E-book-11นรินทร์พร-แก้วดา (1)

51 ทักษะการนําเข้าสู่บทเรียน การน�ำเข้าสู่บทเรียน หมายถึง การเตรียมตัวนักเรียนก่อนเร่ิมเรียน และก่อนที่ครูจะสอนเน้ือหาทุกวิชา เพื่อเป็นการเตรียมนักเรียนให้รู้ ว่าก�ำลังเรียนเรื่องอะไร สามารถน�ำเอาความรู้และทักษะท่ีนักเรียนมี อยู่เดิมมาสัมพันธ์กับบทเรียนที่ครูก�ำลังจะสอนได้ ซ่ึงท�ำได้โดยการหา กิจกรรมท่ีเร้าความสนใจของนักเรียนแล้วเช่ือมโยงไปสู่บทเรียน ซึ่ง จะท�ำให้นักเรียนเข้าใจบทเรียนได้ดีย่ิงข้ึน ทักษะการเร้าความสนใจ หมายถึง ความสามารถในการกระตุ้นให้นักเรียนเกิดความอยากรู้ อยากเห็น สนใจท่ีจะเรียน หรือติดตามการเรียนการสอนตลอดเวลา ทักษะการเร้าความสนใจ จึงจ�ำเป็นและส�ำคัญยิ่งส�ำหรับผู้สอนในอัน ท่ีจะปรับปรุงกลวิธีในการสอนของตนให้มีประสิทธิภาพมากข้ึน กล่าวคือช่วยให้ผู้เรียนไม่เบื่อหน่ายในการเรียนมีความกระตือรือร้น ในการเรียนอยู่ตลอดเวลา ดังน้ันในช่วงเวลาของการสอน ผู้สอนควร จะต้องพยายามใช้เทคนิคต่าง ๆ มากระตุ้นให้นักเรียนสนใจอยู่ตลอด เวลาคือตั้งแต่เริ่มต้นจนกระท่ังการสอนสิ้นสุดลง นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

52 ทักษะการเสริมกําลังใจ หมายถึง ความสามารถในการใช้วิธีการท่ีช่วยเพ่ิมความมั่นใจ ความ กล้าแสดงออก ในการมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนรู้ของนักเรียน โดยอาจเป็นการให้รางวัลหรือค�ำชมเชยหลังจากที่บุคคลประพฤติ ปฏิบัติหรือมีพฤติกรรมตามท่ีเราต้องการ การเรียนรู้จะเกิดขึ้นได้ดีถ้า บุคคลมีความรู้สึกประสบความส�ำเร็จ เกิดความรู้สึกภาคภูมิใจ ดังน้ัน ในการสอนผู้สอนควรพยายามสร้างความรู้สึกประสบความส�ำเร็จให้ เกิดข้ึนในตัวของผู้เรียน ถ้าผู้เรียนแสดงพฤติกรรมท่ีพึงปรารถนา ผู้ สอนก็ควรที่จะท�ำการเสริมก�ำลังใจให้แก่ผู้เรียนได้ทราบโดยทันที ทุก ครั้ง ซ่ึงตามหลักจิตวิทยาแล้วการกระท�ำเช่นน้ีจะมีผลท�ำให้เกิด พฤติกรรมที่พึงปรารถนาซ�้ำ ๆ ขึ้นเรื่อย ๆ จนกระท่ังกลายเป็นนิสัย วิธีการที่ผู้สอนจะน�ำมาใช้มีหลายวิธีด้วยกัน เช่น การท่ีผู้สอนแสดง ท่าทางยอมรับ การกล่าวค�ำชมเชยโดยตรง การย้ิม แสดงสีหน้าพอใจ การพยักหน้า ให้ผู้เรียนเห็นความก้าวหน้าของตนเอง การให้รางวัล การเปิดโอกาสให้ผู้เรียนแสดงความคิดเห็นและการช่วยเสริมในสิ่งท่ี ผู้เรียนกระท�ำอยู่ให้ถูกต้องมากยิ่งข้ึน ผู้สอนควรจะน�ำการเสริมก�ำลัง ใจหรือการเสริมแรงมาใช้อย่างเหมาะสมในการเรียนการสอน นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

53 ทักษะการใช้คําถาม ทักษะการใช้ค�ำถาม คือ ความสามารถในการใช้ค�ำพูดหรือประโยคท่ี มีแนวโน้มที่จะกระตุ้นหรือดึง (elicit) การตอบสนองของผู้เรียนออก มา จุดมุ่งหมายที่ครูใช้ค�ำถามถามนักเรียนมีหลายประการด้วยกัน เช่น ต้องการทราบว่านักเรียนเข้าใจหรือรู้เร่ืองที่ครูสอนแล้วหรือไม่ เพียงไร นักเรียนอ่านหรือท�ำการบ้านที่ก�ำหนดให้หรือไม่ หรืออาจ จะถามเพื่อเร้าความสนใจหรือท�ำความกระจ่างในจุดใดจุดหนึ่ง โดยตรงก็ได้ การใช้ค�ำถามนับว่าเป็นเร่ืองท่ีมีความส�ำคัญมาก ส�ำหรับการสอนในปัจจุบัน ท่ีผู้สอนควรจะใช้ค�ำถามเป็นส่ือให้ผู้เรียน ได้คิดตาม หรือเป็นส่ือในการให้ผู้เรียนได้เสาะแสวงหาความรู้ด้วยตัว ของเขาเอง ครูควรใช้ค�ำถามเป็นส่ือตลอดเวลาไม่ว่าจะเป็นการสอน ด้วยวิธีใด เช่น การสาธิตประกอบการใช้ค�ำถาม หรือการบรรยาย ประกอบกับการใช้ค�ำถามเพ่ือสร้างความเข้าใจ โดยเฉพาะอย่างย่ิง การใช้วิธีสอนแบบสืบเสาะหาความรู้แล้ว จะขาดการใช้ค�ำถาม ประกอบในขั้นตอนการอภิปรายก่อนการทดลอง การทดลอง และ การอภิปรายหลังการทดลองไปไม่ได้เลย ค�ำถามท่ีใช้กันโดยท่ัวไป นวตั กรรมการศกึ ษาทางไกล

54 ทักษะการอธิบายและเล่าเร่ือง การอธิบายนับเป็นสิ่งที่มีความส�ำคัญต่อการเรียนการสอน เพราะผู้ สอนจะช่วยให้ผู้เรียนได้เกิดความกระจ่างและเข้าใจเนื้อหาวิชาได้ อย่างถูกต้อง ดังนั้นในการจัดกระบวน การเรียนการสอน ผู้สอนจึงมีความจ�ำเป็นท่ีจะต้องสอดแทรกอธิบาย เพ่ิมเติมเข้าไปในทุกข้ันตอนของเน้ือหาที่เห็นว่าส�ำคัญหรือเป็น เน้ือหาที่ยากต่อการเข้าใจ นิทานและวิธีเล่านิทานเป็นกิจกรรมการ สอนวิธีหน่ึงที่นักการศึกษาให้ความสนใจที่ศึกษาค้นคว้า และ ยอมรับว่านิทานมีความส�ำคัญต่อเด็ก การเล่านิทานจึงน�ำไปใช้เพ่ือ ประโยชน์ในเร่ือง ทักษะการสรุปบทเรียน ทักษะการสรุปบทเรียน หมายถึง การที่ผู้สอนพยายามท�ำให้ผู้เรียน สามารถรวมความคิด ความเข้าใจของตนเองได้ถูกต้องครบถ้วน ซึ่ง อาจเป็นการรวมหรือสรุปบทเรียน หรือข้อเท็จจริง หรือแนวความคิด ส�ำคัญๆจากประสบการณ์ในการเรียนการสอนแต่ละคร้ัง แล้ว สามารถน�ำความรู้ไปสัมพันธ์กับบทเรียนใหม่ หรือน�ำไปใช้ใน สถานการณ์ต่างๆ จากท่ีได้กล่าวมา การสรุปบทเรียน เป็นการสรุป ความคิดรวบยอด และสาระส�ำคัญของบทเรียน นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

