สนทนาธรรมกับ อ.วศิน 3

150 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ คุณฟังซีดีท่านปราโมทย์ทุกวันเวลาขับรถ  ผมคิดว่าทางท่ีดีและ เหมาะสม  คุณควรจะหาเวลาไปถามท่านปราโมทย์  คิดว่าน่าจะได้ ค�ำตอบท่ีดีและตรงตามอธมิ ุต ิ (อุปนิสัย) ของคุณด้วย ค�ำถามท ่ี ๔๐๖ ดิฉันชอบท�ำบุญ บางคร้ังทำ� บุญเกินตัว (ติดบุญ) เป็นคนไม่ค่อย มั่นใจตัวเอง  (ชอบสับสน)  เวลาสวดมนต์หรือนั่งสมาธิจิตจะไม่สงบ ฟุ้งซ่าน  จะมีความคิดเหมือนมีคนมาแช่งว่า  “เจ๊ง”  ท�ำอย่างไรจึงจะไม่ คิดแบบน้ี  เวลาท�ำบุญหรือท�ำความดีจึงรู้สึกเฉยๆ  ไม่มีความปีติหรือ มีความสุข  ท�ำอย่างไรชีวิตจึงมีความสงบสุข  ขอความกรุณาท่าน อาจารย์ชว่ ยแนะนำ� ด้วย ตอบ ความพอดี  ดีเสมอ  ไม่ว่าจะท�ำอะไรให้อยู่ในความพอดี  การท�ำ ความดกี เ็ หมอื นกนั  ใหท้ ำ� แตพ่ อด ี ปญั หาสำ� คญั อยทู่ วี่ า่  เรารหู้ รอื ไมว่ า่ ความพอดีอยู่ที่ไหน  ถ้าเรารู้ว่าความพอดีอยู่ที่ไหน  การท�ำความดีก็ ไม่ยาก  เพราะฉะน้ันขอให้คุณใช้โยนิโสมนสิการให้มากๆ   โยนิโสมน- สกิ าร คอื  วธิ คี ดิ ทถี่ กู ตอ้ ง คดิ เปน็  คดิ อยา่ งมรี ะบบ ทกุ อยา่ งกจ็ ะคอ่ ยๆ  ดขี น้ึ เอง

สนทนาธรรมกบั 151 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามท ่ี ๔๐๗ คิดถึงความไม่เทยี่ งอยเู่ สมอมปี ระโยชน์อย่างไร ตอบ การพิจารณาถึงความไมเ่ ที่ยงจะมีประโยชนด์ ังน้ี ๑.  ความไม่ประมาท  คือท�ำให้คนไม่ประมาทมัวเมาในวัยว่ายัง หนุ่มสาว  ในความไม่มีโรค  และในชีวิต  เพราะความตายอาจมาถึง เมือ่ ไรกไ็ ด ้ ไม่แนน่ อน อย่างท่านสอนว่า “อทธฺ วุ ํ ชีวติ ํ ธุวํ มรณํ – ชีวิต ไมแ่ นน่ อน แตค่ วามตายแนน่ อน” ทำ� ใหไ้ มป่ ระมาทในทรพั ยส์ นิ  เพราะ คนมีทรัพย์อาจกลับเป็นยากจนได้  ท�ำให้ไม่ดูหมิ่นผู้อื่น  เพราะผู้ที่ไร้ ทรพั ย์ ไรย้ ศ ต�ำ่ ต้อยกว่า ภายหลงั อาจมีทรพั ย ์ มียศ และเจริญรุง่ เรือง กว่าก็ได้  เมื่อรู้ดังน้ี  ท�ำให้เป็นผู้ส�ำรวมตนอ่อนน้อมถ่อมตนต่อบุคคล ทุกระดับชั้น  ไม่ยโส  โอหัง  วางท่าใหญ่  ยกตนข่มท่าน  อันเป็นกิริยา ทนี่ า่ เกลียดนา่ ชัง ๒.  เป็นก�ำลังใจให้มีความมานะพยายามก้าวไปข้างหน้า  เพราะ รชู้ ดั วา่  เมอื่ เรามมี านะพยายาม กา้ วไปขา้ งหนา้  ชวี ติ ยอ่ มเปลยี่ นแปลง ไปในทางท่ีดี  ถ้าเราเกียจคร้าน  หนักไม่เอาเบาไม่สู้  ชีวิตย่อมเปล่ียน แปลงลงต่�ำ เปล่ยี นแปลงไปสูค่ วามเส่อื ม ๓. ความไม่เท่ียงแท้ ช่วยให้เราสลดใจในสิ่งที่ควรสลด เร่งให้เรา รีบประพฤติธรรม  ละเว้นความช่ัว  เช่น  ความแก่  ความเจ็บ  อันเป็น ลกั ษณะอยา่ งหนง่ึ ของความไมเ่ ทยี่ งของสงั ขารรา่ งกายชว่ ยใหเ้ ราสลดใจ ไดม้ าก

152 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามท ี่ ๔๐๘ กราบท่านอาจารย์วศินท่ีเคารพอย่างสูงยิ่ง  อ่านค�ำตอบของท่าน อาจารยห์ ลายๆ ขอ้  รสู้ กึ วา่ งดงามมาก กราบขอบพระคณุ ทา่ นอาจารย์ มากนะคะ ทก่ี รณุ าใหค้ วามกระจา่ ง ความร ู้ ความสขุ สงบและเยน็ ใจแก่ ดฉิ นั  และเชอื่ วา่ ทา่ นผอู้ า่ นอกี หลายทา่ น ดฉิ นั ไดร้ บั ประโยชนอ์ ยา่ งมาก จากการตดิ ตามอา่ นการตอบคำ� ถามของทา่ นอาจารยค์ ะ่  ขออนญุ าตสง่ ก�ำลังใจให้ท่านอาจารย์ม่ันคงและเป็นสุขในการท�ำงานเผยแผ่ธรรม ตลอดไปนะคะ  ดิฉันขอโอกาสท่านอาจารย์  แบ่งปันข้อมูลท่ีน่าจะเป็น ประโยชน์กับท่านผู้ถามค�ำถามข้อ  ๔๐๖  นะคะ  หากท่านไม่สะดวกที่ จะไปกราบเรียนถามหลวงพอ่ ปราโมทย์ และต้องการสอบถามลูกศิษย์ เอกคนหนึ่งของท่าน  (อาจารย์สุรวัฒน์)  กรุณาติดต่อที่บ้านอารีย์  โทร ๐๘-๖๓๓๙-๗๗๙๔  หรือ  ๐-๒๒๗๙-๗๘๓๘  นะคะ  ด้วยความเคารพ อยา่ งสูงยิ่ง ตอบ ขอบคณุ มากท่ีเขียนอวยพรมา คำ� ถามท ี่ ๔๐๙ ขอเรียนถามอาจารย์ว่า  ผู้ท่ีจะเข้าถึงความเป็นอริยบุคคลได้  จะ ตอ้ งเปน็ ผทู้ สี่ ามารถนงั่ สมาธจิ นถงึ ระดบั ฌานใชห่ รอื ไมค่ ะ หรอื วา่ ฌาน เปน็ สงิ่ ทไ่ี ดจ้ ากการท�ำสมถกรรมฐานอยา่ งเดยี ว ซงึ่ ไมเ่ กย่ี วกบั วปิ สั สนา กรรมฐานทจี่ ะท�ำให้บรรลโุ สดาบันไดค้ ะ ขอขอบคณุ คะ่

สนทนาธรรมกับ 153 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ การท�ำสมาธิมีผลให้ได้ฌาน  การท�ำวิปัสสนามีผลให้ได้ปัญญา การบรรลุธรรมเป็นพระโสดาบันเป็นต้น  มีได้หลายทาง  เช่น  ฟังธรรม แสดงธรรม  สาธยายธรรม  ใคร่ครวญธรรม  และท�ำสมถะควบกับวิปัส- สนา ท�ำวิปัสสนาอย่างเดยี วก็ได้ แตถ่ า้ ท�ำสมถะต้องตอ่ ดว้ ยวิปสั สนา ค�ำถามที่ ๔๑๐ ๑.  ทิฐิและอุปาทานจัดเป็นกิเลสหรือไม่คะ  เป็นสมุทยสัจจ์ เหมอื นตณั หาหรอื ไม ่ หนา้ ทตี่ อ่ ทฐิ แิ ละอปุ าทานคอื อะไรคะ  ๒. กเิ ลสมี มากมาย เหตใุ ดพระพทุ ธองคจ์ งึ ตรสั ถงึ เพยี งตณั หาวา่ เปน็ สมทุ ยสจั จค์ ะ ๓. ทกุ ขจ์ ากความไมส่ บายกาย ไมส่ บายใจ ทกุ ขเ์ พราะไมไ่ ดด้ งั ใจ ทกุ ข์ เพราะความยดึ มนั่ ในอปุ าทานขนั ธ ์ อยา่ งใดคอื ทกุ ขใ์ นอรยิ สจั คะ หรอื วา่ ทุกข์ทุกอย่างรวมกันทั้งหมดคือทุกข์ในอริยสัจคะ  กราบขอบพระคุณ ท่านอาจารยเ์ ปน็ อย่างสูงนะคะ ตอบ ๑.  -  ๒.  ทิฐิ  ถ้าเป็นมิจฉาทิฐิก็เป็นกิเลสท่านจึงสอนให้ละ  ถ้า เป็นสัมมาทิฐิก็เป็นคุณธรรมท่านสอนให้บ�ำเพ็ญ  มิจฉาทิฐิเป็นอกุศล กรรมบถ สมั มาทฐิ เิ ปน็ กศุ ลกรรมบถ สมั มาทฐิ เิ ปน็ องคห์ นงึ่ ของอรยิ มรรค มิจฉาทิฐิเป็นอุปาทานอย่างหน่ึงท่ีท่านเรียกว่า  ทิฏฐุปาทาน  กิเลส ทงั้ หมดเปน็ สมทุ ยั อรยิ สจั ทง้ั นน้ั  แตท่ ที่ รงแสดงตณั หาเปน็ สมทุ ยั  กเ็ พยี ง แต่ยกตัวอย่างข้ึนมา  หรือว่าตัณหามีบทบาทส�ำคัญมากในการให้เกิด ทุกข์  เรามีหน้าท่ีท่ีจะต้องละมิจฉาทิฐิและอุปาทานเพราะมันเป็น

154 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ทกุ ขสมทุ ัย ๓.  ทุกข์ทั้งหมดของสิ่งมีชีวิตเป็นทุกข์ในอริยสัจ  ส่วนทุกข์ในไตร ลักษณ์รวมเอาส่ิงไม่มีชีวิตด้วยในความหมายว่า  ทนอยู่ไม่ได้ต้อง ครำ�่ ครา่ ไปผุพังไป  ขอให้เจรญิ ในธรรมยง่ิ ๆ ขึ้นไป ค�ำถามท่ี ๔๑๑ ท่วี ่ารอู้ รยิ สัจประกอบด้วยรอบ ๓ อาการ ๑๒ น้นั  คืออย่างไร ตอบ รอบ  ๓  (ไตรปริวัฏฏ์)  นั้นคือ  ญาณ  ๓  ได้แก่  สัจญาณ  กิจญาณ กตญาณ   สัจญาณนั้นหมายถึง  ยอมรับว่าความทุกข์มีจริง  ชีวิตคลุก เคล้าไปด้วยทุกข์จริง สมุทัยเป็นเหตุให้เกิดทุกข์จริง นิโรธเป็นความดับ ทุกข์จริง  มรรคด�ำเนินไปสู่ความดับทุกข์จริง   กิจญาณหยั่งรู้ว่าความ ทกุ ขเ์ ปน็ สงิ่ ควรกำ� หนดร ู้ สมทุ ยั เปน็ สง่ิ ควรละ นโิ รธเปน็ สง่ิ ควรทำ� ใหแ้ จง้ มรรคเปน็ สง่ิ ควรบำ� เพญ็   กตญาณนน้ั หยงั่ รวู้ า่ ได้ก�ำหนดร้ทู ุกขแ์ ลว้  ได้ ละสมทุ ยั แลว้  ไดท้ ำ� ใหแ้ จง้ นโิ รธแลว้  ไดเ้ จรญิ มรรคแลว้  รวมเปน็ อาการ ๑๒ (ทวาทสาการ)  รู้อริยสัจอย่างน้ีเรียกว่ารู้จริง  รู้ตามที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ใน ธมั มจกั กัปปวัตนสตู ร

สนทนาธรรมกับ 155 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามที่ ๔๑๒ เรียนถามว่าการท�ำการเกษตรจ�ำเป็นต้องฉีดสารฆ่าแมลงเป็น ประจ�ำ  ถ้าไม่ฉีดก็เสียหายขาดทุน  ท�ำอย่างน้ีจะเป็นอาจิณกรรมไหม ครบั  จะรบั วิบากอยา่ งไรครับ ตอบ ไดอ้ ยา่ งเสยี อยา่ ง คณุ ตอ้ งเลอื กเอา มนั เปน็ ความจำ� เปน็ ทจ่ี ะตอ้ ง เลอื กทางใดทางหนง่ึ  เหมอื นปลวกขนึ้ บา้ นถา้ ไมห่ าทางกำ� จดั ปลวก บา้ นก็ อยไู่ มไ่ ด ้ เจา้ ของบา้ น พอ่ แมล่ กู เมยี  กเ็ ดอื ดรอ้ น ทา่ นสอนใหป้ ฏบิ ตั ธิ รรม สมควรแก่ธรรม  (ธัมมานุธัมมปฏิปันโน)  คือ  ปฏิบัติธรรมให้เหมาะสม แกฐ่ านะของตน มฉิ ะนั้นมีชวี ิตอยไู่ ม่ได้ ขอให้คณุ คิดดูกแ็ ล้วกัน คำ� ถามท ่ี ๔๑๓ ขอเรียนถามท่านอาจารย์  เก่ียวกับเร่ืองอรูปพรหมค่ะ  หนูไม่ค่อย มีความรู้เก่ียวกับเร่ืองน้ีเลย  พอดีอ่านหนังสือเล่มหน่ึง  ผู้เขียนพูดถึง อรปู พรหมวา่  ไดม้ าใหค้ วามรทู้ า่ นโดยผา่ นทางจติ  ขอเรยี นถามเพอ่ื เปน็ ความรู้ว่า  อรูปพรหมคือพรหมที่ไม่มีรูปอย่างน้ันใช่มั้ยคะ  แล้วการมา สอนทางจติ นน้ั  สามารถเกดิ ขนึ้ ไดห้ รอื ไม ่ แลว้ อรปู พรหมนน้ั สามารถฝกึ จิตของตนเองจนถึงขั้นหลุดพ้นจากความทุกข์ได้หรือไม ่ (ความไม่มีรูป จะเปน็ อปุ สรรคตอ่ การฝึกตนไดห้ รือไม่คะ) ขอขอบพระคณุ ค่ะ

156 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ เรอื่ งพรหมทงั้ หลายน ้ี ผมเองกม็ วั  ไมค่ อ่ ยแจม่ แจง้  แตจ่ ะพยายาม คุยกับคุณเท่าที่พอรู้บ้าง  อรูปพรหมคือพรหมที่ไม่มีรูป  ถูกต้องแล้ว  มี แตน่ ามคอื  เวทนา สญั ญา สงั ขาร และวญิ ญาณ แตเ่ ขา้ ใจวา่  รปู นา่ จะ ซอ่ นอยเู่ หมอื นล�ำตน้ ของตน้ ไมซ้ อ่ นอยใู่ นเมลด็ พนั ธ์ุ อกี อยา่ งหนง่ึ  อรปู พรหมน่าจะหมายถึงผู้ที่บ�ำเพ็ญอรูปฌานแล้วไปเกิดเป็นพรหม  ท่าน เรียกว่า  อรูปพรหม  ส่วนผู้ท่ีบ�ำเพ็ญรูปฌาน  (ฌาน  ๔  เบื้องต้น)  ตาย แลว้ ไปเกดิ เปน็ พรหม ทา่ นเรยี กวา่ รปู พรหม คอื เปน็ เทพพวกหนงึ่ เรยี กวา่ เทพชั้นพรหม  คุณลองนึกดูพระราชาคณะที่ชาวบ้านเรียกว่า  “ท่านเจ้า คุณ”  เริ่มต้นต้ังแต่ช้ันสามัญ  ช้ันราช  ช้ันเทพ  ชั้นธรรม  แล้วก็ชั้นพรหม มิได้หมายความว่าท่านเป็นพรหมหรือเป็นเทพ  เป็นแต่เพียงช้ันของ สมณศักดิ์เท่านั้นเอง  จริงๆ  แล้วท่านก็เป็นพระเหมือนพระอื่นๆ   เรื่อง อรปู พรหมมาสอนทางจติ นน้ั  เกนิ ความรคู้ วามเขา้ ใจของผม จงึ ตอบให้ ไมไ่ ด ้ ในคมั ภรี ช์ าดกมเี ลา่ ไวบ้ า้ งวา่  พระพรหมมาชว่ ยพระราชาใหห้ าย เขา้ ใจผดิ  แกค้ วามเห็นผดิ ใหก้ ลบั เปน็ เหน็ ถกู  เชน่  ในนารทชาดก มหา นบิ าต ถา้ คณุ อยากทราบรายละเอยี ดกล็ องอา่ นนารทชาดกด ู แตช่ าดกน้ี ยาวมาก  มีเรื่องดีๆ  เยอะ  อีกแห่งหน่ึงกล่าวถึงพรหมช้ันสุทธาวาสมา บอกนักบวชชื่อพาหิยะผู้ส�ำคัญตนว่าเป็นพระอรหันต์  ว่าไม่ใช่พระ อรหันต์ดอก  พระอรหันต์จริงคือพระพุทธเจ้า  ให้รีบไปเฝ้าพระพุทธเจ้า ไมเ่ คยปรากฏทอ่ี รปู พรหมจะฝกึ จติ จนสำ� เรจ็ เปน็ พระอรหนั ต ์ มแี ตพ่ รหม ชน้ั สทุ ธาวาสซงึ่ สำ� เรจ็ เปน็ พระอนาคามไี ปแลว้ และบรรลเุ ปน็ พระอรหนั ต์ ในช้ันสุทธาวาสนั้น  ค�ำถามของคุณยากจัง-ยากที่จะตอบ  ยากที่จะรู้ และเขา้ ใจ

