Ons Eie - Apr-Mei 2019 - Finaal digitaal

APRIL / MEI ‘19 Jaargang 54 2 Ek Jy Nampo Sien Jou Daar! 110 Jaar van Suidwes 06 1909 - 2019 110% gerat vir Nampo 26 - moet dit nie misloop nie! Jagregulasies 40 - vergewis jouself! www.suidwes.co.za April | Mei ‘19 1

Willard. 2 Maart | April ‘19 www.suidwes.co.za

April/Mei 2019 Jaargang 54 2 Voorblad foto’s: Adobe Stock Ons Eie word deur Suidwes Beleggings (Edms) INHOUDSOPGAWE Beperk uitgegee. RUBRIEKE Algemene kontaknommers vir Suidwes Groep Hoofkantoor: 018 581 1000 11 Klimaatverslag 24 SA’s peanut plantings at lowest level Ons Eie word ses keer per jaar na al sy lede en ander belangegroepe versprei. Redakteur: ARTIKELS 12 Johan van Zyl 26 E-posadres: [email protected] 6 110 jaar van Suidwes 36 Selnommer: 084 504 3544 12 Koringaanplantings op oorlêlande 40 18 Opleidingswetgewing in SA Grafiese Ontwerper: 20 Gebruik van prestasiebestuur Edward Adendorff 25 Die belangrikheid van ‘n testament E-posadres: [email protected] 28 Silodienstariewe vir leweringseisoen Telefoonnommer: 018 581 1193 30 Inname- en opbergingsreëlings 32 Elke spel het sy reëls Advertensiewerwing: 40 Jagregulasies – vergewis jouself Ruth Schultz E-posadres: [email protected] NUUS Selnommer: 081 480 6413 26 Suidwes 110% gerat vir Nampo Die inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel 44 Kolskote by Makwassie skietdag word, word verskaf sonder enige waarborge hoegenaamd 44 Botselo brei markaandeel uit en Suidwes of die redakteur sal geen aanspreeklikheid 46 Ons ploeg terug in ons gemeenskappe ten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit staan outeurs vry 48 Suidwes Jongboertjie Sportdag om menings te lug, maar geen artikel verteenwoordig 50 Agri NW Jongboer van die Jaar noodwendig die mening van die uitgewer, die direksie of hoofbestuur van Suidwes Beleggings (Edms) Beperk LEEFSTYL nie. Behalwe in uitsonderlike gevalle, behou die uitgewer die reg voor om die nodige veranderinge aan te bring aan enige bydrae wat vir publikasie voorgelê word. Daar bestaan outeursreg in hierdie werk. Enige ongemagtigde aanhaling of reproduksie van die werk, of enige gedeelte daarvan, sonder die vooraf verkreë toestemming van die redakteur, is handelinge wat outeursreg skaad en wat die oortreder regsaanspreeklik kan maak. Geen gratis plasings of krediet sal gegee word vir geringe tipografiese foute wat nie die waarde van ‘n advertensie verminder nie. Kennisgewing: Betaal u maandrekening 34 Suidwes Boekrak met ʼn EFT-oorplasing 36 Tuinkalender 36 ‘n Pragtuin wat jou beursie pas Geagte Suidwes-lid 38 Suidwes Plaaskombuis Suidwes versoek u vriendelik om nie voortaan u PRODUKNUUS maandrekening met ʼn kredietkaart te vereffen nie, maar eerder ʼn EFT-oorplasing te doen. Kredietkaart- betalings kos die maatskappy geweldig baie in terme van bankkoste. Help ons om Suidwes te verbeter. Bankbesonderhede vir die betaling 14 CASEIH Axial Flow Stropers van maandrekeninge: 40 Balistix – vir beter akkuraatheid 46 Gebruikte goedere Kontak Suidwes vir die bankbesonderhede vir elke spesifieke bank by: 018 581 1000.

RUBRIEKE redakteursbrief aan die boer met ‘n plan, dankie... Ek het ‘n paar naweke gelede by my pa op die Maar, jy is ʼn boer. In murg en in been. Die oeroue Dankie vir die skaapribbetjies, die paptert en die plaas in Noordwes gaan kuier. Nog nooit spreekwoord, dat ʼn boer maak ʼn plan, is nie pampoenkoekies. Vir die melk in my koffie, vir het ek die plaas so gesien nie. Dis droog. sommer net ʼn oulike sê-ding nie. Dis wragtig so! die biltong saam met die rugby! Vir vellies aan Baie droog! Die Smutsvingervelde lyk asof ons my voete en boererate wat my kind se oorpyn in al diep in die wintermaande is. Die gronddam is Maar, jy is ʼn boer. In murg en in die vroeë oggendure tot bedaring bring. Dankie kurkdroog – die eerste keer in meer as 22 jaar. been. Die oeroue spreekwoord, dat jy na jou buurman se veiligheid ook omsien. dat ʼn boer maak ʼn plan, is nie Dat julle mekaar ondersteun, saam planne Hy praat van die dae toe hy nog ʼn melkery bedryf sommer net ʼn oulike sê-ding nie. maak, raad van mekaar vra en mekaar liefhet. het. Hoë insetkostes en lae markpryse het veroorsaak dat hy ʼn plan moes maak. Dit was Dis wragtig so! Sonder jou, gaan ons sukkel. Suidwes Landbou eenvoudig net nie meer lewensvatbaar om te vier vanjaar sy 110de bestaansjaar. Sonder melk nie. Stelselmatig, het hy oorbeweeg na ʼn Daardie reuk van die rooigrond, jou plaas se ons boere, sou ons nie in 1909 ons eerste jaar kommersiële beeskudde. Dis ook ʼn ding wat nie natuurskoon, die grondpad wat jy met toe oë deurgemaak het nie. Ek haal my hoed vir jou af net sommer oornag gebeur nie. Vandag is hy tog kan huis toe ry, jou eggenoot, jou kinders en omdat jy ʼn plan maak om vooruit te gaan, om bly oor daardie besluit. ʼn Plan, het hy gemaak... jou honde. Dis die boerewors-rook op ʼn Sater- volhoubaar te boer, om op te staan teen die dagaand en Sondagoggend se vars boeretroos bose en om die elemente te trotseer. Jy is ʼn Die afgelope paar jaar in die landboubedryf was en anysbeskuit. Dis jou gemeenskap, jou kerk, boer, en jy boer omdat God jou die geleentheid nie maklik nie. Mens hoor oral van boere wat jou Here. Dis wat jou aan die gang hou. Dis wat gegee het om te mag boer. diep in die skuld gedelg is. Droogte wat teister. jou die vernuf gee om ʼn plan te maak. Mielielande wat net een kop per mielieplant Gryp dit opnuut aan en boer voluit! vorm, vleispryse wat afneem, voerkoste wat die hoogte inskiet. En, moet my nie eens aan Mooi loop van Z yl die praat kry oor die wildbedryf (veral eksotiese wild) nie. Baie manne het alles verloor. Johan Stuur jou brief vir ons Een van die maniere wat ons in plek stel om lesers van die Ons Eie die geleentheid bied om ook hul stempel in die tydskrif af te druk, is om ‘n brieweblad te begin. Lesers word uitgenooi om vir ons te skryf oor ‘n betrokke kwessie of onderwerp waarby mede-lesers sal baat vind. Ons sien uit om u brief in die Ons Eie te publiseer. Stuur briewe per e-pos na [email protected] 4AdresverAapnrdiel r|iMnge-ie‘1n9verspreiding-navrae kan geriwgwwwor.sduaidawn:eSsu.cnoe.lzlea by 018 581 1002 of [email protected].

Op die geestelike akker Tevrede…? deur Ds Jackie van Zyl, NG Kerk, Leeudoringstad Kan jy eerlik sê dat jy hou van wat jy vers 18 sê hy ons moet “ryk wees” het? Is jy tevrede met jou lewe, jou in “goeie dade, vrygewigheid en 1Timoteus 6:6-8 “Die godsdiens omstandighede, wie jy is en waar jy is? mededeelsaamheid”. Met ander is ‘n groot wins as iemand woorde, sorg altyd dat jy God en jou tevrede is met wat hy het, Ons is so besig om te streef na hoër, medemens meer liefhet as geld. want ons het niks in die wêreld vinniger, ryker, beter, groter, dat daar ingebring nie; ons kan ook niks nie meer eintlik tyd is om tevrede te Iemand wat tevrede is met wat hy daaruit wegneem nie. As ons dan wees nie. Tevrede met wat ek het… het, se prioriteite in die lewe is reg. kos en klere het, moet ons daarmee en daarom, dankbaar vir wat ek het. So iemand maak tyd vir werk en tevrede wees.” besigheid om goed vir sy/haar gesin Onthou net, rykdom beteken niks in te kan voorsien, maar so iemand weet Ons werkers op die plaas praat nie die lewe hierna nie, so dink ‘n bietjie ook dat daar ander belangrike dinge van “tevrede” nie, hulle sê: “Ek is mooi oor wat jy bereid is om vir meer in die lewe is. Solank geld my baas is, vrede met hierdie” of “ek is vrede geld en besittings te doen. Nadat sal ek nooit kwaliteit tyd saam met met daardie”. Is dit nie so mooi nie? Paulus hier in vers 6 tot 8 skryf oor God en my gesin kan hê nie, omdat ek Ek het vrede oor wie ek is en ek het tevredenheid, dan gaan hy aan in vers konstant besig is om groter, meer, en vrede oor dit wat ek het. 11, deur die dinge op te noem waarna beter bymekaar te maak. ons werklik moet streef: “…opregtheid, Jy ken mos die bekende sêding: “Dit toewyding aan God, geloof, liefde, Wees tevrede. Wees lief vir jou is nie belangrik om te hê waarvan volharding, minsaamheid”, en in naaste. Vind vrede in God. jy hou nie, maar om te hou van wat jy het.” Foto: Ian Turnell KONTAKBLOK: Suidwes Handelstakke: Bloemhof Leeudoringstad 018 581 3301 Bamboesspruit Makwassie 018 065 0014 Bloemhof 018 571 0182 Onderdele 053 433 0274 Migdol 053 965 0730 Boshof 053 433 1348 Schweixer-Reneke 053 963 1041 Bothaville 053 541 0050 Christiana Strydpoort 018 065 0012 Bultfontein 056 515 4576 Vryburg 053 927 2264 Christiana 051 853 1747 Onderdele 053 441 2235 Wolmaransstad 018 596 1300 Delmas 053 441 3302 Hertzogville 013 665 0500 Hertzogville Hoopstad 053 421 9008 Leeudoringstad 053 444 1907 Onderdele 053 421 9218 Louwna 018 581 2022 Makwassie 053 970 4007 Hoopstad Migdol 018 597 4104 Reivilo 053 965 0610 Onderdele 053 444 1419 Schweizer-Reneke 053 953 0233 Stella 053 963 1294 Werkswinkel 053 444 1312 Africum: Tosca 053 983 0025 Commodities Vryburg 053 933 0012 Hoopstad 2 Logistics 018 581 1000 Wesselsbron 053 927 2218 Mills 018 581 1000 Wolmaransstad 057 899 2137 Onderdele 053 444 1943 018 596 1065 018 596 1076 Werkswinkel 053 444 1943 Migdol Onderdele 053 965 0844 Terratek, Raddix, Nvirotek & Wynland: Schweizer-Reneke Terratek 018 581 1000 Onderdele 053 963 1316 Raddix 018 468 8660 Werkswinkel 053 963 2200 Nvirotek 012 252 7588 Stella Wynland 021 873 3514 Onderdele 053 983 0194 Vryburg AgriCapital Hooftakke: Bethlehem Onderdele 053 927 4033 Bothaville 058 303 1363 Christiana 056 515 1094 Werkswinkel 053 927 4033 Delmas 053 441 2213 Hoopstad 013 665 0500 Agrifriend Equipment Handelstakke: Lichtenburg 053 444 1023 Schweizer-Reneke 018 632 1225 Bothaville Graan Silo’s: Vryburg 053 963 2145 Amalia Wesselsbron 053 927 5681 Onderdele 056 515 4576 Bamboesspruit 053 964 0620 Kimberley 057 899 1381 Bloemhof 018 571 0261 Leeudoringstad 053 841 0070 Werkswinkel 056 515 4576 Christiana 053 433 1002 018 581 1072 Hallatshope 053 441 2211 Bultfontein Hertzogville 018 065 0013 Hoopstad 053 421 9158 Onderdele 051 853 1747 Kameel 053 444 1012 Kingswood 053 989 0005 Wolmaransstad 053 433 2141 Onderdele 018 596 1098 Werkswinkel 018 596 2212 Leeudoringstad Onderdele 018 581 2066 www.suidwes.co.za April | Mei ‘19 5

ARTIKELS 110 jaar van suidwes 1909 - 2019 Suidwes Landbou vier vanjaar sy 110de nie na wense was nie. ’n Kundige op dié gebied, ’n heer bestaansjaar. Om 110 jaar te bestaan is ‘n Schuurman, se hulp is ingeroep en die gehalte van die geweldige mylpaal vir enige organisasie. Ons wol het verbeter. gaan in elke uitgawe van die Ons Eie vir u ‘n oorsig In November 1917 is ’n besluit geneem dat elke lid van oor die geskiedenis en grootste mylpale van Suidwes die onderneming met vyf pond gedebiteer sou word gee. Nie net is die geskiedenis interessant nie, maar dit met die doel om ’n “winkel” vir lede daar te stel. In 1919 gee ook ‘n bepaalde oorsig oor die belangrikheid en was die Koöperasie se omset £20 000 ten opsigte van kultuur van die organisasie. produkte en £9 000 ten opsigte van implemente, en het Op 29 Mei 1909 het 20 boere in ’n klein geboutjie te dit ’n ledetal van 305 gehad. Wolmaransstad vergader en besluit om ’n koöperasie In Augustus 1920 is aangeteken dat die mieliemark van te stig. Hierdie besluit was die gevolg van ’n behoefte so ’n aard was dat niemand kon voor spel wat in die aan samewerking onder boere na die verarming toekoms sou gebeur nie. Dit was moeilike tye vir Suid- en verwarring wat deur die Anglo Boere-oorlog Afrika – en ook vir Suidwes en sy mense – as gevolg veroorsaak is. Die boere het ’n behoefte gehad aan van die na-oorlogse resessie. Ook in 1922 lees ons dat ’n gesagsliggaam wat na hulle belange kon omsien dit bitter moeilike tye was – hulle beleef droogte en drie deur, onder andere, spekulante en uitbuiters, wat uit misoeste agter mekaar, waarna ‘n sprinkaanplaag ook die plaasboer se wins ryk geword het, uit te skakel. boonop gevolg het. Die Voorsitter, Mnr Zarel Haasbroek, Dit moes gedoen word sonder om die verbruiker uit te pleit op ’n stadium by die boere om tog die delwerye buit – ’n benadering wat tot van dag toe nog een van te los en hul aandag aan hul boerderye te gee. Tot Suidwes se prioriteite is. en met 1922 kon alle koöperasies slegs op die stelsel In die vorige uitgawe van die Ons Eie, het ons ‘n van gesamentlike en afsonderlike (of onbeperkte) oorsig gegee van 1909 tot 1915. aanspreeklikheid van lede gestig word, en was In 1916 is genotuleer dat die mieliepryse baie laag mieliekoöperasies die mondstuk vir koöperasies. was, omdat te veel mielies vir die land geproduseer is en die mielies as gevolg van die Europese Oorlog (Vervolg op bl 9) (Eerste Wêreldoorlog) nie uitgevoer kon word nie. Die Koöperasie het ook probleme ervaar om die boere se Mnr ZF Haasbroek: wol teen goeie pryse te verkoop, aangesien die gehalte 3de Voorsitter vanaf van die wol wat in die Wes-Transvaal geproduseer is, 1924 - 1963 6 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

VEELS GELUK Suidwes MET JULLE 110de BESTAANSJAAR! Ons is trots op ons suksesvolle vennootskap en sien daarna uit na om nóg groter hoogtes saam met julle te bereik. Protek is trots om ons nuwe produkte aan ons kliënte bekend te stel: Antrap® is ’n gereed vir gebruik mier- dien en is gereed vir gebruik. Scatterkill vir huis en tuin beheer terwyl Spray-Kill 5 lokaas en wis hele miernes uit, Insekte en Scatterkill vir Vlooie is gemaak vrugtevlieë beheer. Die produkte word insluitende die koningin. AnTrap® van ’n korrelinsekdoder en beheer ’n breë verpak in 50 mℓ en 200 mℓ bottels wat kan binnens- en buitenshuis gebruik spektrum insekte. uitstekende waarde vir geld is. word. Die unieke lokaas wat verpak is in ’n lokaas-stasie, gee tot 2 maande beheer. Die Scatterkill vir Slakke is gemaak van Die Aërosol-reeks bied onmiddellike uitklop Daar is geen kontak met die insekdoder nie ’n unieke semelvlokkie-lokaas wat baie asook herhaaldelike vrystelling vir die en is dus maklik en veiliger om te gebruik. aanloklik vir slakke is. Dit bevat boonop ’n beheer vir vlieënde en kruipende insekte Elke houer bevat 2 lokaas-stasies wat elk unieke troeteldierafweermiddel. Scatterkill in jou huis. Die Avi-stelspuit metered spray 10 g natrium kakodilaat (aktiewe bestand- vir onkruid is ’n selektiewe korrel-onkruid- for Insects bied breë spektrum herhaaldelike deel) bevat. doder wat ’n wye verskeidenheid breëblaar- vrystelling. ’n Kannetjie sal elke 15 minute onkruid op grasperke beheer sonder om die outomaties vrystel vir tot 30 dae. Nuvan Die Scatterkill-reeks is ’n ou staatmaker grasperk dood te maak asook op plaveisel. Profi Fumigation Fogger is ’n berokings- wat nuwe lewe ingeblaas is deur Protek. middel vir onmiddellike uitklop en bied on- Die reeks bestaan uit 4 produkte, Scatterkill Die Spray-Kill-reeks is nog ’n ou staatmaker- onderbroke vrystelling. ’n 200 mℓ spuitkan vir Insekte, Scatterkill vir Vlooie, Scatterkill reeks wat nuwe lewe ingeblaas is deur dek 360 m³ en 330 mℓ spuitkan dek 600 m³. vir Slakke en Scatterkill vir Onkruid. Al vier Protek. Dit bestaan uit 3 wateroplosbare hierdie produkte word in 2 groottes strooi- kontakinsekdoders, ie. Spray-Kill 1 en Spray- houers verpak, is baie maklik om toe te Kill 3 wat ’n breë spektrum insekte in jou www.suidwes.co.za April | Mei ‘19 7

