Book_194

๕๐ สนทนาธรรมกับพระธรรมทตู คำถาม : เจรญิ พร โยมอาจารย อาตมามคี วามประสงคจ ะเดนิ ทาง ไปทำหนาท่ีพระธรรมทตู ทปี่ ระเทศอนิ เดีย ไมท ราบวา อาจารยมี อะไรเสนอแนะ เพราะอาตมาไมเกง ดานภาษาองั กฤษ อาจารย : ตองใหเกงข้ึนหนอยนะครับ จึงจะทำงานได เปนขอที่ ตองปรับปรุงภาษา ทานเองก็รูขอบกพรองของทานเองอยูแลว ตองปรับปรุงภาษาใหดีข้ึนครับ โดยเฉพาะอยางย่ิงไปทำงาน เปนธรรมทูตเสยี ดว ย ไมเ ชนน้ันกต็ อ งใชวิธสี อนแบบไมพ ูด ก็มีนิทานอยูเรื่องหนึ่ง ตอบปญหาแบบไมพูด มีพระพ่ี ชายกับพระนอ งชาย พระพ่ีชายเปน คนฉลาด แหลมลึก พระนอง ชายเปนคนโงทึบ วันหนึ่งมีพระอาคันตุกะมา ตามธรรมเนียม ของทน่ี ่ัน เมื่อมพี ระอาคันตุกะมา กต็ องถาม−ตอบปญหากัน เม่ือ พระอาคันตุกะมา ปรากฏวาพระพี่ชายเหนื่อยแลว เหนื่อยจาก งานการอะไรตางๆ จึงบอกนองชายวา วันน้ีใหนองชายโตตอบ ปญหากับพระอาคันตุกะ แตเน่ืองจากพระนองชายเปนคนโงทึบ พระพ่ีชายจึงบอกใหตอบปญหาแบบเงียบ ก็เลยใชภาษาใบ พระ อาคนั ตุกะเรม่ิ กอน ทา นยกนิว้ ขึน้ ๑ น้ิว พระนอ งชายยกตอบ ๒

๕๑อาจารยว ศิน อนิ ทสระ นิ้ว พระอาคันตุกะยก ๓ นิ้ว พระนองชายยกกำปน สักครูหนึ่ง พระอาคันตุกะก็รีบตะลีตะลานออกไปบอกพระพ่ีชายซ่ึงอยูขาง นอก บอกวา พระนอ งชายทา นฉลาดมาก ผมยอมแพ พระพ่ีชาย ถามวาตอบปญหาอะไรกัน พระอาคันตุกะอธิบายวา ทีแรกผม ยกนิ้วน้ิวเดียว หมายความวา พระพุทธ พระนองชายทานยก ๒ นว้ิ หมายความวา ตอ งมพี ระธรรมดว ย ผมจงึ ยก ๓ นว้ิ หมายความ วา ตองมีพระสงฆดวย พระนองชายทานยกกำปน หมายความ วา พระรัตนตรัยตองเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน ผมสูไมได ยอมแพ แลวลาไป สักครูหนึ่ง พระนองชายรีบวิ่งออกไป ถามพระพี่ชาย “มันไปไหนแลว” พระพ่ีชายตอบวา เขายอมแพแลว เขาไปแลว พระนองชายเลาวา พอเริ่มถามปญหา มันยกน้ิวเดียว ดาผมวา ตาบอด (พระนองชายน้ีมีตาขางเดียว ตาบอดขางหน่ึง) ยกนิ้ว เดยี วนห้ี มายความวา ผมมตี าขา งเดยี ว ผมเหน็ วา มนั เปน อาคนั ตกุ ะ ผมเกรงใจ จึงยก ๒ น้ิว บอกวา มันมี ๒ ตา แลวมันยก ๓ นิ้ว หมายความวา เราสองคนรวมกนั มี ๓ ตา ผมจึงยกกำปน ผมจะ กระแทกหนา มัน มันกเ็ ลยหนอี อกมา น.่ี ..ตอบแบบเงยี บ พอตอบแบบเงยี บ มนั กค็ ดิ คนละอยา ง เขาใจไปคนละอยาง พระอาคันตุกะนั้นตีปญหาเปนธรรมะหมด พระนอ งชายนี่ เนอ่ื งจากมปี มดอ ย จงึ ตปี ญ หาไปในทางรา ยเสยี หมด ภาษาตอบเงียบน่ีก็อนั ตรายนะครบั

๕๒ สนทนาธรรมกบั พระธรรมทตู คำถาม : ในพระไตรปฎกมีอธบิ าย ขอฟงอธิบายเร่ืองภวังคจติ ทัว่ ไปหรือไม อาจารย : เคยเหน็ มีบาลี บอกวา ปกติมโน หิ ภวงฺคจิตฺตํ นาม จิต หรือใจตามปกติน่ันแหละคอื ภวงั คจติ ทนี ้ีก็ขอคำอธิบาย ก็อธบิ าย เพ่ิมเติมวา จิตน้ีมนั จะอยใู นภวังค อยูก บั ภวังค ตลอดเวลา และจะ ออกจากภวังคเ พ่อื เสพอารมณ หรอื ขนึ้ มารับอารมณ เม่อื กระทบ สิ่งท่เี กยี่ วของ เหมอื นแมงมมุ ทช่ี ักใยเอาไว แลวมนั กไ็ ปอยใู นหลมุ ดำ ถา มเี หยือ่ มากระทบใยมนั มนั จะขึน้ มาจากหลุม พอมันจบั ตวั ได กล็ งไปอยใู นรงั ตามเดมิ อันนีค้ อื ภวงั คะ ภวังคจติ หรืออยใู น ภวังค คือวา เวลานี้ไดร ับอารมณท างตา ทางหู จมกู ล้ิน กาย แต วา ธรรมชาตขิ องจิต สะสมอารมณ เก็บอารมณ ทีน้กี ม็ ีคำอธิบายอกี อนั หนง่ึ กค็ อื ภวังคจติ หรือภวงั ค วิญญาณ มีหนา ทใ่ี นการดูดเก็บอารมณ สะสมอารมณ เก็บกรรม สะสมกรรม จิตออกไปรบั อารมณข างนอกกเ็ ปน วถิ จี ติ หรือวิถี วิญญาณ คลายๆ กับผิวน้ำกับสว นลึกของน้ำ ภวังคจิตนี่เปนสวน ลกึ ของนำ้ วถิ ีจติ ก็เหมอื นกับผวิ นำ้ มอี ะไรตกลงไปกก็ ระทบผวิ นำ้

๕๓อาจารยวศิน อินทสระ กอน กระทบผิวน้ำแลวคอ ยๆ ลงไปอยใู นสว นลึกของน้ำ ภวังคจติ นก่ี ็เปน unconscious วิถีจติ ก็ conscious ตามปกติ จติ จะอยใู นภวงั คต ลอดเวลาอยูแลว จะออก มารบั อารมณเฉพาะเวลาท่กี ระทบเทา นั้นเอง แตถา ไมก ระทบ มนั ก็จะอยใู นภวังคต ลอด ไมเกิดอารมณ ไมขึ้นมาเสพอารมณ ไมรบั อารมณ ปกติมโน หิ ภวงฺคจิตตฺ ํ นาม จติ ตามปกตินัน่ แหละเปน ภวงั คจติ คำถาม : ถาตอนหลบั ? อาจารย : ตอนหลบั ก็ถือเปนภวังคได แตว าเวลาหลบั นั้น หลับสนทิ ไหม จติ ยงั ทำงานอยไู หม รับอารมณท างมโนทวารหรือไม เชน ฝน อะไรไปเรอ่ื ยๆ คำถาม : ชอบถวายขาวพระพุทธกอ น แลว จึงใสบาตร อยา งน้ี สมควรหรอื ไม อยางไร

๕๔ สนทนาธรรมกับพระธรรมทูต อาจารย : ถวายขา วพระพุทธน่ี ถา วา ดวยเหตผุ ลแลว ก็ไมจ ำเปน นะครับ เมือ่ เห็นวา ไมจำเปน แลว ก็ไมตอ งทำ ทานถามวาสมควร หรือไม อยา งไร ผมตอบวาไมส มควร ไมต อ งทำ แลวกม็ าใสบ าตร พระสงฆไดเ ลย ไมต องถวายขา วพระพุทธ แตถ า ชาวบา นเขาทำ แลว ทา นก็ไมต องไปหา มเขา ก็ปลอยเขาไป แตถา เขาถามวา พระ อาจารย มขี าวพระพุทธไหม ก็ตอบวา ไมตอง คำถาม : การถวายขา วพระพุทธ มมี าตัง้ แตเ มื่อไร อาจารย : ถวายขา วพระพทุ ธหรอื ครบั อาจจะเปน วา เมือ่ กอนนี้ เขานมิ นตพระไปฉัน แลวก็มีพระพุทธเจา เปน ประมุข ตอนนเี้ ม่อื พระพทุ ธเจาปรนิ ิพพานแลว ก็มีพระพุทธรูปขึ้นมา กเ็ ลยนกึ วา เล้ียงพระพุทธเจา เสียดวย พระสงฆมพี ระพุทธเจาเปน ประมขุ ก็ เลยใหถ วายขา วพระพทุ ธ ที่จรงิ ไมจ ำเปน คงไมมปี ญหาแลวนะครบั นา จะพอ เด๋ยี วนิมนตทา น มหาประชุมพูดอะไรเสยี หนอย

