนาท่ีดิน (2558) htpp://agri-map-online.moac.go.th มีพื้นท่ีความเหมาะสม (S1) ในการเล้ียงไก่เนือ้ รวมทัง้ หมด 114,457,046 ตวั หรือเพิม่ ขนึ้ ร้อยละ 6.68 จากปที ผ่ี ่านมา ตารางท่ี 6 ประมาณการเล้ยี งไกเ่ น้ือ พน้ื ท่ีเหมาะสม (S1) จังหวดั ปราจีนบรุ ี ปี จา้ นวน (ตวั ) 2549 64,888,528 2550 67,815,001 2551 69,548,610 2552 69,819,849 2553 70,120,074 2554 72,297,169 2555 98,122,518 2556 99,848,116 2557 107,290,795 2558 114,457,046 ทมี่ า : htpp://agri-map-online.moac.go.th ภาพที่ 13 พ้ืนทีค่ วามเหมาะสมในการเล้ยี งไก่เนื้อ จงั หวดั ปราจีนบุรี จนั ตคาม นาดี เมือง บา้ นสร้าง ศรมี หาโพธิ กบินทรบ์ รุ ี ศรีมโหสถ ทมี่ า : agri-map-online

23 4) ปลานลิ 4.1 สถานการณ์การผลิต ปลานิลเป็นพืชเศรษฐกิจสาคัญของจังหวัดปราจีนบุรรี องจากข้าว โดยมีมลู ค่าใน ปี 2558 จานวน 631 ล้านบาท คิดเป็นร้อยละ 8.27 ของมูลค่าผลิตภัณฑ์มวลรวมในภาคการเกษตร ข้อมูลจากศูนย์สารสนเทศ การเกษตร ในปี 2560 สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร คาดว่าจังหวัดปราจีนบุรีจะมีพ้ืนที่เพาะเล้ียงปลานิลใน จานวน 6,845 ไร่ หรือเพ่ิมข้ึนร้อยละ 1.60 จากปีที่ผ่านมา ผลผลิต 5,921 ตัน หรือเพิ่มข้ึนร้อยละ 3.15 ผลผลิตตอ่ ไร่ 865 กโิ ลกรัมตอ่ ไร่ หรือเพิ่มข้นึ ร้อยละ 1.53 ภาพท่ี 14 ปลานิล เนอ้ื ท่ีเพาะเลย้ี ง ผลผลติ ผลผลิตต่อไร่ จังหวัดปราจีนบุรี เน้ือที่เพาะเล้ยี งปลานิล ผลผลติ ผลผลติ ต่อไร่ จงั หวดั ปราจีนบรุ ี 8,000 1,400 1,225 1,208 1,254 7,000 1,157 1,200 6,000 1,097 896 940 942 1,000 5,000 827 852 865 800 เนือ้ ที่เพาะเลี้ยง (ไร)่ 4,000 ผลผลติ (ตัน) ผลผลติ ตอ่ ไร่ (กก.) 600 3,000 2,000 400 1,000 200 -- 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 ทมี่ า : ศูนย์สารสนเทศการเกษตร สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร 4.2 การผลติ ในพน้ื ท่รี ะดับความเหมาะสม จากข้อมูลกรมพัฒนาที่ดิน (2558) htpp://agri-map-online.moac.go.th มีพื้นที่ความเหมาะสม (S1) ในการเลี้ยงปลานิล ปี 2557 รวมทั้งหมด 3,666 ไร่ หรือลดลงร้อยละ 5.03 ผลผลิตต่อไร่ จานวน 942 กิโลกรัมต่อไร่ หรือเพ่มิ ขึน้ รอ้ ยละ 0.21 ตารางที่ 7 ประมาณการเล้ียงปลานลิ พน้ื ท่เี หมาะสม (S1) จ.ปราจนี บุรี ปี เนือ้ ที่ (ไร่) ผลผลิต/ไร่/(กก.) 2549 3,959 654 2550 4,341 1225 2551 4,982 1157 2552 5,929 677

24 ผลผลิต/ไร่/(กก.) 1254 ปี เนื้อท่ี (ไร่) 898 2553 5,859 1097 2554 2,937 940 2555 3,360 942 2556 3,860 2557 3,666 ทม่ี า : htpp://agri-map-online.moac.go.th ภาพท่ี 15 พืน้ ที่ความเหมาะสมในการเลย้ี งปลานิล จงั หวัดปราจีนบุรี จนั ตคาม นาดี เมอื ง บา้ นสร้าง ศรีมหาโพธิ กบินทรบ์ ุรี ศรีมโหสถ ทม่ี า : agri-map-online

บทที่ 3 ผลการศึกษาวิเคราะห์ แนวทางการบริหารจัดการพื้นที่เกษตรเศรษฐกิจเชิงพ้ืนที่ (Zoning) สินค้าข้าวในพื้นที่จังหวัด ปราจีนบุรี มีวัตถุประสงค์เพ่ือการศึกษาการปลูกข้าวในพ้ืนที่ท่ีแบ่งตามพื้นท่ีเขตความเหมาะสม โดยแยกเป็น พ้ืนท่ีเหมาะสมมากรวมกับพื้นที่เหมาะสมปานกลาง (S1,S2) และพื้นท่ีเหมาะสมน้อยรวมกับพื้นท่ีไม่เหมาะสม (S3,N) ซ่ึงจังหวัดปราจีนบุรี มีพืชเศรษฐกิจในอันดับต้น ๆ ที่มีความสาคัญ ได้แก่ ไก่เนื้อ ข้าว ปลานิล และมัน สาปะหลัง เป็นต้น เมื่อพิจารณาข้อมูลด้านการผลิต จากความเหมาะสมทางกายภาพ โดยใช้แผนที่ความ เหมาะสมทางกายภาพของกรมพัฒนาที่ดิน ข้อมูลปริมาณเศรษฐกิจสินค้าเกษตร พ้ืนท่ี ผลผลิต และชนิดพันธ์ุ ข้อมูลของสานักงานเศรษฐกิจการเกษตร ส่วนสานักงานเศรษฐกิจการเกษตรท่ี 6 จากการสารวจด้วยตัวอย่าง ของต้นทุนการผลิตข้าวนาปี การศึกษาต้นทุนและผลตอบแทนพืชทางเลือกอื่นๆ รวมท้ังศึกษาศักยภาพของ พ้ืนที่ โครงสร้างการตลาด การค้า การกระจายผลผลิตและข้อมูลทางสังคม รวมถึงมาตรการและนโยบายของ รัฐบาล และการส่งเสริมในพ้ืนท่ี และกาหนดแนวทางการพัฒนาสินค้าข้าวของจังหวัดปราจีนบุรี โดยมีผล การศึกษาดงั นี้ 3.1 ข้อมูลทวั่ ไป 3.1.1 ขอ้ มูลทั่วไปครวั เรอื นเกษตรกร จังหวัดปราจีนบุรี ในปี 2559 มีจานวนครัวเรือนเกษตร 29,009 ครัวเรือน เพ่ิมขึ้นจากปีที่ผ่าน มา ร้อยละ 1.23 แรงงานเกษตร จานวน 95,439 ราย เพิ่มข้ึนจากปีที่ผ่านมา ร้อยละ 6.48 และจานวน ประชากรเกษตร จานวน 123,577 ราย เพ่ิมขึ้นจากปที ่ผี า่ นมา รอ้ ยละ 8.84 ตามตารางที่ 8 สถานะภาพประชากรเกษตรผู้อยู่ประจาในช่วงปีเพาะปลูก ซ่ึงเป็นหัวหน้าครัวเรือน ร้อยละ 27.83 เพศชายท่ีทาการเกษตร ร้อยละ 50.92 เพศหญิงร้อยละ 49.08 โดยแบ่งเป็นกลุ่มอายุ วัยแรงงานอายุ 15-49 ปี (วัยเจริญพันธุ์) ร้อยละ 50.01รองลงมาเป็นวัยแรงงานอายุ 50-64 ปี ร้อยละ 27.99 ระดบั การศึกษา เกษตรกร ประถมต้น (ป.4) ร้อยละ 32.36 ประถมปลาย (ป.6 ,7) ร้อยละ 17.4 และมัธยมต้น (ม.3) ร้อยละ 14.08 ตามลาดบั ตารางท่ี 8 ตารางที่ 8 จานวนครวั เรอื น ประชากร และแรงงานเกษตร จังหวัดปราจนี บรุ ี หน่วย : ไร่ ปี จานวนครัวเรือน จานวนประชากร แรงงานเกษตร 54/55 27,875 100,071 78,050 55/56 30,738 126,333 91,599 56/57 29,610 142,425 101,563 57/58 28,656 116,058 87,688 58/59 29,009 123,577 95,439 ทม่ี า : สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร

