Think-07-การคิดเชิงกลยุทธ์

07 G E B I N 1 0 1 | ก ร ะ บ ว น ก า ร คิ ด แ ล ะ ก า ร แ ก้ ปั ญ ห า Process of Thinking and Problem Solving

วิ ธี ก า ร คิ ด 2 การคดิ เชิงวิเคราะห์ | การคดิ เชิงสงั เคราะห์ | การคดิ เชิงสร้างสรรค์ | การคดิ เชิงวิพากษ์ | การคดิ เชิงมโนทศั น์ | การคดิ เชิงระบบ | การคดิ เชงิ กลยุทธ์ GEBIN101 | RMUTL.

การคดิ เชิงกลยทุ ธ์ (Strategic Thinking)

ก า ร คิ ด การคดิ เชงิ กลยุทธ์ หมายถงึ ความสามารถในการกําหนดแนวทางท=ีดีท=ีสดุ เ ชิ ง ก ล ยุ ท ธ์ ภายใต้สภาวะตา่ ง ๆ เพ=ือบรรลเุ ปา้ หมายท=ีต้องการ ความหมายของการคดิ เชิงกลยทุ ธ์ โดย ดร.เกรียงศกั ดิ; เจริญวงศ์ศกั ดิ;

ก า ร คิ ด เ ชิ ง ก ล ยุ ท ธ์ ( S t r a t e g i c T h i n k i n g ) 5 การคดิ เชงิ กลยุทธ์ มีลกั ษณะเป็นกระบวนการความคดิ เกิดขนึ 7 เม9ือมี เปา้ หมาย บางอยา่ งท9ีต้องการทําให้สาํ เร็จ เชน่ ชนะการแขง่ ขนั ทําให้ปัญหาหมดไป ได้รับสงิ9 ท9ีต้องการ เป็นต้น การจะบรรลเุ ปา้ หมายต้องมีการกําหนด ทางเลอื กท9ีคดิ วา่ มีโอกาสประสบความสาํ เร็จมากที9สดุ โดยประเมินกําลงั ความสามารถของตนเอง ประเมิน สภาพแวดล้อม รวมทงั7 ต้องสามารถ คาดการณ์อนาคตท9ีอาจเกิดขนึ 7 แล้วจงึ กําหนดทางเลอื กกลยุทธ์ ที9คดิ วา่ มี โอกาสประสบความสาํ เร็จมากที9สดุ เพื9อมงุ่ สเู่ ปา้ หมายท9ีวางไว้ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. ก า ร คิ ด เ ชิ ง ก ล ยุ ท ธ์ การคดิ เชงิ กลยุทธ์จงึ มีลกั ษณะยืดหยนุ่ ไมต่ ายตวั แตพ่ ลกิ แพลงโอนออ่ นไปตาม สถานการณ์ที9แตกตา่ งกนั การเตรียมความ พร้อมจะชว่ ยให้เราสามารถปรับตวั รับการ เปลย9ี นแปลงได้รวดเร็ว โดยยงั คงพยายาม ที9จะยดึ แนวทางสเู่ ปา้ หมายสงู สดุ ไว้ ทําให้ มีโอกาสประสบความสาํ เร็จได้มากกวา่ คน ท9ีปราศจากการคดิ เชงิ กลยุทธ์ 6

ก ล ยุ ท ธ์ ใ น ก า ร แ ก้ ปั ญ ห า 7 การคิดเชิงกลยุทธ์ ในชีวิตประจําวันเกี9ยวข้ อง กระบวนการคิดในการแก้ ปั ญหา (problem solving) การตดั สนิ ใจ (decision making) และการวางแผน (planning) คนท9ีคดิ เชิงกลยุทธ์ได้ ดีจะสามารถหาทางเลือกท9ีดีท9ีสดุ มาใช้และบรรลผุ ล สําเร็จตามเป้าหมายท9ีตัง7 ไว้ได้มากกว่าคนที9ไม่มี ความสามารถในการคิดเชิงกลยุทธ์ เพราะจะ สามารถตัดสินใจเลือกทางที9เหมาะสมกับสภาวะ ต่าง ๆ ที9คาดว่าจะเผชิญในอนาคต และการ ตดั สนิ ใจเม9ือเผชิญเหตกุ ารณ์เฉพาะหน้า การรู้ จักใช้ ประโยชน์จากเวลา สถานที9 และ สถานการณ์ท9ีเปลยี9 นแปลงไป GEBIN101 | RMUTL.