๕๕อาจารยวศนิ อนิ ทสระ ทา นมหาประชุม : ขอโอกาสพระธรรมทูตทุกทาน และขอเจริญพรอาจารย ส่ิงที่เราไดฟงจากอาจารยวศิน อินทสระ ในวันนี้ ตองบอกกอน วา ลีลาของอาจารยว ศิน อนิ ทสระเปน แบบน้ี ทีท่ า นเสนอ ทีท่ า น แสดงความคดิ เกย่ี วกบั พทุ ธศาสนา จะตรงไปตรงมา บางทบี างครงั้ ท่ีทา นพดู ในวนั นี้ ๓ ปย งั เพงิ่ คดิ ได เรอ่ื งจรงิ ครับ เรือ่ งจริง เพราะ วาถาจะบอกวา บารมธี รรม หรือถาจะบอกวา ความแกร อบแหง ญาณเกยี่ วกบั ความรทู างพทุ ธศาสนาของเราในขณะน้ี กบั สง่ิ ทที่ า น พดู น่ี บางทมี ันจะไปปะตดิ ปะตอกนั ในอกี ๓ ปข า งหนา อนั นีผ้ ม ขอยนื ยนั ไดเ ลยวา ตอนทผี่ มเรียนปริญญาตรอี ยูท่วี งั นอย ป ๑ ป ๒ กอนที่จะเขามาเรียนท่ีมหาวิทยาลัยมหามกุฏฯ สวนกลางป ๓ ป ๔ ทา นพดู ถึงเรอ่ื งของนามเรอื่ งของกรรม เหมอื นกับที่พวกเรา ฟง เรื่องศลี ๕ ใหนกั ศกึ ษาป ๑ ป ๒ ฟงดูแลวแปรงๆ แลว ก็ไม เขาใจ หรือเขา ใจก็แบบวามันยังคลางแคลงใจ คาราคาซงั อยใู นใจ เชน เร่อื งการถวายขา วพระพุทธเจา กด็ ี การตอบปญ หาบางเรอื่ ง ทเ่ี ราอยูใ นภาวะหม่นิ ๆ อยากเหน็ มันเด็ดขาดเลยวา ตอบหนอยวา อะไรกนั แน ใหมันชัดเจนลงไป จะไดไมต อ งไปคาราคาซงั หรอื วา เร่ืองอะไรตา งๆ หลายเรอ่ื งหลายราววันน้ี ทำใหผ มยอ นนกึ ถึงตอน ท่เี ปนนักศึกษาป ๑ อยู เพราะวาความคิดตอนนั้นนี่ กบั ทท่ี า นพูด บางทีมันไปเจอกนั ในอีก ๓−๔ ปข างหนา

๕๖ สนทนาธรรมกบั พระธรรมทูต อนั นี้ ขอโอกาสตรงนเี้ สรมิ เพมิ่ เตมิ เอาไว อยางนอ ยๆ ก็ เก็บภาพ เก็บความรูสึก เก็บขอคิดปญหาท่ีทานอาจารยไดเสนอ ไดชี้แจงอะไรบางเรื่อง ซ่ึงอันท่ีจริงทานสามารถอธิบายยาวๆ ได ชดั เจน แตทานขมวดสนั้ ๆ เทานน้ั เอง เราอยา ลมื วา ทา นอาจารย เปนนักวิชาการดานศาสนา ไมใชเปนนักปรัชญาที่พูดทุกวิถี ทางที่พูด หนทางท่ีพูด ทุกรูปแบบ เพ่ือท่ีจะนอม เพ่ือที่จะดึง เพอ่ื จะเกยี่ ว เพอื่ ทจ่ี ะรง้ั ใหผ ฟู ง เปน อยา งนๆ้ี กต็ อ งแสดง แตบ างที อยา งทเ่ี ราไดฟ ง มาแลว บางเรอื่ งบางตอน ขมวดตบุ ตบุ ตบุ เลย ฟง แลวชดั ใส ชัดใสมาก อนั นีก้ ข็ อฝากไว ผมนกึ ถึงปลากระปอ งย่ีหอหนงึ่ ปลากระปอ งทโ่ี ฆษณา มากๆ ดูเหมือนจะไมมใี ครเกนิ สามแมค รัว แตไ มว าจะสามแม ครวั กด็ ี หรืออะไรกด็ ีทโ่ี ฆษณาเยอะๆ รสชาตมิ นั กอ็ ยา งน้นั ๆ แหละ ไมอรอ ย แตปลากระปองสามแมค รัว ทขี่ อบกระปองจะ เปนกระดาษ เม่อื ถูกนำ้ จะแกะลอกได แตมปี ลากระปองอยูย ี่หอ หนึ่ง ที่ขอบมนั จะแกะไมไ ด มันเปนสตี ดิ อยูเลย ไมมีกระดาษ แกะไมได โฆษณาก็ไมโฆษณา ไมมกี ารโฆษณา แตวา รสชาติของ มนั เปนปลาตัวเดียวขางใน ปลาแท ปลาดอี ยา งดี เนอ้ื นุม เวลา จะตมยำหรอื ทำอะไร จะมีรสชาติกลมกลอ มไปหมด โฆษณาก็ ไมโฆษณา เปนสินคา ทอ่ี าศยั คุณภาพ ไมมาโฆษณาตามทวี ตี าม

๕๗อาจารยว ศนิ อินทสระ อะไร ไมมี ฉะน้ัน ผมกน็ กึ ถึงวา ทเี่ ราไดพ บของดีในวันนี้ เราจึง ตอ งบอกเสมอวา พยายามตักตวงโอกาสอันนีไ้ ว เพราะวาอยางที่ บอกเมอ่ื สักครูน ี้ ทานเปน นกั วชิ าการศาสนา ไมใชนักปรัชญาทจ่ี ะ มาพูดอะไรบางเรือ่ งบางราว หลายเรอื่ งหลายราวที่ทา นฝากไวก ็ ดี ท่ีทานตอบลีลาแบบนี้ กจ็ ะเปนสอ่ื ที่ทำใหเราไปขบคดิ ในโอกาส ตอไปในภายภาคหนา กข็ อฝากประเดน็ ตรงนี้เอาไว ก็คิดวา ในเรื่องของประเด็นตรงนี้ ก็เอาไวเทานี้นะครับ สวนปญหาอะไรเพ่ิมเติมที่ใครจะมีฝากของใหทานอาจารย หรือ ขอใหทานตอบเปนกรณีพิเศษก็ได เวลาผมติดปญหาอะไรแตละ คร้ังน่ีคิดถึงอาจารยวศินกอน กร๊ิงทันที จะไปบรรยายท่ีไหน อธบิ ายเรอื่ งอะไรคดิ ถงึ อาจารยว ศนิ กอ น เวลาไปเทศนไ ปพดู มนั อาจหาญ คลายๆ วา ศษิ ยมีครูน่ีมนั อาจหาญ ไปพดู ทไี่ หนอะไร เร่ืองในพระสูตร ในพระวนิ ยั อะไร ทานพดู เสรจ็ บรรยายใหเรา เสร็จแลวเราไปพูดทีไ่ หนน่ี มนั มีแบ็คอยูขา งหลงั วา เราพูดไมผดิ นะ เรามคี รูอยขู างหลงั บอกทางวา น้ีใช นี้ไมถกู อะไรทำนองน้ี ผูพูดรปู ตอไป : ผมคดิ วา วนั นถ้ี ึงจะไมคอยมเี วลา แตสิ่งท่ีสำคญั ที่สุดก็ คอื ไดรบั ความรหู ลายๆ ส่งิ หลายๆ อยา งจากทานอาจารยวศนิ