สนทนาธรรมกบั 157 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามที่ ๔๑๔ ขอเรียนถามค�ำถามเก่ียวกับเรื่องการละสักกายทิฐิค่ะ  ผู้ที่ละ สักกายทิฐิ  ๒๐  ได้เด็ดขาดน้ัน  พอสรุปได้ว่าเป็นผู้ท่ีไม่เห็นว่าขันธ์  ๕ เปน็ เรา เราเปน็ ขนั ธ ์ ๕ ขนั ธ ์ ๕ มใี นเรา เรามใี นขนั ธ ์ ๕ และความเหน็ ท่ี วา่  ผทู้ ม่ี คี วามร ู้ (ญาณ) ระดบั นไี้ มค่ วรแสวงหาครอบครวั  คนรกั อกี แลว้ เพราะถ้ายังแสวงหาอยู่ก็เท่ากับว่ายังละเรื่องของขันธ์  ๕  ไม่ขาด  ดิฉัน เข้าใจว่า ขันธ์ ๕ เป็นรวงรงั ของสักกายทิฐิอยู ่ ขอถามวา่  พระโสดาบัน น้ันละได้เฉพาะความเห็นผิดเก่ียวกับสักกายทิฐิ  ใช่หรือไม่  ส่วนตัว สักกายทิฐิจะละได้เด็ดขาดเม่ือถึงขั้นพระอนาคามีอย่างนั้นหรือเปล่า คะ ตอบ ละสักกายทิฐิได้เด็ดขาดเป็นพระโสดาบัน  แต่ยังมีครอบครัวได้ เชน่  นางวิสาขา อนาถบิณฑกิ เศรษฐ ี พระเจ้าพมิ พิสาร เป็นต้น เพราะ ยงั มีกามราคะอยู่ซ่ึงพระอนาคามลี ะได้ คำ� ถามที ่ ๔๑๕ ขอเกรน่ิ นำ� สนั้ ๆ กอ่ นนะครบั  พอดชี ว่ งนจี้ ติ ตกเปน็ อยา่ งมากกำ� ลงั หาทางออกอยู่  ก็พอดีคุณยายกลับมาจากโรงพยาบาลพร้อมหนังสือ หลกั กรรม และการเวยี นวา่ ยตายเกดิ  ทเ่ี ปน็ ของคณะคณุ ธนชั  ธรรมนภิ า- นนท ์ เปน็ ผพู้ มิ พแ์ จก (ยายคงไดม้ า) ซง่ึ ความคดิ ตวั เองวา่  คงถงึ เวลาท่ี ควรรู้ธรรม  เพราะมีความรู้สึกว่าอยู่ดีๆ  ก็อยากอ่านเรื่องนี้มาก  และก็ อ่านจนจบโดยไม่อยากวางเลย  จากการอ่านทั้งหมดเล่มได้รับความ

158 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ กระจา่ งทเ่ี ปน็ เหตแุ ละเปน็ ผลในทกุ ๆ เรอื่ งอยา่ งดเี ลศิ  ทำ� ใหต้ นเองมสี ติ มากข้นึ  แตอ่ ยา่ งไรก็ตามยงั มขี อ้ สงสัยเพยี งขอ้ เดียวว่า ทำ� ไมคนทีท่ ำ� ดี ในชาติก่อน เม่ือเกิดมาท�ำไมไม่ท�ำดีต่อ บางคนถึงได้ท�ำกรรมและต้อง เวียนว่ายตายเกิดไม่รู้จบสิ้น  ส่ิงท่ีต้องการถามนะครับ  คือ   ๑.  หรือว่า เราควรตอ้ งอธฐิ านจติ ทกุ ครงั้ ทท่ี ำ� ด ี วา่ เกดิ ชาตหิ นา้ ฉนั ใด ขอใหจ้ ติ นอ้ ม นำ� ไปใหท้ ำ� ดตี อ่  หรอื   ๒. เราตอ้ งเรยี นรบู้ ทเรยี นใหค้ รบทกุ บทกอ่ นหมด กรรมตามที่หนังสือเขียนไว้  รบกวนตอบให้ด้วยนะครับ  อย่างไรก็ตาม ถ้าหนังสือเล่มน้ีเพิ่มความกระจ่างในหัวข้อน้ีเข้าไปได้ก็จะมีความ สมบรู ณใ์ นคำ� ตอบทกุ คำ� ถามอยา่ งดที สี่ ดุ  อยา่ งไรกต็ ามขอขอบพระคณุ คณุ วศนิ  และหมคู่ ณะ ทไ่ี ดจ้ ดั ทำ� หนงั สอื เลม่ นม้ี าเพอ่ื ใหไ้ ดศ้ กึ ษานะครบั แล้วส�ำหรบั ผลงานเร่ืองอ่ืนๆ ก็จะตามอ่านให้ครบนะครับ ตอบ ขอบคณุ มากทช่ี อบอา่ นเรอื่ ง หลกั กรรมและการเวยี นวา่ ยตายเกดิ และชมว่าเป็นหนังสือดี  เรื่องที่คุณสงสัยนั้น  ขอตอบว่า  กรรมเป็นเรื่อง ซับซ้อนซ่อนเงื่อน  ยากที่จะเข้าใจได้โดยง่าย  ท่านจึงจัดเป็นอจินไตย อย่างหน่ึงใน  ๔  อย่าง  คือ  ไม่ควรคิดมากเพราะคิดเอาไม่ได้ตามแนว ตรรก  ถ้าจะให้รู้จริงๆ  ต้องมีญาณพิเศษ  เช่น  บุพเพนิวาสานุสติญาณ และทิพจักษุญาณหรือจุตูปปาตญาณ  เพราะญาณเหล่านี้จะสามารถ จ�ำแนกกรรมไดอ้ ย่างละเอยี ดเปน็ เรื่องๆ ไป สามารถสาวไปถงึ กรรมใน อดีตและคติในอนาคตได้  คนเราท่ีเคยดีแล้วกลับชั่ว  หรือเคยช่ัวแล้วกลับดี  อาจเป็นเพราะ เหตุหลายอย่าง  เช่น  ส่ิงแวดล้อมดีหรือไม่ดี  กล่าวคือ  ได้กัลยาณมิตร หรอื ไดป้ าปมิตรอยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ กส็ ามารถชักน�ำให้คนดหี รอื ใหค้ นชวั่

สนทนาธรรมกบั 159 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ได้  อย่างที่พระพุทธเจ้าตรัสว่า  “บุคคลมืดมามืดไปก็มี  มืดมาแล้ว สวา่ งไปก็ม ี สว่างมาแลว้ มืดไปกม็  ี สวา่ งมาแลว้ สว่างไปก็ม”ี จะเห็นได้ว่า  คติของบุคคลผู้ยังไม่บรรลุธรรมเป็นของไม่แน่นอน ขน้ึ สงู บา้ งลงตำ�่ บา้ ง ถา้ ไดส้ ำ� เรจ็ เปน็ พระโสดาบนั เปน็ ตน้ แลว้  คตมิ แี ตส่ งู อย่างเดียวไม่ตกตำ�่ อีก ไม่เดินทางผิดอีก การทำ� กุศลแล้วอธษิ ฐานเพื่อ ใหเ้ ดนิ อยใู่ นทางถกู เสมอนนั้ เปน็ สิ่งที่ด ี ควรท�ำ ขอขอบคุณอีกครั้งหน่ึง คำ� ถามท ี่ ๔๑๖ “อาสวกเิ ลส” กบั  “อนสุ ยั กิเลส” ต่างกันอย่างไรคะ ตอบ อาสวกิเลสกบั อนุสยั กเิ ลสใชแ้ ทนกนั ได้ คำ� ถามที ่ ๔๑๗ ดฉิ นั สงสยั มานานแลว้ คะ่ วา่ เราจำ� เปน็ ตอ้ งถวายอาหาร หรอื ผลไม้ รวมท้งั น�้ำดม่ื ใหพ้ ระพุทธรปู ทอ่ี ยู่บนหง้ิ พระหรอื ไม่คะ เพราะดิฉันคิดว่า การสวดมนต์ไหว้พระก็เท่ากับเป็นการสรรเสริญคุณของพระพุทธ  พระ ธรรม และพระสงฆม์ ากเพยี งพอแลว้  แตธ่ รรมเนยี มนยิ มของเรายงั ตอ้ ง ถวายอาหาร  รวมท้ังน้�ำด่ืมด้วย  ตรงน้ีพระพุทธรูปจะได้เสวยอาหาร เหล่านั้นจริงๆ  หรือไม่คะ  รบกวนอาจารย์ช่วยไขข้อข้องใจให้ด้วยค่ะ ขอบพระคณุ มากค่ะ

160 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ อาหาร ผลไม ้ น�ำ้  ไม่จ�ำเป็นสำ� หรับพระพุทธรปู ค�ำถามท่ ี ๔๑๘ อยากถามวา่ จดั งานแตง่ งานในโบสถพ์ ทุ ธเหมาะสมหรอื ไม ่ เพราะ โบสถเ์ ปน็ สถานทศ่ี กั ดส์ิ ทิ ธิ ์ เปน็ ทป่ี ระทบั ของพระพทุ ธเจา้ ทชี่ าวพทุ ธให้ ความเลอื่ มใสศรทั ธา เปน็ ทส่ี ำ� หรบั ทำ� ศาสนพธิ  ี ตอ้ งมคี วามสงบเสงย่ี ม การนำ� โบสถม์ าใชใ้ นเรอ่ื งทางโลกยี วสิ ยั สมควรหรอื  บคุ คลทเี่ คยเปน็ ผนู้ ำ� ในสังคมไทยที่มาร่วมพิธีไม่รู้สึกอะไรเลยหรือ  หรือว่าเป็นชาวพุทธแต่ เปลอื กแตไ่ มม่ จี ติ วญิ ญาณของชาวพทุ ธ พระผใู้ หญท่ า่ นคดิ เหน็ อยา่ งไร หรือไม่รู้สึกอะไร  อนิจจาชาวพุทธไม่ได้เคารพพระพุทธองค์เลย  มีท่ีอื่น อกี ตงั้ มากมาย ในฐานะผมเปน็ ชาวพทุ ธ เศรา้ ใจจรงิ  มใี ครคดิ จะปกปอ้ ง บา้ งอยากร้จู ริงๆ  ตอบ คิดว่าไม่สมควรนะ  ที่แต่งงานมีถมเถไป  ไม่จ�ำเป็นต้องมาแต่งใน โบสถ ์ เห็นด้วยกบั คุณในข้อน้ี

สนทนาธรรมกบั 161 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามที ่ ๔๑๙ ขอความกรณุ าทา่ นอาจารยอ์ ธบิ ายสาระของสามญั ญผลสตู ร และ พระสตู รทที่ า่ นพระสารบี ตุ รไดฟ้ งั แลว้ บรรลเุ ปน็ พระอรหนั ตด์ ว้ ยคะ่  ขอบ พระคุณอยา่ งสูงค่ะ ตอบ สามญั ญผล แปลวา่  ผลแหง่ ความเปน็ สมณะ พระเจา้ อชาตศตั รู พระราชาแหง่ แควน้ มคธไดท้ ลู ถามพระพทุ ธเจา้  พระพทุ ธองคต์ รสั ตอบ ใจความส�ำคัญว่า  ผู้ที่เคยเป็นทาสย่อมหลุดพ้นจากความเป็นทาส  ผู้ท่ี เคยเป็นกรรมกรก็พ้นจากความเป็นกรรมกร  ได้รับการยกย่องนับถือ จากสงั คมในฐานะเปน็ ภกิ ษ ุ เมอื่ ปฏบิ ตั ดิ ปี ฏบิ ตั ชิ อบยอ่ มไดฌ้ านบา้ งได้ อภิญญาบ้าง จนถงึ สิ้นกิเลสเปน็ สงู สดุ สว่ นพระสตู รทพี่ ระสารบี ตุ รไดฟ้ งั แลว้ บรรลอุ รหตั ตผลนนั้  ชอื่  ทฆี - นขสตู ร ในมชั ฌมิ นกิ าย มชั ฌมิ ปณั ณาสก ์ ใจความสำ� คญั วา่  ทฆี นข- ปริพาชกผู้เป็นหลานของพระสารีบุตร  พระสารีบุตรเป็นลุง  ได้เท่ียว ตามหาพระสารีบุตร  มาพบเข้าที่ถ�้ำสุกรขาตา  ภูเขาคิชฌกูฏ  เมือง ราชคฤห ์ ไดพ้ ดู เปน็ เชงิ ตรี วนพระพทุ ธเจา้ วา่  “เขาไมพ่ อใจสงิ่ ทงั้ ปวง (ซง่ึ รวมท้ังพระพุทธเจ้าด้วย)  พระพุทธองค์ตรัสตอบว่า  ถ้าเช่นนั้นท่าน ควรไม่พอใจความเห็นอย่างนั้นเสียด้วย  เขายอมจ�ำนน  พระพุทธองค์ จึงได้ทรงแสดงธรรมให้ฟังหลายอย่าง  เช่น  ไม่ควรมีทิฐิอันเป็นเหตุให้ ทะเลาะกนั  ตรสั ถงึ เรอ่ื งใหพ้ จิ ารณาเวทนา ๓ คอื  สขุ  ทกุ ข ์ และอเุ บกขา วา่ ไมเ่ ทย่ี งเป็นทุกข์ และเป็นอนัตตา เป็นต้น เม่ือจบเทศนาแล้วพระ สารีบุตรซึ่งนั่งถวายงานพัดอยู่เบื้องหลังได้ส�ำเร็จเป็นพระอรหันต์  ส่วน ทีฆนขปริพาชกได้สำ� เรจ็ เป็นพระโสดาบัน

162 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามที ่ ๔๒๐ อาจารย์คะ  อยากทราบว่าคนเรามีความสุขหรือความทุกข์มาก กว่ากัน  ขอสัก  ๕  ข้อนะคะ  พร้อมกับเหตุผลประมาณ  ๔-๕  บรรทัดค่ะ หนูต้องเอาไปสอบพรุ่งนี้ ตอบ โดยท่ัวไป  ชีวิตมนุษย์และสัตว์โลกมีความทุกข์มากกว่าความสุข ดังพระพทุ ธพจนท์ ี่ว่า “สตั ว์โลกตง้ั อย่บู นกองทุกข์” (ทกุ ฺเข โลโก ปตฏิ ฐฺ ิ โต) มคี วามทกุ ขส์ ารพดั แบบ ซำ�้ กนั บา้ ง ไมซ่ ำ�้ กนั บา้ ง เชน่  ความยากจน ความเจบ็ ปว่ ย ความผิดหวงั  กิเลสรบกวน การทะเลาะวิวาท เป็นตน้ คำ� ถามท ่ี ๔๒๑ ๑.  ขอท่านอาจารย์ได้โปรดอธิบาย/ขยายความค�ำและข้อความ ดงั ตอ่ ไปนดี้ ว้ ยคะ่   ๑) “ไมม่ พี ระธรรมคำ� สงั่ สอนของพระพทุ ธองคข์ อ้ ใด เลยที่อยู่นอกเหนือไปจากอริยสัจ  ๔”   ๒)  พระสัพพัญญุตญาณ  ปฏิ สัมภิทาญาณ  สัมมาสัมโพธิญาณ   ๓)  “ปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม” ๒. คมั ภรี ว์ สิ ทุ ธมิ รรคมคี วามเปน็ มาอยา่ งไร มสี าระสำ� คญั วา่ อยา่ งไร ใช้ อา้ งองิ ไดเ้ หมอื นพทุ ธวจนะหรอื ไมค่ ะ  ๓. นพิ พาน แปลตามศพั ทไ์ ดว้ า่ อย่างไรคะ  ต่างกับวิมุตติ  วิราคะ  และวิสังขาร  อย่างไรคะ  กราบขอบ พระคณุ ทา่ นอาจารยเ์ ปน็ อย่างสูงย่งิ คะ่