8 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS In 1926 is vyf lede aangestel om die Direksie met die invordering van uitstaande skuld behulp- saam te wees. In 1928 is die Koöperasie se naam na Wolmaransstad Koöperatiewe Landbou- vereniging verander. Na 1930 het die mieliekoöperasies die voortou is vir die eerste keer ’n mosie aangeneem om geneem om groter, maar minder koöperasies wetgewing te vra dat graan volgens ’n een kanaal te vorm – ’n logiese en wyse uitvloeisel van die bemarkingstelsel verkoop moes word. Die Sentrale realiteit dat die klein koöperasies nie die mas kon Agentskap, wat die verkope van lede se produkte opkom nie. ’n Paar dorpe se koöperasies het dus hanteer het, het in 1935 in likwidasie gegaan, met die besluit om hul besigheid saam te voeg in een groter gevolg dat die boere weer die pryse moes aanvaar besigheid met ’n groter bedienings gebied. Die jare wat handelaars bereid was om te betaal. 1930/1931 was besonder moeilike jare. ’n Aansoek In 1936 is besluit om die Koöperasie se naam om krediet vir ploegskare, wat as essensiële item na Suid-Westelike Transvaalse Koöperatiewe aangedui is, is deur Generaal Kemp, die Minister Landbou- vereniging te verander om aan te pas by van Landbou, afgekeur. Daar is ongerymdhede die gebied wat dit bedien het. Op ’n vergadering in die Koöperasie. Die destydse Sekretaris, RR van 22 September 1936, is melding gemaak van Dunn, het op 4 Februarie 1930 die Koöperasie se die oprigting van ’n moutfabriek te Leeudoringstad, Grootboek (debiteurerekords), wat na ’n brand nie wat die eerste stap was in die rigting van die totaal vernietig is nie, in die Vaalrivier gegooi, maar verwerking van boere se primêre produkte in dit is deur ’n boer, David Swanepoel, uitgeduik. sekondêre produkte. In hierdie tyd het kollektiewe Hierdie daad het die besigheid van ondergang aankope saam met ander landbouverenigings of gered, aangesien dit die Raad van Direkteure in koöperasies handelaars verplig om groter kortings staat gestel het om die uitstaande skuld in te vorder. toe te staan. Die onderneming het steeds met die Vanaf 3 Mei 1930 is ’n boekhouer aangestel om die bemarking van sy lede se graanprodukte (mielies Sekretaris (Hoofbestuurder) by te staan. In 1931 is en graan-sorghum) gesukkel, omdat daar gedurig aangeteken dat die hoofkantoor personeel slegs uit onoordeelkundige verkope buite-om die onder drie persone bestaan het. 1930/1931 was blykbaar ’n neming plaas gevind het. keerpunt in Suidwes se geskiedenis. Dit het hierna In 1937 is die huidige standplaas van die Hoofkantoor vinnig begin groei as gevolg van die ontwikkeling aangekoop. In ’n omsendbrief aan stoormanne in die gebied. vind ons dat daar op daardie stadium alreeds Kunsmis is ook van toe af aan lede voorsien om hul twee handelstakke (Wolmarans stad en Schweizer- oeste te vergroot. In 1932 het Suid-Afrika koring vanaf Reneke) en dertien graanstore (Bam-boesspruit, Mosambiek ingevoer. Dit het veroorsaak dat die lede Bloemhof, Christiana, Hallat’s Hope, Kingswood, ’n laer koringprys ontvang het. Die notules toon dat Migdol, Maquassi, Ottosdal, Strydpoort, Wol- 430 lede die lede vergaderings in 1932 bygewoon maransstad, Schweizer-Reneke en Leeudoringstad) het, wat oor die uitgebreide gebied, naamlik was. In die-selfde jaar het die Mielieraad effektief Leeuwdoornsstad, Baviaanskrans, Klipfontein, Wol- begin funksioneer (en eenkanaalbemarking ’n maransstad, Vleeskraal, Migdol, Schweizer-Reneke, realiteit geword) en in die jare hierna het daar ’n Schoon-gezicht, Dorosgift en Hoopstad gehou is. snelle en fenomenale groei plaasgevind. Op 17 Julie 1932 het die geskied-kundige Op 17 September 1937 is ’n intreefooi van vier pond dinamietontploffing op Leeudoringstad plaasgevind. ingestel wanneer iemand lid van die Koöperasie Die skade het £1 273 beloop, wat in totaal deur die wou word en in September 1938 is die eerste Spoorweë vergoed is. Die volgende opmerking is reserwefonds gestig om slegte skulde te delg. tydens die jaarvergadering in 1932 gemaak: “Die In Desember 1939 is die uitvoer van mielies (as Koöperasie is soos ’n groot kameeldoringboom in gevolg van die Tweede Wêreldoorlog) gestaak, die skadu waarvan koelte en skuiling gevind word die binnelandse pryse het gedaal en ’n tekort van as die son warm skroei.” By hierdie jaarvergadering £1 682 is op die mieliepoel gemaak. Die lede is gedebiteer om die tekort te verhaal. Lees in die volgende Ons Eie ‘n verdere terugblik oor die 110-jaar van Suidwes as organisasie in Suid-Afrikaanse landbou. www.suidwes.co.za April | Mei ‘19 9

BOORGATPOMP INSTALLASIE 1. KABELGROOTTE 7. OPWAARTSEROTORBEWEGING 13. MOTORBESKERMING Die gekose kabelgrootte MOET Vir boorgate met hoë statiese watervlakke kan op- Die motorbeskerming wat gebruik word, moet gebaseer word op die afstand waartse rotorbeweging gedurende aanskakeling binne 10 sek nadat die geslote rotor, ‘n enkel- tussen die toevoertransfornator verhoed word deur ‘n dunner stygpyp vanaf die fase of ‘n drooglooptoestand voorkom reageer. en die motor. Raadpleeg Franklin pomp tot die oppervlak te gebruik. Franklin beveel aan dat ‘n CONTROL BOCS PLUS se kabelnaslaan tabelle of raad- of ‘n SubTronic Data120 gebruik word. pleeg die kabelvervaardiger. 8. WATERVLAKMETING ‘n Sekondêre buis (dipbuis), geïnstalleer saam 14. POMP EN MOTOR 2. AARDING met die pomp, kan gebruik word om statiese en Pomp en motor MOET minstens 5m (insluitend Dieaarkabelvanafdiemotormoet dinamiese druk te meet. Maak die buis vas aan die sliklaag) bokant die boorgatbodem geïnstal- aan goedgekeurde stuwings- die stygpyp. leer word. afleiers gekoppel word. MOV tipe afleiers met ‘n minimum- 9. VOORKOMING VAN KORROSIE 1. Die pompwerkspunt moet altyd in die middel aanslag van 280v 5ka is die mees ‘n ½ tot 1 meter gegalvaniseerde staal pyp moet derde van die pomp se karakteristieke vloeidruk- geskikte. in die uitlaat van die pomp geskroef word. Die kromme val. pyp moet verbind word met die motor dmv ‘n 3. DRUKMETER vlekvryestaal draad of ‘n 6mm koperdraad. ‘n 2. Drukstuwings moet verhoed word deur geskite Verkieslik met ‘n piekaandui- Vloei-induseerbuis buis MOET aangebring word. beheerkleppe en retikulasieontwerp te gebruik. dingsfasiliteit om waterhammer, Bedek die boonste en onderste motorsweisnate indien van toepassing, uit te wys. met hars dedekte krimpkous of mastic kleefband. 3. Moet nie die aanbevolle maksimum aantal aanskakelings per uur soos deur Franklin Electric 4. TERUGSLAGKLEP 10. TERUGSLAGKLEP se installasiehanleiding gespesifiseer, oorskry nie. Opsioneel ‘n Ten volle funksionele terugslagklep MOET aan die uitlaat van die pomp aangebring word. 4. Sorg dat alle elektriese beheerapparaat in ‘n 5. REGELEERINGSKLEP goeie werkende toetstand is. Gereelde inspeksie ‘n Reguleringsklep, verkieslik een grootte kleiner 11. POMP/MOTOR KOPPELING EN SMERING behoort uitgevoer te word om swark laste, los as die pyplyn, word sterk aanbeveel. Die pompkoppeling moet met goeie gehalte water- konneksies en beskadigde kontaktorpunte bestandeghries gevul word. (bv. Shell Alvania vroegtydig op te spoor. 6. WATERHAMMER WR). Roteer die koppelstuk terwyl die pomp op Waar kleppe bogronds gebruik word, moet voor- die motor gemonteer word. 5. Langdurige werking teen ‘n geslote klep of siening gemaak word om ‘n vakuum te vermy. half-oop klep moet vermy word. ‘n Shrader klep (motorband-klep) of brons terug- 12. VLOEÏINDUSEER BUIS slagklep kan gebruik word. ‘n Dunner stygpyp ‘n Vloei-induseerbuis buis MOET aangebring 6. Alle enkelfase Franklin motors is toegerus vanaf die pomp tot die oppervlak te gebruik. word, as die pomp onder die hoof toevoeraar met ingeboude stuwingsafleiers. geïnstalleer word. 10 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

RUBRIEKE Esmond Coen, Bestuurder, Terratek Klimaatverslag: Maart 2019 Oorsig: Daar bestaan steeds ʼn 65% waarskynlikheid dat El Niño- toe- stande sal voortduur tot en met die herfsmaande van 2019. Die El Niño-toestande het versterk Grafiek 1: Grafiese vergelyking van ENSO 3.4 sone toestande Februarie 2019 gedurende Februarie 2019 vanaf die vooruitskatting van Januarie 2019 maar toon steeds ‘n afwaardse neiging soos aangedui in Grafiek 1 se soliede rooi stawe. Grafiek 1 dui die waarskynlikheid van die ordegrootte van die voorkoms van La Niña-, El Niño- en Neutrale-toestande oor tyd vanaf Maart 2019 tot November 2019 aan. Die vooruitskatting vir die verskillende moontlikhede van El Niño-/ Southern Oscillation-toestande (ENSO) van Januarie 2019 word met die rooi stippel lyn in Grafiek 1 aangedui. Dit wys daarop dat die voorkoms/ontwikkeling van die El Niño-toestande (soliede stawe) versterk het teenoor die verwagting van die ENSO-waarskynlikheidsmodel van Januarie 2019. Die hoër as normale gemiddelde dium vir mielies (65-85 dae) aandui. Die Koring aanplanting in die droëland temperature is ‘n direkte gevolg van El reproduktiewe stadiums en saadvul vind gebiede sal nie aanbeveel word nie met Niño-toestande. Daar word ook verwag dan plaas en ongewensde toestande kan die vooruitsigte van die voortgesette dat wanneer presipitasie plaasvind dit die opbrengs benadeel. Laat aanplantings El Niño-toestande. Die ordegrootte vir swaarder en hewiger kan wees en gepaard wat gedurende Januarie/Februarie 2019 Neutrale-toestande vergroot later in 2019 kan gaan met hael en sterk winde, wat oor- gemaak word, kan moontlik die gevaar maar sal waarskynlikheid ‘n geringe invoed stromings en oesskade tot gevolg kan hê. loop van rypskade. Ryp en swartryp se hê op die heersende El Niño-toestande. voorkoms gedurende Mei en Junie se Die soliede lyn in Grafiek 1 dui die plantda- waarskynlikheid is redelik hoog as gevolg Met erkenning aan: NOAA en CPC/IRI. tums (onderpunt) aan, terwyl die bo-punt van die voortgesette El Niño-toestande die bereiking van die reproduktiewe sta- gedurende die herfs en winter maande. www.suidwes.co.za 11April | Mei ‘19

ARTIKELS Koringaanplantings op oorlêlande Foto deur Tetyana Kovyrina vanaf Pexels. deur Gerald Dunhin, Terratek Indien die bogenoemde reeds gedoen is, kan grondvog met ‘n neutron vogmeter ge- 12 April | Mei ‘19 Dit is geen geheim dat die begin van meet word. Die meting sal die hoeveelheid die seisoen baie uitdagend was vir water in die grondprofiel bepaal en dit kan die aanplant van somergewasse help met die besluit of daar geplant kan wat tot gevolg gelei het dat baie lande nie word, al dan nie. geplant is nie as gevolg van die ongunstige klimaatstoestande. Hierdie lande word Grondvorms soos Avalon en Bainsvlei noodgedwonge oorlê lande vir die volgen- het ‘n fluktuerende watertafel en ander de seisoen. Baie produsente oorweeg om grondvorms soos Pinedene en Bloemdal winterkoring aan te plant om ‘n inkomste en selfs Hutton en Clovelly met die nodige vir die seisoen te genereer. beperkende lae, is ook geskik vir koring- aanplantings, mits die profiel deurnat is. Let asseblief op ‘n paar belangrike aspekte Die hoofareas vir winterkoringaanplanting wat in ag geneem moet word wanneer is Kroonstad, Bothaville, Viljoenskroon, koring geplant word op hierdie lande: Koppies en Hoopstad. • Die lande moet ‘n fisiese waterhouvermoë Suid-Afrika sukkel die afgelope paar jaar hê, volgens die grondfisiese eienskappe; om 45% van sy jaarlikse koringbehoefte plaaslik te produseer. • Dit moet voldoende vog bevat wat in die grond profiel gestoor is; Waterbehoefte vir koring Koring benodig tussen 450mm-650mm • Die produsent moet ingerig wees om water om ‘n goeie oes te lewer. Koring het koring te plant en te kan stroop; die vermoë om grondvog effektief te benut en 75% van die plant se vogbehoefte word • Die winsgewendheid van koring teenoor uit die eerste 600mm van die grondprofiel die oorlê voordeel van mielies moet in ag onttrek. Koring se piek vogbehoefte is in die geneem word; blomstadium, ongeveer 65 dae na plant, in die warmer areas en 82 dae na plant, in • Opbrengs van die spesifieke kultivar: mie- die koeler gedeeltes. Die regte plantdatum lies vs koring. Hoewel ons koring van hoë moet gekies word om die voordeel van gehalte produseer, kry ons nie altyd goeie vroeë lentereën te kan benut. Koring het opbrengste met droëland koring nie; ‘n 115 dae groeiperiode in warmer dele en 145 dae groeiperiode in koeler dele. • Geleentheidkoste - gaan dit dalk beter wees om nog vas te byt en eerder mielies Temperature te plant op die optimum planttyd? By die optimum temperatuur van 5˚C, be- gin die koringplant stoel, maar te veel koue • Vergewis jouself met die koste van deur- soos ligte ryp in die pyp- en blomstadium, lopende onkruidbestryding op ‘n land kan tot steriliteit van die blompakkie lei en wat eers volgende seisoen ‘n rendement ‘n swak opbrengs veroorsaak. Die optimale gaan gee; temperature in die pyp- en blom stadium, is tussen 21-32 ˚C. • Een van ons grootste uitdagings is om genoeg stoppels op die land te hou om In die warmer areas, met ‘n kort kouetyd- windskade te voorkom. Koring kan egter perke, is die tendens dat koringopbrengs die gewas wees wat met die probleem laer is vanweë die korter groeityd. kan help. Hierdie faktore moet deeglik oorweeg Een van die belangrikste elemente is word alvorens daar besluit word om om vas te stel of die gronde geskik is vir koring te plant. koringaanplanting. Dit beteken om fisies te toets wat die lande se grondeienskappe behels. Indien die grond nie reeds geklas is nie, is grondklassifikasie belangrik om die volgende te bepaal: • Grondvorms; Kontak Terratek se kundiges by • Grond diepte; 018 581 1016 vir ’n ingeligte en • Beperkende lae; • Kleipersentasie; winsgewende konsultasie. • Waterhouvermoë. www.suidwes.co.za

BAIE GELUK MET JUL 110DE BESTAANSJAAR ONS WENS JULLE NOG ‘N 110 JAAR SE SUKSES TOE. www.supremepet.co.za 13April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

PRODUKNUUS CASEIH AXIAL FLOW STROPERS ONTMOET DIE INDUSTRIE SE GROOTSTE VERSKEIDENHEID STROPERS deur Arno du Plessis, CaseIH emissievlakstandaarde nie, maar u sal ook CASEIH verstaan die belangrikheid daar- verbeterde werksverrigting en heelwat laer van om verstellings maklik en vinnig te kan CaseIH bied aan u die wydste reeks brandstofverbruik geniet. Maar, moenie doen. Dit is juis hoekom die CaseIH “Multi- van stropers wat aan enige behoefte ons woord daarvoor vat nie, want die die Function” propulsie handstuk ontwerp van die boer sal voldoen. Dit sluit bewyse lê in die graantenk. Maak nie saak is. Alle funksies wat deurentyd gebruik onder andere twee klasse van die VII-modelle watter gewas, grootte of toestand van word, is op die handstuk aangebring en in, wat die kliënt in staat stel om sy die lande nie, Axial Flow is hier om jou is maklik bekombaar. As ʼn ekstra bonus, masjien volgens die behoefte aan te pas. opbrengs te optimiseer. sal jy met meer gemak kan werk danksy Vanaf die klein hardwerkende buksie, die aan die vooropgestelde verstellings, asook 5140 (198kW), tot by die moedige 9240 EFFEKTIEWE KRAG EN DIE OESPROSES die funksie om jou verstellings te kan berg (467kW), sal u ‘n Axial Flow stroper vind As lid van die “CaseIH Efficient Power in die sisteemgeheue. Addisioneel is alle wat aangepas is vir die behoefte van die Family”, is Axial Flow ontwerp om uitste- funksies gegroepeer op die unieke AFS Pro operasie. Vanaf die plukker tot die strooiers kende brandstofverbruik te bewerkstellig 700 digitale skerm, wat die opbrengs meet (spreaders), is die Axial Flow-reeks sisteme tesame met verhoogde enjinkrag – elkeen en terselfdertyd die masjien moniteer. versigtig en presies aangepas om effek- van die ses modelle lewer ‘n minimum van tiwiteit en produktiwiteit te verseker. 10% verbeterde brandstofverbruik as sy MAKSIMUM PRODUKTIWITEIT eweknieë in die mark. Die eenvoudige en betroubare CaseIH Axial Axial Flow verteenwoordig eenvoud en Flow stropers is ontwerp met minder bewe- betroubaarheid met die minste aandryf- OESBEHEER gende dele om die beste te maak van die komponente en die langste diensintervalle Met dié nuwe generasie stroper, sal jy die kort oestydperiode. Innoverende kenmerke op die mark, asook ‘n drie jaar waarborg kapasiteit verkry wat jy benodig, asook soos die binnekajuit rotorverstellingopsie vir gemoedsrus. Dit is geen geheim nie maklike aanpasbare verstellings kan kom standaard op die 7240, 8240 en die dat Axial Flow industrieleiers is as gevolg doen om met gemak in moeilike oes- en 9240-modelle. Dit verseker dat jy die stroper van die grootste skoonmaakoppervlak, die terreinkondisies te kan werk. Dié funksie aan die loop hou sonder onnodige staantyd. mees innoverende dryfsisteme asook die minimaliseer egter potensiële oesverliese. grootste verskeidenheid van plukker- en Die Axial Flow enkelrotor-ontwerptegnologie graantafels. ONGEËWENAARDE is industrie leiers sedert 1977 en is bekend OPERATEURSOMGEWING vir sy eenvoudige, tog unieke ontwerp wat DIE NUWE GENERASIE VAN AXIAL FLOW Te danke aan meer spasie en die ergo- topklas graankwaliteit lewer asook baie Soos die uitdagings en geleenthede in nomiese ontwerp, sal jy wanneer jy in die meer waarde vir geld as enige ander reeks landbou groei, so groei die verwagtinge kajuit klim, ‘n panoramiese sig kry van hoe in die mark bied. van stropers ook. Dit behels egter meer uitmuntendheid regtig lyk. Wanneer die krag, verbeterde brandstofverbruik, laer dae lank is en die nagte nog langer, sal jy Kontak gerus jou naaste Agrifriend-tak vir emissies en natuurlik beter graankwaliteit. regtig die gemak van dié industrieleier se meer besonderhede oor dié rewolusionêre Die CaseIH Axial Flow 40 reeks is gereed kajuit ervaar. stropertegnologie. hiervoor! Nie net voldoen hulle aan laer www.suidwes.co.za 14 April | Mei ‘19