๕๘ สนทนาธรรมกับพระธรรมทูต อนิ ทสระ สงิ่ ทผ่ี มไดค วามคดิ จากอาจารยว ศนิ ก็คือ เรื่องของการ เปน นกั ปราชญห รือการเปน นกั วชิ าการน่ี อาจารยว ศินเปน แบบ อยางอกี แบบอยา งหนึ่ง กค็ อื ตอบเทาท่ีรู และตอบในสิ่งท่ีจบกไ็ ม จบ เปนแบบฉบับหนงึ่ ทเ่ี ราจะไมค อ ยเห็นมากนกั ท่ีเราเห็นแบบ ฉบับเดียวก็คอื ถา ถามเรอื่ งนพิ พานกค็ ือรวู าวันนน้ั จะคุยเรือ่ งอะไร แตอาจารยวศนิ นจ่ี บไปเลย ก็เปน อกี แบบฉบบั หนึ่งทีค่ ดิ วา เราทัง้ หลายคงจะไดน ำไปเปน แนวทางอกี แนวทางหนึ่ง ถาใครยงั ไมม ี แนวทาง ก็ขอนิมนตน ำไป ในทา ยทีส่ ุดนี้ ก็ขอพวกเราทง้ั หลายจงตง้ั จิต รวมเอาบญุ กุศล สิง่ ทเ่ี ราทงั้ หลายไดรว มกันกระทำบำเพญ็ มา ต้ังแตใ นอดีต ปจ จบุ ัน และในอนาคตทีจ่ ะทำตอไป จงมารวมกนั เปนตบะ เปน พลวปจจยั อำนวยอวยชยั ตามสง ใหอาจารยว ศิน อนิ ทสระพรอม ท้งั ครอบครัว จงมีความสขุ มีความเจริญ คิดส่ิงหน่งึ ประการใดอนั เปน ไปดว ยชอบและประกอบดว ยธรรม กข็ อสิง่ นัน้ จงพลนั สำเรจ็ ในกาลทุกเมื่อ เทอญ สาธุ

๕๙อาจารยว ศนิ อนิ ทสระ

๖๐ สนทนาธรรมกับพระธรรมทูต ลำดบั ตอ ไปน้ีขอนมิ นตอ าจารยท องใบซงึ่ วนั นเ้ี ปน ผอู าวโุ ส เพราะวา ผอู าวโุ สทสี่ ดุ ไมอ ยู เปน ตวั แทนของพระธรรมทตู มอบพระ ที่ระลึกแดอาจารยวศิน ก็คงจะเสร็จพิธีครบั พวกเราครับ อาจารย : อันน้ีจะสอนวิธีใหคิด เราใหคิด นอกจากคิดพระพุทธ พจนใหแตกแลว ใหตามดูอรรถกถา อรรถกถาวาอยางไร เม่ือ ดูอรรถกถาแลว ใหลองมาคิดเองบาง วาความคิดของเราเปน อยางไร เห็นดวยไหม อรรถกถานั้นถือเปนยุติไมไดเสมอไปนะ ครบั ไมใชวาอรรถกถาทานวาอยา งนีแ้ ลว จะยตุ ิ conclusion ได เลยวาถูกตองท้ังหมด เราเพียงแตเรียนอรรถกถากัน สมเด็จพระ มหาสมณเจา กรมพระยาวชิรญาณฯ ปรมาจารยของพวกเรา ทา น แยงอรรถกถาบอย ถาทานอานคำนำ มังคลัตถทีปนี ทานพบที่ สมเด็จพระมหาสมณเจา ทา นทรงเอาไว ทา นบอกวา อรรถกถาน้ัน เปนมติของปจเจกชน คือเปนมติของพระอรรถกถาจารย ผูแ ตงอรรถกถานนั้ เอง เพราะฉะน้นั ถาเผื่อ หัวหนาคณบดี คณะศาสนาหรือปรัชญา แตงตำราข้ึน เวลาน้ีแตงตำราเปนภาษาบาลี อธิบายพระพุทธพจน น้ันก็คืออรรถกถา ทานมี ความเห็นอยา งไรเกย่ี วกับเร่อื งนๆี้ ทา นเปน อรรถกถา รนุ ใหมย คุ ใหม ทา นสมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระยา

๖๑อาจารยว ศนิ อินทสระ วชริ ญาณฯ ทา นจงึ ไมไ ดถ อื เอาความเหน็ ของพระอรรถกถาจารยใ น อรรถกถาเปนอันยุติ สามารถจะเลยี่ งได ทานสามารถจะคิดเองได วาควรจะเปน อยางไร ทีน้ียิ่งมาพูดถึงปรัชญาแลว มันก็ย่ิงคิดไดใหญ วา Philosophy or the thought คอื ความคดิ Philosopher หรือ thinker นักคิด ทานตองคิดเองเปน ถาคิดเองไมเปนบางก็ เรยี นปรชั ญาไมค อยไดผ ลหรอื ไดผลนอ ย ตองคิดเองบา ง อนั นค้ี อื ยัว่ ยใุ หคิด ใหทา นคดิ มวี ิธสี อนทยี่ ่วั ยใุ หค ิดอยางมหี ลกั เกณฑ เข่ีย ใหด ู ไมต อ งอธิบายใหมากเกนิ ไป แตวา เขย่ี ใหด ู เหมอื นแมไก แม ไกไปคุยเขย่ี หาอาหาร พอเขยี่ เจอเหยื่อแลว กใ็ หล กู มนั กิน กนิ เอง อยางน้ันใชไหมครับ แมไกเ ปนอยา งน้นั ก็สอนแบบแมไก เขีย่ ๆ ให ดู แลวใหทานจิก บางอยางนี่เหมือนเสนผมบังภูเขานะทาน หรือ วา เหมอื นเพชรเม็ดงามสอ งแสงแวววาว แตมีใบไมน ิดเดียวปดอยู ใบไมป ด อยกู ม็ องไมเ หน็ พอเราเอาไมเ ขย่ี เอาใบไมอ อก แสงแวววาว ของเพชรกข็ นึ้ มา ตอนนที้ า นเรยี นๆ ไป ไมไ ดค ดิ สวดไป ทอ งไป ไม ไดคิด พอมคี นมาเขย่ี ใหด ู แซะนิดแซะหนอย ทานตอ งใชความคดิ เอะ จริงนะ เราสวดมาตัง้ นาน ไมเคยคิด เขย่ี ใหค ดิ แลว ทานกไ็ ด ความคิดข้ึนมา บางทีก็เปน ความคิดทย่ี ิ่งใหญไ มใชเล็กนอ ย อกี เร่อื งหน่ึงนะครับ ผสู อนตอ งพยายามปฏิบัติเองดวย สอนในเรื่องใดก็พยายามปฏิบัติในเรื่องนั้น คือใหไดรสของ

๖๒ สนทนาธรรมกบั พระธรรมทตู ธรรมะ สอนไปดว ย ปฏิบตั ิไปดว ย เหมือนแมโคท่ีและเล็มหญา ไปดว ย มองดูลกู ไปดวย ปากกแ็ ละเลม็ หญาไป สายตากเ็ หลยี วดู ลูกไป เพ่ือระวังภยั แกล กู สอนไปดวย ปฏิบตั ไิ ปดวย จะไดร สของ ธรรมะ พอไดร สของธรรมะ ทนี กี้ ส็ อนไดส บาย เหมอื นไดก ระจก ได มปี ระสบการณจ รงิ มี self evidence มตี นเปน พยานไดว า เรอื่ งนไี้ ด ทำมาแลว ไดเ คยปฏิบตั มิ าแลว ไดผ ลอยางนี้ ยืนยนั ไดม่ันคง ถาครู มัน่ คง ลูกศิษยก็ม่ันใจ เราม่ันคง เขากม็ ่นั ใจ เราไดผานการทดสอบ ไดผ า นการปฏบิ ตั ิ ทำไปดว ย สอนไปดว ย ไมใ ชส อนอยา งเดยี ว หรอื วา ทำอยา งเดยี ว ถาไมสอนบางมนั ก็ขาดประโยชนไ ป ชวี ติ ทด่ี ตี อ งเปน Peaceful and useful life ชวี ติ ทด่ี ตี อ ง เปนชีวติ ทส่ี งบ แลว ก็มีประโยชน ถา จะสอนเรอ่ื งสงบ ก็ไมม อี ะไรดี เทา สงบใหด ู “สนฺโต โส ภควา สมถาย ธมมฺ ํ เทเสติ” พระผูม พี ระ ภาคพระองคน้นั ทรงสงบแลว ทรงแสดงธรรมเพือ่ ความสงบ ถาจะ สอนใหค นฝก ตน กไ็ มมีอะไรดเี ทากบั ฝกใหด ู ฝกตัวใหดู “ทนฺโต โส ภควา ทมถาย ธมมฺ ํ เทเสต”ิ พระผูมพี ระภาคพระองคน้ันทรงฝก พระองคแ ลว ทรงแสดงธรรมเพอ่ื การฝก “ปรนิ พิ พฺ โุ ต โส ภควา ปริ นิพฺพานาย ธมฺมํ เทเสติ” พระผูมีพระภาคทรงดับสนิทแลว ทรง แสดงธรรมเพอ่ื ความดบั เยน็ คือเยน็ ใหด ู สอนใหค นเยน็ แลวกเ็ ย็น ใหด ู อันน้กี ไ็ ดผล ความรอบรูน้นั แหละเปน ตวั จรยิ ธรรม ปญญาอยู ในตัว

