ปรากฎการณ์ทางอุทกภาค

ก คำ� นำ� เอกสารประกอบการเรียนท่ีท่านกำ� ลงั ศึกษาอยนู่ ้ีเป็นเล่มที่ 7 เรื่อง ปรากฎการณ์ ทางอุทกภาค ส�ำหรับนกั เรียนโรงเรียนบุญวาทยว์ ิทยาลยั อำ� เภอเมือง จงั หวดั ลำ� ปาง โดยมีเป้าหมายเพอ่ื ใหน้ กั เรียนไดเ้ รียนรู้ลกั ษณะทางอทุ กภาคและปรากฎการณ์ตา่ งๆที่เกิด ข้ึนอนั ส่งผลต่อการดำ� เนินชีวติ ของมนุษย์ และผลกระทบของมนุษย์ โดยผจู้ ดั ทำ� หวงั วา่ จะช่วยพฒั นาการเรียนรู้ของนกั เรียนใหม้ ีประสิทธิภาพสอดคลอ้ ง กับหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้นั พ้ืนฐาน พ.ศ. 2551 และหลกั สูตรภูมิศาสตร์ โอลิมปิ กของ มูลนิธิส่งเสริมโอลิมปิ กวิชาการ และพฒั นามาตรฐานวิทยาศาสตร์ศึกษา ในพระอุปถมั ภส์ มเด็จพระเจา้ พ่ีนางเธอ เจา้ ฟ้ากลั ยาณิวฒั นา กรมหลวงนราธิวาสราช นครินทร์ ช่วยส่งเสริมการเรียนการสอนของครูใหส้ มั ฤทธ์ิผลมากยงิ่ ข้นึ สอดคลอ้ ง กบั ปรัชญาการเรียนรู้ท่ีใหน้ กั เรียนสามารถเรียนรู้ไดต้ ลอดชีวิต และเพ่ิมประสิทธิภาพ ของนกั เรียนใหม้ ีศกั ยภาพในระดบั ชาติและระดบั นานาชาติสืบไป นายพภิ พภทั ร์ มดั ฉิมา ตำ� แหน่งครู วทิ ยฐานะ ชำ� นาญการ โรงเรียนบุญวาทยว์ ทิ ยาลยั อำ� เภอเมือง จงั หวดั ลำ� ปาง

ข สารบญั เร่ือง หนา้ คำ� นำ� ก สารบญั ข สารบญั รูปภาพ ค คำ� แนะนำ� สำ� หรบั ครู ง คำ� แนะนำ� สำ� หรบั นกั เรียน จ โครงสรา้ งของเอกสารประกอบการเรียน ฉ คำ� ช้ีแจงการใชเ้ อกสารประกอบการเรียน ช แผนผงั แสดงข้นั ตอนการเรียนโดยใชเ้ อกสารประกอบการเรียน ซ แบบทดสอบกอ่ นเรียน ณ เลม่ ที่ 7 เรื่อง ปรากฎการณท์ างอทุ กภาค 1 ความหมายของอทุ กภาค 2 ประเภทของอทุ กภาค 2 ปรากฎการณท์ างอทุ กภาค 7 แบบฝึกหดั ที่ 7.1 15 แบบฝึกหดั ที่ 7.2 16 แบบฝึกหดั ท่ี 7.3 17 แบบทดสอบหลงั เรียน 18 แบบบนั ทกึ คะแนน 21 ภาคผนวก 22 เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน 24 เฉลยแบบฝึกหดั ที่ 7.1 25 เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 7.2 26 เฉลยแบบฝึกหดั ที่ 7.3 27 เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน 27 บรรณานกุ รม 28 ประวตั ผิ เู้ขยี น 30

ค สารบญั ภาพ เร่ือง หนา้ ภาพที่ 1 ไดอะแกรมและตวั อยา่ งแมน่ ้ำ� วยั เยาว ์ 4 ภาพท่ี 2 ไดอะแกรมและตวั อยา่ งแมน่ ้ำ� กลางคน. 5 ภาพท่ี 3 ไดอะแกรมและตวั อยา่ งแมน่ ้ำ� ชรา 5 ภาพที่ 4 ไดอะแกรมระบบน้ำ� ใตด้ นิ 6 ภาพท่ี 5 ตวั อยา่ งคลน่ื ลมและคลน่ื ซดั ฝ่งั 7 ภาพที่ 6 ไดอะแกรมคลนื่ สึนามิ 8 ภาพท่ี 7 การเกดิ น้ำ� ข้นึ น้ำ� ลง 10 ภาพท่ี 8 ปรากฎการณน์ ้ำ� เกดิ น้ำ� ตาย 11 ภาพท่ี 9 กระแสน้ำ� ในมหาสมทุ ร 14

ง คำ� แนะนำ� ส�ำหรับครู การใชเ้ อกสารประกอบการเรียน เร่ือง บา้ นของฉนั โลกของเรา รายวชิ าสงั คมศึกษา สำ� หรับนกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 5 เอกสารประกอบการเรียนที่ 7 เรื่อง ปราการณ์ทาง อุทกภาค ใชป้ ระกอบแผนจดั การเรียนรู้ที่ 7 จำ� นวน 1 ชวั่ โมง มีจุดมุ่งหมายเพื่อใหก้ ารดำ� เนินกิจกรรมการเรียนไดบ้ รรลุตามมาตรฐาน ตวั ช้ีวดั และจุดมุ่งหมายของการเรียนและมีประสิทธิภาพโดยใชเ้ อกสารประกอบการเรียน เพอื่ ให้ นกั เรียนไดศ้ ึกษาและทำ� กิจกรรม เพอ่ื ตรวจสอบความกา้ วหนา้ ของนกั เรียนโดยผสู้ อนควร เตรียมความพร้อมและปฏิบตั ิตามคำ� แนะนำ� ดงั ต่อไปน้ี 1. ศึกษารายละเอียดเกี่ยวกบั แผนจดั การเรียนรู้ เน้ือหาที่สอน เอกสารประกอบการ เรียน และคำ� ช้ีแจงต่างๆใหเ้ ขา้ ใจก่อนดำ� เนินกิจกรรมการเรียนรู้ 2. เตรียมเอกสารประกอบการเรียนใหพ้ ร้อมและครบจำ� นวนนกั เรียนในช้นั เรียน 3. ก่อนจดั กิจกรรมการเรียนรู้ครูควรช้ีแจงให้นกั เรียนเขา้ ใจบทบาทของตนเอง แนะนำ� ข้นั ตอนการใชเ้ อกสารประกอบการเรียนแนวปฏิบตั ิในระหวา่ งการดำ� เนินกิจกรรม การเรียนรู้แลว้ จึงใหท้ ำ� แบบทดสอบก่อนเรียน 4. ขณะที่นกั เรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนครูคอยใหค้ วามช่วยเหลือแนะนำ� กระตุน้ ให้ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนอย่างกระตือรือร้นและตอบขอ้ สงสัยต่าง ๆ ระหวา่ งเรียนพร้อมท้งั สงั เกต และประเมินพฤติกรรมการเรียนรู้ของนกั เรียน 5. เมื่อนกั เรียนศึกษาเอกสารประกอบการเรียนครบถว้ นใหน้ กั เรียนทำ� แบบทดสอบ หลงั เรียนแลว้ นำ� ผลการทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรียนแจง้ ใหน้ กั เรียนทราบความกา้ วหนา้ ทางการเรียน พร้อมท้งั เฉลยและอธิบายสรุปความรู้ 6. การวดั และประเมินผลประเมินจากแบบทดสอบก่อนเรียนและหลงั เรียน สงั เกต พฤติกรรมการเรียนรู้ และประเมินผลการทำ� แบบฝึกหดั 7. เมื่อสิ้นสุดการปฏิบตั ิกิจกรรมการเรียนรู้ผูส้ อนให้ผูเ้ รียนร่วมตรวจสอบ เก็บ เอกสารประกอบการเรียนใหเ้ รียบร้อยเพ่ือสะดวกใชค้ ร้ังต่อไป

จ คำ� แนะนำ� ส�ำหรับนกั เรียน เอกสารประกอบการเรียนฉบบั น้่ีประกอบดว้ ยคำ� แนะนำ� ส�ำหรับครู,คำ� แนะนำ� สำ� หรับนกั เรียน,โครงสร้างเอกสารประกอบการเรียน,คำ� ช้ีแจงในการศึกษา,แผนผงั ของ เอกสารประกอบการเรียน,แบบทดสอบก่อนเรียน,เน้ือหา, แบบฝึกหดั และแบบทดสอบ หลงั เรียนใหน้ กั เรียนปฏิบตั ิตามคำ� แนะนำ� ดงั ต่อไปน้ี คำ� แนะน�ำส�ำหรับหัวหน้ากล่มุ 1. เป็นผนู้ ำ� ในการปฏิบตั ิกิจกรรม โดยนำ� เอกสารประกอบการเรียนใหส้ มาชิกทุก คนปฏิบตั ิตามคำ� แนะนำ� ใหเ้ ป็นไปตามข้นั ตอน 2. ควบคุมดูแลการทำ� งานของสมาชิกใหเ้ รียบร้อยไม่ส่งเสียงดงั รบกวนกลุ่มอ่ืน 3. ติดต่อประสานงานกบั ครูผสู้ อนเมื่อพบปัญหาภายในกลุ่ม 4. เป็นผเู้ ฉลยกิจกรรมและตรวจคำ� ตอบ คำ� แนะน�ำส�ำหรับเลขานุการกล่มุ 1. เป็นผชู้ ่วยหวั หนา้ กลุ่มในการดำ� เนินกิจกรรม 2. เป็นผดู้ ำ� เนินการแทนหวั หนา้ กลุ่มหากหวั หนา้ กลุ่มมีภาระกิจอ่ืน คำ� แนะน�ำส�ำหรับสมาชิก 1. อ่านคำ� ช้ีแจง คำ� แนะนำ� การใชเ้ อกสารประกอบการเรียน ข้นั ตอนการเรียนโดย ใชเ้ อกสารประกอบการเรียนใหเ้ ขา้ ใจก่อนลงมือศึกษาเอกสารประกอบการเรียน 2. ศึกษาขอ้ มลู พน้ื ฐานประกอบดว้ ยมาตรฐานการเรียนรู,้ ตวั ช้วี ดั จดุ ประสงคก์ ารเรียน รู้ สาระการเรียนรู้ และสาระสำ� คญั 3. ทำ� แบบทดสอบก่อนเรียนท่ีกำ� หนดไว้ จำ� นวน 10 ขอ้ เพอื่ ตรวจสอบความรู้พ้ืนฐาน 4. ศึกษาส่วนเน้ือหาไวต้ ามลำ� ดบั ที่กำ� หนดไวใ้ นเอกสารประกอบการเรียน 5. เม่ือศึกษาเอกสารประกอบการเรียนเสร็จเรียบร้อยแลว้ ใหท้ ำ� แบบฝึ กหดั แลว้ ตรวจสอบคำ� ตอบไดจ้ ากเฉลยทา้ ยภาคผนวก 6. ทำ� แบบทดสอบหลงั เรียนจำ� นวน 10 ขอ้ 7. ตรวจคำ� ตอบจากเฉลยแบบทดสอบหลงั เรียนในทา้ ยภาคผนวก พร้อมบนั ทึก ผลคะแนนลงแบบบนั ทึกคะแนนเพื่อตรวจสอบความกา้ วหนา้ ทางการเรียน หากไม่ผา่ น เกณฑท์ ่ีกำ� หนดใหท้ บทวนเน้ือหาแลว้ ใหท้ ำ� แบบทดสอบหลงั เรียนอีกคร้ังหากผา่ นเกณฑ์ การประเมินใหศ้ ึกษาเอกสารประกอบการเรียน เล่มที่ 2 สณั ฐานและภูมิประเทศ 8. หากมีขอ้ สงสยั ใหข้ อคำ� อธิบายหรือถามครูผสู้ อนเพอ่ื ร่วมกนั สรุปขอ้ สงสยั น้นั ๆ

