3.คู่มือการดำเนินงานสุขศึกษาโรงเรียนส่งเส

คู่มอื การดำเนินงานสุขศกึ ษา โรงเรยี นส่งเสริมสุขบญั ญตั ิแห่งชาติ โดย กองสุขศึกษา กรมสนับสนนุ บรกิ ารสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข www.hed.go.th

คู่มอื การดาเนนิ งานสุขศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบัญญัตแิ หง่ ชาติ ก คำนำ การดำเนินงาน “โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ” เป็นรูปแบบหนึ่งของการพัฒนาความรอบรู้ ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพของประชาชนในกลุ่มเด็กวัยเรียนอายุ 7- 14 ปีที่ดำเนินการโดยโรงเรียน/ ชุมชน โดยอาศัยการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วน กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ โดยกองสุขศึกษา ได้พัฒนาโรงเรียนที่มีความพร้อม และพัฒนาให้เป็นโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ โดยมุ่งหวังให้ โรงเรียนประถมศึกษาในสังกัด สพฐ. ทั่วประเทศเป็น “โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ” เพื่อปลูกฝังให้ นักเรียน และครอบครัวในชุมชนมีความรอบรู้ด้านสุขภาพ และมีพฤติกรรมตามสุขบัญญัติแห่งชาติ ซึ่งจำเป็นต้องได้รับโอกาสการเรียนรู้ด้านสุขภาพ และจัดปัจจัยแวดล้อมให้เอื้อต่อการเรียนรู้ด้านสุขภาพและ การมีสุขภาพที่หลากหลาย เหมาะสมและสอดคล้องกับวิถีชีวิต สามารถจัดการสุขภาพเพื่อการพึ่งพาตนเอง ได้อย่างยัง่ ยนื ไดแ้ ก่ สุขบญั ญัตขิ อ้ 1 ดแู ลรกั ษาร่างกายและของใชใ้ หส้ ะอาด สุขบญั ญัติข้อ 2 รักษาฟนั ใหแ้ ข็งแรงและแปรงฟันทกุ วันอย่างถกู ตอ้ ง สขุ บญั ญัตขิ อ้ 3 ลา้ งมอื ให้สะอาดก่อนกินอาหารและหลังขบั ถ่าย สขุ บัญญัติขอ้ 4 กนิ อาหาร สกุ สะอาด ปราศจากสารอนั ตราย และหลกี เลี่ยงอาหารรสจดั สฉี ูดฉาด สุขบัญญัตขิ ้อ 5 งดบหุ ร่ี สุรา สารเสพตดิ การพนนั และการสำส่อนทางเพศ สุขบัญญตั ิขอ้ 6 สร้างความสมั พนั ธใ์ นครอบครัวให้อบอุน่ สุขบญั ญตั ิข้อ 7 ปอ้ งกันอบุ ัติภัยดว้ ยความไมป่ ระมาท สุขบญั ญัติข้อ 8 ออกกำลงั กายสมำ่ เสมอและตรวจสุขภาพประจำปี สุขบัญญัติขอ้ 9 ทำจติ ใจให้ร่าเรงิ แจ่มใสอยูเ่ สมอ สุขบญั ญตั ขิ อ้ 10 มสี ำนกึ ตอ่ ส่วนรวม ร่วมสร้างสรรค์สังคม กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพหวังเป็นอย่างยิ่งว่า คู่มือการดำเนินงานสุขศึกษา “โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ” ซึ่งมีเนื้อหาหลักเกี่ยวกับ 7 ขั้นตอนการพัฒนา “โรงเรียนส่งเสริม สุขบัญญัติแห่งชาติ” ฉบับนี้ จะเป็นประโยชน์แก่บุคลากรสาธารณสุขที่รับผิดชอบด้านการเสริมสร้าง ความรอบรู้ด้านสุขภาพ และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพรวมถึงแกนนำสุขภาพในโรงเรียน/หมู่บ้าน/ชุมชน ได้ศึกษาและใช้เป็นคู่มือแนวทางในการดำเนินงานเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ และปลูกฝังพฤติกรรม ตามสุขบัญญัติแห่งชาติ 10 ประการ ในกลุ่มเด็กวัยเรียนอายุ 7- 14 ปี ในสถานศึกษาอันจะเชื่อมโยงไปถึง การประเมินระดับการพัฒนาโรงเรียนฯ หรือการประเมินตนเองในโปรแกรม Health Gate สู่ชุมชนรอบรู้ ด้านสขุ ภาพ และตำบลจดั การคณุ ภาพชวี ิตต่อไป กองสุขศึกษา กรมสนบั สนนุ บรกิ ารสุขภาพ ธนั วาคม 2565

คู่มอื การดาเนนิ งานสขุ ศึกษา |โรงเรียนส่งเสรมิ สุขบัญญัตแิ หง่ ชาติ ข สารบัญ เรือ่ ง หน้า ส่วนท่ี 1 บทนำ 1 1.1 แนวคิดการดำเนนิ งานโรงเรยี นส่งเสรมิ สุขบัญญตั แิ ห่งชาติ 1 1.2 คำจำกดั ความ 1 สว่ นท่ี 2 คณุ ลักษณะของโรงเรยี นส่งเสริมสุขบญั ญัติแห่งชาติ 3 ส่วนท่ี 3 การดำเนินงานโรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ 7 ข้ันตอน 5 3.1 การดำเนนิ งานโรงเรยี นส่งเสรมิ สขุ บญั ญตั ิแหง่ ชาติ 7 ขั้นตอน 6 3.2 ขัน้ ตอนการดำเนินงานสุขศึกษาเพื่อเสรมิ สร้างความรอบรดู้ า้ นสขุ ภาพ 7 และพฤติกรรมสุขภาพ สว่ นท่ี 4 แนวทางการดำเนนิ งานสุขศึกษาโรงเรียนส่งเสริมสขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ 11 4.1 แนวทางการดำเนินงานสุขศึกษา 11 4.2 การประเมินความรอบร้ดู า้ นสขุ ภาพและพฤติกรรมสุขภาพ 12 4.3 บทบาทหน้าท่ีขององค์กรหรอื ภาคีเครือข่ายในชมุ ชน/โรงเรยี นกับการดำเนินงาน 14 ปลูกฝงั พฤติกรรมสุขภาพของนกั เรียน ส่วนท่ี 5 เอกสาร/หลักฐานการดำเนินงาน “โรงเรยี นสง่ เสรมิ สขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ” 16 5.1 ตัวอย่างการแนบเอกสารและหลักฐานการประเมินในโปรแกรม Health Gate 16 5.2 การจัดกิจกรรมสร้างเสรมิ สขุ บัญญัติแห่งชาติ 23 5.3 ตัวอยา่ งกจิ กรรมพัฒนาความรอบรู้ดา้ นสุขภาพและพฤตกิ รรมสขุ ภาพ 25 ตามสุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ สว่ นที่ 6 การประกวดตน้ แบบโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแหง่ ชาติ 31 6.1 คำจำกดั ความ 31 6.2 คณุ สมบัติ เกณฑ์ และการนำเสนอผลงาน 32 6.3 แนวทางการประกวด/ประเมนิ พ้นื ท่ีตน้ แบบปรบั เปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ 33 สำหรบั เจ้าหนา้ ที่สาธารณสขุ 6.4 ประเภทรางวลั พื้นท่ตี ้นแบบการปรบั เปล่ยี นพฤติกรรมสขุ ภาพ 34 เอกสารอา้ งองิ 35 ภาคผนวก 36 ภาคผนวก ก การเขา้ ใชโ้ ปรแกรม Health Gate สำหรับโรงเรยี นส่งเสรมิ สุขบญั ญตั ิแห่งชาติ 37 1. โปรแกรม Health Gate สำหรบั โรงเรยี นส่งเสรมิ สุขบญั ญตั แิ ห่งชาติ 37 คืออะไร มีก่ีระดบั และมเี กณฑอ์ ะไรบา้ ง 2. การประเมินการพัฒนาโรงเรยี นส่งเสริมสขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ 40 3. การรายงานผลการประเมินโรงเรียนสง่ เสริมสขุ บญั ญัติแห่งชาติ 45

คูม่ ือการดาเนนิ งานสขุ ศึกษา |โรงเรียนสง่ เสริมสขุ บญั ญัตแิ ห่งชาติ ค สารบัญ หนา้ 47 เรื่อง 47 ภาคผนวก ข การเข้าใช้โปรแกรมวเิ คราะหผ์ ลการประเมินความรอบรดู้ ้านสขุ ภาพ และพฤติกรรมสุขภาพของประชาชนวยั เรยี นสำหรบั โรงเรยี นส่งเสริมสุขบัญญตั แิ หง่ ชาติ 51 ในตำบลจัดการคุณภาพชีวิต 55 62 1. โปรแกรมประเมนิ ความรอบรู้ดา้ นสขุ ภาพและพฤติกรรมสุขภาพ (HL&HB) คอื อะไร มกี ่รี ะดบั และใชแ้ บบประเมินอะไร 71 2. การเกบ็ ข้อมูล 3. การแสดงผลการประเมนิ 4. คูม่ อื รหสั บันทึกข้อมูลแบบประเมินความรอบรูด้ า้ นสุขภาพและ พฤติกรรมสุขภาพของนักเรียนสำหรับโรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญตั แิ หง่ ชาติ ภาคผนวก ค ใบสมคั รการประกวดโรงเรยี นต้นแบบส่งเสรมิ สุขบัญญตั ิแห่งชาติ

สารบัญภาพ คมู่ ือการดาเนินงานสุขศกึ ษา เร่ือง |โรงเรยี นสง่ เสรมิ สุขบัญญตั ิแห่งชาติ ง แผนภาพที่ 1 การเรียนการสอนเสรมิ หลักสูตร หน้า แผนภาพที่ 2 การเผยแพรส่ ื่อในโรงเรยี น 24 24

คู่มือการดาเนินงานสุขศึกษา |โรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ 1 ส่วนที่ 1 บทนำ 1.1 แนวคิดการดำเนนิ งานโรงเรียนส่งเสริมสขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ การเสริมสร้างความรอบรู้ดา้ นสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัตแิ ห่งชาติในกลุ่มเด็ก และ เยาวชนนบั ว่ามีความสำคัญอย่างยง่ิ จะเป็นการปูพ้ืนฐานของการลดความเสี่ยงต่อการเจบ็ ปว่ ยและอันตรายต่อ สุขภาพอันจะนำไปสู่การมีสขุ ภาพดี และเติบโตเปน็ ผู้ใหญ่ที่มีสุขอนามัยท่ีสมบูรณ์แข็งแรง เป็นพลังสำคัญของ การพัฒนาประเทศในอนาคต ซึ่งกลุ่มเด็กและเยาวชนจะมีความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพที่ ถูกต้องตามสุขบัญญัติแห่งชาติได้นั้นจำเป็นต้องได้รับโอกาสการเรียนรู้ด้านสุขภาพ และจัดปัจจัยแวดล้อมให้ เอื้อต่อการเรียนรู้ด้านสุขภาพ และการมีพฤติกรรมสุขภาพที่หลากหลาย เหมาะสมและสอดคล้องกับวิถีชีวิต โดยการมีส่วนร่วมของโรงเรียน ผู้ปกครอง ชุมชนและหน่วยงานสาธารณสุข ซึ่งโรงเรียนเป็นสถานที่สำคัญที่ ส่งเสริมใหเ้ ด็กมีความรู้ ความเข้าใจ มีเจตคตทิ ดี่ ี โดยจัดประสบการณ์ เสรมิ สร้างทักษะทีจ่ ำเป็น และการปฏบิ ัติ ตามสุขบัญญัติแห่งชาติทั้ง 10 ประการ รวมถึงการจัดปัจจัยแวดล้อมที่เอื้ออำนวยต่อการปฏิบัติหรือการมี พฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้องได้อย่างสม่ำเสมอจนเกิดเป็นสุขนิสัย การละเลยในการปฏิบัติสุขบัญญัติข้อใดข้อ หนึ่ง หมายถึงมีความเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยหรืออันตรายต่อสุขภาพ ซี่งอาจนำหรือเป็นสาเหตุของโรคต่างๆที่ สามารถป้องกนั ได้ในภายหลัง ดังนน้ั เพอื่ ลดความเส่ยี งต่อสุขภาพ และการสรา้ งเสริมให้มีสุขภาพดี จำเป็นต้อง ปลกู ฝังให้เดก็ มีพฤตกิ รรมตามสขุ บัญญัตแิ หง่ ชาตจิ นเป็นสุขนสิ ยั 1.2 คำจำกดั ความ โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ หมายถึง โรงเรียนที่มีการดำเนินงานตามกระบวนการพัฒนา โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัตแิ ห่งชาติ 7 ขน้ั ตอน ของกองสขุ ศึกษา ข้ันตอน 1 สร้างทมี งาน เพือ่ การดำเนินงานด้านสขุ ภาพ ขัน้ ตอน 2 ศึกษา วเิ คราะหข์ อ้ มลู ข้ันตอน 3 ดำเนินการวางแผนและออกแบบการจัดกิจกรรม ขั้นตอน 4 จัดกจิ กรรมการเรียนรดู้ า้ นสุขภาพตามสุขบญั ญตั ิ ข้นั ตอน 5 จดั สภาพแวดลอ้ มของโรงเรยี นแห่งชาติ ขั้นตอน 6 ประเมนิ ผลและปรบั ปรุงการดำเนินงาน ขนั้ ตอน 7 ขยายสคู่ รอบครัวและชมุ ชนเรยี นรู้ สขุ บญั ญตั ิแหง่ ชาติ 10 ประการ คือ ขอ้ กำหนดท่ีเดก็ และเยาวชน ตลอดจนประชาชนท่วั ไปพึงปฏิบัติ อย่างสม่ำเสมอจนเป็นสุขนิสัยเพื่อให้มีพฤติกรรมที่พึงประสงค์อันจะนำไปสู่การมีสุขภาพดี ประกอบด้วย พฤติกรรมสำคญั 10 ประการ ดังต่อไปนี้ สุขบัญญตั ิข้อ 1 ดแู ลรกั ษารา่ งกาย และของใชใ้ ห้สะอาด สขุ บญั ญัตขิ ้อ 2 รกั ษาฟันให้แข็งแรง และแปรงฟนั ทุกวันอย่างถกู ต้อง สขุ บญั ญัติข้อ 3 ลา้ งมือใหส้ ะอาดก่อนกนิ อาหาร และหลังขับถ่าย สขุ บัญญัติข้อ 4 กินอาหาร สุก สะอาด ปราศจากสารอันตราย และหลกี เลยี่ งอาหารรสจัด สฉี ูดฉาด สุขบัญญตั ขิ ้อ 5 งดบุหร่ี สุรา สารเสพติด การพนัน และการสำส่อนทางเพศ สุขบญั ญตั ขิ ้อ 6 สรา้ งความสัมพนั ธใ์ นครอบครัวให้อบอนุ่