สนทนาธรรมกับ 163 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ ๑.  ๑)  ที่อยู่นอกอริยสัจก็มี  แต่รวมลงในอริยสัจได้ดังที่พระ สารบี ุตรไดก้ ลา่ วไว้  ๒) สัพพญั ญตุ ญาณ แปลวา่  ร้ธู รรมทัง้ ปวง  ปฏสิ ัมภทิ าญาณ คอื  ญาณแตกฉานใน ปฏสิ มั ภิทา ๔ คือ - อัตถปฏสิ มั ภทิ า แตกฉานในความหมาย - ธมั มปฏสิ ัมภิทา  แตกฉานในหัวข้อธรรม - นริ ุตตปิ ฏิสมั ภทิ า   แตกฉานในภาษา - ปฏิภาณปฏสิ ัมภทิ า   แตกฉานในไหวพริบ สมั มาสัมโพธญิ าณ เป็นอันเดยี วกับสพั พัญญตุ ญาณ ๓) “ปฏบิ ตั ธิ รรมสมควรแกธ่ รรม” คอื  ปฏบิ ตั ธิ รรมใหส้ มควรแก่ ฐานะของตน ๒. วสิ ทุ ธมิ รรค เปน็ ผลงานการเขยี นของพระพทุ ธโฆสาจารยช์ าว อนิ เดยี  มาทำ� งานทลี่ งั กา วา่ ดว้ ยเรอ่ื งศลี  สมาธ ิ ปญั ญา ซง่ึ เปน็ ทางแหง่ ความบริสทุ ธหิ์ รอื ทางแห่งนพิ พาน ใชอ้ า้ งองิ ได้ ๓.  นิพพาน  แปลว่า  ดับ  หมายถึงดับกิเลสและดับทุกข์  วิมุตติ เป็นตน้ นน้ั  เป็นไวพจน์ของนพิ พาน

164 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามท ี่ ๔๒๒ ตอนนี้หมดก�ำลังใจในการเรียนอย่างรุนแรง  อยากให้อาจารย์ ช่วยด้วย  ท้อแท้  หมดหวัง  ท�ำยังไงดีครับ  (ท้อแท้เร่ืองเรียนเพราะเรียน ก็ยาก  วิชาท่ีเรียนก็ต้องใช้ทั้งความจ�ำและความเข้าใจ  อาจารย์ท่ีสอน ก็ดุทุกวัน  แถมยังดูถูกต่างๆ  นานา)  ถึงแม้จะบอกว่าเป็นอุบายในการ สอนแตก่ ร็ บั ไมไ่ ด ้ อาจารย์กรุณาช่วยเหลอื ด้วยจติ ใจยำ�่ แยม่ าก ตอบ ลองถามตวั เองบอ่ ยๆ วา่  ทอ้ แทแ้ ลว้ ไดอ้ ะไร ถา้ ไมท่ อ้ แทจ้ ะไดอ้ ะไร ความเพยี รเปน็ สง่ิ ทค่ี นทกุ คนตอ้ งทำ�  แมร้ วู้ า่ พรงุ่ นจ้ี ะตาย วนั นก้ี ย็ งั ตอ้ ง ทำ� สงิ่ ทค่ี วรทำ�  ถา้ รสู้ กึ วา่ อะไรไมเ่ หมาะสมแกต่ นจะเปลย่ี นเสยี กไ็ ด ้ แต่ ไปทำ� สงิ่ ทเี่ หมาะสม ยงั คงตอ้ งทำ� อยนู่ น่ั เอง รวู้ า่ อะไรควรทำ� ถงึ จะฝนื ใจ บ้างก็ต้องท�ำ  รู้ว่าอะไรไม่ควรท�ำก็ต้องฝืนใจไม่ท�ำ  เพียงเท่านี้คุณก็จะ เอาใจรอดได้  เกี่ยวกับเร่ืองครูน้ัน  ขอให้นึกเสียว่า  แม้เรารู้สึกว่าครูดูถูกก็ให้นึก ต่อไปว่า  เขาก�ำลังให้ทรัพย์สมบัติแก่เราซึ่งใช้ไม่รู้จักหมด  น่ันคือวิชา ความร ู้ ยอมใหค้ รูดถู กู เพื่อจะไดเ้ ป็นเลิศกว่าคนอนื่ นับพันนบั หมน่ื ค�ำถามท่ ี ๔๒๓ อาจารย์คะ  เร่ืองราวความผิดพลาดท่ีเกิดข้ึนในอดีตยังเข้ามา รบกวนจิตใจท�ำให้เกิดความขุ่นหมองใจ  อาจารย์ช่วยหาค�ำตอบกับ สง่ิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ภายในจติ ใจของดฉิ นั ใหด้ ว้ ยนะคะ เพราะตอนนไ้ี มส่ บายใจ มากๆ เลยคะ นกึ ถงึ เมอ่ื ไหร ่ เหมอื นมนั เปน็ บาปทเี่ ราทำ� ไปโดยอารมณ์

สนทนาธรรมกับ 165 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ช่ัววูบ  แต่ตอนน้ีพยายามปรับปรุงตัวเองให้อยู่ในทางท่ีถูกที่ควร  อยาก พักผ่อนจติ ใจดว้ ยธรรมะดว้ ยค่ะ ตอบ เหน็ ใจคณุ จรงิ ๆ มีพระพทุ ธภาษติ อยบู่ ทหนง่ึ วา่  “บาปกรรมทที่ �ำ แลว้ ยอ่ มปดิ กน้ั เสยี ไดห้ รอื ละเสยี ไดด้ ว้ ยกศุ ลกรรม ผนู้ นั้ ยอ่ มทำ� โลก คือใจให้สว่างเหมือนดวงจันทร์ในวันเพ็ญ”  พระพุทธเจ้าตรัสพระ- พทุ ธพจนน์  ี้ เพราะปรารภเรอ่ื งพระองคลุ มิ าลผซู้ งึ่ ไดท้ ำ� บาปกรรมไวม้ าก แต่ต่อมาได้บ�ำเพ็ญคุณงามความดีจนได้เป็นพระอรหันต์  บาปกรรมที่ ทา่ นท�ำแล้วก็ตามไมท่ ัน เป็นอนั ล้างบญั ชีกนั ไป ในชีวิตจริงๆ  ของมนุษย์เรา  มีใครบ้างเอ่ยที่ไม่เคยท�ำความผิด หรอื ไมเ่ คยทำ� สง่ิ ทร่ี ะลกึ ขน้ึ มาภายหลงั แลว้ เสยี ใจ พวกเราลว้ นแตเ่ คยทำ� ความผดิ กนั มาแลว้ ทง้ั นน้ั  มากบา้ งนอ้ ยบา้ ง ถา้ จติ ใจเปน็ แผลไดเ้ หมอื น แผลทางรา่ งกาย จติ ใจของพวกเราคงจะเตม็ ไปดว้ ยรอยแผล นา่ สงสาร ดว้ ยกันทุกคน พวกเราผ่านชีวติ มาดว้ ยความชอกช�้ำเจ็บปวด แต่กต็ ้อง อดทนตอ่ ส ู้ พยายามลมื และฝงั อดตี ทชี่ อกชำ�้ นนั้ เสยี  ตง้ั หนา้ ทำ� ความดี เพม่ิ ขน้ึ ทกุ วนั ๆ และระลกึ ถงึ ความดที ไี่ ดท้ �ำนน้ั เสมอๆ เอามาแทนทกี่ าร ระลกึ ถงึ ความผดิ พลาดบกพรอ่ งทเี่ คยทำ�  ผมเหน็ ใจคณุ จรงิ ๆ พดู ถงึ เรอ่ื ง ท�ำนองน้ีแล้วชวนเศร้ามากทีเดียว  เพราะมนุษย์เราได้เดินผ่านเส้นทาง ชวี ติ ทเี่ ตม็ ไปดว้ ยเรยี วหนามแหง่ ความชอกชำ้� ระบม ผมขอเปน็ เพอื่ นรว่ ม ทกุ ขก์ บั คณุ ดว้ ยคนหนง่ึ  ขอใหน้ กึ ไวเ้ สมอวา่  ความผดิ เปน็ เรอื่ งธรรมดา ของมนษุ ย ์ แตผ่ ดิ แลว้ รจู้ กั กลบั ตวั กลบั ใจ ถอื วา่ เปน็ มนษุ ยท์ ด่ี คี วรไดร้ บั การยกยอ่ งสรรเสรญิ  อยากทราบขา่ วจากคณุ บา้ งวา่  หลงั จากไดอ้ า่ นคำ� ตอบ น้ีแลว้  คุณมีความรู้สกึ อย่างไร ขอให้คุณพ้นทุกขแ์ ละมคี วามสุขเถิด

166 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามที่ ๔๒๔ กราบเรยี นทา่ นอาจารยท์ เ่ี คารพ ผมเองมคี วามคดิ แคอ่ ยากจะพอ อยพู่ อกนิ  เพราะคดิ วา่ มคี นยากจนและลำ� บากกวา่ มากมายในโลกน ี้ ผม ได้จากบ้านไปเปน็ ปลดั อ�ำเภอและสุดท้ายไปเปน็ อาจารยม์ หาวทิ ยาลยั แตก่ เ็ จอกบั ระบบอปุ ถมั ภแ์ ละเอาเปรยี บประชาชนมาตลอด จนถงึ จดุ ท่ี ผมรู้สึกว่า  เราไม่ได้มาเป็นอาจารย์เพื่อหากินกับประชาชน  รวมทั้งเกิด ความเบอ่ื หนา่ ยในชวี ติ ตามกระแส จงึ ลาออกแลว้ กลบั มาอยบู่ า้ น คาด หวงั จะทำ� ธรุ กจิ สว่ นตวั ของบา้ นและอาสาสมคั รชว่ ยสงั คมดกี วา่  แตพ่ อ กลับมาอยู่บ้านก็ต้องมาเจอสภาพท่ีน้องชายตกอยู่ใต้อบายมุขจนเป็น หนลี้ น้ ตวั  เพราะแมป่ ลอ่ ยใหเ้ คา้ ทำ� ตามใจจนชนิ  ถงึ วนั นผ้ี มจงึ มาคดิ วา่ ทกุ อยา่ งยอ่ มเปน็ ไปตามกรรมของแตล่ ะคน ผมจงึ คดิ จะออกจากบา้ นไป ทำ� งานทอ่ี น่ื  ปลอ่ ยใหแ้ มแ่ ละนอ้ งแกป้ ญั หาตนเอง เพราะผมไมส่ ามารถ แก้ไขปัญหาหน้ีสิน  และความโลภของเค้าได้  หากอยู่ต่อไปก็คงต้อง ขัดแย้งกับคุณแม่และน้องท่ีหลงอยู่กับเงิน  และสร้างทุกข์ให้ตัวเค้าเอง ตลอดเวลา ทกุ วนั นผ้ี มจงึ ทกุ ขใ์ จเพราะขดั แยง้ กบั แมแ่ ละนอ้ งบอ่ ยมาก จึงมาคิดว่า  เราจะมาสร้างบาปกรรมกับแม่และน้องท�ำไม  คนเราต่าง กรรมคงเปลย่ี นยาก ไปทำ� ชวี ติ เราใหถ้ กู ตอ้ งตามทางเราดกี วา่  สกั วนั เมอ่ื กรรมเคา้ หมดคงตาสวา่ ง ผมอยากคำ� แนะนำ� จากทา่ นอาจารยด์ ว้ ยครบั ตอบ เหน็ ดว้ ยกบั ความคดิ ของคณุ  คณุ คดิ ดแี ลว้ ทำ� ไปเถอะ พระพทุ ธเจา้ มกั ตรสั เสมอวา่  เขาจกั ปรากฏดว้ ยกรรมของเขาเองเมอ่ื ทรงสอนแลว้ เขา ไม่ปฏิบัตติ าม ขออนุโมทนากบั ความคิดดๆี  ของคณุ ดว้ ย

สนทนาธรรมกบั 167 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามท่ี ๔๒๕ มีความเครียดเร่ืองท�ำมาหากินมากค่ะ  เป็นหัวหน้าครอบครัว หาเงนิ ไดไ้ มพ่ อกบั การใชจ้ า่ ย จำ� เปน็ ตอ้ งพง่ึ ญาตผิ ใู้ หญเ่ กรงใจเขามาก เคยลงทุนก็มีเหตุให้พบเพื่อนร่วมหุ้นไม่เป็นอย่างที่เขาสร้างภาพให้เรา เชื่อถือทั้งสองครั้ง  จะลงทุนใหม่ก็ไม่มีปัญญา  ท้อแท้มากๆ  ขอความ กรณุ าท่านช่วยช้หี นทางสวา่ งใหด้ ้วยคะ่ ตอบ ขอใหค้ ณุ พยายามทำ� ในสง่ิ ทค่ี ณุ คดิ วา่ ดที ส่ี ดุ แลว้  เปน็ เรอื่ งของกฎ แหง่ กรรม ปญั หาเศรษฐกจิ เปน็ ปญั หาใหญข่ องสงั คม ตงั้ แตม่ มี นษุ ยข์ น้ึ ในโลกจนบัดน ้ี ปัญหาเศรษฐกิจไม่เคยหมดไปจากสังคมมนุษย ์ ขอให้ คุณทำ� เท่าทีค่ ุณทำ� ได้ ผมคงใหค้ �ำแนะนำ� ไดเ้ พียงเทา่ น้ี ค�ำถามที ่ ๔๒๖ ทา่ นอาจารยส์ บายดหี รอื เปลา่ คะ สขุ ภาพทา่ นยงั พอเปน็ ไปไดห้ รอื ไม่  ศิษย์ขออาราธนาคุณพระศรีรัตนตรัยปกปักรักษาท่านอาจารย์ให้มี อายุยาวนาน  ปราศจากโรคภัยเบียดเบียนให้ต้องเป็นภาระรักษา  ท่ี สำ� คญั หวงั ใหท้ า่ นเปน็ รม่ โพธริ์ ม่ ไทรแกบ่ รรดาศษิ ยเ์ กา่ -กลาง-ใหมท่ กุ คน ไปนานแสนนานคะ่  กราบขอพรปใี หมจ่ ากท่านอาจารย์ด้วยนะคะ ตอบ การเจ็บไข้เป็นธรรมดาของชีวิต  บ�ำบัดแก้ไขกันไปเท่าที่จะท�ำได้ ขอบคุณที่ส่งความปรารถนาดีมา  คุณก็เช่นเดียวกันขอให้พ้นจากทุกข์

168 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ โศกโรคภยั  ประสบสง่ิ ทด่ี งี าม เปน็ อยดู่ ว้ ยปญั ญาและไมป่ ระมาทตลอด ปี ๒๕๕๒ ไมม่ ีมติ รใดเสมอด้วยวิชชา  ไม่มศี ตั รใู ดเสมอดว้ ยพยาธิ ไมม่ ีแม่น้�ำใดเสมอดว้ ยตณั หา ไมม่ ีความรกั ใดเสมอดว้ ยความรกั ตน ไม่มีทกุ ข์ใดเสมอด้วยการบริหารขันธ์ คำ� ถามที่ ๔๒๗ เรยี นถามอาจารย ์ อรยิ สจั  ๔ ถา้ จะอธบิ ายใหเ้ ขา้ ใจงา่ ยๆ จะอธบิ าย ได้อย่างไร  โดยเฉพาะนิโรธ  ความดับทุกข์  กับมรรค  หนทางพ้นทุกข์ ตา่ งกนั อยา่ งไร และอาจารยช์ ว่ ยยกตวั อยา่ งในชวี ติ จรงิ ๆ ของคนสว่ นใหญ่ ท่ีต้องประสบให้เห็นชัดๆ  ท้ายขอให้อาจารย์สุขภาพแข็งแรงและมี ความสุข ตอบ คณุ นึกอยา่ งนีก้ แ็ ลว้ กนั  ทุกขเ์ ท่ากบั ตัวปญั หา สมุทยั เปน็ เหตุเกิด ของปญั หา นโิ รธเทา่ กบั การแกป้ ญั หาไดห้ รอื การดบั ปญั หา มรรคเทา่ กบั วิธีแก้ปัญหา  เปรียบอีกอย่างหน่ึงว่า  ทุกข์เปรียบเหมือนความเป็นโรค สมุทัยเปรียบเหมือนเหตุให้เกิดโรค  นิโรธเหมือนการหายโรค  มรรค เหมอื นยารกั ษาโรค  ตวั อยา่ งในชวี ติ จรงิ  เชน่  ก. มคี วามทกุ ขเ์ พราะความยากจน สาเหตุ มาจากการชอบเล่นการพนัน  ต่อมาเขาเห็นโทษของการพนันจึงเลิก