โดย อาจารยวศนิ อินทสระ เร่อื ง “พุทธปรญั ญาแกป ญหาเศรษฐกิจไดอยา งไร” นี้ บรรยายทางรายการวิทยุในรายการธรรมและทัศนะชีวิต เม่อื พ.ศ. ๒๕๔๒

สวสั ดีครบั ทานผูฟ งท่ีเคารพทุกทานครับ นคี่ อื รายการ ธรรมและทศั นะชวี ติ นะครบั ทกุ วนั จนั ทรถ งึ วนั ศุกร ผม-วศิน อนิ ทสระ จะไดมาพบกนั ทา นผูฟง ในรายการน้ี เรื่องที่จะนำมาสนทนากับทานผูฟงในวันน้ีก็คือ เร่ืองพุทธปรัชญา จะนำไปใชแกป ญหาเศรษฐกิจไดอ ยา งไร อนั นก้ี จ็ ากคำถามของนกั ศกึ ษามหาวทิ ยาลยั หอการคา ไทย หลายปมาแลวนะครับ ก็ไดคุยกันที่ตึกคณะมนุษยศาสตร มหาวิทยาลัยรามคำแหง หลายปมาแลว ตอนท่ียังสอนอยูท่ี มหาวทิ ยาลัยรามคำแหง คณะมนุษยศาสตร ก็ทคี่ ยุ กันก็ประมาณ สองช่ัวโมง ก็จะนำเรือ่ งน้ีมาเลา ใหท า นผฟู งทง้ั หลายไดร ว มฟงดว ย แลวก็ประจวบกับเวลานี้ เปนเวลาที่เศรษฐกิจกำลังตกต่ำคอนขาง มาก บน กนั ทวั่ เมอื งไปหมด วาการทำมาหากินลำบาก และเราจะ

๖๕อาจารยวศิน อนิ ทสระ อยูกนั ไดอ ยา งไรตอ ไป กช็ ว ยๆ กนั ไปนะครับ ก็ชวยกันทางไหนได กช็ ว ยกนั ไป ชว ยกนั ทางงานไดก ช็ ว ยทางงาน ชว ยกนั ทางคำแนะนำ ไดก ช็ ว ยทางคำแนะนำ จนกวา จะพน วกิ ฤตอิ กี ระลอกนงึ กค็ งจะเปน อยา งนัน้ กค็ งจะเปน วิกฤตเิ ปน พกั ๆ ขอใหชวยกนั ทกุ ๆดาน หัวขอเร่ือง คือ พุทธปรัชญาจะนำไปใชกับเศรษฐกิจ อยางไร คำถามแรกที่นักศึกษาไดถามก็คือ “พุทธปรัชญา” หมายความวาอยางไร คำตอบก็คือวาพุทธปรัชญาก็เปนปรัชญา ทางพุทธศาสนา หรือ ปรัชญาที่เกี่ยวกับพุทธศาสนา หรือถาจะ พดู ใหช ัด ก็เปนปรชั ญาทเ่ี กี่ยวกบั คำสอนของพทุ ธศาสนา เรียกวา เปนปญ ญาของพระพุทธเจากไ็ ด ปรัชญากค็ ือปญ ญา นน่ั เอง เปน ภาษาสันสกฤต ถา ภาษาบาลีกค็ อื ปญญา ถาจะใหอ ธิบายใหช ดั เจน ข้ึนก็คือ ในพุทธศาสนามีคำสอนท่ีเปนของพระพุทธเจาบาง เปน ของสาวกบาง เปน ของภิกษุบา ง ภกิ ษุณบี า ง จนมาถึงเวลานเ้ี รา ไดต คี วามพระพทุ ธพจนไ ปไดห ลายกระแส ยง่ิ ทางฝา ยมหายานกจ็ ะ ตีความไปไดมากมาย แลวก็ไดมีทานผูรูจำนวนไมนอยที่ไดตีความ พระพุทธพจนใหชัดเจนย่งิ ขนึ้ อันน้กี เ็ ปน พุทธปรชั ญา ทีน้ีคำวาปรัชญาในความหมายตะวันออกกับตะวันตกไม เหมือนกนั ในความหมายตะวันตก ปรชั ญา หมายถึงการแสวงหา ความรู เรยี กวา searching for wisdom แตความหมายทาง

๖๖ พุทธปรชั ญาแกป ญหาเศรษฐกจิ ตะวันออก ปรชั ญา หมายถึง ความรูท ่ปี ระเสริฐ ตามความหมาย ทางตะวันออกท่ีรวมเอาพุทธปรัชญาเอาไวดว ย พทุ ธปรัชญาเปน ความรทู ปี่ ระเสรฐิ ของพทุ ธศาสนา ก็มคี ำสอนของพระพทุ ธเจา และของพระสาวก สาวกนร่ี วมทั้งฝา ยบรรพชิตและฝา ยคฤหสั ถ เทวตาภาษิตก็มี บางคนบอกวาพุทธศาสนาอยูเหนือปรชั ญา นน่ั ก็ ตีความคำวา philosophy ของตะวันตก ท่ีหมายถงึ love of wisdom ความรกั ในความรู การแสวงหาความรู ในความ หมายตะวนั ออก ปญ ญาทป่ี ระเสรฐิ คือ ความรทู ร่ี ู แลว ทำใหเ รามีความทกุ ขน อ ยลง นี่แหละคือความรูท่ี ประเสริฐ ความรูทีร่ แู ลวทำใหทุกขน อ ยลง ทุกขน อ ย ลงจนกระทงั่ ถึงทส่ี ดุ แหง ทกุ ข แลวก็ไมมีความทุกขเ ลย ทที่ านเรียกวา ทส่ี ุดแหงทกุ ข ทีส่ ดุ ของความทกุ ข คอื ไมมที ุกขเ ลย เอเสวนโฺ ต ทกุ ฺขสฺส นัน่ แหละเปนท่ีสุดแหง ทกุ ข กห็ มายถึงนพิ พาน ทีน้ถี าทุกขไปรูไป ความทกุ ขกย็ งิ่ มากขนึ้ ยงิ่ รู ความทกุ ขก ย็ ิ่งมากขึ้น อนั น้ันไมใ ช ความรทู ีป่ ระเสรฐิ ไมเ ปน ปรชั ญา ไมใ ชค วามรทู ีป่ ระเสริฐ บางที ทา นก็บอกวา วัตถปุ ระสงคของปรชั ญา กค็ ือการคนใหพบสิง่ หนงึ่ ซึง่ เม่อื รแู ลวกจ็ ะรูสง่ิ ทงั้ ปวงไดดวย อนั นีก้ ็เปน จดุ มุงหมายระดบั สงู วา objective of philosophy จุดมงุ หมายของปรัชญาคือ

๖๗อาจารยว ศิน อนิ ทสระ การคนใหพ บสิ่งหนง่ึ ซึ่งเมอ่ื รแู ลวกจ็ ะรสู ่ิงทงั้ ปวงไดดวย อันนี้ ปรากฏอยูในจุดมุงหมายของปรัชญาท่ีมีอยูในตำราหลายแหงท่ี บอกไว อยางทพี่ ระพุทธเจา ไดท รงเปน สัพพญั ู เพราะวาไดทรง บรรลุสัพพญั ตุ ญาณทราบสง่ิ ทงั้ ปวง กเ็ พราะวาไดไ ปรตู น ตอของ ความรู แลวก็ทำใหรูส ่ิงทง้ั ปวงไดด ว ย นอ มจิตไปเพอื่ จะรูส งิ่ ใดก็ รูส ิ่งนัน้ เหมือนกับทานชำนาญในหนงั สือ ทานอานหนังสอื มา ทุกเลมๆ ในหองของทาน ทา นจำไดแ มแ ตรปู เลม ลกั ษณะของเลม หนงั สือ ขอ ความในหนงั สอื เลมนนั้ วาอยางไร พอนอ มจิตไปเพอ่ื จะ เอาหนังสือเลม ใด กไ็ ปหยบิ เอามาได ทำนองนน้ี ะครับ ทีนี้ก็นกั ศกึ ษาถามตอ ไปวา ปรัชญาน้ีนำมาใชก ับชีวติ ประจำวันไดอ ยา งไร คำตอบกค็ อื วา ปรชั ญานีน้ ำมาใชก ับชีวติ ประจำวนั อยา งไร กท็ กุ คนมปี รชั ญา แตจ ะเปน ปรชั ญาทถี่ กู ตอ งหรอื ไมถ กู ตอง คอื วา เอาสภุ าษติ ตอไปนไี้ ปใชกไ็ ด คือวา ไมม ีความรู ใดท่ีอยูนอกขอบเขตของความคดิ และก็ไมม ีความคดิ ใดที่อยู นอกขอบเขตของปรชั ญา ความคดิ เปน ปรชั ญา philosophy ก็ คอื thought ความคิด philosopher ก็คอื thinker นักคิด นน่ั เอง คนท่ีมาเรียนปรัชญาตองเปน นักคดิ ถา ไมเ ปน นกั คดิ ทม่ึ ๆ ก็ไม ตองมาเรียน มาเรยี นกค็ ดิ อะไรไมเปน คอื วายงั ไง เรยี นเพือ่ ใหคิด เปน อยางน้นั กไ็ ด ความคิดเปนปรัชญา อยทู ่ีวาความคิดจะเปน