VERDUBBEL beskerming Insek- en onkruidbeheer is twee kritieke aspekte van mielieproduksie. Dit is hier waar tegnologie kan bydra om jou oes te beskerm en jou lewe as ’n besige produsent te vergemaklik. MAIZE MAIZE uppe marketing A19671/OE INGEBOUDE TEGNOLOGIE YieldGard® MAIZE 2: Roundup Ready® MAIZE 2: VOLLEDIGE • Bied ingeboude beskerming • Ingeboude toleransie teen teen stronkboorders: Busseola BESKERMING geregistreerde en goedgekeurde fusca (Afrika-mieliestronkboorder) glifosaat-onkruiddoders. en Chilo partellus (die sorghum- stronkboorder), asook die • Optimaliseer opbrengs deur herfskommandowurm (Spodoptera effektiewe breëspektrum- frugiperda). onkruidbeheer. • Beskerm die baster se genetiese • Verseker gewasveiligheid. potensiaal. • Ontsluit die baster se genetiese • Beperk chemiese insekbeheer. potensiaal. • Stel jou in staat om geenbewerking- en bewaringsbewerkingspraktyke toe te pas. YieldGard® MAIZE 2 en Roundup Ready® MAIZE 2 is geregistreerde handelsmerke van Monsanto Technology LLC. 15April | Mei ‘19 Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021. www.suidwes.co.za

AGRIFRIEND R 22,100.00 R 33,373.00 R 38,000.00 L150 Locust Slasher F50/150/4 Slasher F80/150/4 Slasher Kimberley Hps/Kim/Sch/Wol Humansdorp 1005 3616/3617/3626/3624 3434/5 R 26,146.00 R 33,633.00 R 40,844.00 F40/150 Slasher F50/180 Slasher F80/150/4 Slasher Schweizer-Reneke Schweizer-Reneke Bothaville 3625 3414 3614 R 26,300.00 R 37,296.00 R 42,955.00 L180 Locust Slasher F50/180 Slasher F80/180/4 Slasher Kimberley Schweizer-Reneke Wolmaransstad 1006 3537 3623 *ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELD 16 April | Mei ‘19 LIEB JV RENSBURG : Sel: 08E2-p8o2ws4:w0liw5eb2.sj0u@idaw|greisfTr.ecielo:n.0zd1a.c8o5.z8a1 1174

VANDAG SE KINGJAMES 43708/A BOERE IS MEER AS NET BOERE. Die moderne boer staar talle uitdagings in die gesig en moet verskillende baadjies dra om hulle te oorkom. Jy sien om na jou plaas, jou werkers, jou bates, jou huis en jou gesin. Santam verstaan hoe baie van jou verwag word en daarom neem ons ’n wetenskaplike benadering tot die beskerming van jou oeste, sowel as jou persoonlike en boerderybates. Want ons glo jy verdien uitsonderlike versekering. Santam. Regte, egte versekering. Bel jou makelaar of gaan na www.santam.co.za/products/agriculture vir meer inligting. Santam is ’n gemagtigde finansiële-diensverskaffer (lisensienommer 3w41w6).w.suidwes.co.za 17April | Mei ‘19

ARTIKELS OPLEIDINGSWETGEWING IN SUID-AFRIKA Hoe word die vaardigheidsontwikkel- ingsheffings aangewend? – hoekom heffings betaalbaar is Die heffings wat aan die Inkomstediens betaal word, word in ‘n spesiale fonds deur Abré van Buuren, Menslike Hulpbronne van 1999 (Skills Development Levies Act, gedeponeer, waarvandaan 80% daarvan No 9 of 1999) aangekondig. aan die betrokke SETA’s (Sector Education Gedurende Oktober 1995 is die Wet op die Training Authority) soos aangedui op die Suid-Afrikaanse Kwalifikasie-owerheid ʼn Spesiale belasting wat gehef word teen registrasievorms versprei word en die sal- (South African Qualifications Authority 1% van die totale salaris wat aan ‘n werkne- do (20%) aan die Nasionale Vaardigheids- Act No. 58 van 1995) afgekondig met die mer betaal word, was die antwoord. Dit fonds betaal word. SETA’s, sal op hul beurt, doel om die Nasionale Kwalifikasieraamwerk sluit enige enkelbedragbetalings, bonusse, heffingstoekennings aan kwalifiserende (National Qualifications Framework) te vestig. oortydbetalings en betaling in plaas van werkgewers betaal. verlof en kommissies in. Die belasting Teen 2001 is dié Kwalifikasieraamwerk word maandeliks deur die werkgewer aan Wat is die goeie nuus? hersien waarna die SAQA-wet ook met die die Suid-Afrikaanse Inkomstediens betaal, Werkgewers kan egter ‘n gedeelte van die Wet op Nasionale Kwalifikasieraamwerk as deel van die maandelikse werkgewer- vaardigheidsontwikkelingsheffing (70%) (National Qualifications Framework Act verklaring (EMP201). terug ontvang as hulle aan die volgende No. 67 van 2008) vervang is. Met hierdie twee vereistes voldoen: wetgewing het die regering gemik om twee Werkgewers wie se salarisrekening oor die hoofprioriteite aan te spreek naamlik, die afgelope 12 maande R500 000 oorskry 1. Die indiening van ‘n Werkplekvaar- behoefte om vaardighede te verbeter en het, of wie se verwagte salarisrekening digheidsplan (WSP) en Jaarlikse Oplei- produktiwiteit te verhoog ten einde sukses- vir die volgende 12 maande R500 000 dingsverslag (ATR). Die twee verslae gee vol te kan meeding in die wêreldekonomie; sal oorskry, moet die vaardigheidsontwik- die SETA ‘n aanduiding van die beplande en die noodsaaklikheid om ongelykhede kelingsheffing betaal. Sulke werkgewers opleiding vir die nuwe jaar en lewer ook te herstel en ‘n meer inklusiewe en same- moet vir vaardigheidsontwikkelingsheffing verslag oor die voltooide opleiding vir die horige samelewing te skep. registreer, maar die volgende werkgewers vorige jaar. is vrygestel van die betaling van die heffing: Die wet op Nasionale Kwalifikasieraamwerk 2. Werkgewers kan ook vir befondsing het gelei tot die totstandkoming van die • Openbare dienswerkgewers van binne aansoek doen vir die opleiding van per- wet op vaardigheidsontwikkeling (Skills die nasionale of provinsiale regering. soneel. Voorbeelde van die opleiding wat Development Act 97 of 1998). Dié wet is voor aansoek gedoen kan word is: geïmplementeer tydens ʼn era wat hoë • As 80% of meer van die uitgawes van ‘n vlakke van werkloosheid en lae vlakke van nasionale of provinsiale openbare entiteit a. Vakleerlingskappe belegging in Suid-Afrika op ‘n wêreldwye direk of indirek betaal word uit fondse b. Leerlingskappe skaal teenwoordig was. Die hoofdoel van die wat deur die parlement goedgekeur is, is c. Internskappe vaardigheidsontwikkelingswet is om ‘n insti- sodanige entiteite vrygestel. d. Vaardigheidsprogramme tusionele raamwerk te verskaf om nasionale, e. Beurse sektorale en werkplekstrategieë te imple- • Organisasies wat: menteer om sodoende die vaardighede van Werkgewer betaal 1% van die die Suid-Afrikaanse arbeidsmag te ontwikkel 1. sekere welsyns, humanitêre, gesond- totale salaris as heffing (R1 000) en te verbeter, wat uiteraard sal uitloop op heidsorg, godsdienstige of soortgelyke laer vlakke van werkloosheid. openbare weldoeningsaktiwiteite uit- SAID ontvang die 1% heffing (R1 000) voer en in die Inkomstebelastingwet as Hierdie strategieë word dan geïntegreer openbare weldaadsorganisasies (PBO) SETA ontvang 80% Nasionale Vaardig- met die Nasionale Kwalifikasieraamwerk. geklassifiseer word (R800) heidsfonds ontvang Verder beoog die wet om geleenthede te bied vir diegene in die Suid-Afrikaanse 2. slegs fondse aan ‘n PBO verskaf en ‘n 20% (R200) arbeidsmag om erkende beroepskwalifi- vrystellingbrief van ‘n belastingvrye-een- kasies te verwerf en om organisasies te heid (VEU) van die SAID het. SETA wend Werkgewer Werkgewer kan beloon wat bereid is om aan vaardigheids- 10% aan vir kan 50% van 20% van die ontwikkelingsinisiatiewe deel te neem. • Enige munisipaliteit wat met ‘n sertifikaat admin- fooie. die heffing heffing terug eis van vrystelling van die Minister van (R100) terug eis deur deur ‘n Werkplek- Die volgende groot vraagstuk wat die Arbeid uitgereik is. vir befondsing vaardigheidsplan regering mee te doen gekry het, was hoe aansoek te (WSP) en Jaarlikse om die vaardigheidsontwikkelingswet te • Enige werkgewer wie se totale salarisreken- doen. (R500) Opleidingsverslag ing oor die volgende 12 maande nie R500 in te dien. (R200) befonds. Die regering het toe die Wet op 000 oorskry nie, selfs al het hulle voorheen vaardigheidsontwikkelingsheffings, nr 9 vaardigheidsontwikkelingsheffing betaal. Vakleerlingskap 3-5 jaar Vakman Internskap NATED 3 + N4 - N6 (18 maande) 3-6 maande 18 maande Handel toets + Diploma NATED 1 NATED 2 3-6 maande 3-6 maande Diploma 2de Jaar SKOOLTabel 1: NKR VoorstelKollegeNasionale Nasionale Nasionale Hoër NKR 1 Beroeps Beroeps Beroeps sertifikaat NKR Graad 9 NKR 2Bly inSertifikaatSertifikaatSertifikaat 6 NKR 3skool NKR 41ste Jaar2de Jaar3de JaarGraadHoneurs Meesters PhD NKR 53de Jaar NKR 6Graad 10Graad 11Matriek NKR 7 NKR 8NKRNKR1ste Jaar+ 1 Jaar+ 1-2 Jaar+ 3-5 Jaar NKR 934 NKR 10UniversiteitNKR 5 Vaardigheids- NKR programme 2 18 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

STEWIGE PRESTASIE VAN PLANT TOT OES PANNAR se witmieliepakket is wyd aangepas en stabiel oor omgewings en seisoene. Die stewige prestasie van ons witbasters ondersteun produktiwiteit, verminder risiko en optimaliseer winsgewendheid. Die professionele advies van ons verkoopspan, verseker dat u die maksimum opbrengs uit elke sak verkry. ONS WITMIELIEBASTERS Groeiseisoenklas Ultravinnig Vinnig Medium-vinnig Medium Saam boer ons PAN 3A-173 PAN 4A-111 PAN 6Q-865BR vir die toekoms™ PAN 3R-573R PAN 4B-311B BG 5285 PAN 5A-291 PAN 4R-511R BG 5685R PAN 5B-491B [email protected] PAN 4R-711BR PAN 5B-485B PAN 5R-591R www.pannar.com PAN 5R-785BR PAN 5R-791BR PAN 5R-891BR TM In die droëland-oostelike streek vorm die PAN 3A-173 en PAN 4A-111 platforms die ruggraat van die PANNAR 19April | Mei ‘19 pakket. In die westelikegebiede is die PAN 5R-791BR, PAN 5R-891BR en PAN 5R-785BR platforms, die kern van die pakket. Onder besproeiing is die PAN 3A-173 platform die eerste keuse. ® Registered trademarks of PANNAR SEED (PTY) LTD 2019/WMAIZE/A/01 © 2019 PANNAR SEED (PTY) LTD www.suidwes.co.za

ARTIKELS GEBRUIK VAN PRESTASIE- BESTUUR IN DIE WERKPLEK deur Sagrys Klopper, Menslike Hulpbronne spanprestasie te bestuur, te ondersteun, te Die vraag is: Wat gaan jy doen? Gaan jy verbeter en te verbeter om die volgehoue aan alle bedrywighede stop totdat jy pre- In die vroeë 1990’s het prestasiebestuur die prestasie van organisatoriese doelwitte te sies die regte mense het, of gaan jy eerder eerste keer die lig op die gebied van mens- verseker” (2013). die bus (departement), die pad waarheen like hulpbronne gesien. Na baie verwarring hy reis (departementele doelwitte), die oor wat prestasiebestuur beteken, word dit As ons dink aan ‘n bus as ‘n besigheid bestemming waarheen die bus (organi- oor die algemeen beskou as ‘n natuurlike kan ons die volgende beginsel gebruik: satoriese doelwitte) op pad is evalueer? bestuursproses wat bydra tot effektiewe bestuur van individue en spanne om hoë PRESTASIEBESTUUR Op grond van hierdie organisatoriese prestasievlakke te behaal bevindinge, kan terselfder- (Armstrong & Baron, 2005). Volgens Jim Collins (2001) moet die fokus tyd verseker word dat eers op die regte mense op die bus wees, die mense op die bus Bacal (2010) defineer prestasiebestuur en dan om die regte mense in die regte (werknemers) in die as die deurlopende kommunikasieproses sitplekke, op die regte tyd in die bus te kry, regte gange is (posisies) tussen ‘n werknemer en sy / haar direkte voordat hulle fokus op die rigting waarna die en in die regte sitplekke toesighouer. Hierdie kommunikasieproses bus beweeg. Maar meer dikwels as nie, is (kennis, vaardighede, word in vennootskap onderneem en sluit in die realiteit dat ons nie kan besluit wie ons vermoëns) sit. die vestiging van duidelike verwagtinge en saam ons op die bus wil hê nie. Of ons soos sodoende begrip vir werknemers se verwagte die ander mense op die bus is of nie, ons is Al die regte mense kan in werksfunksies, werknemers se bydraes tot almal saam op hierdie bus. As bestuurder, is die regte gange wees, in organisatoriese doelwitte, konkrete definisies jy die bestuurder van hierdie busse. die regte sitplekke, maar van prestasievlakke, interaktiewe same- as die busbestuurder (bestuurder) nie die kor- werkingsprosesse tussen werknemers en rekte vaardighede het nie (interpersoonlike toesighouers met betrekking tot werknemers vaardighede, kommunikasievaardighede, ‘prestasie, hoe prestasie gemeet word, en die luistervaardighede, bestuursvaardighede, identifisering en verwydering van hindernisse ens.), kan die hele bus breek en nooit sy tot prestasie. bestemming bereik nie. Die Suid-Afrikaanse Raad vir Menseprak- Prestasiebestuur is ‘n instrument vir die tyke (SABPP) definieer prestasiebestuur doeltreffende sitplek van die bus en dien as “’n beplande proses om individuele en as ‘n vroeë waarskuwingstelsel op opera- sionele en prestasiekwessies. 20 April | Mei ‘19 (Vervolg op bl 22) www.suidwes.co.za

LEOCPT/ 322L/A Ons verstaan landbou omdat ons groei verstaan In ’n verhouding wat oor ’n halfeeu strek, het Total ’n deeglike begrip van die landbousektor opgebou. ’n Begrip wat ons inspireer om beter, meer kliëntgesentreerde oplossings te ontwikkel terwyl ons voortgaan om ons boere te ondersteun met die innoverende produkte en kundige advies wat hulle nodig het. www.suidwes.co.za 21April | Mei ‘19