สนทนาธรรมกับ 169 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ เสีย  เขาก็ดับทุกข์เพราะความยากจนได้  วิธีการก็คือไม่คบกับพวกเล่น การพนันซ่ึงเท่ากับมรรค  ฯลฯ  มีหนังสือของผมเล่มหน่ึงช่ือ  อริยสัจ  ๔ ลองหามาอา่ นด ู สำ� นักพมิ พ์ธรรมดา โทร. ๐-๒๘๘๘-๗๐๒๖ ค�ำถามที ่ ๔๒๘ พระพุทธพจน์ท่ีทรงตรัสถึงคนโลภ  มีอะไรบ้างขอความกรุณา อาจารย์อธิบายให้ด้วยครบั  ขอบพระคุณครับ ตอบ  ๑. ความโลภเป็นอันตรายแห่งธรรมท้ังหลาย คือเป็นอันตรายแก่ คุณงามความดี ๒. เม่อื ใดความโลภครอบง�ำ เมอ่ื นน้ั คนนั้นกม็ ืดมน ๓.  ความโลภเป็นบาปทางใจ  เกิดจากตนย่อมเบียดเบียนตนให้ เดอื ดรอ้ น ๔.  ผู้ใดละความโลภได้  เรา  (พระพุทธเจ้า)  เป็นประกันให้เป็น พระอนาคาม ี ๕.  โลภ  โกรธ  หลง  คือรากเหง้าของอกุศล  เม่ือเกิดข้ึนแล้วท�ำให้ อกศุ ลอยา่ งอ่ืนทย่ี ังไม่เกิดเกิดขึน้  ท่เี กิดแล้วเจรญิ มากขึ้น ฯลฯ

170 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามท่ี ๔๒๙ วิบากกรรมต่างๆ  ที่เกิดขึ้นกับเราไม่ว่าดีหรือช่ัวเกิดจากเจ้ากรรม นายเวร หรอื เกดิ จากกรรมลว้ นๆ ครบั  และอนโุ มทนาบญุ กบั ทา่ นอาจารย์ วศิน  ที่ท่านได้เมตตาตอบปัญหาทางธรรมให้กับทุกคนท่ีสนใจ  ขอบญุ กศุ ลนดี้ ลบนั ดาลใหอ้ าจารยม์ สี ขุ ภาพกายแขง็ แรงตลอดไปดว้ ยครบั ตอบ คดิ วา่ เปน็ ไดท้ งั้ สองอยา่ ง บางกรณเี กดิ จากเจา้ กรรมนายเวร บาง กรณเี กดิ จากกรรมดหี รอื กรรมชวั่ ลว้ นๆ บางกรณเี กดิ จากความผดิ พลาด ในการด�ำเนินชีวิต  คือไม่เข้าใจหรือเข้าใจผิด  เข้าใจไม่ถูกต้องต่อการ ด�ำเนินชีวิต  ท�ำให้ผิดพลาดไปมีวิบากเป็นทุกข์  บางอย่างท�ำถูกต้อง ทำ� ใหม้ วี บิ ากเป็นสขุ  ขอบคุณที่ให้พรมาขอให้เป็นเช่นน้ันเถดิ คำ� ถามท่ี ๔๓๐ ขา้ พเจา้ มนี สิ ยั ชอบเพง่ โทษคนอน่ื อยเู่ สมอ รสู้ กึ ในใจตลอดทกุ ครงั้ ทเี่ หน็ การกระทำ� ของคนอนื่  แตไ่ มไ่ ดว้ า่ กลา่ วเขาเพราะคดิ วา่ ไมใ่ ชห่ นา้ ที่ ของเรา  เช่น  เห็นเพื่อนถ่ายเอกสารเร่ืองส่วนตัวท่ีไม่เก่ียวข้องกับการ ท�ำงาน  โดยใช้กระดาษและเคร่ืองถ่ายท่ีท�ำงาน  หรือใช้เครื่อง  print  สี ของทที่ ำ� งานไปทำ� รายงานของลกู  หรอื ทำ� เรอื่ งสว่ นตวั ตา่ งๆ ทงั้ ๆ ทบ่ี า้ น เขาก็มี  (ตัวข้าพเจ้าไม่เคยท�ำสิ่งเหล่านี้)  ข้าพเจ้าคิดต�ำหนิพวกเขาว่า เห็นแก่ได้  ไม่มีจิตส�ำนึกกับของหลวง  ท�ำให้ข้าพเจ้าไม่อยากพูดคุยกับ พวกเขาเพราะรู้สึกว่าเขาไม่ดี  แต่เคยอ่านหนังสือมาเล่มหน่ึงบอกว่า การทเ่ี ราคดิ วา่ ใครไมด่  ี เราเองกไ็ มด่ แี ลว้  ขอคำ� แนะนำ� จากอาจารย ์ วา่ ขา้ พเจา้ ควรจะมวี ิธคี ดิ อยา่ งไรทีจ่ ะไมค่ ดิ ต�ำหนิคนอน่ื

สนทนาธรรมกับ 171 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ การเพ่งโทษกับการต�ำหนิคนท่ีควรต�ำหนิไม่เหมือนกัน  พระพุทธ- เจา้ ตรสั วา่  “บณั ฑติ ยอ่ มต�ำหนคิ นทค่ี วรต�ำหน ิ ยกยอ่ งคนทค่ี วรยกยอ่ ง” ส่วนการเพ่งโทษนั้นคือการเอาโทษมาใส่เขาโดยท่ีเขาไม่มีโทษ  มีพระ พุทธพจน์อยู่บทหนึ่งว่า “การเพ่งโทษเป็นกำ� ลังของคนพาล การไม่เพ่ง โทษเปน็ กำ� ลงั ของบณั ฑติ ” แตค่ วรทำ� ความเขา้ ใจการเพง่ โทษใหด้  ี มนษุ ย์ เราโดยท่ัวไปดีไม่ท่ัวชั่วไม่หมด  หรือดีบ้างชั่วบ้าง  ขอให้เข้าใจ  เห็นใจ และใหอ้ ภยั  เพอ่ื ความสงบสขุ ของเราเอง มสี ภุ าษติ องั กฤษอยบู่ ทหนงึ่ วา่ “การท�ำผิดเป็นเรื่องธรรมดาของมนุษย์  แต่การให้อภัยเป็นเร่ืองของ เทวดา” (To err is human, to forgive is divine.) ค�ำถามท ี่ ๔๓๑ ข้าพเจ้ารู้สึกไม่พอใจในตัวเอง  ท้ังบุคลิก  รูปร่าง  หน้าตา  และ ความคดิ อา่ นในแงข่ องความจรงิ จงั ในการทำ� งาน มคี วามรบั ผดิ ชอบสงู เกนิ หนา้ ทไี่ ป ปลอ่ ยวางไมไ่ ด ้ การทำ� งานทกุ อยา่ งทำ� ดว้ ยหวั ใจ อยากให้ เตม็ รอ้ ย คดิ อยคู่ นเดยี ว ทมี งานจะทำ� แคส่ กั แตว่ า่ ทำ�  ทำ� ใหข้ า้ พเจา้ ทกุ ข์ เสมอ และพอมาทบทวนความรสู้ กึ  บคุ ลกิ ภาพ รปู รา่ ง หนา้ ตา ความจรงิ จงั ของตนเอง  ก็จะรู้สึกแย่กับตัวเอง  ไม่ชอบตัวเอง  ไม่อยากมีบุคลิกภาพ หน้าตา ความจรงิ จังแบบน้ ี ข้าพเจา้ ควรฝึกความคิดอยา่ งไรดคี ะ ตอบ คุณควรนึกไว้เสมอว่า  ความสมบูรณ์ไม่มีในโลกนี้  ในโลกนี้มีแต่ ความพร่องซ่ึงมนุษย์ต้องแก้ไข  ในหมู่มนุษย์ก็มีแต่ความบกพร่อง  เม่ือ

172 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ มารวมตวั กนั เขา้ ความบกพรอ่ งกม็ มี ากขน้ึ  เกยี่ วกบั การงานอยา่ หวงั ผล รอ้ ยเปอรเ์ ซนต์ ตอ้ งยอมให้บกพรอ่ งบา้ ง ถ้าเราจะใช้ใครให้ทำ� งานหรือ ทำ� สง่ิ ใดสงิ่ หนง่ึ ตอ้ งยอมใหเ้ ขาบกพรอ่ งบา้ ง มฉิ ะนน้ั แลว้ เราจะไมม่ ใี คร ทำ� งานใหเ้ ราหรือหาคนท�ำงานไมไ่ ด้ คำ� ถามท ี่ ๔๓๒ ขา้ พเจา้ มคี วามตง้ั ใจวา่  เรมิ่ ตน้ ป ี ๒๕๕๒ น ้ี ขา้ พเจา้ จะไมน่ ำ� เรอื่ ง ไม่พอใจใครไปเล่าต่อกับอีกคนหน่ึง  มันไม่จบ  เสียเวลาและย่ิงท�ำให้ อารมณ์คุกรุ่นขึ้นอีก  อยู่ในวังวนของความโกรธ  เกลียด  สะสมมากขึ้น ตลอดเวลา  แต่เอาเข้าจริงพอไปท�ำงานก็จะเจอสิ่งกระทบมายั่วตลอด ขา้ พเจา้ ใจไมน่ ง่ิ  จะโมโหและโตต้ อบ และจะนำ� ไปเลา่ ตอ่  เปน็ อยอู่ ยา่ ง น ้ี ขนาดเพง่ิ เรม่ิ ตน้ ปใี หม ่ ทำ� งานไดเ้ พยี ง ๒ วนั  เบอ่ื ชวี ติ เหมอื นกนั  รสู้ กึ เหน่อื ย ขา้ พเจ้าจะท�ำอย่างไรดีคะ ตอบ ขอใหด้ คู ำ� ตอบในขอ้  ๔๓๑ จะท�ำใหค้ ุณดีข้นึ

สนทนาธรรมกบั 173 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามท ่ี ๔๓๓ สวัสดีปีใหม่ค่ะ  ท่านอาจารย์ท่ีเคารพ  หนูไม่อยู่บ้านเสียนาน ระหวา่ งทป่ี ฏบิ ัตหิ นา้ ทก่ี ค็ ดิ ถงึ ค�ำสง่ั สอนของทา่ นอาจารยอ์ ยเู่ สมอๆ ไม่ ว่าจะท�ำ  พูด  คิด  ก็ส�ำรวมระวังกาย  วาจา  ใจ  นี่ขนาดระมัดระวังอยู่ เสมอๆ ยงั มคี วามรสู้ กึ วา่ การอยใู่ นสงั คมของคนดกี ย็ งั เปน็ ของยาก บาง ครง้ั ทห่ี นรู สู้ กึ ขมขนื่ พอสมควร ตอ้ งอดทน อดกลนั้  สารพดั เรอ่ื ง แตห่ นกู ็ สามารถผ่านพ้นอุปสรรคต่างๆ  มาได้ด้วยดีนะคะ  ขอขอบพระคุณท่าน อาจารย์อย่างสูง  ในค�ำสั่งสอนท่ีเป็นประโยชน์และสามารถน�ำมาใช้ได้ ทกุ เวลา ถา้ ไมม่ คี �ำสอนของท่านอาจารย์คอยประคับประคองอยู่ปา่ นนี้ หนูคงแย่นะคะ  ขอให้ท่านอาจารย์จงพ้นจากสรรพโรคทั้งปวง  จงเว้น จากความเดือดร้อนท้ังปวง  จงล่วงเสียซ่ึงเวรท้ังปวง  จงดับเสียซ่ึงทุกข์ ทั้งปวงแห่งท่านทุกเม่ือ  ด้วยสัจจะก็ดี  ด้วยศีลก็ดี  ด้วยก�ำลังแห่งขันติ และเมตตากด็  ี แหง่ พระพทุ ธเจา้ ทงั้ หลาย จงรกั ษาแหง่ ทา่ นทกุ เมอื่  ดว้ ย สภาวะหาโรคมิได้ก็ดี  ด้วยความสุขก็ดี  จงมีแต่ท่านทุกเมื่อเทอญ  ภะ วะตุ  สัพพะมังคะลัง  ขอสรรพมงคลจงมีแก่ท่าน  รักขันตุ  สัพพะเทวะ ตา  ขอเหล่าเทวดาท้ังปวงจงรักษาท่าน  สัพพะพุทธานุภาเวนะ  ด้วย อานุภาพแห่งพระพุทธเจ้า  สัพพะธัมมานุภาเวนะ  ด้วยอานุภาพแห่ง พระธรรม สพั พะสงั ฆานภุ าเวนะ ดว้ ยอานภุ าพแหง่ พระสงฆ ์ สะทา โสต ถี  ภะวันตุ  เตฯ  ขอความสวัสดีทั้งหลาย  จงมีแก่ท่านทุกเม่ือเทอญ  รัก และเคารพค่ะ ตอบ รสู้ กึ ปลมื้ ใจตอ่ คำ� พรของคณุ  ขอใหพ้ รทง้ั ปวงนน้ั จงยอ้ นกลบั มาหา คุณเช่นเดียวกัน  ขอขอบใจมากๆ  ท่ีตั้งจิตปรารถนาดีต่อผม  ขอให้พรท่ี คณุ กล่าวแลว้ จงสำ� เรจ็

174 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามท่ี ๔๓๔ หนฝู กึ ปฏบิ ตั วิ ปิ สั สนากรรมฐานมาไดร้ ะยะหนงึ่  ไดย้ นิ บทสวดมนต์ แวว่ มาจากทไ่ี กลๆ จำ� ไดว้ า่  เหตปุ จั จะโย และกอ็ ะไรๆ ปจั จะโย ตามๆ กนั มา ตอนนน้ั กไ็ มร่ วู้ า่ อะไรเปน็ อะไร จนเมอื่ ไมน่ านมาน ี้ ไปปฏบิ ตั ธิ รรม ท่ีวัดแห่งหนึ่ง  ช่วงท�ำวัตรเย็นก็ได้เปิดหนังสือสวดมนต์และสวดมนต์ ไปพร้อมๆ  กับคนอ่ืนๆ  ในวัด  ในบทพระมหาปัฎฐาน  ก็จ�ำได้ว่าบทนี้ไง ที่เคยได้ยิน  หนูอ่านไปสวดไปประมาณ  ๖  บรรทัด  แต่ไม่รู้ความหมาย แปลกไ็ มอ่ อก ทา่ นอาจารยพ์ อจะทราบหรอื ไมค่ ะ วา่ พระมหาปฏั ฐานนี้ ทา่ นพดู ครา่ วๆ เกยี่ วกบั เรอ่ื งอะไรบา้ ง พอเดาๆ เอาวา่  อะไรเปน็ เหตเุ ปน็ ปจั จยั ของอะไร แตอ่ ยากทราบความหมายทชี่ ดั เจนคะ่  ขอบพระคณุ คะ่ ตอบ มหาปฏั ฐานเกย่ี วกบั ปจั จยั  ๒๔ ในคมั ภรี อ์ ภธิ รรม พระสงฆม์ กั จะ นำ� มาสวดเปน็ บทสดุ ทา้ ยในงานสวดศพ ขน้ึ ตน้ ดว้ ย เหตปุ จั จโย แปลวา่ มเี หตเุ ปน็ ปจั จยั  หมายความวา่ มเี หตแุ ลว้ จงึ มผี ล ขอยกตวั อยา่ งมาเปน็ บางประการ  เช่น  อัญญะมัญญะปัจจโย  แปลว่า  อาศัยซึ่งกันและกัน เป็นเหตุเป็นผลของกันและกัน ตัวอย่างทางรูปธรรม เช่น เมล็ดมะม่วง ท�ำให้เกิดต้นมะม่วง  ต้นมะม่วงท�ำให้เกิดผลมะม่วงซึ่งมีเมล็ดอยู่ในนั้น กมั มะปจั จโย วปิ ากะปจั จโย มกี รรมเปน็ ปจั จยั  มผี ลเปน็ ปจั จยั  อาหาระ ปจั จโย มอี าหารเปน็ ปจั จยั  เชน่  อาหารดที ำ� ใหผ้ วิ พรรณเปลง่ ปลงั่  เปน็ ตน้ อาเสวนะปัจจโย  อาศัยการคบหากันเป็นปัจจัยจึงเกิดความพอใจขึ้น อตั ถปิ จั จโย อาศยั ความมเี ปน็ ปจั จยั  ตอนหลงั กลบั ไมม่  ี เชน่  มชี วี ติ แลว้ ไม่มีชีวิต  นัตถิปัจจโย  อาศัยความไม่มีเป็นปัจจัยจึงเกิดมีขึ้น  ตัวอย่าง พ้ืนท่ีว่างเราไปปลูกต้นไม้ทำ� ให้มีต้นไม้ข้ึน ต่อมาใบไม้เหลืองแล้วหล่น