คู่มือการดาเนนิ งานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนส่งเสรมิ สขุ บญั ญัติแห่งชาติ 2 สุขบญั ญตั ขิ ้อ 7 ปอ้ งกันอุบัติภัยด้วยความไมป่ ระมาท สุขบัญญตั ขิ ้อ 8 ออกกำลงั กายสมำ่ เสมอและตรวจสขุ ภาพประจำปี สุขบญั ญตั ิข้อ 9 ทำจติ ใจให้รา่ เริงแจม่ ใสอยู่เสมอ สุขบัญญตั ขิ ้อ 10 มีสำนึกต่อส่วนรวม รว่ มสรา้ งสรรค์สงั คม ความรอบรู้ด้านสุขภาพ (Health Literacy : HL) หมายถึง ความสามารถ และทักษะในการเข้าถึง ข้อมูล และบริการด้านสุขภาพ มีความรู้ ความเข้าใจสามารถวิเคราะห์ ประเมินและจัดการสุขภาพตนเอง รวมทั้งสามารถชี้แนะเรื่องสุขภาพแก่บุคคล ครอบครัวและชุมชนได้ หรือจะกล่าวให้เข้าใจอย่างง่าย ก็คือ “เป็นความสามารถในการหาข้อมูล คิดวิเคราะห์ ตัดสินใจเลือกวิธีการ และจัดการสุขภาพของตนเองได้ อย่างเหมาะสม รวมทั้งสามารถบอกต่อในสิ่งที่ถูกต้องให้ผู้อ่นื นำไปใช้ต่อได้” การส่งเสรมิ ใหป้ ระชาชนในชุมชน มีความรอบรู้ด้านสุขภาพ จึงเปรียบเสมือนการเสริมสร้างความสามารถในการดูแลสุขภาพของตนเอง อยา่ งเทา่ ทนั สถานการณ์หรอื สิง่ แวดล้อมท่ีเปลย่ี นแปลงไปอยา่ งรวดเรว็ ในการดำเนินงานให้ประชาชนทุกกลุ่มวัยมีความรอบรู้ด้านสุขภาพที่ดีและมีพฤติกรรมสุขภาพ ที่ถูกต้องได้นั้น ต้องมีการดำเนินงานทั้งการจัดกิจกรรมให้เกิดการเรียนรู้ ฝึกทักษะควบคู่กับการจัด สภาพแวดลอ้ มในครอบครวั และชมุ ชนใหเ้ ออ้ื ตอ่ การเรียนรู้ เพ่อื การปรับเปลี่ยนพฤตกิ รรมสขุ ภาพ อาทิเชน่ 1) จัดกิจกรรมเสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจในรูปแบบที่หลากหลาย เช่น การบรรยาย การสาธิต การแสดงบทบาทสมมตุ ิ การวิเคราะห์สถานการณจ์ ำลอง การฝึกทกั ษะการเรยี นรู้ เป็นต้น 2) ส่งเสริมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการกลุ่มในการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ ความรู้ ความเข้าใจ เรื่องการป้องกันโรคต่างๆ ในชุมชน/โรงเรียนอย่างสม่ำเสมอ เช่น ชมรมสร้างสุขภาพ เวทีเสวนา กิจกรรมรณรงคข์ องกลมุ่ ต่างๆ ในชมุ ชน/โรงเรยี น เปน็ ตน้ 3) จัดโปรแกรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ เพื่อให้กลุ่มเป้าหมายได้ฝึกปฏิบัติในการดูแลสุขภาพ ด้วยตนเอง 4) ส่งเสริมการเรียนรู้จากประสบการณ์ของบุคคลต้นแบบ หรือบุคคลที่เป็นแบบอย่างเรื่อง การปอ้ งกนั โรคในชุมชน เช่น เร่ืองเลา่ จากประสบการณ์ การจัดเวทปี ระชาคม เปน็ ต้น 5) จัดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการมีพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้อง เช่น จัดให้มีป้าย มีสื่อ รณรงค์ให้ ความรู้เรื่องการป้องกันโรค มีน้ำสบู่สำหรับล้างมือ มีบริการหน้ากากอนามัยในโรงพยาบาล/โรงเรียน รวมถงึ ท่ีสาธารณะในชุมชน เป็นตน้ 6) มศี นู ย์การเรยี นรู้ชมุ ชน ฐานเรียนรู้สุขภาพชุมชน/โรงเรยี น ที่เข้าถึงได้งา่ ย 7) จัดใหม้ ีสถานท่ี หรอื แหล่งใหค้ ำปรกึ ษาดา้ นสขุ ภาพ และสายดว่ นปรกึ ษาปญั หาไดห้ ลายช่องทาง 8) กำหนดมาตรการทางสังคมหรอื ขอ้ ตกลงเพื่อถือปฏบิ ตั ิรว่ มกัน โปรแกรม Health Gate หมายถึง โปรแกรมหรือเครื่องมือประเมินการพัฒนาหมู่บ้านปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพ โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล เพื่อยกระดับสู่ การเป็นชุมชนรอบรู้ด้านสุขภาพและตำบลจัดการคุณภาพชีวิต โดยเกณฑ์การประเมินระดับการพัฒนาตาม โปรแกรม Health Gate มี ดงั นี้ 1. การพัฒนาโรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพตำบล มี 3 ระดบั คอื พ้ืนฐาน พัฒนา คุณภาพ 2. หมบู่ ้านปรับเปลยี่ นพฤติกรรมสุขภาพ มี 4 ระดบั คือ พัฒนา ดี ดีมาก ดีเยี่ยม 3. โรงเรียนส่งเสริมเสรมิ สขุ บัญญัติแห่งชาติ มี 4 ระดับ คือ พัฒนา ดี ดมี าก ดเี ยี่ยม 4. ชุมชนรอบรูด้ า้ นสุขภาพ มี 3 ระดบั คือ พ้ืนฐาน พัฒนา คณุ ภาพ

ค่มู อื การดาเนินงานสขุ ศึกษา |โรงเรยี นส่งเสรมิ สขุ บญั ญตั ิแหง่ ชาติ 3 สว่ นที่ 2 คณุ ลักษณะของโรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญตั แิ หง่ ชาติ สุขภาพเป็นพื้นฐานสำคัญของการเรียน และการทำกิจกรรมต่างๆ ของเด็ก ซึ่งสุขภาพดีนั้น หมายถึง ความสมบรู ณ์ แขง็ แรงของรา่ งกาย จติ ใจ และอยใู่ นสังคมได้อย่างดมี คี วามสุข เด็กซ่งึ อยู่ในวยั ท่กี ำลังเรยี นรู้และ เจริญเติบโตหากได้รับการดูแล และส่งเสริมสุขภาพให้มีความสมบูรณ์จะทำให้มีสมรรถภาพในการเรียน มีความสามารถเรียนรู้ได้เต็มที่รวมถึงร่างกายเจริญเติบโตและมีพัฒนาการได้อย่างสมวัย ในทางตรงกันข้าม หากไม่ดูแลสุขภาพ หรือทำกิจกรรมที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดผลเสียต่อสุขภาพจะทำให้เกิดการเจ็บป่วย เป็นอุปสรรคต่อการเรียนรู้ การส่งเสริมสนับสนุนให้โรงเรียนจัดให้มีแกนนำนักเรียนด้านสุขภาพ หรือชมรม สุขบัญญัติในโรงเรียนจะเป็นการรวมตัวของนักเรียนเพื่อให้เกิดกิจกรรมที่ดีต่อสุขภาพ เพื่อดูแลตนเอง เพื่อน นักเรียน รวมถึงเผยแพร่ความรู้สุขบัญญัติ ซึ่งจะเป็นการปลูกฝังพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้องให้กับนักเรียนใน โ รงเรียน ตล อดจนส อดแทรกคว ามรู้ กิจกรร มด้านส ุ ขภ า พตา มส ุขบั ญญัติ แห่งช าติ จ ะส ่งผ ล ให้นัก เ ร ี ย น มีความรอบรู้ และศักยภาพในการดูแลสุขภาพตนเองที่ดีขึ้นลดความเสี่ยง/ภาวะแทรกซ้อนต่อการเกิด/ ภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงทางสุขภาพอื่นๆ ที่ป้องกันได้ส่งผลต่อการลดอัตราการนอนโรงพยาบาลโดยไม่จำเปน็ และลดคา่ ใชจ้ า่ ยในการรกั ษาพยาบาลได้อยา่ งยัง่ ยนื คุณลกั ษณะของโรงเรยี นส่งเสรมิ สขุ บัญญตั ิแหง่ ชาติ 1. นักเรียนมศี ักยภาพในการดูแลสุขภาพตนเองตามสขุ บัญญตั แิ หง่ ชาติ 2. มสี ภาพแวดล้อมท่ีดี และเออ้ื ต่อการดูแลสุขภาพตามสุขบญั ญัติแห่งชาติ 3. เครอื ข่ายสุขภาพมีสว่ นร่วมในการเสริมสรา้ งสุขภาพ 1. เป็นโรงเรยี นฯที่ : นกั เรียนมศี ักยภาพในการดูแลสุขภาพตนเองตามสุขบัญญตั ิแห่งชาติ ได้แก่ 1.1 นักเรยี นมคี วามรอบรูด้ ้านสุขภาพ กล่าวคือ นักเรียนมีความสามารถ และทักษะในการเข้าถึงข้อมูล ความรู้ ความเข้าใจ เพ่ือวเิ คราะห์ แปลความหมาย ประเมนิ ข้อมลู ข่าวสาร และบรกิ ารทางสุขภาพที่ได้รับการถ่ายทอด และเรียนรู้ จากสิ่งแวดล้อม ซึ่งทำให้เกิดการจูงใจให้ตัดสินใจเลือกวิถีทางในการดูแลตนเอง มีการจัดการสุขภาพตนเอง และคงรักษาสุขภาพที่ดีของตนเองไว้เสมอ รวมทั้งชี้แนะเรื่องสุขภาพส่วนบุคคล ครอบครัว และชุมชน เพือ่ สุขภาพทด่ี ี 1.2 นักเรียนมีพฤตกิ รรมสขุ ภาพท่ถี กู ตอ้ งตามสขุ บญั ญัตแิ ห่งชาติ คอื สุขบญั ญัติข้อ 1 ดูแลรกั ษาร่างกาย และของใช้ใหส้ ะอาด สุขบัญญตั ิข้อ 2 รกั ษาฟันให้แข็งแรง และแปรงฟันทกุ วนั อย่างถูกต้อง สุขบัญญัติข้อ 3 ล้างมอื ใหส้ ะอาดกอ่ นกนิ อาหาร และหลงั ขบั ถา่ ย สขุ บัญญตั ขิ ้อ 4 กินอาหาร สกุ สะอาด ปราศจากสารอันตราย และหลีกเลย่ี งอาหารรสจัด สีฉูดฉาด สขุ บัญญัตขิ ้อ 5 งดบุหร่ี สุรา สารเสพติด การพนัน และการสำสอ่ นทางเพศ สุขบญั ญัตขิ ้อ 6 สร้างความสมั พนั ธใ์ นครอบครัวใหอ้ บอนุ่ สขุ บัญญตั ขิ ้อ 7 ปอ้ งกันอุบัตภิ ยั ดว้ ยความไมป่ ระมาท สขุ บัญญัติขอ้ 8 ออกกำลงั กายสมำ่ เสมอและตรวจสขุ ภาพประจำปี สุขบัญญัติข้อ 9 ทำจิตใจให้ร่าเริงแจม่ ใสอยเู่ สมอ สขุ บัญญัติขอ้ 10 มสี ำนึกตอ่ ส่วนรวม ร่วมสรา้ งสรรค์สังคม