๖๘ พทุ ธปรชั ญาแกป ญ หาเศรษฐกิจ ปรชั ญาทด่ี หี รอื วา ไมด ี อยา งเวลานค้ี ำวา ปรชั ญากเ็ อาไปใชก นั ทว่ั ไป เชน ปรัชญาการศึกษา ปรัชญาการเมือง ปรัชญาชีวติ กค็ อื หลกั หลักของการดำเนนิ ชวี ติ วา ชวี ติ จะดำเนนิ ไดดีตองมหี ลกั ปรชั ญา ชวี ติ ท่ีดคี อื ตอ งมีหลักในการดำเนินชวี ติ ทีนมี้ ารูวา ชีวติ จะดำเนิน ไปดว ยดีก็ตองมีหลักคอื ปรัชญาของชีวิต พอมาถึงตรงน้กี ็จะตอบ ไดว า ปรชั ญาจะนำไปใชใ นการดำเนนิ ชวี ติ ไดอ ยา งไร ปรชั ญาเกย่ี ว กับการดำเนนิ ชีวิตอยางไร ในการดำเนนิ ชีวติ เราใชป รัชญา แลว จะรตู วั หรอื ไมร ตู วั ก็ตาม ปรชั ญากค็ ือหลกั แมโ จร ก็มีปรชั ญาของโจร ปรัชญาก็คือหลักสำหรับท่ีจะดำเนินวาจะใช หลกั อะไร พวกวตั ถนุ ยิ ม กใ็ ชป รชั ญาวตั ถนุ ยิ ม พวกทเี่ นน ไปทางจิต ก็ใชป รัชญาในทางจติ พวกการคา เขาก็มีหลกั ของ การคาวาจะดำเนินการคาอยา งไร มองเหน็ หรอื ไมครบั วา เราตอง ใชปรชั ญาทุกอยาง พระพุทธเจาทรงสอน แมแ ตหลกั ของโจร เมอ่ื วานนี้ก็ยังคุยกับพระอยู ทานถามวา ถา โจรท่ที ำหนา ทขี่ องโจรมัน กถ็ อื วา ทำดี เราพูดกันถึงวาอปุ นสิ ัยแสดงออกถงึ การทำหนา ที่ คน ทม่ี อี ปุ นสิ ยั ดยี อ มจะทำหนา ทดี่ ี ทา นกถ็ ามวา ถา งน้ั โจรมนั ทำหนา ที่ ของโจร มนั กเ็ ปน โจรทดี่ ี กต็ อบเปน สองทอ นวา หนา ทข่ี องโจรเปน หนา ที่โดยไมช อบธรรมอยูแลว เพราะฉะนัน้ เมอ่ื มันไมช อบธรรม

๖๙อาจารยวศนิ อนิ ทสระ ถงึ จะทำหนา ท่ีของมนั ดมี นั กไ็ มด ี เพราะวา มันไมช อบธรรม มันไม ถูกตอง แตว า พระพุทธเจาทานยงั สอนวา ถาจะเปน โจรใหย ืนนาน จะทำอยา งไร ตอนนท้ี า นผศู กึ ษากส็ นใจกนั มากวา พระพทุ ธเจา ทรง สอนโจรวา ถา จะเปน โจรใหย นื นานจะทำอยา งไร กเ็ ลา ใหฟ ง แตโ ดย ยอ วา ทา นตรสั ไวเ หมอื นกนั วา แมแ ตโ จร กต็ อ งมคี ณุ ธรรมของโจร อยา งเชน วา ไมข โมย ไมป ลน ในหมบู า นของตน อนั นก้ี ไ็ ดย นิ มาตงั้ แต เด็ก ผูใหญเขาพูดกันวาโจรที่ดีจะไมปลนไมลักในหมูบานของตัว ไมล กั ใกลบ า น ถา จะปลน จะขโมย จะทำอะไร กต็ อ งไปทำไกลบา น เหตุผลก็มีอยวู า ถา เกิดปญ หาข้นึ มา หรอื ถูกไลจ ับขน้ึ มา เดือดรอน ขน้ึ มา กห็ ลบมาอยทู บี่ า นได หลบมาอยใู นหมบู า นของตวั และกถ็ า มี คณุ ธรรมดี ชาวบา นหมูบา นของตัวรัก เขากป็ กปอ ง แมจะเปน การ ปกปอ งโจร แตวา โดยธรรมชาตโิ ดยธรรมดาก็เปน อยางนั้น เขาก็ ปกปอ ง ก็อยูไ ด ประการทสี่ องก็คอื ไมขโมยจนหมด เวนทรพั ยสิน ไวใ หเ จา ของเขาบา ง ไมป ลน จนหมด นเี่ ปน หลกั อกี อนั หนง่ึ ทท่ี ำให เปนโจรย่ังยนื ทพี่ ระพุทธเจาทรงแสดงไวโ ดยยอๆ พดู โดยยอ กอ น เพยี งแคน ี้ โจรเวลาน้ีมันไมมีอยางนั้น โจรเวลานี้อะไรท่ีพอเอาได มันเอาหมด แมจะในหมูบานเดียวกันในบานเดียวกัน บางทีก็ เด็กคนใชน่ันแหละ มันก็ปลนขโมยของนายหรือพาพรรคพวกมา

๗๐ พทุ ธปรัชญาแกปญ หาเศรษฐกิจ ยกของนายไปกม็ ี โจรแตโ บราณเขาพดู กนั วา ไดอ าศยั รม ไมช ายคา ของผใู ดแลว แมม าพักรอ น พักฝน ก็ไมเอาแลว ตง้ั ใจจะมาขโมย บานนั้นแตวาฝนตก ไดมาอาศัยรมไมชายคาของบานน้ันก็เดิน เลยไป ไมเ อาแลว อยา งนี้กเ็ รยี กวา มคี ุณธรรมของโจร แมโ จรก็มี คุณธรรม คอื มคี ณุ ธรรมขออน่ื นีพ่ ูดถึงวาหลักในการดำเนนิ ชวี ิต คนทกุ จำพวกตอ งมหี ลกั ในการดำเนนิ ชวี ติ พวกวตั ถนุ ยิ มกใ็ ชป รชั ญา วตั ถนุ ิยม พวกทเ่ี นน ไปทางจติ ก็ใชปรชั ญาทางจติ พวกการคา กม็ ีหลักของการคา วาจะดำเนินการคา อยางไร เราตอ ง ใชปรชั ญาทกุ อยาง ทาวความไปอีกนิดนึงวาเม่ือกอนน้ีมีวิชาอยูวิชา เดยี วคอื วชิ าปรัชญา คลายๆ กับตน ไมทม่ี ีลำตนแผอ อก ไป คือ มีอยูลำตนเดียวและนอกน้ันเปนก่ิงแผออกไป เม่ือ คนควาถึงท่ีสุดแลวก็แยกแขนงออกไปเปนจิตวิทยา วานักปรัชญา คนควาเรื่องจิต พอรูเรื่องจิตพอสมควรแลว เขาก็แยกแขนงออก ไปเปน จติ วทิ ยา แตถ า คน ควา ศกึ ษาทางการศกึ ษากเ็ ปน ปรชั ญาการ ศึกษา ถาคนควาทางสรีรวิทยาก็เปนสรีรวิทยา หรือวาไปในทาง ธรรมชาตวิ ทิ ยา กเ็ รยี กวาวทิ ยาศาสตร หรือวา หาความจริงเกย่ี ว กบั ธรรมชาตติ างๆ เมื่อกอนน้หี ลักสตู รมัธยมเขาเรียกวิทยาศาสตร วา ธรรมชาตวิ ทิ ยา ตอ มากเ็ ปลย่ี นชอ่ื เปน วทิ ยาศาสตร หรอื วา เปน