ฉ โครงสร้างของเอกสารประกอบการเรียน มาตรฐานการเรียนรู้ สาระที่ 5 ภูมิศาสตร์ มาตรฐานการเรียนรู้ที่ ส 5.1 เขา้ ใจลกั ษณะของโลกทางกายภาพ และความสมั พนั ธ์ ของสรรพส่ิงซ่ึงมีผลต่อกนั และกนั ในระบบของธรรมชาติ ใช้แผนที่และเคร่ืองมือทาง ภูมิศาสตร์ในการคน้ หาวเิ คราะห์ สรุป และใชข้ อ้ มูลภูมิสารสนเทศอยา่ งมีประสิทธิภาพ ตวั ช้ีวดั ที่ ส 5.1 ม 4-6/2 วเิ คราะห์อิทธิพลของสภาพภูมิศาสตร์ ซ่ึงทำ� ใหเ้ กิดปัญหาทาง กายภาพหรือภยั พิบตั ิทางธรรมชาติในประเทศไทยและภูมิภาคต่าง ๆ ของโลก ตวั ช้ีวดั ท่ี ส 5.1 ม 4-6/3 วเิ คราะห์การเปล่ียนแปลงของพ้นื ท่ี ซ่ึงไดร้ ับอิทธิพลจากปัจจยั ทางภูมิศาสตร์ในประเทศไทยและทวปี ต่างๆ ตวั ช้ีวดั ที่ ส 5.1 ม 4-6/4 การเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติที่เกิดข้ึนบนโลกเป็นผลมาจาก การกระทำ� ของธรรมชาติและการกระทำ� ของมนุษย์ ซ่ึงส่งผลกระทบการการดำ� เนินชีวติ จุดประสงค์การเรียนรู้ เม่ือนกั เรียนปฏิบตั ิกิจกรรมตามเอกสารประกอบการเรียนน้ีแลว้ นกั เรียนสามารถ ดา้ นความรู้ - อธิบายความหมายและปรากฎการณ์ของอุทกภาคได้ ดา้ นทกั ษะ - นกั เรียนสามารถออกแบบการใชป้ ระโยชนจ์ ากปรากฎการณ์ทางอุทกภาคได้ ดา้ นคุณลกั ษณะอนั พึงประสงค์ - เห็นคุณค่าของจิตสาธารณะ สมรรถนะผู้เรียน 1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ทกั ษะการใชช้ ีวติ คุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ 1. มีวนิ ยั ในการทำ� งาน 2. ใฝ่ เรียนรู้ 3. ความมุ่งมนั่ ในการทำ� งาน สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของอุทกภาค 2. ประเภทของอุทกภาค 3. ปรากฏการณ์ทางอุทกภาคประเภทต่าง ๆ

ช สาระส�ำคญั พ ภา้นื คผมวิ ีกโาลอรกุทเปทก้ลงัภหี่ยานมคเดแปปโ็นดลสยง่วตพนลบปอวดรา่ นะเว้กำ�ลเอปา บ็นตขอาอมงงคกนป์ร้ำะ�รบบะนกวอนพบ้กืนสาผรำ� วิ คตโญ่าั ลงขกๆอซขง่ึงอสมงิ่งีปโมรลีชะกีวมเติ ปาแ็ณนลพะ3ลกใาวรนตั ดทำ4� ี่ไรมสงอ่ห่วยนยู่อดุขทุนอกิ่งง ปรากฏเป็นกระบวนการต่างๆเช่น คลื่น ปรากฏการณ์น้ำ� ข้ึน น้ำ� ลง เป็นตน้

ซ คำ� ชีแ้ จงการใช้เอกสารประกอบการเรียน 1. เอกสารประกอบการเรียน เร่ือง “บา้ นของฉนั โลกของเรา” เล่มท่ี 7 เรื่อง ปรากฎ ทกา่ีเนรณน้ ใ์ทหาน้งอกั ุทเรกียภนาไคดศ้ใชึกเ้ษวลาแาเลรียะนทำ�1กชิจวั่กโรมรงมมทวี า้ ตัยถเนปุ ้ือรหะสางนค้นั เ์ พซอื่ ใ่ึงชมเ้ีปเน็น้ือเหอกาอสยารา่ ปงลระะกเออียบดกมาีหรเวัรีขยนอ้ สอดคลอ้ งกบั แผนจดั การเรียนรใู้ นแตล่ ะแผนจดั การเรียนรูแ้ ละยงั ใชเ้ ป็นส่ือประกอบการจดั กระบวนการเรียนรู้ เอกสารประกอบการเรียนรูเ้ ลม่ น้ปี ระกอบดว้ ยเน้ือหาโครงสรา้ งของโลกมี เวลาเรียน 1 ชวั่ โมง 2. ส่วนประกอบของเอกสารประกอบการเรียน ประกอบดว้ ย 2.1 ส่วนนำ� ของเอกสารประกอบการเรียน คำ� นำ� สารบญั คำ� แนะนำ� สำ� หรับ คครุณู คลำ�กั แษนณะนะอำ� สนั ำ�พหงึ รปับรนะกัสเงรคียน์ สมาารตะรสฐำ� าคนญั กแาลรเะรแียบนบรู้ทตวดั ชส้ีวอดั บจกดุ ่อปนรเะรีสยนงคก์ ารเรียนรู้ สมรรถนะ 2.2 ขอ้ มูลพ้ืนฐาน ประกอบดว้ ยมาตรฐานการเรียนรู้ ตวั ช้ีวดั และจุด ป ระสงค ก์ ารเรีย2น.3รู้ทแบ้งั ดบา้ทนดคสวอามบรกู้ ่อทนกั เษรีะยนและคุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ 2.4 ส่วนเน้ือหา 2.5 แบบฝึกหดั ประจำ� บท 2.6 แบบทดสอบหลงั เรียน 2.7 เกณฑก์ ารประเมิน 2.8 ภาคผนวก ประกอบดว้ ยเฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เฉลยแบบทดสอบ หลงั เรียนและเฉลยแบบฝึกหดั 2.9 บรรณานุกรม ก ารเรียน3.กผ่อใู้นชใเ้ อชกอ้ สยา่างรลปะรเะอกียอดบการเรียนรู้น้ีควรศึกษาคำ� แนะนำ� ในการใชเ้ อกสารประกอบ

ฌ

ฎ แบบทดสอบกอ่ นเรียน เรื่อง ปรากฎการณท์ างอทุ กภาค รายวชิ า สงั คมศกึ ษาฯ ส 32101 ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 5 จำ� นวน 10 ขอ้ คะแนนเตม็ 10 คะแนน คำ� ช้ีแจง ให้นักเรียนเลือกคำ� ตอบท่ีถูกตอ้ งท่ีสุดเพียงคำ� ตอบเดียวโดยทำ� เครื่องหมาย กากบาท (x) ลงในกระดาษคำ� ตอบ 1. อทุ กภาคหมายถงึ อะไร 1. ส่วนของพดื น้ำ� ทปี่ กคลมุ พน้ื ผวิ โลก 2. ส่วนของพน้ื น้ำ� ทป่ี กคลมุ พน้ื ผวิ โลก 3. ส่วนของพน้ื น้ำ� ทป่ี กคลมุ พน้ื ผวิ โลกท้งั น้ำ� ผวิ ดนิ และใตด้ นิ 4. ส่วนของน้ำ� ทป่ี กคลมุ ทปี่ กคลมุ ผวิ โลกท้งั น้ำ� ผวิ ดนิ น้ำ� ใตด้ นิ และบรรยากาศ 2. กระแสน้ำ� สง่ ผลตอ่ สภาพแวดลอ้ มอยา่ งไร 1. ทำ� ใหอ้ ากาศบริเวณโดยรอบเปลยี่ นแปลงไป 2. สง่ ผลตอ่ การเกดิ อทุ กภยั ในบริเวณโดยรอบกระแสน้ำ� 3. สง่ ผลตอ่ สภาพอากาศบริเวณกระแสน้ำ� ไหลผา่ นแตกตา่ งกนั 4. สง่ ผลตอ่ การกอ่ ตวั ของเมฆและลกั ษณะบรรยากาศบริเวณทกี่ ระแสน้ำ� ไหลผา่ น 3. กระแสน้ำ� อนุ่ สง่ ผลตอ่ ลกั ษณะภมู อิ ากาศอยา่ งไร 1. อากาศอบอนุ่ และฝนตกชกุ 2. อากาศรอ้ นและสภาพแหง้ แลง้ 3. อากาศรอ้ นและมฝี นตกชกุ รุนแรง 4. อากาศเยน็ และแหง้ แลง้ 4. แหลง่ ประมงสำ� คญั ตอ่ ระบบเศรษฐกจิ ในปัจจบุ นั ของทวปี อเมริกาเหนอื เกดิ จากกระแสน้ำ� ใด 1. แอตแลนตกิ เหนอื กบั กรีนแลนดต์ ะวนั ออก 2. กลั ฟ์ สตรีมและแลบราดอร์ 3. คโุ รชโิ วและโอยาชโิ ว 4. อลั กฮู สั และเบงเกลา่ 5. กดุ คนั ดนิ ธรรมชาติ ทร่ี าบน้ำ� ทว่ มถงึ มกั พบบริเวณใด 1. แมน่ ้ำ� วยั เยาว ์ 2. แมน่ ้ำ� วยั กลางคน 3. แมน่ ้ำ� วยั โตเตม็ ที่ 4. แมน่ ้ำ� วยั ชรา

ฏ 6. ช่วงใดของปฏทิ นิ ทางจนั ทรคตทิ สี่ ง่ ผลใหเ้ กดิ น้ำ� เกดิ มากทสี่ ุด 1. ข้นึ 8 คำ่� 2. ข้นึ 15 คำ่� 3. แรม 8 คำ่� 4. ข้นึ 14 คำ่� 7. . ปัจจยั ไม่ได้ทำ� ใหเ้ กดิ คลนื่ ยกั ษ์ สึนามิ 1. พายหุ มนุ 2. แผน่ ดนิ ไหว 3. ภเู ขาไฟระเบดิ 4. แผน่ ดนิ ถลม่ ในมหาสมทุ ร 8. อากาศอบอนุ่ บริเวณชายฝัง่ ยโุ รปเกดิ จากปัจจยั ใด 1. กระแสน้ำ� อนุ่ กลฟั ์ สตรีม 2. กระแสน้ำ� เยน็ แลบราดอร์ 3. กระแสน้ำ� เยน็ กรีนแลนดต์ ะวนั ออก 4. กระแสน้ำ� อนุ่ แอตแลนตกิ เหนอื 9. ภมู ปิ ระเทศแบบใดมไิ ดเ้ กดิ บริเวณแมน่ ้ำ� วยั เยาว์ 1. โกรกธาร 2. กมุ ภลกั ษณ์ 3. หลมุ ยบุ 4. น้ำ� ตก 10. หากนกั เรียนตอ้ งการสมั ผสั หมอกทะเลนกั เรียนควรเดนิ ทางไปบริเวณใดจงึ จะเหน็ ชดั เจน มากทส่ี ุด 1. ชายฝง่ั ตะวนั ออกเฉียงใตข้ องสหรฐั อเมริกา 2. ชายฝัง่ ตะวนั ตกของประเทศคองโก 3. ชายฝัง่ ทางใตข้ องประเทศอนิ เดยี 4. ชายฝัง่ ทางตอนเหนอื ของญป่ี ่นุ