ก ร ะ บ ว น ก า ร คิ ด เ ชิ ง ก ล ยุ ท ธ์ การคดิ เชงิ กลยุทธ์เป็นการคดิ ที9มงุ่ ชยั ชนะ โดยใช้ “ศาสตร์” และ “ศลิ ป์ ” ในการวางแผนหรือจดั การ GEBIN101 | RMUTL. เหตกุ ารณ์ตา่ ง ๆ ได้เป็นอยา่ งดี การใช้ความเป็น ศาสตร์ คือ มีหลกั การวางแผนอยา่ งเป็นขนั7 เป็นตอนท9ี สามารถถ่ายทอดและเรียนรู้กนั ได้ แตข่ ณะเดียวกนั ยงั ใช้ความเป็น ศลิ ป์ คือแตกตา่ งกนั ไปตามความสามารถ ในการคดิ เชงิ กลยุทธ์ของแตล่ ะบคุ คล รู้วา่ เวลาใด สถานการณ์ใดควรเลอื กใช้กลยุทธ์แบบใด การคดิ เชงิ กลยุทธ์ นบั เป็นการคดิ ที9มีศลิ ปะในเชิงการ ตอ่ ส้มู ากท9ีสดุ เมื9อเทียบกบั บรรดาการคดิ ทงั7 หมด และ เป็นการคดิ ท9ีต้อง “ออกแรงคดิ ” มากกวา่ การคดิ ใน ลกั ษณะอื9น ทงั7 การคดิ เชิงรุกและการคดิ เชิงรับ ในการ หลบหลีกอปุ สรรค การแก้ปัญหา และฉกฉวยโอกาส จากความจํากดั ท9ีมีอยู่ เพ9ือให้บรรลเุ ปา้ หมายแหง่ ชยั ชนะที9ได้กําหนดไว้ การคดิ เชงิ กลยุทธ์จงึ เป็นสง9ิ ท9ีต้อง ฝึกหดั เสมอ และทําอยา่ งจริงจงั เพื9อบรรลผุ ลที9ต้องการ 8

ขนั# ตอนของการคิดเชิงกลยทุ ธ์ 01 02 03 04 05 06 07 08 กาํ หนด วเิ คราะห์/ สร้ าง ปกรละยเุทมธนิ ์ กเลลยือุทกธ์ ดาํ เนิน ปรผะเลมนิ เป้าหมาย ประเมนิ สถานะ กลยุทธ์ วางแผน การ GEBIN101 | RMUTL. 9

GEBIN101 | RMUTL. 10

ฝึ ก ทั ก ษ ะ ก า ร คิ ด เ ชิ ง ก ล ยุ ท ธ์ ใช้ SWOT ANALYSIS ในการสร้างแผนการปฏิบตั งิ าน และ ลงมือทํางานให้ได้คณุ ภาพด้วยกระบวนการ PDCA

ก ล ยุ ท ธ์ ก า ร ทํา ง า น ใ ห้ สาํ เ ร็ จ GEBIN101 | RMUTL. 12

“วิธีการคดิ เชิงกลยทุ ธ์” แบง่ เป็นทกั ษะการคดิ แบบงา่ ยๆ 4 ประการ คือ 1) ทกั ษะการตงัQ กรอบเปา้ หมาย (Framing Skill) 2) ทกั ษะการสร้างแนวคดิ (Conceptual Skill) 3) ทกั ษะการคดิ อยา่ งมีตรรกะ (Logical Thinking Skill) 4) ทกั ษะการวางตําแหนง่ เชิงเปรียบเทียบ (Positioning Skill) ผ้แู ตง่ เร9ิมต้นจากการชสู ถานการณ์การแขง่ ขนั ทางธรุ กิจของผลติ ภณั ฑ์และบริการที9ผ้บู ริโภค GEBIN101 | RMUTL. 13

1 . ทั ก ษ ะ ก า ร ตัDง ก ร อ บ เ ป้ า ห ม า ย (Framing Skill) ทกั ษะการตงั; กรอบเปา้ หมาย (Framing Skill) หมายถงึ ทกั ษะในการเลอื กเปิดและกําหนด ขอบเขตของสว่ นทUีเป็นปัญหาได้อยา่ งตรงจดุ • ควรมองจากมมุ มองอะไร? • ควรจะกําหนดขอบเขตแคไ่ หน? • ควรจะมองให้ละเอียดเทา่ ใด? GEBIN101 | RMUTL. 14