55 ทักษะการใช้สื่อการเรียนรู้ ทักษะการใช้ส่ือการสอน เป็นความสามารถในการใช้เครื่องมือ อุปกรณ์ คน หรือวิธีการ ที่ช่วยเป็นตัวกลางในการช่วยให้ผู้เรียนเกิด การเรียนรู้ บรรลุตามวัตถุประสงค์ท่ีผู้สอนตั้งไว้ ผู้สอนสามารถน�ำสื่อ การสอนไปใช้ในทุกข้ันตอนของการสอน เช่น ข้ันการน�ำเข้าสู่เร่ือง ขั้นสอนเนื้อหา ขั้นสรุปบทเรียน ฯลฯ การใช้สื่อประกอบการสอน จะประสบผลส�ำเร็จมากน้อยเพียงไร ขึ้นอยู่กับวิธีการเตรียม การ เลือก และการใช้ของผู้สอนแต่ละครั้งเป็นส�ำคัญ หลักการใช้สื่อการสอน อาจแบ่งได้เป็น 4 ข้ันตอน ดังน้ี 1. การเตรียม 2. การเลือก 3. การใช้ 4. การติดตามผล นวตั กรรมการศกึ ษาทางไกล

56 ทักษะการใช้วาจา กริยา ท่าทาง ประกอบการสอน การใช้วาจากิริยาท่าทาง เป็นพฤติกรรมการแสดงออกที่ส�ำคัญอย่าง ย่ิงส�ำหรับผู้มีอาชีพครู ครูคือผู้อบรม ส่ัง และสอนผู้เรียน ซึ่งจ�ำเป็น ต้องใช้การพูด การอธิบาย การแสดงทางสีหน้าท่าทางประกอบการ พูด ดังน้ัน ครูที่มีทักษะในการใช้วาจากิริยาท่าทาง ก็จะมีความ สามารถในวิธีการพูด การใช้น�้ำเสียง ใช้จังหวะ ประกอบกับการใช้ กิริยาท่าทาง ก็จะมีความสามารถในวิธีการพูด การใช้น้�ำเสียง ใช้ จังหวะ ประกอบกับการใช้กิริยาท่าทาง ชวนให้สนใจ สื่อความเข้าใจ ได้กระจ่างชัดเจน เหมาะสม ไม่เคอะเขิน และเหมาะกับบุคลิกภาพ ของผู้เป็นครู ถ้าครูมีทักษะการใช้กิริยาวาจาท่าทาง จะก่อให้เกิด ประโยชน์ต่อการเรียนการสอนได้ดี นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

57 สรุป การศึกษาตลอดชีวิต ซ่ึงถือเสมือนว่าการศึกษาเป็นปัจจัยที่ห้าของ การด�ำรงชีพ จึงสมควรใช้การศึกษาเป็นปัจจัยในการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตโดยไม่จ�ำเป็นต้องแยกชีวิตการเรียนออกจากชีวิตการท�ำงาน การศึกษาจึงน่าจะเป็นกระบวนการท่ีสอดแทรกอยู่ได้ในวิถีการ ด�ำเนินชีวิตปกติผู้ท่ีสนใจเรียนสามารถจะเรียนเม่ือไรก็ได้โดยค�ำนึงถึง ความพร้อม ความถนัด ความต้องการ และความสนใจโดยไม่จ�ำเป็น ต้องเรียนเพื่อเป็นอาชีพการงาน 2. การให้โอกาสเท่าเทียมกันในการศึกษา เป็นการเลือกและทางออก ไปสู่อุดมคติในการแก้ปัญหาเร่ืองความเสมอภาคทางการศึกษา เป็นการขยายโอกาสให้ผู้ที่ต้องละทิ้งการศึกษาก่อนจบหลักสูตรหรือ ผู้ที่ไม่มีโอกาสศึกษาเล่าเรียน ตลอดจนผู้ที่ต้องการศึกษาหาความรู้ เพิ่มเติมได้มีโอกาสศึกษาต่อ ท้ังน้ีเพ่ือให้สอดคล้องกับหลักการการ ศึกษาตลอดชีวิต นอกจากนี้ยังเป็นการแก้ปัญหาครูผู้สอนในวิชาที่ไม่ สามารถหาผู้เช่ียวชาญในวิชานั้น ๆ ได้ เพ่ือให้ผู้เรียนในท่ีห่างไกล สามารถได้รับความรู้ได้อย่างเท่าเทียมกับผู้เรียนที่อยู่ในเมือง 3. ส่งเสริมการศึกษามวลชน เป็นการให้การศึกษาแก่มวลชนใน ระดับต่าง ๆ โดยการใช้สื่อมวลชนและสื่ออื่น ๆ รวมทั้งอุปกรณ์ โทรคมนาคมประเภทต่าง ๆ ร่วมกันในรูปของสื่อประสมจากหลัก การดังกล่าวน้ีการศึกษาทางไกลจึงเป็นการศึกษาระบบเปิดเต็มรูป นวตั กรรมการศึกษาทางไกล

บทที่ 3 การพัฒนาหลักสูตรและ

ะโปรแกรมการศึกษา

60 ความหมายของหลักสูตร หลังจากเกิดต�ำราเรียนเล่มแรกของหลักสูตรแล้ว ในระยะ เวลาต่อมานักการศึกษาคนอื่น ๆ ได้ให้ความหมายของหลักสูตรที่ แตกต่างไปดังน้ี 1.ในพจนานุกรมการศึกษาของคาร์เตอร์ วี. กู๊ดได้ให้ความ หมายของหลักสูตรไว้ว่า กลุ่มรายวิชาที่จัดไว้อย่างมีระบบหรือล�ำดับ วิชาท่ีบังคับส�ำหรับจบการศึกษาหรือเพ่ือรับประกาศนียบัตรในสาขา วิชาต่าง ๆ 2.หลักสูตรตามความเห็นของลาวาเทลลี หมายถึง ชุดของ การเรียนและประสบการณ์ส�ำหรับเด็กซึ่งโรงเรียนวางแผนไว้ให้เด็ก บรรลุถึงจุดหมายของการศึกษา 3.หลักสูตรตามความเห็นของจอห์น จี. เซย์เลอร์และวิลเลียม เอ็ม. อเล็กซานเดอร์ หมายถึงแผนส�ำหรับจัดโอกาสการเรียนรู้ให้แก่ บุคคลกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง เพื่อบรรลุเป้าหมายหรือจุดหมายท่ีวางไว้โดย มีโรงเรียนเป็นผู้รับผิดชอบ 4.ส�ำหรับหลักสูตรตามความเห็นของแคสเวลและแคมป์เบล หมายถึง หลักสูตรประกอบด้วยประสบการณ์ทุกอย่างท่ีจัดให้แก่เด็ก โดยอยู่ในความดูแลและการสอนของครู 5.ส�ำหรับอีกความหมายหน่ึงที่ส�ำคัญของหลักสูตร คือ กิจกรรมท่ีครูจัดให้นักเรียนได้เล่นเพื่อให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

61 ความส�ำคัญของหลักสูตร หลักสูตรเปรียบเสมือนแนวทางในการจัดการเรียนการสอน และเป็นแนวทางส�ำคัญในการบรรลุ วัตถุประสงค์ทางการศึกษา ของประเทศ นอกจากนี้ยังเป็นหน่ึงในตัวชี้วัดส�ำคัญของมาตรฐา การศึกษาในแต่ละประเทศ ท้ังน้ีเพราะการศึกษาของแต่ละประเทศ จะดีหรือไม่ดีน้ันข้ึนอยู่กับหลักสูตรและการน�ำหลักสูตรไปใช้เป็น ส�ำคัญ หลักสูตรยังมีความส�ำคัญอีกประการหน่ึงต่อการจัดการเรียน การสอนในห้องเรียน กล่าวคือผู้สอนจะใช้หลักสูตรเป็นเสมือนแม่ แบบในการด�ำเนินกิจกรรมการเรียนการสอนต่างๆ เพื่อให้การจัด กิจกรรมการเรียนการสอนไม่หลงทางและบรรลุวัตถุประสงค์ท่ีตั้งไว้ อย่างครบถ้วน ส�ำหรับความส�ำคัญของหลักสูตรกับผู้เรียน หาก หลักสูตรน้ันเป็นหลักสูตรท่ีดีจะสามารถช่วยให้ผู้เรียนเกิดทักษะ การเรียนรู้ตลอดชีวิต รวมถึงสร้างทักษะอ่ืนๆท้ังการเคารพสิทธิ มนุษยชนและสามารถยอมรับในความหลากหลายของผู้คนได้ นวตั กรรมการศึกษาทางไกล