สนทนาธรรมกบั 175 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ท�ำให้มีใบใหม่เกิดขึ้น  ยกตัวอย่างมาเพียงบางประการดังนี้  อธิบาย อยา่ งงา่ ยๆ เพอ่ื ใหค้ นทว่ั ไปเขา้ ใจได ้ ถา้ พดู ถงึ จติ และเจตสกิ คอื สงิ่ ทเ่ี กดิ กับจติ  ก็จะเข้าใจยาก จึงขอเวน้ เสยี ค�ำถามท่ ี ๔๓๕ “อนจิ จงั ” กบั  “ทกุ ขงั ” ตา่ งกนั อยา่ งไรคะ ความไมเ่ ทยี่ ง ความทนอยู่ ไมไ่ ด ้ กด็ เู หมอื นจะหมายถงึ ความเปลย่ี นแปลงทงั้ สองคำ� เลย ปล. สว่ น Acknowledgements ในวทิ ยานพิ นธข์ องดฉิ นั ทส่ี ำ� เรจ็ การศกึ ษาเมอื่ ปที ี่ แลว้  ไดก้ ราบขอบพระคณุ อาจารยไ์ วด้ ว้ ย ดงั น ้ี (วทิ ยานพิ นธเ์ ปน็ ภาษา องั กฤษคะ่ ) My heartfelt thanks are also given to various Buddhist scholars, especially Khun Dungtrin and Ajarn Wasin Intasra, whose books provided a sanctuary for my mind in many difficult times of darkness and unhappiness during the study. กราบขอบพระคณุ อาจารย์ตรงนี้อีกครั้งค่ะ  หนังสือของอาจารย์อ่านแล้วสงบเย็นเสมอ ทุกวันน้ีแม้จะเรียนจบแล้ว  แต่ก็ยังมีหนังสือ  ทางด�ำเนินของมุนี (โมไนยปฏิปทา)  ของอาจารย์ติดกระเป๋าอยู่ตลอดค่ะ  ชอบเล่มนี้เป็น พิเศษ  เป็นเหมือนแนวทางของคนท่ีมุ่งมั่น  แน่วแน่  ใช้สะกิดใจตนเอง เวลาเกยี จครา้ นเลอ่ื นลอยคะ่  (เอาคำ� วา่  โอโนทโร ทเ่ี หน็ จากหนงั สอื เลม่ นี้ มาเป็นนามแฝงด้วยค่ะ) ขอบพระคณุ อาจารยค์ ะ่ ตอบ ตอ้ งดทู เ่ี วทนา เชน่  ทกุ ขเวทนา รสู้ กึ เปน็ ทกุ ข์ เมอ่ื รสู้ กึ แลว้ จางไป คลายไป เปลย่ี นแปลงไป ตรงทเี่ ปลีย่ นแปลงนนั้ เปน็ อนจิ จงั  ตรงที่รูส้ กึ

176 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ เปน็ ทกุ ขน์ นั้ เปน็ ทกุ ขงั  ถา้ พดู ถงึ สงิ่ ทไี่ มม่ ชี วี ติ จติ ใจ เชน่  ดนิ  นำ้�  ไฟ ลม ความเปลี่ยนแปลงของมันเป็นอนิจจัง  ความท่ีมันไม่คงที่เป็นทุกขัง ตรงนดี้ เู หมอื นจะเปน็ อยา่ งเดยี วกนั  สมพระพทุ ธพจนท์ วี่ า่  “สง่ิ ใดไมเ่ ทยี่ ง สิ่งน้ันเป็นทุกข์  ส่ิงใดเป็นทุกข์  ส่ิงน้ันเป็นอนัตตา  สิ่งใดเป็นอนัตตา เราไม่ควรยึดม่ันว่าเป็นตัวเราหรือของเรา”   ขอขอบคุณที่เอ่ยช่ือถึงใน วทิ ยานิพนธ ์ และขอบคุณที่อ่านหนังสอื ของผมแล้วทำ� ใหส้ ุข สงบ โดย เฉพาะหนงั สอื เรอ่ื ง ทางดำ� เนนิ ของมนุ  ี ซง่ึ เชอื่ วา่ ถา้ ชาวพทุ ธดำ� เนนิ ตาม ทางนี้กันมากๆ ก็จะท�ำให้เกิดความสุข สงบในชีวิตมิใช่น้อยเลย ขอให้ ทุกคนโชคดมี คี วามสุขและพ้นทุกข์พน้ ภยั ค�ำถามท ่ี ๔๓๖ เจรญิ พรโยมอาจารย ์ โยมอาจารยส์ ขุ ภาพเปน็ อยา่ งไรบา้ ง ลว่ งไป อีก  ๑  ปีแล้ว  มีค�ำถามว่า  ตอนนี้ใกล้จะสอบบาลีแล้ว  อยากทราบถึง เคลด็ ลบั ในการดตู ำ� ราและอบุ ายวธิ แี กค้ วามขเ้ี กยี จ (ซง่ึ เมอ่ื ปฏบิ ตั ติ าม คงช่วยให้สอบผ่าน)  แต่ตั้งแต่เร่ิมเรียนบาลีท�ำให้เข้าใจอะไรมากข้ึน อย่างมากมาย  และประกอบกับมีหนังสือทางแห่งความดีของอาจารย์ จึงท�ำให้อ่านส�ำนวนบาลีเข้าใจได้ดีเร็วขึ้น  สุดท้ายน้ีขออนุโมทนาบุญ กับโยมอาจารย์ต่อธรรมทานท่ีได้เกิดข้ึน  ผู้รู้ได้ประพันธ์กลอนไว้ว่า “ขอเดชะ สังฆรัตน ์ ก�ำจัดโรค ส้ินภัยโศก สืบชนม์ พ้นอายุขัย ขอเดชะ พระไตรรัตน์  อวยพรชัย  เจริญวัย  เจริญศรี  โชคดีเทอญ.”  ดังน้ันแล้ว อาตมาภาพขออ้างอ�ำนาจคคุณพระศรีรัตนตรัย  โปรดประทานพรนั้น แดโ่ ยมอาจารยแ์ ละครอบครวั ด้วยเทอญ สาธุ

สนทนาธรรมกบั 177 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ ขอขอบพระคณุ ทเี่ ปน็ หว่ งสขุ ภาพและใหพ้ รมา สขุ ภาพพอเปน็ ไป ได้วันต่อวัน ท�ำให้ระลึกถึงความตายอยู่เสมอ เป็นมรณัสสติภาวนาอยู่ เสมอ วันละหลายๆ ครั้ง ได้พจิ ารณาอภิณหปัจจเวกขณ์เป็นเนืองนิตย์ เพราะชราพยาธมิ ากระตนุ้ เตอื นอยทู่ กุ วนั  ตอ้ งถงึ มรณะเขา้ วนั หนงึ่ อยา่ ง แนน่ อน ทำ� ใหก้ ลวั ภยั ในวฏั สงสาร เปน็ ความดอี ยา่ งหนง่ึ ของชราพยาธิ และมรณะ ผมขออนุโมทนาด้วยจริงๆ  ที่ท่านต้ังใจเรียนภาษาบาลีและได้ ความรเู้ พมิ่ ขน้ึ จากการรภู้ าษาบาลี หนงั สอื ทางแหง่ ความดีนนั้ เปน็ คมู่ อื ได้อยา่ งดีสำ� หรับผเู้ รยี นอรรถกถาธรรมบท เรอ่ื งเรยี นภาษาบาลนี นั้ ขอใหม้ คี วามตงั้ ใจจรงิ กจ็ ะรจู้ รงิ  ใชอ้ ทิ ธบิ าท ๔  นั่นแหละครับเป็นหลักส�ำคัญแห่งความส�ำเร็จ  ค่อยๆ  อ่านให้เข้าใจ ไปทลี ะหนา้  ถอื เอาคณุ ภาพเปน็ สำ� คญั กวา่ ปรมิ าณ ใหร้ อบรไู้ ปทลี ะหนา้ หนังสือก็จะพลอยให้รู้หน้าอ่ืนๆ  ได้ด้วย  ขอให้ท่านประสบความส�ำเร็จ ในการเรยี นภาษาบาลีซง่ึ จะได้ประโยชน์มาก คำ� ถามท่ี ๔๓๗ กราบเรียนถามอาจารย์ค่ะ  ถ้าเวลากรวดน�้ำ  ต้องต้ังนะโม  ๓  จบ ก่อนไหมคะ หรือวา่ กลา่ วอมิ นิ าฯ ไดเ้ ลย ขอบคณุ คะ่ ตอบ ก็ท�ำได้ท้งั สองอยา่ ง จะตง้ั นะโมกอ่ นกไ็ ด้ ไม่ตง้ั กไ็ ด้

178 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามท่ ี ๔๓๘ กราบเรียนท่านอาจารย์ท่ีเคารพอย่างสูง  สวัสดีปีใหม่ครับ  ขอให้ อาจารย์มีสุขภาพพลานามัยแข็งแรง  และเป็นม่ิงขวัญของพวกเรา นกั เรยี นธรรมะวนั อาทติ ยท์ กุ ๆ คน ผมไมไ่ ดเ้ รยี นธรรมะกบั ทา่ นอาจารย์ มาหลายสปั ดาหแ์ ล้ว มีความรสู้ กึ คิดถึงอาจารยม์ ากๆ และเพ่อื นๆ พๆี่ ทุกๆ  คน  ผมใคร่ขอบทแผ่เมตตาที่สวดทุกคร้ังหลังเวลาเลิกเรียนจาก ทา่ นอาจารยด์ ว้ ยครบั  เพราะในหนงั สอื สวดมนตเ์ ลม่ ไหนๆ กม็ ไี มเ่ หมอื น กับทีท่ ่านอาจารยใ์ หส้ วดครบั  กราบขอบพระคณุ อาจารย์มากครับ ตอบ สวดว่า สัพเพ สัตตา สุขิตา โหนตุ ขอสัตว์ทั้งหลายจงมีความสุข เถดิ  (เปน็ การแผเ่ มตตา) สัพเพ  สัตตา  ทุกขา  ปมุจจันตุ  ขอสัตว์ทั้งหลายจงพ้นจากความ ทกุ ขเ์ ถดิ  (เปน็ การแผ่กรณุ า) สัพเพ  สัตตา  มา  ลัทธสัมปัตติโต  วิคัจฉันตุ  ขอสัตว์ทั้งหลายอย่า ไดป้ ราศจากสมบัติท่ตี นได้แล้วเลย (เปน็ การแผม่ ุทิตา) สัพเพ  สัตตา  กัมมัสสกา  ฯลฯ  สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของของ ตน ผู้ทำ� ดีจักได้ด ี ทำ� ชัว่ จกั ได้ชั่ว (เปน็ การแผ่อเุ บกขา) ๔ ขอ้ นเี้ ปน็ การแผพ่ รหมวหิ ารครบทงั้ ส ี่ โดยทวั่ ไปเขาจะแผเ่ มตตา อย่างเดยี ว ต่อไปนี้เป็นการแผ่ส่วนบุญว่า  “บุญกุศลใดท่ีข้าพเจ้าท้ังหลายได้ บ�ำเพ็ญแล้วในวันนี้  ข้าพเจ้าทั้งหลายขออุทิศบุญกุศลน้ันแด่บุพการี ทงั้ หลาย มมี ารดาบดิ า ครอู าจารย ์ เปน็ ตน้  และแดส่ รรพสตั วท์ ง้ั หลาย”

สนทนาธรรมกบั 179 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามที่ ๔๓๙ ขอรบกวนอาจารย์ครับ  ผมอยากทราบว่า  ที่ถูกต้องแล้วเวลาจุด ธปู เทยี นบชู าพระรตั นตรยั  ควรจะจดุ อะไรกอ่ นหลงั เหรอครบั  และเพราะ อะไรครับ  ขอให้อาจารย์สุขภาพแข็งแรงๆ  นะครับ  ผมก็คนสงขลา เหมอื นกันครับ อยอู่ ำ� เภอรัตภมู ิครบั ตอบ จุดเทียนด้านซ้ายมือของเราก่อน  แล้วจุดทางขวามือ  แล้วจุดธูป เพราะสะดวกทจ่ี ะทำ� อยา่ งนนั้  ทำ� กนั จนเปน็ ขนบประเพณแี ลว้  ขอบคณุ มากท่ีคุณรู้ว่าผมเป็นคนสงขลาและเกิดท่ีอ�ำเภอรัตภูมิ  ผมเกิดท่ีต�ำบล ท่าศาลา  ต่อมาได้ย้ายไปอยู่ทางทะเลออก  ตอนนั้นเป็นอ�ำเภอเมือง เด๋ยี วน้ีเป็นอ�ำเภอสิงหนคร ขอบคณุ อกี ครัง้ หนึ่งท่อี วยพรใหม้ สี ุขภาพดี คำ� ถามท ี่ ๔๔๐ ธรรมบท เลม่  ๕ หน้า ๖๓ เนื้อหา สาระในเรื่องอะไรบา้ ง ตอบ ผมไมแ่ นใ่ จวา่ คณุ หมายถงึ  อรรถกถาธรรมบทฉบบั ภาษาบาล ี หรอื ทางแห่งความดี  ภาค  ๔  ตอน  ๒  ของผมซึ่งเป็นเล่มที่  ๕  (ส�ำนักพิมพ์ บรรณาคาร  จัดพิมพ์)  ถ้าเป็นทางแห่งความดี  เล่ม  ๕  เริ่มต้นจากหน้า ๓๘๕ ถา้ เปน็  อรรถกถาธรรมบทฉบบั บาล ี หนา้  ๖๓ กเ็ ปน็ เรอ่ื งภกิ ษผุ มู้ ี ของมาก มพี ระพทุ ธพจนใ์ นเรอื่ งนแ้ี ปลเปน็ ไทยวา่  การประพฤตเิ ปลอื ย กาย การเกล้าชฎา การนอนบนเปือกตม การอดอาหาร การนอนบน

180 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ แผ่นดิน  ความเป็นผู้มีกายหมักหมมด้วยธุลี  ความเพียรด้วยการน่ัง กระโหย่ง ท้ังหมดน้ีไม่ทำ� ให้คนทย่ี ังไม่ล่วงความสงสัย บริสุทธ์ิได้ พระพทุ ธเจา้ ตรสั พระพทุ ธพจนน์ เ้ี พราะปรารภภกิ ษรุ ปู หนงึ่ ผสู้ ะสม ของไว้มาก  พระพุทธเจ้าทรงติเตียนจึงเปลื้องจีวรออกเหลือแต่สบงอยู่ ทา่ มกลางชมุ นมุ ชนเพอ่ื ประชดพระพทุ ธเจา้  พระพทุ ธองคท์ รงตเิ ตยี นอกี ว่าไม่รู้จักละอาย  คือท�ำเกินไป  (โปรดดูรายละเอียดในทางแห่งความดี เล่ม ๒, หน้า ๔๙๙-๕๐๙ ฉบบั พิมพ์ใหม่ของสำ� นกั พิมพธ์ รรมดา) คำ� ถามที่ ๔๔๑ รบกวนถามอาจารย ์ เวลาเราจะกรวดนำ้�  ตอ้ งตง้ั นะโม ๓ จบกอ่ น หรอื เปลา่ คะ แล้วค่อยท่องบทกรวดน้�ำ ทำ� สงั ฆทานโดยซอื้ แบบเวียนที่ มอี ยูต่ ามวัดทว่ั ๆ ไป จะถอื วา่ เปน็ การท�ำสังฆทานที่ถกู ต้องได้ไหมคะ ตอบ ต้ังนะโมก่อนก็ได้  ไม่ต้ังนะโมก็ได้  ท�ำสังฆทานแบบท่ีคุณว่าน้ัน กอ็ นโุ ลมใชไ้ ด ้ เทา่ กบั เอาปจั จยั ถวายพระหรอื ถวายวดั โดยไมเ่ จาะจงวา่ เป็นภิกษุรูปใด  แต่ถ้าให้ดีกว่าน้ัน  ซื้อของไปเองจะเหมาะกว่า  ถ้าเรา ตั้งใจจะให้พระได้ใช้ของท่ีเราถวาย  ขอทุกคนจงมีความสุข  จงพ้นทุกข์ เถดิ

สนทนาธรรมกับ 181 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามที ่ ๔๔๒ อยากถามท่านอาจารย์ว่าหลังจากท่ีได้ปฏิบัติธรรมมาแล้วก็มี ความรสู้ กึ วา่  ทกุ อยา่ งไมม่ อี ะไรทเ่ี ราตอ้ งไปยดึ มน่ั ถอื มน่ั และถอื มนั  แต่ ที่อยากจะถามคือ  ในความรู้สึกคือกายใจท่ีเราก�ำลังปฏิบัติน้ีเรามีใจ ทไี่ มม่ คี วามรสู้ กึ ทจี่ ะตอ้ งทำ� อะไรทเี่ ปน็ พธี กี ารมากมาย เชน่ เมอ่ื กอ่ นจะ ต้องจัดผลไม้ไหว้  ต้ังน้�ำสะอาด  ดอกไม้สวยๆ  สวดมนต์เป็นเล่มๆ  ต้อง จดุ ธปู  ปจั จบุ นั กจ็ ะไหวพ้ ระเพยี งพทุ ธานสุ สต ิ ธมั มานสุ สต ิ สงั ฆานสุ สติ แลว้ กเ็ ดนิ จงกรม นงั่ สมาธ ิ แผเ่ มตตา แตไ่ มไ่ ดม้ พี ธิ อี ะไรมาก ไมม่ ผี ลไม้ ไมม่ นี ้�ำ ไมม่ จี ดุ ธปู เพราะวา่ อา่ นเจอวา่ ธปู เปน็ สารกอ่ มะเรง็  จงึ ใชจ้ ติ ใน การน้อมระลึกถึงพระพุทธ  พระธรรม  พระสงฆ์  ในการปฏิบัติก็มีความ รู้สึกว่าไม่มีอะไร  มันมีจิตที่เปล่ียนไป  มีความรู้สึกตัวได้ในขณะที่เกิด ความคิดที่เห็นจิตที่มีปฏิกริยาต่อส่ิงมากระทบ  และมีใจที่เห็นตนเอง ยงั มจี ติ ทชี่ อบคดิ และเหน็ จติ ทม่ี โี ทสะ จงึ อยากถามอาจารยว์ า่ การทเ่ี รา ปฏบิ ตั แิ ละมจี ติ ทไ่ี มย่ ดึ กบั พธิ กี รรมหรอื อะไรมากมายนกั  คอื ปจั จบุ นั จะ ใช้วิธีการดูกายดูจิตในชีวิตประจ�ำวัน  และก่อนนอนจะน่ังสมาธิทุกวัน ก็มีอะไรมากระทบก็เห็นบ้างหลงบ้าง  แต่ที่กังวลก็คือไม่มีอะไรท่ีใจ มันรู้สึกว่าทุกอย่างไม่มีอะไร  และพอเห็นคนอ่ืนเขาถามเร่ืองเก่ียวกับ พิธีกรรมจงึ มีความสงสัยวา่ ตนเองปลอ่ ยวางมากไปหรือเปลา่ คะ ตอบ ทกุ อยา่ งดแี ลว้  ขออนโุ มทนาด้วย หมายเหตุ  เรียนผู้ท่ีเขียนข้อความถึงคุณขวัญ  เพียงหทัย  เร่ือง หนังสือ  สุขใสใส  โดยผ่านห้องสนทนาธรรมน้ี  กรุณาโทรกลับท่ี ๐-๒๒๔๑-๕๕๖๖