GEBIN101 | RMUTL. 15

2 . ทั ก ษ ะ ก า ร ส ร้ า ง แ น ว คิ ด (Conceptual Skill) ทกั ษะการสร้างแนวคดิ (Conceptual Skill) หมายถงึ ทกั ษะในการคดิ หาจดุ ตงั; ต้น ทUีก่อให้เกิด คณุ คา่ (Value) ใหม่ ๆ และบง่ บอกถงึ ทิศทางทีUควรจะขยายผลออกไป GEBIN101 | RMUTL. 16

GEBIN101 | RMUTL. 17

3 . ทั ก ษ ะ ก า ร คิ ด อ ย่ า ง มี ต ร ร ก ะ (Logical Thinking Skill) ทกั ษะการคดิ อยา่ งมีตรรกะ (Logical Thinking Skill) หมายถงึ ทกั ษะในการอนมุ านถงึ ความ เป็นเหตเุ ป็นผลของสงUิ ตา่ งๆ อยา่ งทะลปุ รุโปร่งและวางเค้าโครงเรืUองราวตา่ งๆ อยา่ งสร้างสรรค์ GEBIN101 | RMUTL. 18

GEBIN101 | RMUTL. 19

4 . ทั ก ษ ะ ก า ร ว า ง ตํา แ ห น่ ง เ ชิ ง เ ป รี ย บ เ ที ย บ (Positioning Skill) ทกั ษะการวางตําแหนง่ เปรียบเทียบ (Positioning Skill) หมายถงึ ทกั ษะในการคดิ หา สถานการณ์ทีUได้เปรียบในเชิงเปรียบเทียบหรือแขง่ ขนั และทําให้กลมุ่ เปา้ หมายรับทราบ และ ตระหนกั ถงึ การวางตําแหนง่ ดงั กลา่ ว เงืUอนไข 3 ประการของการวางตําแหนง่ เชิงเปรียบเทียบทUีดี 1. แสดงให้เหน็ ถงึ ความแตกตา่ งจากผ้อู =ืนอยา่ งชดั เจน 2. ลกู ค้ากลมุ่ เปา้ หมายทราบ และตระหนกั ถงึ ข้อได้เปรียบนนัQ 3. สามารถรักษาข้อได้เปรียบนนัQ ได้นานตอ่ เน=ือง GEBIN101 | RMUTL. 20

GEBIN101 | RMUTL. 21

เ ท ค นิ ค ก า ร คิ ด เ ชิ ง ก ล ยุ ท ธ์ 22 • SWOT ANALYSIS • PDCA ใช้ SWOT ANALYSIS ในการสร้างแผนการปฏิบตั งิ าน และ ลงมือทํางานให้ได้คณุ ภาพด้วยกระบวนการ PDCA GEBIN101 | RMUTL.

S W O T A n a l y s i s คื อ อ ะ ไ ร ? SWOT Analysis คือ การวเิ คราะห์สภาพขององค์กร ณ ปัจจบุ นั เพ9ือค้นหา จดุ แข็ง จดุ ด้อย โอกาสและอปุ สรรค ท9ีเกิดขนึ 7 กบั ทงั7 ภายในและภายนอกองค์กร เพ9ือนําไปวิเคราะห์และหาวิธีพฒั นาหรือ แก้ไขกบั ปัญหาที9เป็นอยู่ ณ ปัจจบุ นั โดยสามารถแบง่ เป็น n กลมุ่ ยอ่ ย ๆ ก็คือ •Internal origin : ปัจจยั ภายในองค์กร •External origin : ปัจจยั ภายนอกองค์กร หลกั ในการใช้ SWOT Analysis กบั ธรุ กิจก็คือ ผ้บู ริหาร องค์กรสามารถรับรู้สถานะของบริษัท ณ ปัจจบุ นั ได้อยา่ งทนั ทว่ งที ซง9ึ การ วิเคราะห์ภายในองค์กร จะทําให้รู้จดุ แขง็ และจดุ ออ่ นของเราเอง และการ วเิ คราะห์ภายนอกองค์กรหรือสภาพแวดล้อม จะทําให้เรามองเหน็ โอกาส และอปุ สรรคตอ่ การดําเนินงานได้ ทําให้ทราบถงึ การ “รู้เขา รู้เรา” GEBIN101 | RMUTL. 23