62 พัฒนาการของหลักสูตรในไทย ส�ำหรับประเทศไทย แม้ว่าจะไม่มีการคิดค้นหรือบัญญัติค�ำ ว่าหลักสูตรไว้ใช้ในสมัยก่อน แต่พบลักษณะของหลักสูตรและการ พัฒนาหลักสูตร โดยพัฒนาการของหลักสูตรไทยสามารถย้อนไปได้ ถึงสมัยอาณาจักรสุโขทัย โดยในสมัยสุโขทัยนั้นจะมีศูนย์กลางการ เรียนรู้อยู่ท้ังส้ิน 2 แห่ง แห่งแรกคือวัด ซ่ึงให้การศึกษาแก่ลูกหลาน ขุนนางและสามัญชนผ่านการบวชเรียน และส�ำนักราชบัณฑิตซ่ึงท�ำ หน้าท่ีในการสอนพระบรมวงศานุวงศ์ โดวิชาท่ีจัดการเรียนการสอน ในสมัยนั้นคือภาษาบาลีและภาษาไทย ทั้งนี้เพื่อต่อยอดในการศึกษา หลักธรรมทางพระพุทธศาสนาในอนาคต ดังนั้นหลักสูตรในสมัยนี้จะ เน้นเน้ือหาสาระของพระธรรมวินัย รวมไปถึงการปฏิบัติตนตามหลัก ธรรมทางพระพุทธศาสนาอีกด้วย ส�ำหรับหลักสูตรของผู้หญิงจะ ปรากฏในรูปแบบของการศึกษานอกระบบเน้นการบ้านการเรือนเป็น หลัก นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

63 เมื่อถึงสมัยอยุธยา การจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรลักษณะนี้ ปรากฏเร่ือยมาจนกระทั่งถึงรัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โดยในสมัยน้ีมีส�ำนักราชบัณฑิตเกิดข้ึนอย่างมากมาย รวมไปถึงมีการ แต่งแบบเรียนที่ส�ำคัญมากแบบเรียนหนึ่งคือ \"จินดามณี\" นอกจากน้ี ยังพบว่ามีการเรียนการสอนภาษาต่างประเทศหลายภาษา เช่น ภาษาสันสกฤต ภาษาลาว ภาษาฝร่ังเศสและภาษาจีน เป็นต้น ดังน้ัน หลักสูตรต้ังแต่สมัยน้ันจึงมีลักษณะการเน้นท่องจ�ำจากแบบเรียนเป็น หลัก ซ่ึงการศึกษาในรูปแบบน้ีมีอิทธิพลต่อเนื่องมาในสมัยธนบุรีและ รัตนโกสินทร์ตอนต้น นอกจากการศึกษาในรูปแบบไทยจารีตแล้วยัง พบการศึกษาตามหลักสูตรตะวันตกอีกด้วย ซ่ึงสมเด็จพระนารายณ์ มหาราชได้ส่งมหาดเล็กของพระองค์เข้าศึกษาตามหลักสูตรของ ฝรั่งเศสอีกด้วย นวตั กรรมการศกึ ษาทางไกล

64 การศึกษาได้ดำ�เนินรูปแบบเดิมมาอย่างต่อเนื่องจนกระทุ่งถึงรัช สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระองค์ทรงตระหนัก ถึงความสำ�คัญของการศึกษา พระองค์ทรงเริ่มปฏิรูปการศึกษาแต่ เดิม โดยมีการจัดจ้างสตรีชาวต่างชาติเข้ามาสอนพระราชโอรสและ พระราชธิดาภายในพระบรมมหาราชวังที่สำ�คัญคือ แอนนา เลียว โนเวนส์นอกจากนี้ในสมัยนี้มีการจัดทำ�หลักสูตรเน้นวิชารวม 3 วิชา คือภาษาไทย ภาษาบาลีและคณิตศาสตร์ จนกระทั่งถึงในรัชสมัย ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เริ่มมีการปฏิรูป การศึกษาอย่างตะวันตกแบบจริงจัง ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลง หลักสูตรโดยหลักสูตรแนวตะวันตกได้มีอิทธิพลอย่างชัดเจนต่อการ พัฒนาหลักสูตรในไทย โดยหลังจากรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระ จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นต้นมา โดยหลักสูตรเริ่มแรกในปี พ.ศ. 2432 ได้มีการแบ่งหลักสูตรออกเป็น 3 ประโยค แต่ละประโยคจะมี ทั้งสิ้น 3 ชั้น(ยกเว้นประโยค 3 มี 4 ชั้น) โดยจะเน้นวิชาภาษาไทย และคณิตศาสตร์เป็นพื้นฐาน หลักสูตรในยุคนี้จึงเป็นหลักสูตรที่เน้น ในด้านเนื้อหาวิชาเป็นหลัก อย่างไรก็ตามได้มีการปรับโครงสร้าง นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

65 หลักสูตรในเวลาต่อมา แต่ยังคงเป็นหลักสูตรที่เน้นเนื้อหาวิชาเป็น หลัก ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้มีการ เพิ่มหลักสูตรสำ�หรับการเรียนการสอนในระดับอุดมศึกษา รวมไปถึง เพิ่มวิชาลูกเสือ - เนตรนารีเข้าไว้ในหลักสูตรอีกด้วยอย่างไรก็ตาม หลักสูตรที่เน้นในด้านเนื้อหาวิชาเป็นหลักได้นำ�มาใช้จนสิ้นสุดใน ปี พ.ศ. 2521 หลังจากการปฏิรูปหลักสูตรของกระทรวงศึกษาธิการ โดยหลักสูตรหลัง พ.ศ. 2521 เป็นต้นมา จะนำ�หลักสูตรในหลายๆ รูปแบบเข้ามาผสมผสานกัน โดยหลักสูตรแรกที่เกิดจากการนำ� หลักสูตรหลายรูปแบบมาผสมผสานกันคือ หลักสูตรประถมศึกษา พ.ศ. 2521 นวตั กรรมการศึกษาทางไกล

66 พ้ืนฐานของหลักสูตร อิทธิพลของแนวความคิดต่าง ๆ ล้วนมีอิทธิพลต่อการ พัฒนาหลักสูตรท้ังส้ิน โดยแนวความคิดใดได้รับความนิยมเช่ือถือ เป็นอย่างมากในขณะน้ันก็จะมีอิทธิพลสูงมากต่อหลักสูตรในยุคสมัย นั้น โดยพ้ืนฐานส�ำคัญที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนาหลักสูตรนั้นประกอบ ไปด้วย .ปรัชญาการศึกษา จิตวิทยาพัฒนาการ จิตวิทยาการเรียนรู้ สภาพสังคม วัฒนธรรม เทคโนโลยีและประวัติศาสตร์ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

67 พ้ืนฐานปรัชญาการศึกษา ปรัชญาการศึกษาเป็นแหล่งรวบรวมอุดมคติ อุดมการณ์อันสูงสุด ซึ่งยึดเป็นหลักการในการจัดการศึกษา เป็นแนวทางในการจัดการ ศึกษาตลอดจนกระบวนการในการเรียนการสอน ปรัชญาการศึกษา จึงเป็นส่วนส�ำคัญที่ช่วยในการตัดสินใจในการพัฒนาหลักสูตร รวม ถึงเป็นปัจจัยพื้นฐานที่ส่งผลต่อการสอนทั้งในอดีต ปัจจุบันและ อนาคตดังน้ันแต่ละประเทศหรือสถานศึกษาจ�ำเป็นต้องหยิบยกหลัก ปรัชญาการศึกษาท่ีส�ำคัญสอดแทรกไว้ในหลักสูตรเสมออาจเป็นการ น�ำปรัชญาเพียงปรัชญาเดียวมาประยุกต์ใช้หรือน�ำหลาย ๆ ปรัชญา เข้ามาผสมผสานในหลักสูตรก็ได้ ส�ำหรับหลักปรัชญาการศึกษาท่ีมี ผลต่อการพัฒนาหลักสูตร ประกอบไปด้วย สารัตถนิยม นิรันตรนิยม พิพัฒนาการนิยม ปฏิรูปนิยม และอัตถิภาวนิยม นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