๗๑อาจารยว ศิน อินทสระ Natural philosophy คอื หลกั ทว่ี า ดวยธรรมชาติ แลวกม็ ากลาย เปน วทิ ยาศาสตร อยา งนี้เปน ตน เพราะฉะนนั้ ในชวี ิตประจำวนั เรา ก็ตองใชปรัชญา คนท่มี ีปรชั ญาอยา งไร ก็ดำเนินชวี ิตไปอยางนน้ั ไดพูดถึงพุทธปรัชญาวาหมายความวาอยางไร และ ก็คำถามท่ีสองปรัชญานำมาใชกับชีวิตประจำวันอยางไร ก็ได พูดมาแลวนะครับ สรุปวาคนมีปรัชญาอยางไรก็ดำเนินชีวิตอยาง นั้น ทีนกี้ ็นักศึกษาถามวา ถาอยา งนี้ลักษณะความเปน อยขู องคนก็ ยอมแสดงถึงวาเขามีปรัชญาอยางไร หรือวาถาเขามีความเปนอยู อยางไร กแ็ สดงวา เขามปี รชั ญาชวี ติ อยา งน้ัน อันน้คี ำตอบก็คือวา เขาไดร ับการปลูกฝง มาอยา งไร คลายๆ วา มีโปรแกรมอยใู นสมอง วา ถา เกดิ ทามกลางศาสนาคริสต เราก็จะเชอื่ ในเรื่องพระเจา เรา มีปรัชญาเก่ียวกับพระเจา แมแตเวลาน้ีก็ยังมีคำถามอยูเสมอท่ีวา ความมอี ยขู องพระเจาเปน จริงหรอื ไม หรอื วา เปนเพียงแตความคิด คำนงึ ทนี วี้ า ถา เราเกดิ ที่อาหรับ เราก็นบั ถือพระอัลเลาะห เราก็จะ มีปรัชญาเกี่ยวกับเรื่องพระอัลเลาะห ถาเราเกิดในทามกลางคนที่ นับถอื ศาสนาพุทธ เราก็มีปรัชญาในการดำเนนิ ชวี ติ แบบพทุ ธ ถา เราเกิดสมยั สโุ ขทยั เราก็ตอ งยึดสภุ าษติ พระรวง กแ็ ลว แตก ารปลกู ฝง เราไดรบั การปลูกฝง มาอยางไร ไดร บั การตอกยำ้ มาอยา งไร

๗๒ พุทธปรชั ญาแกปญ หาเศรษฐกิจ ลองดูใกลๆ ตวั เราก็ได เรอื่ ง ลอยกระทง ก็เลิกไมไดจน บดั นี้ เพราะวา เราไดร บั การปลกู ฝง ไดร บั การตอกยำ้ กนั มา วา เปน ประเพณที ่ีดงี าม และก็ใหช วยกนั รักษาไว เดก็ ๆ ก็ทำกนั ไปตามที่ ผูใ หญเ ขาปลกู ฝง แมจ ะมีคนทแ่ี สดงความเหน็ ตา งไปบาง หรอื วา เดนิ สวนทางกนั บา ง กม็ จี ำนวนนอ ย ไมพ อทจี่ ะเปลย่ี นความคดิ เหน็ ของคนสวนมากได แตกย็ งั ดี ถือวา มคี วามคิด ความรูส ึกอยา งไรก็ พูดไวบาง ใหคนไดย นิ ไดฟ ง หรือวา บางคนกไ็ ดป ระโยชน บาง คนก็ไมได กแ็ ลวไป แตวาตองพดู ใหเขาไดย ิน คือวาเรา ตีกลองใหเ ขาไดยิน ทีน้ีคนที่ไดยนิ แลว จะคิดอยางไร ก็ อกี เรอ่ื งหนึง่ สำหรับคนมีโสตกย็ อมจะไดย นิ เสยี งกลอง บาง เหมอื นกบั วดั ตา งจงั หวดั พอถงึ เวลาใกลเ พลเขาจะตกี ลอง เพล บางคนก็ลมื ไปพอไดย นิ เสียงกลองก็นึกถึงวา เออ พระมอี ะไร ฉันรึเปลา เรามีอะไรพอจะแบงไปถวายพระบางไดมย้ั หรอื วา ถา จะมีการแสดงธรรมก็จะมกี ารตรี ะฆงั ตรี ะฆังหรอื กลองก็แลว แตจ ะ ตกลงกันในหมบู า นนั้น คนไดยินก็นึกออกวา จะมกี ารแสดงธรรม ผู ท่อี ยากฟง ธรรมก็ไป ผทู ี่ไมอ ยากฟง กไ็ มตอ งไป ทำอะไรของตวั ไป อยา งนเ้ี ปน ตน คอื เราตอ งพดู ใหเ ขาไดย นิ ถาไดยินแลว เขาจะคิด อยา งไรกเ็ รอื่ งของเขา เขาจะคดิ อยา งไร เขาจะมาหรอื ไมม า เขาจะ ทำอยางไรตอไป ก็อีกเรอื่ งนึง เขาตอ งรบั ผดิ ชอบตวั เขาเอง

๗๓อาจารยว ศิน อนิ ทสระ

๗๔ พทุ ธปรชั ญาแกปญหาเศรษฐกจิ ทีน้ีนักศึกษาถามตอไปวา ปจจุบันปรัชญาชวยในการ ประกอบอาชพี อยางไร ใกลอ าชีพเขา มาทกุ ที ปรัชญาชวยในการ ประกอบอาชีพแนนอน เพราะถึงเราจะมีความรูทางคณิตศาสตร แลว เราไปประกอบอาชีพสอนคณติ ศาสตร ถึงกระนั้นเรากต็ อ งใช ปรชั ญาท่ีจะทำใหเ ราเปน คนดี ใหเปนนักคณติ ศาสตรทีด่ ี เปนครทู ่ี ดี ไมใ ชค วามรูทางคณิตศาสตรอ ยางเดยี ว การเปนครทู ดี่ เี ราตอ ง ใชห ลัก และตอ งใชคณุ สมบัติตา งๆ มากมาย เราจึงจะเปนครทู ่ี ดีได ไมใ ชวามีแตค วามรูและกถ็ า ยทอดความรูออกไป มัน ตองมีอะไรอกี หลายอยา งที่เปนคุณสมบตั ิของครู เราจงึ จะเปน ครทู ดี่ ไี ด คอื นำปรชั ญาชวี ติ ไปใช และจะรตู วั หรอื ไมรูต วั กต็ าม เชน วา เขาเปน คนสุภาพออนโยน เปนคน ขยนั ขันแข็ง เปนครูทีล่ ูกศิษยรัก เปนอะไรตอ อะไรตางๆ ไมใ ชค วามรใู นทางคณติ ศาสตรอ ยา งเดยี ว กต็ อ งมคี ณุ สมบตั อิ นื่ ๆ ประกอบเขา ไป และบางทกี ส็ ำคญั กวา ความรใู นทางคณติ ศาสตรเ สยี อกี อยา งนี้พอมองเห็นไดไหม คอื วามคี วามรทู างคณติ ศาสตรพ อ เพยี งแกชั้นเรยี นของเด็ก แตวามีคณุ สมบัติอ่นื ๆ มากมายทจ่ี ะทำให เดก็ เกดิ ความรสู กึ ประทบั ใจในตวั ครู ถา มองไมเ หน็ กต็ อ งถาม กต็ อ ง ยำ้ กันๆ มองไมเ ห็น ไมเขา ใจ กต็ องย้ำกนั ใหเ ห็นใหเ ขา ใจ เทาที่ เขาจะรบั ได และถาพจิ ารณาใหดเี ราก็จะเห็นวา เราตองนำปรัชญา ไปใชในการประกอบอาชพี ทุกอาชพี