OUR STRENGTH •Strengths คือ จดุ แขง็ หรือข้อได้เปรียบของเรา GEBIN101 | RMUTL. 24

OUR WEAKNESS •Weaknesses คือ จดุ ออ่ นหรือข้อเสียเปรียบของเรา GEBIN101 | RMUTL. 25

OPPERTUNITIES •Opportunities คือ โอกาสท=ีจะสามารถดําเนินการได้ GEBIN101 | RMUTL. 26

T H R E AT S 27 •Threats คือ ความเสยี= ง, ภยั คกุ คาม, ข้อจํากดั หรือ อปุ สรรคตา่ ง ๆ ท=ีมีตอ่ การดําเนินการขององค์กร GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. ตั ว อ ย่ า ง S W O T A n a l y s i s 28

SWOT Analysis ปัจจัยภายใน Strengths - จดุ แขง็ ปัจจัย • สง#ิ ทต#ี นเอง/องคก์ รทาํ ไดด้ ี ภายนอก • ทรพั ยากรอะไรท#ี ตนเอง/องคก์ รมเี หนือผอู้ น#ื หรอื เป็นเอกลกั ษณ์พเิ ศษ • สง#ิ ทผ#ี อู้ น#ื เหน็ วา่ องคก์ รทาํ ไดด้ ี GEBIN101 | RMUTL. Weaknesses - โอกาส • สง#ิ ทต#ี นเอง/องคก์ รปรบั ปรงุ ได้ • สง#ิ ทค#ี วรจะหลกี เลย#ี ง • สงิ# ทผ#ี อู้ น#ื เหน็ วา่ เป็นจดุ ออ่ นของเรา Opportunities - โอกาส • สงิ# ทเ#ี ปิดโอกาสดๆี ใหแ้ ก่ตนเอง /องคก์ ร • สามารถใชป้ ระโยชน์อะไรจากสง#ิ ทม#ี แี นวโน้มทด#ี ี • สามารถเปลย#ี นจดุ แขง็ เป็นสงิ# ทด#ี กี วา่ ไดอ้ ยา่ งไร Treats - ความเส2ียง • แนวโน้มสง#ิ ทเ#ี ป็นอุปสรรคต่อองคก์ ร • สงิ# ทค#ี แู่ ขง่ กาํ ลงั ทาํ และสง่ ผลใหเ้ กดิ ความกงั วล • จดุ ออ่ นทจ#ี ะกอ่ ใหเ้ กดิ เป็นอุปสรรค 29

GEBIN101 | RMUTL. 30

กระบวนการ PDCA PDCA คือ วงจรการบริหารงานคณุ ภาพ ยอ่ มาจาก 4 คํา ได้แก่ Plan (วางแผน), Do (ปฏิบตั )ิ , Check (ตรวจสอบ) และ Act (การดําเนินการให้เหมาะสม) ซงึ9 วงจร PDCA สามารถประยกุ ต์ใช้ได้กบั ทกุ ๆ เร9ือง นบั ตงั7 แตก่ ิจกรรม สว่ นตวั เชน่ การปรุงอาหาร การเดนิ ทางไปทํางานในแตล่ ะวนั การตงั7 เปา้ หมายชีวิต และการดําเนินงานในระดบั บริษัท GEBIN101 | RMUTL. PDCA หรือที?เรียกวา่ วงจรเดมิง (Deming Cycle) หรือวงจรชฮู าร์ต(Shewhart Cycle) 31

1 . P = P l a n ( ขัDน ต อ น ก า ร ว า ง แ ผ น ) ขันQ ตอนการวางแผนครอบคลุมถึงการกําหนดกรอบหัวข้อที=ต้องการ 32 ปรับปรุงเปล=ียนแปลง ซง=ึ รวมถึงการพฒั นาส=ิงใหม่ ๆ การแก้ปัญหาท=ีเกิดขนึ Q จาก การปฏิบตั ิงาน ฯลฯ พร้อมกบั พิจารณาวา่ มีความจําเป็นต้องใช้ข้อมลู ใดบ้างเพ=ือ การปรับปรุงเปลี=ยนแปลงนนัQ โดยระบวุ ิธีการเก็บข้อมลู และกําหนดทางเลือกใน การปรับปรุงให้ชดั เจน ซึ=งการวางแผนจะช่วยให้กิจการสามารถคาดการณ์สิ=งท=ี เกิดขึนQ ในอนาคต และช่วยลดความสูญเสียต่าง ๆ ท=ีอาจเกิดขึนQ ได้ ทังQ ในด้าน แรงงาน วตั ถดุ บิ ชวั= โมงการทํางาน เงิน และเวลา GEBIN101 | RMUTL.