68 พื้นฐานด้านจิตวิทยาพัฒนาการ จิตวิทยาพัฒนาการเป็นศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับการเจริญเติบโต และพัฒนาการของมนุษย์ในช่วงวัยต่างๆ โดยเป็นสิ่งช่วยระบุได้ว่า มนุษย์ในแต่ละวัยมีศักยภาพใดบ้างท่ีสามารถท�ำได้และมีศักยภาพใด ที่ต้องส่งเสริม ดังนั้นการพัฒนาหลักสูตรในแต่ละครั้งจึงจ�ำเป็นต้อง ค�ำนึงพ้ืนฐานทางจิตวิทยาพัฒนาการของผู้เรียน โดยในแต่ละวัยจะมี จุดเน้นท่ีแตกต่างกัน เช่น ในวัยปฐมวัยจะเรียนรู้ความรู้จากการเล่น และการสัมผัส ดังนั้นหลักสูตรจะต้องก�ำหนดให้สัมพันธ์กับหลักการ จิตวิทยาพัฒนาการ การวางหลักสูตรจ�ำเป็นต้องวางเน้ือหาจากง่าย ไปยาก นอกจากนี้แล้วการจัดท�ำหลักสูตรจ�ำเป็นต้องค�ำนึงถึงความ แตกต่างทางเพศ ความแตกต่างเฉพาะบุคคล รวมไปถึงอัตรา ความเร็วของความเจริญเติบโต ซ่ึงจ�ำเป็นต้องจัดให้ผู้เรียนแต่ละคน อย่างเหมาะสมและเน้นการพัฒนาท้ังทางร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคมและสติปัญญาไปพร้อมๆกัน นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

69 พ้ืนฐานด้านจิตวิทยาการเรียนรู้ จิตวิทยาการเรียนรู้ หมายถึง จิตวิทยาท่ีใช้ในการถ่ายทอด ความรู้[59] ดังน้ันจิตวิทยาการเรียนรู้สามารถช่วยให้การจัดท�ำ หลักสูตรเป็นไปได้โดยง่ายมากขึ้น ทั้งนี้เพราะจิตวิทยาการเรียนรู้จะ อธิบายถึงวิธีการเรียนรู้ของมนุษย์ ธรรมชาติของกระบวนการเรียนรู้ รวมไปถึงอุปสรรคในการเรียนรู้ของมนุษย์ โดยการเรียนรู้ของมนุษย์ นั้นสามารถแบ่งแยกออกได้เป็น 3 กลุ่มทฤษฎี ซึ่งแต่ละทฤษฎีล้วนมี อิทธิพลต่อการจัดท�ำหลักสูตร โดยแต่ละทฤษฎีคือจิตวิทยาการเรียนรู้ กลุ่มพฤติกรรมนิยม จิตวิทยาการเรียนรู้กลุ่มพุทธินิยม และจิตวิทยา การเรียนรู้กลุ่มแรงจูงใจ อย่างไรก็ตามในปัจจุบันน้ีหลักสูตรไม่ได้มี พ้ืนฐานมาจากทฤษฎีกลุ่มใดหลุ่มหนึ่งเท่านั้น แต่เป็นการน�ำข้อดี ทฤษฎีของแต่ละกลุ่มเข้ามาผสมผสานกันส�ำหรับจิตวิทยาการเรียนรู้ กลุ่มพฤติกรรมนิยมนั้น มีความเช่ือว่าการเรียนรู้เกิดจากพฤติกรรม ตอบสนองต่อส่ิงเร้า และสามารถสังเกตการเรียนรู้ของมนุษย์ได้จาก พฤติกรรมภายนอก หลักสูตรตามแนวทฤษฎีน้ีจึงมีลักษณะการแบ่ง เน้ือหาออกเป็นส่วนๆให้เหมาะสมเม่ือผู้เรียนเรียนเน้ือหาหลายส่วน แล้วจะเกิดการเรียนรู้ในสิ่งที่ยากข้ึนมาเอง นอกจากน้ีหลักสูตรควร จะให้เรียนรู้เป็นบุคคล เมื่อเรียนรู้ส�ำเร็จในแต่ละข้ันจะได้รับการเสริม แรงทันที นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

70 พื้นฐานด้านสภาพสังคม สภาพสังคมเปล่ียนไปตามยุคสมัย และในแต่ละสังคมต่างมีค่านิยม แนวคิด ความเชื่อ ศาสนาและการปกครองที่แตกต่างกัน ดังน้ัน หลักสูตรจะต้องสอดคล้องกับการเปล่ียนแปลงทางสังคมและ วัฒนธรรมอยู่เสมอ รวมไปถึงเหมาะสมกับสภาพสังคมน้ันๆ เพ่ือให้ผู้ เรียนสามารถออกไปเป็นพลเมืองที่มีประสิทธิภาพได้ ยกตัวอย่างเช่น ในประเทศไทยมีรูปแบบการปกครองระบอบการปกครองแบบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ในหลักสูตรจะมี การก�ำหนดเนื้อหาสาระที่เก่ียวข้อง ซึ่งในท่ีน้ีก�ำหนดไว้ในคุณลักษณะ อันพึงประสงค์และเน้ือหาสาระของวิชาต่างๆ เพ่ือให้เป็นผู้เรียน พลเมืองตามที่สังคมต้องการได้ นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

71 พื้นฐานด้านวิทยาศาสตร์เทคโนโลยี ในระยะหลังมาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมีความเจริญข้ึนเป็นอย่าง มาก ส่งผลให้หลักสูตรและการศึกษามีความจ�ำเป็นท่ีจะต้องปรับตัว หลักสูตรในยุคแห่งข้อมูลข่าวสารน้ันจะต้องเป็นหลักสูตรที่ช่วยให้ผู้ เรียนมีศักยภาพทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีและพร้อมรับ ความเปล่ียนแปลงต่างๆรวมถึงจะต้องน�ำวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มาประยุกต์ใช้ในการจัดกระบวนการเรียนการสอนด้วย นวตั กรรมการศกึ ษาทางไกล

72 รูปแบบของหลักสูตร หลักสูตรแต่ละหลักสูตรจะได้รับอิทธิพลจากพื้นฐานในด้าน ต่างๆท่ีแตกต่างกันออกไปท้ังในด้านปรัชญาการศึกษาจิตวิทยา พัฒนาการ จิตวิทยาการเรียนรู้ สภาพสังคมและการเมือง วัฒนธรรม เทคโนโลยีและประวัติศาสตร์ จึงส่งผลให้หลักสูตรในแต่ละรูปแบบมี ความแตกต่างกันออกไป ส�ำหรับรูปแบบของหลักสูตรสามารถแบ่ง ออกได้ท้ังสิ้น6 รูปแบบ คือ หลักสูตรเน้นสาขาวิชา หลักสูตร ประสบการณ์ หลักสูตรแกน หลักสูตรประสบการณ์ หลักสูตร กระบวนการ หลักสูตรเกณฑ์ความสามารถและหลักสูตรบูรณาการ โดยลักษณะของแต่ละหลักสูตรมีดังน้ี หลักสูตรเน้นสาขาวิชา นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

73 1.หลักสูตรเน้นสาขาวิชา หลักสูตรรูปแบบนี้จะเน้นเนื้อหารายวิชาใน การเรียนเป็นหลักโดยหลักสูตรรูปแบบนี้ได้รับอิทธิพลจากปรัชญา สารัตถนิยมและปรัชญานิรันตรนิยม โดยหลักสูตรจะจัดให้มีการเรียน การสอนแยกออกเป็นรายวิชาต่างๆ โดยเนื้อหารายวิชาจะมีการจัด เรียงล�ำดับตามระเบียบแบบแผน โดยเน้นการถ่ายทอดความรู้จากผู้ สอนสู่ผู้เรียนเป็นหลัก รวมไปถึงเป็นหลักสูตรที่ไม่ได้ค�ำนึงถึงความ ต้องการของผู้เรียนอีกด้วยหลักสูตรในรูปแบบน้ีสามารถแบ่งแยก ย่อยได้อีก 3 ประเภท คือ 1.หลักสูตรสหสัมพันธ์ คือ หลักสูตรท่ีน�ำรายวิชาที่มีลักษณะ คล้ายคลึงกัน น�ำมาจัดสอนเป็นวิชาเดียวกันหรือส่งเสริมการเรียน การสอนของแต่ละวิชาซึ่งกันและกัน ซ่ึงท�ำให้ผู้เรียนสามารถเรียน ครั้งเดียวแต่ได้รับความรู้ของทั้ง 2 วิชา 2.หลักสูตรแบบผสมผสาน เป็นหลักสูตรที่น�ำรายวิชาต่างๆท่ีมี ลักษณะคล้ายคลึงกันหรือใกล้เคียงกันน�ำมาจัดรวมกันเข้าเป็นหมวด หมู่ เพ่ือให้สะดวกต่อการเรียนการสอนและการประเมินผล เช่น การ แบ่งออกเป็นหมวดภาษาไทย หมวดคณิตศาสตร์ เป็นต้น 3.หลักสูตรแบบกว้าง เป็นหลักสูตรที่พยายามลดเอกลักษณ์ของ แต่ละรายวิชาลงไป โดยน�ำเนื้อหาวิชาที่มีลักษณะใกล้เคียงกันจัดออก เป็นหมวดหมู่อย่างกว้างๆ นวตั กรรมการศกึ ษาทางไกล