26 ตารางท่ี 9 ข้อมลู ทัว่ ไปของครัวเรือนเกษตร จังหวัดปราจีนบรุ ี ปี 2559 รายการ ร้อยละ หวั หนา้ ครวั เรือน 27.83 จาแนกตามเพศ - ชาย 50.92 - หญิง 49.08 จาแนกตามกลุม่ อายุ - วัยเดก็ อาย<ุ =14ปี 15.1 - วยั แรงงานอายุ 15-49 ปี (วัยเจรญิ พนั ธ์ุ) 50.01 - วัยแรงงานอายุ 50-64ปี 27.99 - วัยสงู อาย>ุ =65ปี 6.9 สดั สว่ นภาระเล้ยี งดูของประชากรเกษตร 0.28 ระดับการศกึ ษาเกษตรกร - ไม่รหู้ นงั สือ อายุ < 6ปี 4.98 - ไม่รหู้ นงั สือ อายุ >= 6ปี 1.7 - อา่ นออกเสียงได้ 4.46 - ประถมต้น (ป.4) 32.36 - ประถมปลาย (ป.6 ,7) 17.4 - มัธยมต้น (ม.3) 14.08 - มัธยมปลาย (ม.6) 9.53 - อาชีวะ (ปวช.,ปวส,ปวท) 9.5 - อุดมศึกษา/สงู กวา่ 5.02 - เปรยี ญธรรม/นักธรรม 0.13 - นอกระบบการศึกษา(การเรยี นรู้ตนเอง/ฟงั /อา่ น/ประสบการณ์ ฯลฯ 0 - อื่น ๆ(ระบ)ุ 0.84 ทม่ี า : สานกั งานเศรษฐกิจการเกษตร เกษตรกรผู้ปลูกข้าวนาปีจังหวัดปราจีนบุรี มีพ้ืนที่ใช้ประโยชน์ทางการเกษตร 1,113,099 ไร่ แบ่งเป็น เนื้อที่ของตนเอง รอ้ ยละ 51.47 และเนอ้ื ท่ีของผู้อื่น ร้อยละ 48.53 โดยเนื้อท่ีของตนเอง 572,957 ไร่ แบ่งเป็น เนือ้ ท่ีของตนเอง 376,455 ไร่ คิดเปน็ รอ้ ยละ 65.70 เน้ือที่จานองผอู้ น่ื 196,498 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 34.30 สว่ น เน้ือที่ของผู้อื่น 540,142 ไร่ แบ่งเป็น เช่าผู้อื่น จานวน 418,862 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 77.55 และทาฟรี จานวน 121,280 ไร่ คิดเป็นรอ้ ยละ 22.45

27 ตารางที่ 10 การถือครองที่ดิน เอกสารสิทธ์ิ แหล่งน้าทาการเกษตร ปี 2559 รายการ ไร่ 1. เน้ือทใ่ี ชป้ ระโยชน์ทางการเกษตร (ไร่) 1,113,099 2. เนอ้ื ทข่ี องตนเอง - ของตนเอง 376,455 - จานองผู้อ่ืน 196,498 - ขายฝาก 5 - รวม 572,957 3. เนอื้ ทีข่ องผูอ้ นื่ (ไร่) - เชา่ ผ้อู นื่ 418,862 - รับจานอง 0 - รบั ของฝาก 0 - ไดท้ าฟรี 121,280 - รวม 540,142 ทม่ี า : สานักงานเศรษฐกิจการเกษตร 3.1.2 ข้อมลู การปลกู ขา้ ว จังหวัดปราจีนบุรี พันธ์ุข้าวท่ีใช้ปลูกในปี 2558 ได้แก่ พันธ์ุราชการไวต่อแสง คิดเป็นร้อยละ 39.87 พันธ์ุราชการไม่ไวต่อแสง คิดเป็นร้อยละ 28.10 และพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 คิดเป็นร้อยละ 18.75 พันธ์ุ พ้ืนเมือง คิดเป็นร้อยละ 5.26 พันธ์ุสุพรรณบุรี 60,90 คิดเป็นร้อยละ 3.50 พันธุ์สุพรรณบุรี 1 คิดเป็นร้อยละ 3.26 พนั ธปุ์ ทมุ ธานี 1 คิดเปน็ รอ้ ยละ 1.01 พนั ธ์ุ กข.6 คิดเป็นรอ้ ยละ 0.25 ตามลาดับ วธิ ีการปลูกข้าวของจังหวัดปราจีนบุรแี บ่งเป็น 3 ประเภท ได้แก่ นาหว่านสารวย 222,156 ไร่ คิดเป็น รอ้ ยละ 57.41 นาหว่านน้าตม 128,325 คิดเป็นร้อยละ 33.16 และนาดา 36,467 ไร่ คดิ เป็นรอ้ ยละ 9.43 ตารางท่ี 11 พันธขุ์ า้ วนาปี เนื้อที่เพาะปลูก ผลผลติ และผลผลิตตอ่ ไร่ รายจงั หวดั ปี 2558 ณ ความชื้น 15% ภาค/จงั หวดั เนือ้ ที่ เน้อื ท่เี กบ็ เกยี่ ว ผลผลติ ผลผลิตตอ่ ไร่ (กก.) หน่วย : ไร่ เพาะปลูก ร้อยละ (ไร่) (ไร่) (ตนั ) ปลกู เก็บ เน้ือท่ีเพาะปลูก ปราจนี บุรี 386,948 370,314 150,634 389 407 100.00 พนั ธุพ์ ้นื เมอื ง 20,366 19,521 5,187 255 266 5.26 กข.6 953 912 298 313 327 0.25 กข.15 - - - -- - ขา้ วดอกมะลิ 105 72,563 69,364 21,627 298 312 18.75 สพุ รรณบรุ ี 60,90 13,535 13,003 6,066 448 467 3.50