คมู่ อื การดาเนนิ งานสุขศึกษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สขุ บญั ญัติแห่งชาติ 4 2. เป็นโรงเรียนฯที่ : มีสภาพแวดลอ้ มท่ดี ี และเอ้ือตอ่ การดูแลสุขภาพตามสขุ บญั ญตั ิแห่งชาติ 2.1 จัดสภาพแวดล้อมของโรงเรียนทั้งภายในและบริเวณรอบโรงเรียนให้เอื้อต่อการเรียนรู้เรื่อง การดแู ลสขุ ภาพและการปฏิบัติตามวัยของนกั เรียน 2.2 จดั สภาพแวดลอ้ มทเี่ หมาะสมและเอ้ืออำนวยต่อการเรยี นรแู้ ละปฏบิ ัติตามสุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ เช่น มอี า่ งล้างมือและอุปกรณ์การล้างมือ มสี ถานทแ่ี ปรงฟนั สถานทอ่ี อกกำลงั กาย ป้ายกฎจราจร ถังขยะ 2.3 จัดสภาพแวดล้อมให้มีความสะอาดถูกสุขลักษณะ และการห้ามสิ่งที่ไม่ถูกต้องต่างๆ เช่น ห้ามสบู บุหร่ี ห้ามขายอาหารที่ไมถ่ กู สขุ ลักษณะตเี สน้ ทางขึน้ -ลงบันไดไวใ้ หเ้ ห็นชัดเจน เปน็ ตน้ 3. เปน็ โรงเรียนฯท่ี : เครอื ข่ายสขุ ภาพมสี ว่ นรว่ มในการเสรมิ สร้างสขุ ภาพ ประชาชน/ผู้นำชุมชน/กลุ่ม/ชมรม/อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)/หน่วยงาน/ องคก์ รทอ้ งถิ่น มีสว่ นรว่ มในการเสริมสรา้ งและปรบั เปลี่ยน ปลูกฝังพฤตกิ รรมสขุ ภาพตามสขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ คณุ ลกั ษณะท่ีสำคญั ในการดำเนินงานโรงเรยี นสง่ เสรมิ สุขบัญญัติแหง่ ชาติ ประกอบด้วย 1 • มีคณะทางานสขุ ภาพของโรงเรยี น 2 • มีขอ้ มลู สขุ ภาพความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ 3 • มแี ผนการจัดกิจกรรมการเรยี นรเู้ รอื่ ง สขุ บญั ญตั ิแหง่ ชาติ 4 • มกี จิ กรรมการเรียนรู้ ฝกึ ทักษะ และจัดสภาพแวดล้อม 5 • มกี ลุม่ ชมรม/แกนนานกั เรยี นดา้ นสุขภาพ 6 • มีนักเรียนต้นแบบด้านพฤตกิ รรมสุขภาพ/นวตั กรรม 7 • มกี ารประเมนิ ความรอบรดู้ ้านสขุ ภาพและพฤติกรรมสุขภาพ ประโยชนท์ ีไ่ ด้รับ จากการพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบญั ญัตแิ หง่ ชาติ ระดับบุคคล : นักเรียนมีความรอบรู้ด้านสุขภาพ และมีพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ ทำใหส้ ขุ ภาพดี ลด ภาระค่าใชจ้ า่ ยในการรกั ษาพยาบาล ระดับครอบครัว : มคี วามรกั ความสัมพันธ์ทด่ี ใี นครอบครวั ลดต้นทุนในการดแู ลสขุ ภาพ ระดับชุมชน : เป็นโรงเรียนต้นแบบฯ และเป็นแหล่งเรียนรู้ในการปรับเปลี่ยน/ปลูกฝังพฤติกรรมสุขภาพ ของนักเรยี นพฒั นาสูช่ มุ ชนรอบรดู้ ้านสุขภาพ และตำบลจัดการคณุ ภาพชวี ิต

คมู่ ือการดาเนนิ งานสขุ ศึกษา |โรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญตั แิ หง่ ชาติ 5 สว่ นท่ี 3 การดำเนนิ งานโรงเรียนส่งเสริมสุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ 7 ข้ันตอน การพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ กองสุขศึกษาได้นำแนวคิดของการที่จะให้ครู และแกนนำนักเรียน เข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินงานเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ และปรับเปลี่ยน พฤติกรรมสุขภาพ โดยมุ่งหวังที่จะนำสุขบัญญัติแห่งชาติ ซึ่งเป็นข้อกำหนดในการดูแลสุขภาพขั้นพื้นฐาน ที่เด็ก เยาวชน ตลอดจนประชาชนทั่วไปพึงปฏิบัติในชีวิตประจำวันเพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค และลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคและอันตรายต่อสุขภาพ โดยดำเนินการปลูกฝังพฤติกรรมสุขภาพขั้นพื้นฐาน ภายใต้การดำเนนิ งานโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพในองค์ประกอบที่ 6 เรือ่ ง “สุขศกึ ษาในโรงเรียน” เน้นการจัดกิจกรรม การเรียนรู้ และฝึกทักษะสขุ บัญญัติ 10 ประการ เสริมการเรียนในวิชาสุขศึกษา เพอ่ื ใหเ้ ด็กมีความรอบรดู้ ้านสุขภาพ (Health Literacy) และมพี ฤติกรรมสุขภาพท่ถี ูกต้องตามแนวทางสุขบญั ญตั ิแห่งชาติ ได้แก่ สขุ บัญญตั ิขอ้ 1 ดแู ลรกั ษาร่างกายและของใช้ใหส้ ะอาด สุขบัญญัตขิ ้อ 2 รักษาฟนั ให้แข็งแรงและแปรงฟนั ทกุ วนั อย่างถกู ตอ้ ง สุขบัญญัตขิ ้อ 3 ลา้ งมือใหส้ ะอาดกอ่ นกินอาหารและหลงั ขับถา่ ย สุขบัญญัตขิ ้อ 4 กนิ อาหาร สุก สะอาด ปราศจากสารอนั ตราย และหลีกเล่ยี งอาหารรสจัด สีฉดู ฉาด สุขบัญญัตขิ ้อ 5 งดบหุ รี่ สรุ า สารเสพตดิ การพนนั และการสำส่อนทางเพศ สขุ บัญญตั ขิ ้อ 6 สร้างความสัมพนั ธใ์ นครอบครวั ให้อบอนุ่ สขุ บัญญัตขิ ้อ 7 ป้องกนั อบุ ตั ิภยั ด้วยความไม่ประมาท สุขบัญญัตขิ ้อ 8 ออกกำลงั กายสม่ำเสมอและตรวจสขุ ภาพประจำปี สขุ บัญญัติข้อ 9 ทำจิตใจให้ร่าเรงิ แจม่ ใสอยู่เสมอ สุขบญั ญัติข้อ 10 มีสำนึกตอ่ ส่วนรวม ร่วมสร้างสรรค์สังคม

คู่มือการดาเนนิ งานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนส่งเสริมสุขบญั ญัตแิ หง่ ชาติ 6 3.1 การดำเนินงานโรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญัตแิ หง่ ชาติ 7 ขัน้ ตอน 01 สร้างทีมงาน เพือ่ การดำเนินงานด้านสขุ ภาพ 02 ศึกษา วเิ คราะหข์ ้อมูล 03 ดำเนนิ การวางแผนและออกแบบการจัดกจิ กรรมตามสุขบญั ญัติแหง่ ชาติ 04 จัดกิจกรรมการเรียนรู้ดา้ นสขุ ภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ 05 จัดสภาพแวดลอ้ มของโรงเรยี น 06 ประเมินผลและปรบั ปรงุ การดำเนินงาน 07 ขยายสคู่ รอบครวั และชุมชนเรยี นรู้

คมู่ ือการดาเนนิ งานสุขศกึ ษา |โรงเรยี นสง่ เสริมสขุ บัญญตั แิ หง่ ชาติ 7 3.2 ขั้นตอนการดำเนินงานสุขศึกษาเพือ่ เสริมสร้างความรอบรู้ด้านสขุ ภาพ และพฤติกรรมสุขภาพ ขน้ั ตอน 1 สรา้ งทมี งาน เพอื่ การดำเนินงานดา้ นสขุ ภาพ - ต้ังคณะกรรมการ/คณะทำงานด้านสขุ ภาพ โดยการมสี ว่ นรว่ มของภาคส่วนตา่ งๆ ทเ่ี กี่ยวข้องมีครู แกนนำนักเรียน ด้านสุขภาพ และมกี ารกำหนดบทบาทหน้าท่ี - กำหนดนโยบายสุขบัญญัติเป็นนโยบายของสถานศึกษา ซึ่งเป็นปัจจัยเอื้อสำคัญในการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ทจ่ี ะสรา้ งเสริมใหน้ กั เรยี นมีการเรยี นรู้ และมีการปฏบิ ัตติ ัวตามสขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ - พัฒนาศกั ยภาพแกนนำนักเรยี นดา้ นสขุ ภาพให้เปน็ “ยุวอาสาสมัครสาธารณสุข” ตามแนวทางของกองสุขศกึ ษา ข้ันตอน 2 ศึกษา วเิ คราะหข์ ้อมลู บริบทของโรงเรยี น สถานการณ์ทีเ่ กย่ี วข้องกบั สขุ ภาพและ ความเสย่ี งต่อปัญหาสขุ ภาพของนักเรียน โดยการ - สำรวจข้อมูลความรู้ ความรอบรู้ด้านสุขภาพ (Health Literacy) และพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ ของนักเรียน โดยใช้แบบสอบถาม แบบสำรวจ หรือการสังเกต เพื่อประเมินพฤติกรรมสุขภาพ และระบุ/ บ่งชพี้ ฤตกิ รรมท่คี วรปรบั ปรงุ หรือสง่ เสรมิ - สำรวจ สภาพแวดล้อมและปัจจัยที่เกี่ยวข้องเพื่อการจัดสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนที่เอื้อต่อการเรียนรู้และเสริมสร้าง ความรอบรู้ดา้ นสขุ ภาพและพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ - เฝ้าระวงั พฤตกิ รรมสขุ ภาพนักเรยี นเพ่อื ให้ทราบภาวะสุขภาพของนกั เรียนในการแก้ไขปัญหาสุขภาพ ขน้ั ตอน 3 ดำเนินการวางแผนและออกแบบการจดั กจิ กรรมตามสขุ บัญญัติแหง่ ชาติ - วางแผนและออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ที่มุ่งเน้นการพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพ (Health Literacy) และ มีพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้องตามสขุ บัญญัติแห่งชาติ โดยให้มีความสอดคล้องกับพฤติกรรมสุขภาพและปัจจัยท่เี ป็น สาเหตุของพฤตกิ รรม - การจดั หาทรัพยากรและส่ิงสนับสนุนสำหรบั การดำเนินงาน

ค่มู อื การดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรยี นส่งเสริมสุขบัญญัตแิ หง่ ชาติ 8 ขน้ั ตอน 4 จดั กจิ กรรมการเรียนรูด้ ้านสุขภาพตามสขุ บัญญัติแหง่ ชาติ - จดั กิจกรรมการเรียนรูด้ า้ นสขุ ภาพตามสุขบัญญัติแหง่ ชาติตามแผนอย่างสม่ำเสมอ - จัดกิจกรรมและใช้สื่อการเรียนรู้ที่หลากหลายเหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมาย เช่น มุมความรู้/ศูนย์สื่อสุขภาพ ปา้ ยนทิ รรศการ/ป้ายประชาสมั พันธ์ จดั รายการสารคดี สอ่ื สารผา่ นหอกระจายขา่ ว เสียงตามสายโรงเรียน เปน็ ต้น - จัดกจิ กรรมเรยี นร้ทู ้งั ในและเสรมิ หลักสตู ร * จัดกิจกรรมเรียนรู้ในหลักสูตร เช่น สอดแทรกเน้ือหาสุขบัญญัติในการเรียนการสอนปกติ ของกลุ่มสาระ การเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพละศกึ ษา การจัดการเรยี นร้โู ดยการบรู ณาการขา้ มกลมุ่ สาระ * การเรียนการสอนเสริมหลักสูตร เช่น เป็นวิชาเสริมในชั่วโมงเรียนพิเศษหรือชั่วโมง กิจกรรมของโรงเรียน การให้นักเรียนได้ปฏิบัติตนด้านสุขภาพ ได้ทำพฤติกรรมซ้ำๆ อย่างสม่ำเสมอ การเผยแพร่ความรู้ผ่านสื่อใน โรงเรียน การจัดทำโครงการส่งเสริมสุขภาพในโรงเรียน และการจัดทำกิจกรรมพิเศษ/กิจกรรมรณรงค์เนื่องใน วนั สุขบัญญตั แิ ห่งชาติ เปน็ ตน้ ตวั อยา่ ง กจิ กรรมการเรียนรเู้ พ่ือพัฒนาความรอบรดู้ า้ นสขุ ภาพ องคป์ ระกอบ วตั ถปุ ระสงค์ กจิ กรรม 1. การเขา้ ถงึ เพื่อสร้างโอกาสให้เด็ก 1) มีศูนย์การเรียนรู้ด้านสุขภาพสำหรับเด็กและ (หมายถึง ทักษะการ ได้รับรู้ข้อมูลข่าวสาร/ เยาวชน เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้และเป็นสถานที่ในการ เข้าถึงข้อมูลสุขภาพและ ค ว า ม ร ู ้ ด ้ า น ส ุ ข ภ า พ จดั กิจกรรมแลกเปลยี่ นเรียนรู้ โดยมีกจิ กรรมกระตุ้น/ บรกิ ารสขุ ภาพ) เกี่ยวกับการปฏิบัติตัวข้ัน ส่งเสริมให้เด็กมาใช้บริการของศูนย์การเรียนรู้ด้าน พ้นื ฐานอยา่ งเหมาะสม สุขภาพ 2) หาช่องทางการสื่อสาร เผยแพร่ความรู้ที่เข้าถึง ได้ง่าย พร้อมบริการตลอดเวลา เช่น การค้นหาทาง อินเตอรเ์ น็ต 3) จดั สภาพแวดลอ้ มเออื้ ต่อการเรียนร้ดู า้ นสขุ ภาพ 2. การเข้าใจ 1. เพื่อให้เด็กมีความรู้และ 1) จัดกิจกรรมการเรียนรู้ ในหลักสูตรคือการสอน (หมายถึง มีความรู้ความ ความเขา้ ใจอย่างถกู ต้องใน เนื้อหาสุขบัญญัติ 10 ประการ ในการเรียนการ เข้าใจข้อมูลสุขภาพ เป็น ก า ร ด ู แ ล ส ุ ข ภ า พ ต า ม สอนปกติของกลุ่มการเรียนรู้สุขศึกษาและพลศึกษา ความสามารถในการ สุขบญั ญัตแิ ห่งชาติ และการสอนสอดแทรกในวชิ าตา่ งๆ ที่เกยี่ วขอ้ ง เรียนรูแ้ ละจดจำประเดน็ 2. เพื่อสร้างโอกาสให้เด็ก 2) จัดกิจกรรมการเรียนรู้เสริมหลักสูตรเป็นวิชา สำคัญของข้อมูลสุขภาพ ไดพ้ ูดคุย แลกเปล่ียนความ เสริมในชั่วโมงเรียนพิเศษหรือชั่วโมงกิจกรรมของ ที่จะนำไปปฏิบัติเพ่ือการ คิดเห็นเกี่ยวกับการดูแล โรงเรียน เช่น การเล่านิทาน การสาธิต การแสดง มีสุขภาพด)ี สุขภาพตามสุขบัญญัติ ละคร เป็นตน้ แห่งชาติ 3) ฝึกให้นักเรียนมีการปฏิบัตใิ นการดูแลสุขภาพเปน็ ประจำ เช่น การออกกำลังกายหน้าเสาธงตอนเช้า