๗๕อาจารยวศิน อนิ ทสระ ปรชั ญาทางจรยิ ศาสตร จรยิ ธรรม ศีลธรรม หรือทเ่ี รยี ก รวมวา moral philosophy เปนปรชั ญาศีลธรรม เปน จริยศาสตร ถาคนที่เปนชางมีความรูทางชาง แตถาไมมีความซ่ือสัตยสุจริต ไมมีความซ่ือตรง เปนคนโกหกหลอกลวง ไมตรงเวลา และจะมี คนที่ไหนไปจางเขาไปทำงานชาง มีคนท่ีไหนจะไปจางเขาทำงาน ความประพฤติที่ดีงามที่ตองคิดถึง น่ันเปน moral philosophy เปนปรชั ญาท้ังหมด นำไปใชไ ดทั้งหมด นักศึกษาของเราที่เรียนอยูทั้งหมดน่ี ตองใชความรู ใช ความขยันหมั่นเพียร ตองใชการประพฤติตนเปนคนดีมากมาย ประกอบ ซง่ึ เปน moral philosophy ถา เราขาด moral philosophy พอไปสอบ ทุจรติ ในการสอบ กเ็ กิดผลรา ยทันที พอขาดจริยธรรม ซงึ่ เปน สวนหนึง่ ของปรชั ญา เรากล็ ำบากทันที ก็มตี ัวอยางตง้ั เยอะ แยะ มีความรูแตวา ไมม ีความดี เปน คนเกงแตไ มเปนคนดี อยา งน้ี บางทกี เ็ อาตวั ไมร อด กต็ อ งควบคกู นั ไป คอื มคี วามรใู นทางวชิ าชพี แตก็เปนคนดี เพ่ือสนับสนุนวิชาชีพนั่นเอง และถาเกิดมีรายได มาในการประกอบอาชีพ ก็นำมาสง เสรมิ อาชพี เชนวา ซือ้ ตำรบั ตำรา ซ้ือเครอื่ งไมเครอ่ื งมือในการที่จะทำงานนนั้ ใหม ีคณุ ภาพดี ยิ่งๆ ข้ึนไป อนั น้แี หละครับ ทเ่ี รียกวา เราจะตอ งนำปรัชญามาชวย ในการประกอบอาชีพใหเ ปน อาชพี ทีด่ ีและสจุ รติ

๗๖ พทุ ธปรัชญาแกป ญหาเศรษฐกจิ ทนี น้ี กั ศกึ ษาถามตอ ไปวา ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศไทย เอาศาสนาเขาไปไดหรือไม ปจจุบันน้ีเขาเอาปรัชญาเขาไป เกย่ี วของหรือไม กบั การตราตัวบทกฎหมายในประเทศไทย เมื่อ คนื นก้ี ย็ งั พดู อยใู นธรรมะรว มสมยั ตอนตหี นง่ึ วา เราจะตอ งสถาปนา ศาสนาขึ้นในวงการเมือง และแมในระบบเศรษฐกิจ ในวงการ เศรษฐกจิ หรอื ในทกุ วงการ จะตอ งเอาศาสนาเขา ไป มฉิ ะนนั้ แลว มนั จะเปนของท่ีเรยี กวาอะไร คือวา มันไมตรง มันจะมีอะไร ท่ีเอาเปรียบคนอื่น เห็นแกตัว ไมวาจะเปนกฎหมาย หรอื วา จะเปน เศรษฐกจิ หรอื อะไร มนั กต็ อ งเอาศาสนา แตว า คำวา ศาสนาตอ งเขา ใจใหด ี ไมใ ชศ าสนาทไี่ มถ กู ตองหรือศาสนาตามท่ีเขาเขาใจ อันนั้นเปนพิธีรีตอง มันเปนแตเพียงลัทธิธรรมเนียมพิธีรีตอง มันไมใชตัว ศาสนา ตองจับใหไดตัวของศาสนา แลวก็จะทำใหสิ่งน้ัน จะ เปนเศรษฐกิจ จะเปน การเมอื ง หรอื กฎหมาย มนั กจ็ ะดขี นึ้ อยาง แนน อน ทนี ี้ ตอ คำถามนก้ี ข็ อบอกวา หวั เรอ่ื งทจี่ ะคยุ กนั กค็ อื พทุ ธ ปรัชญานำไปใชก บั เศรษฐกิจอยา งไร ทนี ้ถี า เราใชพุทธปรัชญาไป จดั การกบั เศรษฐกิจ เรากจ็ ะประสบความสำเร็จเร่อื งของเศรษฐกิจ เปนอยางดี ใชธรรมะของพระพุทธเจาเพียงไมกี่ขอ เศรษฐกิจก็

๗๗อาจารยวศนิ อินทสระ จะดขี ้ึนทนั ที การเมอื ง การศึกษา จะดขี ึ้นหมดเลย เชนวา หลัก ความเพยี ร สมั มาวายามะ สนั โดษ โภชเนมัตตัญุตา กนิ อยแู ต พอประมาณ ประกอบความเพียร ไมเห็นแกหลับนอนหรือความ เกยี จคราน ไมเ กียจครา น เวนอบายมขุ ทกุ ประการ เพยี งไมก ข่ี อ ครับ สังคมจะดขี ้นึ มาทนั ที ทีน้ไี มไดใช เรียนรูแตไ มไดใ ช เรยี กวา ทฤษฎรี อ ย แตว า การปฏบิ ตั เิ ปน ศนู ย หรอื การปฏบิ ตั มิ แี คส บิ ทฤษฎี รอย อยา งนีม้ นั ไปไมร อด ตองเอาตัวเขาไปทดสอบ และก็ไปทำจริงจัง วาหลัก คำสอนเขามีไวอยางน้ีๆ ลองเอาตัวเขาไปทดสอบ วาทำอยางนี้ ปฏิบัติอยางนี้แลว ผลออกมาจะมีอยางไร ไมใชยุใหคนอ่ืนปฏิบัติ ใหพระปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ แตฆราวาสจะเหลวอยางไรก็ได อยาง น้นั มนั ไปไมไ ด เพราะวาพระเปน พลเมอื งสว นหนง่ึ ของประเทศไทย สมมติวาพระปฏิบัติดีปฏิบัติชอบกันหมดเลยทั้งสามแสนรูป ไมมี ท่ีตำหนิติเตียน สมมตินะครับ แตวาถาชาวบานไมปฏิบัติดีปฏิบัติ ชอบ ลองนกึ ดู จำนวนมนั ทว มทนเทา ไหร สามแสน หรือสองแสน ครงึ่ กบั อกี หกสบิ ลาน หกสบิ เอด็ ลาน หกสบิ สองลา น สไู หวเหรอ ครบั มันไมไหวหรอก มนั หายเขา ไปหมดเลย จำนวนสามแสน ถูก กลืนเขาไปหมดเลย แตวาถาสมมติวาชาวบานปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ตามหลักธรรมท่ีพระพุทธเจาทรงสอนสำหรับคฤหัสถ ถึงพระจะ

๗๘ พทุ ธปรัชญาแกปญ หาเศรษฐกิจ ประพฤตเิ หลวไหลบา ง ไมท งั้ หมด ประพฤติเหลวไหลซกั ครึง่ นงึ ดี ครง่ึ เสยี คร่ึง แตถา ชาวบานสว นใหญด ี อยางน้ียอ มไปได เพราะวา จำนวนมหึมา จำนวนมาก สกั หกสบิ ลานตอสองสามแสน มันผิด กันตัง้ เยอะ ไมรูกเ่ี ทาตวั เพราะฉะนนั้ อยา มวั ไปเกณฑใ หพ ระตอ งปฏบิ ตั ดิ ปี ฏบิ ตั ิ ชอบอยูเลย เราตองทำเอง ชาวบานตองทำเอง ผมเคยพูดแต กอนนต่ี รงไหนก็ไมทราบวา การกิน การนอน อะไรหลายๆ อยางเราตองทำเอง คนอ่ืนทำใหไ มไ ด ถาเราปฏบิ ัตติ าม หลักของพุทธปรัชญา สมมติวา เรื่องธรรมที่เปนเหตุ ใหไ ดรบั ประโยชนในปจจบุ ัน ท่ีเรียกวา ทิฏฐธมั มิกตั ถะ หรอื วา ปฏบิ ัติอยใู นอทิ ธิบาทสี่ หรือวา ธรรมท่เี ปนของ คฤหัสถท่ปี ฏบิ ตั ิ ถา ปฏิบตั ใิ หค รบถวนบรบิ รู ณตามหลักธรรม เศรษฐกจิ ของไทยกจ็ ะดมี าก ทง้ั สว นตวั และสว นสงั คม เพราะในการ ปฏิบตั ินน้ั ทา นสอนใหเ วน อบายมขุ ดวยประการท้ังปวง ไมกนิ เหลา ไมสูบบหุ ร่ี ไมเทย่ี วกลางคืน ไมเ ลน การพนนั ไมเกียจครา นทำการ งาน ไมคบคนช่วั ไมเ ปนนักเลงทุกชนดิ ดังน้ี ทนี ้ีกล็ องนกึ เทยี บดูวา ในบานเมอื งเรา ในสังคมเรา มนั มี อบายมขุ ทว มทน มากมาย เศรษฐกจิ มนั ถงึ เสอื่ มโทรม และกท็ ำใหค น ไทยเสอ่ื มเสยี อกี ดว ย ยาบา ยาบา นป่ี ราบกนั เทา ไหรก ป็ ราบไมห มด