28 ภาค/จังหวัด เนือ้ ท่ี เนอ้ื ท่ีเกบ็ เก่ยี ว ผลผลติ ผลผลติ ตอ่ ไร่ (กก.) หนว่ ย : ไร่ เพาะปลกู 147,642 53,252 345 361 รอ้ ยละ ราชการไวตอ่ แสง 154,274 104,045 54,517 501 524 39.87 ราชการไมไ่ วตอ่ แสง 108,719 - - -- 28.10 - - -- ชยั นาท 1 - - - -- - 3,737 1,903 487 509 - คลองหลวง 1 - 12,090 7,784 616 644 - 1.01 หอมสพุ รรณบรุ ี - 3.26 ปทมุ ธานี 1 3,905 สุพรรณบรุ ี 1 12,633 ที่มา : สานกั งานเศรษฐกิจการเกษตร ตารางท่ี 12 วธิ กี ารปลกู ข้าว จังหวดั ปราจีนบรุ ี ปี 2559 หน่วย : ไร่ รายการ ปีเพาะปลกู 2558/59 ปลูก เกบ็ เน้ือทีเ่ พาะปลูก เนื้อท่เี กบ็ เก่ยี ว ผลผลติ วิธกี ารปลูก - นาดา 36,467 36,202 16,747 459 463 - นาหว่านสารวย 222,156 210,279 75,620 340 360 - นาหวา่ นนา้ ตม 128,325 123,833 58,267 454 471 - นาหยอด - - - -- ทีม่ า : สานกั งานเศรษฐกิจการเกษตร 3.1.3 พืน้ ที่ปลกู ขา้ วตามความเหมาะสมทางกายภาพ พื้นที่ปลูกข้าวตามความเหมาะสมทางกายภาพของจังหวัดปราจีนบุรี ตามตารางที่ 13 จะเห็นได้ว่า อาเภอที่มีการปลกู ข้าวเยอะที่สดุ ได้แก่ อาเภอกบนิ ทรบ์ ุรี จานวนพ้นื ทีป่ ลูกข้าว 181,761 ไร่ หรือคิดเปน็ รอ้ ยละ 28.20 แบ่งเป็นพื้นท่ีเหมาะสม 91,378 ไร่ และพ้ืนที่ไม่เหมาะสม 90,383 ไร่ รองลงมาได้แก่อาเภอบ้านสร้าง จานวนพ้ืนทีป่ ลูกข้าว 116,497 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 18.07 แบ่งเป็นพ้นื ทเ่ี หมาะสม 104,272 ไร่ และพ้ืนที่ไม่ เหมาะสม 12,225 ไร่ อาเภอเมือง จานวนพ้ืนที่ปลูกข้าว 89,706 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 13.92 แบ่งเป็นพ้ืนที่ เหมาะสม 84,787 ไร่ และพื้นที่ไม่เหมาะสม 4,919 ไร่ อาเภอศรีมหาโพธิ จานวนพื้นท่ีปลูกข้าว 85,054 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 13.19 แบ่งเป็นพื้นท่ีเหมาะสม 68,561 ไร่ และพื้นที่ไม่เหมาะสม 16,493 ไร่ อาเภอ ประจันตคาม จานวนพ้ืนที่ปลูกข้าว 83,325 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 12.93 แบ่งเป็นพ้นื ท่ี 67,632 ไร่ และพื้นที่ ไม่เหมาะสม 15,693 ไร่ อาเภอศรมี โหสถ จานวนพ้ืนที่ปลูกข้าว 46,162 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 7.16 แบ่งเป็น พ้ืนท่ีเหมาะสม 41,728 ไร่ และพ้ืนที่ไม่เหมาะสม 4,434 ไร่ และอาเภอนาดี จานวนพ้ืนที่ปลูกข้าว 42,105 ไร่ หรอื คิดเป็นร้อยละ 6.53 แบ่งเป็นพื้นทเ่ี หมาะสม 35,625 ไร่ และพ้นื ท่ไี มเ่ หมาะสม 6,480 ไร่

29 ตารางท่ี 13 พนื้ ทปี่ ลูกข้าวตามความเหมาะสมทางกายภาพ จงั หวัดปราจนี บรุ ี หน่วย : ไร่ อาเภอ เหมาะสมสูง เหมาะสม เหมาะสม ไม่เหมาะสม รวม รอ้ ยละ (S1) ปานกลาง เล็กนอ้ ย (N) (S3) (S2) กบนิ ทร์บุรี 11,340 80,038 54,839 35,544 181,761 28.20 42,105 6.53 นาดี 0 35,625 3,119 3,361 83,325 12.93 89,706 13.92 ประจนั ตคาม 26,483 41,149 15,123 570 85,054 13.19 46,162 7.16 เมอื ง 68,503 16,284 4,207 712 116,497 18.07 644,610 100% ศรมี หาโพธิ 53,307 15,254 11,596 4,897 ศรมี โหสถ 37,051 4,677 3,878 556 บา้ นสร้าง 88,975 15,297 12,225 0 104,987 45,640 รวม 285,659 208,324 ที่มา : Agri-map online กรมพฒั นาทดี่ ิน ปี 2557 รูปท่ี 16 พืน้ ทปี่ ลูกขา้ วตามความเหมาะสมทางกายภาพ จังหวัดปราจีนบุรี พ้นื ที่ปลูกขา้ วตามความเหมาะสมทางกายภาพ จังหวัดปราจนี บุรี 100% 3,361 570 712 4,897 556 0 3,119 15,123 4,207 11,596 3,878 12,225 90% 35,544 16,284 4,677 15,297 15,254 80% 68,503 88,975 70% 54,839 เมือง บ้านสร้าง 60% 41,149 50% 35,625 40% 37,051 30% 80,038 53,307 20% 26,483 10% ศรมี หาโพธิ ศรมี โหสถ 0% 11,340 0 นาดี ประจนั ตคาม กบนิ ทรบ์ ุรี เหมาะสมสูง เหมาะสมปานกลาง เหมาะสมเล็กน้อย ไม่เหมาะสม ท่ีมา : Agri-map online กรมพฒั นาท่ดี ิน ปี 2557