ค่มู อื การดาเนนิ งานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนส่งเสรมิ สขุ บัญญัตแิ หง่ ชาติ 9 องคป์ ระกอบ วตั ถุประสงค์ กจิ กรรม ก า ร ใ ห ้ น ั ก เ ร ี ย น แ ป ร ง ฟ ั น ห ล ั ง อ า ห า ร ก ล า ง ว ั น ใ ห้ ล้างมือก่อนรับประทานอาหาร โดยให้มีการปฏิบัติ ทุกวันซึ่งจะเป็นการปลูกฝังให้มีการปฏิบัติจน ติดเปน็ นิสัย 4) เปดิ โอกาสใหน้ ักเรียนซักถามเพ่ือสรา้ งความรู้และ ค ว า ม เ ข ้ า ใ จ ใ น ก า ร ด ู แ ล ส ุ ข ภ า พ ต า ม ส ุ ข บ ั ญ ญ ั ติ แหง่ ชาติ 3. การตดั สินใจ เ พ ื ่ อ ใ ห ้ เ ด ็ ก ส า ม า ร ถ 1) ส่งเสริมให้นักเรียนกำหนดทางเลือกที่เหมาะสม ( ห ม า ย ถ ึ ง มี ต ั ด ส ิ น ใ จ ใ น ก า ร ด ู แ ล สำหรับตนเองได้ ความสามารถในการ สุขภาพตนเองโดยสามารถ 2) ส่งเสริมให้นักเรียนมีทักษะในการปฏิเสธหรือ ตัดสินใจ ด้านสุขภาพ กำหนดทางเลือ กแ ละ หลีกเลี่ยงวิธกี ารปฏิบัตทิ ี่เสี่ยงตอ่ สขุ ภาพ โ ด ย ส า ม า ร ถ ก ำ ห นด ปฏิเสธ/หลีกเลี่ยงวิธีการ 3) ส่งเสริมให้นักเรียนสามารถวิเคราะห์หรือ ทางเลือกและปฏิเสธ/ ปฏบิ ัติเพ่ือใหม้ สี ขุ ภาพดี เปรียบเทียบข้อดี-ข้อเสียด้านสุขภาพเพื่อนำมาใช้ใน หลีกเลี่ยงวิธีการปฏิบัติ การดูแลสขุ ภาพตนเอง เพอื่ ให้มสี ุขภาพดี) 4. การปรับเปลี่ยน เพื่อให้เด็กมีการวางแผน 1) ส่งเสริมชมรม/กลุ่มในโรงเรียน นำข้อมูลข่าวสาร พฤติกรรมสขุ ภาพ และกำกับตนเองในการ ความรู้ด้านสุขภาพเข้าไปอยู่ในกิจกรรมของชมรม/ ( ห ม า ย ถ ึ ง ก า ร ดแู ลสขุ ภาพตามสุขบัญญัติ กลุ่มเพื่อให้มีการปรึกษาหารือ ช่วยเหลือกันในการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม แหง่ ชาติ ดูแลสุขภาพร่วมกัน ส ุ ข ภ า พ เ ป็ น 2) จัดโปรแกรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ความสามารถในการ เพื่อเด็กได้ฝึกปฏิบัติตนเอง เป็นการเพิ่มทักษะและ กำหนดเป้าหมาย และ ความคิดในการดูแลสุขภาพของตนเอง เช่น วางแผนในการปฏิบตั ิตน โปรแกรมลดพุง โปรแกรมออกกำลงั กาย เปน็ ตน้ เพื่อให้มีพฤติกรรม 3) การทำโครงการด้านส่งเสริมสุขภาพที่เกี่ยวข้อง สุขภาพที่ถูกต้อง และ โดยอาจจะจัดทำเป็นโครงการส่งเสริมสุขภาพ จัดการสุขภาพตนเองได)้ โครงการเดียว โดยมีกิจกรรมต่างๆ ตามประเด็น สุขบัญญัติหรือจัดทำเป็นโครงการเดี่ยว แยกตาม ประเด็นสุขบญั ญตั แิ ต่ละขอ้ ขนั้ ตอน 5 จัดสภาพแวดลอ้ มของโรงเรยี น - จัดสภาพแวดล้อมของโรงเรียนทั้งภายในและบริเวณรอบโรงเรียนให้เอื้อต่อการเรียนรู้เรื่องการดูแลสุขภาพและ การปฏบิ ตั ติ ามวยั ของนกั เรยี น - จัดสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมและเอื้ออำนวยต่อการเรียนรู้และปฏิบัติตามสุขบัญญัติแห่งชาติ เช่น มีอ่างล้างมือ และอปุ กรณก์ ารล้างมือ มสี ถานทีแ่ ปรงฟัน สถานทอี่ อกกำลงั กาย ป้ายกฎจราจร ถงั ขยะ - จัดสภาพแวดล้อมให้มีความสะอาดถูกสุขลักษณะ และการห้ามสิ่งที่ไม่ถูกต้องต่างๆ เช่น ห้ามสูบบุหร่ี ห้ามขายอาหารที่ไม่ถกู สุขลกั ษณะตีเส้นทางข้นึ -ลงบนั ไดไวใ้ หเ้ ห็นชดั เจน เป็นต้น

คมู่ อื การดาเนินงานสุขศึกษา |โรงเรยี นส่งเสริมสขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ 10 ขนั้ ตอน 6 ประเมนิ ผลและปรับปรุงการดำเนินงาน - การประเมินระดบั การพัฒนาโรงเรียนสง่ เสรมิ สขุ บัญญัตแิ ห่งชาติ ในโปรแกรม Health Gate - การประเมินผลความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพตามแนวทางสุขบัญญัติแห่งชาติ HL&HB ใน Google forms - การประเมนิ สภาวะสุขภาพ ไดแ้ ก่ นน. รอบเอว BMI เป็นต้น - นำผลการประเมินมาปรบั ปรงุ แผนหรือกจิ กรรมการดำเนินงาน ข้นั ตอน 7 ขยายสูค่ รอบครวั และชมุ ชนเรียนรู้ - เผยแพร่สุขบัญญัติไปสู่ผู้ปกครองและชุมชนให้มีความเข้าใจและเห็นความสำคัญในการดูแลสุขภาพ โดยมีกิจกรรมต่าง ๆ เช่น ประชุมชี้แจงผู้ปกครองตามโอกาสที่เหมาะสม จัดทำหนังสือ หรือเอกสารเผยแพร่ เพอ่ื ขอความรว่ มมอื ไปยงั ผู้ปกครอง - เผยแพร่ข้อมลู ข่าวสารจากโรงเรยี นไปสู่บา้ น - จัดใหค้ รู/อาจารยก์ บั ผปู้ กครอง ไดม้ โี อกาสพบปะซง่ึ กันและกนั ตามโอกาสอำนวย เป็นตน้ - ขอความร่วมมือไปยังครอบครวั ให้มีการสนับสนุนหรืออำนวยใหบ้ ุตรหลานปฏิบัติในเรื่องสุขบัญญัติจนเป็นนิสัย รวมท้ังมกี ารจัดสภาพแวดลอ้ มและส่งิ ที่เออื้ อำนวยตอ่ การปฏบิ ัติตามสุขบญั ญตั แิ ห่งชาติ

คมู่ อื การดาเนนิ งานสขุ ศึกษา |โรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญัติแหง่ ชาติ 11 ส่วนที่ 4 แนวทางการดำเนินงานสขุ ศกึ ษาโรงเรียนสุขบัญญัตแิ หง่ ชาติ การดำเนินงานเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพของนักเรียนในโรงเรียน รวมทั้งการพฒั นาเครอื ข่ายของกลุ่มบุคคล และองค์กรตา่ งๆ ท่ีดำเนนิ การด้านการสรา้ งเสริมสุขภาพ ทง้ั ภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ได้แก่ ภาครัฐ (รพ.สต. เกษตร/พัฒนาชุมชน อปท. โรงเรียน กศน.) ภาคประชาชน (อสม./แกนนำสุขภาพ/ชมรม/กลุ่ม/กองทุนหมู่บ้าน) กลุ่มแกนนำทางสังคม (วัด/ ปราชญ์ชาวบ้าน) เพื่อให้นักเรียนมีความรอบรู้ด้านสุขภาพ และมีพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้องตาม สขุ บญั ญัติแหง่ ชาติบนพน้ื ฐานการมีสว่ นรว่ ม และปัจจยั แวดลอ้ มทเ่ี หมาะสม มีดงั น้ี 4.1 แนวทางการดำเนินงานสุขศึกษา ขั้นตอนที่ 1 สร้างทีมงานในโรงเรียน โดยพัฒนาศักยภาพครูพี่เลี้ยงและแกนนำนักเรียนให้เป็น “ยุวอสม.” ตามแนวทางทก่ี ำหนด ขั้นตอนที่ 2 โรงเรียนศึกษาข้อมูลสถานการณ์ด้านสุขศึกษา โดยการประเมินตนเองก่อนดำเนินการ ประกอบดว้ ย 2.1 ประเมินการพัฒนากระบวนการพัฒนาโรงเรยี นสง่ เสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ (ประเมินตนเอง ตามโปรแกรม Health Gate ในเว็บไซต์ กองสุขศกึ ษา) 2.2 ประเมินข้อมูลสถานการณ์ด้านสุขภาพ พฤติกรรมสุขภาพ ความรอบรู้ด้านสุขภาพ และปัจจัยสาเหตุของพฤติกรรมเสี่ยง ที่เป็นปัญหาสำคัญของนักเรียน (โปรแกรมประเมิน HL&HB บน Google Forms) ขั้นตอนที่ 3 วางแผนและพัฒนาโรงเรียนตามแนวทางพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ 7 ข้ันตอน โดยมกี ารจัดกิจกรรมสุขศึกษาเพ่ือปรับเปล่ียนพฤติกรรมที่สอดคล้องกับปญั หาสุขภาพของนักเรียน หรือพฤติกรรมตามสุขบญั ญัตทิ เี่ ปน็ ปญั หาเสยี่ งต่อสขุ ภาพ ขนั้ ตอนท่ี 4 ประเมนิ ผลการดำเนนิ งานพฒั นาหลังดำเนนิ การ (ใชเ้ คร่อื งมอื ของกองสุขศึกษา) ทัง้ 2 ด้านคือ 4.1 กระบวนการตามเกณฑ์พัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัตฯิ โดยมีเป้าหมายทุกแห่งผ่านเกณฑ์ ตั้งแต่ระดับดีมากขึ้นไป และยกระดับเป็นระดับดีเยี่ยม เพื่อร่วมพัฒนาสู่ต้นแบบชุมชนรอบรู้ด้านสุขภาพ และตำบลจดั การคณุ ภาพชีวิต 4.2 ผลลัพธ์ : ประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพในนักเรียนกลุ่มเป้าหมาย โดยนักเรียนกลุ่มเป้าหมายมีศักยภาพในการจัดการสุขภาพตนเอง มีความรอบรู้ด้านสุขภาพ และมีพฤติกรรม สขุ ภาพทพี่ งึ ประสงคใ์ นระดบั พอใชข้ ึ้นไป ไมน่ ้อยกว่าร้อยละ 80