ARTIKELS Prestasiebestuur vs Prestasiebeoordeling Voordele van Prestasiebestuur --Bou selfbewustheid: Volgens Bacal (2010) sluit prestasiebestuur (Armstrong, 2010) • Vir beide werknemer en bestuurder. verskeie fases in waarvan prestasiebeoor- --Tweerigting-terugvoer oor prestasie; delings deel vorm. Prestasiebeoordelings --Verbeter Bestuursdoeltreffendheid; (bv. jaarlikse oorsigte) maak deel uit van --Erkenning van individuele prestasie; --Stuur organisatoriese doelwitte: die prestasiebestuursproses. --Motiveringsinstrument wanneer effektief • Waardevolle inligting word gekommu- Armstrong en Baron (2005) verskaf die gebruik word; nikeer aangaande die gedrag wat deur die volgende verskille tussen Prestasiebestuur maatskappy waardeer en beloon word. en Prestasiebeoordeling: --Aktiveer doelstelling vir die volgende prestasie-oorsigtydperk in die lig van organ- --Verstaan en ontmoet doelwitte: isatoriese en departementele behoeftes; • Maak seker dat werknemer bestuurs- doelwitte, departementele doelwitte en Prestasiebestuur vs Prestasiebeoordeling --Geleentheid om besluite rakende per- organisatoriese doelwitte verstaan. Prestasiebestuur Prestasiebeoordeling soneel te versterk --Definieer loopbaanpaaie: Gesamentlike proses deur dialoog Bo na onder beoordeling en te dokumenteer; • Prestasie-oorsigte bied bestuurders ‘n grondige kennis van werknemers, wat Konstante hersiening (Een-op-een, formele Jaarlikse beoordelingvergadering - Geleentheid om bestuurders in staat stel om die mees hersiening) organisatoriese geskikte loopbaan en doelwitte te stel. regverdigheid aan Gradering wat minder gereeld gebruik Gradering wat gereeld gebruik word almal te toon; Volgens Pulakos (2009), is een word van die belangrikste oorsake vir prestasiebestuur se probleme, Buigbare proses Monolitiese stelsel - Geleentheid om vermyding, beide van bestuurders Fokus op waardes, gedrag en objektiewe Fokus op gekwantifiseerde objektiewe individuele behoef- sowel as werknemers. Minder geneig om direk gekoppel te wees Geneig tot direkte koppeling tot vergoeding tes te ondersteun; aan vergoeding - Geleentheid om Minimale dokumentasie Komplekse, gedetailleerde dokumentasie deurlopende oop Gedryf deur lynbestuurder Gedryf deur menslike hulpbronne kommunikasie te versterk, asook om Om prestasie te verbeter, is dit noodsaaklik verslag te versterk; om te weet wat die huidige prestasie is. --Geleentheid om onafhanklike denke te Daarom, is dit tydens die beplanningsfase stimuleer asook om spanwerk aan te van prestasiebestuur nodig om konsensus moedig; te bereik oor die kriteria van die mate waarin doelwitte bereik is, sal assesseer. --Geleentheid om werknemersverantwoor- delikheid aan te moedig; Oor die algemeen, is maatreëls wat --Geleentheid om by te dra tot organisato- verwys na ‘n taak of projek wat voltooi is, riese doeltreffendheid (Lloyd, 2009); makliker as maatreëls wat gemik is op gedrag. Die sleutel tot onbevooroordeelde, --Dit motiveer werknemers: objektiewe prestasie-assesserings is • Demonstreer behoefte aan verbetering; om op gedefinieerde resultate eerder as •Ontmoet hoër sielkundige behoeftes onberekenbare uitkomste te fokus. (soos erkenning vir werk gedoen); • Bou ‘n gevoel van persoonlike waarde; Indien dit nodig is om gedrag te assesseer, • Verbeter persoonlike ontwikkeling; maak seker dat die toegepaste maatreëls • Omskep negatiewe werknemers om fokus op objektiewe bewyse van gedrag positief te voel oor PM; en die gedrag se uitkomste, en bv. verseker • Verhoog werknemertevredenheid; dat daar feitlike bewyse van gedrag is. --Bied opvoeding tydens evaluering: Waarskuwing: Dikwels wat gemeet word, • Sleutel tot onderwys is terugvoer. Presta- is wat maklik is om te meet. Wat betekenis- siebeoordeling gaan oor die lewering van vol is, word nie noodwendig gemeet nie, deurlopende terugvoer. aangesien bestuurders nie seker is hoe om dit te meet nie. --Stel en bestuur verwagtinge: • Werknemers moet nie net weet wat om te doen nie (posbeskrywing), maar ook hoe om dit te doen (prestasie-oorsig). --Identifiseer opleidingsbehoeftes en evalueer resultate: • Opleiding en opvoedkundige behoeftes op beide individuele en organisatoriese vlak word gedefinieer. --Verhoog administrasie: • Promosies, werkoorplasings, verhogings --Verduidelik prestasieverwagtinge en standaarde; --Verbeter produktiwiteit op alle organisa- toriese vlakke; --Motiveer werknemers om hul bes te doen; --Verseker dat werknemers die vaardighede en vermoëns het om maksimaal by te dra 22 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS --Reël prestasie tussen eenhede en vlakke Redes hoekom prestasiebestuur misluk --noodsaaklik vir hoogpresterende met die organisasie se waardes, doel- Volgens Pulakos (2009), is een van die organisasies; witte en strategie; belangrikste oorsake vir prestasiebestuur se probleme, vermyding, beide van bestuur- --een van die belangrikste verantwoorde- --Voorsien ‘n basis vir die maak van operasio- ders sowel as werknemers. likhede van die bestuur. nele menslike kapitaalbesluite (bv. Betaal); Bestuurders vermy prestasiebestuurs- As dit korrek gedoen word, --Verbeter verhoudings, begrip en insig aktiwiteite, veral met die terugvoer van sal prestasiebestuur: tussen werknemers en bestuurders; ontwikkelings. Die hoofrede hiervoor is omdat bestuurders nie die verwant- --kommunikeer wat belangrik is vir die skappe wat hulle met die mense op organisasie; wie hulle reken om die werk te doen, wil beskadig nie. --werknemers bestuur om belangrike doelwitte te bereik; Werknemers vermy prestasiebestuurs- aktiwiteite veral oor ontwikkelingsbe- --die organisasie se strategieë inplimenteer. hoeftes met bestuurders. Die hoofrede hiervoor is dat werknemers nie hul salaris As dit min gedoen word: en / of hul vooruitsigte in gevaar wil stel om te bevorder nie. Werknemers beskou --kan dit ʼn beduidende negatiewe gevolge hul bestuurders as ongeskoold om hul hê vir organisasies, bestuurders en prestasie te bespreek en hulle te lei oor werknemers; hoe om dit te verbeter. --kan die ondoeltreffend uitgevoer deur Die effek van bestuurders en werknemers bestuurders versuim om die voordele se vermyding, tesame met hul gebrek aan daarvan te besef, verhoudings met begrip ten opsigte van die voordele van werknemers te berokken en / of werkne- prestasiebestuur, is swak prestasiebestuurs- mers se selfvertroue te ondermyn; prosesse wat eenvoudig nie goed werk nie. --word werknemers gewoonlik onbillik Opsomming behandel, wat daartoe lei dat werkne- Prestasiebestuur is: mers gedemotiveer word en selfs die --die belangrikste instrument om die werk organisasie se prestasiebestuur regtens kan uitdaag. te verrig; In die volgende uitgawe van die Ons Eie vertel ons u meer oor meetinstrumente wat gebruik kan word vir prestasiebestuur, asook die proses van prestasiebestuur. ONS DIENSTE SLUIT DIE VERSKAFFING EN ONDERHOUD VAN DIE VOLGENDE IN: Weegbrue, Voerkarre, Veeskale, Siloskale, Toets trok, Sagteware & Parte Kontak ons vir al jou Weegoplossings! BLOEMFONTEIN WILLIE RHYNO 051 432 9552 082 637 1340 083 292 2042 [email protected] 11 Nico Le Roux Straat, Nuwe Oos Einde, Eenheid 7 www.wwwoww.susidwceas.cloe.zsa .co.za 23April | Mei ‘19

RUBRIEKE Foto deur Belchonock vanaf iStock. SOUTH AFRICA’S PEANUT PLANTINGS AT THE LOWEST LEVEL IN 83 YEARS by Wandile Sihlobo, Chief economist, Agbiz of peanuts a year, mainly in two forms essentially means that global peanut prices — as edible nuts as well as processed could increase in the coming months. Although I use peanut butter almost peanut-butter. Now if production is likely daily, for some reason I had not looked to be as low as 22 272 tonnes, and we Fortunately, at this point, the impact of all at its production pipeline in the past add into this the carryover stock of 17 200 this has not yet reached the consumer. The couple of months until today when I received tonnes, according to data from Grain prices of peanut products, such as 800 a call from a Zambian trader looking to ex- South Africa, then the overall supplies grams of peanut butter was roughly R51.14 port peanuts (groundnuts) to South Africa. could be roughly 39 472 tonnes. in December 2018, up by a percentage This prompted me to do some back of the point from the same period a year ago. In envelope calculations on the South African If consumption is maintained at levels fact, on a monthly basis, the peanut butter supplies for the 2019/20 marketing year, around 81 496 tonnes a year, then South prices actually fell by 2% in December which started on 1 March 2019. Africa would have to import over 40 000 2018, according to data from Statistics tonnes of peanuts to satisfy its annual South Africa. In the process, I realised that South African consumption. Now, such a number would farmers planted 19 200 hectares in the not be extraordinary. In the 2016/17 mar- In the 2016/17 season, when South Africa 2018/19 production season (corresponds keting year when South Africa’s peanuts imported over 52 112 tonnes of peanuts, with 2019/20 marketing year), which is the production had declined significantly the price of 800 grams of peanut butter did lowest area on record in a dataset covering owing to drought, the country imported not increase over R55, partly because of the past 83 seasons. The reduction in 52 112 tonnes of peanuts. The leading sup- the lower global peanut prices on the back plantings is mainly underpinned by drier pliers were Argentina, India, Brazil, Malawi, of a large harvest. weather conditions experienced at the Mozambique, Turkey, the United States, and start of planting season, a period between Zambia amongst others. These particular This year is different. While there are October to December 2018. countries are likely to be amongst the decent supplies in the global market, the leading suppliers this year again, as they harvest will be lower than the 2017/18 If we take an average yield over the past have remained consistent suppliers in the season and that will present upward 10-years and apply on the aforementioned season after the drought, albeit marginal price pressures, which will subsequently area planting, then South Africa’s peanuts volumes since then. be passed through to the South African production would possibly be around consumer. So, this is not a good year for 22 272 tonnes. An average yield could be Moreover, there are decent supplies in the both peanut consumers and producers. attainable given the recent improvements world market. The United States Depart- in weather conditions across the country. ment of Agriculture forecasts 2018/19 But this will not help much, as the expected global peanut production at 41.87 million harvest is well below South Africa’s average tonnes, down by 7% from the previous long-term peanuts production of 65 992 season. A decline in production, coupled tonnes per annum. with an uptick in consumption could lead to a 30% year-on-year reduction in global To put things in perspective, South peanut stocks to 2.72 million tonnes. This Africa consumes roughly 81 496 tonnes 24 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Die belangrikheid van ‘n testament deur Jandrie Roux, Regsbeampte: Dit sal byvoorbeeld die geval wees indien kom en plaas baie klem op die egtheid en Invorderings & Litigasie die betrokke begunstigde voor jou tot geldigheid daarvan. sterwe kom. Dit is geensins ‘n maklike onderwerp Die volgende basiese beginsels is baie om te benader nie en om te praat Jy kan voorwaardes plaas op ‘n begunstigde, belangrik: en beplan oor die dood, kan werklik voordat hy/sy kwalifiseer om te erf en hoe • Die testament moet in skrif wees. Dus intimiderend en selfs ontstellend wees. Dit hy/sy die voordeel van hul erfporsie moet is egter belangrik dat jy dit moet prioritiseer, gebruik. ‘n Algemene beperking is om ‘n kan dit nie net mondelings of oor ‘n video- vir jou en jou geliefdes se onthalwe. Dood is gade van ‘n begunstigde van enige huwe- opname wees nie; onvermydelik en die gevolge affekteer nie liksgoedere-eis teen die erfporsie uit te sluit. net jouself nie. Jy wil tog in beheer wees • Die testament moet onderteken word van wie baat sal vind uit jou lewenslange Jy kan ook natuurlik dan kies wie die ekse- deur die testateur op elke bladsy, sowel harde werk. kuteur van jou boedel moet wees en jy kan as aan die einde van die dokument; bepaal wat sy/haar magte kan wees en of Om te sterf sonder ‘n testament hy/sy sekuriteit moet voorsien. • Die testateur moet die testament in die Om ‘n testament op te stel, beteken jy neem teenwoordigheid van minstens twee beheer van jou boedel en sorg vir dié wat jy Om ‘n wettige testament te hê is dus getuies onderteken. Hierdie getuies moet agterlaat. Sou jy sterf sonder ‘n testament, ‘n versekerde manier om ongewenste minstens 14 jaar oud wees en moet ook sal jou boedel verdeel word in terme van gevolge te vermy. Daar is ook baie ander bevoeg kan wees om in ‘n hof getuienis die intestate erfreg. Dit beteken dat begun- voordele om ‘n testament te hê, soos die te lewer. Dit is nie nodig dat die getuie die stigdes kan baat wie jy nooit die bedoeling vermoë om voogde vir minderjarige kinders inhoud van die testament ken nie, net dat gehad het moet baat nie, terwyl dié vir wie jy aan te stel, beperking van belasting betaal- hy weet hy getuig dat dit wel die testateur werklik omgegee het, gelaat word sonder ‘n baar op bestorwe boedels en belangrike se testament is. Dit is ook baie belangrik wetlike reg tot jou boedel of bates. besluite wat betref mediese sorg wanneer om te weet dat geen getuie ingevolge die ‘n persoon nie sy/haar wense meer kan testament mag erf nie; Voordele wat die testateur geniet kommunikeer nie. Jy kan, met inagneming van die aard en ‘n Testament is in baie opsigte die belang- omvang van jou boedel, sowel as jou familie Kry ‘n regskenner om jou te help rikste regsdokument wat daar is. Sonder se behoeftes, die begunstigdes kies. Jou Dit is raadsaam om ‘n persoon met die ‘n testament, kan ‘n leeftyd se harde werk keuse hoef nie beperk te word tot familie nodige regskennis en kundigheid, soos ‘n ondermyn word en jou afhanklikes, familie nie – jy is vry om mense in en uit te laat. prokureur, te kry om jou te help om ʼn testa- en ander begunstigdes sal heel moontlik ment op te stel. Prokureurs het kundigheid die gevolge dra van ‘n onsekere finansiële Jy kan besluit watter bates en watter wat sal verseker dat jou testament duidelik toekoms as gevolg van die onvermybare persentasie of waarde van jou boedel die en bondig is en dat dit jou ware bedoelings lang uitgerekte likwidasie van die boedel. verskeie begunstigdes moet ontvang. reflekteer. Prokureurs verstaan ook belas- Moet dus nie langer uitstel nie. Kry vir Wanneer jy intestaat sterf, sal jou begun- ting en ander implikasies wat gepaardgaan jou ‘n testament in plek of sorg dat jou stigdes slegs geregtig wees op vasgestelde met die verdeling van jou boedel. reeds-bestaande testament op datum is en gelyke porsies van jou boedel. om jou laaste wense duidelik te maak. Jy kan natuurlik besluit om jou eie testa- Jy kan ‘n alternatiewe begunstigde nomineer ment op te stel, maar wees gewaarsku, Krediete: 1) Wet op Testamente 7 van 1953 indien, vir welke rede ook al, die eerste die Suid-Afrikaanse reg het streng reëls 2) www.golegal.co.za/the-advantages-of- genomineerde begunstigde nie kan erf nie. en prosedures wanneer dit by testamente having-a-will Winskopies soos nog nooit gesien nie!! Kom kuier by die Suidwes stalletjie by NAMPO wwwww.swu.liadpwueas.c.coom.za 25Tel: +27 (011A)p7r9il4| 6M9e50i ‘19

NUUS By Suidwes is 100% nie genoeg nie! vloei van besoekers, meer betaalpunte, Ons gaan vir 110% in alles wat ons lekker koffie en, soos oudergewoonte, die doen vir die afgelope 110 jaar wat aangename teenwoordigheid van Jay du Suidwes Landbou bestaan. Plessis – Suidwes Landbou se Nampo Ambassadeur. GameX, Suidwes se vuur- Na afloop van die reuse sukses tydens wapenafdeling op Bothaville vorm ook verlede jaar se Suidwes-uitstalling by deel van die Nampo uitstalling en sal weer- Nampo, poog ons om vanjaar nog groter eens die ligte uitskiet met ʼn opwindende en beter tye wees! Ons het in 2018 ons eie uitstalling wat die jongste tegnologie ten gebou bekom en was verlede jaar ʼn goeie toon sal stel! proeflopie van wat werk en wat ons kan verbeter. Ons het waardevolle ervaring Nampo, die grootste landbouskou in die opgedoen wat ons verseker tot u voordeel Suidelike halfrond, vind plaas van 14 - 17 sal gebruik ten einde 2019 onvergeetlik te Mei 2019 by Nampo Park buite Bothaville. maak. Ons kan nie wag om u vanjaar by ons uitstalling te verwelkom nie! Maak seker jy loop nie die spesiale ver- toning van Jay du Plessis mis nie wat hy In samewerking met die verskillende divisies op Dinsdag 14 Mei vanaf 19:00 by Suidwes en ons verskaffers, bied ons by Nampo se handelstak op Bothaville aanbied. Hou 2019 ‘n groter verskeidenheid van produkte, Suidwes se Facebook-blad dop vir meer ‘n beter uitleg van stalletjies, makliker inligting oor kaartjieverkope. 26 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

SOEK IETS? SOEK SUIDWES! 14-17 Mei 2019 SuGidweRs is OsaamOmetTJay Kom loer in by Suidwes se Nampo stalletjie 27vir hierdie winskopies & vele meer! 14 Mei 2019 www.suidwes.co.za April | Mei ‘19 19:30 Suidwes Bothaville Handelstak Hekke open om 18:30 Kaartjies @ R80 p.p. R40 laerskool leerders Voorskool GRATIS GROEPBESPREKING & NAVRAE: Sunelle - 018 581 1126 Marina - 056 515 2577 | Willem - 082 524 9016

ARTIKELS SILODIENSTARIEWE VIR DIE 2019/2020-LEWERINGSEISOEN deur Albert Jacobsz, Suidwes Graan Droging Tabel 5: Massametertariewe Die drogingstarief vir alle graan en olie- Die silodienstariewe van Suidwes sade verskyn in Tabel 3. Indien toegewings BRUTO MASSA TARIEF (R/weging) Landbou vir die 2019/2020-lewering- gemaak word met betrekking tot die hef GEWEEG seisoen is onlangs deur die Direksie van drogingskoste vir nat graan, geld die goedgekeur en word hiermee aan Ons Eie toepaslike tarief vir graan en oliesade wat 0 tot 4 999 kg 65,00 se lesers bekendgestel. Alle tariewe sluit natter as die spesifieke afsnypunt is. BTW van 15% uit. 5 000 tot 19 999 kg 90,00 Hantering en opberging Die hantering- en opbergingstariewe vir Tabel 3: Drogingstarief graan en oliesade verskyn in Tabel 1 en Tabel 2. Hantering- en opbergingstariewe PERSENTASIE DROGINGSTARIEF 20 000 tot 44 999 kg 140,00 is van toepassing op alle nuwe seisoen AFDROGING (%) (R/ton) graanlewerings. ‘n Dagtarief is van toepassing vir opberging en wel vir die 0,5 50,00 45 000 kg en meer 200,00 tydperk totdat ‘n plafon bereik is. ‘n Vaste seisoentarief is beskikbaar en kan op eni- 1,0 70,00 Uitsak van graan en oliesade ge stadium ná lewering gekies word. Die Die tariewe vir die uitsak van graan en dagtarief- en vaste seisoentariefkeuses is 1,5 90,00 oliesade verskyn in Tabel 6. Die koste van ook vir oordragvoorraad vanaf die vorige sakke is addisioneel tot hierdie tariewe. seisoen beskikbaar. Die vaste seisoen- 2,0 105,00 tarief is egter nie op silosertifikate van Tabel 6: Uitsaktariewe toepassing nie en is ook nie van een klant na ‘n volgende oordraagbaar nie. 2,5 125,00 Tabel 1: Hantering- en opbergingstariewe PRODUK SIFTARIEF (R/ton) 3,0 135,00 3,5 145,00 Mielies 120,00 OPBERGING 4,0 155,00 Sonneblom 210,00 4,5 165,00 PRODUK HANTERING 5,0 170,00 Sojabone, graansorg- 120,00 (R/ton) TARIEF PLAFON hum en koring (R/ton/dag) (Dae) Mielies 45,00 0,85 125 Sonneblom 90,00 1,70 125 Verwydering van vreemde materiaal (sif) Stapeling van sakke Die tariewe vir die verwydering van vreemde Die tariewe vir die stapeling van sakke Sojabone, materiaal in graan en oliesade verskyn in verskyn in Tabel 7. Hierdie koste is addi- graansorg- Tabel 4. Die tariewe is slegs van toepassing sioneel tot die uitsaktarief. by depots waar siffasiliteite beskikbaar hum en 60,00 1,00 125 is. In die geval van produkte wat meer koring as een keer gesif moet word omdat daar baie vreemde materiaal teenwoordig is, sal Tabel 7: Tarief vir die stapeling van sakke die betrokke tarief met elke sifaksie van toepassing wees. PRODUK STAPELINGS- TARIEF (R/ton) Tabel 2: Vaste seisoentariewe Tabel 4: Tariewe vir die verwydering van vreemde materiaal (Siftariewe) PRODUK OPBERGING (R/ton) Mielies 60,00 100,00 Mielies 90,00 Sonneblom 110,00 (0 tot 49 999 ton) * 80,00 70,00 PRODUK SIFTARIEF (R/ton) Sojabone, graansorg- Mielies (50 000 hum en koring tot 99 999 ton) * 60,00 Mielies (100 000 Mielies 45,00 Gradering tot 149 999 ton) * Die graderingstariewe vir graan en oliesade verskyn in Tabel 8. Hierdie tariewe is slegs Mielies (150 000 van toepassing op graan en oliesade wat ton en meer) * nie by die spesifieke depot gelewer word nie. Suidwes aanvaar geen verantwoorde- Sonneblom 200,00 Sonneblom 90,00 likheid vir die graderingsresultaat nadat die 125,00 vrag wat gegradeer is, Suidwes se perseel Sojabone, graansorg- Sojabone, graansorg- 45,00 verlaat het nie. Geen fooie word gehef hum en koring hum en koring vir graanmonsters wat aangebied word vir vooraf evaluering nie, mits die klant se * Die glyskale by mielies funksioneer Massameter/wegings graan en oliesade uiteindelik wel by die afsonderlik, met ander woorde die tarief vir Die massametertariewe verskyn in Tabel spesifieke Suidwes-depot gelewer word. die vorige hoeveelheidskategorie word nie 5. Hierdie tariewe is van toepassing op alle geraak indien die totale tonne vir ‘n kliënt tot wegings wat gedoen word op produkte gevolg het dat vir ‘n laer tarief in ‘n volgende en items wat nie by die spesifieke depot kategorie gekwalifiseer word nie. gelewer word nie. 28 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Tabel 8: Graderingstariewe Tabel 9: Tariewe vir administratiewe dienste PRODUK GRADERINGSTARIEF DIENS TARIEF (R/ton) (R/vrag) Mielies 250,00 Uitreik van silo- 4,00 sertifikate Sonneblom 250,00 Fasilitering van 5,00 250,00 ontvangste namens Sojabone en 500,00 graansorghum ander partye Koring Instruksiewysigings 3,50 (maksimum van R750 per wysiging) Oordrag van 3,50 (maksimum van graanvoorraad R3 500 per oordrag) Administratiewe dienste Bostaande tariewe is onderhewig aan Die tariewe vir administratiewe dienste verandering indien markomstandighede verskyn in Tabel 9. In die geval van die uit- sou verander. reik van elektroniese silosertifikate geld die voorgeskrewe tariewe van ESC. Die tarief vir die oordrag van graanvoorraad geld vir alle oordragte van een klant of lidnommer na ‘n ander. Dit geld dus ook vir oordragte tussen verskillende voorraadrekenings van dieselfde klant of klantgroepering. www.suidwes.co.za 29April | Mei ‘19

