02 Sonthi

สนธิ การตอ่ อักขระใหเ้ น่อื งกนั ด้วยอกั ขระ.1. การตอ่ 2 อย่าง คือ1. ตอ่ ศพั ทท์ ่ีมวี ิภตั ติ ให้เน่ืองด้วยศัพท์ที่มีวิภัตติ เชน่ จตตฺ าโร อเิ ม ต่อเข้าเป็น จตตฺ าโรเม.2. ตอ่ บทสมาส ยอ่ อักษรให้น้อยลง เช่น กต อุปกาโร ตอ่ เป็น กโตปกาโร.2. การตอ่ 3 อยา่ ง ตามความทีเ่ ป็นประธาน คือ1. สระสนธิ ต่อสระ 2. พยัญชนะสนธิ ตอ่ พยัญชนะ 3. นิคคหิตสนธิ ต่อนิคคหติ3. สนธกิ ิริโยปกรณ์ วิธีเปน็ อปุ การะแกก่ ารทาสนธิ 8 อยา่ ง1 โลโป ลบ 2 อาเทโส แปลง 3. อาคโม ลงตัวอักษรใหม่ 4. วกิ าโร ทาใหผ้ ิดจากของเดมิ5. ปกติ คงที่ 6 ทโี ฆ ทาใหย้ าว 7. รสฺส ทาให้ส้ัน 8. สญโฺ โค ซ้อนตวั อักษร.4. สระสนธิ ไดส้ นธิกริ ิโยปกรณ์ 7 อย่าง ขาดแตส่ ญโฺ โค อย่างเดียว ดงั น้ี1. โลโป ลบ มี 2 คือ ลบสระหน้า, ลบสระหลัง.1. ลบสระหน้า เชน่ ยสสฺ - อนิ ทฺ ฺรยิ านิ ต่อเป็น ยสสฺ นิ ฺทฺริยานิ โนหิ - เอต ตอ่ เป็น โนเหต. สเมตุ - อายสฺมา ตอ่ เป็น สเมตายสมฺ า. ตตรฺ - อย ตอ่ เป็น ตตฺราย. จตูหิ - อปาเยหิ ต่อเป็น จตหู ปาเยหิ. สทธฺ า - อิธ ตอ่ เปน็ สทฺธธี .2. ลบสระหลงั เช่น จตฺตาโร - อิเม ต่อเป็น จตฺตาโรเม. กนิ นฺ ุ – อิมา ตอ่ เป็น กินนฺ ุมา. อภนิ นทฺ ุ - อิติ เปน็ อภนิ นฺทุนตฺ .ิ2. อาเทโส แปลง มี 2 คือ แปลงสระเบื้องหนา้ , แปลงสระเบอ้ื งหลัง1. แปลงสระเบ้ืองหนา้ เช่น ปฏิสณฺ ารวุตฺติ – อสสฺ เป็น ปฏิสณฺ ารวุตยฺ สฺส. อคฺคิ - อาคาร เป็น อคฺยาคาร, เต - อสสฺ เปน็ ตฺยสฺส. อถโข - อสฺส เปน็ อถขวฺ สฺส. พหุ - อาพาโธ เปน็ พหฺวาพาโธ, จกฺขุ - อาปาถ เป็น จกขฺ ฺวาปาถ.2. แปลงสระเบอื้ งปลาย เช่น ยถา - เอว เป็น ยถริว, ตถา - เอว เป็น ตถริว.3. อาคโม ลงตวั อกั ษรใหม่ มี ๒ คอื1. ลบ โอ แลว้ ลง อ อาคม เช่น โส - สลี วา เป็น สสลี วา, โส - ปญฺ วา เปน็ สปญฺ วา, เอโส - ธมฺโม เปน็ เอสธมฺโม,2. ลง โอ อาคม เชน่ ปร - สหสฺส เปน็ ปโรสหสฺส. สรท - สต เปน็ สรโทสต.4. วกิ าโร มี ๒ คือ วิการในเบือ้ งต้น วิการในเบ้ืองปลาย1. วกิ ารในเบื้องตน้ เชน่ มุนิ - อาลโย เป็น มุเนลโย, สุ - อตถฺ ี เปน็ โสตถฺ ี,2. วิการในเบ้ืองหลงั เช่น พนธฺ สุ ฺส - อวิ เป็น พนฺธสุ ฺเสว. น - อเุ ปติ เป็น โนเปติ.5. ปกติ คงท่ี เชน่ โก-อมิ ก็คง เปน็ โกอิม.6. ทฆี ทาใหย้ าว มี ๒ คอื ทฆี ะสระหนา้ ทีฆะสระหลัง1. ทฆี ะสระหน้า เชน่ กสึ ุ - อิธ เป็น กสึ ูธ, สาธุ - อติ ิ เปน็ สาธูติ มนุ ิ - จเร เปน็ มนุ ีจเร,2. ทฆี ะสระหลัง เช่น สทธฺ า-อธิ เปน็ สทธฺ ธี , จ-อภุ ย เปน็ จูภย.7. รสฺส ทาสระหน้าให้มีเสียงส้นั เช่นโภวาที - นาม เป็น โภวาทนิ าม, ยถา - เอว เปน็ ยถรวิ .