ฐ กระดาษคำ� ตอบแบบทดสอบก่อนเรียน เล่มท่ี 7 เรื่อง ปรากฎการณ์ทางอุทกภาค ช่ือ-สกลุ .....................................................................ช้นั ................เลขท่ี................. คำ� ช้ีแจง ใหน้ กั เรียนเลือกคำ� ตอบที่ถูกตอ้ งท่ีสุดเพยี งคำ� ตอบเดียว โดยทำ� เครื่องหมาย กากบาท (X) ลงในช่องวา่ งที่ถูกตอ้ ง ขอ้ ท่ี 1 2 3 4 คะแนนเตม็ ........................... คะแนนทไ่ี ด ้ ........................... 1 ผลการประเมนิ ........... ดมี าก 2 ........... ดี 3 ........... พอใช้ 4 ........... ควรปรบั ปรุง 5 ลงช่ือ.................................ผปู้ ระเมนิ (.............................................................) 6 7 8 9 10 สรุปคะแนน เกณฑก์ ารประเมนิ คะแนนระหวา่ ง 8- 10 ระดบั เกณฑด์ มี าก คะแนนระหวา่ ง 6-7 ระดบั เกณฑด์ ี คะแนนระหวา่ ง 4-5 ระดบั เกณฑพ์ อใช้ คะแนนระหวา่ ง 0-3 ระดบั เกณฑค์ วรปรบั ปรุง

ฑ



เลม่ ท่ี 7 เร่ือง ปรากฎการณท์ างอทุ กภาค มาตรฐานการเรียนรู้ สาระท่ี 5 ภูมิศาสตร์ มาตรฐานการเรียนรู้ที่ ส 5.1 เขา้ ใจลกั ษณะของโลกทางกายภาพ และความสมั พนั ธ์ ของสรรพสิ่งซ่ึงมีผลต่อกนั และกนั ในระบบของธรรมชาติ ใชแ้ ผนท่ีและเครื่องมือทาง ภูมิศาสตร์ในการคน้ หาวเิ คราะห์ สรุป และใชข้ อ้ มูลภูมิสารสนเทศอยา่ งมีประสิทธิภาพ ตวั ช้ีวดั ท่ี ส 5.1 ม 4-6/2 วิเคราะห์อิทธิพลของสภาพภูมิศาสตร์ ซ่ึงทำ� ใหเ้ กิดปัญหาทาง กายภาพหรือภยั พิบตั ิทางธรรมชาติในประเทศไทยและภูมิภาคต่าง ๆ ของโลก ตวั ช้ีวดั ที่ ส 5.1 ม 4-6/3 วเิ คราะห์การเปลี่ยนแปลงของพ้นื ที่ ซ่ึงไดร้ ับอิทธิพลจากปัจจยั ทางภูมิศาสตร์ในประเทศไทยและทวปี ต่างๆ ตวั ช้ีวดั ที่ ส 5.1 ม 4-6/4 การเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติท่ีเกิดข้ึนบนโลกเป็นผลมาจาก การกระทำ� ของธรรมชาติและการกระทำ� ของมนุษย์ ซ่ึงส่งผลกระทบการการดำ� เนินชีวติ จุดประสงค์การเรียนรู้ เม่ือนกั เรียนปฏิบตั ิกิจกรรมตามเอกสารประกอบการเรียนน้ีแลว้ นกั เรียนสามารถ ดา้ นความรู้ - อธิบายความหมายและปรากฎการณ์ของอุทกภาคได้

1 ดา้ นทกั ษะ - นกั เรียนสามารถออกแบบการใชป้ ระโยชนจ์ ากปรากฎการณ์ทางอุทกภาคได้ ดา้ นคุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ - เห็นคุณค่าของจิตสาธารณะ สมรรถนะผู้เรียน 1. ความสามารถในการส่ือสาร 2. ความสามารถในการคิด 3. ทกั ษะการใชช้ ีวติ คุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ 1. มีวนิ ยั ในการทำ� งาน 2. ใฝ่ เรียนรู้ 3. ความมุ่งมนั่ ในการทำ� งาน สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของอุทกภาค 2. ประเภทของอุทกภาค 3. ปรากฏการณ์ทางอุทกภาคประเภทต่าง ๆ สาระส�ำคญั อุทกภาคเป็นส่วนประกอบของน้ำ� บนพ้ืนผวิ โลกซ่ึงมีประมาณ 3 ใน 4 ส่วนของ พ้นื ผวิ โลกท้งั หมด โดยพบวา่ น้ำ� เป็นองคป์ ระกอบสำ� คญั ของสิ่งมีชีวติ และการดำ� รงอยู่อทุ ก ภาคมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ตามกระบวนการต่างๆ ของโลกเป็นพลวตั ที่ไม่หยดุ นิ่ง ปรากฏเป็นกระบวนการต่างๆเช่น คลื่น ปรากฏการณ์น้ำ� ข้ึน น้ำ� ลง เป็นตน้

2 1. ความหมายของอทุ กภาค “อทุ กภาค” หมายถงึ ส่วนทเี่ ป็นน้ำ� (พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน : ) “the aqueous vapor of the atmosphere; broadly: the aqueous envelope of the earth including the bodies of water and aqueous vapor in the atmosphere” (Merriam Webster dictionary : ) “อทุ กภาค” หมายถงึ น้ำ� ทกุ ประเภททพี่ บบนโลกท้งั พบในทะเล มหาสมทุ ร แมน่ ้ำ� ลำ� คลอง ใตด้ นิ และในสิ่งมชี ีวติ (พวงเพชร ธนสิน , 2554, น. 128 ) สรุปไดว้ า่ “อทุ กภาค” หมายถงึ ส่วนของน้ำ� ทอี่ ยบู่ นโลก ท้งั ในสงิ่ มชี ีวติ และสง่ิ ไมม่ ชี ีวติ ปรากฏในสถานะตา่ งๆ ท้งั ของแขง็ ของเหลว และกา๊ ซ น้ำ� เป็นสสารตามธรรมชาตทิ ปี่ รากฏไดท้ ้งั 3 ลกั ษณะ คอื ของแขง็ ของเหลว และกา๊ ซ และปรากฏในทุกส่วนของโลก กล่าวคือ ส่วนของธรณีภาคเป็นแหล่งน้ำ� บนพ้ืนผิว ส่วน บรรยากาศภาคเป็นในลกั ษณะของไอน้ำ� และในส่วนของชีวภาคเป็นส่วนประกอบสำ� คญั ของสง่ิ มชี ีวติ น้ำ� เป็นสารประกอบตามธรรมชาตทิ มี่ สี ่วนประกอบของธาตสุ ำ� คญั คอื H2O Lugent and Tarbuck (1998) กลา่ ววา่ มปี ริมาณท้งั หมดบนโลกมถี งึ 1.36 พนั ลา้ นลกู บาศกก์ โิ ลเมตร โดยพบ มากทสี่ ุดอยใู่ นมหาสมทุ รและทะเลประมาณรอ้ ยละ 97.2 รอ้ ยละ 2.15 มลี กั ษณะเป็นของแขง็ ส่วนตอวั กกี ารรอ้ ทยลที่ ะำ� ใ1ห้เเกป็ดินกแาหรลหง่ มนนุ ้ำ� จเวดื ยี นของนำ�้ 1.1 ความร้อนจากดวงอาทติ ย์ ทำ� ใหเ้ กดิ การระเหยของน้ำ� จากแหลง่ น้ำ� ตา่ งๆ กลายเป็น ไอน ้ำ� ข้นึ 11ส..23ู่บมกรรรนยะษุ าแยกส์แาลศลมะสชัต่ววย์ทขำ�บัใหถา่น้ ย้ำ�ขรอะงเหเสยียกอลอากยมเปา็นในไอรไูปดขเ้อรว็งขเห้นึ งอื่ ปัสสาวะ และลมหายใจออก กลา ยเป็น1ไ.4อพน้ำชื� สรู่บากรรตยน้ าไกมาเศ้ปรียบเหมอื นฟองน้ำ� มคี วามสามารถในการดดู น้ำ� จากดนิ จำ� นวนมาก ข้นึ ไปเกบ็ ไวใ้ นส่วนตา่ ง ๆ ท้งั ยอด กง่ิ ใบ ดอก ผล และลำ� ตน้ แลว้ คายน้ำ� สู่บรรยากาศ ไอเหลา่ น้จี ะควบแนน่ และรวมกนั เป็นเมฆและตกลงมาเป็นฝนตอ่ ไป 2. ประเภทของอทุ กภาค โดยการศกึ ษาถงึ น้ำ� บนโลกสามารถแบง่ ไดเ้ ป็น 2 ส่วนคอื ส่วนของทะเล มหาสมทุ ร และ ส่วน2ข.1อมงนห้ำ�าจสดื มบทุ นรโแลลกะทะเล มหาสมทุ รและทะเล ครอบคลมุ พน้ื ทผี่ วิ โลกประมาณ 363 ลา้ น ตารางกโิ ลเมตร หรือรอ้ ยละ 71 ของพน้ื ผวิ โลกท้งั หมด น้ำ� ในมหาสมทุ รมปี ริมาตรประมาณ 1,350 ลา้ นลกู บาศกก์ โิ ลเมตร หรือรอ้ ยละ 97.2 ของปริมาณน้ำ� ท้งั หมดของโลก มหาสมทุ รเป็นแหลง่ รบั น้ำ� และสสารตา่ งๆ ทถ่ี กู ชะลา้ งจากพน้ื ทวปี สสารน้บี างส่วนจะละลายอยใู่ นน้ำ� ทะเลในสภาพ ของสารละลาย แขวงลอย บางส่วนจะตกจมลงเป็นตะกอน

3 2.1.1 มหาสมทุ รเป็นหว้ งน้ำ� เคม็ ขนาดกวา้ งใหญบ่ นผวิ โลก มพี น้ื ทต่ี อ่ เนอื่ งถงึ กนั และ น้ำ� ในมหาสมทุ รไหลถา่ ยเทถงึ กนั และกนั ได้ มหาสมทุ รแตล่ ะแหง่ จะมแี ผน่ ดนิ หรือทวปี คนั่ อยู่ มหาสมทุ รของโลกมี 4 แหง่ ดงั น้ี 1) มหาสมทุ รแปซิฟิก เป็นมหาสมทุ รท่ีมีขนาดใหญ่เป็นอนั ดบั 1 ของโลก มพี น้ื ท่ี 166 ลา้ นตารางกโิ ลเมตร หรือ ประมาณ 1/3 ของพน้ื ทเี่ ปลอื กโลก 2) มหาสมทุ รแอตแลนตกิ เป็นมหาสมทุ รทม่ี ขี นาดใหญเ่ ป็นอนั ดบั 2 ของโลก มพี น้ื ท่ี 82 ลา้ นตารางกโิ ลเมตร รูปร่างคลา้ ยตวั อกั ษร S ของภาษาองั กฤษ 3) มหาสมทุ รอนิ เดยี เป็นมหาสมทุ รทม่ี ขี นาดใหญเ่ ป็นอนั ดบั 3 ของโลก มพี น้ื ท่ี 74 ลา้ นตารางกโิ ลเมตร 4) มหาสมทุ รอารก์ ตกิ เป็นมหาสมทุ รทมี่ ขี นาดเลก็ ทส่ี ุด มพี ้นื ท่ี 14 ตาราง กโิ ลเมตร บริเวณข้วั โลกเหนอื 2.1.2 ทะเลเป็นแหลง่ น้ำ� เคม็ ทมี่ ขี นาดเลก็ กวา่ มหาสมทุ ร มขี อบเขตแยกจากแหลง่ น้ำ� เคม็ ส่วนใหญข่ องโลก แบง่ ได้ 2 ชนดิ ดงั น้ี 1) ทะเลเปิด คอื ทะเลทตี่ ดิ ตอ่ กบั มหาสมทุ รโดยตลอด ไมม่ ขี อบเขตท่ีแนน่ อน มนี ้ำ� ข้นึ น้ำ� ลง และมคี วามเคม็ เทา่ ๆ กบั ในมหาสมทุ ร เช่น ทะเลเหนอื ทะเลจนี ใต้ทะเลอนั ดามนั ทะเลอาหรบั 2) ทะเลภายใน คอื ทะเลทมี่ แี ผน่ ดนิ ปิดลอ้ มเกอื บทกุ ดา้ น แตม่ ชี ่องแคบสำ� หรบั ตดิ ตอ่ กบั ทะเลเปิดหรือมหาสมทุ รได้ทะเลน้จี ะไมไ่ ดร้ บั อทิ ธิพลจากกระแสน้ำ� ความเคม็ ของน้ำ� จะแตกตา่ งจากน้ำ� ในทะเลเปิด และมหาสมทุ รมาก เช่น ทะเลเมดเิ ตอรเ์ รเนยี น ทะเลแดง ทะเลดำ� ทะเลบอลตกิ 3) ทะเลปิด เป็นทะเลทอ่ี ยภู่ ายในแผน่ ดนิ มลี กั ษณะถกู แผน่ ดนิ ลอ้ มรอบ และ ไมม่ ที างออกทางทะเล เช่น ทะเลแคสเปียน ทะเลอารลั เป็นตน้ (กลุ่มสาระการเรียนรู้สงั คม ศึกษาฯ, 2557,น. 48)