74 2.หลักสูตรประสบการณ์ หลักสูตรประสบการณ์เป็นหลักสูตรท่ี ปรับปรุงข้อบกพร่องท่ีเกิดจากหลักสูตรเน้นสาขาวิชาที่ไม่ค�ำนึงถึง ความต้องการของผู้เรียน โดยหลักสูตรน้ีจะยึกหลักปรัชญาพิพัฒนา การนิยมมาใช้ในการจัดการเรียนการสอน หลักสูตรประสบการณ์จึง เป็นหลักสูตรท่ีเน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้ ปฏิบัติจริง โดยมีผู้สอนเป็นผู้จัดเตรียมประสบการณ์ และผู้เรียน สามารถน�ำประสบการณ์ที่ได้จากการเรียนการสอนไปใช้ในชีวิต ประจ�ำวันได้ 3.หลักสูตรแกน หลักสูตรแกนเป็นหลักสูตรท่ีพัฒนาตามหลัก ปรัชญาปฏิรูปนิยม เป็นหลักสูตรท่ีได้รับการพัฒนาขึ้นใน สหรัฐอเมริกา ในปี ค.ศ. 1900 เพื่อให้หลุดพ้นจากข้อจ�ำกัดของ หลักสูตรแบบแยกรายวิชา โดยเน้นเน้ือหาทางด้านสังคมและ พลเมืองเพ่ือแก้ไขปัญหาของสังคม 4.หลักสูตรกระบวนการ หลักสูตรกระบวนการท่ีเน้นทักษะ กระบวนการ มากกว่าเนื้อหาวิชา หลักสูตรนี้จะเปิดโอกาสให้ผู้เรียน ได้แก้ปัญหาต่างๆซ่ึงเอื้อต่อหลักการการเรียนรู้ตลอดชีวิตเน้ือหา สาระในหลักสูตรจึงเป็นสิ่งที่เอื้อให้ผู้เรียนสามารถน�ำไปใช้ในชีวิต ประจ�ำวันได้ นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

75 5.หลักสูตรเกณฑ์ความสามารถ หลักสูตรเกณฑ์ความสามารถเป็น หลักสูตรที่จัดข้ึนเพ่ือดูว่าผู้เรียนสามารถผ่านเกณฑ์ข้ันต่�ำที่ต้ังไว้ได้ หรือไม่ โดยการจัดหลักสูตรจะมีความต่อเน่ืองเป็นระบบในระดับยาก ง่ายและความกว้างขวางของประสบการณ์ 6.หลักสูตรบูรณาการ หลักสูตรบูรณาการเป็นหลักสูตรที่ น�ำเน้ือหาวิชา 2 วิชาข้ึนไปที่มีความสัมพันธ์กันมาเช่ือมโยงกันจนเกิด หลักสูตรใหม่โดยอาจเป็นการบูรณาการในสาขาวิชาเดียวกัน การบู รณาการระหว่างต่างสาขาวิชาหรือการบูรณาการภายในตัวผู้เรียน และการประสานกันระหว่างผู้เรียนก็ได้ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

76 การพัฒนาหลักสูตรและการน�ำหลักสูตรไปใช้ การพัฒนาหลักสูตร มีความหมายอยู่ 2 นัยยะ คือ นัยยะแรก จะหมายถึงการสร้างหลักสูตรข้ึนมาใหม่ ในขณะท่ีอีกนัยยะหนึ่งจะ หมายถึงการพัฒนาหลักสูตรเดิมท่ีมีอยู่แล้วให้ดียิ่งข้ึน โดยการพัฒนา หลักสูตรนั้นมีอยู่หลายระดับทั้งในระดับชาติซ่ึงองค์กรระดับชาติจะ เป็นผู้พิจารณาพัฒนาหลักสูตร หรือหลักสูตรท้องถ่ินที่มีท้องถิ่น ส�ำนักงานการศึกษาท้องที่เป็นผู้พัฒนา รวมไปถึงหลักสูตรใน ห้องเรียนท่ีมีครูผู้สอนเป็นผู้พัฒนา โดยรูปแบบหลักสูตรท่ีได้รับการ ยอมรับอย่างกว้างขวางท่ีสุดคือรูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของไท เลอร์โดยรูปแบบการพัฒนาหลักสูตรของราล์ฟ ไทเลอร์ท่ีเสนอในปี ค.ศ. 1949 น้ันจะค�ำนึงถึงจุดมุ่งหมายของการศึกษา ประสบการณ์ ทางการศึกษาท่ีจะจัดให้ การจัดประสบการณ์ รวมไปถึงการประเมิน ผลการจัดประสบการณ์ เมื่อมีการพัฒนาหลักสูตรแล้ว จะต้องน�ำหลักสูตรท่ีได้รับการ พัฒนาแล้วลงมาใช้จริง เพื่อให้หลักสูตรน้ันบรรลุประสงค์ที่ตั้งไว้ โดย การท่ีจะน�ำหลักสูตรไปใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพน้ันจ�ำเป็นต้อง พัฒนาเอกสารประกอบหลักสูตร สร้างความเข้าใจให้กับผู้ปฏิบัติงาน รวมถึงสร้างสื่อประเภทต่างๆ เพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมให้การ น�ำหลักสูตรไปใช้ในการเรียนการสอนเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

77 การประเมินผลหลักสูตร การประเมินผลหลักสูตรเป็นการวัดผลของหลักสูตรว่าการน�ำ หลักสูตรไปใช้มีความเหมาะสมหรือไม่ หรือมีอุปสรรคใดๆระหว่าง การน�ำหลักสูตรไปใช้ นอกจากน้ียังเป็นการประเมินว่าส่วนไหนของ หลักสูตรควรยกเลิกหรือควรแก้ไขปรับปรุงประการใด โดยการ ประเมินหลักสูตรจะต้องประเมินทั้งตัวหลักสูตร การน�ำหลักสูตรไปใช้ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนและระบบหลักสูตร โดยมีนักการ ศึกษาและนักพัฒนาหลักสูตรหลายรายได้น�ำเสนอรูปแบบการ ประเมินผลหลักสูตร รูปแบบการประเมินผลหลักสูตรท่ีส�ำคัญและได้ รับการยอมรับกว้างขวางมีดังนี้คือ 1.การใช้เทคนิควิเคราะห์แบบปุยแซงค์ 2.รูปแบบการประเมินหลักสูตรของไทเลอร์ 3.รูปแบบการประเมินหลักสูตรของแฮมมอนด์ 4.รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสคริฟเวน 5.รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสเตค 6.รูปแบบการประเมินหลักสูตรของโพรวัส 7.รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสตัฟเฟิลบีม นวตั กรรมการศกึ ษาทางไกล

78 การใช้เทคนิกวิเคราะห์แบบปุยแซงค์ การใช้เทคนิกวิเคราะห์แบบปุยแซงค์ (อังกฤษ: Puissance Analy- sis Technique) เป็นการประเมินหลักสูตรท่ีใช้ส�ำหรับหลักสูตรที่มี การจัดท�ำข้ึนใหม่ โดยเน้นวิเคราะห์องค์ประกอบหลักสูตร 3 ประการ คือ จุดมุ่งหมาย กระบวนการเรียนรู้และการประเมินผลการเรียนรู้ การวิเคราะห์คุณภาพของหลักสูตรตามเทคนิกการวิเคราะห์ของปุย แซงค์นั้นจะน�ำองค์ประกอบย่อยในส่วนต่างๆมาค�ำนวณในตาราง วิเคราะห์ปุยแซงค์ แล้วค�ำนวณค่า Puissance Measurement (P.M.) ขึ้นมา ซ่ึงเมื่อวิเคราะห์แล้วพบว่าค่า P.M. มีค่าเท่ากับ 10 ขึ้นไป หลักสูตรน้ันจะถือได้ว่าเป็นหลักสูตรท่ีมีคุณภาพ รูปแบบการประเมินหลักสูตรของไทเลอร์ รูปแบบการประเมินหลักสูตรของไทเลอร์ หรือ รูปแบบวัตถุประสงค์ เป็นศูนย์กลาง (อังกฤษ: Tyler’s Objectives-Centered Model) คิดขึ้นข้ึนโดยราล์ฟ ไทเลอร์ โดยเป็นรูปแบบการประเมินหลักสูตรที่ พิจารณาเป้าหมายเป็นหลัก ส�ำหรับการประเมินหลักสูตรตามจะ พิจารณาจากความสัมพันธ์ของจุดมุ่งหมาย ประสบการณ์เรียนรู้และ ผลสัมฤทธ์ินอกจากนี้ยังเน้นประเมินถึงศักยภาพและจุดเด่นจุดด้อย ของตัวหลักสูตรเป็นหลักมากกว่าท่ีจะเน้นผลสัมฤทธ์ิของผู้เรียน นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