2. D = Do 33 ขัDน ต อ น ก า ร ป ฏิ บั ติ ( ขัDน ต อ น ก า ร ป ฏิ บั ติ ) ขนัQ ตอนการปฏิบตั ิ คือ การลงมือปรับปรุงเปลย=ี นแปลงตามทางเลอื กที=ได้กําหนดไว้ในขนัQ ตอนการ วางแผน ซง=ึ ในขนัQ ตอนนีตQ ้องมีการตรวจสอบระหวา่ งการปฏิบตั ดิ ้วยวา่ ได้ดําเนินไปในทิศทางที=ตงัQ ใจหรือไม่ เพ=ือทําการปรับปรุงเปลย=ี นแปลงให้เป็นไปตามแผนการท=ีได้วางไว้ GEBIN101 | RMUTL.

3. C = Check 34 ( ขัDน ต อ น ก า ร ต ร ว จ ส อ บ ) ขนั; ตอนการตรวจสอบ คือ การประเมินผลทีUได้รับจากการ ปรับปรุงเปลยีU นแปลง เพUือให้ทราบวา่ ในขนั; ตอนการปฏิบตั งิ านสามารถ บรรลเุ ปา้ หมายหรือวตั ถปุ ระสงค์ทUีได้กําหนดไว้หรือไม่ แตส่ งUิ สาํ คญั ก็คือ ต้องรู้วา่ จะตรวจสอบอะไรบ้างและบอ่ ยครัง; แคไ่ หน เพUือให้ข้อมลู ทีUได้ จากการตรวจสอบเป็นประโยชน์สาํ หรับขนั; ตอนถดั ไป GEBIN101 | RMUTL.

4. A = Action ( ขัDน ต อ น ก า ร ดํา เ นิ น ง า น ใ ห้ เ ห ม า ะ ส ม ) ขันQ ตอนการดําเนินงานให้ เหมาะสมจะพิจารณาผลท=ีได้ จากการ ตรวจสอบ ซงึ= มีอยู่ x กรณี คือ ผลท=ีเกิดขนึ Q เป็นไปตามแผนท=ีวางไว้ หรือไมเ่ ป็นไป ตามแผนท=ีวางไว้หากเป็นกรณีแรก ก็ให้นําแนวทางหรือกระบวนการปฏิบตั ินนัQ มาจดั ทําให้เป็นมาตรฐาน พร้ อมทงัQ หาวิธีการที=จะปรับปรุงให้ดีย=ิงขึนQ ไปอีก ซึ=ง อาจหมายถึงสามารถบรรลุเป้าหมายได้เร็วกว่าเดิม หรือเสียค่าใช้จ่ายน้อย กว่าเดิม หรือทําให้คณุ ภาพดีย=ิงขึนQ ก็ได้แต่ถ้าหากเป็นกรณีท=ีสอง คือ ผลที=ได้ไม่ บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ตามแผนท=ีวางไว้ ควรนําข้อมลู ที=รวบรวมไว้มาวิเคราะห์และ พิจารณาวา่ ควรจะดําเนินการอยา่ งไร เชน่ มองหาทางเลือกใหมท่ =ีนา่ จะเป็นไปได้ ใช้ความพยายามให้มากขึนQ กว่าเดิม ขอความช่วยเหลือจากผู้รู้ หรือเปล=ียน GEBIN101 | RMUTL. เปา้ หมายใหม่ เป็นต้น 35

กิ จ ก ร ร ม ทOี 7 ให้นกั ศกึ ษาวเิ คราะห์ SWOT กรณีศกึ ษาโดยใช้กระบวนการ SWOT และวางแผนกลยทุ ธ์ ออกแบบการทํางาน PDCA จากกรณีศกึ ษา SWOT ดงั ตอ่ ไปนี Q GEBIN101 | RMUTL. PDCA บทบาทสมมติ เจ้าของกิจการ 1. FOOD PANDA 2. ศนู ย์อาหาร มาลนิ พลาซา่ 3. APPLE 4. SAMSUNG 5. ร้านชานมไขม่ กุ 6. ร้านกาแฟ 7. มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา 8. YOUTUBE 36

Q&A Any Questions? GEBIN101 | RMUTL. 37

Thank You 38 GEBIN101 | RMUTL.