4 2.2 นำ�้ ผวิ ดนิ น้ำ� ผวิ ดนิ หมายถงึ ส่วนของน้ำ� จดื ในแมน่ ้ำ� ลำ� คลอง ทะเลสาบและพน้ื ทชี่ ุ่มน้ำ� ท้งั หมด ไหลลงมาบนผวิ ดนิ สู่มหาสมทุ ร มกั จะไดร้ บั การเตมิ ตามวฏั จกั รน้ำ� ผา่ นฝนหรือหิมะละลาย ข้นึ อยกู่ บั ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศและภมู อิ ากาศของภมู ภิ าคน้นั ๆ ดว้ ย พ้นื ทนี่ ้ำ� บริเวณนไ้ี ดร้ บั การใช้ ประโยชนจ์ ากมนษุ ยม์ ากทส่ี ดุ ท้งั การดำ� รงชีวติ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ประเภทตา่ งๆ การเคลอื่ นที่ ของน้ำ� ผวิ ดนิ ส่งผลตอ่ การเปลยี่ นแปลงลกั ษณะภมู ปิ ระเทศตามวฏั จกั รของเดวสิ ทมี่ กี ารกร่อน ตวั และทบั ถมเป็นกระบวนการ ดงั น้ี 2.2.1 แมน่ ้ำ� วยั เยาว์ มลี กั ษณะภมู ปิ ระเทศทท่ี อ้ งน้ำ� ลาดชนั สายส้นั ร่องน้ำ� ยงั กดั เซาะ ในแนวดง่ิ มกั เกดิ ภมู ปิ ระเทศจำ� พวกโตรกเขา บอ่ รูปหมอ้ โดยเฉพาะบริเวณน้ำ� ตก แตต่ ามหุบเขา แคบอาจใชเ้ ดนิ เรือไมไ่ ดถ้ งึ แมจ้ ะมนี ้ำ� จะมาก แมน่ ้ำ� เยาว์ ไดอะแกรมแมน่ ้ำ� วยั เยาว์ แมน่ ้ำ� นา่ น ภาพประกอบที่ 1 : ไดอะแกรมและตวั อยา่ งแม่น้ำ� วยั เยาว์ (อนุทา บุญศรี,2559)

5 2.2.2 แมน่ ้ำ� วยั กลางคน เป็นแมน่ ้ำ� ทกี่ ดั เซาะทอ้ งน้ำ� และมรี ะดบั น้ำ� เสมอกนั หรือเรียกวา่ “สมดลุ ” โดยเร่ิมมกี ารกดั เซาะดา้ นขา้ งและการนำ� พาตะกอนแมน่ ้ำ� สามารถไปทบั ถม ได้ ในระยะน้ีแมน่ ้ำ� จะทำ� ใหเ้ กดิ ทรี่ าบน้ำ� ทว่ มถงึ (flood plain) แมน่ ้ำ� วยั เจริญเตม็ ที่ ไดอะแกรมแมน่ ้ำ� วยั กลางคน แมน่ ้ำ� มสิ สิสซิปป้ี ภาพประกอบที่ 2 : ไดอะแกรมและตวั อยา่ งแม่น้ำ� กลางคน. (อนุทา บุญศรี,2559) 2.2.3 แมน่ ้ำ� วยั ชรา แมน่ ้ำ� เร่ิมกดั เซาะดา้ นขา้ ง แมน่ ้ำ� คดเค้ยี ว ไหลชา้ ลง ทำ� ให้ ตะกอนมกี ารทบั ถมมากข้นึ ทำ� ใหเ้ กดิ ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศเช่น ทะเลสาบรูปแอกววั ทร่ี าบน้ำ� ทว่ ม ถงึ และคนั ดนิ ธรรมชาต(ิ พวงเพชร ธนสิน, 2554, น.107) แมน่ ้ำ� วยั ชรา ไดอะแกรมแมน่ ้ำ� วยั ชรา แมน่ ้ำ� ชี ภาพประกอบที่ 3 : ไดอะแกรมและตวั อยา่ งแม่น้ำ� ชรา. (อนุทา บุญศรี,2559)

6 2.3 นำ�้ ใต้ดนิ น้ำ� ใตด้ นิ หมายถงึ น้ำ� ทแี่ ทรกตวั อยรู่ ะหวา่ งชอ่ งวา่ งใตด้ นิ เป็นบริเวณทมี่ นี ้ำ� บาดาลสะสม ตวั อยเู่ ป็นปริมาณมาก แหลง่ น้ำ� บาดาลทด่ี คี วรจะเป็นช้นั หินทม่ี รี ุนพรุน เรียกวา่ ช้นั หินอมุ้ น้ำ� มี ลกั ษณะเป็นตะกอนขนาดใหญ่ เช่น ทราย กรวดหรือหินทราย ซ่ึงจะอยรู่ ะหวา่ งผวิ ดนิ และช้นั หินตา้ นน้ำ� ทม่ี คี วามละเอยี ดมากตะกอนขนาดเลก็ เช่น ดนิ เหนยี วหรือหินดนิ ดาน เป็นตน้ โดย ลกั ษณะของน้ำ� ใตด้ นิ มี 2 ชนดิ คอื 2.3.1 น้ำ� ใตด้ นิ มแี รงดนั เป็นน้ำ� ใตด้ นิ ทถี่ กู กดทบั โดยช้นั หินตา้ นน้ำ� เมอื่ ถกู เจาะจะ ทำ� ใหน้ ้ำ� มแี รงดนั ภายในตวั เองโดยไมต่ อ้ งใชเ้ ครื่องสูบ 2.3.2 น้ำ� ใตด้ นิ ไมม่ แี รงดนั เป็นน้ำ� ใตด้ นิ ทไ่ี มถ่ กู กดทบั โดยช้นั หินตา้ นน้ำ� จงึ ตอ้ งอาศยั การสูบข้นึ มาเพอ่ื ใชป้ ระโยชนต์ า่ ง ๆ (ปัญญา จารุศิริและคณะ , 2558, น. 71-72) ภาพประกอบท่ี 4 : ไดอะแกรมระบบน้ำ� ใตด้ ิน. (ดุ๊กออฟยอร์ก,2549).

7 3. ปรากฏการณ์ทางอทุ กภาค 3.1 คล่ืน (Waves) คอื การเคลอื่ นไวของน้ำ� ทมี่ ลี กั ษณะแกวง่ หรือโยนตวั ในแนวต้งั มากกวา่ ในแนวนอน มผี ลทำ� ใหน้ ้ำ� ในคลน่ื ไมเ่ คลอื่ นทไี่ ปไกลนกั คลนื่ แบง่ ได้ 2 ประเภท คอื 3.1.1 คลน่ื บนผวิ น้ำ� หรือคลนื่ ทเ่ี กดิ จากลม (wind waves) เกดิ จากการเคลอื่ นทขี่ องลม พดั ผา่ นผวิ น้ำ� พลงั งานของลมถา่ ยเทลงไปยงั น้ำ� ซ่ึงจะมขี นาดและทศิ ทางเปลย่ี นไปตามลมทพ่ี ดั ถา้ ลมน้นั มกี ำ� ลงั แรงจะสง่ ผลใหค้ ลนื่ มขี นาดใหญแ่ ละรา้ ยแรงอาจข้นึ ไป 2 ถงึ 5 เมตร เรียกวา่ คลนื่ ซดั ฝง่ั (storm surge) คลนื่ น้อี าจซดั ข้นึ ไปบนฝั่งและทำ� ใหเ้ กดิ ความเสียหายได้ ประเภทของคลนื่ คลน่ื ลม ตวั อยา่ งคลน่ื ลม คลนื่ ซดั ฝ่งั ตวั อยา่ งคลนื่ ซดั ฝ่งั ภาพประกอบท่ี 5 : ตวั อยา่ งคลื่นลมและคล่ืนซดั ฝ่ัง.(ศูนยว์ จิ ยั และพฒั นาการป้องกนั และจดั การภยั พบิ ตั ิ,2556).

8 3.1.2 คลนื่ ทเ่ี กดิ จากแผน่ ดนิ ไหวใตท้ ะเลทเี่ รียกวา่ คลน่ื ยกั ษ์หรือ สึนามิ (tsunami หรือ tidal wave) เป็นคลน่ื ทเี่ กดิ จากปัจจยั ทางธรณีภาค เคลอ่ื นทไี่ กล เช่น ในปี พ.ศ. 2503 คลน่ื สึนา มิ จากประเทศชิลี ในอเมริกาใตไ้ ดเ้ คลอื่ นขา้ มถงึ หมเู่ กาะฮาวาย คลน่ื ชนดิ น้มี คี วามยาวคลนื่ มาก และจะมขี นาดสงู ปานกลางขณะขา้ มพน้ื มหาสมทุ รกวา้ งขวาง แตเ่ มอื่ มาถงึ ฝง่ั จะเกดิ แรงกระแทก อยา่ งรุนแรง ทำ� ใหเ้ กดิ ความเสียหายมาก และอาจซดั เขา้ ไปในทวปี ไดไ้ กลถงึ 10 - 20 กโิ ลเมตร ภาพประกอบที่ 6 : ไดอะแกรมคล่ืนสึนามิ. (ศูนยก์ ารเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์โลกและดาราศาสตร์,2558) คลน่ื จะมผี ลตอ่ การเดนิ เรือ ถา้ เป็นคลน่ื รา้ ยแรงจะทำ� ใหเ้ กดิ ความเสียหาย ส่วนคลน่ื ทซี่ ดั เขา้ หาฝั่งตามปกติ จะมผี ลตอ่ การผนั แปรของลกั ษณะฝ่ังทะเลอยา่ งชา้ ๆ โดยทำ� ใหเ้ กิดการสึก กร่อนและการทบั ถม(กวี วรกวนิ , 2559) วธิ กี ารรบั มอื จากการประสบอบุ ตั ภยั สึนามิ 1) วางแผนเสน้ ทางอพยพหากเกดิ ภยั การซกั ซอ้ นภยั พบิ ตั ิ รวมท้งั ตดิ ตามสถานการณ์ อยา่ งใกลช้ ิด 2) หากไดย้ นิ สญั ญาณเตอื นภยั หรือพบวา่ มคี วามผดิ ปกตขิ องสตั วบ์ ริเวณชายฝ่งั ทะเล หรือน้ำ� ทะเลลดลงอยา่ งผดิ ปกตคิ วรรีบออกหา่ งจากชายฝงั่ และไปอยบู่ ริเวณทสี่ งู ทปี่ ลอดภยั และ แขง็ แรง