ARTIKELS INNAME- EN OPBERGINGSREËLINGS VIR GRAAN EN OLIESADE IN DIE 2019/2020-LEWERINGSEISOEN deur Albert Jacobsz, Suidwes Graan Ontvangs van nat graan die produsent met die toepaslike sifkoste Die volgende Suidwes Landbou depots is gedebiteer word. By depots wat oor Die inname- en opbergingsreëlings vir graan toegerus met droërs en/of buisdeurlugting siffasiliteite op die terrein beskik, kan die en oliesade in die 2019/2020-leweringseiso- wat die lewering van beperkte hoeveelhede produk vir die rekening van die prodsent en word hiermee aan Suidwes Landbou se nat graan en oliesade sonder droogkoste gesif word ten einde die produk geskik graanprodusente bekendgestel. moontlik maak, naamlik: vir lewering te kry. In hierdie geval is die sifsels wat beskikbaar kom die eiendom Opbergingsooreenkoms • Bamboesspruit van die produsent. Suidwes Landbou se standaard opber- • Bloemhof gingsooreenkoms is van toepassing • Christiana Werksure in oestyd indien graan vir opberging gelewer word. • Hertzogville Suidwes Landbou se depots sal in Produsente moet seker maak dat hulle wel • Hoopstad oestyd langer ure as normaalweg werk. die ooreenkoms voor leweringstyd teken • Makwassie Produsente moet hul behoeftes in hierdie (indien dit nog nie gedoen is nie). • Schweizer-Reneke verband aan die betrokke depotbestuurder deurgee. Die besluit om langer ure te werk Opbergingstydperke Produsente moet die betrokke depot- sal geneem word op grond van die omvang Die opbergingstydperke vir die verskillende bestuurders direk skakel in verband met die van die behoefte vir langer werksure. produkte wat deur Suidwes Landbou beskikbare kapasiteit in hierdie verband. opgeberg word, is soos volg: Indien daar nie meer kapasiteit bestaan Fakturering van hantering- om nat graan en oliesade te ontvang nie, en opbergingskoste Mielies en graansorghum: kan graan en oliesade teen die toepaslike Hantering- en opbergingskoste word gefak- 1 Mei 2019 – 30 April 2020 tariewe gedroog word by depots waar daar tureer met vervreemding van graan en olie- droogfasiliteite en kapasiteit beskikbaar is. sade. Vervreemding sluit in: Verkope aan Sonneblom en sojabone: Africum Commodities, aanvra van instruk- 1 Maart 2019 – 29 Februarie 2020 Nat graan wat sonder betaling van sies om voorraad te versend, oorplasing droogkoste by ‘n Suidwes Landbou depot na ‘n ander rekeningnommer en oorplasing Koring: gelewer word, kan eers onttrek of na buite- van voorraad vanaf die dagtariefopsie na 1 Oktober 2019 – 30 September 2020 partye vervreem word nadat dit voldoende die vaste seisoenstariefopsie. gedroog is. Die drogingstydperke verskil Graanleweringsopdrag van depot tot depot. Die betrokke depot- Die hantering- en opbergingskoste van Elke vrag wat by ‘n Suidwes Landbou graan- bestuurder sal finaal uitsluitsel in hierdie voorraad wat teen ‘n spesifieke datum nie depot gelewer word, moet vergesel wees verband gee. vervreem is nie, sal op daardie datum gefak- van ‘n volledig voltooide leweringsopdrag. tureer word en die koste is binne 14 dae ná Hierdie is die opdrag van ‘n produkeienaar Gradering fakturering of met vervreemding gedurende aan Suidwes Landbou met betrekking tot Alle graan en oliesade word ontvang hierdie grasietydperk, betaalbaar. die rekeningnommer en kontrak waarteen volgens die graderingsvoorskrifte soos die lewering moet geskied. Hierdie proses vervat in die graderingsregulasies van die Die toepaslike datums vir die verskillende beskerm die produsent sowel as Suidwes onderskeie produkte. Hierdie voorskrifte produkte is soos volg: Landbou. ‘n Kopie van die leweringsopdrag sal streng deur Suidwes Landbou toege- word aan die ontvangsdokument geheg en pas word omdat kopers en verbruikers van Mielies en graansorghum: moet deur die produsent nagegaan word hierdie produkte ook hierdie voorskrifte 28 Februarie vir korrektheid. streng toepas. Sonneblom en sojabone: Lewering vind plaas teen ‘n Africum Indien produsente nie hul graan en olie- 31 Desember Commodities aankoopkontrak, teen ‘n sade teen laer grade as die hoogste graad fasiliteringskontrak van ‘n ander koper of wil lewer nie, moet sodanige instruksie Koring: teen ‘n dagtariefopbergingskontrak vir vooraf skriftelik aan die depotbestuurder 31 Julie die produsent. Lewerings wat sonder ‘n deurgegee word. Die instruksie kan ook op graanleweringsopdrag by ‘n depot opdaag, die leweringsopdrag aangeteken word. Die Indien ‘n produsent sy/haar voorraad na die sal teen die dagtariefopbergingskontrak depotbestuurder sal dan ooreenkomstig vaste seisoenstariefopsie sou oordra, is die van die produsent ontvang word. die instruksie met sodanige vragte handel. hanteringskoste, opgelope dagtariefopber- gingskoste en die seisoenstarief betaalbaar Die leweringsopdrag is ook ’n verklaring Produsente kan ‘n dispuut verklaar indien met oorplasing vanaf die dagtariefopsie na deur die produsent dat hy/sy aan Wet 36 hulle nie met die gradering van hul vragte die vaste seisoenstariefopsie. van 1947 voldoen en dat geen chemiese saamstem nie. In hierdie geval moet die middels gespuit is wat nie aan voedsel- vragte op die perseel bly staan en sal ‘n an- Oordragvoorraad veiligheidswetgewing voldoen nie. der depotbestuurder by die dispuut betrek Opbergingskoste op oordragvoorraad word om finale uitklaring oor die kwaliteit vanaf die vorige seisoen word outomaties Dit is in produsente se belang om die van die lewering te kry. op ‘n dagtariefbasis verhaal. Die koste opdragte persoonlik te voltooi. Sodoende hiervan word beperk tot ‘n maksimum kan behoorlike kontrole oor graanlewer- Lewering van graan met giftige sade (sogenaamde plafonbedrag). Die vaste ings uitgeoefen word. Leweringsopdrag- Indien produsente graan of oliesade lewer seisoenstariefopsie is ook vir oordragvoor- boeke is gratis beskikbaar by alle Suidwes met meer giftige sade daarin as wat deur raad beskikbaar. Landbou depots. die graderingsregulasie toegelaat word, sal 30 AApprriill || MMeeii ‘‘1199 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Verkoop van graan en oliesade aan Suidwes Hantering- en opbergingskoste moet op word per e-pos aan kliënte gestuur. Landbou (Africum Commodities) datum betaal wees alvorens SAFEX- en Hierdie kostes is binne 72 uur vanaf fak- Africum Commodities het in 2018 ‘n Sam- silosertifikate uitgereik kan word (dit tuurdatum betaalbaar. Navrae kan gerig breelooreenkoms in werking gestel wat die sluit die koste in van die tonne waarvoor word aan [email protected] bepalings van aankope van graan en olie- die sertifikaat aangevra word). Die en/of die betrokke depotbestuurder. sade by produsente hanteer. Geen aankope toepaslike sertifikaat- en ESC-kostes is sal geskied sonder dat hierdie ooreenkoms vooruitbetaalbaar. Voorraadruilings en deur die produsent geteken is nie. -oorplasings tussen depots Geen silosertifikate sal vir ‘n vaste seisoens- Versoeke vir voorraadruilings en -oorplasings Fasiliteringskontrak tarief uitgereik word nie. Suidwes Landbou tussen Suidwes Landbou se depots kan Produsente kan produkte vir ‘n ander se vaste seisoenstarief is nie oordraag- gerig word aan [email protected]. graankoper as Africum Commodities baar van een eienaar na ‘n ander nie. Hoewel Suidwes Landbou sulke versoeke lewer by wyse van ‘n fasiliteringskontrak, gunstig sal oorweeg, is die uitvoer van indien die betrokke koper vooraf ‘n fasili- Voorraadoorplasing hierdie versoeke onderhewig aan die teringskontrak met Suidwes Landbou in tussen rekeningnommers beskikbaarheid van voorrade by die plek gestel het. Indien ‘n koper van hierdie Indien produsente hul graan- en olie- betrokke depots en kan die ruiling of diens gebruik wil maak, moet reëlings sade-voorrade in opberging wil oordra van oorplaas van voorrade tussen depots vooraf getref word met Melanie van der een rekeningnommer na ‘n ander, moet nie gewaarborg word nie. ‘n Administra- Linde (by [email protected] of 018 die voorgeskrewe aanvraagvorm volledig siefooi en ‘n moontlike differensiaal- en/ 581 1155) of Elsa Janse van Rensburg (by voltooi en aangestuur word na die volgende of kwaliteits- aanpassing sal van toe- [email protected] of 018 581 1151). e-posadres: [email protected]. passing wees. Die aanvraagvorm is beskikbaar by Meelvoorraad dieselfde e-posadres. Rekening- en administratiewe navrae kan Witmielies kan gereserveer word as gerig word aan die volgende persone: meelvoorraad en onttrek word as meel. Hantering- en opbergingskoste moet op • Suidwes Landbou : Melanie van der Wanneer meelvoorraad van een seisoen datum betaal wees alvorens voorraadoor- na ‘n daaropvolgende seisoen oorgedra plasings gedoen kan word (dit sluit die Linde (by [email protected] of word, sal opbergingskoste teen die dag- koste in van die tonne wat oorgeplaas moet 018 581 1155) of Elsa Janse van Rensburg tarief vir die seisoen waarvandaan die word). Die toepaslike administrasiefooi is ([email protected]). voorraad oorgedra word, gehef word en vooruitbetaalbaar. die koste is binne 14 dae ná fakturering • Africum Commodities : Annerie van der betaalbaar (waarna dit as agterstallige Opbergingskoste word hierna teen die nuwe Westhuizen (by [email protected] skuld hanteer sal word). rekeningnommer gehef ooreenkomstig die of 018 581 1266). toepaslike tariefkeuse. Wanneer meelvoorraad na ‘n opbergings- SACTA-sojaboonheffing rekening teruggeplaas word, sal die hanter- Voorraadoorplasings tussen die dag- Die Departement van Landbou, Bosbou ing- en opbergingskoste teen die dagtarief tarief- en vaste seisoenstariefopsies en Visserye het op 13 Julie 2018 die gehef word en die koste is binne 14 dae ná Indien produsente hul graan- en oliesade- instelling van ‘n sojaboonheffing fakturering of met vervreemding gedurende voorrade in opberging wil oorplaas van aangekondig. Hierdie heffing sal vanaf hierdie grasietydperk betaalbaar. die dagtariefopsie na die vaste seisoens- produsente verhaal word wanneer tariefopsie, moet die voorgeskrewe aan- sojabone aan Africum Commodities Uitreik van uitlaai-instruksies vraagvorm volledig voltooi en aangestuur verkoop word of wanneer ‘n siloser- Indien produsente hul graan- en olie- word na die volgende e-posadres: graan. tifikaat aangevra word. Die produsent sade-voorrade in opberging wil uitlaai, [email protected]. Die aanvraagvorm se rekening sal dienooreenkomstig moet die voorgeskrewe aanvraagvorm is beskikbaar by dieselfde e-posadres. gefaktureer word en die bedrae sal volledig voltooi en aangestuur word na betaalbaar wees voordat enige betaling die volgende e-posadres: graan.admin@ Dagtariefvoorraad kan op enige stadium aan die produsent gemaak word of ‘n suidwes.co.za. Die aanvraagvorm is van die seisoen oorgeplaas word na die silosertifikaat uitgereik kan word. beskikbaar by dieselfde e-posadres. vaste seisoenstarief. Alle hantering- en opbergingskoste vanaf die datum van Produsente moet met die lewering Hantering- en opbergingskoste moet op lewering tot en met die datum van oordrag van sojabone by ‘n Suidwes Landbou datum betaal wees alvorens uitlaai-in- na die vaste seisoenstarief is betaalbaar depot op die leweringsopdrag aandui struksies uitgereik kan word (dit sluit met die oordrag. Geen oordrag sal watter kultivar van watter saad- die koste in van die tonne waarvoor die plaasvind indien die hantering- en opber- maatskappy gelewer word. ‘n Lys van uitlaai-instruksie aangevra word). gingskoste nie op datum betaal is nie. kultivar-identifikasies en die Wet is by enige Suidwes Landbou depot en by Uitlaaireëlings kan direk met die betrokke Voorraadbevestiging hoofkantoor beskikbaar. depotbestuurder getref word ná ontvangs Voorraadbevestiging word weekliks op van die uitlaai-instruksienommer. aanvraag vanaf rekeninghouers aangestuur Die heffingsbedrag voor BTW is soos volg: sonder enige koste vir die kliënt. Admini- • 1 Maart 2019 tot 28 Februarie 2020 = Uitreik van SAFEX- en strasiefooie sal gehef word vir enige Suidwes-silosertifikate addisionele bevestigings wat op aanvraag R65.00/ton. Indien produsente SAFEX- en Suidwes- silo- gestuur word. Hierdie versoeke kan gerig sertifikate vir graan- en oliesade-voorrade in word aan [email protected]. • 1 Maart 2020 tot 28 Februarie 2021 = opberging wil bekom, moet die voorgeskrewe R80.00/ton. aanvraagvorm volledig voltooi en aangestuur Sif-, droog- en uitsakkoste word na die volgende e-posadres: graan.admin Die fooie vir sif- en drogingsdienste word Indien ‘n produsent direk op ‘n koper se @suidwes.co.za. Die aanvraagvorm is beskik- gehef met die lewering van graan en rekening sojabone by ‘n Suidwes Landbou baar by dieselfde e-posadres. oliesade, terwyl die fooie vir uitsakkoste depot lewer, moet die koper die heffing gehef word met versending. Fakture verhaal en aan SACTA oorbetaal. www.suidwes.co.za 31AApprriill || MMeeii ‘‘1199

ARTIKELS Elke spel mediary Services) die lig gesien en daar- Gedurende die 2017/2018 rapporteringsjaar het sy reëls mee saam, die FAIS Ombud. In die proses het die ombud 10 211 klagtes hanteer en is het die kompeterende mark van verseker- regstellings van meer as R60 miljoen gemaak. deur Nadia Swanepoel, Raddix ing ʼn skeidsregter gekry wat die fluitjie kan blaas op swak advies en dienste en in die Die oorsprong van die “Dit vat duisende transaksies oor baie kliënt se belang optree. Daar word egter klagtes onderskeidelik: jare om ʼn suksesvolle finansiële van alle adviseurs en produkverskaffers • Langtermyn Versekering, 3100 dienste industrie te skep. Maar, vereis om die reëls van die spel te ken dit vat net een transaksie van ʼn paar (wetgewing) en dit moet toepas. Adviseurs • Korttermyn Versekering, 3243 minute om al daardie pogings ongedaan moet dus nie verbaas wees wanneer die te maak.” - Anton Swanepoel. fluitjie blaas en hulle gepenaliseer word • Beleggings, 1231 wanneer die reëls oortree word nie. Gedurende 2004 het die • Aftrede, 277 FAIS-wetgewing Geleë in Lynwood Ridge in Pretoria, is die (Financial Ad- FAIS ombudkantore wat daagliks streef • Medies, 126 visory and om dispute tussen kliënte en die finansiële Inter- dienstesektor op te los. Die missie is om Wat kan kliënte doen as hulle ʼn klagte die verbruiker te beskerm en om die integ- by die FAIS ombud wil indien? riteit van die finansiële dienste-industrie Dit is belangrik om daarop te let dat die kliënte te bevorder. Die FAIS ombud poog om on- eers die diensverskaffer se klagte-oplos- partydig en ekonomies op te tree en dus ʼn singsproses moet volg. FAIS-wetgewing ware skeidsregter vir die industrie te wees. bepaal dat alle finansiële dienseverskaffers ʼn klagte-oplossingsproses aan kliënte beskik- In sy boek “Business lessons from the baar moet stel wat maklik bekombaar is en FAIS ombud” beskryf Anton Swanepoel maklik is om te volg. die proses as volg: Klagtes is kliënt- gedrewe en die FAIS-wetgewing Wanneer die kliënt dan steeds voel dat hy/ beskryf ʼn baie spesifieke proses sy nie tevrede is nie, kan hy die FAIS-om- wat die ombud moet volg bud kontak by: wanneer hy klagtes hanteer. Hoewel die ombud verwys na die wetgewing as deel van die proses, is die fokus meer op Seksie 15 en 16 van die FAIS-wetgewing, beter bekend as die “Al- gemene Gedragskode”. Laasgenoemde is ʼn spesifieke regulasie wat fokus op die etiese standaarde van finansiële dien- steverskaffers en die verloopproses van ʼn betrokke transaksie. Daar word spesifiek verwys na kwaliteit van advies en tussen- gangerdienste. In die 2017/2018 Tel: 012 762 5000 / 012 470 9080 verslag van die ombud word die volgende Faks: 012 348 3447 / 012 470 9097 / beskryf: “Ons begin die 086 764 1422 verslag met die menslike stories voordat ons die E-pos: [email protected] getalle verduister. Die rede hiervoor is eenvoudig – ten Webtuiste: www.faisombud.co.za spyte van die aantal klagtes en die omvang van ons prestasies, is Dit gee my hoop dat slegs 4.3% van daar altyd ‘n mens agter elke klagte, die ombud se klagtes uit die Noordwes iemand wat geregtigheid soek. Ons provinsie gekom het. My hoop is dat ons respekteer elke individu en ondersoek Raddix-kliënte tevredenheid ervaar met sy of haar klagte; bepaal die regverdigheid die finansiële dienste en die kwaliteit van en verskaf berusting.” makelaars in die omgewing. Dit is goed om te sien dat die kantore Kliënte wat wel ʼn ongelukkigheid ervaar van die ombud die mens agter die klagte oor ʼn bestaande polis, kan met my kontak raaksien, veral as mens na die getalle maak by Raddix se kantore in Klerksdorp van klagtes kyk wat op ʼn jaarlikse basis vir advies of leiding. Skakel ons gerus by hanteer word. 018 468 8660. 32 AApprriill || MMeeii ‘‘1199 www.suidwes.co.za