30 3.2 ตน้ ทุนและผลตอบแทนตามระดบั ความเหมาะสมของพ้นื ที่สินค้าเกษตรที่สาคญั (TOP4) การวิเคราะห์ต้นทุนการผลิตและผลตอบแทนตามระดับความเหมาะสมทางด้านกายภาพของสินค้า เกษตรที่สาคัญท่ีมีมูลค่าผลิตภัณฑ์มวลรวมในสาขาเกษตรของจังหวัดปราจีนบุรี ใน 4 อันดับ สินค้าเกษตรท่ี สาคัญในด้านการเพาะปลูกของจังหวัดปราจีนบุรี ได้แก่ ไก่เนื้อ ข้าว ปลานิล และมันสาปะหลัง ซึ่งการศึกษา ครั้งน้ีได้สุ่มตัวอย่างสอบถามเกษตรกรตามระดับความเหมาะสมของพื้นที่ โดยแบ่งออกเป็น 2 ระดับ คือ 1 พ้ืนที่ท่ีเหมาะสม Suitability : S คือพื้นท่ีที่มีความเหมาะสมสูง S1 (Highly Suitable) และพ้ืนที่ที่มีความ เหมาะสมปานกลาง S2 (Moderately Suitable) และพ้ืนที่ไม่เหมาะสม (Not Suitable : N) คือพ้ืนที่มีความ เหมาะสมน้อย (Marginally Suitable : S3) และพ้ืนท่ีท่ีไม่มีความเหมาะสม (Not Suitable : N) โดยกระจาย ตัวอย่างไปตามแหล่งเพาะปลูกหรือแหล่งผลิตท่ีสาคัญในอาเภอ และตาบลต่าง ๆ ของจังหวัดปราจีนบุรี อย่างละ 20 ตัวอย่าง จากนั้นทาการวิเคราะห์ข้อมูลตน้ ทุน รายได้ และผลตอบแทนจาแนกตามพื้นท่ีเพาะปลูก และระดับความเหมาะสมทางกายภาพของทดี่ ินซ่ึงแตกต่างกัน ทาให้ผลผลติ ทไ่ี ด้รับแตกต่างกัน รวมถึงคุณภาพ ราคาผลผลิต จากนั้นนาผลท่ีได้มาพิจารณาประกอบกับความต้องการของตลาด วิเคราะห์แนวทางการตลาด วเิ คราะห์อุปสงค์และอปุ ทาน Demand and Supply และวางแผนการผลติ และการปลกู พืชทดแทนในพื้นที่ไม่ เหมาะสม เพือ่ เปน็ แนวทางในการพัฒนาสนิ ค้าตา่ ง ๆ ตอ่ ไป 3.2.1 ขา้ ว 3.2.1.1 ตน้ ทนุ และผลตอบแทนในการผลิตข้าวในพ้นื ทีเ่ หมาะสม (S) ผลจากการสารวจต้นทุนการผลิตและผลตอบแทนการผลิตข้าวในจังหวัดปราจีนบุรี ในพื้นที่ เหมาะสม (Suitability : S) เกษตรกรมีต้นทุนการผลิตข้าวเฉลี่ย (Total cost : TC) จานวน 3,178 บาทต่อไร่ โดยเป็นต้นทุนผันแปร (Total Variable Cost : TVC) จานวน 2,604.18 บาทตอ่ ไร่ หรอื คิดเป็นร้อยละ 81.94 และต้นทุนคงที่ (Total Fixed Cost : TFC) จานวน 574.09 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 18.06 ของต้นทุน ท้ังหมด ตามลาดับ เมื่อพิจารณาในรายละเอียดพบว่าต้นทุนที่เป็นเงินสด 2,511.26 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็น ร้อยละ 79.01 และต้นทุนท่ีไม่เป็นเงินสด 667.01 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 20.99 โดยต้นทุนผันแปรท่ี เป็นเงินสดส่วนใหญ่เป็นค่าจ้างแรงงาน ได้แก่ ค่าเตรียมดิน ค่าเก็บเกี่ยว ค่าดูแลรักษา รองลงมาเป็นค่าปัจจัย การผลิตต่าง ๆ ได้แก่ ค่าปุ๋ย ค่ายาปราบศัตรูพืชและวัชพืช และค่าพันธ์ุ ส่วนต้นทุนไม่เป็นเงินสดนั้นส่วนใหญ่ เป็นค่าพันธุ์ สาหรับต้นทุนคงท่ีที่เป็นต้นทุนไม่เป็นเงินสด ส่วนใหญ่เป็นค่าเช่าที่ดิน รองลงมาเป็นค่าเสื่อม อุปกรณก์ ารเกษตร ผลการวิเคราะห์เม่ือพิจารณาถึงผลตอบแทนท่ีเกษตรกรได้รับในการผลิตข้าว ในพ้ืนที่ความ เหมาะสม (S) ผลผลิตเฉล่ีย 703.92 กิโลกรัมต่อไร่ เม่ือพิจารณาถึงผลตอบแทนจากราคาที่เกษตรกรขายได้ เฉลี่ย 6.89 บาทต่อกิโลกรัม เกษตรกรจะมีรายได้ 4,850.01 บาทต่อไร่ ดังน้ันเกษตรกรจะมีผลตอบแทนเหนือ ต้นทุนผันแปร 2,245.83 บาทต่อไร่ และมีผลตอบแทนเหนือต้นทุนเงินสด 2,338.75 บาทต่อไร่ และจะได้รับ ผลตอบแทนสุทธิต่อไร่ Economic Profit เท่ากับ 1,671.74 บาทต่อไร่ โดยที่จุดคุ้มทุนในการผลิตข้าว Break Even Point ปรมิ าณผลผลิต ณ จดุ คมุ้ ทนุ 461.29 กิโลกรัมตอ่ ไร่

31 ตารางท่ี 14 ต้นทนุ การผลติ ข้าวปี 2559/60 จงั หวดั ปราจนี บุรี แยกตามลกั ษณะความเหมาะสมของพนื้ ท่ี หน่วย : บาท/ไร่ ต้นทนุ และผลตอบแทนในการผลติ ในพนื้ ท่เี หมาะสม (S) รายการ เงนิ สด รอ้ ยละ ประเมนิ รอ้ ยละ รวม รอ้ ยละ 1. ต้นทุนผันแปร 2,511.26 (79.01) 92.92 (2.92) 2,604.18 (81.94) 1.1 ค่าแรงงาน 1,224.65 (38.53) 26.11 (0.82) 1,250.76 (39.35) เตรยี มดนิ 397.35 (12.50) - (0.00) 397.35 (12.50) ปลกู 62.63 (1.97) 5.35 (0.17) 67.98 (2.14) ดูแลรกั ษา 367.36 (11.56) 20.76 (0.65) 388.12 (12.21) เกบ็ เก่ยี ว 397.31 (12.50) - (0.00) 397.31 (12.50) 1.2 คา่ วัสดุ 1,201.69 (37.81) 63.67 (2.00) 1,265.36 (39.81) คา่ พนั ธุ์ 244.11 (7.68) 63.67 (2.00) 307.78 (9.68) ค่าปุย๋ 571.85 (17.99) - (0.00) 571.85 (17.99) ค่ายาปราบศัตรพู ืชและวชั พชื 326.29 (10.27) - (0.00) 326.29 (10.27) ค่าสารอนื่ ๆ และวัสดุปรบั ปรุงดนิ 3.55 (0.11) - (0.00) 3.55 (0.11) คา่ น้ามนั เชอ้ื เพลิงและหล่อล่ืน 51.74 (1.63) - (0.00) 51.74 (1.63) คา่ วัสดุการเกษตรและวสั ดุส้ินเปลอื ง - (0.00) - (0.00) - (0.00) คา่ ซอ่ มแซมอปุ กรณ์การเกษตร 4.15 (0.13) - (0.00) 4.15 (0.13) 1.3 คา่ เสยี โอกาสเงนิ ลงทุน 84.92 (2.67) 3.14 (0.10) 88.06 (2.77) 2. ตน้ ทุนคงท่ี - (0.00) 574.09 (18.06) 574.09 (18.06) คา่ เชา่ ท่ีดนิ - (0.00) 554.68 (17.45) 554.68 (17.45) ค่าเสอ่ื มอุปกรณก์ ารเกษตร - (0.00) 13.33 (0.42) 13.33 (0.42) ค่าเสยี โอกาสเงนิ ลงทนุ อปุ กรณก์ ารเกษตร - (0.00) 6.08 (0.19) 6.08 (0.19) 3. ตน้ ทุนรวมต่อไร่ 2,511.26 (79.01) 667.01 (20.99) 3,178.27 (100.00) 4. ต้นทนุ ตอ่ กิโลกรมั -- - - 4.52 - 5. ผลผลิตตอ่ ไร่ (กิโลกรมั ) -- - - 703.92 - 6. ราคาเฉลยี่ ท่เี กษตรกรขายได้ (บาท/กก.) -- - - 6.89 - 7. มลู ค่าผลผลิต/รายได้ท้งั หมด (บาท/ไร)่ -- - - 4,850.01 - 8. ผลตอบแทนสทุ ธติ อ่ ไร่ (บาท/ไร่) -- - - 1,671.74 - 9. ผลตอบแทนสุทธติ ่อผลผลิต (บาท/กก.) -- - - 2.37 - 10. ปริมาณผลผลติ ณ จดุ คุ้มทุน (กก./ไร่) -- - - 461.29 - ที่มา : จากการสารวจขอ้ มลู สานกั งานเศรษฐกิจการเกษตรท่ี 6 ปี 2559/60 3.2.1.2 ต้นทุนและผลตอบแทนในการผลิตข้าวในพน้ื ที่ไมเ่ หมาะสม (N) ผลจากการสารวจตน้ ทุนการผลิตและผลตอบแทนการผลติ ขา้ วในจังหวัดปราจีนบุรี ในพ้นื ท่ไี ม่ เหมาะสม (Not suitability : N) เกษตรกรมีต้นทุนการผลิตข้าวเฉลี่ย (Total cost : TC) จานวน 3,467.62 บาทต่อไร่ โดยเป็นต้นทุนผันแปร (Total Variable Cost : TVC) จานวน 2,926.53 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็น ร้อยละ 84.40 และต้นทุนคงท่ี (Total Fixed Cost : TFC) จานวน 541.09 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 15.60 ของต้นทุนทั้งหมด ตามลาดับ เมื่อพิจารณาในรายละเอียดพบว่าต้นทุนท่ีเป็นเงินสด 2,669.60 บาทต่อ ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 76.99 และต้นทุนที่ไม่เป็นเงินสด 798.02 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 23.01 โดย ต้นทุนผันแปรที่เป็นเงินสดสว่ นใหญ่เป็นค่าจ้างแรงงาน ได้แก่ ค่าเตรียมดิน ค่าเก็บเก่ยี ว รองลงมาเปน็ ค่าปัจจัย

