หนังสือ

จริยธรรมและกฎหมายคอมพวิ เตอร์ หนังสือ ปก คานา สารบญั เน้ือหา บรรณานุกรม ช่ือวชิ า เน้ือความ เน้ือความ เน้ือหา อา้ งอิง รหสั วชิ า สานกั พิมพ์ รูปภาพ เวบ็ ไซต์ ประเภทของ สารบญั





คานา วชิ าจริยธรรมและกฎหมายคอมพิวเตอร์ รหสั วชิ า 20204-2009 สงั คมสารสนเทศเป็นสังคมใหม่ เพอื่ ใหก้ ารอยรู่ ่วมกนั ของคนในสังคมเป็นไปโดยสนั ติและสงบสุขเอ้ือประโยชน์ซ่ึงกนั และกนั จึงตอ้ งมี กฎเกณฑท์ ี่มากาหนดควบคุมเพอื่ ใหส้ งั คมดงั กล่าวใหม้ ีความสงบเรียบร้อย ในปัจจุบนั เครือขา่ ยอินเทอร์เน็ต ไดเ้ ขา้ มามีบทบาท ในชีวติ ประจาวนั มีการใชค้ อมพิวเตอร์ และระบบสื่อสารกนั มากขณะเดียวกนั กม็ ีผใู้ ช้ เทคโนโลยสี ารสนเทศในทางท่ีไม่ถูกไม่ควรดงั น้นั จึงจาเป็นตอ้ งมีกฎหมายเทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้ บงั คบั ควบคุมการใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศ และเมื่อมีกฎหมายออกมาบงั คบั ใชแ้ ลว้ ผใู้ ชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศจะปฏิเสธวา่ ไมร่ ู้กฎหมาไมไ่ ด้ บริษทั สานกั พมิ พเ์ อมพนั ธ์ จากดั

สารบญั จริยธรรมและกฎหมายคอมพิวเตอร์ หนา้ หน่วยการเรียนรู้ท่ี 1 จริยธรรมในคอมพวิ เตอร์ 5 หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 บญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพิวเตอร์ 8 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 กฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศ 10 หน่วยการเรียนรู้ท่ี 4 กฎหมายเกี่ยวกบั ธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ 12 หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 กฎหมายเก่ียวกบั ลายมือช่ืออิเล็กทรอนิกส์ 15 บรรณานุกรม 19

หน่วยท่ี 1 จริยธรรมในคอมพวิ เตอร์ สาระสาคญั สงั คมสารสนเทศเป็นสงั คมใหม่ เพื่อใหก้ ารอยรู่ ่วมกนั ของคนในสังคมเป็นไปโดยสนั ติและสงบสุข เอ้ือประโยชน์ซ่ึงกนั และกนั จึงตอ้ งมีกฎเกณฑท์ ี่มากาหนดควบคุมเพื่อใหส้ งั คมดงั กล่าวใหม้ ีความสงบ เรียบร้อยในปัจจุบนั เครือข่ายอินเทอร์เน็ตไดเ้ ขา้ มามีบทบาทในชีวติ ประจาวนั มีการใชค้ อมพิวเตอร์ และ ระบบส่ือสารกนั มากขณะเดียวกนั ก็มีผใู้ ชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศ ในทางที่ไม่ถูกไมค่ วรดงั น้นั จึงจาเป็นตอ้ งมี กฎหมายเทคโนโลยสี ารสนเทศมาใชบ้ งั คบั ควบคุมการใชเ้ ทคโนโลยี สารสนเทศ และเม่ือมีกฎหมายออกมาบงั คบั ใช้ แลว้ ผใู้ ชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศจะปฏิเสธวา่ ไม่รู้กฎหมาย ไม่ได้ สมรรถนะประจาหน่วย 1. เรียนรู้ในเรื่องจริยธรรมและกฎหมายคอมพิวเตอร์ 2. นาหลกั จริยธรรมมาประยคุ ในชีวติ ประจาวนั จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. อธิบายจริยธรรมและกฎหมายคอมพวิ เตอร์ได้ (ด้านความรู้) 2. สรุปประโยชนข์ องจริยธรรมและกฎหมายคอมพวิ เตอร์ (ด้านทักษะ) 3. เรียนรู้การนา จริยธรรมมาประยคุ ใชก้ บั การทางานคอมพวิ เตอร์ (ด้านเจตคติ) 4 เพ่อื มีจิตสานึกที่ดีเกี่ยวกบั สงั คม (ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม/บูรณาการเศรษฐกิจพอเพยี ง) จุดประสงค์เชิงพฤตกิ รรม อธิบายจริยธรรมและกฎหมายคอมพิวเตอร์ได้ (ดา้ นความรู้) อธิบายแนวคิดหลกั จริยธรรมและกฎหมายคอมพิวเตอร์ได้ (ดา้ นความรู้) สรุปประโยชนข์ องหลกั จริยธรรมและกฎหมายคอมพวิ เตอร์ได้ (ดา้ นทกั ษะ) กฎหมาย จริยธรรม และความปลอดภัยในการใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศ 1. พระราชบัญญตั ิว่าด้วยการกระทาผดิ เกยี่ วกบั คอมพวิ เตอร์ พ.ศ. 2550 พระราชบญั ญตั ิวา่ ดว้ ยการกระทาผดิ เก่ียวกบั คอมพวิ เตอร์ พ.ศ. 2550 ประกอบดว้ ยมาตรา ตา่ งๆ รวมท้งั สิ้น 30 มาตรา 1.1 ส่วนทวั่ ไป บทบญั ญตั ิในส่วนทว่ั ไปประกอบดว้ ย มาตรา 1 ชื่อกฎหมาย มาตรา 2 วนั บงั คบั ใชก้ ฎหมาย มาตรา 3 คานิยาม และมาตรา 4 ผรู้ ักษาการ