9 3) เตรียมอปุ กรณท์ จี่ ำ� เป็นในการดำ� รงชีพเช่น อาหาร ไฟฉาย รองเทา้ และยารกั ษาโรค และตดิ ตามประกาศตา่ งๆ 4) พยายามออกห่างส่ิงก่อสร้างที่ถกู ทำ� ลายหรือไม่มน่ั คงและกลบั เขา้ ท่ีพกั อยา่ ง ระมดั ระวงั ควรตรวจดคู วามเสียหายรวมถงึ สตั วร์ า้ ยทม่ี าตามคลนื่ ทะเล เพอื่ ไมใ่ หเ้ กดิ อนั ตราย 5) ซ่อมแซมและทำ� ความสะอาดอาคารบา้ นเรือนใหเ้ รียบรอ้ ย 3.1.3 คลนื่ ซดั ฝ่ัง หมายถงึ ภยั อนั เกิดจากคลนื่ ซดั ฝ่ังขนาดใหญ่ ซ่ึงไดร้ บั อทิ ธิพลจาก ความแรงชองลมพายทุ เี่ กดิ ข้นึ และเคลอื่ นทเี่ ขา้ หาฝง่ั โดยความรุนยแรงของพายอุ าจไกลถงึ 100 กโิ ลเมตร โดยผลกระทบของคลน่ื ประเภทน้อี าจสรา้ งความเสียหายตอ่ สงิ่ ตา่ งๆทอ่ี ยบู่ ริเวณชายฝง่ั ทะเล เช่น ในปี 2505 ประเทศไทยไดร้ บั ผลกระทบจากพายโุ ซนรอ้ น เคลอื่ นทเ่ี ขา้ หาฝง่ั ทแี่ หลม ตะลมุ พกุ จงั หวดั และปี 2540 พายไุ ตฝ่ นุ เกยเ์ คล่ือนที่เขา้ หาฝ่ังท่ีอำ� เภอปะทิวจงั หวดั ชุมพร ทบั สะแก จงั หวดั ประจวบครี ีขนั ธ์ และปี 2540 พายหุ มนุ ลนิ ดาทอ่ี ำ� เภอ ทับสะแก จังหวดั ประจวบครี ีขนั ธ์ เช่น ปี พ.ศ. 2505 พายแุ ฮเลยี ต พดั เขา้ สู่แหลมตะลมุ พกุ จงั หวดั นครศรีธรรมราช ปี พ.ศ.2532 พายเุ กย์พดั เขา้ สู่จงั หวดั ชุมพรหรือพายไุ ตฝ่ ่นุ ไหเหยยี่ นทม่ี คี วามเรว็ ถงึ 315 กโิ ลเมตร ตอ่ ชวั่ โมง สรา้ งความเสียหายแกป่ ระเทศฟิลปิ ปินสใ์ นปี พ.ศ. 2556 เป็นตน้ วธิ กี ารรบั มอื จากการประสบอบุ ตั ภยั คลนื่ ซดั ฝัง่ 1) ตดิ ตามขา่ วอากาศ และประกาศเตอื นเกย่ี วกบั พายหุ มนุ เขตรอ้ นและคลน่ื ซดั ฝั่งจาก กรมอตุ นุ ยิ มวทิ ยา 2)ประชาสมั พนํ ธค์ วามรูแ้ กป่ ระชาชนนกั ทอ่ งเทยี่ วและผปู้ ระกอบกจิ การบริเวณชายฝงั่ ทะเลและมกี ารปรบั แผนการทอ่ งเทย่ี วใหเ้ หมาะสมกบั สภาพอากาศ 3) สิ่งปลกู สรา้ งบริเวณชายฝง่ั โดยเฉพาะพน้ื ทเืี่ ส่ียงควรมน่ั คง แขง็ แรง และคอยตรวจ ดอู ยา่ งสมำ่� เสมอ 4) ประชาชนควรร่วมกนั อนรุ กั ษพ์ น้ื ทป่ี ่าชายเลนทม่ี อี ยใู่ หอ้ ดุ มสมบรู ณ์ เพอ่ื เป็นแนว ป้องกนั ตามธรรมชาติ 5) ปัจจุบนั ในหลายประเทศมีการสร้างแนวป้องกนั คลื่นซดั ฝ่ังทางวิศวกรรมเช่น Thames Barrier ของประเทศองั กฤษ

10 3.2 นำ�้ ขนึ้ นำ�้ ลง เป็นปรากฏการณท์ สี่ มั พนั ธก์ นั ระหวา่ งน้ำ� กบั การโคจรของดวงจนั ทร์ รอบโลก โดยน้ำ� ข้นึ น้ำ� ลง เกดิ จากแรงดงึ ดดู ของดวงจนั ทร์ (gravitational attraction) และแรง ผละออกของโลก (centrifugal force) ซ่ึงแรงน้จี ะมมี ากทางดา้ นทอ่ี ยตู่ รงกนั ขา้ มกบั ดวงจนั ทร์ ดงั น้นั จะเหน็ ไดว้ า่ ในขณะเดียวกนั หรือเวลาหน่ึงเวลาใดจะเกิดระดบั น้ำ� ข้นึ สูง 2 ที่ พรอ้ มกนั บริเวณแรกคอื ตำ� แหนง่ ของโลกทห่ี นั เขา้ หาดวงจนั ทร์ จะไดร้ บั แรงดงึ ดดู จากดวงจนั ทร์มากกวา่ แรงเหวย่ี งออก น้ำ� จะถกู ดงึ ดดู ไปทางดวงจนั ทร์ ทำ� ใหร้ ะดบั น้ำ� สงู ข้นึ อกี บริเวณหน่งึ คอื ดา้ นท่ี หนั ออกจากดวงจนั ทรจ์ ะไดร้ บั แรงเหวยี่ งออกมากกวา่ แรงดงึ ดดู ของดวงจนั ทร์ ทำ� ใหร้ ะดบั น้ำ� ถกู เหวย่ี งสูงข้นึ เหมอื นกนั เรียกวา่ น้ำ� ข้นึ ขณะเดยี วกนั ระดบั น้ำ� ของดา้ นทอี่ ยใู่ นตำ� แหนง่ ทเ่ี ป็น มุมฉากกบั ดวงจนั ทร์ ระดบั น้ำ� จะลดลงซ่ึงจะเกิดข้ึนในสองตำ� แหน่งเหมือนกนั เรียกว่า น้ำ� ลง ภาพประกอบท่ี 7 : การเกิดน้ำ� ข้ึน น้ำ� ลง . (ศูนยก์ ารเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์โลกและดาราศาสตร์,2558) ผลกระทบของนำ�้ ขนึ้ นำ�้ ลง น้ำ� ข้นึ น้ำ� ลงวนั ละสองคร้งั มไิ ดเ้ กดิ ข้นึ ในทกุ แหง่ ของโลก รูปทรงของอา่ ว ช่องทางน้ำ� และพน้ื มหาสมทุ ร ส่งผลตอ่ การไหลเวยี นของน้ำ� ดงั น้นั ระดบั น้ำ� และเวลาของการเกิดน้ำ� ข้นึ น้ำ� ลงในแตล่ ะแหง่ จงึ แตกตา่ งกนั มาก แมว้ า่ จะเป็นสถานทอ่ี ยใู่ กลเ้ คยี งกนั กต็ าม เนอ่ื งจากเวลา น้ำ� ลงอาจมหี ินโสโครกโผลข่ ้นึ เหนอื น้ำ� และช่องทางเดนิ เรืออาจต้นื เขนิ นกั เดนิ เรือจงึ ตอ้ งคอย ตดิ ตามเวลาการเกดิ น้ำ� ข้นึ น้ำ� ลง ทกุ วนั น้ี นกั เรียนอาจเคยไดย้ นิ ขา่ ววา่ เรือเกยตน้ื ตอนน้ำ� ลง ตอ้ ง รอจนกวา่ น้ำ� ข้นึ จงึ จะลอยตวั ออกไปได้ ในบางคร้งั น้ำ� ข้นึ น้ำ� ลง ในมหาสมทุ รกส็ ง่ ผลกระทบ ตอ่ แมน่ ้ำ� เหน็ ไดใ้ นบริเวณปากแมน่ ้ำ� น้ำ� ทะเลจะไหลเขา้ ไปในแมน่ ้ำ� ในเวลาน้ำ� ข้นึ และน้ำ� จะไหล ลงสู่มหาสมทุ รในเวลาน้ำ� ลง และในปัจจบุ นั มกี ารใชป้ ระโยชนจ์ ากน้ำ� ข้นึ น้ำ� ลง มาผลติ ไฟฟ้า เช่น การผลติ ไฟฟา้ โดยน้ำ� ข้นึ น้ำ� ลง ในเกาหลใี ต้(คณาจารยศ์ ูนยก์ ารเรียนรูว้ ทยิ าศาสตรโ์ ลกและ ดาราศาสตร์ , 2559, น.1)

11 3.3 นำ�้ เกดิ นำ�้ ตาย (spring tide, neap tide) เกดิ จากแรงดงึ ดดู ของดวงจนั ทร์ แรงผละออก ของโลกและแรงดงึ ดดู ของดวงอาทติ ย์ โดยน้ำ� เกดิ (spring tide) ในเดอื นหน่งึ จะมนี ้ำ� เกดิ สองคร้งั ในเวลาทโ่ี ลก ดวงจนั ทร์ และดวงอาทติ ย์โคจรมาอยแู่ นวเดยี วกนั คอื วนั แรม 15 คำ่� และข้นึ 15 คำ่� ในวนั น้นั พลงั ทที่ ำ� ใหด้ วงจนั ทรม์ แี รงดงึ ดดู มาก ทำ� ใหน้ ้ำ� ข้นึ และลงสงู กวา่ ปกติ ส่วนน้ำ� ตาย (neap tide) จะเกดิ ข้นึ เดอื นละสองคร้งั เมอื่ ดวงอาทติ ยแ์ ละดวงจนั ทรอ์ ยใู่ นตำ� แหนง่ มมุ ฉากกนั (Quadra- t u re) คือ ในวันแรม 7-8 ค่�ำ และข้ึน 7-8 ค่�ำ ในวันน้ันดวงอาทิตย์ และ ดวงจนั ทรจ์ ะทำ� มมุ ฉากกบั โลก โดยดวงจนั ทร์มแี รงดงึ ดดู นอ้ ยกวา่ ปกติ ทำ� ใหร้ ะดบั น้ำ� ข้นึ ไมส่ ูง มาก ระดบั น้ำ� ลงไมต่ ำ่� มาก(คณาจารยศ์ ูนยก์ ารเรียนรูว้ ทยิ าศาสตรโ์ ลกและดาราศาสตร,์ 2559, น.1) ปรากฎการน้ำ� เกดิ น้ำ� ตาย การเกดิ น้ำ� เกดิ การเกดิ น้ำ� ตาย ภาพประกอบที่ 8 : ปรากฎการณ์น้ำ� เกิด น้ำ� ตาย. (สถาบนั วจิ ยั ดาราศาสตร์แห่งชาติ,ม.ป.ป) รู้หรือไม่ น้ำ� ทน้ (tidal bore) คือ น้ำ� ข้นึ ในแมน่ ้ำ� สายใหญท่ ี่มีน้ำ� มาก เมื่อน้ำ� ข้นึ น้ำ� จะเคลอ่ื นทใี่ นลกั ษณะเป็นสนั ต้งั ฉากสูงหลายฟตุ ขวางลำ� แมน่ ้ำ� เขา้ ไปอยา่ งรวดเร็ว น้ำ� ทน้ ทม่ี ี ระดบั สงู เป็นสง่ิ ทนี่ า่ กลวั ทำ� ใหเ้ กดิ ความเสียหายตอ่ การเดนิ เรือและทอี่ ยอู่ าศยั ริมฝง่ั แมน่ ้ำ� น้ำ� ทน้ จะเกดิ ข้นึ กบั แมน่ ้ำ� บางสาย เช่น แมน่ ้ำ� แอมะซอน (กลมุ่ สาระการเรียนรูส้ งั คมศกึ ษาฯ, 2557, 57)