คู่มอื การดาเนนิ งานสุขศึกษา |โรงเรยี นส่งเสรมิ สขุ บัญญัติแห่งชาติ 12 4.2 การประเมินความรอบรู้ด้านสขุ ภาพ และพฤตกิ รรมสุขภาพ การดำเนินงานสุขศึกษาเพ่ือพฒั นาความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤตกิ รรมสขุ ภาพ โดยใชก้ ระบวนการ “โรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ” จำเปน็ ต้องมีการประเมินความรอบรู้ดา้ นสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ ตามสุขบัญญัติก่อนและหลังดำเนินการเพื่อเปรียบเทียบกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ส่งผลต่อการ เปลี่ยนแปลงความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมที่ถูกต้องเป็นไปในทิศทางที่ดีขึ้นหรือไม่ ซึ่งจะแสดงให้เห็น ถงึ ความสำเรจ็ ของการดำเนินงานสขุ ศกึ ษาพฒั นาพฤตกิ รรมสุขภาพในโรงเรยี น กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพจึงได้สร้างและพัฒนาเครื่องมือวัดระดับความรอบรู้ ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ เพื่อให้เจ้าหน้าที่ใช้ในการประเมินความรอบรู้ ดา้ นสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพของประชาชนวัยเรียน โดยมขี นั้ ตอนการดำเนินงาน ดงั นี้ 1. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จัดประชุมชี้แจงการเก็บข้อมูล โดยแบ่งหน้าที่ให้ครู ที่รับผิดชอบงานอนามัยโรงเรียนที่มีทักษะด้านเทคโนโลยีในแต่ละโรงเรียน เชิญชวนให้กลุ่มเป้าหมายวัยเรียน ในโรงเรียนตอบแบบสอบถาม จำนวน 40 คน โดยเครื่องมือ/โปรแกรมการประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพ และพฤติกรรมสุขภาพ น้ี มี 4 ตอน จำนวน 40 ขอ้ ตอนท่ี 1 ข้อมลู ทัว่ ไปเกยี่ วกบั ผู้ตอบ จำนวน 4 ขอ้ เปน็ แบบตวั เลือก ตอนท่ี 2 ความรอบรู้ด้านสุขภาพ จำนวน 16 ข้อ เป็นแบบประเมินมาตราส่วน ประเมินคา่ 5 ระดับท่ีวดั ความยากง่ายของการกระทำ ต้ังแตร่ ะดบั ไมเ่ คยทำจนถึงระดบั ทำได้ง่ายมาก ตอนที่ 3 พฤตกิ รรมสขุ ภาพตามสขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ จำนวน 15 ข้อ เป็นแบบประเมินมาตราส่วน ประมาณคา่ 5 ระดบั วดั ความถขี่ องการปฏบิ ัติต่อสัปดาห์ ตั้งแต่ระดบั ไม่เคยปฏิบตั จิ นถงึ ระดบั ปฏิบัตทิ ุกวนั ตอนที่ 4 การมีส่วนร่วมจัดกิจกรรม (แกนนำนักเรียนหรือยุว อสม.) จำนวน 5 ข้อ เป็นแบบประเมิน มาตราสว่ นประเมินคา่ 3 ระดบั ทวี่ ดั ความถขี่ องการกระทำตั้งแต่ไม่เคยปฏิบัตจิ นถงึ ปฏบิ ตั ทิ ุกคร้งั ซึ่งสามารถดูเครื่องมือประเมินหรือดาวน์โหลดได้ที่เว็ปไซด์กองสุขศกึ ษา www.hed.go.th คลิกเลือก “เคร่อื งมือและแนวทางการประเมิน HL” 2. การเก็บรวบรวมขอ้ มูล อาจแยกได้เป็น 2 กรณี คือ 2.1. กรณี Online ผา่ น Google Forms (รายละเอียดตามภาคผนวก ข) โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล สามารถเก็บรวบรวมข้อมลู โดยใช้แบบประเมินความรอบรู้ ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติส่งให้กลุ่มเป้าหมาย/นักเรียนตอบแบบประเมิน ผ่านทางช่องทาง Google Forms โดยคอมพิวเตอร์หรือมือถือได้เลย และยังสามารถส่งไปให้กลุ่มเป้าหมาย รายอน่ื ตอบเพมิ่ เติมโดย “คัดลอกลงิ ค์ Google Forms” เพ่ือสง่ ใหต้ อบแบบประเมินทางไลน์ต่อได้เช่นกัน 2.2 กรณี Onsite ไม่ไดป้ ระเมนิ ผ่าน Google Forms (รายละเอียดตามภาคผนวก ข) โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตำบล สามารถเกบ็ รวบรวมข้อมูลโดยดาวน์โหลดเอกสารดงั ตอ่ ไปนี้ 2.2.1 แบบประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ ได้ทีเ่ ว็บไซตก์ องสุขศกึ ษา www.hed.go.th คลกิ เลือก “เครอื่ งมอื และแนวทางการประเมิน HL” 2.2.2 คู่มือรหัสบันทึกข้อมูล (กรณีไม่ได้ใช้ Google Forms) เพื่อนำไปเก็บข้อมูลและนำมา วิเคราะหผ์ ลผา่ นโปรแกรม Excel ได้ (โปรแกรมวเิ คราะห์ผลการประเมนิ ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรม สขุ ภาพ)

คู่มอื การดาเนินงานสุขศกึ ษา |โรงเรยี นสง่ เสรมิ สขุ บัญญตั ิแห่งชาติ 13 3. การแสดงผลการประเมนิ HL&HB ในภาพรวม มี 2 แนวทาง ดังนี้ 3.1 กรณี Online ผา่ น Google Forms (รายละเอียดตามภาคผนวก ข) รพ.สต. สามารถนำผลการประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ โดยเลือกพ้ืนท่ี ของท่านและนำไปวิเคราะห์ต่อด้วยโปรแกรมวิเคราะห์ผลการประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรม สขุ ภาพซง่ึ เป็นไฟล์ Excel ทก่ี องสุขศกึ ษาจดั เตรียมไว้ให้เพื่อดผู ลการประเมนิ 3.2 กรณี Onsite พนื้ ที่ไม่ไดป้ ระเมนิ ผ่าน Google Forms (รายละเอียดตามภาคผนวก ข) รพ.สต. สามารถดูผลการประเมินความรอบรูด้ ้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพไดจ้ ากโปรแกรม วิเคราะห์ผลการประเมินความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพซึ่งเป็นไฟล์ Excel ที่กองสุขศึกษา จัดเตรยี มไวส้ ำหรบั เครอื ข่ายเพ่อื ใช้ในการดำเนนิ งานในพนื้ ที่ การแสดงผลการประเมนิ ความรอบรู้และพฤตกิ รรมสุขภาพของประชาชนวัยเรียน รพ.สต. สามารถใช้เครื่องมือประเมินHLHB ชุดเดิมทั้งก่อนและหลังดำเนินการ โดยการเก็บข้อมูล ในครั้งที่ 1 เพื่อดูผล HL&HB ที่มีความเสี่ยงต้องดำเนินการจัดกระบวนการเรียนรู้เพื่อพัฒนาให้ดีข้ึน สำหรับในครั้งที่ 2 เพื่อดูผล HL&HB เปรียบเทียบกับครั้งที่ 1 มีการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ดีขึ้นหรือไม่ โดยดไู ด้จาก คอลมั น์ w7 ร้อยละของประชาชนวยั วัยเรียนท่มี ีความรอบรู้ดา้ นสุขภาพ ในระดบั ดขี ึ้นไป คอลัมน์ y7 รอ้ ยละของประชาชนวัยวยั เรยี นท่มี พี ฤติกรรมสขุ ภาพ ในระดบั ดขี ้นึ ไป

คมู่ ือการดาเนนิ งานสุขศึกษา |โรงเรียนส่งเสริมสขุ บัญญัติแห่งชาติ 14 4.3 บทบาทหนา้ ทีข่ ององคก์ รหรือภาคีเครือข่ายในชุมชน/โรงเรยี นกับการดำเนินงานปลกู ฝงั พฤตกิ รรม สุขภาพของนกั เรียน องค์กร/ภาคี บทบาท/หน้าท่ี กจิ กรรม/การดำเนินงาน 1. องค์กรปกครอง อบต. 1. พัฒนาขอ้ ตกลงหรอื 1. ร่วมค้นหาปัญหา ร่วมกันแก้ไขปัญหา ออกแบบกิจกรรมดูแล ส่วนทอ้ งถ่นิ นโยบายสาธารณะของ สุขภาพ พนื้ ที่ 2. รว่ มเวทีเรียนรู้ข้อมูล การวางแผนการทำงานในเวทปี ระชาคม 2. แผนพัฒนาสุขภาพ 1. สนบั สนุนงบประมาณในการดำเนินงาน ตำบล 3. สนบั สนนุ การทำงาน 1. สนบั สนนุ วสั ดุ อุปกรณ์ เครือ่ งมือ 2.องคก์ รชุมชน อสม. 1. คน้ หาและใชข้ ้อมูล/ 1. รว่ มศึกษาขอ้ มูลสภาพปญั หาและความตอ้ งการของนกั เรยี น ศกึ ษาชมุ ชน/โรงเรียน 2. ร่วมค้นหา ทำแผนที่กลุ่มผู้ป่วยแต่ละกลุ่ม ผู้ดูแล ผู้เกี่ยวข้อง เครือข่ายเช่ือมโยงการดแู ลสุขภาพชุมชน 3. ร่วมแสดงความคิดเห็นในเวทีต่างๆ เช่นเวทีประชาคม เวทีแลกเปลย่ี นเรยี นรู้ เวทสี รปุ บทเรยี น 2. ดแู ลสขุ ภาพ 1. ร่วมให้บรกิ ารตรวจรักษาและตรวจคดั กรองประชากร/นักเรียน กลุ่มเสยี่ ง 2. เฝ้าระวังอาการผิดปกติในผู้ป่วยและนักเรียนกลุ่มเสี่ยงด้วย โรคอุบัตใิ หม่ 3. ประสานงาน 1. ประสานความรว่ มมอื และส่งตอ่ 4. ข้อตกลงหรือนโยบาย 1. ร่วมผลักดันและพัฒนาข้อตกลงหรือนโยบายสาธารณะของ สาธารณะของพนื้ ท่ี พื้นที่ ผดู้ ูแล/ญาติ 1. ดแู ลช่วยเหลือ 1. ใหก้ ารดูแลชว่ ยเหลอื ผูป้ ว่ ยและนักเรยี นทีเ่ ป็นกลมุ่ เสย่ี ง 2. เฝา้ ระวังติดตามเย่ยี มผู้ปว่ ย/ค้นหากล่มุ เสี่ยงรายใหม่ 3. ช่วยเหลือ จนท.ในการให้บริการในคลินิกและจัดกิจกรรมใน ชุมชน 4. ร่วมรับรปู้ ัญหาและแนวทางในการแก้ปญั หา อาสาสมัคร 1. คน้ หาและใชข้ อ้ มลู / 1. สำรวจ ค้นหา คัดกรองผู้ปว่ ย/นักเรียน กลมุ่ เสี่ยง อน่ื ๆ/แกนนำ ศกึ ษาชมุ ชน 2. จัดทำแผนทีผ่ ู้ปว่ ย/นักเรียน กลมุ่ เส่ยี ง ผู้ดแู ล แกนนำเครือข่าย 3 . ห น ่ ว ย ง า น รพ.สต./รพ. 1. คน้ หาและใชข้ ้อมลู / 1. ศึกษา รวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์เพื่อสะท้อนปัญหาและ สขุ ภาพในพื้นท่ี ศกึ ษาชุมชน ระบบการดแู ลผูป้ ่วยและนักเรียนทเ่ี ปน็ กลุม่ เสีย่ งในพืน้ ท่ี 2. ค้นหาทุนทางสังคมในเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้สมาชิกเครือข่าย ระดบั พนื้ ที่ ระดบั จังหวดั และเครอื ขา่ ยนอกพนื้ ที่ 3. ค้นหาพื้นที่ต้นแบบในการดำเนินกิจกรรมด้านสุขภาพของ สมาชกิ เครอื ข่าย 4. ค้นหา ทำแผนที่กลุ่มผู้ป่วยแต่ละกลุ่ม/นักเรียน ผู้ดูแล ผเู้ ก่ียวข้อง เครอื ข่ายเชอื่ มโยงการดูแลสขุ ภาพชุมชน 2. ดูแลสุขภาพ 1. ให้บริการตรวจรักษาและตรวจคัดกรองประชาชน/นักเรียน ทเ่ี ปน็ กลมุ่ เส่ียง 2. เฝ้าระวงั อาการผิดปกติในผ้ปู ว่ ยและ/นักเรียน ท่เี ปน็ กลุ่มเสย่ี ง 3. พฒั นาระบบการส่งต่อระหวา่ งชมุ ชนและสถานบริการ