1.2 หมวด 1 บทบญั ญตั ิความผดิ เกี่ยวกบั คอมพิวเตอร์มีท้งั สิ้น 13 มาตรา ต้งั แตม่ าตรา 5 ถึง มาตรา 17 สาระสาคญั ของหมวดน้ีวา่ ดว้ ยฐานความผดิ อนั เป็ นผลจากการกระทาที่กระทบต่อ ความมน่ั คงปลอดภยั ของระบบสารสนเทศโดยเป็นการกระทาความผดิ ท่ีกระทบต่อการรักษา ความลบั (Confidentiality) ความครบถว้ นและความถูกตอ้ ง (Integrity)และความพร้อมใชง้ าน (Availability)ของระบบคอมพวิ เตอร์ซ่ึงเป็นความผดิ ที่ไม่สามารถยอมความไดย้ กเวน้ มาตรา 16 ซ่ึงเป็นความผดิ เกี่ยวกบั การตดั ต่อหรือดดั แปลงภาพ ซ่ึงยงั คงกาหนดใหเ้ ป็ นความผดิ ท่ีสามารถ ยอมความไดเ้ พราะความเสียหายมกั เกิดข้ึนเพียงบุคคลใดบุคคลหน่ึงเท่าน้นั คูค่ ดีสามารถหาขอ้ ยตุ ิและสรุปตกลงความเสียหายกนั เองไดซ้ ่ึงตา่ งจากมาตราอื่นๆในหมวดน้ีที่ผลของการกระทา ผดิ อาจไม่ใช่เพียงแค่กระทบบุคคลใดบุคคลหน่ึง แต่อาจกระทบต่อสังคม ก่อเกิดความเสียหาย ทางเศรษฐกิจในวงกวา้ ง 2. พระราชบญั ญตั ิว่าด้วยธุรกรรมอเิ ลก็ ทรอนิกส์ 2.1 กฎหมายน้ีรับรองการทาธุรกรรมดว้ ยเอกสารอิเลก็ ทรอนิกส์ท้งั หมด 2.2 ศาลจะตอ้ งยอมรับฟังเอกสารอิเลก็ ทรอนิกส์ แตท่ ้งั น้ีมิไดห้ มายความวา่ ศาลจะตอ้ งเชื่อ วา่ ขอ้ ความอิเลก็ ทรอนิกส์น้นั เป็นขอ้ ความที่ถูกตอ้ ง 2.3 ปัจจุบนั ธุรกิจจาเป็นตอ้ งเก็บเอกสารทางการคา้ ท่ีเป็นกระดาษจานวนมาก ทาใหเ้ กิด คา่ ใชจ้ า่ ยและความไมป่ ลอดภยั ข้ึน กฎหมายฉบบั น้ีเปิ ดทางใหธ้ ุรกิจสามารถเก็บเอกสารเหล่าน้ี ในรูปไฟลอ์ ิเล็กทรอนิกส์ 2.4 ปกติการทาสญั ญาบนเอกสารท่ีเป็นกระดาษจะมีการระบุวนั เวลาท่ีทาธุรกรรมน้นั ดว้ ย ในกรณีธุรกรรมอิเล็กทรอนิกส์น้นั ไดใ้ หข้ อ้ วินิจฉยั เวลาของธุรกรรมตามมาตรา 23 2.5 มาตรา 25 ระบุถึงบทบาทของภาครัฐในการใหบ้ ริการประชาชนดว้ ยระบบ อิเล็กทรอนิกส์ ใหอ้ านาจหน่วยงานรัฐบาลสามารถสร้างระบบรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์ 3. กฎหมายลขิ สิทธ์ิ และการใช้งานโดยธรรม (Fair Use) กฎหมายลิขสิทธ์ิภายใตพ้ ระราชบญั ญตั ิ พ.ศ. 2537 ท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั เทคโนโลยสี ารสนเทศ และการใชง้ านโดยธรรม (Fair Use) ก็คือมาตรา 15 ท่ีมีสาระสาคญั ในการคุม้ ครองลิขสิทธ์ิของ เจา้ ของลิขสิทธ์ิ หมวด 1 ส่วนที่ 6 วา่ ดว้ ยขอ้ ยกเวน้ การละเมิดลิขสิทธ์ิ ใหส้ ามารถนาขอ้ มูลของผอู้ ื่นมาใชไ้ ดโ้ ดย ไม่ตอ้ งขออนุญาต หรือเป็ นการใชง้ านโดยธรรม ตอ้ งข้ึนอยกู่ บั ปัจจยั 4 ประการดงั น้ี 1) พิจารณาวา่ การกระทาดงั กล่าวมีวตั ถุประสงคก์ ารใชง้ านอยา่ งไร 2) ลกั ษณะของขอ้ มูลท่ีจะนาไปใชซ้ ่ึงขอ้ มูลดงั กล่าวเป็น 3) จานวนและเน้ือหาที่จะคดั ลอกไปใชเ้ มื่อเป็นสดั ส่วนกบั ขอ้ มูลที่มีลิขสิทธ์ิท้งั หมด