12 3.4 กระแสนำ�้ คอื การเคลอื่ นไหวของน้ำ� ทเี่ กดิ การหมนุ เวยี นเปลย่ี นทไ่ี ป (circulation) และทำ� ใหก้ ระแสน้ำ� เคลอ่ื นทไ่ี ปไดใ้ นระยะทางไกล เช่น ขา้ มสมทุ ร หรือเคลอ่ื นทจี่ ากเขตรอ้ น เขา้ ไปในเขตอบอนุ่ เขตหนาว หรือน้ำ� ในเขตหนาวเขตอบอนุ่ เคล่ือนที่เขา้ ไปในเขตรอ้ นโดย กระแสน้ำ� สามารถจำ� แนกได้ 2 ชนดิ ไดแ้ ก่ 3.4.1 การเกดิ กระแสน้ำ� เกดิ จากปัจจยั ตา่ งๆ ไดแ้ ก่ 1) ความหนาแนน่ ของน้ำ� ท่ีแตกตา่ งกนั เน่ืองจากอณุ หภมู ทิ ต่ี ำ่� จะมคี วามหนา แนน่ สงู จะจมลงสู่เบ้อื งลา่ งน้ำ� ทม่ี อี ณุ หภมู สิ งู ส่วนความหนาแนน่ ตำ่� และลอยตวั ข้นึ มาทผ่ี วิ น้ำ� โดยกระแสน้ำ� จะเคลอ่ื นทจี่ ากความหนาแนน่ สงู ไปหาความหนาแนน่ ตำ่� 2) ลมเหนอื ผวิ น้ำ� เช่น ลมประจำ� ปีทพี่ ดั ผา่ นผวิ น้ำ� มกี ำ� ลงั เพยี งพอทจี่ ะพาให้ กระแสน้ำ� เคลอื่ นทไ่ี ปตามทศิ ทางลมได้เช่น ลมคา้ ในเขตละตจิ ดู กลางหรือลมมรสุมในมหาสมทุ ร อนิ เดยี 3) แรงเหวย่ี งของโลก เนอ่ื งจากการทโ่ี ลกหมนุ รอบตวั เองทำ� ใหว้ ตั ถเุ คลอ่ื นทไ่ี ป ทางขวาของการเคลอ่ื นทต่ี ามกฎของเฟอรเ์ รล 4) ภมู ปิ ระเทศชายฝงั่ ทะเล ซ่ึงมลี กั ษณะเป็นการกดี ขวางทางไหลของกระแสน้ำ� ในมหาสมทุ รจนทำ� ใหก้ ระแสน้ำ� เปลยี่ นทศิ ทางไป 3.4.2 ชนดิ ของกระแสน้ำ� ในมหาสมทุ รสามารถจำ� แนกกระแสน้ำ� ในมหาสมทุ รได้ 2 ชนดิ ไดแ้ ก่ 1) กระแสน้ำ� อนุ่ (warm currents) คอื กระแสน้ำ� ทม่ี าจากเขตละตจิ ดู ตำ่� และมี ทศิ ทางเคลอ่ื นทไี่ ปทางข้วั โลก และมกั จะมอี ณุ หภมู นิ ้ำ� สงู กวา่ บริเวณโดยรอบ เรียกวา่ กระแสน้ำ� อนุ่ 2) กระแสน้ำ� เยน็ (cool currents) คอื กระแสน้ำ� ทไ่ี หลมาจากเขตละตจิ ดู สงู เขา้ มายงั เขตอบอนุ่ และเขตรอ้ น จงึ เยน็ หรือมอี ณุ หภมู ติ ำ่� กวา่ บริเวณโดยรอบ จงึ เรียกวา่ กระแสน้ำ� เยน็

13 3.4.3 ผลของกระแสน้ำ� 1) ผลตอ่ อณุ หภมู ขิ องน้ำ� ทะเล การแลกเปลยี่ นน้ำ� ระหวา่ งเขตหนาวและเขตรอ้ น กระแสน้ำ� อนุ่ จากเขตศนู ยส์ ตู รจะไหลไปทางข้วั โลก ซ่ึงนำ� พาอณุ หภมู สิ งู จำ� นวนมากเขา้ ไปในเขต หนาว และกระแสน้ำ� เยน็ จากเขตข้วั โลกทไ่ี หลลงไปทางใตจ้ ะนำ� อณุ หภมู ติ ำ่� จำ� นวนมากไปทาง เสน้ ศูนยส์ ูตร ทำ� ใหท้ งุ่ น้ำ� แขง็ (ice cap) ไมส่ ามารถขยายตวั เขา้ มาในเขตอบอนุ่ และช่วยทำ� ให้ น้ำ� ทะเลแถบศูนยส์ ูตรไมร่ อ้ นเกนิ ไปจนเป็นอนั ตรายตอ่ ส่ิงมชี ีวติ 2) ผลตอ่ อณุ หภมู อิ ากาศ บริเวณทก่ี ระแสน้ำ� อนุ่ ไหลผา่ นจะทำ� ใหบ้ ริเวณดงั กลา่ ว มอี ณุ หภมู สิ งู ข้นึ และชุ่มชื่นจงึ มกั มฝี นตกชกุ ส่วนบริเวณกระแสน้ำ� เยน็ ไหลผา่ นจะทำ� ใหบ้ ริเวณ ดงั กลา่ วอณุ หภมู ลิ ดลงและแหง้ แลง้ ได้ 3) กระแสน้ำ� มผี ลตอ่ ความช้ืน ลมทพี่ ดั ผา่ นจากกระแสน้ำ� อนุ่ มาสู่ทวปี จะทำ� ให้ ความช้ืนสงู ข้นึ และเกดิ ฝนตกบนทวปี ลมทพ่ี ดั ผา่ นกระแสน้ำ� เยน็ ข้นึ ไปบนทวปี ทอี่ นุ่ จะทำ� ให้ อากาศแหง้ เพราะ อากาศเยน็ เมอื่ กระทบกบั อากาศอนุ่ จะทำ� ใหร้ บั ไอน้ำ� และเกดิ การระเหยมาก ข้นึ อากาศจงึ แหง้ เมอ่ื กระแสน้ำ� อนุ่ และกระแสน้ำ� เยน็ ไหลมาพบกนั จะทำ� ใหเ้ กดิ หมอกทะเล 4) ผลตอ่ ส่ิงทมี่ ชี ีวติ ในทะเล เกดิ จากกระแสน้ำ� ในแนวต้งั คอื กระแสน้ำ� เยน็ ที่ ไหลจากเขตหนาวเยน็ เขา้ ไปในเขตรอ้ น เม่ืออนุ่ ข้ึนจะดนั ตวั ข้นึ มาจากทอ้ งทะเลลกึ นำ� สาร ไนเตรดและสารอนื่ ๆ ข้นึ มาเป็นอาหารแก่แพลงตอนซ่ึงเป็นสิ่งทมี่ ชี ีวติ ขนาดเลก็ แพลงตอน เหลา่ น้จี ะเป็นอาหารของปลา 5) ผลต่อการคมนาคมขนส่ง การแล่นเรือทวนกระแสน้ำ� อาจทำ� ใหช้ ้าลง การแลน่ เรือตามน้ำ� ทำ� ใหไ้ ปไดเ้รว็ ข้นึ และกระแสน้ำ� เยน็ อาจนำ� ภเู ขาน้ำ� แขง็ เขา้ มาในเสน้ ทางเดนิ เรือทำ� ใหเ้ กดิ อนั ตรายได้ 6) สง่ ผลตอ่ การประกอบอาชีพ บริเวณทม่ี กี ารปะทะกนั ระหวา่ งกระแสน้ำ� อนุ่ และกระแสน้ำ� เยน็ ทำ� ใหอ้ ดุ มสมบรู ณอ์ ยา่ งมากเหมาะแกก่ ารทำ� ประมงน้ำ� เคม็ โดยบริเวณดงั กลา่ ว เรียกวา่ “Bank” เช่น Kuril Bank บริเวณทะเลญป่ี ่นุ Dogger Bank บริเวณทะเลเหนอื และ Grand Bank บริเวณเกาะนวิ ฟันแลนด์ เป็นตน้ (กลุ่มสาระการเรียนรู้สงั คมศึกษาฯ, 2557, 54-55)

14 ภาพประกอบที่ 9 : กระแสน้ำ� ในมหาสมุทร. (ศูนยก์ ารเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์โลกและดาราศาสตร์,2558) อุทกภาคและปรากฎการณ์ทางอุทกภาค เป็นส่วนของน้ำ� ที่อยบู่ นผวิ โลกเป็นแหล่ง อาศยั สำ� คญั ของส่ิงมีชีวติ โดยปรากฎการณ์ต่างๆท่ีเกิดข้ึนทางอทุ กภาคท้งั คล่ืน น้ำ� ข้ึนน้ำ� ลง น้ำ� เกิดน้ำ� ตายและกระแสน้ำ� ท่ีส่งผลตอ่ การอยอู่ าศยั อาหารและดำ� รงชีวติ ของสิ่งมีชีวติ ทำ� ให้ เกิดความหลากหลายทางชีวภาคแต่ในปัจจุบนั การกระทำ� ของมนุษยต์ ่อสิ่งแวดลอ้ มไดส้ ่ง ผลใหเ้ กิดกาเปล่ียนแปลงทางธรรมชาติที่ปรากฎในบทถดั ไป

15 แบบฝึกหดั ท่ี 7.1 ชื่อ-สกลุ .....................................................................ช้นั ................เลขท่ี................. คำ� ช้ีแจง : จงวงกลมลอ้ มรอบคำ� ตอบที่ถูกตอ้ ง ( 10 คะแนน ) 1. ทร่ี าบลมุ่ แมน่ ้ำ� มกั ปรากฎในช่วงวยั แมน่ ้ำ� ช่วงใด A. วยั กลางคน B. วยั ชรา 2. น้ำ� ใตด้ นิ ทมี่ แี รงดนั มกั เกดิ จากบริเวณดงั กลา่ วงมโี ครงสรา้ งหินประเภทใด A. หินทราย B. หินดนิ ดาน 3. ปัจจยั ทที่ ำ� ใหเ้ กดิ คลน่ื ซดั ฝั่ง A. พายหุ มนุ เขตรอ้ น B. แผน่ ดนิ ไหว 4. น้ำ� ข้นึ น้ำ� ลงจะเกดิ ข้นึ วนั ละกค่ี ร้งั A. 1 คร้งั B. 2 คร้งั 5. น้ำ� ตายจะเกดิ สงู สุดในวนั ใด A. ข้นึ 8 คำ่� B. แรม 15 คำ่� 6. ผลของการเคลอ่ื นทผี่ า่ นของกระแสน้ำ� อนุ่ A. มฝี นตกชกุ B. อากาศแหง้ แลง้ 7. Dogger เกดิ จากปัจจยั ใด A. กระแสน้ำ� อนุ่ กลั ฟ์ สตรีม - กระแสน้ำ� เยน็ แลบราดอร์ B. กระแสน้ำ� อนุ่ แอตแลนตกิ เหนอื - กระแสน้ำ� เยน็ กรีนแลนดต์ ะวนั ออก 8. ภมู ปิ ระเทศแมน่ ้ำ� วยั ชรา A. แกง่ B. ทะเลสาบรูปแอกววั 9. ความเสียหายบริเวณชายฝัง่ ทะเลอนั ดามนั ปี 2557 เกดิ จากปัจจยั ใด A. คลนื่ สึนามิ B. คลนื่ ซดั ฝัง่ 10.ทะเลทรายอะตากามาเกดิ จากปัจจยั ใด A. กระแสน้ำ� อนุ่ B. กระแสน้ำ� เยน็