JOU VERTROUELING Radical, reliable, real. IN VERSEKERING. Korttermynversekering Oesversekering Lewensversekering Beleggings Boedelbeplanning Werknemervoordele Kontak ons by 018 468 8660 Webtuiste by www.raddix.co.za. Gemagtigde FDV: 44458 www.suidwes.co.za 33April | Mei ‘19

LEEFSTYL Die Suidwes Boekrak stel nuwe titels aan besluit te neem wat uiteindelik haar klein- stort. Dan sien sy Christiaan van Breda se ons lesers bekend en lesers kan met dogter se lewe moontlik gemaak het. naam op ’n lêer. Dié nuwe pasiënt kan tog elke uitgawe ʼn titel wen. NB Uitgewers nie dieselfde man wees wat haar siel geknak is ons boeke-vennoot en is die trotse verskaf- Iewers langs die pad het sy wat Reina is het nie? Dieselfde man wat die oorsaak is fer van die boeke wat tydens elke uitgawe ophou bid, ophou glo, maar terwyl sy deur dat sy tot vandag toe nog nie enige ander van Ons Eie kortliks bespreek sal word. haar ouma se lewe blaai, ontdek sy weer man behoorlik kon vertrou nie. Hoe gaan sy haar behoefte aan die Here. hom na al die jare weer in die oë kyk om sy NB Uitgewers publiseer onder sewe hoof- fisioterapeut te wees? drukname: Tafelberg, Human & Rosseau, Omdat jy my liefhet Queillerie, Pharos, Kwela, Best Books en Lux Dadelik klim die seer en vernedering wat Verbi. Afrikaanse liefdesverhale word onder deur Elsa Winckler sy só netjies vir die mense om haar – haar die drukname Jasmyn, Melodie, Satyn, Hart- Dis Livie Mulder se beurt om vir ’n maand ouma, haar kollegas en haar seuntjie – kon klop en Mirre gepubliseer. NB Uitgewers is in haar oorlede tante se huis op Greyton te wegsteek, terug in haar lewe. Nou voel sy die grootste plaaslike algemene uitgewery gaan bly. Dis beslis nie die ideale bepaling in selfs meer magteloos as daardie dag toe in die Suid-Afrikaanse boekemark en is die die testament nie, maar Livie benodig die erf- sy besluit het om haar rug op haar eksman markleier in volwasse fiksie, kinder- en jeug- porsie om uiteindelik ’n belangrike droom te en sy manewales te keer. Nie alles in die boeke en nie-fiksie, van liefdesverhale tot verwesenlik. Sy moet egter noodgedwonge verlede is egter sleg en onaangenaam nie. treffende politieke onthullings en biografieë, op mense aangewese wees wanneer alles Daar is juis soveel mooi dinge wat tussen van kookboeke, gesondheid en tuinmaak nie volgens plan verloop nie. Bart Coetzee hulle gebeur het, en Marina sukkel om die en humor tot boeke vir jong volwassenes, red haar telkemale uit ’n penarie. Dis onge- warboel emosies onder beheer te kry. Sal sy sowel as prenteboeke en massamark kin- lukkig dieselfde man wat haar van die eerste dit regkry om Christiaan te help? Hoe gaan derboeke en woordeboeke. oomblik af verkeerd opgevryf het. Die feit dat sy die groot geheim onthul wat sy al die jare hy dodelik aantreklik is, maak haar rug net so sorgvuldig bewaar het? ’n Brief vir Reina nog stywer. Bart het Greyton toe gekom om stil te lewe, en om te probeer ontsnap van Oor die skrywer deur Elsa Winckler die een gebeurtenis wat hom byna vernietig Naretha Franken is in die Caledondistrik gebore. Wanneer Reina Sauer se ouma sterf, hoor het. Daarom vermy hy nou enige verdere Sy voltooi matriek aan Namakwaland Hoërskool sy dat sy haar huis op McGregor erf. Maar komplikasies – veral vroue – in sy lewe. Sal op Springbok, waarna sy na Worcester trek en vier ’n ontwikkelaar, die ontnugterde en siniese hy kan aanbeweeg, en die hartseer van vier jaar later met MC Franken trou. Drie kinders word Derek Retief, wil graag die huis deel van ’n jaar gelede begrawe? Boonop moet Livie uit die huwelik gebore, en die gesin woon nou in sekuriteits- kompleks maak. Al wat Derek ook besluit of sy kans sien vir ’n toekoms Brackenfell. Naretha skryf liefdesverhale onder die kort is Reina se handtekening. Maar dinge saam met Bart. Hartklop-druknaam. is nie heeltemal so eenvoudig nie. Wat op aarde maak Reina met haar ouma se Oor die outeur Drie lesers staan die kans om die bo- vriende wat afhanklik was van haar ouma? Elsa Winckler is ’n gewilde skrywer van liefdesver- genoemde drie titels te wen. En wanneer Reina die huis begin opruim, hale. Sy het al die gesogte ATKV-Woordveertjie vir kom sy op ’n boks vol briewe in die solder romanses gewen vir Tussen jazz en rock (LAPA) Stuur gerus jou naam, van, kontak- af. Met verstomming lees sy hoe haar in 2010, Te eenders, te anders (Satyn) in 2014, en besonderhede en adres na ouma dit reggekry het om ’n onmoontlike Liefde in laslap (Satyn) in 2016. Sy is ook die ma [email protected] van die bekende sanger, Heinz Winckler en woon 34 April | Mei ‘19 op Bettysbaai. om moontlik een van die boeke te wen. Ter wille van geluk deur Naretha Franken Die SARR Kliniek het vyf jaar gelede Marina se toevlug geword toe haar lewe in duie www.suidwes.co.za

SKF INSERT BEARING UNITS UC RANGE DESIGNED FOR JIS EQUIPMENT South African industries need a design. At its heart is a nylon patch that high-quality grease helps bearings achieve robust and reliable insert bearing creates extra resistance to screw loosening. expected service life as the SKF range of unit solution, one that’s easy to install, A simple solution which eliminates the lubricants are designed to perform under simple to order and improves productivity. labour associated with the use of messy real conditions. SKF now offers a product that matches liquid locking compounds that have no local industries operational and application removal or reinstallation options. SKF’s The standard seal for SKF insert bearing requirements. enhanced set screw locking system on the units – UC range: is the rugged integral SKF UC range increases the axial holding seal protected with an additional flinger to SKF have developed a range of insert bearing power by up to 16%. help exclude contaminants. The integral units, called the “UC range”, designed to seal consists of a pressed sheet steel be interchangeable with JIS (Japanese The UC Range has a solid base and solid washer with a sealing lip made of NBR Industrial Standards) equipment. These feet for increased cleanliness and better bonded to its inner surface. SKF UC bearing units are designed with bearing unit support. This solid base design a set screw locking feature, to operate in of the SKF insert bearing units provides a The coated non-contact sheet steel washer environments where systemic vibrations cleaner surface with less contaminant forms a narrow gap with the cylindrical are characteristic application conditions. ingress for improved bearing unit support, surface of the inner ring protecting the especially the often heavily contaminated land-riding seal against contaminants. With over 100 years of experience, SKF conveyor operating environment. Enhancing the seal’s effectiveness are understands machine and plant produc- externally applied coated flingers. tivity and the need to deliver high rotating SKF also offers optional end covers for equipment performance. Combining JIS flanged and take-up housings. To comply For more information on SKF’s UC Range, compatibility with SKF reliability, the SKF with health and safety regulations, SKF and other quality products and services, UC range has been designed to provide UC bearing units with flanged and take-up please visit our website – www.skf.co.za. reliable performance as well and reduce housings are available with polypropylene machine downtime. It includes specific end covers. SKF offers these end covers SKF is a leading global supplier of bearings, seals, features that can make the difference in as high availability option. mechatronics, lubrication systems, and services the customer’s equipment. which include technical support, maintenance Poor lubrication accounts for over 36% of and reliability services, engineering consulting and One of the reasons for failure in a low premature bearing failures. In fact, most low training. SKF is represented in more than 130 coun- speed, highly loaded conveyor applications, speed applications fail due to lubrication tries and has around 17,000 distributor locations is machine vibration loosening the locking related issues, not necessarily due to worldwide. Annual sales in 2017 were SEK 77 938 systems. SKF has overcome this problem bearing fatigue. Provided recommended million and the number of employees was 45 678. by using an enhanced set screw locking maintenance intervals are followed, SKF www.skf.com ® SKF is a registered trademark of the SKF Group. www.suidwes.co.za PRODUCTS ALSO AVAILABLE AT AGRIFRIEND: 018 581 1000 www.agrifriend.co.za www.suidwes.mobi 35April | Mei ‘19

LEEFSTYL Tuinkalender deur Elize Botha, Terratek Soos die winter nader kruip, wil ons snoei en die wat moeilik groei, te verplant Juniemaand raak dit kouer en die tuintakies almal dieper onder die komberse en genoeg voeding in die grond in te meng. darem so bietjie minder. inkruip en eerder nie te veel tyd in Plant gerus ook nuwe rose by. die koue spandeer nie. Ons dink dat niks Gooi ‘n laag kompos in jou blombeddings nou aan die vaal tuin gedoen kan word nie Maak die oop stukke grond goed los en en skuif die plante wat gevoelig is vir ryp en maak maar plegtig verskoning as die werk genoeg kompos en organiese mate- na binne, indien jy hulle nie alreeds toege- mense deur die blare strompel tot by die riaal in vir die volgende seisoen. Nou is die maak het met rypdoek nie. voordeur, want dis mos winter. Die waar- tyd om bolle te verplant in groepe van 10 heid is, daar is soveel lekker dinge om in tot 25 vir ‘n goeie visuele effek. Verhelder Maak jou paadjies en plaveisel mooi skoon die winter in jou tuin te doen sodat jy hom jou tuin deur gesiggies, viooltjies, petunias, en verwyder die onkruid tussen die stene. in die somer meer kan geniet. primrose en cyclamen te plant. Plant or- Behandel jou hout tuinmeubels deur dit af namentele grasse vir ons geveerde vriende te skuur en te behandel met ‘n verseëllaar. In Mei is die seisoene nog besig om te draai om welkom te voel en sny sommer die Herstel heinings en store, maak jou tuin- en dis gewoonlik nog nie te ernstig koud ander goed terug. Nou is ook die tyd om gereedskap skoon en vervang die oues. nie. Maak jou tuin mooi netjies en hark jou grassnyer se lem na hoog te verstel en maar daai herfsblare op. Jy kan ‘n klein hom ‘n goeie diens te gee vir die volgende Laastens, hou in gedagte dat plante nou bietjie los vir die mooi daarvan. Verwyder seisoen se gebruik. baie minder water gebruik, so pasop om alle dooie plante, asook die beskadigde dele jou plante te versuip. en verdeel jou meerjarige plante. Wanneer Onthou dat party plante ook hul komber- die bladwisselende bome se blare af is, kan sies nodig het, so bedek dié wat ryp gevoelig Bederf jouself met ‘n nuwe paar tuin- mens die vorm beter evalueer en hulle na is met rypdoek. handskoene om die opwinding aan te wense snoei. Los eerder die immergroen- wakker vir jou nuwe somer tuin. en koue gevoelige plante tot vroeg lente en In jou groentetuin kan knoffel, salotte en snoei hulle dan. Snoei jou conifers ordentlik ertjies nou geplant word. Hou aan om Lekker tuinmaak! om hulle in vorm te hou. Dis beslis ‘n goeie wortels te oes en beskerm die Brassicas tyd om jou rose ook met die helfte kleiner te teen koue (indien nodig). ‘n Pragtuin wat jou beursie pas deur Elize Botha, Terratek jies plant. My ouma het altyd een van daai natuurlik nie die nuwe mense met ‘n gat in deurmekaar helder tuine gehad met al wat hul agterplaas los nie. Ek vra hoekom ons Om ‘n mooi tuin te hê is een van ons ‘n blommetjie is daarin. Die helder kleure nie ‘n paar steggies kan gaan haal nie? Sy vrouens se grootste drome. Soms was haar vrede en trots. Jy kon maar in die wou dadelik weet wat dit haar gaan kos. ontwyk hierdie droom ons omdat die straat af stap, een of twee huise vêrder sou Mens kon die vreugde in haar stem hoor beursie maar dun is. Tuinmaak hoef nie jy ten minste ‘n paar soorte van dieselfde toe ek sê dat steggies verniet is. Die ding altyd ‘n duur storie te wees nie. In hierdie ar- blomme gekry het. Die tannies het maar so is, die tannie sou nooit tevrede gewees het tikel kyk ons na ‘n paar wenke vir die persone onder mekaar geruil. met die nuwe boompie nie. Dit sou net wat tuinmaak op ‘n begroting wil doen. nie dieselfde gelyk of geproe het as die Is dit darem nie lekker om te hoor dat jy Om elke seisoen nuwe saailinge te koop ook ‘n mooi tuin het nie? So, maak ‘n ander vat maar altyd die grootste hap uit die sak, vrou se dag en vra of jy van haar mooi en dan moet hulle nog natgemaak word blomme se saad of plantjies mag kry, want ook en dorpswater kan duur raak! Hier is jy wil dit ook so graag hê. Jy maak dalk ‘n paar goeie planne: nog ‘n nuwe vriendin in die proses. Dit bring my by die volgende punt. 1. Ruil saad met jou vriendin Mens hoef nie altyd saailinge te koop nie. 2. Neem steggies Die woord saailing beteken juis dat dit ‘n Meeste meerjarige struike en bome jong plantjie is wat afkomstig is van saad. kan maklik deur middel van steggies Een van die groot redes hoekom ek nie saad vermeerder word. ‘n Tannie bel my die koop nie, is omdat ek nie so baie wil hê nie. ander dag en vra of ek nie weet waar Ruil saad met jou vriendin of deel ‘n pakkie. mens nog ‘n goeie appelkoosboompie kan Jy kan ook saad van jou of jou buurvrou se koop nie. Haar ma het destyds vir haar ‘n blomme oes en dit vir die volgende seisoen appelkoosboompie as geskenk gegee wat bêre. Nie net is dit goedkoper nie, maar jy vrugte so groot soos appels gedra het en kan ook ‘n groter verskeidenheid van plant- stroopsoet was. Sy moes verhuis en kon 36 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

LEEFSTYL ou een nie. Kultivars verander, die wêreld handig te pas kom in die tuin. Dit is hoog minimale kunsmis en water en as ʼn bonus, vernuwe en ja, nie altyd vir die beste nie. in kalsium en fosfate. Maal die eierdoppe hou dit ongewensde gediertes van die huis Die voordeel van haar steggie is dat dit fyn en strooi dit om jou plante, of meng dit af weg. tipe-eg sal wees. ‘n Kloon van haar ma se in jou grondmengsel voordat jy plant. geliefde vrugteboom. Ek hoop van harte dat jy saam met my Vir dié van ons wat op ‘n plaas bly, hoef opgewonde is om ‘n sakpas tuin te kan hê, Nog pret, is om steggies aan die boom vas die diere se stink mis nie meer ‘n kopseer want dit hoef nie noodwendig ʼn klomp geld te maak. Beskadig ‘n stukkie bas van ‘n te wees nie. As mis reg gebruik word, is te kos om ʼn mooi tuin te hê nie. takkie, maak ‘n sakkie vol grond daarom dit wonderlik vir jou tuin. Laat lê dit eers vas, los die takkie om wortels te stoot en om goed droog te word of kort voor lank, het jy ‘n klein boompie met komposteer dit om seker te wortels. maak dat die stikstofvlakke nie te hoog is nie. Die reuk 3. Jou eie kompos sal beter word en jou blomme Noudat jy ʼn verskeidenheid plante ver- beslis gelukkiger van al die samel het, moet hulle geplant en versorg natuurlike voedingstowwe. word. Ons drie sussies het altyd vreeslik uitgesien om my ma te help plant. Ons al- 5. Werk waterwys mal het ‘n lepel gekry om gaatjies te maak Op hierdie stadium gee en sy het plantjies in die gaatjies gesit. Dit die droogte in ons land die is nie nodig om sakke en sakke potgrond tuinmaakproses maar ‘n aan te skaf nie. Ons het altyd sommer ons knou. Geen plant kan sonder eie potgrond gemaak deur van die tuin se water leef nie, maar water grond met kompos te meng. Kompos bied is skaars en duur. Om water hope organiese materiaal vir die grond te spaar, kan jy jou plante laatmiddag of en dra so by tot die grond se organiese vroegoggend natmaak, wanneer die aarde voedingstatus, die grondstruktuur en ook al bietjie afgekoel het. Dit sal help dat alles tot die algehele grond se gesondheid. nie sommer onmiddellik verdamp sodra dit Gesonde grond is iets waarna ons almal die warm aarde tref nie. moet streef. Wanneer die grond gesond is, sal plante outomaties floreer. Gesonde Vang reënwater in houers op om later in grond het ook baie erdwurms in vir wan- jou tuin te gebruik, of laat jou bad- en skot- neer pa en boetie wil gaan visvang. telgoedwater in die tuin uittap. Jy kan ook plante plant wat verkies om met min water Die perfekte resep vir kompos is ‘n 1:1 meng- oor die weg te kom. ‘n Goeie voorbeeld sel van “groen” (teesakkies, filtreer papier, van so ‘n plant, is laventel. Laventel verg grassnysels, groente- en vrugteskille, ou blomme en jong onkruid) en “bruin” (karton, eierhouers, gefrommelde papier, droë blare, saagsels, takkies, en bas). Hierdie bestand- dele moet op ‘n gereelde basis bygevoeg word. Meeste van ons het gewoonlik al die nodige bestanddele wat vir ‘n komposhoop nodig is. Dit behels basies, die afval van ons daaglikse lewe, wat dit amper winsgewend maak om te leef. 4. Kunsmis Net soos ons moet eet, moet plante ook eet. Om een of ander rede, is alle mans mal oor “dagwoods” en “mixed grills” en vrouens oor omelette. Dit los mens met ‘n klomp eierdoppe wat net so asblik toe gaan. Dit is nou as jy nog nie die kompos- hoop begin het nie. Eierdoppe kan baie www.suidwes.co.za 37April | Mei ‘19