4) ผลกระทบของการนาขอ้ มูลไปใชท้ ่ีมีต่อความเป็นไปไดท้ างการตลาดหรือคุณคา่ ของ งานท่ีมี ลิขสิทธ์ิน้นั ในมาตรา 35 ไดบ้ ญั ญตั ิใหก้ ารกระทาแก่โปรแกรมคอมพิวเตอร์อนั มีลิขสิทธ์ิ มิใหถ้ ือวา่ เป็นการ ละเมิดลิขสิทธ์ิ หากไม่มีวตั ถุประสงคเ์ พ่อื หากาไร ในกรณีดงั ตอ่ ไปน้ี 1) วจิ ยั หรือศึกษาโปรแกรมคอมพิวเตอร์น้นั 2) ใชเ้ พอ่ื ประโยชน์ของเจา้ ของสาเนาโปรแกรมคอมพิวเตอร์น้นั 3) ติชม วจิ ารณ์ หรือแนะนาผลงานโดยมีการรับรู้ถึงความเป็นเจา้ ของลิขสิทธ์ิในโปรแกรม คอมพิวเตอร์น้นั 4) เสนอรายงานข่าวทางสื่อสารมวลชนโดยมีการรับรู้ถึงความเป็นเจา้ ของลิขสิทธ์ิใน โปรแกรมคอมพิวเตอร์น้นั 5) ทาสาเนาโปรแกรมคอมพิวเตอร์ในจานวนท่ีสมควรโดยบุคคลผซู้ ่ึงไดซ้ ้ือหรือไดร้ ับ โปรแกรมน้นั มาจากบุคคลอื่นโดยถูกตอ้ ง เพ่ือเก็บไวใ้ ชป้ ระโยชนใ์ นการบารุงรักษาหรือ ป้องกนั การสูญหาย 6) ทาซ้า ดดั แปลง นาออกแสดง หรือทาให้

หน่วยท่ี 2 บญั ญัติ 10 ประการ ของผู้ใช้คอมพวิ เตอร์ สาระสาคญั เป็นจรรยาบรรณท่ีผใู้ ชอ้ ินเทอร์เน็ตยดึ ถือไวเ้ สมือนเป็นแมบ่ ทแห่งการปฏิบตั ิเพื่อระลึกและเตือน ความจาเสมอ สมรรถนะประจาหน่วย 1. แสดงความรู้เกี่ยวกบั บญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพิวเตอร์ 2. สามารถพฒั นาตนใหม้ ีทกั ษะความรู้บญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพวิ เตอร์ จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. เพอ่ื ใหม้ ีความรู้เก่ียวกบั บญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพิวเตอร์ (ดา้ นความรู้) 2. เพอื่ ใหม้ ีความรู้เกี่ยวกบั ประโยชนข์ องบญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพวิ เตอร์ (ดา้ นทกั ษะ) 3. เพือ่ ใหม้ ีความรู้เกี่ยวกบั องคป์ ระกอบบญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพวิ เตอร์ (ดา้ นเจตคติ) 4. เพ่ือมีจิตสานึกที่ดีในอยูร่ ่วมกนั (ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม/บูรณาการเศรษฐกิจ จุดประสงค์เชิงพฤตกิ รรม 1. บอกความหมายของบญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพิวเตอร์ได้ (ดา้ นความรู้ความจา) 2. บอกความสาคญั ของบญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพิวเตอร์ได้ (ดา้ นความเขา้ ใจ) 3. บอกประโยชนข์ องบญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพวิ เตอร์ได้ (ดา้ นจิตพิสยั ) 4. บอกองคป์ ระกอบบญั ญตั ิ 10 ประการ ของผใู้ ชค้ อมพวิ เตอร์ได้ (ดา้ นทกั ษะ) 5. มีจิตสานึกที่ดีต่อการอยรู่ ่วมกนั เป็นสังคม (ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม/บูรณาการเศรษฐกิจพอเพยี ง)

จรรยาบรรณเป็นส่ิงท่ีทาใหส้ ังคมอินเทอร์เน็ตเป็นระเบียบความรับผดิ ชอบต่อสังคมเป็ นเร่ืองที่จะตอ้ ง ปลูกฝังกฎเกณฑข์ องแต่ละเครือข่ายจึงตอ้ งมีการวางระเบียบเพ่อื ใหก้ ารดาเนินงานเป็ นไปอยา่ งมีระบบและ เอ้ือประโยชน์ซ่ึงกนั และกนั บางเครือข่ายมีบทลงโทษและจรรยาบรรณที่ชดั เจน เพ่ือช่วยใหส้ ังคมสงบสุข และหากการละเมิดรุนแรงกฎหมายก็จะเขา้ มามีบทบาทไดเ้ ช่นกนั บัญญัติ 10 ประการในการใช้คอมพวิ เตอร์ 1. ตอ้ งไม่ใชค้ อมพวิ เตอร์ทาร้ายหรือละเมิดผอู้ ื่น 2. ตอ้ งไม่รบกวนการทางานของผอู้ ่ืน 3. ตอ้ งไม่สอดแนม แกไ้ ข หรือเปิ ดดูแฟ้มขอ้ มูลของผอู้ ื่น 4. ตอ้ งไม่ใชค้ อมพิวเตอร์เพ่อื การโจรกรรมขอ้ มูลขา่ วสาร 5. ตอ้ งไม่ใชค้ อมพวิ เตอร์สร้างหลกั ฐานที่เป็นเทจ็ 6. ตอ้ งมีจรรยาบรรณการใชเ้ ครือข่ายสังคมออนไลน์ 7. ใหร้ ะมดั ระวงั ในการละเมิดหรือสร้างความเสียหายใหผ้ อู้ ่ืน 8. ใหแ้ หล่งที่มาของขอ้ ความ ควรอา้ งอิงแหล่งขา่ วได้ 9. ไมก่ ระทาการรบกวนผอู้ ่ืนดว้ ยการโฆษณาเกินความจาเป็น 10. ดูแลและแกไ้ ขหากตกเป็ นเหยอ่ื จากโปรแกรมอนั ไม่พึงประสงค์ เพอ่ื ป้องกนั มิใหค้ นอ่ืนเป็นเหยอื่