32 การผลิตต่าง ๆ ได้แก่ ค่าปุ๋ย ค่ายาปราบศัตรูพืชและวัชพืช ส่วนต้นทุนไม่เป็นเงินสดนั้นส่วนใหญ่เป็นค่าพันธุ์ สาหรบั ต้นทุนคงทท่ี เ่ี ปน็ ต้นทุนไมเ่ ปน็ เงินสด สว่ นใหญ่เป็นคา่ เช่าที่ดิน รองลงมาเป็นค่าเสอ่ื มอุปกรณก์ ารเกษตร ผลการวิเคราะห์เม่ือพิจารณาถึงผลตอบแทนท่ีเกษตรกรได้รับในการผลิตข้าว ในเขตพื้นท่ีไม่ เหมาะสม (N) ผลผลิตเฉลี่ย 617.32 กิโลกรัมต่อไร่ เมื่อพิจารณาถึงผลตอบแทนจากราคาที่เกษตรกรขายได้ เฉลี่ย 6.89 บาทต่อกิโลกรัม เกษตรกรจะมีรายได้ 4,253.33 บาทต่อไร่ ดังนั้นเกษตรกรจะมีผลตอบแทนเหนือ ต้นทุนผันแปร 1,326.80 บาทต่อไร่ และมีผลตอบแทนเหนือต้นทุนเงินสด 1,583.73 บาทต่อไร่ และจะได้รับ ผลตอบแทนสุทธิต่อไร่ Economic Profit เท่ากับ 785.71 บาทต่อไร่ โดยที่จุดคุ้มทุนในการผลิตข้าว Break Even Point ปริมาณผลผลติ ณ จดุ คมุ้ ทุน 503.28 กโิ ลกรัมต่อไร่ ตารางที่ 15 ตน้ ทุนการผลิตข้าวปี 2559/60 จังหวัดปราจนี บรุ ี แยกตามลกั ษณะความเหมาะสมของพ้นื ที่ หน่วย : บาท/ไร่ รายการ ตน้ ทุนและผลตอบแทนในการผลติ ในพน้ื ที่ไมเ่ หมาะสม (N) เงนิ สด ร้อยละ ประเมนิ รอ้ ยละ รวม ร้อยละ 1. ตน้ ทนุ ผนั แปร 2,669.60 (76.99) 256.93 (7.41) 2,926.53 (84.40) 1.1 คา่ แรงงาน 1,298.46 (37.45) 39.86 (1.15) 1,338.32 (38.59) เตรยี มดนิ 471.21 (13.59) - (0.00) 471.21 (13.59) ปลกู 58.93 (1.70) 11.87 (0.34) 70.80 (2.04) ดแู ลรักษา 306.74 (8.85) 26.17 (0.75) 332.91 (9.60) เก็บเกยี่ ว 461.58 (13.31) 1.82 (0.05) 463.40 (13.36) 1.2 ค่าวัสดุ (36.94) 208.38 (6.01) 1,489.24 (42.95) ค่าพนั ธ์ุ 95.48 (2.75) 207.08 (5.97) 302.56 (8.73) ค่าปุ๋ย 518.53 (14.95) 1.30 (0.04) 519.83 (14.99) ค่ายาปราบศัตรพู ชื และวชั พชื 561.51 (16.19) - (0.00) 561.51 (16.19) คา่ สารอน่ื ๆ และวัสดุปรับปรุงดนิ 2.15 (0.06) - (0.00) 2.15 (0.06) ค่านา้ มันเช้ือเพลงิ และหล่อล่ืน 99.02 (2.86) - (0.00) 99.02 (2.86) ค่าวสั ดุการเกษตรและวัสดุสนิ้ เปลอื ง - (0.00) - (0.00) - (0.00) ค่าซอ่ มแซมอุปกรณ์การเกษตร 4.17 (0.12) - (0.00) 4.17 (0.12) 1.3 ค่าเสยี โอกาสเงนิ ลงทนุ 90.28 (2.60) 8.69 (0.25) 98.97 (2.85) 2. ต้นทนุ คงที่ - (0.00) 541.09 (15.60) 541.09 (15.60) คา่ เช่าทดี่ ิน - (0.00) 496.58 (14.32) 496.58 (14.32) ค่าเส่ือมอปุ กรณก์ ารเกษตร - (0.00) 35.55 (1.03) 35.55 (1.03) ค่าเสยี โอกาสเงินลงทนุ อปุ กรณก์ ารเกษตร - (0.00) 8.96 (0.26) 8.96 (0.26) 3. ตน้ ทุนรวมตอ่ ไร่ 2,669.60 (76.99) 798.02 (23.01) 3,467.62 (100.00) 4. ต้นทุนต่อกโิ ลกรมั -- - - 5.62 -

33 รายการ ตน้ ทุนและผลตอบแทนในการผลติ ในพ้ืนท่ไี มเ่ หมาะสม (N) เงนิ สด ร้อยละ ประเมนิ รอ้ ยละ รวม ร้อยละ 5. ผลผลิตตอ่ ไร่ (กิโลกรมั ) -- - - 617.32 - 6. ราคาเฉลยี่ ท่ีเกษตรกรขายได้ (บาท/กก.) -- - - 6.89 - 7. มลู ค่าผลผลิต/รายได้ทง้ั หมด (บาท/ไร่) -- - - 4,253.33 - 8. ผลตอบแทนสุทธติ ่อไร่ (บาท/ไร)่ -- - - 785.71 - 9. ผลตอบแทนสทุ ธติ อ่ ผลผลติ (บาท/กก.) -- - - 1.27 - 10. ปรมิ าณผลผลติ ณ จุดคุม้ ทุน (กก./ไร่) -- - - 503.28 - ที่มา : จากการสารวจข้อมลู สานกั งานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 6 ปี 2559/60 ตารางท่ี 16 ตารางเปรยี บเทยี บต้นทุนการผลิตการปลูกขา้ วในพ้ืนทีเ่ หมาะสม (S) และในพ้นื ท่ีไมเ่ หมาะสม (N) รายการ พืน้ ทเี่ หมาะสม หน่วย : บาท/ไร่ (Suitability : S) พ้นื ทไี่ ม่เหมาะสม (Not Suitability : N) เงินสด ประเมิน รวม เงินสด ประเมนิ รวม 1. ตน้ ทุนผันแปร 2,511.26 92.92 2,604.18 2,669.60 256.93 2,926.53 2. ตน้ ทุนคงท่ี - 574.09 574.09 - 541.09 541.09 3. ต้นทนุ รวมตอ่ ไร่ 2,511.26 667.01 3,178.27 2,669.60 798.02 3,467.62 4. ต้นทนุ ต่อกิโลกรมั 4.52 5.62 5. ผลผลติ ต่อไร่ (กโิ ลกรมั ) 703.92 617.32 6. ราคาเฉลยี่ ทีเ่ กษตรกรขายได้ (บาท/กก.) 6.89 6.89 7. มูลคา่ ผลผลิต/รายได้ทง้ั หมด (บาท/ไร่) 4,850.01 4,253.33 8. ผลตอบแทนสทุ ธติ อ่ ไร่ (บาท/ไร)่ 1,671.74 785.71 9. ผลตอบแทนสุทธติ อ่ ผลผลิต (บาท/กก.) 2.37 1.27 10. ปรมิ าณผลผลติ ณ จุดคุ้มทนุ (กก./ไร่) 461.29 503.28 ที่มา : จากการสารวจขอ้ มลู สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตรท่ี 6 ปี 2559/60