LEEFSTYL Suidwes Voeg aftreksel by en kook vir 15 minute totdat Plaaskombuis hoender begin sag word. Voeg die res van die kruie en speserye by en roer goed deur. Pak dan die groente in lagies in die pot en bedek weer vir 15 minute. Maak die sous aan en giet oor. Kook vir 5 minute. Laat rus vir 10 minute voor bediening. Sous 250ml klapper room / melk / gewone room Sout en peper na smaak ¼ koppie appelkooskonfyt 60ml suurlemoensap 1e gerasperde suurlemoenskil 2e fyn knoffel Gegeurde rys Ek gebruik gewone rys, bruinrys of langgraan-rys vir hierdie resep. Die rys is geurig en heerlik. Die rys kan ook nét so geniet word, of as ‘n bykos by ‘n uitge- breide spyskaart. Saffraan hoendergereg Foto verskaf deur Resep met geure van Marokko Annelien Pienaar. 500ml (2k) ryskorrels 1.5liter (6k) water deur Annelien Pienaar 60ml (4e) olyf olie ½ groente-aftreksel blokkie 5 Saffraandrade 45ml (3e) olyfolie Die heerlikste geure word opgetower 1 aftrekselblokkie, opgelos 45ml (3e) botter met hierdie Saffraan hoendergereg. 250ml kook water 4 sprietui-stingels, grof gesny Die bestanddele is eenvoudige items 6 hoenderborsies, in blokkies gesny 15ml (1e) knoffel, fyn en kan met ‘n verskeidenheid gaarmaak- 15ml (1e) Fenegriek* 2 brandrissies, dun ringetjies, pitte verwyder, metodes berei word. Indien jy gelukkig 5ml borrie, fyn (kan met paprika of soetrissie vervang word) genoeg is om ‘n Tagine kastrol in jou kas 5ml matige kerrie poeier 45ml (3e) parmasaankaas, gerasper te hê, dan gaan dit ‘n bonus wees. As jy 5ml fyn komyn Sout en peper na smaak lief is vir potjiekos kan hierdie resep ook 250g botterpampoentjie (patty pans) so berei word in ‘n bredie, met behulp van 20 olywe Metode: ʼn gietyster platboompot. Verder, kan die 250g Brusselse spruite Spoel die rys goed voordat dit gekook Prutpot (Slowcooker) ingespan word. 250ml ertjies word om ekstra stysel te verwyder. Ons wil rys kook wat nie klewerig is nie, maar Bestanddele: *Fenegriek kan by Nature’s Choice aan- los van mekaar is. Kook rys vir 15 minute 2 medium uie, in ringe gesny geskaf word of by enige goeie speserywinkel, in gewone water, spoel met warm water en anders vervang met ‘n goeie masala uit kook weer 10 minute en spoel weer met 250g knopie sampioene, gesnipper my Boerekos met ‘n Twist kookboek. Loer warm water. Vul nou water aan en voeg die gerus na my webtuiste www.annelienpie- aftrekselblokkie by. Kook die rys tot gaar en naar.co.za vir ‘n volledige artikel oor ‘n wye spoel weer goed, dreineer en hou eenkant. verskeidenheid kruie en speserye asook die gebruike en toepassings daarvan. Verhit ‘n pan en gooi die botter en olie saam in die pan. Braai nou die rys vir 5-10 minute. Voeg die Saffraandrade en aftrekselblok- Voeg die res van die bestanddele by en kie in ‘n koppie kokende water. Laat staan braai vir ‘n verdere 5 minute. Bedien warm. eenkant vir geure en kleur om te ontwikkel. Annelien Pienaar se opleiding was in Braai uie met olyfolie tot glansend en voeg Franse kookkuns, maar sy bedien dit die hoenderblokkies by en roerbraai effens. met ‘n passievolle boerekos-kinkel. Voeg die sampioene by en roerbraai totdat Nou kan u deel in Annelien se fynere die sampioene se vog uitgekook het. kunsies en geheime resepte wat ‘n restaurant-eindproduk tot gevolg het! Vir nog heerlike resepte, besoek: www.annelienpienaar.co.za 38 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

HANDEL PROMOSIE IS GELDIG VANAF 3 - 24 Mei 2019 2000002398 SUPREME PET ELITE ROAST BEEF 25KG R 299.00 2000002399 2000002840 SUPREME PET ELITE MIXED GRILL 25KG R 299.00 2000002841 2000002842 SUPREME PET ELITE ROAST BEEF 8KG R 119.00 SUPREME PET ELITE MIXED GRILL 8KG R 119.00 SUPREME PET PUPPY TENDER BEEF FILLET 2KG R 45.00 *ALLE PRYSE SLUIT BTW IN TENSY ANDERS GEMELD Besoek u naaste Suidwes Handelstak! 39April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS VERGEWIS JOUSELF VAN VERSKEIE JAGREGULASIES deur Boetie Kirchner, SA Jagters en Wildbe- nie nodig om ‘n jagpermit of lisensie te Getalbeperking waringsvereniging bekom nie, terwyl dit in ander provinsies Daar tog egter gevalle waar daar beperk- weer wél nodig is. ings geplaas word op die getal wild wat per Die jag van veerwild (voëls) en dag of selfs in ‘n seisoen of binne ‘n sekere haarwild (diere) word in elkeen van Waar word lisensies en permitte bekom? oppervlakte gejag mag word. die nege provinsies in Suid-Afrika Weereens, verskil dit van die verskillende gereguleer deur ‘n stel jagregulasies wat provinsies. Die algemeenste antwoord is ‘n Tipiese voorbeeld hiervan is nou, tydens jaarliks hersien en voor die begin van die dat sodra daar ‘n kantoor van ‘n staatsvee- die erge droogte in die Oos-Kaap, waar jagseisoen amptelik afgekondig behoort te arts beskikbaar, dit daar bekom kan word. drastiese beperkings ingestel is op die jag word in die amptelike provinsiale koerant. In sommige gevalle word die permitte of van koedoes. Daar is selfs distrikte wat Die oorkoepelende bedoeling van die jag- lisensies by landdroskantore beskikbaar die jag van koedoes nou belet. In die geval regulasies is uiteindelik om die bronne te gestel en in ander gevalle by poskantore, van veerwild, is dit egter algemeen bekend beskerm en die gebruik te reguleer sodat wapenwinkels en/of jagverenigings. dat daar beperkings geplaas word op die dit volhoubaar kan bly. getal voëls van sekere spesies wat per dag Toestemmingsbriewe gejag mag word. Hierdie beperkings of bag Die feit dat die regulasies vir elkeen van In alle provinsies en in alle gevalle, het limits soos dit in Engels bekendstaan, kan die provinsies verskil; dat die jagseisoene die jagter ‘n toestemmingsbrief van die van verskillende areas van mekaar verskil. tussen provinsies verskil; dat sommige grondeienaar of sy verteenwoordiger provinsies uiters laks is en hulle regulasies nodig om op die betrokke grond te mag Wat beteken dit alles? vir ʼn geruime tyd nie hersien en publiseer jag. In die meeste gevalle behoort sodanige Die lang en die kort van hierdie inligting, is het nie; en dat daar soms verskillende toestemmingsbrief ook aan die jagter dat enige jagter as deel van sy voorbereid- beperkings van jaar tot jaar in dieselfde be- toestemming te verleen om die vleis van ing homself moet vergewis van die betrok- trokke provinsie geld, maak dit baie moeilik gejagte diere te vervoer na sy bestemming. ke provinsie of distrik se jagwetgewing. vir enige jagter om presies te weet wat die jagwetgewing vereis. Neem kennis daarvan dat geen vleis van Die volgende vrae behoort leiding te gee: sekere wildsoorte (vlakvarke en bosvarke) Daar is egter ‘n paar beginsels wat van vervoer mag word sonder dat ‘n spesiale • Is die plaas waarop ek wil jag vrygestel hulp kan wees wanneer die jagter hieroor permit daarvoor uitgereik vir elk van van die jagregulasies ten opsigte van die navraag doen: die karkasse nie. Net so, mag vleis van wildspesie wat ek wil jag? spleethoewige diere (diere met twee kloutjies Jagseisoene aan elke poot) nie uit sekere gebiede vervoer • Van wanneer tot wanneer loop die Die algemene reël is dat die jagseisoen word sonder dat dit spesiaal behandel gereguleerde jagseisoen in die betrokke die maande van die jaar insluit wat nie of gekook is nie. Dit kom gereeld voor by provinsie? ‘n “r” in het nie. Dus, Mei, Junie, Julie endemiese bek-en-klouseer gebiede. en Augustus. Daar moet egter daarop • Is daar verskille vir manlike en vroulike gelet word dat die jagseisoen in enige Vrystelling al dan nie? diere, ten opsigte van die jagseisoen of gegewe provinsie hiervan kan verskil en Grondeienaars kan by die betrokke depar- getalbeperkings? dat daar selfs vir verskillende spesies tement wat verantwoordelikheid het vir wild en voëls, verskillende jagseisoene Omgewingsake in die betrokke provinsie, • Sal ek ‘n toestemmingsbrief van die in ʼn betrokke provinsie mag wees. Daar aansoek doen om vrygestel te word grondeienaar nodig hê om te mag jag? kan selfs verskillende wetgewing geld van sommige van die jagregulasies. Die in dieselfde provinsie, omdat sommige benaming van hierdie vrystelling verskil • Sal die eienaar se toestemmingsbrief provisies in distrikte opgedeel word. Dit tussen provinsies en dit is belangrik om dit genoegsaam wees om my in staat te is ook nie vreemd dat daar verskillende te weet wat dit genoem word. In sommige stel om die vleis na my bestemming te jagseisoene vir manlike en vroulike diere gevalle word dit ‘n Vrystellingspermit vervoer? mag wees nie. genoem terwyl dit in ander provinsies ‘n Sertifikaat van Voldoende Omheining • Sal ek bo en behalwe die eienaar se Permitte en lisensies genoem word. toestemmingsbrief, nog ‘n jagpermit of In alle provinsies word ‘n permit en/of ‘n jaglisensie nodig hê, en waar kan ek so ‘n lisensie vereis om te mag jag. Daardie Sou die grondeienaar aansoek gedoen permit of lisensie bekom? permit en/of lisensie skryf die terme en het en so ‘n permit aan hom uitgereik is, voorwaardes voor waaronder die jagter beteken dit dat die grondeienaar slegs vry- • Sal ek vleis uit die betrokke distrik mag in die betrokke provinsie mag jag. Indien gestel is van die provinsiale jagregulasies vervoer; moet dit op enige wyse behandel die jagter gaan jag op ‘n “vrygestelde ten opsigte van die wildspesies wat op die of gekook word; en het ek afsonderlike plaas” dan is dit in sommige provinsies permit aangedui word. permitte daarvoor nodig? 40 AApprriill || MMeeii ‘‘1199 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Teen dié agtergrond, word die gewildste Lisensies/Permitte kan op die volgende jagprovinsies se wetgewing en reëls as plekke bekom word: volg opgesom: Limpopo: Modimolle (014) 717 3567, Mokopane (015) 491 8010, Lephalale Limpopo en Mpumalanga: Op ʼn vrygestel- (014) 763 2886, Tzaneen (015) 307 1195, de plaas mag jagters sonder jaglisensies Klaserie (015) 793 2471, Musina (015) 534 voortgaan, maar slegs wanneer spesies 3235, Polokwane (015) 290 7173/5 wat op die vrystellingsertifikaat gelys is, gejag word. Varkvleis versies ʼn vervoerper- Gauteng: SA Jagters Hoofkantoor (net mit. ʼn Spesiale bek-en-klouseer permit is voëls) (012) 808 9300, Bewaringskantore moontlik van toepassing. Veerwild vereis (011) 240 3043 of (012) 316 1638 ʼn jaglisensie in die oopseisoen, op alle plase. Die jag van Kransduiwe val onder Noordwes: aanlyn by https://nw.nipas.co.za die kategorie van gewone wild en vereis dus ʼn jaglisensie. Mpumalanga: SA Jagters Hoofkantoor (net voëls) (012) 808 9300, Ermelo (017) KwaZulu-Natal: Jagter moet altyd in besit 819 2827, Middelburg (013) 282 8674, wees van ʼn jaglisensie. Varkvleis vereis ʼn Lydenburg (013) 235 2571/ 072 993 3715, vervoerpermit. Jaglisensie word benodig Nelspruit (013) 759 5300 vir gewone wild (Tarentaal, Geelbekeend en Kolgans). Kransduiwe word nié as Vrystaat: aanlyn by www.eservices.gov.za gewone wild geklassifiseer nie, en jagter SA Jagters Hoofkantoor (012) 808 9300, benodig slegs skriftelike toestemming van Kobus Harmse (Kroonstad) 082 651 2836, die grondeienaar. Bloemfontein (051) 400 9526 en meeste Natuurreservate in die Vrystaat. Noordwes: Op ʼn vrygestelde plaas mag jagters sonder jaglisensies voortgaan, KwaZulu-Natal: SA Jagters Hoofkantoor maar slegs wanneer spesies wat op die (012) 808 9300, Ezemvelo KZN Wildlife (033) vrystellingsertifikaat gelys is, gejag word. 845 1654, meeste vuurwapenhandelaars. Varkvleis versies ʼn vervoerpermit. Veerwild vereis ʼn jaglisensie in die oopseisoen en Noordkaap: By enige poskantoor in die Kransduiwe val onder gewone wild en Noordkaap, asook Poskantore in Vryburg, benodig dus ʼn jaglisensie. Potchefstroom, Bloemfontein, Beau- fort-Wes, Vanrhynsdorp, Bellville, Malmes- Noordkaap: Op ʼn vrygestelde plaas mag bury, Worcester, Laingsburg, Prince Albert jagters sonder jaglisensies voortgaan, en Middelburg (Oos-Kaap). In Pretoria by maar slegs wanneer spesies wat op die die volgende Poskantore: Centurion, Lyn- vrystellingsertifikaat gelys is, gejag word. nwood, Montanapark en Brooklyn Square. Meeste duiwe word hier as gewone wild In Johannesburg by die volgende Poskan- geklassifiseer en jagter benodig dus ʼn tore: Rivonia, Sandton, Isando, Edenvale, lisensie. Kemptonpark en Halfway House Vrystaat: Jagter moet altyd in besit wees Oos-Kaap: SA Jagters Hoofkantoor (voëls van ʼn jaglisensie. Veerwild vereis ʼn jagli- en wild) (012) 808 9300, Port Elizabeth sensie in die oopseisoen en Kransduiwe (041) 508 5803, Jeffreysbaai (042) 292 0339, word nie as gewone wild geklassifiseer Graaff-Reinet (049) 892 3755, Graham- nie. Skriftelike toestemming word dus van stad (046) 622 7216, Oos-Londen (043) die grondeienaar benodig. 707 4068, Aliwal-Noord (051) 633 2901, Mthatha (047) 531 1191, Matatiele (039) Oos-Kaap: Jagter moet altyd in besit wees 256 3200, Queenstown (045 808 4016. van ʼn jaglisensie. Veerwild benodig altyd ʼn jaglisensie (duiwe ingesluit). Wes-Kaap: Aanlyn by https://www.cape- nature.co.za/permits/hunting-permits-2/, Wes-Kaap: Jagter moet altyd in besit SA Jagters Hoofkantoor (Voëls en Wild) wees van ʼn jaglisensie. Meeste duiwe (012) 808 9300 en by die volgende Cape word geklassifiseer as gewone wild en Nature kantore: George (044) 802 5300, benodig ʼn jaglisensie. Porterville (022) 931 2900, Robertson (023) 625 1621, Onrus (028) 314 0062, Gauteng: Op ʼn vrygestelde plaas mag Kaapstad (021) 483 0000, Oudtshoorn jagters sonder jaglisensies voortgaan, (044) 203 6300 en die Hoofkantoor in maar slegs wanneer spesies wat op die Bridgetown (Kaapstad) 087 087 9262. vrystellingsertifikaat gelys is, gejag word. Veerwild vereis ʼn jaglisensie in die oop- seisoen. Kransduiwe val onder gewone wild en benodig ʼn jaglisensie. www.suidwes.co.za 41AApprriill || MMeeii ‘‘1199

PRODUKNUUS Balistix – waar akkuraatheid tel deur Koos Barnard Balistix se koeëls, wat uit 99.5% koper Balistix se jag- en skyfskietkoeël groepeer bestaan, word net soos baie ander vir alle praktiese doeleindes (realistiese Koop plaaslik vir kolskote monometaalkoeëls op CNC-masjiene jagafstande) op dieselfde plek en die gesny. Soos julle uit die foto’s kan aflei, goedkoper koeël kan dus gebruik word vir Suid-Afrikaanse jagters en skyfskietskuts is die Balistix ’n bootstertkoeël wat die ladingontwikkeling. het dit deesdae baie maklik. Waar ons in sogenaamde rebated boattail-ontwerp die verlede hoofsaaklik aangewese was (RBT-ontwerp) gebruik. Die verskil tussen Die Target en HunTac-koeëls is beskikbaar op oorsese produkte, is daar tans ’n groot ’n gewone bootstertontwerp en die rebated in nege verskillende kalibers van .243” tot verskeidenheid plaaslikes van hoë-kwaliteit een, is dat laasgenoemde ’n trappie het .375” terwyl die Ultra Hunt tans net in .308”, beskikbaar. Koeëls vir jag en skyfskiet is waar die bootstert begin. Volgens Balistix .338”, 9.3mm en .375” gemaak word. Chris een so ’n produk. en ander vervaardigers van sulke koeëls is en sy span is besig om die reeks uit te brei. die voordeel dat die gas wat agter die koeël Behalwe vir doelgerigte jagkoeëls, vervaardig DIE NUWELING uit die loop ontsnap meer sywaarts (dus Balistix ook koeëls met hoë BC’s vir ekstreme ’n Nuwe toetreder tot die mark is Balistix weg van die koeël af) gedeflekteer word langafstandskiet met kalibers soos die .375 Bullets wat monometaalkoeëls van rooi- die oomblik as die koeël die loop verlaat. CheyTac byvoorbeeld. Die CheyTac-koeëls koper vervaardig. Twee vriende, ’n bankier, Dit veroorsaak minder turbulensie rondom sal ook vorentoe uitgebrei word. Chris Strydom en ’n ingenieur, Roelof die basis van die koeël sodat die koeël Vorster wat groot skietentoesiaste is, het vinniger stabiliseer, wat dan kan lei tot ’n Iets wat Balistix-koeëls uniek maak, is dat besluit om hul passie een stap verder 15% verbetering in akkuraatheid, aldus die hulle voorsien word van ’n deklaag smeer- te neem en hul eie koeëls te ontwikkel. vervaardiger. Koeëls met ’n RBT-ontwerp is middel wat kortweg bekend staan as hBN Waarom? Behalwe dat dit lekker is om jou blykbaar ook minder gevoelig vir loop- en (hexagonal boron nitride). Hierdie witterige eie produk te gebruik, was die periodieke kroondefekte. Met hierdie tipe ontwerp kry poeier word wêreldwyd gebruik deur ’n gebrek aan oorsese koeëls ook ’n dryfveer. jy dus die voordeel van ’n platbasis- en ’n groot aantal industrieë en deesdae ook in Ek dink die meeste van ons het al die frus- bootstertkoeël in een. die skietwêreld waar dit grootliks besig is trasie ervaar van koeëls wat nie beskikbaar om die welbekende Moly te vervang. HBN is wanneer jy dit die nodigste het nie. En DRIE TIPES het veel beter eienskappe as Moly, pak nie soms neem dit ’n hele paar maande voor- Balistix-koeëls is beskikbaar in drie tipes, aan in geweerlope soos Moly nie en is nie dat die betrokke produk weer hier land. naamlik ’n soliede een vir skyfskiet, die so morsig om te gebruik nie. Skuts wat dit Deur Suid-Afrikaans te koop, is jy verseker Target en twee met hol punte wat kan gereeld gebruik (waaronder sommige van dat die produk altyd beskikbaar sal wees. omklink en vir jag bedoel is. Laasgenoem- ons voorste Bisley-skuts) praat nét met lof des word die Ultra Hunt Maar, waarom ’n monometaalkoeël? Dis en die HunTac genoem. doodeenvoudig; hierdie koeëls werk uit- Die Ultra het ’n redelike stekend op wild ten opsigte van penetrasie groot gaatjie in terwyl die en gewigsretensie en, anders as loodkern- HunTac s’n kleiner is. Ul- koeëls, hou dit geen gesondheidsgevare in tra Hunt-koeëls is bedoel nie. Daar word reeds wêreldwyd veldtogte vir korter afstande in die geloods om die vervaardiging van lood- bos terwyl die Huntac ’n kernkoeëls te stop en soos lesers seker effens beter BC het en weet, is daar al lande waar die gebruik meer bedoel is vir langer van loodhaelkorrels op veerwild (spesifiek skote in oper terrein. Die watervoëls) heeltemal verbied word. enigste verskil tussen die jagkoeëls en die Target Monometaalkoeëls wat geen lood bevat is dat laasgenoemde nie is dus die koeëls van die toekoms. nie die holpunt het nie en effens goedkoper is. 42 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