หน่วยท่ี 3 กฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศ สาระสาคญั สงั คมสารสนเทศเป็นสังคมใหม่ เพือ่ ใหก้ ารอยูร่ ่วมกนั ของคนในสังคมเป็นไปโดยสันติและสงบสุข เอ้ือ ประโยชนซ์ ่ึงกนั และกนั จึงตอ้ งมีกฎเกณฑท์ ี่มากาหนดควบคุมเพือ่ ใหส้ งั คมดงั กล่าวใหม้ ีความสงบ เรียบร้อย ในปัจจุบนั เครือขา่ ยอินเทอร์เน็ตไดเ้ ขา้ มามีบทบาท ในชีวติ ประจาวนั มีการใชค้ อมพิวเตอร์ และ ระบบส่ือสารกนั มาก ขณะเดียวกนั ก็มีผใู้ ชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศในทางท่ีไม่ถูก ไม่ควร ดงั น้นั จึงจาเป็ นตอ้ ง มี กฎหมายเทคโนโลยสี ารสนเทศมาใชบ้ งั คบั ควบคุมการใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศ และเม่ือมีกฎหมาย ออกมาบงั คบั ใช้ แลว้ ผใู้ ชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศจะปฏิเสธวา่ ไมร่ ู้กฎหมายไมไ่ ด้ สมรรถนะประจาหน่วย 1.แสดงความรู้เกี่ยวกบั กฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศ จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.เพ่ือใหม้ ีความรู้เกี่ยวกบั ความหมายกฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศ 2.เพอื่ ใหม้ ีความรู้เกี่ยวกบั องคป์ ระกอบของกฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศ 3.เพอื่ มีจิตสานึกที่ดีในการใชร้ ะบบสารสนเทศ จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1.อธิบายความหมายกฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศได้ (ดา้ นความรู้ความจา) 2.บอกองคป์ ระกอบของกฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศได้ (ดา้ นความเขา้ ใจ) 3.บอกประเภทกฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศได้ (ดา้ นจิตพิสยั ) 4.จาแนกกฎหมายและจริยธรรมทางเทคโนโลยสี ารสนเทศได้ (ดา้ นทกั ษะ) 5.มีความรู้ รอบคอบในทางานผา่ นระบบสารสนเทศ (ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม/บูรณาการเศรษฐกิจพอเพยี ง)

กฎหมายและจริยธรรมในการใช้ระบบสารสนเทศ ระบบสารสนเทศ (Information System ) หมายถึง ระบบท่ีมีการนาคอมพิวเตอร์มาช่วยในการ รวบรวม จดั เก็บ หรือจดั การกบั ขอ้ มูลขา่ วสารเพ่อื ให้ขอ้ มูลน้นั กลายเป็นสารสนเทศท่ีดี สามารถนาไปใชใ้ น การประกอบการตดั สินใจไดใ้ นเวลาอนั รวดเร็วและถูกตอ้ ง ระบบสารสนเทศท่ีใชค้ อมพิวเตอร์ประกอบดว้ ย ฮาร์ดแวร์ (Hardware), ซอฟตแ์ วร์ (Software), ขอ้ มูล (Data), บุคคล (People), ขบวนการ (Procedure) และการส่ือสารขอ้ มูล (Telecommunication) ซ่ึงถูกกาหนด ข้ึนเพื่อทาการรวบรวม, จดั การ จดั เก็บและประมวลผลขอ้ มูลใหเ้ ป็นสารสนเทศ รูปท่ี 4 แสดงส่วนประกอบ ของระบบ สารสนเทศที่ใชค้ อมพิวเตอร์ ระบบสารสนเทศท่ีมีการจดั การกบั สารสนเทศและสนบั สนุนการตดั สินใจของผบู้ ริหารใหเ้ กิด ประสิทธิผล เรียกวา่ ระบบสารสนเทศเพื่อสนบั สนุนการ บริหาร โดยเนน้ เร่ืองการสนบั สนุนการตดั สินใจใน ระดบั การจดั การระดบั ต่างๆ ไมเ่ นน้ ท่ีการประมวลขอ้ มูลท่ีไดจ้ ากการดาเนินการทางธุรกิจและเนน้ ที่โครง ร่างของระบบควรจะถูกใชใ้ นการ จดั การการใชง้ านระบบสารสนเทศ รูปที่ 5 แสดงความสมั พนั ธ์ระหวา่ ง ระบบสารสนเทศเพ่ือสนบั สนุนการบริหารและระดบั ของการจดั การ จรรยาบรรณสาหรับผู้ใช้อนิ เทอร์เน็ต ผใู้ ชอ้ ินเตอร์เน็ตน้นั มีเป็นจานวนมาก และมีแนวโนม้ เพ่ิมข้ึนเรื่อยๆ ดงั น้นั การใชง้ านระบบ เครือข่ายน้ีกย็ อ่ มจะมีผทู้ ี่ประพฤติไม่ดี และสร้างปัญหาใหก้ บั ผอู้ ่ืนเสมอ ดงั น้นั แต่ละเครือข่ายจึงตอ้ งมีการ กาหนดกฎเกณฑข์ อ้ บงั คบั ไว้ และในฐานะผใู้ ชง้ านที่ไดร้ ับสิทธ์ิ ใหใ้ ชง้ านเครือข่ายน้นั กค็ วรท่ีจะตอ้ งเขา้ ใจ และปฏิบตั ิตามกฎท่ีไดถ้ ูกวางไว้ เพ่อื ใหก้ ารอยรู่ ่วมกนั ในระบบอินเตอร์เน็ตเป็นไปอยา่ งสงบสุข จึงไดม้ ีผู้ พยายามรวบรวม กฎ กติกา มารยาท และวางเป็นจรรยาบรรณอินเตอร์เน็ต หรือท่ีเรียกวา่ Netiquette ความ รับผดิ ชอบต่อสังคม เป็นเรื่องท่ีจะตอ้ งปลูกฝัง กฎเกณฑข์ องแตล่ ะเครือขา่ ย จึงตอ้ งมีและวางระเบียบเพ่ือให้ ดาเนินงานเป็นไปอยา่ งมีระบบ และเอ้ือประโยชน์ซ่ึงกนั และกนั อนาคตของการใชเ้ ครือข่าย ยงั มีอีกมาก จรรยาบรรณจึงเป็ นส่ิงท่ีช่วยให้ สงั คมสงบสุข