182 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามที ่ ๔๔๓ เรยี นถามอาจารย ์ ถา้ หากวา่ คนทเี่ รารกั ปว่ ยหนกั  เราจะพดู ธรรมะ อะไรใหฟ้ งั ได ้ และถา้ จะหาหนงั สอื ทเ่ี ปน็ ผลงานของอาจารยต์ อ้ งใหอ้ า่ น เรื่องอะไร (เปน็ โรคมะเรง็ ) ขอบพระคุณครบั ส�ำหรับค�ำแนะน�ำ ตอบ อ่าน เพื่อความสุขใจ หลักกรรมและการเวียนว่ายตายเกิด และ ธรรมดาของชีวิตเป็นเช่นน้ันเอง  ท้ังหมดน้ีส�ำนักพิมพ์ธรรมดาจัดพิมพ์ โทร. ๐-๒๘๘๘-๗๐๒๖ ลองตดิ ต่อไปดู ค�ำถามที่ ๔๔๔ ขอเรยี นถามอาจารยถ์ งึ แนวคดิ และแนวทางปฏบิ ตั ติ นในเรอื่ งการ ท�ำงานค่ะ  การท�ำงานในหน่วยงานราชการแห่งหนึ่ง  ที่วัฒนธรรมใน องค์กรใช้ระบบอุปถัมภ์สูงมากในการพิจารณาเล่ือนข้ันเลื่อนต�ำแหน่ง ซง่ึ มกั จะตกทเี่ ครอื ญาต ิ หรอื พวกพอ้ งทค่ี อยรบั ใชใ้ หบ้ รกิ ารเรอื่ งสว่ นตวั หากต้องท�ำงานอยู่ในหน่วยงานท่ีมีวัฒนธรรมองค์กรแบบน้ี  แต่เราไม่ ท�ำตัวตามกระแส  (คอยรับใช้บริการเร่ืองส่วนตัว/คอยหาผลประโยชน์ แบบไมม่ ใี บเสรจ็ ใหเ้ จา้ นาย) ซงึ่ กห็ มายถงึ จะไมม่ โี อกาสความกา้ วหนา้ ใน ตำ� แหนง่ หนา้ ท ี่ จงึ ขอกราบเรยี นถามทา่ นอาจารยว์ า่  จะมวี ธิ แี ละแนวทาง คิดหรอื ปฏิบัติอยา่ งไรเพ่อื ไมใ่ หท้ ุกข์และท้อแทห้ มดกำ� ลงั ใจคะ

สนทนาธรรมกบั 183 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ ขอให้คุณคิดอยู่เสมอว่า  คนท่ีได้ดีทางการงานเพราะมีผู้อุปถัมภ์ หรือประจบประแจงนั้นเป็นส่ิงไม่ย่ังยืน  เหมือนเด็กเล็กๆ  ที่ศีรษะเทียม ผใู้ หญก่ เ็ พราะผใู้ หญอ่ มุ้ อย่ ู ถา้ ผใู้ หญป่ ลอ่ ยมอื เขาจะรว่ งลงมาทนั ทแี ละ อยู่ในที่ต�่ำ  อาจจะนอนชักด้ินชักงอไปก็ได้  แต่ส�ำหรับคนท่ีได้ดีเพราะ ความรู้ความสามารถของตนเองน้ัน  เปรียบเหมือนผู้ใหญ่ท่ียืนได้ด้วย ตนเอง มนั่ คงไดเ้ อง สงู ไดเ้ อง พงึ่ ตนเองได ้ ขอใหค้ ณุ มน่ั ใจวา่  คนทไี่ ดด้ ี เพราะการงานทต่ี นทำ� เองนน้ั จะยง่ั ยนื และมนั่ คง แตก่ ารเอาใจใสต่ อ่ ผอู้ นื่ ด้วยความจริงใจก็เป็นส่ิงควรท�ำ  เพราะเป็นหลักธรรมเพ่ือการครองใจ คน และเพอ่ื ความสขุ ความเจรญิ ของเราดว้ ย ขอใหเ้ ชอ่ื มนั่ ในหลกั กรรม วา่  “คนทำ� ดยี อ่ มไดด้ ”ี  อาจจะรอเวลาอยบู่ า้ งเทา่ นนั้  คดิ วา่ คำ� ตอบเลก็ ๆ นอ้ ยๆ น้จี ะท�ำใหค้ ณุ สบายใจข้ึนและมั่นคงทีจ่ ะยืนด้วยตนเอง คำ� ถามท ี่ ๔๔๕ เรียนอาจารย์วศิน  หนูมีปัญหาจะเรียนปรึกษาอาจารย์ค่ะ  คือว่า นอ้ งชายของสามหี นเู ขาไปมคี วามสมั พนั ธก์ บั ลกู นอ้ งของเขา ทงั้ ๆ ทท่ี งั้ คู่ ต่างก็มีครอบครัวของตัวเองอยู่แล้ว  ตอนนี้สามีของลูกน้องเขามาตาม เอาเร่ืองกับทางน้องชายของสามีหนูค่ะ  โดยสืบค้นจากช่ือ  นามสกุล และที่อยู่ของหน ู ซ่ึงหนูก็ไม่รู้เหมือนกันว่าทำ� ไมเขาถึงมาสืบจากข้อมูล ของหนู  (ยังงงๆ  อยู่เลยค่ะเนี่ย  สงสัยจะเป็นกรรมเก่าท่ีหนูเคยไปท�ำ อะไรกับผู้ชายคนนี้ไว้)  หนูไม่เคยรู้จักอะไรกับเขาเลย  ท่ีส�ำคัญคือ  เขา โทรมาทบี่ า้ น มาหลอกถามถงึ ทอี่ ยขู่ องนอ้ งสามหี นแู ละกบ็ กุ มาถงึ บา้ น หนูด้วย พอดหี นูไม่อยบู่ ้าน มีแตค่ ุณพอ่ กบั คณุ แม่ของหนอู ยู่ ซ่ึงท่านก็

184 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตกใจพอสมควร หนขู อเรยี นถามวา่  หนคู วรจะปลอ่ ยใหเ้ รอื่ งมนั เงยี บไป โดยไม่ต้องเอาเร่ืองราวอะไรกับเขาท่ีมาบุกรุกถึงบ้าน  หรือว่าควรจะ ฟ้องร้องว่าเขาละเมิดสิทธิส่วนบุคคล  หนูอยากจะให้อภัยเขานะคะ เพราะเข้าใจว่าเขาคงสับสนในชีวิตจนไม่รู้จะทำ� อย่างไร แต่หนูก็คิดว่า เราควรจะท�ำอะไรให้เขารู้บ้างว่าจะมาละเมิดสิทธิของเราไม่ได้  (ใน ทางกฎหมายนะ่ คะ่ ) ขอรบกวนอาจารยช์ ว่ ยใหค้ ำ� แนะนำ� วธิ ที จ่ี ะไมท่ ำ� ให้ เปน็ การกอ่ กรรมกนั ตอ่ ไปอกี  หนอู ยากจะยตุ เิ รอื่ งพวกนค้ี ะ่  ขอขอบคณุ อาจารยค์ ะ่  ขอใหอ้ าจารยม์ สี ขุ ภาพแขง็ แรงและชว่ ยตอบปญั หาชวี ติ ให้ ทุกคนไปนานๆ นะคะ ตอบ ถ้าเร่ืองมันล่วงไปแล้วก็ปล่อยให้มันแล้วไปเถอะ  อย่าไปจองเวร กับเขาเลย  พระพุทธเจ้าท่านตรัสว่า  “เวรย่อมไม่ระงับด้วยการจองเวร แต่ระงับได้ด้วยการไม่จองเวร” อีกสิ่งหน่ึงท่ีควรท�ำก็คือ เตือนน้องสามี ของเราวา่ อยา่ ไปยงุ่ กบั ภรรยาของผอู้ น่ื  ดงึ เขาออกมาจากความสมั พนั ธ์ เชน่ นนั้  นอ้ งสามคี ณุ กม็ ภี รรยาอยแู่ ลว้  ขอรอ้ งเขาเถอะวา่ อยา่ ท�ำอกี เลย คดิ วา่ ทกุ อยา่ งนา่ จะเรยี บรอ้ ย ขอใหค้ ณุ ประสบความสำ� เรจ็ ในการนดี้ ว้ ย

สนทนาธรรมกบั 185 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามที ่ ๔๔๖ ดิฉันมีปัญหาอยากจะเรียนถามค่ะ  คนท่ีท�ำงานดิฉันเป็นคนชอบ ทำ� บญุ มากคะ่  คยุ กนั ทไี รกบ็ อกวา่ ไปทำ� บญุ ทโ่ี นน่ ทนี่  ี่ แตด่ ฉิ นั กไ็ มเ่ ขา้ ใจ เพราะนสิ ยั ของคนคนนเ้ี ปน็ คนไมค่ อ่ ยชอบท�ำงานยากๆ หรอื หนกั ๆ คะ่ ชอบโยนงานมาให้คนอ่ืนค่ะ  ถึงแม้จะเป็นงานส่วนตัวของตัวเองก็ตาม ดฉิ นั คดิ วา่ ถา้ เปน็ เรอื่ งของตวั เองกค็ วรจะทำ� ดว้ ยตวั เองกอ่ นไมใ่ ชว่ า่ ไมท่ ำ� เลย แล้วสง่ ใหค้ นอ่นื ท�ำเพราะเหน็ คนอ่ืนใจดี ปฏิเสธคนไม่เป็น ท้งั ๆ ท่ี ก็รู้อยู่เต็มอกว่าคนที่เขาให้ช่วยนั้นทำ� งานหนักขนาดไหน เวลาพักผ่อน ยังไม่มีเลย  ดิฉันมีข้อสงสัยค่ะ  ว่าที่เขาชอบท�ำบุญ  แต่ท�ำให้คนอ่ืน ล�ำบากนะ่  เขาจะไดบ้ ุญหรอื เปลา่ ? ขอบคณุ ค่ะ ตอบ เขาชอบทำ� บญุ แตเ่ ขาไมช่ อบทำ� งาน โดยเฉพาะงานทตี่ อ้ งรบั ผดิ ชอบ และงานยากๆ  เขาก็เล่ียงแล้วโยนให้คนอื่น  ส่วนท่ีเขาท�ำบุญเขาก็ได้ บุญ  ส่วนที่เขาเล่ียงงานไม่รับผิดชอบเขาก็ได้บาป  แยกส่วนกัน  ขอให้ คุณท�ำใจให้สบาย  ท�ำหน้าท่ีของคุณไป  คนท�ำดีก็ได้ดี  ท�ำไม่ดีก็ได้ไม่ดี คุณก็เห็นอยู่แล้ว  มนุษย์เราไม่เหมือนกัน  ร้อยคนก็ร้อยอย่าง  คุณเคย ไดย้ นิ นทิ านนไี้ หม มคี นหลายคนนอนกนั อยทู่ ศ่ี าลา เปรตตนหนง่ึ เหน็ เขา นอนขาไม่เท่ากัน  อยากจะจัดระเบียบให้ขาเท่ากัน  ก็ดึงขาของแต่ละ คนมาให้เท่ากันคือเท้าเสมอกัน  ก็ดูที่ศีรษะ  ศีรษะไม่เทียมกันจึงไปดึง ศีรษะให้เทียมกัน  คราวนี้เท้าก็ไม่เท่ากัน  ก็ดึงไปดึงมาอยู่คืนยังรุ่ง เหนื่อยเปล่า  คนสูงต�่ำไม่เท่ากัน  มนุษย์เป็นอย่างน้ีมาต้ังแต่ไหนแต่ไร แมใ้ นปจั จุบันและในอนาคตดว้ ย

186 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามท่ ี ๔๔๗ เรยี นอาจารยว์ ศนิ  ดฉิ นั  (เลอื ก) อา่ นบทความในหนงั สอื  ธรรมบท ทางแห่งความดี  เล่ม  ๒-๔  แล้วดิฉันชอบมาก  สามารถเลือกศึกษาได้ ตามกาลตา่ งๆ และไดบ้ อ่ ยตามตอ้ งการ ดฉิ นั ปรารถนาจะไดเ้ ลม่  ๑ ไว้ ดว้ ย แตห่ ายากมาก ไมท่ ราบวา่ อาจารยย์ งั มหี นงั สอื เลม่  ๑ เหลอื จำ� หนา่ ย บ้างไหมคะ? ดิฉันอยากจะขอซ้ือไวน้ ่ะคะ่ ตอบ ยินดีด้วยจริงๆ  ที่คุณอ่านหนังสือทางแห่งความดี ได้ถึง  ๓  เล่ม ส�ำหรับเล่ม  ๑  น้ัน  คุณลองติดต่อไปที่สายส่งเคล็ดไทย  ๐-๒๒๒๕- ๙๕๓๖-๙ ค�ำถามท ี่ ๔๔๘ อะไรคือไมย่ ดึ ตดิ ? ตอบ ภาษาธรรมะเรยี กวา่  ไมม่ อี ปุ าทาน คอื  ไมย่ ดึ มนั่ ถอื มน่ั สง่ิ ใดๆ วา่ เป็นเราเป็นของเรา  ทุกสิ่งทุกอย่างเกิดข้ึนตามเหตุปัจจัย  แล้วก็ดับไป สิ้นไปตามเหตุปัจจัย  เม่ือมีเหตุปัจจัยให้มีมันก็มี  มันก็เกิดขึ้น  เมื่อไม่มี เหตปุ จั จยั มนั กด็ บั ไปสลายไป แลว้ กป็ ลอ่ ยวางได ้ อยา่ งนแี้ หละเรยี กวา่ ไมย่ ดึ ติด ท�ำอะไรๆ ไปตามหนา้ ท่ ี ในต�ำราทางพุทธศาสนา  ท่านกล่าวถึงความยึดติดไว้  ๔  อย่าง เรียกว่า อุปาทาน ๔ คือ

สนทนาธรรมกบั 187 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ๑. ยึดตดิ ในส่ิงท่นี ่าใครน่ า่ พอใจ ๒. ยึดติดในความเห็น ๓. ยดึ ติดในความเชอื่ ถอื ทีง่ มงาย ๔. ยึดติดในตัวตน ค�ำถามท ี่ ๔๔๙ เรยี นถามอาจารยค์ ะ่  อยากทราบวา่ การทคี่ นเราฝนั เรอ่ื งเกยี่ วกบั ผี เกือบทุกวันต้ังแต่เด็กจนโต หมายความว่าไงคะ ช่วยบอกทีค่ะ อยากรู้ มากเลย พอดยี ายหนมู รี า่ งทรง หนกู ไ็ มเ่ ขา้ ใจนะคะวา่ รา่ งทรงแบบไหน และหนกู อ็ ยกู่ บั ยายตงั้ แตเ่ ดก็ คะ่  แตเ่ หน็ แมพ่ ดู วา่ เปน็ เทพองคท์ ส่ี ามใน เจ็ดเซียนท่ีมาอยู่กับยาย  หรือเป็นเพราะยายหนูสามารถเห็นผีได้  แล้ว หนเู ลยเกบ็ มาคดิ หรอื เปลา่ คะ บางคนกก็ ลวั ผ ี แตก่ ไ็ มฝ่ นั บอ่ ยเทา่ หนเู ลย ค่ะ แต่ก่อนอาทิตย์ฝันประมาน ๕-๖ วันได้ แต่ช่วงน่ีค่อยยังช่ัวค่ะที่ไม่ ฝนั บ่อยมาก ขอบคุณมากคะ่ ตอบ นา่ จะเปน็ อยา่ งทคี่ ณุ วา่ มา คอื  ยายเปน็ คนทรงแลว้ คณุ กค็ ดิ เรอื่ งผี มาต้ังแต่เด็กท�ำให้ฝันไปเช่นนั้น  เรียกว่าฝันเพราะจิตอาวรณ์  คือ  จิต ค�ำนึงถึงสิ่งใดมากก็ฝันถึงส่ิงน้ัน  บางคนฝันเห็นแต่เรื่องพระเร่ืองวัด เพราะใจไปคิดอยู่แต่เรื่องวัดเรื่องพระ  ถ้าคุณเลิกคิดถึงเรื่องผีเสียได้ก็ คงไมฝ่ นั หรอื ฝนั น้อยลง ขอทกุ คนจงมีความสขุ ๆ เถดิ