คมู่ ือการดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ 15 องคก์ ร/ภาคี บทบาท/หนา้ ที่ กจิ กรรม/การดำเนนิ งาน 4. จัดทำค่ายเบาหวานเน้นเร่อื งอาหาร และการออกกำลังกาย 3. ประสานงาน 1. ประสานความรว่ มมอื และส่งตอ่ ผู้ปว่ ย/นกั เรยี น ท่ีเป็นกลุ่มเสี่ยง ทม่ี ีปญั หา 2. สนับสนนุ การทำงานของผู้มสี ่วนเก่ยี วข้องเชน่ ยานพาหนะ 4. วิชาการ 1. สนับสนุนวิชาการในการพัฒนาศักยภาพของภาคีเครือข่ายที่ เกี่ยวขอ้ งในการดแู ลผู้ป่วย/นกั เรียน ท่ีเป็นกลมุ่ เสยี่ ง 2. เปน็ วิทยากร/ผู้สนบั สนนุ การพัฒนาศกั ยภาพชมุ ชน 3. จัดกิจกรรมการจัดการความรู้เพอื่ หาแนวทางการปอ้ งกนั โรค 4. อบรมพัฒนาความรูแ้ ละทักษะการจัดการโรคให้กับครู แกนนำ นักเรียน เจา้ หนา้ ท่ี PCU 5. พี่เลี้ยงสนับสนุน 1. เป็นพี่เลย้ี งให้คำปรกึ ษาใหก้ ับเครือข่าย การทำงาน 2. ตดิ ตามเยย่ี มบ้านอาสาสมัครกลุม่ เสี่ยง/นักเรยี น และครอบครัว เพื่อใหค้ ำแนะนำและใหค้ วามรู้ 6. สนับสนุนข้อตกลง 1. ร่วมผลักดันและพัฒนาข้อตกลงหรือนโยบายสาธารณะของ พน้ื ท่ี พน้ื ที่ในการดูแลผู้ปว่ ย/นกั เรยี นทีเ่ ป็นกลุ่มเสี่ยง

คูม่ อื การดาเนนิ งานสขุ ศกึ ษา |โรงเรยี นสง่ เสรมิ สุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ 16 ส่วนที่ 5 เอกสาร/หลกั ฐานการดำเนนิ งาน “โรงเรยี นสง่ เสรมิ สุขบญั ญตั ิแหง่ ชาต”ิ 5.1 ตัวอยา่ งการแนบเอกสารและหลักฐานการประเมนิ ในโปรแกรม Health Gate จำนวน 13 ข้อ มีดงั น้ี 1. มีนโยบายเรื่องสุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ ตวั อย่างเอกสาร/หลักฐาน 2. มีคณะกรรมการ/คณะทำงาน ตวั อยา่ งเอกสาร/หลักฐาน

คู่มอื การดาเนนิ งานสุขศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญัติแหง่ ชาติ 17 3. มีข้อมลู สุขภาพและพฤติกรรมสขุ ภาพของนักเรียน ตัวอย่างเอกสาร/หลักฐาน 4. มแี ผนงาน/โครงการ การสร้างเสริมและปลูกฝงั พฤตกิ รรมตามสขุ บัญญัตแิ ห่งชาติ ตวั อย่างเอกสาร/หลกั ฐาน 5. มกี ารจดั กจิ กรรมการเรยี นรตู้ ามแผนงาน/โครงการ

คู่มอื การดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรยี นสง่ เสริมสุขบญั ญัติแหง่ ชาติ 18 5. มีการจัดกิจกรรมการเรียนร้ตู ามแผนงาน/โครงการ ตวั อย่างเอกสาร/หลักฐาน

คู่มือการดาเนินงานสุขศึกษา |โรงเรยี นสง่ เสรมิ สุขบญั ญัติแหง่ ชาติ 19 6. มกี ารจดั สภาพแวดล้อมของโรงเรียนที่เอือ้ ต่อการสรา้ งเสริมและปลกู ฝังพฤติกรรมตามสุขบญั ญัติแห่งชาติ ตวั อยา่ งเอกสาร/หลักฐาน 7. มีกลุ่มชมรมหรอื แกนนำนักเรยี นดา้ นสุขภาพ ตัวอยา่ งเอกสาร/หลักฐาน

คู่มอื การดาเนนิ งานสุขศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สขุ บัญญตั แิ หง่ ชาติ 20 8. นกั เรยี นต้นแบบด้านพฤติกรรมสุขภาพ ตวั อยา่ งเอกสาร/หลกั ฐาน 9. มแี ละใช้นวัตกรรมทส่ี ง่ ผลต่อการสร้างเสรมิ และปลูกฝังพฤตกิ รรมตามสุขบญั ญัตแิ หง่ ชาติ ตวั อย่างเอกสาร/หลกั ฐาน นวตั กรรมนำ้ ยำกำจัดเหำ

คู่มอื การดาเนินงานสุขศกึ ษา |โรงเรยี นสง่ เสริมสุขบญั ญัติแห่งชาติ 21 10. ร้อยละ 75 ของนักเรยี นกลุ่มเปา้ หมายมคี วามรอบรดู้ า้ นสุขภาพตามสุขบัญญตั ิแห่งชาติตั้งแต่ระดับดีขึ้นไป หรอื มีการเปล่ียนแปลงเพิ่มขนึ้ จากเดิม ตวั อยา่ งเอกสาร/หลกั ฐาน 11. รอ้ ยละ 75 ของนกั เรยี นกลมุ่ เป้าหมายมพี ฤติกรรมสุขภาพตาม สุขบัญญตั แิ ห่งชาติต้ังแต่ระดับดีขึ้นไป หรอื มีการเปลยี่ นแปลงเพม่ิ ข้ึนจากเดิม ตัวอย่างเอกสาร/หลกั ฐาน

คมู่ ือการดาเนินงานสุขศึกษา |โรงเรยี นสง่ เสริมสขุ บญั ญัตแิ ห่งชาติ 22 12. นักเรยี นมสี ภาวะสขุ ภาพดขี นึ้ เชน่ นำ้ หนัก สว่ นสงู ตามเกณฑแ์ ละอนามัยส่วนบุคคล ตัวอยา่ งเอกสาร/หลกั ฐาน 13. มีการสร้างการมสี ่วนร่วมกับชุมชนในการดแู ลสขุ ภาพตามสุขบัญญัตแิ ห่งชาติ ตัวอยา่ งเอกสาร/หลักฐาน

คูม่ ือการดาเนนิ งานสุขศึกษา |โรงเรยี นสง่ เสริมสขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ 23 5.2 การจัดกจิ กรรมสร้างเสรมิ สุขบัญญตั ิแห่งชาติ การดำเนนิ งานสรา้ งเสริมความรอบรดู้ า้ นสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบญั ญตั ิแห่งชาติจะต้อง อาศัยความร่วมมอื ระหว่างโรงเรียน ครอบครัวและชุมชน ในการที่จะสรา้ งปัจจยั แวดล้อมให้เอือ้ ต่อการพัฒนา ความรอบรูด้ ้านสขุ ภาพและพฤตกิ รรมสุขภาพในเด็กและเยาวชน ดังน้ี 1. การจัดกิจกรรมการเรยี นร้ใู นหลกั สตู ร 1.1 การสอดแทรกเนื้อหาสุขบัญญัติ 10 ประการ : ในการเรียนการสอนปกติของกลุ่มการเรียนรู้ สุขศึกษาและพลศึกษามุ่งเน้นให้นักเรียนมีความรู้ที่ถูกต้องจนสามารถนำไปปฏิบัติเป็นประจำ เพื่อให้เกิดเป็น สุขนิสัย ผู้สอนสามารถจัดกิจกรรมได้หลากหลาย ขึ้นอยู่กับเนื้อหาในแต่ละครั้งที่สอน เช่น การสอนโดย บรรยาย การแสดงบทบาทสมมุติ การสาธิต การสำรวจ การแบ่งกลุ่ม การศึกษาด้วยตนเองฯ ทั้งน้ี โดยเน้น ผู้เรียนเป็นสำคญั ใหผ้ เู้ รียนมสี ่วนร่วมมากท่สี ุด 1.2 การจัดการเรียนรู้โดยการบูรณาการข้ามกลุ่มสาระ : เป็นการนำความรู้วิชาต่างๆ ที่สัมพันธ์กัน นำเขา้ มาด้วยกนั เพอ่ื จัดการเรยี นการสอนภายใต้หัวข้อเดยี วกัน ซึง่ จะเป็นประโยชน์สงู สดุ กับผ้เู รยี น

คู่มือการดาเนินงานสุขศึกษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สขุ บัญญตั ิแหง่ ชาติ 24 2. การจดั กจิ กรรมการเรียนรู้เสรมิ หลักสตู ร 2.1 จดั การเรียนการสอน เรือ่ งสุขบญั ญัติ 10 ประการ หรอื การเรียนเน้นเฉพาะประเด็นแตล่ ะเร่ือง ของสุขบัญญัติแห่งชาติ เป็นวิชาเสริมในชั่วโมงเรยี นพิเศษหรือช่ัวโมงกิจกรรมของโรงเรียน โดยจัดทำเป็นชดุ การสอน บทเรียนสำเร็จรูป หนังสือส่งเสริมการอ่านเป็นสื่อประกอบการสอน หรือจัดกิจกรรมต่างๆ สำหรบั นกั เรยี นแต่ละชว่ งช้นั แผนภาพที่ 1 การเรียนการสอนเสริมหลกั สตู ร 2.2 การให้นักเรียนปฏิบัติเป็นประจำ โดยเน้นให้นักเรียนปฏิบัติตนเกี่ยวกับสุขภาพ โดยเฉพาะ พฤติกรรมสุขบัญญัติเป็นประจำในช่วงที่อยู่โรงเรียน เพื่อเป็นการเสริมสร้างสุขภาพ และให้นักเรียน ได้ทำพฤติกรรมซ้ำๆ อย่างสมำ่ เสมอ เพอื่ ให้เกิดทักษะและสุขนสิ ยั รวมถงึ การกำหนดใหม้ ีการทำเปน็ ประจำทีบ่ ้าน 2.3 การเผยแพร่ความรู้ผ่านสื่อในโรงเรียน สื่อเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้นักเรียนได้รับรู้ข้อมูล ข่าวสาร และกระตุ้นให้มีพฤติกรรมสุขภาพที่ถูกต้อง ซึ่งสื่อในโรงเรียนมีหลากหลาย สามารถเลือกใช้ได้ตาม ความเหมาะสม แผนภาพท่ี 2 การเผยแพร่ส่ือในโรงเรยี น

คู่มอื การดาเนนิ งานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ 25 2.4 การจัดทำโครงการส่งเสริมสุขภาพในโรงเรียน เป็นการจัดกิจกรรมให้เด็กมีความรู้ ความเข้าใจ และการปฏิบัติตัวในการดูแลสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ โดยจัดทำเป็นโครงการต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ภายใต้แผนงานส่งเสริมสุขภาพหรือนโยบายส่งเสริมสุขภาพของโรงเรียน ดำเนินงานโดยคณะกรรมการ สง่ เสรมิ สุขภาพของโรงเรยี น ซึง่ มกี ารดำเนนิ งานที่สอดรับกับสุขบญั ญัติ 10 ข้อ สุขบัญญัตขิ ้อ 1 โครงการเดก็ ไทย ไมม่ เี หา เปน็ การดแู ลความสะอาดร่างกายของนกั เรียน สุขบัญญตั ิข้อ 2 โครงการฟนั สะอาด เหงือกแขง็ แรง เป็นการดูแลเร่ืองสขุ ภาพฟนั สขุ บัญญัตขิ ้อ 3 โครงการรณรงค์ลา้ งมือ เปน็ การดูแลความสะอาดของมือ สุขบญั ญตั ขิ ้อ 4 โครงการโรงเรียนออ่ นหวาน เป็นการใหค้ วามรเู้ กีย่ วกับการกินอาหาร สขุ บญั ญัตขิ ้อ 5 โครงการ To Be Number 1 เป็นการป้องกนั ยาเสพติด สุขบญั ญตั ิข้อ 6 โครงการเยยี่ มบ้าน เปน็ การสนับสนนุ การสรา้ งความสัมพนั ธ์ของครอบครวั สขุ บญั ญตั ิข้อ 7 โครงการป้องกันอบุ ตั เิ หตุ สุขบัญญตั ิข้อ 8 โครงการออกกำลงั กาย/ชมรมกีฬา สุขบัญญตั ิข้อ 9 โครงการอบรมความฉลาดทางอารมณ์ สุขบัญญตั ิข้อ 10 โครงการลดภาวะโลกรอ้ น 2.5 การจัดกิจกรรมพิเศษ/กิจกรรมรณรงค์เนื่องในวันสุขบัญญัติแห่งชาติ “28 พฤษภาคม” เป็นการส่งเสริมและกระตุ้นให้เด็กเกิดความตระหนักในการดูแลสุขภาพเพิ่มขึ้น โดยจัดกิจกรรมที่หลากหลาย ให้นกั เรยี นทุกคนไดร้ ับรู้ และมีส่วนรว่ มในกจิ กรรม 5.3 ตัวอย่างกิจกรรมพัฒนาความรอบรูด้ ้านสขุ ภาพ และพฤติกรรมสขุ ภาพตามสุขบัญญัตแิ ห่งชาติ ตัวอยา่ ง กิจกรรมพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพ แต่ละองคป์ ระกอบ ทงั้ 6 องคป์ ระกอบ ได้แก่

คมู่ อื การดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ 26

คมู่ อื การดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบญั ญตั แิ หง่ ชาติ 27