16 แบบฝึกหดั ท่ี 7.2 ชื่อ-สกลุ .....................................................................ช้นั ................เลขที่................. คำ� ช้ีแจง : ใหน้ กั เรียนอา่ นขอ้ ความที่กำ� หนดให้ พร้อมท้งั พจิ ารณาวา่ ขอ้ ความดงั กล่าวตอ้ ง หรือไม่ โดยใชเ้ ครื่องหมาย / ทา้ ยขอ้ ความที่ถูกตอ้ งและใชเ้ ครื่องหมาย X ทา้ ยขอ้ ความท่ี ผดิ พร้อมท้งั แกไ้ ขขอ้ ความใหถ้ ูกตอ้ ง ( 10 คะแนน ) 1. ……….. มหาสมุทรแปซิฟิ กเป็นมหาสมุทรท่ีใหญ่ท่ีสุดในโลกอยรู่ ะหวา่ ง ทวปี อเมริกากบั ทวปี ยโุ รป 2. ……….. ทะเลอารัลจดั เป็นทะเลปิ ด 3. ……….. แม่น้ำ� วยั เยาวม์ ีลกั ษณะภูมิประเทศสำ� คญั เช่น ลานตะพกั ลำ� น้ำ� , คนั ดินธรรมชาติ, ท่ีราบน้ำ� ท่วมถึง 4. ……….. น้ำ� ใตด้ ินชนิดมีแรงดนั เกิดจากการที่น้ำ� อยใู่ ตช้ ้นั หินทรายทำ� ใหเ้ กิด แรงดนั สามารถสูบมาใชป้ ระโยชนไ์ ดโ้ ดยไม่ตอ้ งสูบจากเคร่ืองสูบน้ำ� 5. ……….. พายซุ ดั ฝั่งสมั พนั ธ์กบั ความรุนแรงของวาตภยั 6. ……….. ประเทศไทยเคยประสบปัญหาคลื่นสึนามิบริเวณชายฝั่งอ่าวไทย 7. ……….. ใน 1 วนั จะเกิดน้ำ� ข้ึนน้ำ� ลงคร้ังละ 2 เวลา 8. ……….. น้ำ� เกิดจะเกิดข้ึนเมื่อโลก ดวงจนั ทร์ และดวงอาทิตยอ์ ยใู่ นระนาบ เดียวกนั 9. ……….. น้ำ� ทน้ มกั เกิดข้ึนรุนแรงในช่วงน้ำ� ตาย 10. ……….. ประเทศไทยมีภูมิประเทศท่ีสามารถทำ� ใหเ้ กิดน้ำ� ทน้ ได้

17 แบบฝึกหดั ท่ี 7.3 ช่ือ-สกลุ .....................................................................ช้นั ................เลขท่ี................. คำ� ช้ีแจง : ใหน้ กั เรียนออกแบบการใชป้ ระโยชนจ์ ากปรากฎการณท์ างอทุ กภาคในปัจจบุ นั พรอ้ ม แสดงภาพประกอบ (5 คะแนน) ภาพประกอบ ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................................

18 แบบทดสอบหลงั เรียน เรื่อง ปรากฎการณท์ างอทุ กภาค รายวชิ า สงั คมศกึ ษาฯ ส 32101 ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีที่ 5 จำ� นวน 10 ขอ้ 10 คะแนน คำ� ช้ีแจง ใหน้ กั เรียนเลือกคำ� ตอบท่ีถูกตอ้ งที่สุดเพียงคำ� ตอบเดียวโดยทำ� เคร่ืองหมาย กากบาท (x) ลงในกระดาษคำ� ตอบ 1. กระแสน้ำ� สง่ ผลตอ่ สภาพแวดลอ้ มอยา่ งไร 1. ทำ� ใหอ้ ากาศบริเวณโดยรอบเปลยี่ นแปลงไป 2. สง่ ผลตอ่ การเกดิ อทุ กภยั ในบริเวณโดยรอบกระแสน้ำ� 3. สง่ ผลตอ่ สภาพอากาศบริเวณกระแสน้ำ� ไหลผา่ นแตกตา่ งกนั 4. สง่ ผลตอ่ การกอ่ ตวั ของเมฆและลกั ษณะบรรยากาศบริเวณทก่ี ระแสน้ำ� ไหลผา่ น 2. อทุ กภาคหมายถงึ อะไร 1. ส่วนของพดื น้ำ� ทป่ี กคลมุ พน้ื ผวิ โลก 2. ส่วนของพน้ื น้ำ� ทป่ี กคลมุ พน้ื ผวิ โลก 3. ส่วนของพน้ื น้ำ� ทป่ี กคลมุ พน้ื ผวิ โลกท้งั น้ำ� ผวิ ดนิ และน้ำ� ใตด้ นิ 4. ส่วนของน้ำ� ทป่ี กคลมุ ทปี่ กคลมุ ผวิ โลกท้งั น้ำ� ผวิ ดนิ น้ำ� ใตด้ นิ และบรรยากาศ 3. กดุ คนั ดนิ ธรรมชาติ ทรี่ าบน้ำ� ทว่ มถงึ มกั พบบริเวณใด 1. แมน่ ้ำ� วยั เยาว ์ 2. แมน่ ้ำ� วยั กลางคน 3. แมน่ ้ำ� วยั โตเตม็ ท่ี 4. แมน่ ้ำ� วยั ชรา 4. แหลง่ ประมงสำ� คญั ตอ่ ระบบเศรษฐกจิ ในปัจจบุ นั ของเอเชียเกดิ จากกระแสน้ำ� ใด 1. แอตแลนตกิ เหนอื กบั กรีนแลนดต์ ะวนั ออก 2. กลั ฟ์ สตรีมและแลบราดอร์ 3. คโุ รชโิ วและโอยาชโิ ว 4. อลั กฮู สั และเบงเกลา่

19 5. กระแสน้ำ� อนุ่ สง่ ผลตอ่ ลกั ษณะภมู อิ ากาศอยา่ งไร 1. อากาศอบอนุ่ และฝนตกชกุ 2. อากาศรอ้ นและสภาพแหง้ แลง้ 3. อากาศรอ้ นและมฝี นตกชกุ รุนแรง 4. อากาศเยน็ และแหง้ แลง้ มาก6ท. สี่หุดากนกั เรียนตอ้ งการสมั ผสั หมอกทะเลนกั เรียนควรเดนิ ทางไปบริเวณใดจงึ จะเหน็ ชดั เจน 1. ชายฝ่งั ตะวนั ออกเฉียงใตข้ องสหรฐั อเมริกา 2. ชายฝัง่ ตะวนั ตกของประเทศคองโก 3. ชายฝั่งทางใตข้ องประเทศอนิ เดยี 4. ชายฝง่ั ทางตอนเหนอื ของญปี่ ่นุ 7. ภมู ปิ ระเทศแบบใดมไิ ดเ้ กดิ บริเวณแมน่ ้ำ� วยั เยาว์ 1. โกรกธาร 2. กมุ ภลกั ษณ์ 3. หลมุ ยบุ 4. น้ำ� ตก 8. ช่วงใดของปฏทิ นิ ทางจนั ทรคตทิ ส่ี ง่ ผลใหเ้ กดิ น้ำ� เกดิ มากทส่ี ุด 1. ข้นึ 8 คำ่� 2. ข้นึ 15 คำ่� 3. แรม 8 คำ่� 4. ข้นึ 14 คำ่� 9. ปัจจยั ไม่ได้ทำ� ใหเ้ กดิ คลน่ื ยกั ษ์ สึนามิ 1. พายหุ มนุ 2. แผน่ ดนิ ไหว 3. ภเู ขาไฟระเบดิ 4. แผน่ ดนิ ถลม่ ในมหาสมทุ ร 10. อากาศอบอนุ่ บริเวณชายฝั่งยโุ รปเกดิ จากปัจจยั ใด 1. กระแสน้ำ� อนุ่ กลฟั ์ สตรีม 2. กระแสน้ำ� เยน็ แลบราดอร์ 3. กระแสน้ำ� เยน็ กรีนแลนดต์ ะวนั ออก 4. กระแสน้ำ� อนุ่ แอตแลนตกิ เหนอื

20 กระดาษคำ� ตอบแบบทดสอบหลงั เรียน เล่มที่ 7 เรื่อง ปรากฎการณ์ทางอทุ กภาค ชื่อ-สกลุ .....................................................................ช้นั ................เลขท่ี................. คำ� ช้ีแจง ใหน้ กั เรียนเลือกคำ� ตอบท่ีถูกตอ้ งท่ีสุดเพยี งคำ� ตอบเดียว โดยทำ� เคร่ืองหมาย กากบาท (X) ลงในช่องวา่ งที่ถูกตอ้ ง ขอ้ ที่ 1 2 3 4 คะแนนเตม็ ........................... คะแนนทไี่ ด ้ ........................... 1 ผลการประเมนิ ........... ดมี าก 2 ........... ดี 3 ........... พอใช้ 4 ........... ควรปรบั ปรุง 5 ลงชื่อ.................................ผปู้ ระเมนิ (.............................................................) 6 7 8 9 10 สรุปคะแนน เกณฑก์ ารประเมนิ คะแนนระหวา่ ง 8- 10 ระดบั เกณฑด์ มี าก คะแนนระหวา่ ง 6-7 ระดบั เกณฑด์ ี คะแนนระหวา่ ง 4-5 ระดบั เกณฑพ์ อใช้ คะแนนระหวา่ ง 0-3 ระดบั เกณฑค์ วรปรบั ปรุง

21 แบบบนั ทกึ คะแนน ชื่อ-สกลุ .....................................................................ช้นั ................เลขท่ี................. แบบทดสอบ/แบบฝึ กหัด คะแนนเตม็ คะแนนทไี่ ด้ หมายเหตุ แบบทดสอบก่อนเรียน 10 เล่มท่ี 7 10 แบบฝึกหดั ท่ี 7.1 10 แบบฝึกหดั ท่ี 7.2 5 แบบฝึกหดั ที่ 7.3 25 รวมแบบฝึ กหดั 10 แบบทดสอบหลงั เรียน 35 รวมแบบฝึกหดั + แบบทดสอบหลงั เรียน ลงช่ือ.............................................................ผ้ลู งคะแนน เกณฑก์ ารประเม นิ 31-35 อยใู่ นระดบั ดมี าก คะแนนระหวา่ ง 26-30 อยใู่ นระดบั ด ี คะแนนระหวา่ ง 21-25 อยใู่ นระดบั ปานกลาง คะแนนระหวา่ ง 16-20 อยใู่ นระดบั พอใช ้ คะแนนระหวา่ ง 0 -15 อยใู่ นระดบั ควรปรบั ปรงุ คะแนนระหวา่ ง