79 รูปแบบการประเมินหลักสูตรของแฮมมอนด์ รูปแบบการประเมินหลักสูตรของแฮมมอนด์ (อังกฤษ: Ham- mond’s Model) ได้รับการคิดค้นขึ้นโดยโรเบิร์ด แอล. แฮมมอนด์ โดยรูปแบบการประเมินหลักสูตรนี้เป็นรูปแบบท่ีเน้นพิจารณาเป้า หมายเป็นหลักการประเมินในรูปแบบน้ีจะใช้สิ่งท่ีเรียกว่าลูกบาศก์ 3 มิติในการประเมิน ซ่ึงประกอบไปด้วยมิติด้านการเรียนการสอน มิติ ด้านสถาบันและมิติด้านพฤติกรรม โดยนิยมใช้รูปแบบน้ีประเมินใน ช่วงท่ีก�ำลังใช้หลักสูตรอยู่ เพื่อหาทิศทางการพัฒนาและก�ำหนด ทิศทางในอนาคต รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสเตค รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสเตค (อังกฤษ: Stake’s Respon- sive Model) ได้รับการคิดค้นข้ึนโดยโรเบิร์ต สเตค เป็นรูปแบบการ ประเมินหลักสูตรที่เน้นเกณฑ์เป็นหลัก โดยในการประเมินหลักสูตร ตามรูปแบบนี้จะเน้นการใช้ผู้เช่ียวชาญเป็นหลักซึ่งจะเน้นการ ประเมินใน 3 องค์ประกอบหลักซ่ึงมีความสัมพันธ์กันคือการประเมิน ส่ิงท่ีมีอยู่ก่อน การประเมินการด�ำเนินการและการประเมินผลผลิต โดยใช้ทักษะการประเมินเชิงคุณภาพ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

80 แบบการประเมินหลักสูตรของโพรวัส รูปแบบการประเมินหลักสูตรของโพรวัส (อังกฤษ: Provus’s Dis- crepancy Evaluation Model) ได้รับการคิดค้นขึ้นโดยมัลคอม โพรวัส ในปี ค.ศ. 1969 โดยเป็นรูปแบบการประเมินท่ีเน้นการ รวบรวมข้อมูลซ่ึงมีข้ันตอนในการประเมินหลักๆอยู่ 5 ข้ันตอนคือ การต้ังเกณฑ์มาตรฐาน รวบรวมผลการปฏิบัติ เปรียบเทียบกับ เกณฑ์ จ�ำแนกความแตกต่าง และตัดสินใจ ส่งผลให้ช่วยในการ ตัดสินใจได้ว่าหลักสูตรที่ใช้แล้วน้ันควรปรับปรุงใหม่หรือยกเลิก หลักสูตรน้ัน รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสคริฟเวน รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสคริฟเวน (อังกฤษ: Scriven’s Goal-Free Model) ได้รับการคิดค้นขึ้นโดยไมเคิล สคริฟเวนโดย เป็นรูปแบบการประเมินผลหลักสูตรที่ไม่ยึดเป้าหมายเป็นส�ำคัญโดย ผู้ประเมินจะต้องไม่เป็นผู้ที่มีสองสองมาตรฐานโดยการประเมินน้ัน จะประเมินผลท่ีเกิดข้ึนท้ังหมดท้ังที่คาดหวังและไม่คาดหวังอย่างไรก็ ตามสคริฟเวนได้เสนอว่าการประเมินในรูปแบบน้ีควรใช้เป็นการ ประเมินเสริมไม่ใช้การประเมินหลัก นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

81 รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสตัฟเฟิลบีม รูปแบบการประเมินหลักสูตรของสตัฟเฟิลบีมหรือซีไอพีพีโมเดล (อังกฤษ: Stufflebeam’s Context, Input, Process, Product Model) ได้รับการคิดค้นข้ึนโดยดานิเอล สตัฟเฟิลบีมเป็นรูปแบบ การประเมินท่ีเน้นการรวบรวมข้อมูลส�ำหรับรูปแบบการประเมินรูป แบบนี้เป็นการประเมินหลักสูตรแบบครบวงจรและครบทุกด้าน[7เพ่ือ ตัดสินใจเกี่ยวกับการพัฒนาหลักสูตรในคร้ังต่อไปโดยการประเมิน ตามแนวของสตัฟเฟิลบีมน้ันจะประเมินสภาวะแวดล้อม ปัจจัยน�ำ เข้า กระบวนการและผลผลิต นวตั กรรมการศึกษาทางไกล

บทที่4 โปรแกรมการศึก

กษา E-Learning

84 การศึกษาทางไกลผ่าน E-learning E-Learning คือ ระบบการเรียนทางไกลผ่านอินเทอร์เน็ตท่ีมี ประสิทธิภาพสูงสามารถเผยแพร่ข้อมูลได้อย่างกว้างขวางสามารถ ควบคุมล�ำดับช้ันของการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถสร้าง ระบบ การสื่อสารภายในห้องเรียนท่ีไม่มีข้อจ�ำกัดในด้านเวลาและ สถานท่ีและระบบการประเมินผลก็เป็นไปอย่าง ตรงไปตรงมาและ เหนือสิ่งอ่ืนใด ระบบการเรียนรู้ E-learning ผู้เรียนจะต้องใช้ความ รับผิดชอบสูงจึงจะ ประสบความส�ำเร็จ ในประเทศไทยมีสถาบันการ ศึกษาในระดับอุดมศึกษาหลายแห่งให้ความสนใจ และ เร่ิมต้นพัฒนา ระบบการเรียนรู้ผ่านส่ืออิเล็กทรอนิกส์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการค้น การเข้าถึงข้อมูลท่ีต้องการ ความสะดวกและรวดเร็ว ความคงทนของ ข้อมูล รวมทั้งความสามารถในการท�ำข้อมูลให้ทันสมัยอยู่ตลอดเวลา นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

85 ความสําคัญของ E-Learning 1. การเรียนในระบบe-Learning สามารถแก้ปัญหาการ ขาดแคลนทรัพยากรบุคคลไดเน่ืองจากผูสอนเพียงคนเดียวสามารถ สอนผูเรียนนับเป็น ร้อยหรือเป็นพันได้ เน่ืองจากเหตุผลดังนี้ 1.1 e-Learning มีการประมวลผลไดเองทําให้ไม่จํา เป็นตองตรวจขอสอบเองผู้สอนไมจําเป็นตองเสียเวลาตรวจแบบ ทดสอบของผู้เรียน 1.2 e-Learning มี การเก็บขอมูลและมีการแปลผล เป็นสารสนเทศตางๆในฐานขอมูลอย่างเป็นระบบสามารถแสดงผล ท้ังในรูปตาราง กราฟ สถิติ ฯลฯ และแสดงผลเมื่อตองการตลอด เวลาท�ำให้ครูไมตองเสียเวลารวบรวมและจัด เก็บขอมูล 1.3 เนื้อหาสาระการเรียนรูสามารถแสดงผลได้ตลอด เวลาเทาที่ผู้เรียนตองการครูจึงไม่ จําเป็นตองนําเสนอเน้ือหาซ�้ำแล้ว ซ�้ำอีกดังเชนการสอนในหองเรียนจริง 1.4 หากสถานศึกษาใดขาดแคลนผู้ชํานาญการด้าน หน่ึงดานใด ก็สามารถบริหารจัดการใช้ผู้เชี่ยวชาญจากสถานศึกษา อื่น ๆ โดยผู้เช่ียวชาญไมจําเป็นตองเดินทางและไมเพ่ิมภาระต่อผู้ เช่ียวชาญมากนัก นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