หน่วยที่ 4 กฎหมายเกยี่ วกบั ธุรกรรมทางอเิ ลก็ ทรอนิกส์ สาระสาคัญ สถานะทางกฎหมายของขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนิกส์ใหเ้ สมอขอ้ มูลที่ทาในกระดาษ อนั เป็นการรองรับ นิติ สมั พนั ธ์ตา่ ง ๆ ซ่ึงแต่เดิมอาจจะจดั ทาข้ึนในรูปแบบของหนงั สือให้เทา่ เทียมกบั นิติสมั พนั ธ์รูปแบบใหมท่ ่ี จดั ทาข้ึน ใหอ้ ยใู่ นรูปแบบของขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกส์ รวมตลอดท้งั การลงลายมือชื่อในขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนิกส์ และการรับฟัง พยานหลกั ฐานท่ีอยใู่ นรูปแบบของขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกส์ สมรรถนะประจาหน่วย 1. แสดงความรู้เก่ียวกบั กฎหมายเก่ียวกบั ธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.เพอ่ื ใหม้ ีความรู้เก่ียวกบั กฎหมายเกี่ยวกบั ธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ 2.เพอ่ื ใหม้ ีความรู้เกี่ยวกบั คุณสมบตั ิของกฎหมายเกี่ยวกบั ธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ 3.เพอ่ื มีจิตสานึกที่ดีเกี่ยวกบั กฎหมายเกี่ยวกบั ธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ จุดประสงค์เชิงพฤตกิ รรม 1.อธิบายกฎหมายเกี่ยวกบั ธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ได้ (ดา้ นความรู้ความจา) 2.บอกพ้ืนฐานขอ้ มูลกฎหมายเก่ียวกบั ธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ได้ (ดา้ นจิตพสิ ัย) 3.บอกสาเหตุความบกพร่องของกฎหมายเก่ียวกบั ธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ได้ (ดา้ นทกั ษะ) 4.มีความระมดั ระวงั ในการอยใู่ นสงั คม (ดา้ นคุณธรรม จริยธรรม/บูรณาการเศรษฐกิจพอเพียง)

กฎหมายเก่ียวกบั ธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ ❖ พระราชบญั ญตั ิวา่ ดว้ ยธุุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2544 แกไ้ ขเพิม่ เติม (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2551 ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง แนวทางการจดั ทาแนวนโยบาย (Certificate Policy) และแนวปฏิบตั ิ (Certification Practice Statement) ของผใู้ หบ้ ริการออกใบรับรองอิเล็กทรอนิกส์ (Certification Authority) พ.ศ. 2552 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง หลกั เกณฑแ์ ละวธิ ีการในการจดั ทาหรือแปลง เอกสารและขอ้ ความใหอ้ ยใู่ นรูปของขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนิกส์ พ.ศ. 2553 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง การรับรองส่ิงพมิ พอ์ อก พ.ศ. 2555 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เรื่อง หน่วยงานรับรองสิ่งพมิ พอ์ อก พ.ศ. 2555 ❖ พระราชกฤษฎีกากาหนดประเภทธุรกรรมในทางแพง่ และพาณิชยท์ ่ียกเวน้ มิใหน้ ากฎหมายวา่ ดว้ ย ธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์มาใชบ้ งั คบั พ.ศ. 2549 ❖ พระราชกฤษฎีกากาหนดหลกั เกณฑแ์ ละวธิ ีการในการทาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ภาครัฐ พ.ศ. 2549 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เร่ือง แนวนโยบายและแนวปฏิบตั ิในการรักษาความ มนั่ คงปลอดภยั ดา้ นสารสนเทศของหน่วยงานของรัฐ พ.ศ. 2553 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เร่ือง แนวนโยบายและแนวปฏิบตั ิในการรักษาความ มนั่ คงปลอดภยั ดา้ นสารสนเทศของหน่วยงานของรัฐ (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2556 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ เร่ือง แนวนโยบายและแนวปฏิบตั ิในการคุม้ ครอง ขอ้ มูลส่วนบุคคลของหน่วยงานของรัฐ พ.ศ. 2553 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ เรื่อง แนวนโยบายและแนวปฏิบตั ิในการคุม้ ครอง ขอ้ มูลส่วนบุคคลของหน่วยงานของรัฐ พ.ศ. 2553 (แกค้ าผดิ ) ❖ พระราชกฤษฎีกาวา่ ดว้ ยวธิ ีการแบบปลอดภยั ในการทาธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ พ.ศ. 2553 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เร่ือง ประเภทธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ และ หลกั เกณฑก์ ารประเมินระดบั ผลกระทบของธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ตามวธิ ีแบบปลอดภยั พ.ศ. 2555 ❖ ประกาศคณะกรรมการธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เร่ือง มาตรฐานการรักษาความมนั่ คงปลอดภยั ของ ระบบสารสนเทศตามวธิ ีการแบบปลอดภยั พ.ศ. 2555 ต้นแบบพ.ร.บ.ธุรกรรม กฎหมายฉบบั น้ีไดย้ กร่างข้ึนตามแนวทางของกฎหมายแม่แบบที่จดั ทาโดย UNCITRAL หรือ คณะกรรมาธิการการคา้ ระหวา่ งประเทศแห่งสหประชาชาติ (United Nations Commission on International Trade Law) ท่ีเป็นแนวทางซ่ึงหลายประเทศยอมรับและนามาใชเ้ ป็นแนวทางในการยกร่างกฎหมายภายใน ของตนเช่นกนั เพอื่ ทาใหก้ ฎหมายของประเทศตา่ ง ๆ มีความสอดคลอ้ งระหวา่ งกนั (Legal Harmonization) ไม่วา่ จะเป็น