PRODUKNUUS daarvan. Dit verlaag nie net die druk in die vir ’n frontale hartskoot gemik en weens Behalwe vir die veel beter penetrasie het loop nie, maar veroorsaak ook minder koper- die hoek waarteen die bok gestaan het, koper-monometaalkoeëls natuurlik ook smeer en koolstofdeposito’s in die loop. moes ek die koeël tussen die blad en die die voordeel dat hulle ’n bietjie minder borsbeen plaas. Toe die skoot klap het ons vleis mors as loodkernkoeëls wat meer Met hul ontwerp het die Balistix-span nie stof agter die wildebees sien uitslaan en opbreek. Let wel, vleisskade is nie afwesig doelbewus hoë BC’s nagejaag nie, maar die gidse het vir ’n oomblik gedink dis mis. nie, net minder, en veral as die koeël teen ’n eerder gekyk na funksionaliteit ten opsigte Ek was egter seker van my skoot en ons relatiewe stadige spoed tref. van prestasie in wild en akkuraatheid. Ek het die bok ongeveer 150m van waar hy dink in elk geval die hele BC-ding word oor- die skoot gekry het, sien val. Die koeël is Hierdie is beslis ’n Suid-Afrikaanse produk dryf met koeëls wat vir jag bedoel word. ’n reg deur die hart en die ingewande sonder wat ek met groot vrymoedigheid aanbeveel. Koeël se vaartbelyndheid is deesdae baie om ’n enkele been te tref en is net voor die Ek sal Balistix-koeëls sonder skroom in my belangrik vir skuts, en ja, dit is noodsaaklik verste lies uit. Volgens die analise van die gewere gebruik. as jy op baie lang afstande skiet, maar vir uitgangswond het dit geblyk dat hierdie die afstande waarop die oorgrote meerder- koeël waarskynlik min omgeklink het. Behalwe dat Balistix-koeëls goed presteer heid van ons skyfskiet en jag, is die BC van op wild en op papier, is die voordeel van die Balistix-koeëls meer as voldoende. Volgende was ’n blesbokram wat op 153m Suid-Afrikaans koop dat die produk altyd geskiet is. Dit het gelyk asof die bok plank- beskikbaar is en indien jy nie met die produk DIE BOKKE dwars staan en ek het weer vir die hart tevrede is nie, jy dadelik die vervaardiger Ons het die Balistix-koeëls gaan toets net gemik, maar hy het effens skeef gestaan. kan kontak en jou probleem direk met hom buite Baltimore waar ek ’n blouwildebeesbul, Die koeël is gevolglik ’n entjie agter die bespreek. Ek het die Balistix-span baie blesbokram en ’n koedoekoei geskiet het. verste blad uit en hierdie een het baie vriendelik en behulpsaam gevind tydens mooi omgeklink soos duidelik was aan die die hele toetsproses. Hulle toewyding en Die blouwildebees was die eerste bok en uitgangswond. Die ram het net ’n paar treë strewe om ’n pronkproduk beskikbaar te is geskiet op ongeveer 170m. Met die bok gevorder en toe neergeslaan. stel het my beïndruk. wat skuins na my staan en kyk het, het ek Laastens, het die koedoekoei gevolg op * Kontak gerus vir Jaco Kruger by Suidwes ongeveer 75m. Sy het effens skuins weg Bothaville by 060 995 0015 of Chris van my af gestaan en ek het doelbewus Strydom, een van die stigterslede van hoër gemik om die groot skouerbene te Balistix Bullets, by 082 442 7261.Besoek probeer tref. Die koeël het haar naaste blad ook gerus die die volgende webwerf: gebreek, ribbes getref en ook die nekbeen. www.balistixbullets.com Nodeloos om te sê, sy het in haar spore geval en die koeël het ten volle gepenetreer. Balistix is beskikbaar by Suidwes Handels- tak op Bothaville 056 515 2577 Ontsluit jou potensiaal met PLANT JOU SUKSES DEKALB®-innovasie DEKALB®-saad bied die genetika en innovasie vir jou oes terwyl jy kan staatmaak op al die ondersteuning en kundige advies wat jy benodig. Maak staat op DEKALB® ^ die innovasieleier. MAIZE DEKALB®, Acceleron®, Roundup Ready® MAIZE 2 en YieldGard® MAIZE 2 is geregistreerde handelsmerke van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021. uppe marketing A19670/OE www.dekalb.co.za DEKALB South Africa DEKALB SA dekalbsa @DEKALB_SA www.suidwes.co.za 43April | Mei ‘19

NUUS KOLSKOTE BY SUIDWES SE MAKWASSIE SKIETDAG Daar is darem niks so lekker soos om te sien hoe ‘n boer sy roer kan hanteer nie! Ons het weer op 23 Februarie gesien hoe sowat 250 skuts hul opwinding, trots en kundigheid rondom hul skietysters ten toon stel en met mekaar deel. Daar was vier klasse waaronder jagters kon inskryf. ʼn Jagtersklas, ope-klas, haelgeweer-klas en ʼn .22-klas. Suidwes se GameX-skietwinkel was in sy volle glorie daar het ʼn groot verskeidenheid van jag- toerusting en gewere uitgestal. As jy van- jaar se Makwassie skietdag misgeloop het moet jy seker maak jy is volgende jaar deel hiervan! Hou Suidwes se Facebook-blad dop vir meer inligting oor ons volgende gemeenskapgeleenthede. Foto’s geneem deur Sandri Marx. Botselo Mills brei markaandeel uit met nuwe produk Suidwes Landbou, ʼn aandeelhouer in meule wat vandag as die markleier in A+, bekendgestel wat verbruikers binne die alombekende meule, Botselo Mills, die mieliemeelindustrie bekendstaan sekondes kan voorberei en kan eet. Dit het pas ʼn nuwe en unieke produk in die en meer as 25 000 ton mieliemeel per is in vier geure beskikbaar wat ryk is in mark bekendgestel wat nie net getuig van maand met die gebruik van die nuutste vesels en energie. kwaliteit nie, maar ook teen ʼn mededingende tegnologie produseer. In die Setswana-taal, beteken die naam prys aangebied sal word. Die Super White “Botselo”, om te leef. “Dit is presies wat ons Maize meal A+ is ʼn mieliemeelproduk wat Volgens Carey Hobson, stigterslid van Botselo produkte doen, dit gee lewe,” sê Hobson. ryk is aan vitamiene en minerale, en anders Mills, is hulle trots om dié nuwe produk Suidwes Landbou is trots om met Botselo as die meeste tradisionele mieliemeelprodukte bekend te stel. “Na 37 jaar in die bedryf, lyk geassosieer te wees en wens dié maat- in die mark, ʼn aangenamer smaak bied as ons besigheid vandag heelwat anders as skappy alle sterkte toe met die toevoeging gevolg van die produk se sout inhoud. vantevore. Ons is vandag in staat om die hele van ʼn opwindende nuwe produk in die mark. reeks van mieliemeelprodukte te produseer Dié meule is ‘n dinamiese, familiegedrewe en bedien ʼn groot mark. Ons doel is om Foto: Anton Botha, een van Suidwes Landbou se mieliemeule geleë in die hart van die mie- altyd innoverend en entrepreneuries te bly om wyksdirekteure, wens vir Garth Hobson (links) en lieproduserende gebied van die Noordwes sodoende ʼn produk te verskaf wat spreek van Carey Hobson (regs) geluk met die bekendstelling provinsie, Delareyville. Botselo Mills word kwaliteit en bekostigbaarheid,” sê Hobson. van Botselo se nuwe mieliemeelproduk. deur die Hobson-familie bestuur, wat sedert 1982 in die produksie van mielie- Tydens ʼn spoggeleentheid waar Super meel spesialiseer. White Maize meal A+ aan groothandelaars bekendgestel is, het Hobson die gaste Aanvanklik was die geboorte van die meule bedank vir die jarelange ondersteuning. ‘n manier om ekstra waarde toe te voeg “Dankie vir die feit dat julle oor die jare tot die mielie-oes wat deur die Hobsons heen toegelaat het dat ons onafhanklik se boerdery geproduseer was. Dit het gou kon bly en die mark met ʼn verskeidenheid duidelik geword dat ‘n vraag na kwaliteit, produkte kon bedien. Sonder julle, sou Bot- plaaslik gemaalde mielieprodukte bestaan selo se bestaan en vooruitgang nie vandag het, wat die begin van ‘n natuurlike en moontlik gewees het nie.” progressiewe evolusie van ‘n meule gelei. Benewens die Super White Maize meal A+, Wat eers as ʼn klein en beskeie besigheid het Botselo ook tydens dié dag ʼn kitspap, begin het, het sedertdien ontaard in ʼn die Super White Instant Maize Porridge 44 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

Visit us at the Suidwes stand at NAMPO dS START SMART SEE THE UNSEEN www.suidwes.co.za 45April | Mei ‘19

ONS PLOEG TERUG IN ONS GEMEENSKAPPE Laerskool Leeudoringstad Suidwes Landbou borg vanjaar vir die vyfde Suidwes se Bemarkingsdepartement het vanjaar agtereenvolgende jaar 33 skole se sportdrag reeds 3100 kilometer gereis om hierdie sportdrag in ons bedieningsgebied. Die borgskap be- persoonlik by elke skool af te lewer. Die opwinding loop ‘n bedrag van om en by R800 000 per jaar om in die kinders se oë en die dankbaarheid van skole sportspanne met moderne, kwaliteit sportdrag uit is vir ons oorweldigend. Dit is vir ons ‘n groot voor- te rus waarop elke speler trots kan wees. reg leerders op die sportvelde te sien waar hulle ‘n Suidwes handelsmerk op die bors dra. Ons is trots om met elkeen van ons skole geassosieer te word. Hoërskool Vryburg Vryburg Voorbereidingskool Hoërskool Wolmaransstad Hoërskool Bothaville Bothaville Plaasskole Laerskool Ottosdal 46 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

NUUS Bultfontein Gekombineerde Skool Laerskool Nelsdrif Laerskool Schweizer-Reneke Hoërskool Schweizer-Reneke Laerskool Burgersdorp Stella Gekombineerde Skool Laerskool Lichtenburg Sandveld Gekombineerde Skool Christiana Gekombineerde Skool Christiana Gekombineerde Skool 47April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

NUUS SUIDWES SE Op Saterdag 2 Maart het nie minder en geslaan op die netbal- en hokkiebane. JONGBOERTJIE nie as 11 skole, 42 spanne, 642 Spanne het hul staal behoorlik tentoon- SPORTDAG kinders aan 25 sportwedstryde gestel en na afloop van elke wedstryd, is GENIET REUSE deelgeneem tydens nog ‘n suksesvolle die “man van die wedstryd” of die “meisie DEELNAME Suidwes Jongboertjie Sportdag wat by van die wedstryd” aangewys wat ‘n trofee Hoërskool Wolmaransstad aangebied is. hiervoor ontvang het. Dit was weereens ‘n kleurvolle en opwindende Dit is vir Suidwes Landbou ‘n reuse voorreg atmosfeer wat geheers het toe al die skole om deur middel van sportdae en borg- wat borgskappe van Suidwes Landbou skappe soos hierdie, by ons gemeenskappe ontvang, teen mekaar meegeding het. betrokke te wees en terselfdertyd in die Sowat 90% van die spanne wat deelgeneem toekoms van ons skole te belê. het, het die Suidwes handelsmerk trots op hul bors gedra, en het met alles in hulle, drieë Ons maak gou weer so! op die rugbyveld gedruk en doele gegooi Suidwes maak seker dat hul bene hou! Die jaarlikse en alombekende Ottosdal Twee ure voor die wedloop word alles Draf en Trap is al vir baie jare deel van opgestel. Van krippe met ys en water, tot Suidwes Landbou se kalender wat ligte en palmtakke. groot opwinding tot gevolg het. Vanjaar was dit geen uitsondering nie. Suidwes Drawwers wat die Suidwes waterpunt Landbou was weer in volle glorie daar! verbysteek word tot groot verbasing met sjokolade, jelliebabies, piesangs, koel- Baie beplanning en kreatiewe besluite drank, water en boerewors bederf. Van word vooraf geneem, en breek die groot die laaste drawwers kom tot so laat as dag aan, dan is die hele span van Suid- middernag nog verby ons waterpunt. Dit is wes Bamboesspruit se Handelstak, Silo, vir Suidwes elke jaar ʼn groot voorreg om Raddix, AgriCapital en die Bemarkingsde- deel van dié wedloop te wees. Geluk ook partement almal betrokke. Ottosdal Draf aan ons Bamboesspruit Handelstak wat en Trap is ‘n nagwedloop waar Suidwes vir weereens vanjaar die marathon se toeken- die afgelope paar jaar ‘n waterpunt beman. ning vir die beste gees losgeslaan het. 48 April | Mei ‘19 www.suidwes.co.za

AFRICUM LOGISTICS VERVOER VAN: GESAKTE PRODUKTE IMPLEMENTE KUNSMIS LUSERN GRAAN KALK GIPS AFRICUM LOGISTIEK Kontak: Albert Jacobsz LOGISTIEKE AFDELING VAN DIE SUIDWES GROEP Tel: 018 581 1168 • Sel: 076 871 3759 UITGEBREIDE VLOOT REGOOR SUID-AFRIKwwAw.suidwes.co.za 49E-pos: albertj@suAidpwrile|sM.ceoi ‘.1z9a

AGRI NW SE JONGBOER VAN DIE JAAR AANGEWYS Ons glo in ons jongboere Dit is vir Suidwes ‘n reuse voorreg om Vlnr, Pieter van Zyl (HUB van Suidwes Agrifriend), Mnr Dawie Rothman van die Brits-distrik is aan- vir die tweede agtereenvolgende jaar Petrus Roux (Leierboer, Hoopstad), Marnus gewys as die Agri Noordwes Jongboer vir 2019. die trotse hoofborg van Agri Noord- Broodryk (Motiveringspreker), Dr Herman van wes se Jongboerkonferensie te wees. Schalkwyk (Groep HUB van Suidwes Landbou) Vanjaar se geleentheid, wat ook saam en Gert Malherbe (Leierboer, Hertzogville) met die 110de bestaansjaar van Suidwes Landbou val, is onlangs tydens ʼn spogge- Vlnr: JP van den Berg (Agri SA se Jongboer leentheid by die Uurpan Safari Lodge buite wenner vir 2018), Dr Flippie Cloete (Waarne- Schweizer-Reneke aangebied. mende HUB van AgriCapital), Gideon van Zyl (Voorsitter van Agri Noordwes se Jongboer- Die tema: Verandering, innovasie en entre- komitee), Louis Wessels (Ondervoorsitter van preneurskap, het vanjaar aandag geniet Agri Noordwes se Jongboerkomitee), Gert as die sleutels vir sukses in elke boerdery. Malberbe, Petrus Roux, Marnus Broodryk Dr Herman van Schalkwyk (Groep HUB, (Motiveringspreker) en dr Herman van Schalkwyk Suidwes Landbou) het tydens sy open- (Groep HUB van Suidwes Landbou). ingsboodskap daarop klem geplaas dat alle landbouprodusente- en maatskappye deesdae meer uitdagings in die gesig staar as ooit van tevore. “Dit belangrik is dat ons mekaar in hierdie tyd ondersteun, help en bystaan. In die verlede het die landbousektor verskeie aanslae oorleef en selfs sterker aan die ander kant uitgekom. Ons jong boere is belangrik, want hulle is ons toekoms. Juis daarom, is dit belangrik dat ons hulle met inligting, kennis, advies en ondersteuning bemagtig. Hulle moet nie net die volhoubaarheid van die land- bousektor en voedselsekuriteit verseker nie, maar dit selfs tot hoër hoogtes neem,” sê dr Van Schalkwyk. Mnr Marnus Broodryk, entrepreneur, outeur en gewilde spreker, het tydens sy aanbieding klem gelê op die ingesteldheid van jong- boere en dat passie ‘n kritiese bestanddeel van entrepreneuriese denke moet vorm. Tydens die paneelbespreking het dr Van Personeel van Suidwes Agrifriend het die Schalkwyk die paneel gefasiliteer rondom Case en Husqvarna uitstallings beman. die tema: Die fondasie van innovasie en entrepeneurskap. Sy inleidende boodskap het gefokus op die realiteite van verander- ing, die waarde van navorsing as bousteen van innovasie en die belangrikheid van waardes, eienaarskap, passie en trots ten einde besigheidsukses te behaal. Die paneelgaste, naamlik mnre Gert Mal- Die Agri Noordwes Jongboerkonferensie 2019 herbe, Petrus Roux, JP van den Berg en is deur 120 konferensiegangers bygewoon en dr Flippie Cloete, het waardevolle insette 35 dames het die damesprogram ondersteun. en praktiese ervaring met die gehoor gedeel. Onderwerpe wat aangeraak was, was onder andere die risiko’s en voor- en nadele van diversifikasie, identifikasie van nismarkte, belangrikheid van innovasie en entrepreneurskap in landbou, uitdagings waar pa en seun saam boer, die rol van geloof in boerdery en ook noodsaaklike boerdery-advies vir jongboere. Gedurende die konferensie is daar ook www.suidwes.co.za weer ‘n suksesvolle damesprogram aange- bied, met sprekers en demonstrasies. Dit is deur sowat 35 dames bygewoon. 50 April | Mei ‘19