188 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามท ่ี ๔๕๐ การทผี่ ใู้ หญร่ ะดบั หวั หนา้ ฝา่ ย นำ� เรอื่ งของสมาชกิ ทเ่ี ขา้ รว่ มประชมุ ทมี่ อี ายนุ อ้ ยกวา่ และมตี �ำแหนง่ ตำ�่ กวา่  โดยนำ� เหตกุ ารณแ์ ละการแสดง ออกในท่ีประชุมซ่ึงเป็นบุคลิกเฉพาะตนของสมาชิกผู้น้อยคนๆ  น้ันมา เลา่ ใหค้ นในทท่ี �ำงานฟงั และทำ� ทา่ ทางประกอบอยา่ งสนกุ สนานจนคนๆ นั้นถูกเพ่ือนล้อ  เรียนถามอาจารย์ว่า  ท�ำไมคนเราอายุมากเสียเปล่า ตำ� แหนง่ หนา้ ทก่ี ารงานกส็ งู  แตข่ าดซงึ่ การเคารพในเกยี รตขิ องผอู้ น่ื  ไมม่ ี จติ สำ� นกึ วา่ การนำ� เรอ่ื งผอู้ นื่ มาพดู ลอ้ เลน่ เปน็ เรอ่ื งไมเ่ หมาะสมและไมใ่ ช่ นิสัยของสุภาพบุรุษ  ถ้าเราต้องร่วมงานกับผู้ใหญ่คนนี้  เราจะมีวิธีคิด อย่างไรดีที่จะให้อภัยเขา เพราะเมื่อเราได้ยินใครพูดถึงเราและหัวเราะ จะร้สู ึกโกรธมากจนอยากจะใช้ความรนุ แรง ตอบ ผมเหน็ ดว้ ยกบั คณุ ทวี่ า่ ผใู้ หญค่ นนน้ั ไมค่ วรท�ำอยา่ งยง่ิ  แตส่ งิ่ ไมด่ ี ทเ่ี ขาแสดงออกมาตอ่ ผนู้ อ้ ยกจ็ ะยอกยอ้ นกลบั ไปหาเขาเอง โดยทที่ ำ� ให้ ผู้น้อยเกลียดชังบ้าง  แล้วต่อไปเขาอาจจะได้รับสิ่งน้ีจากผู้ใหญ่ที่เหนือ เขาข้ึนไปบ้าง เมื่อน้ันเขาจะรู้สึกว่าผลแห่งกรรมที่เขาทำ� ไว้แก่ผู้น้อยได้ มาถึงเขาแล้ว สำ� หรบั คณุ ขอใหอ้ ดทนหนอ่ ย ทกุ อยา่ งจะผา่ นไป ไมม่ สี งิ่ ใดทเ่ี กดิ แลว้ จะไม่ดบั  ขอให้ทอ่ งพระพุทธภาษิตไวบ้ ทหนึ่งวา่  “ผฉู้ ลาดทัง้ หลาย ย่อมไม่หวั่นไหวในเรื่องนินทาและสรรเสริญ  เหมือนภูเขาใหญ่ไม่ หวั่นไหวดว้ ยแรงลม”

สนทนาธรรมกับ 189 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ คำ� ถามท่ ี ๔๕๑ ขอเรียนถามอาจารย์เก่ียวกับของท่ีจะน�ำไปถวายสังฆทาน  หาก เราไม่ซื้อที่เขาจัดขายมาส�ำเร็จรูปแต่ต้องการซื้อมาจัดเอง  จ�ำเป็นหรือ ไม่คะท่ภี าชนะที่จัดใส ่ เช่น ถงั  กลอ่ ง ตลอดจนของใช้ตา่ งๆ ที่จะบรรจุ ใส่  เช่น  ผ้าขนหนู  ฯลฯ  จะต้องเป็นสีเหลือง  (ยกเว้นสบง  จีวร  ที่มีสี เอกลักษณ์อยู่แล้ว)  และขอขอบพระคุณในความเมตตาของอาจารย์ที่ ไดม้ าชว่ ยใหค้ ำ� แนะนำ� ดว้ ยค่ะ ตอบ ของถวายเป็นสังฆทานนอกจากสบง  จีวรแล้ว  จะเป็นสีอะไรก็ได้ เชน่  ผา้ เชด็ ตวั  ถา้ ไดเ้ ปน็ สเี หลอื งหมน่ กจ็ ะยง่ิ ด ี จะใสถ่ งั หรอื ใสภ่ าชนะอน่ื ก็ได้ สดุ แล้วแต่สะดวก เร่อื งสังฆทานนีส้ ำ� คัญท่ที �ำใจใหม้ ่งุ ตรงตอ่ สงฆ์ ไมเ่ จาะจงผใู้ ดผหู้ นงึ่  ถา้ เจาะจงกจ็ ะเปน็ ปาฏบิ คุ ลกิ ทานไมเ่ ปน็ สงั ฆทาน อีกอย่างหนึ่งขอให้ท�ำใจให้เล่ือมใสในพระรัตนตรัย  ขอให้จ�ำพระพุทธ ภาษิตไว้ว่า  “เม่ือจิตเลื่อมใสแล้ว  ของท�ำบุญไม่ชื่อว่าน้อย”  และคิดว่า ผลกไ็ ม่น้อยดว้ ย ค�ำถามท ี่ ๔๕๒ เรียนถามอาจารย์ครับ  เร่ืองราวต่างๆ  ที่เราเรียนรู้ปฏิบัติ  กระท�ำ ทุกวันทุกอย่างล้วนเป็นเร่ืองที่อยู่ในโลก  หลักการตลาด  เทคนิคต่างๆ กลยุทธ์  ทักษะ  ท�ำดีได้ดี  ท�ำช่ัวได้ช่ัว  รัก  โลภ  โกรธ  เลว  ต้องอยู่ใน ความระวงั อยา่ หลงใหลไปกบั สงิ่ ยว่ั ยวน ชวี ติ คอื อนจิ จงั  ตอ้ งเขา้ วดั  ตอ้ ง ปฏิบัติอย่างน้ีอย่างนั้น  คนเรามีเกิดแก่เจ็บตายนะ  ฯลฯ  แล้วที่สุดชีวิต

190 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ มนั คอื อะไร อะไรคอื แกน่ ของชวี ติ  ถา้ ความเปน็ จรงิ  คนมเี กดิ  ตาย ทำ� ดี ไดด้  ี ทำ� ชว่ั ไดช้ วั่  แลว้ วนกลบั มาเกดิ ใหมต่ ามผลบญุ  งน้ั ตอ้ งวนเกดิ กภี่ พ กช่ี าต ิ แลว้ ใครเปน็ คนกำ� หนด บงการเรอ่ื งพวกน ้ี ใหเ้ ปน็ โครงรา่ งแบบนี้ แล้วจะไปส้ินสุดที่ใด  เมื่อมันวนเวียนอยู่อย่างน้ีเรื่อยๆ  ทุกชาติๆ  แต่ ที่สุดมันก็ต้องมีดับสูญไป  เพราะเวลามันเดินไปเรื่อยๆ  โลกก็ต้องแตก สลายดับสูญไป  (เร่ืองค�ำสอน  กลยุทธ์  การตลาด  ความรัก  หลง  เร่ือง ราวตา่ งๆ กด็ บั สญู ) แมก้ ระทงั่ ใครทก่ี ำ� หนดเรอื่ งราวตา่ งๆ กต็ อ้ งดบั สญู ไป  เพราะเวลามันเดินไปเรื่อยๆ  ไม่มีจบส้ิน  แล้วถ้าถึงวันท่ีมันจบส้ิน ทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งแมก้ ระทงั่ ผทู้ เ่ี ปน็ กฎแหง่ กรรม (ใคร) หรอื ใครจะเรยี กวา่ บาปบุญ  พระเจ้าหรืออะไรก็ตาม  จบสิ้นลงแล้วจะเป็นอย่างไร  แล้วนี้ คืออะไร  ชีวิตคืออะไร  จะมีเพียงแค่เศษหินดิน  อุกกาบาตลอยล่องอยู่ ในอวกาศเรื่อยๆ  ตลอดไป  ตลอดกาลเรื่อยๆ  อย่างน้ีเหรอ  แล้วชีวิตคือ อะไร  แก่นคืออะไร  หรือคนเราจะตอบได้แค่ว่าไม่มีอะไรแท้  ไม่มีอะไร เปน็ แกน่  ทอ่ ง บน่  ตามหลกั ศาสนา อยา่ ยดึ ตดิ  ปลอ่ ยวาง อยา่ ลมุ่ หลง ในรูปรสกลิ่นเสียง  (คล้ายๆ  กับยอมจ�ำนน  ใช่แล้ว  ถ้าไม่ท�ำแบบนี้  มัน ก็ไม่มีทางอ่ืนนี้)  สิ่งเหล่านี้มันอยู่ในโลก  มันเป็นกลยุทธ์ไม่ให้มนุษย์ท�ำ ชั่ว  มันเป็นเทคนิค  มันเป็นวิธีการ  มันเป็นการขาย  มันเป็นการตลาด มนั อยใู่ นโลก) แลว้ มนั คอื อะไร ไมม่ อี ะไรทเี่ ปน็ โครงรา่ งจรงิ ๆ เหรอ สง่ิ ท่ี มันเป็นกรอบ  ส่ิงท่ีมันเป็นจริงของมนุษย์  บางคร้ังมันเป็นความรู้สึกที่ เข้าใจอยู่คนเดียว อธิบายให้ดีที่สุดก็ได้เท่าน ้ี บางคนไม่เข้าใจถึงความ รู้สึกที่กระผมอธิบายด้วยซ�้ำ  แม้กระท่ังกระผมยังเข้าใจ  รู้ความรู้สึก ตัวเองอยู่คนเดียว  แต่พูดเป็นค�ำให้คนอื่นเข้าใจไม่ได้  บางคนเหมือน จะเข้าใจแต่พอพูดออกมา  ตอบโต้กลับมากลับไม่เข้าใจจริงๆ  (ใคร  = ผู้ที่ยิ่งใหญ่กว่าโลก  ยิ่งใหญ่กว่าหลักการต่างๆ  ยิ่งใหญ่กว่าทุกเร่ืองใน โลก) ขอบคณุ อาจารยท์ กี่ รณุ าตอบปญั หาทก่ี ระผมหาค�ำตอบไมไ่ ดค้ รบั

สนทนาธรรมกับ 191 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ ถ้าเป็นศาสนาท่ีมีพระเจ้า  เชื่อพระเจ้า  เขาเชื่อว่าชีวิตมนุษย์และ สรรพสัตว ์ รวมทั้งโลกนี้ด้วย พระเจ้าเป็นผู้สร้างบันดาลให้เป็นไปต่างๆ แตศ่ าสนาทไี่ มเ่ ช่ือพระเจ้า เชน่  ศาสนาพุทธเช่อื วา่ สัตวโ์ ลกเป็นไปตาม กรรม โดยทบี่ คุ คลสรา้ งกรรมขนึ้  ทำ� กรรมขน้ึ  แลว้ กรรมกย็ อกยอ้ นมาให้ ผล ทำ� ใหบ้ คุ คลเปน็ ไปตา่ งๆ อยา่ งทเ่ี ราเหน็ อยทู่ กุ วนั น้ี ขอใหค้ ณุ คดิ วา่ กรรมนั้นมีหลายแบบ เช่น กรรมส่วนบุคคล กรรมของครอบครัว กรรม ของสังคม  และกรรมของโลก  กรรมเหล่านี้มันมีผลกระทบกระเทือน ถึงกัน  เปรียบเหมือนเราโยนก้อนหินลงใปในสระ  แม้จะลงไปจุดเดียว แต่ความส่ันสะเทือนมีไปท่ัวสระ  คุณลองอ่านหนังสือเล่มหน่ึงช่ือ  หลัก กรรมและการเวียนว่ายตายเกิด  (ของผมเอง)  คิดว่าพอจะคลายความ สงสัยของคุณได้หลายเง่ือนปม  เมื่อบุคคลส้ินกิเลสส้ินกรรมก็พ้นจาก การเวยี นว่ายตายเกิด เข้าถึงนิพพานอันเปน็ จดุ มงุ่ หมายสูงสดุ ของชวี ิต ชวี ิตที่ว่ายวนอยูใ่ นวฏั ฏะทกุ ขก์ จ็ บลงเพยี งแคน่ ้นั ค�ำถามที่ ๔๕๓ เวลาสวดมนต์ทำ� วตั รเย็น จะมชี ่วงทก่ี ม้ ศรี ษะลง แลว้ กล่าวคำ� ขอ ขมาพระพุทธ  พระธรรม  พระสงฆ์  ท่ีว่า  กาเยนะ  วาจายะ  วะ  เจตะสา วาฯ  นั้น  ขอเรียนถามท่านอาจารย์ว่า  เวลากราบจะต้องแบมือ  หรือต้ัง ฝ่ามือข้ึนจึงจะถูกคะ  สังเกตดูบางท่านก็แบมือ  บางท่านก็ตั้งฝ่ามือขึ้น ขอบพระคุณคะ่

192 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ตอบ ได้ทั้งสองอยา่ งตามสะดวก ค�ำถามที่ ๔๕๔ เคยมเี รอ่ื งกบั เพอ่ื นคนหนงึ่ ทกี่ ารกระท�ำบางอยา่ งของเขาท�ำใหเ้ รา ผิดหวัง  ความรู้สึกไว้เนื้อเชื่อใจ  ความศรัทธาในความเป็นเพ่ือนกับเขา หมดไป  เมื่อรู้สึกตัวที่คิดแบบน้ี  รู้ว่าเราโกรธ  เสียใจเสียความรู้สึก  แต่ พยายามทจ่ี ะไมก่ อ่ กรรมโดยทางวาจา สำ� หรบั ทางการกระทำ� อาจมบี า้ ง โดยอาการหมางเมิน  ตัดเพื่อนโดยไม่ติดต่อ  และคิดว่าเม่ือนานไปเขา คงลืมเราไปได้เอง  ส�ำหรับด้านคู่กรณีก็มีสงสัย  และติดต่อถามเร่ือง มาบ้าง  แต่เวลา  ณ  ตอนนั้นคิดว่ามันไม่มีประโยชน์ท่ีจะพูดปรับความ เข้าใจเพราะอารมณ์ตัวเองแรง  อาจพูดจาท่ีไปท�ำร้ายจิตใจของเขาได้ ไมอ่ ยากท�ำอยา่ งนน้ั คะ่  แตค่ วามรสู้ กึ ตอนนคี้ อื ไมโ่ กรธและใหอ้ ภยั แลว้ แต่ไม่ลืมความเจ็บปวดจากการกระทำ� ของเขาค่ะ ปัญหาก็คือ เมื่อเขา ติดต่อมาอยู่เร่ือยๆ  ผ่านทางเพื่อนอีกคนหรือผ่านข้อความอวยพรทาง โทรศัพท์ท่ีไม่อยากรับเลย ท�ำอย่างไรคะหนูถึงจะมีทางออกท่ีเป็นไปได้ ว่าไม่ต้องท�ำร้ายจิตใจเขา  และท้ายท่ีสุดมันจะไม่หวนกลับมาท�ำร้าย จิตใจให้รู้สึกผิดอยู่อีก  ขอบพระคุณอาจารย์มากค่ะ  ขอให้สุขภาพ อาจารยแ์ ข็งแรงนะคะ ตอบ ก็ไม่ต้องรับโทรศัพท์  ถ้ารู้จักใครคบใครก็ต้องเตรียมใจรับความ ผดิ หวังไว้ด้วย

สนทนาธรรมกบั 193 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ จะหาใครถกู ใจทไ่ี หนเลา่ ตัวเราเองยงั ไม่ถกู ใจเราหนา  อนิจจัง ทกุ ขงั  อนัตตา  รู้ลว่ งหนา้ ไวก้ อ่ นไม่ร้อนใจ (พระศาสนโศภณ-แจม่  จัตตสลั โล)  คนเราต่างจิตต่างใจ  ต่างความคิด  ต่างอุปนิสัย  ต่างการอบรม  ตา่ งพอ่ ตา่ งแม ่ คบกนั ไดก้ เ็ ลกิ กนั ได ้ ขอใหเ้ ตรยี มใจไวเ้ สมอ บางทถี กู ใจ กันแต่ต้องพลัดพรากจากกัน  การพบเป็นเบ้ืองต้นของการพลัดพราก การได้เป็นเบื้องต้นของความสูญเสีย  ภาวนาอนิจจัง  ทุกขัง  อนัตตาไว้ เสมอๆ กจ็ ะปลอ่ ยวางไดไ้ มย่ ดึ มนั่ ตดิ พนั อะไรมากมาย สง่ิ ทงั้ หลายเกดิ ตามเหตุปจั จยั  ดับไปเพราะส้ินเหตุปัจจยั  มันเปน็ เชน่ นนั้ เอง ค�ำถามที ่ ๔๕๕ (ต่อจากค�ำถามท่ีเคยถามไปนะคะ  ขออภัยที่อาจท�ำให้อาจารย์ สบั สนกบั คำ� ถามของหน)ู  เรอ่ื งผดิ ใจกบั เพอ่ื นทที่ ำ� ใหร้ สู้ กึ เสยี ใจคอื เพอ่ื น เอาความลับของหนูเองท่ีหนูเคยบอกว่าอย่าพูดไปพูดกับคนอื่น  อาจ ดว้ ยความอจิ ฉาหรอื อะไรกต็ ามทที่ �ำใหเ้ ขาท�ำลงไปดว้ ยความไมร่ สู้ กึ ตวั ของเขา  ซึ่งจนป่านนี้เขายังไม่รู้สึกผิดอะไรเลยหรือจะรู้สึกผิดบ้างหนูก็ ไม่ทราบได้  ส่ิงนี้หนูจ�ำมาโดยไม่ได้พยาบาทอาฆาตอะไร  แต่อาจจะ เรียกว่าการผูกโกรธ  (อุปนาหะ)  ใช่ไหมคะ  ความรู้สึกตอนน้ีคืออยาก บอกความรู้สึกของตัวเองให้เพ่ือนคนน้ีรู้ เพื่อเร่ืองมันจะได้จบๆ ไป แต่ ก็ยังลังเลว่าจะเป็นการไปท�ำร้ายจิตใจเขาหรือเปล่า เรื่องก็ผ่านมานาน ประมาณ  ๕-๖  ปีได้แล้วค่ะ  เขายังติดต่อมาเรื่อยๆ  โดยที่หนูไม่เคย