● กฎหมายแมแ่ บบวา่ ดว้ ยการพาณิชยอ์ ิเล็กทรอนิกส์ (Model Law on Electronic Commerce 1996) ท่ี รองรับสถานะทางกฎหมายของขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกส์ ● กฎหมายแมแ่ บบวา่ ดว้ ยลายมือช่ืออิเลก็ ทรอนิกส์ (Model Law on Electronic Signatures 2001) ที่ รองรับสถานะทางกฎหมายของลายมือชื่ออิเลก็ ทรอนิกส์ ● อนุสัญญาวา่ ดว้ ยการใชก้ ารติดต่อสื่อสารทางอิเล็กทรอนิกส์ในสัญญาระหวา่ งประเทศ (The United Nations Convention on the Use of Electronic Communications in International Contracts) ที่ รองรับการทาสัญญาระหวา่ งประเทศในรูปแบบขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกส์ ช่วยใหก้ ารทาสัญญาใน รูปแบบอิเล็กทรอนิกส์มีความครบถว้ นยง่ิ ข้ึน กฎหมายหลายฉบบั กโ็ ยงมายงั พ.ร.บ. ธุรกรรม ● เม่ือกฎหมายธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เป็นกฎหมายกลางที่รองรับสถานะทางกฎหมายของขอ้ มูล อิเล็กทรอนิกส์ และเสริมการบงั คบั ใชก้ ฎหมายอ่ืน ๆ ทาใหเ้ มื่อมีการปรับปรุงกระบวนการตาม กฎหมายต่าง ๆ ใหท้ าในแบบอิเล็กทรอนิกส์ได้ กฎหมายฉบบั ต่าง ๆ จึงไดเ้ ชื่อมโยงมายงั กฎหมายวา่ ดว้ ยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ เพอ่ื ความสอดคลอ้ งและความชดั เจน เช่น ● พระราชบญั ญตั ิศุลกากร พ.ศ. 2560 “มาตรา 11 การดาเนินการทางศุลกากร ถา้ ไดก้ ระทาในรูปของ ขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนิกส์ ใหถ้ ือวา่ มีผลโดยชอบดว้ ยกฎหมายเช่นเดียวกนั กบั การดาเนินการทางศุลกากร โดยเอกสาร ท้งั น้ี การนาขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนิกส์ในการศุลกากรใหเ้ ป็นไปตามกฎหมายวา่ ดว้ ยธุรกรรม ทางอิเลก็ ทรอนิกส์”

หน่วยที่ 5 กฎหมายเกย่ี วกบั ลายมือชื่ออเิ ลก็ ทรอนิกส์ สาระสาคญั การใชล้ ายมือช่ืออิเลก็ ทรอนิกส์ดว้ ยกระบวนการใดๆทางเทคโนโลยใี หเ้ สมอดว้ ยการลงลายมือ ช่ือ ธรรมดาอนั ส่งผลต่อความเชื่อมน่ั มากข้ึนในการทาธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์และกาหนดใหม้ ีการกากบั ดูแล การใหบ้ ริการเกี่ยวกบั ลายมือช่ืออิเล็กทรอนิกส์ตลอดจนใหบ้ ริการอื่นท่ีเก่ียวขอ้ งกบั ลายมือชื่อ อิเล็กทรอนิกส์ สมรรถนะประจาหน่วย 1. แสดงความรู้เก่ียวกบั กฎหมายเกี่ยวกบั ลายมือช่ืออิเล็กทรอนิกส์ 2. สามารถนากฎหมายเกี่ยวกบั ลายมือชื่ออิเลก็ ทรอนิกส์มาประยคุ ใชไ้ ด้ จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. เพอ่ื ใหม้ ีความรู้เกี่ยวกบั กฎหมายเกี่ยวกบั ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ (ด้านความรู้) 2. เพ่อื ใหม้ ีความรู้เกี่ยวกบั องคป์ ระกอบกฎหมายเกี่ยวกบั ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ (ด้านทักษะ) 3.เพ่ือมีจิตสานึกท่ีดีเก่ียวกบั การใชส้ ่ืออิเล็กทรอนิกส์ จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1. อธิบายกฎหมายเกี่ยวกบั ลายมือช่ืออิเล็กทรอนิกส์ได้ (ดา้ นความรู้ความจา) 2. บอกองคป์ ระกอบกฎหมายเกี่ยวกบั ลายมือชื่ออิเลก็ ทรอนิกส์ได้ (ดา้ นความเขา้ ใจ) 3. บอกแนวทางการปฏิบตั ิตนตามกฎหมายเก่ียวกบั ลายมือช่ืออิเลก็ ทรอนิกส์ได้ (ดา้ นจิตพิสยั ) 4. อธิบายหลกั กฎหมายเก่ียวกบั ลายมือช่ืออิเลก็ ทรอนิกส์ได้ (ดา้ นทกั ษะ) 5. บอกหลกั ความมีเหตุผลของกฎหมายเก่ียวกบั ลายมือช่ืออิเลก็ ทรอนิกส์ ได้ (ดา้ นทกั ษะ) 6. มีจิตสานึกที่ดีเก่ียวกบั การใชส้ ่ืออิเล็กทรอนิกส์