5. พยัญชนะสนธิ ไดส้ นธิกิรโิ ยปกรณ์ ๕ อย่าง คือ โลโป อาเทโส อาคโม ปกติ สญฺโ โค.5.1 โลโป ลบ เช่น เอว - อสสฺ เปน็ เอวส, ปุปผฺ - อสสฺ า เปน็ ปปุ ผฺ สา.5.2 อาเทโส แปลง เชน่ อติ ิ - เอว เป็น อจิ ฺเจว. ปติ - อุตตฺ ริตวฺ า เป็น ปจฺจตุ ตฺ ริตฺวา เอก – อิธ - อห เปน็ เอกมิทาห สาธุ - ทสฺสน เปน็ สาหุทสฺสน.5.3 อาคโม ลงพยญั ชนะใหม่ มี ๘ ตัว คือ ย ว ม ท น ต ร ฬย อาคม ยถา - อทิ เป็น ยถายทิ , ว อาคม อุ - ทกิ ฺขติ เปน็ วทุ ิกฺขติ,ม อาคม ครุ - เอสสฺ ติ เป็น ครุเมสสฺ ติ, ท อาคม อตฺต - อตโฺ ถ เป็น อตตฺ ทตฺโถ,น อาคม อิโต - อายติ เป็น อโิ ตนายติ, ต อาคม ตสมฺ า - อหิ เปน็ ตสฺมาตหิ ,ร อาคม สพภฺ ิ - เอว เป็น สพภฺ เิ รว, ฬ อาคม ฉ - อายตน เป็น ฉฬายตน,ในสทั ทนีติ วา่ ลง ห อาคมกไ็ ด้ เช่น สุ - อุชุ เป็น สหุ ุช.ุ5.4 ปกติ คงที่ เชน่ สาธุ - สาธุ.5.5 สญฺโ โค มี ๒ คือ ซ้อนพยญั ชนะที่มีรูปเหมือนกัน ซ้อนพยัญชนะที่มีรปู ไม่เหมือนกัน1. ซอ้ นพยญั ชนะท่ีมีรูปเหมือนกนั เชน่ อธิ - ปโมทติ เป็น อิธปฺปโมทติ, จาตุ - ทสี เปน็ จาตทุ ฺทสี.2. ซอ้ นพยญั ชนะท่ีมรี ูปไมเ่ หมอื นกัน เช่น จตฺตาริ - านานิ เป็น จตตฺ าริฏฺ านานิ, เอโสว จ - ฌานผโล เปน็ เอโสวจชฌฺ านผโล.6. นคิ คหิตสนธิ ได้สนธิกริ ิโยปกรณ์ ๔ อยา่ ง คอื โลโป อาเทโส อาคโม ปกติ.1. โลโป ลบนิคคหิตตาส - อห เป็น ตาสาห, พุทฺธาน - สาสน เปน็ พุทฺธานสาสน.2. อาเทโส แปลงนิคคหิต1. แปลงนคิ คหติ เป็นพยัญชนะทสี่ ดุ วรรค เชน่ เอว - โข เปน็ เอวงฺโข. ธมมฺ - จเร เป็น ธมฺมญฺจเร ส - ติ เปน็ สณฺ ติ2. แปลงนคิ คหิตเปน็ เม่ือ เอ, ห อย่หู ลัง เช่น เอว - หิ เป็น เอวญหฺ ิ, ต - หิ เป็น ตญหฺ ิ.3. แปลงนคิ คหติ กับ ย เปน็ ญฺ เมือ่ ย อยูห่ ลัง เชน่ สญฺโ โค4. ในสัททนตี ิว่า แปลงนคิ คหิตเป็น ล เมื่อ ล อยูห่ ลัง เชน่ ปุ - ลงิ คฺ เปน็ ปลุ ลฺ งิ ฺค, ส - ลกฺขณา เปน็ สลฺลกฺขณา. 5. แปลงนิคคหติ เปน็ ม, ท เมื่อสระอยหู่ ลงั เช่น ต - อห เป็น ตมห, เอต - อโวจ เป็น เอตทโวจ.3. อาคโม ลงนิคคหิตใหม่ เช่น จกฺขุ - อุทปาทิ เป็น จกขฺ ุอทุ ปาทิ, อว - สโิ ร เปน็ อวสโิ ร.4. ปกติ คงท่ี เชน่ ธมมฺ จเร.