22 ภาคผนวก

23 ประกอบดว้ ย เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 7.1 เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 7.2 เฉลยแบบฝึกหดั ที่ 7.3 เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน

24 เฉลยคำ� ตอบแบบทดสอบก่อนเรียน เล่มท่ี 7 เร่ือง ปรากฎการณ์ทางอุทกภาค ขอ้ ที่ 1 2 3 4 1X 2X 3X 4X 5X 6X 7X 8X 9X 10 X สรุปคะแนน

25 เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 7.1 คำ� ช้ีแจง : จงวงกลมลอ้ มรอบคำ� ตอบท่ีถูกตอ้ ง ( 10 คะแนน ) 1. ทAร่ี า.บวลยั มุ่กแลมางน่ ค้ำ�นม กั ป ราก ฎในช่วงวยัBแ.มวน่ ยั ้ำช� รชา่วงใด 2. น้ำ� ใตด้ นิ ทม่ี แี รงดนั มกั เกดิ จากบริเวณดงั กลา่ วงมโี ครงสรา้ งหินประเภทใด A. หินทราย B. หินดนิ ดาน 3. ปัจจยั ทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ คลน่ื ซดั ฝั่ง A. พายหุ มนุ เขตรอ้ น B. แผน่ ดนิ ไหว 4. น้ำ� ข้นึ น้ำ� ลงจะเกดิ ข้นึ วนั ละกค่ี ร้งั A. 1 คร้งั B. 2 คร้งั 5. น้ำ� ตายจะเกดิ สงู สุดในวนั ใด A. ข้นึ 8 คำ่� B. แรม 15 คำ่� 6. ผลของการเคลอ่ื นทผ่ี า่ นของกระแสน้ำ� อนุ่ A. มฝี นตกชกุ B. อากาศแหง้ แลง้ 7. Dogger เกดิ จากปัจจยั ใด A. กระแสน้ำ� อนุ่ กลั ฟ์ สตรีม - กระแสน้ำ� เยน็ แลบราดอร์ B. กระแสน้ำ� อนุ่ แอตแลนตกิ เหนอื - กระแสน้ำ� เยน็ กรีนแลนดต์ ะวนั ออก 8. ภมู ปิ ระเทศแมน่ ้ำ� วยั ชรา A. แกง่ B. ทะเลสาบรูปแอกววั 9. ความเสียหายบริเวณชายฝั่งทะเลอนั ดามนั ปี 2557 เกดิ จากปัจจยั ใด A. คลนื่ สึนามิ B. คลน่ื ซดั ฝัง่ 10.ทะเลทรายอะตากามาเกดิ จากปัจจยั ใด A. กระแสน้ำ� อนุ่ B. กระแสน้ำ� เยน็

26 เฉลยแบบฝึกหดั ท่ี 4.2 คำ� ช้ีแจง : ใหน้ กั เรียนอ่านขอ้ ความที่กำ� หนดให้ พร้อมท้งั พิจารณาวา่ ขอ้ ความดงั กล่าวตอ้ ง หรือไม่ โดยใชเ้ คร่ืองหมาย / ทา้ ยขอ้ ความท่ีถูกตอ้ งและใชเ้ ครื่องหมาย X ทา้ ยขอ้ ความท่ีผดิ พร้อมท้งั แกไ้ ขขอ้ ความใหถ้ ูกตอ้ ง ( 10 คะแนน ) 1. X มหาสมุทรแปซิฟิ กเป็นมหาสมุทรที่ใหญ่ที่สุดในโลกอยรู่ ะหวา่ งทวปี อเมริกา กบั ทวปี ยโุ รป 2. / ทะเลอารัลจดั เป็นทะเลปิ ด 3. X แม่น้ำ� วยั เยาวม์ ีลกั ษณะภูมิประเทศสำ� คญั เช่น ลานตะพกั ลำ� น้ำ� , คนั ดินธรรมชาติ, ที่ราบน้ำ� ท่วมถึง 4. X น้ำ� ใตด้ ินชนิดมีแรงดนั เกิดจากการท่ีน้ำ� อยใู่ ตช้ ้นั หินทรายทำ� ใหเ้ กิดแรงดนั สามารถสูบมาใชป้ ระโยชนไ์ ดโ้ ดยไม่ตอ้ งสูบจากเคร่ืองสูบน้ำ� 5. / พายซุ ดั ฝั่งสมั พนั ธ์กบั ความรุนแรงของวาตภยั 6. X ประเทศไทยเคยประสบปัญหาคลื่นสึนามิบริเวณชายฝั่งอ่าวไทย 7. / ใน 1 วนั จะเกิดน้ำ� ข้ึนน้ำ� ลงคร้ังละ 2 เวลา 8. / น้ำ� เกิดจะเกิดข้ึนเม่ือโลก ดวงจนั ทร์ และดวงอาทิตยอ์ ยใู่ นระนาบเดียวกนั 9. X น้ำ� ทน้ มกั เกิดข้ึนรุนแรงในช่วงน้ำ� ตาย 10. / ประเทศไทยมีภูมิประเทศที่สามารถทำ� ใหเ้ กิดน้ำ� ทน้ ได้

27 เฉลยแบบฝึกหดั ที่ 4.3 ข้นึ อยกู่ บั ดลุ ยพนิ จิ ของครูผสู้ อน เฉลยคำ� ตอบแบบทดสอบหลงั เรียน เล่มที่ 4 เร่ือง ปรากฎการณ์ทางอุทกภาค ขอ้ ที่ 1 2 3 4 1X 2 X 3 X 4 X 5X 6X 7X 8X 9 X 10 สรุปคะแนน X

28 บรรณานุกรม กวี วรกวนิ .(2559). ภมู ิศาสตร์ ม.4-6. (พมิ พค์ ร้ังท่ี 3) กรุงเทพมหานคร : พฒั นาคุณภาพ วชิ าการ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษาฯ.(2557). เอกสารประกอบการเรียนเพ่ิมเติมรายวิชา ส32101 ภูมิศาสตร์ ระดับชั้นมัธยมศึกษาปี ที่5. (พิมพค์ ร้ังท่ี 1). กรุ งเทพฯ : โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา. คณะกรรมการศูนยก์ ารเรียนรู้วิทยาศาสตรโ์ ลกและดาราศาสตร์.(2558). นำ้� ขึน้ นำ้� ลง. สืบคน้ 1 มนี าคม 2559, จาก http://www.lesa.biz/earth/hydrosphere/elnino ณป ัญัฐวญฒั านกดจ์่าราวนุงริเเุสศศทิุรษธพิแาสมกลุวหาะรราครพนณณิมคะพ.ร(.2.์ :(5บ255ร3ิ5ษ)8.ทั ).ภแมูมภค็ิศูมเาอิศสด็าตสดรูเตค์ รชช์ ก้นัน่ั ามยธัภยามพศ. ึก(ษพาิมปีพทค์ี่ 4ร้-ัง6ท.ี่ (พิมพค์ ร้ังที่ 2). 1). กรุงเทพฯ: พวงเพชร์ ธนสิน.(2554). ภมู ิศาสตร์กายภาพแนวบูรณาการ. (พิมพค์ ร้ังที่ 1). เชียงใหม่ : คณะสงั คมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่. ราชบณั ฑิตยสถาน.(2554). ศพั ท์ราชบณั ฑิต. คน้ เม่ือ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก http://www. royin.go.th/dictionary/ แหล่งทมี่ าของภาพ ดุ๊กออฟยอร์ก.(2549). ไดอะแกรมระบบนำ้� ใต้ดิน. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก https://www.bloggang.com/m/viewdiary.php?id=pimtada&month=07- 2006&date=02&group=5&gblog=2 (เขา้ ถึงเมื่อวนั ที่ 01/03/2559) ทีอีเจ.(ม.ป.ป) การเกิดนำ้� ขึน้ นำ้� ลง. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก https:// www.thaiedujobs.com/lessons/elementary/science/content/27 วิกิพีเดีย. (ม.ป.ป). เข่ือนพลงั น้ำ� ข้ึนน้ำ� ลง. [รูปภาพ]. สืบคน้ 1 มีนาคม 2559, จาก https://en.wikipedia.org/wiki/Tidal_power สถาบนั วจิ ยั ดาราศาสตร์แห่งชาติ. (ม.ป.ป) ปรากฎการณ์นำ้� เกิด นำ้� ตาย. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก http://www.narit.or.th/index.php/nso/96-oceantides ศนู ยก์ ารเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์โลกและดาราศาสตร์. (2558). กระแสนำ้� ในมหาสมทุ ร. สืบคน้ 1 มีนาคม 2559, จาก http://www.lesa.biz/earth/hydrosphere/ocean-circulation ศูนยก์ ารเรียนรู้วิทยาศาสตร์โลกและดาราศาสตร์. (2558). ไดอะแกรมคล่ืนสึนามิ. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก https://sites.google.com/a/lesa.biz/ www/earth/ithosphere/geological-phenomenon/tsunami

29 ศ ูนย ก์ าร1เ6รียกนมุ รภู้วาทิ พยนั าธศ์า2ส5ต5ร9์โ, จลากกแลhtะtดp:า//รwาwศาwส.lตeรsa์..(b2i5z5/a8s)t.roนnำ้�oเกmิดy/นasำ้� tตroาย-e.ve[รnูปtsภ/tาiพde].sสืบคน้ ศูนยก์ ารเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์โลกและดาราศาสตร์. (2558). นำ้� ขึน้ นำ้� ลง. สืบคน้ 1 มีนาคม 2559, จาก http://www.lesa.biz/astronomy/astro-events/tides ศูนยว์ จิ ยั และพฒั นาการป้องกนั และจดั การภยั พบิ ตั ิ. (2556). ตวั อย่างคล่ืนลมและคลื่นซัดฝั่ง. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก https://www.tnews.co.th/social/ความ ห ม า ย - ส ต อ ร์ ม - เ ซิ ร์ จ - % 2 8 S T O R M - S U R G E % 2 9 - ค ล่ื น พ า ยุ ซั ด ฝ่ั ง - เ เ ล ะ - วธิ ีรับมือจากภยั พิบตั ิ อนุทา บญุ ศรี.(2559). ไดอะแกรมและตวั อย่างแม่นำ้� วยั เยาว์. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก https://sites.google.com/site/phumiphatad11/chwng-xayu-khxng-maena อนุทา บุญศรี.(2559). ไดอะแกรมและตัวอย่างแม่นำ้� กลางคน. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก https://sites.google.com/site/phumiphatad11/chwng-xayu- khxng-maena อนุทา บุญศรี.(2559). ไดอะแกรมและตวั อย่างแม่นำ้� ชรา. [รูปภาพ]. สืบคน้ 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2559, จาก https://sites.google.com/site/phumiphatad11/chwng-xayu-khxng-maena

30 ประวตั ผิ ้จู ดั ทำ� รูป ช่ือ- สกลุ นายพภิ พภทั ร์ มดั ฉิมา วนั เดอื น ปีเกดิ 3 สิงหาคม 2530 ท ต่ี ้งั ปัจจ บุ นั 230 ถนนพหลโยธิน ตำ� บลหวั เวยี ง อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั ลำ� ปาง ประวตั กิ ารศกึ ษา ศกึ ษาศาสตรบณั ฑติ (สงั คมศกึ ษา) ปี 2554 มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ ศกึ ษาศาสตรมหาบณั ฑติ (การศกึ ษา) ปี 2560 มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ สถานทท่ี ำ� งาน โรงเรียนบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั ลำ� ปาง ประวตั กิ ารทำ� งาน 2554-2560 ครู โรงเรียนบญุ วาทยว์ ทิ ยาลยั

31