'e-Signature' ลายเซ็นอิเลก็ ทรอนิกส์ ที่กฎหมายยอมรับ ทาความรู้จกั \"e-Signature\" ลายเซ็นอิเล็กทรอนิกส์ ท่ีเม่ือเร็วๆ น้ี สานกั งานพฒั นาธุรกรรมทาง อิเลก็ ทรอนิกส์ไดอ้ อกประกาศมาตรฐาน เพ่ือใชเ้ ป็นแนวทางและขอ้ เสนอแนะใหก้ บั หน่วยงานท่ีตอ้ งการจะ ใชด้ าเนินการ ❖ นิยามตามกฎหมายของ e-Signature พ.ร.บ.ธุรกรรมทางอิเลก็ ทรอนิกส์ไดก้ าหนดวา่ “e-Signature” หรือ “ลายมือช่ืออิเล็กทรอนิกส์” หมายถึง การสร้างชุดขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนิกส์ (ในรูปแบบตวั เลข อกั ษร เสียง หรือสญั ลกั ษณ์อื่นใด) เพ่ือใช้ แสดงความสมั พนั ธ์กบั บุคคลผเู้ ป็นเจา้ ของชุดขอ้ มูลดงั กล่าว (เจา้ ของลายมือชื่อ) โดยมีวตั ถุประสงคห์ ลกั 2 ประการคือ 1.เพื่อระบุตวั บุคคลผเู้ ป็นเจา้ ของลายมือช่ืออิเล็กทรอนิกส์และสามารถแสดงความเช่ือมโยงไปยงั ชุดขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกส์ และ 2.เพือ่ แสดงวา่ เจา้ ของลายมือช่ือยอมรับขอ้ ความในมูลอิเล็กทรอนิกส์ชุด ดงั กล่าวน้นั ท้งั น้ี เจตนารมณ์ตามกฎหมายของการสร้าง e-Signature ไมไ่ ดต้ า่ งไปจาก “การใชป้ ากกาลงลายมือ ช่ือบนกระดาษในแบบเดิม” ซ่ึงมีวตั ถุประสงคใ์ นการกาหนดใหเ้ จา้ ของลายมือช่ือยนื ยนั ยอมรับ หรือรับรอง ขอ้ ความตามที่ปรากฏในเอกสารหรือเพื่อเป็นข้นั ตอนหน่ึงที่กฎหมายในหลายเรื่อง (เช่น สญั ญาเช่า อสังหาริมทรัพย์ สญั ญากยู้ มื เงินเกินกวา่ 2,000 บาท) กาหนดใหต้ อ้ งทาเป็นหนงั สือและมีการลงลายมือช่ือ คูส่ ญั ญาไวเ้ พ่ือเป็ นหลกั ฐานในการฟ้องบงั คบั คดีในอนาคต ซ่ึงหากปราศจากกลไกของกฎหมายธุรกรรม อิเล็กทรอนิกส์แลว้ การทาธุรกรรมออนไลน์ตา่ งๆ ท่ีตอ้ งมีการลงลายมือช่ือกากบั ยอ่ มไมม่ ีผลทางกฎหมายที่ สมบูรณ์ ❖ องคป์ ระกอบในการสร้าง e-Signature กฎหมายไมไ่ ดร้ ะบุวา่ เทคโนโลยอี ะไรบา้ งที่จะสร้าง e-Signature ได้ แตก่ ฎหมายจะยอมรับก็ต่อเม่ือ e-Signature น้นั เป็นไปมาตรฐานท่ีกฎหมายกาหนดโดยจะตอ้ งมีองคป์ ระกอบท่ีสาคญั คือ 1.สามารถพิสูจนแ์ ละยนื ยนั ตวั ตนเจา้ ของลายมือชื่อได้ โดยตอ้ งแสดงความสัมพนั ธ์ระหวา่ ง “เจา้ ของ e- Signature” กบั “ขอ้ มูลอิเลก็ ทรอนิกส์” ท่ีนามาประกอบกนั ได้ ซ่ึงความน่าเช่ือถือของ e-Signature ตอ้ ง พจิ ารณาคู่กบั ระดบั ความน่าเช่ือถือของไอเดนทิตี (IAL) ในการพิสูจนต์ วั ตน และระดบั ความน่าเช่ือถือของ สิ่งท่ีใชย้ นื ยนั ตวั ตน (AAL) ในกระบวนการยนื ยนั ตวั ตน 2.เจตนาในการลงลายมือชื่อ กล่าวคือ ตอ้ งแสดงไดว้ า่ เจา้ ของ e-Signature เป็นผลู้ งลายมือชื่อเกี่ยวกบั ขอ้ ความน้นั ไวเ้ อง โดยผสู้ ร้าง e-Signature อาจกาหนดรายละเอียด วตั ถุประสงค์ และเหตุผลในการลง ลายมือช่ือไวใ้ นแบบฟอร์มใหช้ ดั เจนเพ่ือใหเ้ จา้ ของ e-Signature เขา้ ใจและยอมรับในการลงลายมือช่ือน้นั 3.ครบถว้ นและไม่เปล่ียนแปลง กล่าวคือ ในกระบวนการเกบ็ รักษา e-Signature ผเู้ กบ็ ตอ้ งประกนั ไดว้ า่ ขอ้ มูลอิเล็กทรอนิกส์ต่างๆ เก่ียวกบั e-Signature มีความครบถว้ นเหมือนตอนแรกสร้างและไม่ถูก เปล่ียนแปลงระหวา่ งทาง ❖ ประเภทและตวั อยา่ งของ e-Signature อาจแบง่ ไดต้ ามบริบทของกฎหมายใน 3 รูปแบบ