86 2. การเรียนในระบบe-Learning ตอบสนองตอความแตกตาง ระหว่างบุคคลเนื่องจากเป็นบทเรียนท่ีผู้เรียนสามารถเลือกเรียนได ตามความถนัดตามความตองการเรียนเร็วหรือชาตามท่ีตนเองตอง การผู้เรียนสามารถทบทวนบทเรียนซ้�ำ แล้วซ้�ำอีกไดซ่ึงจะสงผลได้ ผู้เรียนสามารถใช้ศักยภาพของตนเองไดมากที่สุด 3. การเรียนในระบบe-Learning ผู้สอนและผู้เรียนสามารถติด ตอกันไดโดยใช้เครื่องมือสื่อสารในระบบe-Learning เอง ซ่ึงได้แก่ กระดานสนทนา(Web board) หองสนทนา(Chat room) หรืออาจ เป็นทาง e-mail นอกจากน้ีในโปรแกรม e-Learning เอง ยังมีสวน ติดตามผลการเรียนแสดงเป็นขอมูลและสถิติอย่างละเอียดโดย อัตโนมัติ เช่น จํานวนเวลาที่เขาเรียนเขาเรียนในเนื้อหาสาระใดผล การทดสอบแบบทดสอบต่างๆการใช้กระดานถาม- ตอบ การส่ง การบ้านฯลฯ ทําให้ผู้สอนสามารถติดตามผลการเรียนได้อย่างสะดวก รวดเร็ว และไม่เพิ่มภาระงานแก่ผู้สอน 4. การเรียนในระบบe-Learning ผู้เรียนสามารถเรียนรู ได้ ไม่จํากัดเวลา(Anytime) ดังนั้นจึงเป็นการเปิดโอกาสให้คนในวัยทํา งานสามารถใช้เวลานอกเวลาทํางานไปศึกษาหาความรู้และพัฒนา ตนเองไดโดยไม่ทําใหโอกาสของการทํางานหลุดหายไป นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

87 5. การเรียนในระบบe-Learning ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ ไม่จํากัดสถานท่ี(Anywhere)ทําให้การเรียนรูไม่มี ขอจํากัดท่ีจะ ต้องให้ผู้เรียนตองเดินทางไปเรียน ณ สถานศึกษาซึ่งอยู่ห่างไกล ผู้เรียนจึงไม่ต้องเสียเวลาเดินทางและค่าใช้จ่ายในการเดินทางไป ศึกษาเลาเรียนจึงเป็นไปได้ว่า ผู้เรียนในเมืองไทยสามารถลง ทะเบียนเรียนในมหาวิทยาลัยของต่างประเทศ โดยไม่ตองเดิน ทางไปเรียน 6. การเรียนในระบบe-Learning จะประหยัดงบประมาณ ในภาพรวม นั่นคือสถานศึกษาอาจไมจําเป็นต้องมีพ้ืนที่มากๆ อาจไม่จําเป็นต้องสร้างอาคารเรียนใหญ่ๆทําให้ประหยัดงบ ประมาณในการจัดการศึกษาได้เป็นอย่างมาก นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

88 บในทปบราะทเทกศารไทเรยียนการสอน E-learning สังคมเทคโนโลยีสารสนเทศ IT E-learning เป็นการน�ำไอทีไปใช้ใน ด้านการส่งเสริมประสิทธิภาพด้านการเรียนการสอนในหลากหลาย รูปแบบ เช่น การน�ำมัลติมีเดียมาเป็นส่ือการสอนของครู/อาจารย์ ให้ ผู้เรียน เรียนรู้ค้นคว้าด้วยตัวเอง ด้วยการเรียนผ่านเครือข่าย คอมพิวเตอร์ อินเทอร์เน็ต การเรียนทางไกลผ่านดาวเทียมในยุค ปัจจุบันเป็นการใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ที่เรียกว่า Stand-alone หรือการเรียน ผ่านเครือข่าย เชื่อมโยงสู่อินเทอร์เน็ตเพื่อการค้นคว้า หาข้อมูล แลกเปล่ียนค้นข้อมูลความรู้บนเครือข่ายซึ่งท่ีผ่านมาเราใช้ สื่อ การเรียนการสอนในรูปแบบของส่ือผสม (Multimedia) ใช้ การน�ำเสนอลงบนแผ่นซีดี-รอม โดยใช้ Authoring tool ทั้งภาพ และเสียงเพ่ือเกิดการปฏิสัมพันธ์ ให้กับผู้เรียนซ่ึงสื่อเหล่าน้ีมีแนวโน้ม ท่ีจะ ได้รับความสนใจสูงขึ้นเรื่อย นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

89 การเปรียบเทียบการเรียนการสอนแบบชั้นเรียนปกติกับ E-learning ชั้นเรียนปกติ 1. ผู้เรียนน่ังฟังการบรรยายในช้ันเรียน 2. ผู้เรียนค้นคว้าจากต�ำราในห้องสมุดหรือสิ่งตีพิมพ์ต่างๆ 3. เรียนรู้การโต้ตอบจากการสนทนาในช้ันเรียน 4. ถูกจ�ำกัดด้วยเวลาและสถานท่ี E-learning 1. ใช้ระบบวีดีโอออนดีมานด์เรียนผ่านทางเว็บ 2. ค้นคว้าหาข้อมูลผ่านทางเว็บที่มีเครือข่ายเชื่อมโยงท่ัวโลก สะดวก รวดเร็ว และทันสมัย 3. ใช้ระดานถาม-ตอบช่วยให้ผู้เรียนกล้าแลกเปล่ียนความคิด เห็นได้เต็มที่ เหมาะกับผู้เรียนจ�ำนวนมาก 4. จะเรียนเวลาไหน ท่ีใดก็ได้ นวตั กรรมการศกึ ษาทางไกล

90 เวลาของการศึกษาออนไลน์ การศึกษาอิเล็กทรอนิกส์ได้เจริญเติบโตไปทั่วทุกมุมโลก แนวโน้ม ของเทคโนโลยีดีข้ึน เร็วข้ึนและให้ผลตอบแทนท่ีมากข้ึน ท�ำให้เกิดความต้องการท่ีจะพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ระบบการศึกษาทาง อิเล็กทรอนิกส์ก�ำลังพัฒนามาสู่แอพพลิเคชั่น รูปแบบใหม่ท่ีเต็มไป ด้วยความคิดสร้างสรรค์ ต้องปรับตัวให้ทันกับเทคโนโลยีใหม่ๆอยู่ เสมอ อนาคตของระบบการศึกษาทางอิเล็กทรอนิกส์ สิ่งหนึ่งที่ส�ำคัญมากส�ำหรับการศึกษาทางอิเล็กทรอนิกส์จะเติบโต และเป็นที่แพร่หลายก็คือ การท่ีระบบเครือข่ายมีเทคโนโลยีท่ีจ�ำเป็น ส�ำหรับการน�ำเสนอระบบ การเรียนการสอนท่ีน่าสนใจเช่น การใช้ เสียงส่งสัญญาณวีดีโอตามความต้องการ ( Video on demand) และการประชุมผ่านสัญญาณวีดีโอ ในขณะเดียวกันก็ให้บริการท่ีเชื่อ ถือได้ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

91 ประเภทของe-learning แบ่งได้เป็น 2 กลุ่ม 1. Synchronous - ผู้เรียนและผู้สอนอยู่ในเวลาเดียวกัน เป็นการ เรียนแบบเรียลไทม์ เน้นผู้เรียน เป็นศูนย์กลาง เช่นห้องเรียนที่มี อาจารย์สอนนักศึกษาอยู่แล้วแต่น�ำไอทีเข้ามาเสริมการสอน 2 . Asychronous- ผู้เรียนและผู้สอนไม่ได้อยู่ในเวลา เดียวกันไม่มีปฏิสัมพันธ์แบบเรียลไทม์ เน้นศูนย์กลางที่ผู้เรียน เป็นการเรียนด้วยตนเองผู้เรียน เรียนจากท่ีใดก็ได้ท่ีมีอินเทอร์เน็ต โดยสามารถเข้าไป ยังโฮมเพจเพ่ือเรียน ท�ำแบบฝึกหัดและสอบ มี ห้องให้สนทนากับเพื่อร่วมช้ันมีเว็บบอร์ดและอีเมล์ให้ถาม ค�ำถามผู้ สอน แต่ละประเภทก็มีข้อดี ข้อเสียแตกต่างกันไป นวตั กรรมการศึกษาทางไกล