194 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ติดต่อกลับไปเลยสักครั้ง  หนูท�ำผิดหรือถูกคะ?  ขอบพระคุณอาจารย์ อกี ครัง้ คะ่ ตอบ ดคู ำ� ตอบข้อ ๔๕๔ คำ� ถามท ่ี ๔๕๖ ขอเรียนถามท่านอาจารย์ค่ะ   ๑.  การปล่อยวางต่อการกระท�ำ หรอื สงิ่ ตา่ งๆ ทที่ ำ� ใหข้ นุ่ ขอ้ งหมองใจหรอื เปน็ ทกุ ข์ ถา้ ปฏบิ ตั เิ ปน็ ประจ�ำ อาจจะท�ำให้กลายเป็นคนเก็บกด  หรือเฉื่อยชาได้หรือไม่คะ  เพราะ เหมอื นกบั มเี สน้ บางๆ คน่ั อย ู่ จะแยกแยะอยา่ งไรดเี พอื่ ไมใ่ หเ้ กดิ ปญั หา ดังกล่าวคะ   ๒.  ดิฉันสังเกตจากในสังคมที่ท�ำงานที่เป็นอยู่  คนนิสัยดี ขเ้ี กรงใจคนมกั จะถกู เอาเปรยี บจากคนอน่ื ๆ ทส่ี ว่ นใหญจ่ ะชอบแกง่ แยง่ ชิงดีชิงเด่น  จนรู้สึกว่าคนนิสัยดีมักจะถูกรังแก  นอกเสียจากว่าคนดีได้ อยู่ในสังคมหรือท่ีท�ำงานท่ีแวดล้อมด้วยคนดีมีศีลเสมอกัน  อยากเรียน ถามความเหน็ ของทา่ นอาจารยค์ ะ่  ทา้ ยนขี้ อกราบขอบพระคณุ ในความ เมตตาของทา่ นอาจารยใ์ นการชว่ ยตอบปัญหาค่ะ ตอบ ๑. การไมป่ ลอ่ ยวางนนั่ แหละเปน็ เหตใุ หเ้ กบ็ กด กอ้ นหนิ หนกั หรอื ไม่หนักคุณลองคิดดู  ก้อนหินหนักถ้าเราไม่แบกมันก็ไม่หนัก  เมื่อรู้ว่า หนักคุณจะไปแบกท�ำไม  วางเสียได้นั่นแหละดี  พระพุทธเจ้าท่านตรัส สอนไวว้ า่  ขนั ธ์ ๕ เปน็ ภาระหนกั แท้ แตค่ นกย็ งั แบกภาระไป การแบก ขันธ์ ๕ อันเป็นภาระเปน็ ทุกข์ในโลก การปลอ่ ยวางเสยี ได้เปน็ สุข

สนทนาธรรมกับ 195 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ “สขุ หรือทุกข์อยู่ทีใ่ จมิใชห่ รอื     ถา้ ใจถอื กเ็ ป็นทุกขไ์ มส่ กุ ใส ถ้าไมถ่ อื กเ็ ปน็ สุขไม่ทกุ ขใ์ จ    คุณอยากได้ความสขุ หรือทกุ ขน์ า” (พระศาสนโศภณ-แจ่ม จัตตสัลโล) ๒. คณุ ตอ้ งมคี ตปิ ระจำ� ใจวา่  เขาเอาเปรยี บเราดกี วา่ เราเอาเปรยี บ เขา เขาโกงเราดกี วา่ เราโกงเขา เขาเปน็ หนเ้ี ราแลว้ ไมใ่ ชห้ นด้ี กี วา่ เราเปน็ หนี้เขาแล้วไม่ใช้  เราต้องยืนอยู่ในทางแห่งความดีเสมอ  ลองฟังกลอน ทา่ นพุทธทาสดู “เขามีสว่ นเลวบา้ งชา่ งหัวเขา จงถอื เอาส่วนดเี ขามอี ยู่ เปน็ ประโยชนโ์ ลกบ้างยังนา่ ดู สว่ นทชี่ ว่ั อยา่ ไปรขู้ องเขาเลย จะหาคนมดี ีอยู่ส่วนเดียว อยา่ มวั เทย่ี วคน้ หาสหายเอย๋ เหมือนเทย่ี วหาหนวดเต่าตายเปล่าเอย ฝึกให้เคยมองแต่ดี มีคุณจรงิ ฯ” (ทา่ นพทุ ธทาส อนิ ทปญั โญ) เป็นธรรมดาของโลก  คนดีมีน้อย  ภูเขามีหินท้ังภูเขาจะหาเพชร หาทองสกั เมด็ หนงึ่ กย็ าก มคี นเตม็ บา้ นเตม็ เมอื ง จะหาคนดมี ศี ลี มธี รรม ปฏบิ ตั ิตามธรรมหาไดย้ าก คณุ ลองอา่ นข้อความต่อไปนี้ “พฤกษาป่าใหญไ่ พศาล หมูไ่ มต้ ระการ  กฤษณาจวงจนั ทน์ ยากมี (มนี ้อย) คนทีร่ ธู้ รรม ท�ำดี           ทว่ั ท้ังบรุ  ี จะมีจะหาได้สักกี่คน” คุณจะเห็นว่าป่าทั้งป่าจะหาไม้หอม  เช่น  กฤษณา  และไม้จันทน์ เป็นต้น  ได้ยากฉันใด  คนท้ังบ้านท้ังเมืองที่ไม่รู้ธรรมมีมาก  ที่รู้ธรรมมี นอ้ ย แมท้ ร่ี ธู้ รรมแลว้ จะประพฤตติ นใหเ้ หมาะสมกบั ทร่ี กู้ ห็ ายาก ถา้ คณุ คิดได้อยา่ งนบี้ า้ งกจ็ ะเบาใจข้ึนเยอะ  ขอจงเป็นสขุ ๆ เถิด อย่าไดม้ ีเวรต่อกันและกันเลย

196 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามที ่ ๔๕๗ เรียนอาจารย์ท่ีเคารพ หนูพยายามจะนั่งสมาธิกำ� หนดลมหายใจ แตท่ ำ� ทไี รรสู้ กึ งว่ งทกุ ท ี และพอกำ� หนดลมหายใจกลายเปน็ วา่ พยายาม หายใจเขา้ ออกโดยไมเ่ ปน็ ธรรมชาตแิ ละรสู้ กึ เหนอื่ ยมาก รบกวนอาจารย์ ชว่ ยกรุณาแนะน�ำด้วยค่ะ ขอบคุณคะ่ ตอบ ง่วงก็นอน  ค่อยท�ำเวลาไม่ง่วง  ใช้ชีวิตตามธรรมชาติ  หิวก็กิน เหน่ือยก็พัก  อย่าไปฝืนอะไรมาก  ยกเว้นบางอย่าง  เช่นว่า  ฝืนไม่ท�ำ ความชวั่  ฝนื ทำ� ความดที ค่ี ดิ วา่ จำ� เปน็ ตอ้ งทำ�  ชวี ติ คณุ กจ็ ะเบาสบายขนึ้ ไม่หนักใจ ค�ำถามที ่ ๔๕๘ ขอเรยี นถามทา่ นอาจารยว์ า่  จะศกึ ษาธรรมะอยา่ งไรจงึ จะถกู ตอ้ ง คะ  ถามเผ่ือเพื่อนๆ  ด้วย  เพราะว่า  วันน้ีหนูได้คุยกับเพ่ือน  หนูมีความ รสู้ กึ วา่ บางคนยงิ่ รมู้ ากยงิ่ เลอะเทอะ สงสยั คนอนื่ ไปทวั่  สงสยั แมก้ ระทง่ั ครบู าอาจารย ์ เพ่อื นฝงู  ขอบพระคณุ ค่ะ ตอบ เราตอ้ งนกึ ไวเ้ สมอวา่  พระธรรมนนั้ คอื ค�ำสง่ั สอนของพระพทุ ธเจา้ เราตอ้ งองิ อาศยั พระพทุ ธพจนเ์ ปน็ หลกั  อยา่ งนแ้ี หละจงึ จะถกู ตอ้ ง ตอ้ ง อ่านพระพุทธพจน์ให้มาก เม่ือใครพูดอะไรก็ลองเทียบเคียงดูว่าตรงกับ พระพุทธพจน์หรือไม่  ถ้าขัดแย้งกันเราก็ไม่เอา  ถ้าลงรอยกันได้กับพระ

สนทนาธรรมกับ 197 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ พุทธพจน์เราก็ถือเอา  ลองปฏิบัติดู  ถ้าเห็นว่าดี  ส�ำเร็จประโยชน์ก็ท�ำ ต่อไป ค�ำถามท่ี ๔๕๙ ธรรมาภิสมยั  แปลวา่ อะไรคะ และหมายถงึ พระสตู รเหลา่ ใด ตอบ ธรรมาภิสมัย  แปลว่า  การบรรลุธรรม  ปรากฏมากในอรรถกถา เชน่  ทา่ นเลา่ เรอื่ งตา่ งๆ ทเี่ กยี่ วกบั พระพทุ ธเจา้ ทรงแสดงธรรม เมอ่ื จบลง ท่านจะบอกว่า  ธรรมาภิสมัยได้มีแล้วแก่บุคคลเป็นอันมาก  หมายถึง การบรรลุธรรม  เห็นใช้ในภาษาอังกฤษว่า  Comprehension  of  The Truth  จะใช้ค�ำว่า  Attainment  of  The  Truth  ก็น่าจะได้  ค�ำว่า  “การ บรรลธุ รรม” ทที่ า่ นใชใ้ นภาษาบาล ี (ธรรมาภสิ มยั ) หมายถงึ การไดบ้ รรลุ อริยผล มีโสดาปัตติผล เป็นต้น ค�ำถามที ่ ๔๖๐ “ภพ”  กับ  “ชาติ”  ในปฏิจจสมุปบาทมีความหมายแตกต่างกัน อย่างไรและเปน็ ปัจจยั ซงึ่ กนั และกันอยา่ งไรคะ ตอบ “ภพ” ม ี ๒ อยา่ ง คอื  กรรมภพ หมายถงึ เจตจำ� นงในการทจี่ ะเกดิ ใหม่  คือ  อยากจะเกิดอีกในภพใดภพหน่ึง  (The  will  to  be  born)  จะ

198 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ สังเกตว่าคนส่วนมากยังอยากเกิดใหม่ท่ีดีกว่าภพเก่า เช่น อธิษฐานขอ ใหช้ าตหิ นา้ เปน็ อยา่ งนนั้ อยา่ งน ี้ แลว้ แตค่ วามคดิ ปรงุ  สว่ นอปุ ปตั ตภิ พ หมายถึง  ท่ีเกิด  เช่น  กามภพ  รูปภพ  อรูปภพ  เป็นแหล่งท่ีเกิดของสัตว์ ผยู้ งั เวยี นวา่ ยตายเกดิ อยใู่ นภพตา่ งๆ  สว่ น “ชาต”ิ  หมายถงึ  ความเกดิ การปรากฏข้ึนแห่งขันธ์  การได้อายตนะ  (ตามบาลีพระพุทธพจน์) อปุ ปตั ตภิ พเปรยี บเหมอื นทด่ี นิ หรอื กระถาง ชาต-ิ ความเกดิ เปรยี บเหมอื น เมลด็ พชื ซง่ึ เกดิ ในพน้ื ดนิ  มพี ระพทุ ธพจนบ์ าลบี างแหง่ ตรสั วา่  พระพทุ ธ- เจ้าตรัสว่า  “กัมมัง  เขตตัง  วิญญาณัง  พีชัง  ตัณหา  สิเนโห”  แปลว่า กรรมเปน็ เหมือนเน้ือดิน วญิ ญาณเปน็ เหมือนพืช ตณั หาเหมอื นยางใน พชื หมายถงึ  วญิ ญาณทยี่ งั มกี เิ ลสเหมอื นพชื ทย่ี งั มคี วามพรอ้ มทจ่ี ะงอก เมอ่ื ไดเ้ นอื้ ดนิ ทเ่ี หมาะกง็ อกขนึ้ ทนั ที ตณั หาหรอื กเิ ลสเปรยี บเสมอื นยาง ในพืช  พูดอีกทีหน่ึงว่า  กรรม  กิเลส  และวิญญาณอาศัยกันท�ำให้เกิด ในภพใหม่  ถ้าสิ้นกิเลสก็สิ้นกรรมก็ไม่ต้องเกิดในภพใหม่อีกต่อไป  มี พระพทุ ธพจนบ์ างแหง่ ทตี่ รสั วา่  “ชาตสิ นิ้ แลว้  พรหมจรรยอ์ ยจู่ บแลว้  สงิ่ ทค่ี วรทำ� ไดท้ ำ� เสรจ็ แลว้  สงิ่ ทจ่ี ะตอ้ งทำ� เพอื่ ความเปน็ อยา่ งนไี้ มม่ อี กี แลว้ บัดนีภ้ พใหมไ่ ม่มีอีกแล้ว” เร่ืองภพและชาตกิ จ็ บลงเพียงเทา่ นี้ ขอความสขุ สวัสดจี งมแี กท่ ุกคนทีถ่ ามมา

สนทนาธรรมกับ 199 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๓ ค�ำถามท่ ี ๔๖๑ ต้องท�ำงานอยู่กับเพ่ือนร่วมงานทั้งที่เป็นหัวหน้างาน หัวหน้าฝ่าย และเพอ่ื นรว่ มงานทไ่ี มร่ บั ผดิ ชอบ ทำ� งานราชการแตว่ า่ จะเรมิ่ งานจรงิ  ก็ ๙ โมงกวา่  มากส็ าย ตอ้ งมากนิ กาแฟอกี  คยุ กนั  เกบ็ แชร ์ ซอื้ หวย คยุ เรอื่ ง ดารา ขา่ วบา้ นเมอื ง สารพดั  พกั เทย่ี งกก็ ลบั เขา้ มาบา่ ยสอง ๔ โมงเยน็ เตรยี มกลบั บา้ นไปรบั ลกู  นบั ชวั่ โมงการทำ� งานไดเ้ ลย พวกเขาสกั แตว่ า่ ท�ำงานพอให้เสร็จ  ไม่ได้สนใจคุณภาพหรือผลกระทบถึงงานอื่นที่เกี่ยว ขอ้ ง ขา้ พเจา้ รสู้ กึ เหนอ่ื ยมาก เหนอ่ื ยทง้ั กายและใจ กไ็ ดแ้ ตค่ ดิ วา่ สงั คม เราก็เป็นแบบน้ีแหละ น่ีแค่หน่วยงานเราหน่วยเดียว และถ้าท้ังจังหวัด ทั้งประเทศล่ะ  ทุกวันนี้สังคมก็มีปัญหามากมาย  เน่ืองจากปัญหาคน ขาดจิตส�ำนึกรับผิดชอบ  อยากให้สังคมดีขึ้น  เรียนถามความคิดเห็น ของอาจารยค์ ่ะ ตอบ คนส่วนมากไปหาเงินไม่ใช่ไปทำ� งาน พฤติกรรมจึงเป็นไปอย่างที่ คณุ เห็น เขาไม่ได้รักงานแต่รักท่ีจะไดเ้ งิน แต่มบี างคนทท่ี ำ� งานเกินเงนิ ที่ได้  ชดเชยกันไปกับคนพวกแรก  สังคมไทยจึงต้วมเต้ียมไปได้อย่างน้ี การแกไ้ ขอยทู่ จี่ ติ สำ� นกึ ของเขาเอง ถา้ เขามจี ติ สำ� นกึ รบั ผดิ ชอบตอ่ หนา้ ท่ี เขาก็จะท�ำได้ดี  ผมเห็นใจคุณที่ต้องทนเห็นสภาพเช่นน้ี  แต่ก็เอาเถอะ ขอใหค้ ณุ ตงั้ ใจว่า เราจะท�ำหนา้ ท่ขี องเราให้ดีท่สี ุด