34 3.2.2 มันสาปะหลงั 3.2.2.1 ต้นทุนและผลตอบแทนในการผลติ มันสาปะหลังในพน้ื ทเ่ี หมาะสม (S) ผลจากการสารวจต้นทุนการผลิตและผลตอบแทนการผลิตมันสาปะหลังในจังหวัดปราจีนบุรี ในพ้ืนที่เหมาะสม (S) เกษตรกรมีต้นทุนการผลิตมนั สาปะหลังเฉล่ยี (Total cost : TC) จานวน 5,651.35 บาท ต่อไร่ โดยเป็นต้นทุนผันแปร (Total Variable Cost : TVC) จานวน 4,909.24 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 86.87 และต้นทุนคงท่ี (Total Fixed Cost : TFC) จานวน 742.11 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 13.13 ของ ต้นทุนท้ังหมด ตามลาดับ เม่ือพิจารณาในรายละเอียดพบว่าต้นทุนที่เป็นเงินสด 4,207.74 บาทต่อไร่ หรือคิด เป็นร้อยละ 74.46 และต้นทุนที่ไม่เป็นเงินสด 1,443.61 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 25.54 โดยต้นทุนผัน แปรที่เป็นเงินสดส่วนใหญ่เป็นค่าจ้างแรงงาน ได้แก่ ค่าเก็บเก่ียว ค่าเตรียมดิน ค่าดูแลรักษา รองลงมาเป็นค่า ปจั จัยการผลิตต่าง ๆ ได้แก่ คา่ ปุ๋ย ค่ายาปราบศตั รูพชื และวชั พืช และค่าพันธ์ุ ตามลาดับ สว่ นตน้ ทนุ ไม่เป็นเงิน สดน้ันส่วนใหญ่เป็นค่าพันธุ์ สาหรับต้นทุนคงท่ีที่เป็นต้นทุนไม่เป็นเงินสด ส่วนใหญ่เป็นค่าเช่าท่ีดิน รองลงมา เป็นค่าเส่ือมอปุ กรณก์ ารเกษตร ผลการวิเคราะห์เมื่อพิจารณาถึงผลตอบแทนท่ีเกษตรกรได้รับในการผลิตมันสาปะหลัง ใน พื้นท่ีความเหมาะสม (S) ผลผลิตเฉลี่ย 2,865.01 กิโลกรัมต่อไร่ เม่ือพิจารณาถึงผลตอบแทนจากราคาท่ี เกษตรกรขายได้เฉล่ีย 1.83 บาทต่อกิโลกรัม เกษตรกรจะมีรายได้ 5,242.97 บาทต่อไร่ ดังน้ันเกษตรกรจะมี ผลตอบแทนเหนือต้นทนุ ผันแปร 333.73 บาทตอ่ ไร่ และมผี ลตอบแทนเหนอื ต้นทุนเงินสด 1,035.23 บาทต่อไร่ และจะได้รบั ผลตอบแทนสทุ ธติ ่อไร่หรือขาดทุน Economic Profit เท่ากับ -408.38 บาทตอ่ ไร่ โดยท่ีจุดคุม้ ทุน ในการผลิตมนั สาปะหลัง Break Even Point ปรมิ าณผลผลติ ณ จดุ คุม้ ทุน 3,088.17 กิโลกรัมต่อไร่ ตารางท่ี 17 ตน้ ทุนการผลิตมันสาปะหลงั ปี 2559 จังหวดั ปราจีนบุรี แยกตามลักษณะความเหมาะสม รายการ หนว่ ย : บาท/ไร่ ต้นทนุ และผลตอบแทนในการผลติ ในพืน้ ทเี่ หมาะสม (S) เงินสด ร้อยละ ประเมิน รอ้ ยละ รวม รอ้ ยละ 1. ต้นทุนผันแปร 4,207.74 (74.46) 701.50 (12.41) 4,909.24 (86.87) 1.1 ค่าแรงงาน 2,718.28 (48.10) 91.05 (1.61) 2,809.33 (49.71) เตรยี มดิน 805.64 (14.26) - (0.00) 805.64 (14.26) ปลูก 289.59 (5.12) 8.97 (0.16) 298.56 (5.28) ดูแลรกั ษา 621.81 (11.00) 82.08 (1.45) 703.89 (12.46) เก็บเกย่ี ว 1,001.24 (17.72) - (0.00) 1,001.24 (17.72) 1.2 ค่าวัสดุ 1,214.19 (21.48) 564.56 (9.99) 1,778.75 (31.47) คา่ พันธ์ุ 117.66 (2.08) 563.47 (9.97) 681.13 (12.05) คา่ ปุย๋ 823.30 (14.57) 0.56 (0.01) 823.86 (14.58)

รายการ 35 หนว่ ย : บาท/ไร่ ตน้ ทนุ และผลตอบแทนในการผลติ ในพื้นทเี่ หมาะสม (S) เงนิ สด % ประเมิน % รวม % คา่ ยาปราบศัตรูพชื และวัชพชื 227.07 (4.02) - (0.00) 227.07 (4.02) คา่ สารอ่นื ๆ และวัสดุปรบั ปรงุ ดนิ 12.49 (0.22) - (0.00) 12.49 (0.22) คา่ นา้ มนั เชือ้ เพลงิ และหลอ่ ลนื่ 1.68 (0.03) - (0.00) 1.68 (0.03) ค่าวสั ดุการเกษตรและวสั ดุสิ้นเปลือง 31.20 (0.55) - (0.00) 31.20 (0.55) คา่ ซอ่ มแซมอุปกรณ์การเกษตร 0.79 (0.01) 0.53 (0.01) 1.32 (0.02) 1.3 ค่าเสยี โอกาสเงนิ ลงทุน 275.27 (4.87) 45.89 (0.81) 321.16 (5.68) 2. ตน้ ทุนคงท่ี - (0.00) 742.11 (13.13) 742.11 (13.13) ค่าเชา่ ทด่ี ิน - (0.00) 724.89 (12.83) 724.89 (12.83) ค่าเสอ่ื มอปุ กรณ์การเกษตร - (0.00) 14.36 (0.25) 14.36 (0.25) ค่าเสยี โอกาสเงนิ ลงทุนอปุ กรณก์ ารเกษตร - (0.00) 2.86 (0.05) 2.86 (0.05) 3. ตน้ ทนุ รวมตอ่ ไร่ 4,207.74 (74.46) 1,443.61 (25.54) 5,651.35 (100.00) 4. ตน้ ทนุ ต่อกิโลกรมั -- - - 1.97 - 5. ผลผลติ ตอ่ ไร่ (กิโลกรมั ) -- - - 2,865.01 - 6. ราคาเฉลยี่ ท่ีเกษตรกรขายได้ (บาท/กก.) -- - - 1.83 - 7. มูลค่าผลผลติ /รายไดท้ ง้ั หมด (บาท/ไร)่ -- - - 5,242.97 - 8. ผลตอบแทนสทุ ธติ อ่ ไร่ (บาท/ไร่) -- - - -408.38 - 9. ผลตอบแทนสทุ ธติ ่อผลผลติ (บาท/กก.) -- - - -0.14 - 10. ปรมิ าณผลผลติ ณ จุดค้มุ ทนุ (กก./ไร่) -- - - 3,088.17 - ท่มี า : จากการสารวจข้อมลู สานักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 6 ปี 2559/60 3.2.2.2 ตน้ ทุนและผลตอบแทนในการผลติ มันสาปะหลังในพนื้ ท่ไี มเ่ หมาะสม (N) ผลจากการสารวจต้นทุนการผลิตและผลตอบแทนการผลิตมันสาปะหลังในจังหวัดปราจีนบุรี ในพื้นท่ีไม่เหมาะสม (N) เกษตรกรมีต้นทุนการผลิตมันสาปะหลังเฉลี่ย (Total Cost : TC) จานวน 5,723.43 บาทตอ่ ไร่ โดยเป็นตน้ ทุนผันแปร (Total Variable Cost : TVC) จานวน 4,735.82 บาทต่อไร่ หรอื คิดเป็นร้อย ละ 82.74 และต้นทุนคงที่ (Total Fixed Cost : TFC) จานวน 987.61 บาทต่อไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 17.26 ของต้นทุนท้ังหมด ตามลาดับ เม่ือพิจารณาในรายละเอียดพบว่าต้นทุนท่ีเป็นเงินสด 4,627.11 บาทต่อไร่ หรือ คดิ เป็นร้อยละ 80.85 และตน้ ทุนทไ่ี ม่เป็นเงนิ สด 1,096.32 บาทตอ่ ไร่ หรือคดิ เป็นรอ้ ยละ 19.15 โดยต้นทุนผัน แปรท่ีเป็นเงนิ สดส่วนใหญ่เป็นค่าจ้างแรงงาน ได้แก่ ค่าเตรยี มดิน ค่าเก็บเก่ียว และค่าดูแลรักษา รองลงมาเป็น ค่าปัจจยั การผลิตต่าง ๆ ไดแ้ ก่ ค่าปุ๋ย ค่าพันธ์ุ และค่าเสียโอกาสเงนิ ลงทนุ ส่วนตน้ ทนุ ไม่เป็นเงนิ สดนั้นสว่ นใหญ่ เปน็ คา่ พันธุ์ สาหรับตน้ ทุนคงท่เี ป็นต้นทุนไม่เป็นเงนิ สด สว่ นใหญ่เป็นคา่ เชา่ ทด่ี นิ