คมู่ ือการดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ 28 ตวั อย่าง กิจกรรมการเรียนรู้ เพือ่ พัฒนาพฤตกิ รรมสุขภาพตามสขุ บญั ญตั แิ ห่งชาติ

คมู่ อื การดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบัญญตั ิแหง่ ชาติ 29

คมู่ ือการดาเนินงานสขุ ศึกษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ 30 หมายเหตุ : ตัวอย่างกจิ กรรมท่มี เี ครอื่ งหมาย * ในสุขบญั ญตั ขิ ้อ 1- 10 เปน็ กจิ กรรมเบ้อื งต้น หากโรงเรียน ทด่ี ำเนินการกิจกรรมเบ้อื งต้นท้งั 10 ขอ้ นบั ว่าเปน็ โรงเรยี นสง่ เสริมสขุ บญั ญัติ

ค่มู อื การดาเนนิ งานสขุ ศกึ ษา |โรงเรยี นส่งเสริมสขุ บัญญัตแิ หง่ ชาติ 31 สว่ นที่ 6 การประกวดต้นแบบโรงเรยี นส่งเสรมิ สุขบัญญตั ิแห่งชาติ พื้นที่โรงเรียนฯ ที่มีการดำเนินงานพัฒนาความรอบรู้ และพฤติกรรมสุขภาพของนักเรียนในโรงเรียน ตามกระบวนการ 7 ขั้นตอนของกองสุขศึกษา และมีผลลัพธ์การดำเนินงานจากการประเมิน HL&HB เมื่อเปรียบเทียบก่อน-หลังดำเนินกิจกรรม คือ นักเรียนมีแนวโน้มสภาวะสุขภาพที่ดีขึ้น (นน. รอบเอว BMI) มีความรอบรู้ด้านสุขภาพรวมถึงมีพฤติกรรมสุขภาพตามแนวทางสุขบัญญัติที่ถูกต้องเพิ่มขึ้น ย่อมแสดงให้เห็น ถึงความสำเร็จของผลลัพธ์การดำเนินงานสร้างเสริมสุขภาพ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ จึงจัดให้มี การประกวดผลงานต้นแบบโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติดีเด่นระดับเขตขึ้นเ พื่อเป็นการเชิดชูเกียรติ ให้กับเครือข่ายโรงเรียนที่มีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนการดำเนินงานส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติสู่การเป็น ต้นแบบและขยายผลเปน็ พ้ืนท่ีศึกษาดูงานใหก้ ับพ้ืนที่อืน่ ทีส่ นใจปลูกฝังพฤติกรรมสุขภาพนักเรียนตามแนวทาง สุขบญั ญัตแิ หง่ ชาติผา่ นกระบวนการพัฒนา “โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญตั แิ หง่ ชาติ” ต่อไป 6.1 คำจำกดั ความ โรงเรียนต้นแบบการส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ หมายถึง โรงเรียนประถมศึกษา หรือขยายโอกาส ในพื้นที่ที่มีการดำเนินงานตามกระบวนการพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ 7 ขั้นตอนของ กองสุขศึกษาที่ชนะเลิศจากการประกวด/ประเมินในแต่ละศูนย์สนับสนุนบริการสุขภาพ 1-12 ตามเกณฑ์ท่ี กองสุขศึกษากำหนด โปรแกรม Health Gate หมายถึง โปรแกรมหรือเครื่องมือประเมินการพัฒนาโรงพยาบาลส่งเสริม สุขภาพตำบล หมู่บ้านปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ และโรงเรียนส่งเสริมเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ เพื่อยกระดับสู่การเป็นชุมชนรอบรู้ด้านสุขภาพและตำบลจัดการคุณภาพชีวิต โดยเกณฑ์การประเมินระดับ การพฒั นาตามโปรแกรม Health Gate มี ดงั น้ี 1. การพัฒนาโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล มี 3 ระดบั คือ พืน้ ฐาน พฒั นา คุณภาพ 2. หมบู่ ้านปรบั เปลี่ยนพฤติกรรมสขุ ภาพ มี 4 ระดับ คือ พฒั นา ดี ดีมาก ดีเย่ยี ม 3. โรงเรยี นส่งเสรมิ เสรมิ สขุ บัญญัติแหง่ ชาติ มี 4 ระดบั คอื พฒั นา ดี ดีมาก ดเี ยย่ี ม 4. ชมุ ชนรอบรูด้ ้านสขุ ภาพ มี 3 ระดับ คือ พ้นื ฐาน พัฒนา คณุ ภาพ การประกวด/ประเมิน หมายถึง วิธกี ารคดั เลือกพน้ื ท่ีต้นแบบการดำเนินงานพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพ ตามเกณฑ์ที่กองสุขศึกษากำหนด ด้วยการจัดเวทีแข่งขัน หรือคณะกรรมการตรวจเยี่ยมพื้นที่ตามเกณฑ์ ท่ีกองสขุ ศกึ ษากำหนด ซงึ่ แบ่งเป็น 4 ดา้ น คือ 1) ดา้ นการบรหิ ารจดั การ 2) ดา้ นกระบวนการดำเนินงาน 3) ดา้ นผลผลติ /ผลลพั ธ์ 4) ด้านผลกระทบดา้ นสขุ ภาพ

ค่มู อื การดาเนินงานสขุ ศึกษา |โรงเรยี นส่งเสริมสขุ บัญญัติแห่งชาติ 32 6.2 คณุ สมบตั ิ เกณฑ์ และการนำเสนอผลงาน คุณสมบตั ิโรงเรียนท่สี ามารถเข้าสกู่ ารประกวด/ประเมนิ 1. เป็นโรงเรียนประถมศึกษา หรือขยายโอกาสที่มีการดำเนินงานตามกระบวนการพัฒนาโรงเรียน สง่ เสรมิ สขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ 7 ขน้ั ตอนของกองสขุ ศกึ ษา 2. เปน็ โรงเรยี นที่มีผลประเมนิ การพัฒนาตามโปรแกรม Health Gate ในระดับดีเยย่ี ม เกณฑก์ ารประเมิน มี 4 ดา้ น และมคี ะแนนรวมท้ังส้ิน 100 คะแนน คอื 1. ด้านการบริหารจดั การ มคี ะแนนรวม 15 คะแนน ประกอบด้วย 1.1 มนี โยบายในการขบั เคลอื่ นและผลกั ดันใหม้ ีการดำเนนิ งานตามแนวทางสุขบญั ญตั แิ หง่ ชาติ 1.2 มีคณะกรรมการหรือคณะทำงานในการดำเนินงานส่งเสริมและปลูกฝังพฤติกรรมสุขภาพตาม สุขบัญญัติแห่งชาติในโรงเรียน ท้ังนี้ต้องมียุวอาสาสมัครสาธารณสุขที่ได้รับการพัฒนาตามแนวทางท่ี กองสขุ ศกึ ษากำหนดเข้าร่วมเปน็ คณะกรรมการ/คณะทำงานด้วย 1.3 มีข้อมลู เก่ยี วกับภาวะสขุ ภาพ ปัญหาสุขภาพและพฤตกิ รรมสุขภาพของนักเรียน 1.4 มีแผนงานหรือโครงการหรือกจิ กรรมส่งเสรมิ และปลูกฝงั พฤติกรรมสุขภาพตามสุขบญั ญัตแิ ห่งชาติ ในโรงเรียน 2. ดา้ นกระบวนการดำเนินงาน มคี ะแนนรวม 40 คะแนน ประกอบดว้ ย 2.1 มีการจัดกิจกรรมในหลกั สตู รการเรยี นการสอน กิจกรรมเสรมิ หลกั สตู ร หรือชว่ งเวลาลดเวลาเรียน เพมิ่ เวลารู้ เพือ่ ส่งเสรมิ การดำเนินงานสุขบัญญัติ 10 ประการ เชน่ เสียงตามสายในโรงเรยี น การพูดหน้าเสาธง จัดป้ายนิทรรศการความรู้ สาธิตกิจกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ จัดงานวันสุขบัญญัติแห่งชาติ (28 พ.ค. ของทุกป)ี ฯลฯ 2.2 มีการจัดตั้งกลุ่มชมรมในโรงเรียนสร้างแกนนำนักเรียนตามแนวทางการพัฒนายุว อสม. เพ่อื ขับเคล่ือนการดำเนินงานสุขบัญญตั ิท้ัง 10 ประการ และมีการแลกเปล่ียนเรยี นรูร้ ่วมกนั กับกลุ่มสมาชกิ ในชมรม 2.3 การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายสุขภาพ ได้แก่ เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ผู้ปกครองชุมชน และนกั เรียนในการแกไ้ ขปญั หาสขุ ภาพ และจัดกจิ กรรมสร้างเสรมิ และปลกู ฝังพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติ แห่งชาติทเี่ ปน็ ปัญหาสขุ ภาพ 2.4 มีการจัดสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการสร้างเสริมพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติ ในโรงเรยี น 2.5 มีการเฝ้าระวังพฤติกรรมเสี่ยง และนำผลการเฝ้าระวังมาพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพนักเรียน ในโรงเรยี น 3. ดา้ นผลผลิตและผลลัพธ์ มีคะแนนรวม 30 คะแนน ประกอบดว้ ย 3.1 มีนักเรียนต้นแบบด้านสุขภาพ เช่น ต้นแบบด้านออกกำลังกาย ต้นแบบด้านโภชนาการ ที่เหมาะสม ตน้ แบบด้านอารมณแ์ จ่มใส ตน้ แบบครอบครวั อบอ่นุ เปน็ ตน้ 3.2 มีนวัตกรรมหรือผลงานเด่นในการสร้างเสริมและปลูกฝัง พฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติ แห่งชาติ เช่น วุ้นเส้นแก้วมังกรแฟนซี จิ้งหรีดสมุนไพร มีกลุ่มหรือชมรมด้านสุขภาพ มีมุมเรียนรู้/คลินิก ดา้ นสขุ ภาพ มีมาตรการ/กฎระเบียบด้านสขุ ภาพ ฯลฯ 3.3 รอ้ ยละของนักเรียนกลมุ่ เปา้ หมายทม่ี ีความรอบรู้ดา้ นสขุ ภาพในระดับดีข้ึนไป 3.4 ร้อยละของนกั เรยี นกลุม่ เปา้ หมายท่มี ีพฤตกิ รรมสุขภาพตามสุขบญั ญัติแห่งชาติในระดับดีข้ึนไป

คู่มือการดาเนนิ งานสุขศกึ ษา |โรงเรยี นส่งเสรมิ สขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาติ 33 4. ด้านผลกระทบด้านสขุ ภาพ มคี ะแนนรวม 15 คะแนน ประกอบด้วย 4.1 การมีภาวะสุขภาพของนักเรียนดีขึ้น หรือลดอัตราการเกิดโรค เช่น เด็กอ้วนมีน้ำหนักลดลง เด็กมีสุขภาพฟันแขง็ แรง ฯลฯ 4.2 อัตราการเกิดโรคหรือการเจ็บป่วยลดลง เช่น อัตราการเกิดโรคฟันผุลดลง อัตราการเกิดโรคอ้วน ลดลง อตั ราการเกิดอบุ ัตเิ หตุลดลง ฯลฯ การนำเสนอผลงานโรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบญั ญัตแิ ห่งชาติ 1. กติกาสำหรับการนำเสนอผลงานการประกวดโรงเรียนสรา้ งเสริมสุขบญั ญตั ิแหง่ ชาติ 1.1 ผู้นำเสนอ คือ ครูและผู้แทนนักเรียนที่มีส่วนร่วมการดาเนินงานโรงเรียนสร้างเสริมสุขบัญญัติ แห่งชาติ จำนวน 1-2 คน 1.2 สื่อประกอบการนำเสนอ เป็นวดี ีทัศน์ หรอื power point (นำมาในวนั ประกวด) 2. ระยะเวลาในการนำเสนอ โรงเรียนละไม่เกิน 30 นาที โดยแบ่งเป็น 2.1 การนำเสนอไมเ่ กนิ 20 นาที กรณที ่ีมนี ำเสนอดว้ ยวีดีทัศน์ ต้องมีความยาวไมเ่ กนิ 15 นาที 2.2 การซกั ถามไม่เกิน 10 นาที (โดยกรรมการ และผูเ้ ขา้ รว่ มซกั ถาม) 3. ประเด็นการนำเสนอ คือผลการดำเนินงานส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพตามสุขบัญญัติแห่งชาติครอบคลุม ทง้ั 4 ดา้ น ประกอบดว้ ย 1) ดา้ นการบริหารจดั การ 2) ด้านการจดั กจิ กรรม 3) ผลผลติ และผลลัพธ์ 4) ผลกระทบด้านสขุ ภาพ 4. ประกาศผลการประกวด และรบั รางวลั พร้อมใบเกียรตบิ ตั ร หลงั เสร็จสิน้ การประกวด (ถ้าม)ี 6.3 แนวทางการประกวด/ประเมินพื้นที่ต้นแบบปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพสำหรับเจ้าหน้าที่ สาธารณสขุ 1. กำหนดแผนการประกวด/ประเมิน โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ หมู่บ้านปรับเปลี่ยนพฤติกรรม สุขภาพ และตน้ แบบชุมชนรอบรดู้ า้ นสุขภาพ 2. ประชาสัมพันธ์และแจ้งให้พื้นที่ประเมินตนเองก่อน และหลังดำเนินงานตามแผนการประเมินการพัฒนา เพือ่ คดั เลือกโรงเรียนฯ หมูบ่ ้านฯ และต้นแบบชมุ ชนรอบรดู้ า้ นสุขภาพเขา้ ร่วมประกวด ดงั น้ี 2.1 รพ.สต.ประเมนิ คณุ ภาพตามมาตรฐานระบบบริการสุขภาพดา้ นสุขศึกษาสำหรบั รพ.สต. 2.2 โรงเรยี นประเมนิ การพัฒนาโรงเรยี นสง่ เสริมสขุ บัญญตั ิแหง่ ชาติ ในโปรแกรม Health Gate 2.3 แกนนำชุมชนประเมินการพัฒนาหมู่บ้านปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ในโปรแกรม Health Gate โดยส่งใบสมัคร และเอกสารผลงานการพัฒนามายังสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (สสจ.) ตามเวลาที่กำหนด ทั้งนี้โรงเรียน และหมู่บ้านที่ส่งเข้าประกวดต้องผ่านเกณฑ์การประเมินระดับดีเยี่ยม และ รพ.สต. ผ่านเกณฑ์ ระดบั คณุ ภาพ 3. แต่งตั้งคณะกรรมการประกวด/ประเมิน อย่างน้อย 3 คน ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของแต่ละจังหวัด ประกอบดว้ ย 3.1 นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัดหรือนักวิชาการสาธารณสุขเชี่ยวชาญ (ด้านส่งเสริมพัฒนา) หรืออ่ืนๆ ตามความเหมาะสม เป็นประธาน