1.แบบทว่ั ไป หรือแบบท่ีกฎหมายระบุวา่ “ตอ้ งใชว้ ธิ ีการที่น่าเช่ือถือในการสร้าง” ซ่ึง “วธิ ีการ” สร้าง e- Signature ในแบบน้ีจะมี “ความน่าเช่ือถือ” หรือไมน่ ้นั กต็ อ้ งอยทู่ ่ีการพิสูจน์โดยพิจารณาไดจ้ ากพฤติการณ์ท่ี เหมาะสม เทคโนโลยที ี่เลือกใช้ ประกอบกบั ความเส่ียงของประเภทธุรกรรมเพ่ือดูวา่ “วธิ ีการ” ดงั กล่าวมี ความมนั่ คงรัดกุม และเหมาะสมกบั ธุรกรรมประเภทน้นั หรือไม่ ตวั อยา่ งของ e-Signature แบบทวั่ ไป เช่น การต้งั รหสั เขา้ ใชบ้ ริการ (รหสั ATM) การป้อนขอ้ มูล One Time Password (OTP) การกดป่ ุม Ok/Send เพื่อส่งหรือยอมรับขอ้ ความ การพิมพช์ ่ือไวท้ า้ ยอีเมล การสแกนภาพ ลายมือช่ือที่เขียนดว้ ยมือและแนบไปกบั เอกสารอิเลก็ ทรอนิกส์ หรือการใช้ Stylus เป็นตน้ 2.แบบเชื่อถือได้ เหตุที่กฎหมายรองรับในความน่าเชื่อถือก็เพราะ 1) ขอ้ มูลที่ใชส้ ร้าง e-Signature เช่ือมโยง ไปยงั เจา้ ของได้ 2) อยภู่ ายใตก้ ารควบคุมของเจา้ ของในตอนท่ีสร้าง และ 3) เจา้ ของสามารถตรวจพบการ เปลี่ยนแปลง/ปลอมแปลงได้ ตวั อยา่ ง e-Signature ประเภทน้ี เช่น Digital Signature ที่อาศยั โครงสร้างพ้นื ฐานกุญแจสาธารณะ (PKI) และ เทคโนโลยเี ปรียบเทียบขอ้ มูลชีวมิติ (BiometricComparison) เป็นตน้ ดงั น้นั ในทางปฏิบตั ิที่กฎหมายวา่ “เช่ือถือได”้ กเ็ พราะ e-Signature ในแบบน้ีมีการใชร้ ะบบหรือเทคโนโลยที ่ีมน่ั คงและรัดกุมกวา่ ในกรณีแรก ประกอบกบั ระดบั การพิสูจน์ตวั ตน (IAL2 ข้ึนไป) และการยนื ยนั ตวั ตน (AAL2 ข้ึนไป) ก็อยใู่ นระดบั ท่ีสูง และน่าเชื่อถือกวา่ แบบทวั่ ไปดว้ ยเช่นกนั 3.แบบเชื่อถือไดแ้ ละมีใบรับรอง e-Signature จากผใู้ หบ้ ริการออกใบรับรอง ซ่ึงแบบที่ 3 คือ การสร้าง e- Signature โดยอาศยั เทคโนโลยี PKI ตามแบบท่ี 2 เพียงแต่เพิม่ เติมโดยมีคนกลาง หรือผใู้ หบ้ ริการออก ใบรับรองเป็นผอู้ อก certificate เพื่อสนบั สนุนความถูกตอ้ งของ e-Signature น้นั ซ่ึงขอ้ ดีในทางกฎหมายคือ คนกลางน้ีเปรียบเสมือนพยานคอยรับรองในการสร้าง e-Signature ใหเ้ จา้ ของลายมือช่ือไดอ้ ีกช้นั หน่ึง ❖ ภาระการพิสูจน์ตามกฎหมาย เมื่อกฎหมายกาหนดลายมือช่ือไวห้ ลายประเภท แน่นอนวา่ ภาระพิสูจน์ในทางกฎหมายยอ่ มแตกต่างกนั โดย หากเป็น e-Signature แบบทวั่ ไป “ผอู้ า้ งวา่ e-Signature น่าเชื่อถือยอ่ มมีหนา้ ที่นาสืบ” เช่น นาย ก.โตแ้ ยง้ วา่ e-Signature แบบ Stylus ของนาย ข.ไมใ่ ช่ลายมือชื่อที่แทจ้ ริง นาย ข.ผอู้ า้ งวา่ ลายมือชื่อของตนน้นั เป็ นของ จริงมีหนา้ ที่ในการหาพยานหลกั ฐานมาพสิ ูจน์ ในทางกลบั กนั หากเป็น e-Signature แบบเชื่อถือได้ “กฎหมายจะสนั นิษฐานไวก้ ่อนวา่ น่าเช่ือถือภาระการ พสิ ูจน์จึงตกเป็ นของผูโ้ ตแ้ ยง้ วา่ ไม่น่าเชื่อถือ” เช่น นาย ค.โตแ้ ยง้ วา่ Digital Signature ของ นาย ง.ไม่ น่าเช่ือถือ นาย ค.ผโู้ ตแ้ ยง้ มีหนา้ ท่ีในการหาพยานหลกั ฐานมาพิสูจน์วา่ Digital Signature ของนาย ง.ไม่ น่าเช่ือถืออยา่ งไร ทา้ ยท่ีสุดในทางปฏิบตั ิ การเลือกประเภทของ e-Signature ข้ึนอยกู่ บั หลายปัจจยั โดยตอ้ งพจิ ารณา factors ตา่ งๆ ประกอบเช่น มูลค่าและความถ่ีในการทาธุรกรรม ความสอดคลอ้ งของระบบงานภายในองคก์ ร รวมถึง ระดบั การยอมรับของคู่สัญญา โดยอาจพิจารณาจากมาตรฐานที่ใชใ้ นอุตสาหกรรมประเภทน้นั ประกอบ ซ่ึง หากท่านปฏิบตั ิตามขอ้ กาหนดของกฎหมายแลว้ ลายเซ็นอิเล็กทรอนิกส์ท่ีใชน้ ้นั ยอมมีผลในทางกฎหมาย

บรรณานุกรม https://sites.google.com/view/20204-2009 วชิ าจริยธรรมและกฎหมายคอมพวิ เตอร์

https://anyflip.com/cqnrl/wfxe/basic แผนการสอนวชิ าจริยธรรมและกฎหมายคอมพวิ เตอร์