36 ผลการวิเคราะห์เมื่อพิจารณาถึงผลตอบแทนท่ีเกษตรกรได้รับในการผลิตมันสาปะหลัง ในเขตพื้นที่ไม่ เหมาะสม (N) ผลผลิตเฉล่ีย 2,658.10 กิโลกรัมต่อไร่ เม่ือพิจารณาถึงผลตอบแทนจากราคาที่เกษตรกรขายได้ เฉล่ีย 1.83 บาทต่อกิโลกรัม เกษตรกรจะมีรายได้ 4,864.32 บาทต่อไร่ ดังน้ันเกษตรกรจะมีผลตอบแทนเหนือ ต้นทุนผันแปร 128.50 บาทต่อไร่ และมีผลตอบแทนเหนือต้นทุนเงินสด 237.21 บาทต่อไร่ และจะได้รับ ผลตอบแทนสุทธิต่อไร่หรือขาดทุน Economic Profit เท่ากับ -859.11 บาทต่อไร่ โดยท่ีจุดคุ้มทุนในการผลิต มันสาปะหลงั Break Even Point ปริมาณผลผลติ ณ จุดคุ้มทนุ 3,127.56 กิโลกรัมตอ่ ไร่ ตารางที่ 18 ต้นทนุ การผลิตมันสาปะหลัง ปี 2559 จังหวดั ปราจนี บุรี แยกตามลักษณะความเหมาะสม รายการ หนว่ ย : บาท/ไร่ S3/N เงนิ สด % ประเมิน % รวม % 1.ตน้ ทนุ ผันแปร 4,627.11 (80.85) 108.71 (1.90) 4,735.82 (82.74) 1.1 คา่ แรงงาน 2,760.11 (48.22) 39.38 (0.69) 2,799.49 (48.91) เตรยี มดนิ 997.40 (17.43) - (0.00) 997.40 (17.43) ปลกู 316.25 (5.53) 5.93 (0.10) 322.18 (5.63) ดูแลรักษา 621.44 (10.86) 33.45 (0.58) 654.89 (11.44) เก็บเก่ียว 825.02 (14.41) - (0.00) 825.02 (14.41) 1.2 ค่าวสั ดุ 1,564.29 (27.33) 62.22 (1.09) 1,626.51 (28.42) คา่ พนั ธุ์ 586.49 (10.25) 37.35 (0.65) 623.84 (10.90) คา่ ปุ๋ย 809.23 (14.14) 24.70 (0.43) 833.93 (14.57) คา่ ยาปราบศตั รพู ืชและวชั พืช 107.21 (1.87) - (0.00) 107.21 (1.87) คา่ สารอ่นื ๆ และวสั ดุปรบั ปรุงดิน 2.96 (0.05) - (0.00) 2.96 (0.05) คา่ นา้ มนั เชื้อเพลิงและหล่อล่นื 31.92 (0.56) - (0.00) 31.92 (0.56) คา่ วัสดกุ ารเกษตรและวัสดุสน้ิ เปลือง 25.81 (0.45) - (0.00) 25.81 (0.45) ค่าซ่อมแซมอปุ กรณก์ ารเกษตร 0.67 (0.01) 0.17 (0.00) 0.84 (0.01) 1.3 คา่ เสยี โอกาสเงนิ ลงทุน 302.71 (5.29) 7.11 (0.12) 309.82 (5.41) 2.ต้นทนุ คงท่ี - (0.00) 987.61 (17.26) 987.61 (17.26) ค่าเช่าท่ดี นิ - (0.00) 980.83 (17.14) 980.83 (17.14) ค่าเสือ่ มอปุ กรณ์การเกษตร - (0.00) 5.58 (0.10) 5.58 (0.10) คา่ เสยี โอกาสเงินลงทนุ อุปกรณก์ ารเกษตร - (0.00) 1.20 (0.02) 1.20 (0.02) 3.ตน้ ทุนรวมตอ่ ไร่ 4,627.11 (80.85) 1,096.32 (19.15) 5,723.43 (100.00)

37 รายการ S3/N % เงินสด % ประเมนิ % รวม 4. ต้นทุนต่อกิโลกรมั -- - - 2.15 - - - 2,658.10 - 5.ผลผลิตต่อไร่ (กโิ ลกรมั ) -- - - 1.83 - - - 4,864.32 - 6. ราคาเฉลย่ี ทเี่ กษตรกรขายได้ (บาท/กก.) -- - - -859.11 - - - -0.32 - 7. มูลค่าผลผลติ /รายไดท้ ้ังหมด (บาท/ไร่) -- - - 3,127.56 - 8. ผลตอบแทนสุทธติ ่อไร่ (บาท/ไร่) -- 9. ผลตอบแทนสุทธติ ่อผลผลติ (บาท/กก.) -- 10. ปรมิ าณผลผลติ ณ จุดค้มุ ทุน (กก./ไร่) -- ท่มี า : จากการสารวจขอ้ มลู ปี 2559/60 สานกั งานเศรษฐกิจการเกษตรท่ี 6 ตารางท่ี 19 เปรียบเทยี บต้นทุนการผลิตการปลูกมันสาปะหลงั ในพ้นื ทเ่ี หมาะสม(S) และในพ้นื ท่ไี มเ่ หมาะสม(N) รายการ พน้ื ทเ่ี หมาะสม หน่วย : บาท/ไร่ (Suitability : S) พืน้ ทีไ่ ม่เหมาะสม เงนิ สด ประเมนิ รวม (Not Suitability : N) เงนิ สด ประเมนิ รวม 1. ต้นทุนผันแปร 4,207.74 701.50 4,909.24 4,627.11 108.71 4,735.82 2. ต้นทุนคงที่ - 742.11 742.11 - 987.61 987.61 3. ตน้ ทุนรวมต่อไร่ 4,207.74 1,443.61 5,651.35 4,627.11 1,096.32 5,723.43 4. ต้นทุนต่อกิโลกรมั - - 1.97 - - 2.15 5. ผลผลิตตอ่ ไร่ (กโิ ลกรมั ) - - 2,865.01 - - 2,658.10 6. ราคาเฉลยี่ ทเ่ี กษตรกรขายได้ (บาท/กก.) - - 1.83 - - 1.83 7. มูลค่าผลผลติ /รายได้ทงั้ หมด (บาท/ไร)่ - - 5,242.97 - - 4,864.32 8. ผลตอบแทนสทุ ธติ ่อไร่ (บาท/ไร)่ - - -408.38 - - -859.11 9. ผลตอบแทนสุทธติ ่อผลผลติ (บาท/กก.) - - -0.14 - - -0.32 10.ปรมิ าณผลผลติ ณ จดุ ค้มุ ทนุ (กก./ไร่) - - 3,088.17 - - 3,127.56 ทมี่ า : จากการสารวจข้อมูล สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตรท่ี 6 ปี 2559