92 ข้อดี ของ Synchronous คือ ได้บรรยากาศสด ใช้กับกรณีผู้ สอนมีผู้ต้องการเรียนด้วยเป็นจ�ำนวนมาก และสามารถประเมิน จ�ำนวนผู้เรียนได้ง่าย ข้อเสีย ของ Synchronous คือ ก�ำหนดเวลาในการเรียน เองไม่ได้ต้องเรียนตามเวลาท่ีก�ำหนดของคน กลุ่มใหญ่ ข้อดี ของ Asynchronous คือ ผู้เรียน เรียนได้ตามใจชอบ จะเรียนจากท่ีไหน เวลาใด ต้องการเรียน อะไรหรือให้ใครเรียนด้วย ก็ได้ ข้อเสีย ของ Asynchronus ไม่ได้บรรยากาศสด การถาม ด้วย chat หรือเว็บบอร์ดอาจไม่ได้รับการตอบ กลับ E – learning ในสถานศึกษา สามารถใช้ได้กับสถานศึกษา เริ่มจากที่มหาวิทยาลัย อาจารย์ให้นักศึกษา รับการบ้าน ส่งการบ้านทางอินเทอร์เน็ต มีการ พัฒนาน�ำเน้ือหาไว้ท่ีโฮมเพจของมหาวิทยาลัยให้นักศึกษาเข้า มา เรียนจากบ้านได้ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

93 สรุป ประโยชน์จาก E-learning 1.ความรู้ไม่สูญหายไปกับคนเพราะสามารถ เก็บไว้ได้ 2.ประหยัดเวลาเดินทางและค่าใช้จ่าย 3.ผู้เรียนเลือกได้ว่าต้องการเรียนกับอาจารย์ ท่านใดหรือหลายท่านก็ได นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

บทที่5 ส่ือการสอนกับการเร

รียนการสอนทางไกล

96 ความหมายของการเรียนการสอนทางไกล ระบบการศึกษาทางไกลเป็น นวัตกรรมทางการศึกษาที่เกิด ขึ้นเพ่ือตอบสนองความตองการของระบบการศึกษาในปัจจุบันซึ่ง เป็นยุคของขอมูลขาวสารรวมถึงเป็นสังคมแหงการเรียนรู นอกจากนี้ ยังเป็นการลดชองวางและเป็นการเปิดโอกาสทางการศึกษาได้มีผู้ให้ ความหมายของการศึกษาทางไกลไวมากมายหลายทานท้ังนักการ ศึกษาในประเทศไทยและต่างประเทศ จึงขอนําคํานิยามท่ีนักการ ศึกษาบางทานได้ให้ไว้มานําเสนอให้เห็นความหมาย ดังนี้ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

97 วิจิตร ศรีสอาน (2529) ไดใหความหมายของการเรียน การสอนทางไกล (Distance Learning) ว่าหมายถึงระบบการเรียน การสอนท่ีไมมีชั้นเรียนแต่อาศัยส่ือประสม อันไดแก่ ส่ือทางไปรษณีย์ วิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์ และการสอนเสริมรวมทั้งศูนย์ บริการการศึกษาเป็นหลัก โดยมุงให้ผู้เรียนเรียนได้ด้วยตนเองอยูกับ บ้านไม่ต้องมาเขาช้ันเรียนตามปกตินอกจากน้ียังให้ความหมายของ “การสอนทางไกล” ว่าหมายถึงการสอนที่ผู้เรียนผู้สอนอยู่ไกลกันแต่ สามารถมีกิจกรรมการเรียนการสอนรวมกันได้โดยอาศัยส่ือประสม เป็นส่ือการเรียนการสอนโดยผู้เรียนผู้สอนมีโอกาสพบกันอยู่บาง ณ ศูนย์บริการการศึกษาเทาท่ีจําเป็นการเรียนรู้ส่วนใหญ่เกิดขึ้นจากส่ือ ประสมที่ผู้เรียนใช้เรียนด้วยตนเองในเวลาและสถานที่ท่ีสะดวก นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

98 กิดานันท์ มลิทอง (2543 : 173) ไดกล่าวว่าการศึกษาทาง ไกล (Distance Education) หมายถึงระบบการศึกษาที่ผู้เรียนและ ผู้สอนอยู่ไกลกันแต่สามารถทําให้เกิดการเรียนรู้ได้โดยอาศัยส่ือการ สอนในลักษณะของส่ือประสม โดยการใชส่ือต่างๆรวมกัน อาทิเช่น ตําราเรียน เทปเสียง แผนภูมิ คอมพิวเตอร์ หรือโดยการใช้อุปกรณ์ โทรคมนาคมและสื่อมวลชนประเภทวิทยุและโทรทัศน์เขามาช่วยใน การแพรกระจายการศึกษาไปยังผู้ท่ีปรารถนาจะเรียนรู้ได้อย่างกวาง ขวางท่ัวทุกทองถ่ินการศึกษาน้ีมีทั้งในระดับตนจนถึงระดับสูงขั้น ปริญญาการศึกษาทางไกลเป็นการศึกษาวิธีหน่ึงในการศึกษาทั้งใน ระบบและนอกระบบโรงเรียนท่ีอาศัยส่ือส่ิงพิมพ์ส่ืออิเล็กทรอนิกส์ และส่ือบุคคลรวมท้ังระบบโทรคมนาคมรูปแบบต่างๆเป็นหลักในการ เรียนการสอน เพ่ือให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเองจากสื่อ เหลาน้ีและอาจมีการสอนเสริมควบคูไปด้วยเพ่ือให้ผู้เรียนสามารถ ซักถามปัญหาจากผู้สอนเองหรือผู้สอนเสริม โดยที่การศึกษานี้อาจ จะอยู่ในรูปแบบของการศึกษาอิสระ การศึกษารายบุคคล หรือรูป แบบของมหาวิทยาลัยเปิดก็ได้ นวัตกรรมการศึกษาทางไกล

99 การศึกษาทางไกลมีคําท่ีใช้เรียกอย่างแพร่หลายอยู 3 คําคือ การศึกษาทางไกล (Distance Education) การสอนทางไกล (Distance Teaching) และการ เรียนทางไกล (Distance Learning) ซึ่งไม่ว่าจะใช้คําเรียกใดก็จะมี ความหมายใก้ลเคียงกันแต่มีรายละเอียดปลีกย่อยที่แตกตางกัน ดังนี้ คือ 1) การศึกษาทางไกล (Distance Education) หมายถึง ระบบของการจัดการศึกษาแบบหนึ่งท่ีผู้สอนและผู้เรียนไม่ต้องมานั่ง อยู่ในห้องเรียนคืออยู่ห่างไกลจากกันการจัดการเรียนได้อาศัยส่ือประ เภทตางๆท่ีช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ เช่น ส่ิงพิมพ์เคร่ืองมือจักร กลและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ต่างๆความหมายของการศึกษาทาง ไกลจึงมองความสําคัญหรือมีจุดเน้นท่ีระบบของการให้การศึกษาท่ี เน้นปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้สอนกับผู้เรียน 2) การสอนทางไกล (Distance Teaching) หมายถึง กระบวนการเรียนการสอนท่ีมีความยืดหยุ่นในเร่ืองของสถานที่ เวลา โดยถือเอาความสะดวกและความพรอมของผู้เรียนเป็นหลักลักษณะ การสอนที่สําคัญคือ เปิดโอกาสในการเลือกวิธีการเรียนการสอนได้ อย่างกวางขวางไม่ว่าผู้เรียนจะอยู่ที่ใด มีการใช้ สื่อการเรียนหลายๆ อย่างผู้เรียนไมตองมานั่งเรียนในหองเรียนและไมตองมีครูสอนประจํา นวัตกรรมการศกึ ษาทางไกล

100 3) การเรียนทางไกล (Distance Learning) หมายถึง รูปแบบ ทางการเรียนรู้ท่ีผู้เรียนได้รับความรู้และประสบการณจากส่ือการ เรียนประเภทต่างๆ ผ่านทางระบบการสื่อสารมวลชนโดยมิตองเขาไป นั่งเรียนในห้องใดห้องหน่ึงหรือท่ีใดท่ีหน่ึงการเรียนรู้ทางไกลจึงมีจุด เน้นท่ีบุคคลแสวงหาความรู้ด้วยตนเองจากสื่อสารมวลชนประเภท ต่างๆนั่นเอง นวตั กรรมการศึกษาทางไกล