ค่มู ือการดาเนนิ งานสุขศึกษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สุขบัญญัตแิ ห่งชาติ 34 3.2 สาธารณสุขอำเภอ 1 แหง่ 3.3 หวั หน้ากลมุ่ ทีด่ แู ลงานพฒั นาพฤติกรรมสขุ ภาพของสำนักงานสาธารณสขุ จังหวัด 3.4 นักวิชาการสาธารณสุขที่รับผิดชอบงานสุขศึกษาพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพของ สำนักงานสาธารณสุขจังหวดั เป็นเลขานกุ าร 4. ประชุมคณะกรรมการเพ่อื ชี้แจงสรา้ งความเข้าใจถึงเกณฑแ์ ละแนวทางการประกวด/ประเมิน 5. จัดการประกวด/ประเมิน คัดเลือกพื้นที่ต้นแบบการปรับเปลีย่ นพฤติกรรมสุขภาพ 3 ประเภทรางวัล ได้แก่ โรงเรียนต้นแบบการส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ หมู่บ้านต้นแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ และต้นแบบชุมชนรอบรู้ด้านสุขภาพตามเกณฑ์ที่กำหนด โดยจัดเวทีนำเสนอผลการพัฒนาเพื่อประกวด และแลกเปลย่ี นเรียนรู้ร่วมกันหรือรูปแบบอ่ืนท่เี หมาะสมข้ึนอยู่กบั แตล่ ะจงั หวัด 6. สรุปผลการประกวดคัดเลือกและมอบรางวัลให้กับ รพ.สต. โรงเรียนและหมู่บ้านที่เข้าร่วมประกวด (ถ้ามี) พรอ้ มรายงานผลการคดั เลือกต่อผูบ้ ริหารหนว่ ยงานและแจ้งพนื้ ท่ที ี่สง่ ประกวด 7. ส่งรายชื่อพื้นที่ต้นแบบทั้ง 3 ประเภท (พื้นที่ชนะเลิศ) พร้อมเอกสารผลงานพัฒนาตามประเด็น ทั้ง 4 ด้าน ไปยังศูนย์สนับสนุนบริการสุขภาพเขตตามเวลาที่กำหนด เพื่อรับการคัดเลือกในระดับเขต เปน็ อนั ดบั ตอ่ ไป ทง้ั น้ี ควรดำเนนิ การใหแ้ ล้วเสรจ็ ภายในไตรมาสที่ 3 ของปีงบประมาณ 6.4 ประเภทรางวลั พนื้ ท่ีตน้ แบบการปรบั เปลี่ยนพฤตกิ รรมสุขภาพ หมบู่ า้ นตน้ แบบการปรับเปลยี่ นพฤตกิ รรมสขุ ภาพ 1. โล่รางวัลชนะเลศิ หมบู่ า้ นปรับเปล่ยี นพฤตกิ รรมสขุ ภาพระดบั เขต 2. โล่รางวลั รองชนะเลศิ อนั ดับ 1 หมบู่ า้ นปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมสขุ ภาพระดับเขต 3. โล่รางวลั รองชนะเลิศ อนั ดบั 2 หมบู่ ้านปรับเปล่ียนพฤตกิ รรมสุขภาพระดบั เขต 4. ประกาศนียบัตรชมเชย หมู่บา้ นปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพระดับเขต (อันดบั ท่ี 4 เปน็ ตน้ ไป) โรงเรียนตน้ แบบส่งเสรมิ สขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ 1.โลร่ างวัลชนะเลิศ โรงเรียนส่งเสริมสขุ บญั ญตั ิ ระดับเขต 2.โล่รางวัลรองชนะเลศิ อนั ดับ 1 โรงเรยี นสง่ เสรมิ สุขบญั ญัตริ ะดบั เขต 3.โลร่ างวัลรองชนะเลิศ อนั ดับ 2 โรงเรยี นส่งเสรมิ สุขบญั ญัตริ ะดับเขต 4.ประกาศนยี บัตรชมเชย โรงเรยี นส่งเสริมสขุ บัญญตั ิระดับเขต (อันดบั ท่ี 4 เป็นตน้ ไป) ชุมชนรอบรู้ด้านสขุ ภาพตน้ แบบระดบั เขต 1. โลร่ างวัลชนะเลิศ ชุมชนรอบรดู้ ้านสขุ ภาพ ระดบั เขต 2. โล่รางวลั รองชนะเลิศ อันดบั 1 ชมุ ชนรอบรดู้ ้านสุขภาพ ระดบั เขต 3. โลร่ างวลั รองชนะเลิศ อนั ดับ 2 ชุมชนรอบรดู้ า้ นสขุ ภาพ ระดับเขต 4. ประกาศนยี บัตรชมเชย ชุมชนรอบรดู้ ้านสขุ ภาพระดบั เขต (อนั ดับที่ 4 เป็นต้นไป *********************************************************************

คู่มอื การดาเนนิ งานสขุ ศึกษา |โรงเรยี นสง่ เสริมสขุ บญั ญตั แิ หง่ ชาติ 35 เอกสารอ้างองิ กองสุขศกึ ษา กรมสนับสนุนบริการสขุ ภาพ. (2560). ถึงเวลาพัฒนาสุขภาพเด็กไทย แนวทางการสร้างเสริม ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพตามสขุ บัญญตั ิแห่งชาติ. กรุงเทพมหานคร: บริษัท นิวธรรมดาการพิมพ์ (ประเทศไทย) จำกัด. กองสขุ ศกึ ษา กรมสนบั สนนุ บริการสขุ ภาพ. (2563). แนวทางการดำเนนิ งานสุขศกึ ษาเพอ่ื เสรมิ สรา้ งความ รอบรดู้ ้านสุขภาพและพฤติกรรมสขุ ภาพ. นนทบุร:ี โรงพิมพ์กองสขุ ศึกษา. กองสุขศกึ ษา กรมสนับสนุนบรกิ ารสุขภาพ. (2563). แนวทางการพัฒนาชุมชนรอบรูด้ า้ นสุขภาพ. กรุงเทพมหานคร: บริษัท 25 มีเดยี จำกดั .

ภาคผนวก

คู่มอื การดาเนินงานสขุ ศกึ ษา |โรงเรียนส่งเสรมิ สขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ 37 ภาคผนวก ก : การเข้าใช้โปรแกรม Health Gate สำหรบั โรงเรียนส่งเสริมสุขบญั ญตั แิ ห่งชาติ 1. โปรแกรม Health Gate สำหรับโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติคืออะไร มีกี่ระดับและมีเกณฑ์ อะไรบา้ ง Health Gate หมายถึง โปรแกรมหรือเครื่องมือประเมินการพัฒนาหมู่บ้านปรับเปลี่ยนพฤติกรรม สุขภาพ โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล เพื่อยกระดับสู่การเป็น ชุมชนรอบรูด้ ้านสุขภาพและตำบลจดั การคุณภาพชวี ิต ระดับการพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติจำแนกเป็น 4 ระดับ คือ พัฒนา ดี ดีมาก ดเี ยีย่ ม = ระดับพัฒนา = ระดับดี = ระดับดีมาก = ระดบั ดเี ยี่ยม

คู่มอื การดาเนนิ งานสขุ ศึกษา |โรงเรยี นสง่ เสรมิ สขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ 38 เกณฑ์การประเมนิ การพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแหง่ ชาติ สุขภาพ

คมู่ อื การดาเนินงานสุขศกึ ษา |โรงเรยี นส่งเสริมสุขบญั ญัติแห่งชาติ 39 การเขHา้ ใeชaโ้ltปhรGแaกtรeมเปHน็ eโaปlรthแกGรมaหteรอืสเำคหร่ือรงับมโอื รงทเี่ใรชียป้ นระสเ่งมเินสรระิมดสับุกขาบรัญพัฒญนัตาิแโรหง่พงชยาำบตาิ ลส่งเสรมิ สขุ ภาพ

ค่มู ือการดาเนินงานสุขศึกษา |โรงเรียนส่งเสรมิ สุขบญั ญตั แิ หง่ ชาติ 40 2. การประเมินการพฒั นาโรงเรียนส่งเสรมิ สุขบญั ญัติแห่งชาติ โรงเรียนที่มีการดำเนินงานพัฒนาความรอบรู้ และพฤติกรรมสุขภาพตามกระบวนการ 7 ขั้นตอนของ กองสุขศึกษา สามารถเข้าประเมินตนเองเพื่อค้นหาโอกาสพัฒนาเพื่อยกระดับเข้าสู่ชุมชนรอบรู้ด้านสุขภาพ จนท.รพ.สต.ทุกแห่งควรเป็นพี่เลี้ยง และส่งเสริมสนับสนุนให้เครือข่ายโรงเรียนในพื้นที่รับผิดชอบเข้ารับการ ประเมินการพัฒนาโรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ โดยมีขั้นตอนการประเมินระดับการพัฒนาหรือเข้าใช้ โปรแกรม ดังตอ่ ไปน้ี ขัน้ ตอนที่ 1 เข้าท่ีเวบ็ ไซต์กองสขุ ศกึ ษา www.hed.go.th คลิกเลือก “Health Gate” ขน้ั ตอนที่ 2 กรอก “รหสั โรงเรยี น” เข้าส่รู ะบบ Login กรณีไม่ทราบรหัสโรงเรยี นใหก้ ด “คน้ หารหสั ”

คู่มอื การดาเนนิ งานสุขศึกษา |โรงเรียนสง่ เสรมิ สขุ บัญญตั แิ ห่งชาติ 41 ขั้นตอนท่ี 3 คลิกเลือก “โรงเรียน” จากนั้นเลือกจงั หวัดและพิมพ์ชื่อโรงเรยี นท่ีต้องการ ***กรณีที่ไม่สามารถเข้าไปประเมินได้เนื่องจาก “รพ.สต. ยังไม่เลือกพื้นที่ที่รับผิดชอบ” รพ.สต.สามารถ เขา้ ไปเลือกโรงเรียนในเขตรบั ผิดชอบ คลิกเลอื ก “เลอื กพืน้ ที่เครอื ขา่ ยท่ีรับผิดชอบ” จากนั้นกรอกข้อมูลทั่วไปและข้อมูลเจ้าหน้าที่ ตรวจสอบรายชื่อโรงเรียนที่รับผิดชอบ ถ้าหากไม่มีกด “เพ่มิ โรงเรียน”

คมู่ อื การดาเนนิ งานสุขศึกษา |โรงเรียนสง่ เสริมสุขบญั ญตั แิ หง่ ชาติ 42 จากนั้นเลือกโรงเรียนที่รับผิดชอบ ถ้าหากโรงเรียนใดไม่ถูกเลือกจะไม่สามารถเข้าไปประเมิน โรงเรียนสง่ เสริมสุขบัญญตั ิแห่งชาติได้ ขน้ั ตอนที่ 4 หลงั จากนั้น “ใส่รหัสโรงเรยี นทจ่ี ะประเมิน” กด “Enter”

ค่มู ือการดาเนนิ งานสขุ ศกึ ษา |โรงเรยี นส่งเสรมิ สุขบญั ญตั ิแห่งชาติ 43 ขัน้ ตอนท่ี 5 ปรากฏหน้าจอ “กำลงั เข้าใช้งานในระบบโรงเรยี น” จากนน้ั คลกิ เลอื ก “แบบประเมินโรงเรยี น” ขั้นตอนที่ 6 เข้าสู่แบบประเมินการพัฒนา โรงเรียนส่งเสริมสุขบัญญัติแห่งชาติ กรอกข้อมูล/คลิกเลือกให้ครบ ทง้ั 3 สว่ น ซง่ึ ประกอบดว้ ย สว่ นที่ 1 ข้อมูลท่วั ไป สว่ นที่ 2 ประเมนิ โรงเรยี นส่งเสริมสุขบัญญัติแหง่ ชาติ จำนวน 13 ขอ้ ส่วนที่ 3 ปญั หาอุปสรรค/ข้อเสนอแนะ