38 3.2.3 ไก่เนื้อ 3.2.3.1 ต้นทนุ และผลตอบแทนในการผลิตไกเ่ น้ือในจงั หวัดปราจนี บุรี ผลจากการสารวจต้นทุนการผลิตและผลตอบแทนการเลี้ยงไก่เน้ือในจังหวัดปราจีนบุรี เกษตรกรมี ต้นทุนการเลี้ยงไก่เน้ือ (Total cost : TC) จานวน 67.47 บาทต่อตัว โดยเป็นต้นทุนผันแปร (Total Variable Cost : TVC) จานวน 64.81 บาทตอ่ ตวั หรือคิดเป็นร้อยละ 96.06 และต้นทนุ คงที่ (Total Fixed Cost : TFC) จานวน 2.66 บาทต่อตัว หรือคิดเป็นร้อยละ 3.94 ของต้นทุนท้ังหมด ตามลาดับ เม่ือพิจารณาในรายละเอียด พบว่าต้นทุนที่เป็นเงินสด 63.92 บาทต่อตัว หรือคิดเป็นร้อยละ 94.74 และต้นทุนท่ีไม่เป็นเงินสด 3.55 บาท ต่อตัว หรือคิดเป็นร้อยละ 5.26 โดยต้นทุนผันแปรที่เป็นเงินสดส่วนใหญ่เป็นค่าวัสดุ ได้แก่ ค่าอาหาร ค่าพันธ์ุ สัตว์ และค่าน้า ค่าไฟฟ้า สาหรับต้นทุนคงท่ีที่เป็นต้นทุนไม่เป็นเงินสด ส่วนใหญ่เป็นค่าเสื่อมโรงเรือนและ อปุ กรณ์ รองลงมาเปน็ ค่าเสยี โอกาสโรงเรอื นและอปุ กรณ์ เม่ือพิจารณาถึงผลตอบแทนที่เกษตรกรได้รับ เกษตรกรมีต้นทุนการเลี้ยงไก่เนื้อ น้าหนักเฉล่ีย 1.95 กิโลกรมั ต่อตัว เม่ือพิจารณาถึงผลตอบแทนจากราคาที่เกษตรกรขายได้เฉล่ยี 36.32 บาทต่อกิโลกรัม เกษตรกร จะมีรายได้ 70.82 บาทต่อตัว และจะได้รบั ผลตอบแทนสุทธิต่อไร่ Economic Profit เท่ากับ 3.35 บาทต่อตัว โดยท่ีจุดคุ้มทุนในการเลี้ยงไก่เนื้อ Break Even Point ปริมาณผลผลิต ณ จุดคุ้มทุน เกษตรกรต้องเล้ียงไก่ 1 ตัวให้มีน้าหนัก 1.86 กิโลกรัมต่อตัวถึงจะคุ้มทุน โดยที่ราคา ณ จุดคุ้มทุนที่เกษตรกรต้องได้รับคือ 34.60 บาทต่อตัว ราคาอาหารเฉล่ีย 14.32 บาทต่อกิโลกรัม ปริมาณการกินอาหาร 90 กรัมต่อตัวต่อวัน จานวนวันที่ เล้ียงต่อรุ่น 36 วนั โดยมีระยะเวลาพักเลา้ 21 วนั ตารางท่ี 20 ต้นทนุ การเลยี้ งไก่เน้ือ จงั หวัดปราจีนบรุ ี ปี 2559 หนว่ ย : บาท/ตวั รายการ ไม่แยกความเหมาะสมของดิน เงนิ สด ประเมนิ รวม 1. ตน้ ทนุ ผันแปร 63.92 0.89 64.81 1.1 คา่ แรงงาน 1.16 0.17 1.33 1.2 ค่าวสั ดุ 62.76 0.02 62.78 1.3 ค่าเสียโอกาสในการลงทุน 0.00 0.70 0.70 2. ต้นทนุ คงท่ี 0.00 2.66 2.66 2.1 ค่าเช่าทด่ี นิ 0.00 0.02 0.02 2.2 คา่ เส่ือมโรงเรือนและอุปกรณ์ 0.00 1.60 1.60 2.3 ค่าเสยี โอกาสโรงเรือนและอปุ กรณ์ 0.00 1.04 1.04 3. ต้นทนุ การผลติ ทั้งหมด 63.92 3.55 67.47 4. น้าหนกั เฉลี่ย (กก./ตัว) 1.95 0.00 1.95

39 หนว่ ย : บาท/ตวั รายการ ไมแ่ ยกความเหมาะสมของดนิ เงินสด ประเมนิ รวม 5. ตน้ ทุนผนั แปรต่อ นน. 1 กก 32.78 0.46 33.24 6. ต้นทุนทัง้ หมด ตอ่ นา้ หนัก 1 กก. 32.78 1.82 34.60 7. ต้นทุนทงั้ หมดเม่ือหักไก่ปลด และผลพลอยได้ 63.13 3.55 66.68 8. ต้นทุนเมอื่ หกั ผลพลอยไดฯ้ ตอ่ 1 กก. 32.37 1.82 34.19 9. ราคาทเ่ี กษตรกรขายได้ (บาท/กก.) 36.32 0.00 36.32 10. ผลตอบแทนสุทธิ (บาท/กก.) 2.13 0.00 2.13 11. ผลพลอยได้จากการเล้ียง 0.79 0.00 0.79 12. ราคาอาหารผสม (บาท/กก.) 0.00 0.00 0.00 13. ราคาอาหารสาเรจ็ รูป (บาท/กก.) 14.32 0.00 14.32 14. ราคาอาหารเฉล่ยี (บาท/กก.) 14.32 0.00 14.32 15. อัตราแลกเนอ้ื 1.66 0.00 1.66 16. ปริมาณการกินอาหาร กรมั /ตวั /วนั 90.00 0.00 90.00 17. จานวนวนั ที่เลยี้ งเฉลย่ี (วัน/ป)ี 57.00 0.00 57.00 18. จานวนวนั ทีเ่ ลย้ี งท้ังหมด (วัน/ร่นุ ) 36.00 0.00 36.00 19. ระยะเวลาพักเลา้ (วัน) 21.00 0.00 21.00 20. ผลตอบแทนสทุ ธิ (บาท/ตวั ) 21. ต้นทุนการผลติ ราคา ณ จดุ คมุ้ ทุน (บาท/ตัว) - - 3.35 22. ปรมิ าณผลผลติ ณ จดุ คมุ้ ทนุ (กก./ตวั ) - - 34.60 ทีม่ า : ศูนยส์ ารสนเทศการเกษตร สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร - - 1.86 .