๗๙อาจารยว ศิน อินทสระ เราก็รู ใครๆก็รูวาทำไมถงึ ปราบไมห มด จนถึงกับวา มขี าวออกมา วา จะใหอ งคก ารเภสชั กรรมผลติ ซะเอง เคยมขี า วออกมา ผมไมท ราบ วา จริงเทจ็ อยา งไร องคการเภสัชกรรมรูแลวหรือยังก็ไมท ราบ ให ผลิตเองแตใหไดขนาดพอดี เพราะวาควบคุมไมไดแลว ปราบเทา ไหรก ็ไมอยู ผลติ ซะเอง ขาวออกมาทางทวี ีหรอื วทิ ยุกไ็ มทราบจำไม ได วาอยา งนนั้ เพื่อตอ งการใหควบคมุ ได ใหเ ปนยาสามัญประจำ บา นไปเลย ไมรู ตอ งถามองคก ารเภสชั ฯ วาเทจ็ จริงอยางไร ถา เวนอบายมุขไดใ นสงั คมไทยนี่ และปฏิบตั ิตามหลกั คำสอนของพระพทุ ธเจา อยางนอยที่สดุ กก็ ระเตอ้ื งข้นึ มาคร่ึง หนึ่งแลว เพราะวา ไดเ วน ในสงิ่ ที่ควรเวน ได แลวก็ทำส่งิ ที่ควร ทำ เพราะวา พระพุทธเจา ทา นตรสั วา อบายมุขหก น่ีเปนรูรว่ั ของ ชวี ติ มันตั้งหกรู ไมใ ชร เู ดยี ว เหมือนเราน่งั เรือไปแลว รรู ั่วทั้งหกรู กว็ ดิ กนั ตายเลย ไมต อ งทำอะไรกันเลย วิดน้ำกเ็ หนอื่ ยแลว มีคน ไปดว ยกันสองสามคน น่งั วดิ นำ้ คนหน่ึง อีกคนกแ็ จว กเ็ หนื่อยตาย ถา ไมม นี ำ้ เขาเรือเรากช็ ว ยกนั แจว ชวยกันพาย มนั กไ็ ปไดไกล มัน มองเห็นชัดๆ อยนู ี่ วา อะไรมันเปนตนเหตุ แตวาเราทำลายมนั ไม ได เพราะวาคนเห็นแกต ัว ไมนึกถึงคนอื่น ไมนกึ ถงึ ความพินาศ ลมจมของบา นเมือง ของสงั คม ของเพ่ือนมนุษยด วยกัน เหน็ แกไ ด ฉนั ไดก ็แลว กนั ผมก็เชอื่ วา คนที่ทำอยูอยา งนี้ไมฟงหรอก รายการ

๘๐ พุทธปรัชญาแกป ญ หาเศรษฐกิจ อยา งนี้ คนทฟี่ งก็คอื คนทีด่ อี ยูแลว คนทไ่ี มทำ กเ็ ปนหนาทีข่ อง รัฐบาลที่จะตองสัง่ สอนประชาชน แตวา ก็ไมร ูร ฐั บาลคิดอยางไร ผมกไ็ มร เู หมอื นกนั ทีนพ้ี อเวน สิง่ ท่คี วรเวน ไดแลว ก็ทำสงิ่ ท่คี วรทำ ก็ขยนั หม่ันเพยี รประกอบสมั มาอาชพี ไมตอ งหว งเรอ่ื งโจรเร่ืองขโมย ไม ตองเปน หวงเร่อื งเมาสุราอาละวาด ไมต องหวงเรื่องพวกเรา ผู หญงิ ของเราทีจ่ ะไปไหนมาไหนในเมอื งไทยได ไมต อ งเปน หวง ไมตอ งมีผูคุมกัน ไมตอ งมผี คู มุ ครอง ไมมใี ครมา ทำราย ลองนึกภาพดู การท่จี ะทำความดี ขยนั หมั่น เพยี ร ประกอบสมั มาอาชพี รจู กั รกั ษาสตั ย รูจกั คบคน ดี ใหเหมาะแกสภาพของตน ถา ทำไดเ ศรษฐกิจมันจะดี ขึน้ มาทันที ขอเช่ือมความนิดหนึ่งนะครับ ไดพูดถึงวา ถาเราเวน อบายมุขได แลวก็ปฏิบัติตามหลักคำสอนของพระพุทธเจา อยาง นอยท่ีสุดเศรษฐกิจท่ีกำลังย่ำแยอยูก็จะกระเตื้องขึ้นมา แลวถา เราสามารถจะทำส่ิงท่ีควรทำ เวนสิ่งท่ีควรเวนได ขยันหม่ันเพียร ประกอบสัมมาชีพ รูจักหาทรัพย รูจักรักษาทรัพย รูจักคบคน ดี ครองชีวติ ตามความเหมาะสมแกสภาพของตน ถา ทำไดอยางนี้ เศรษฐกิจจะดีข้นึ มาทนั ที กระเตื้องข้นึ มาทนั ที แมเ ราจะไมตอ งเอา

๘๑อาจารยวศนิ อินทสระ ทฤษฎีไหนๆ ของเมอื งนอกมากไ็ ด ทฤษฎเี ศรษฐกิจตางๆที่ใชกนั อยู ทเี่ อามาจากตางประเทศ เราไมต อ งใชก็ได แตทีเ่ ราใชก ันอยมู ากๆ ในเวลานี้มันคลา ยๆ กบั วา เราเอาปยุ มาทว่ั โลก มาใสน าขา ว หรือ มาใสใ นแปลงเพาะ แตว า ศัตรพู ืชเราไมไดก ำจัด หญา มันขน้ึ ในนา ขา ว ศตั รูพชื มากมายเราไมไดก ำจัด หญาทีไ่ มตอ งการขึ้นเราก็ไม ไดถ อนทง้ิ เรากห็ วา นขา วลงไป หญา มนั กข็ น้ึ มาแซมตน ขา วทกุ แหง ไมไ ดก ำจัดส่งิ ท่ีเปนขา ศึกศัตรขู องความเจรญิ ทนี ีเ้ ศรษฐกจิ ไทยจะ เปนอยางไร คลา ยๆ กับวา กินของแสลงมากกวากนิ ยา มนั กแ็ ย แตว าถา เรากินยาใหม นั ถูกตอ ง แลว กก็ ินของแสลง ถาเผลอไปบาง ก็รู เรากก็ ินแตน อ ย สุขภาพมันกท็ รงตวั อยไู ด ถา ไมมี accident จรงิ ๆ เศรษฐกจิ ไทยก็จะดขี ึ้น คอื วามันจะเปน อยางไรกอ็ ยทู ี่บคุ คล ผูท ีจ่ ะปฏิบตั ิ คนที่เปน คนดใี นสงั คมไทย เงนิ เหลอื ใชทุกคนนะ ครบั เงินเหลอื ใชท กุ คน นอกจาก มขี อยกเวน นะครบั นอกจากคนทเ่ี ขา จนจริงๆ โดยท่ีเขาไมมีโอกาส เชนวา สถานที่ที่อยเู ปนท่ีแรน แคน ฝนไมตก น้ำทว ม ทำนาไมได ประกอบอาชีพไมได หรือวา ทำนา ไมไดผล ทำพชื ไรไ มไดผ ล เขาขยันแลว กไ็ มมีสตางค แตถาเขา ไดท ที่ เี่ หมาะสมแลว ในการทำงาน งานกม็ ที ำ มรี ายไดพ อสมควร ถาเขาเปน คนดี เงินเหลือทกุ คน ไมจนหรอกครับ มันตองมีขอ แม

๘๒ พทุ ธปรชั ญาแกป ญ หาเศรษฐกจิ นะครับ มคี ำพังเพยอยคู ำหนึ่ง ไมทราบใครเปนคนพูดขึ้นมาวา ไมม ีความยากจนในหมูคนที่ขยนั และทนี ้ีถาพจิ ารณากันดูใหด ี มัน กถ็ ูกครึง่ เดยี ว แตก็เปนกำลังใจใหค นขยัน แตม ันก็ถูกครง่ึ เดียวไม ถูกทง้ั หมด ท่วี า ถกู คร่ึงเดียวน้นั เปน อยา งไร ท่ีวา ถูกครึ่งเดียวก็ เพราะวา ถาเหตุปจ จยั ภายนอกไมเอ้ืออำนวย เชน วา เขาไมมีงาน ทำ เขาถูกเอารัดเอาเปรยี บในทางสงั คม ระบบมันไมเอ้ืออำนวยที่ จะทำใหเ ขามสี ตางค มีกนิ มใี ช อยา งนถ้ี ึงเขาขยนั เขาก็จน คนจนมนั มหี ลายสาเหตุ จนเพราะขเ้ี กียจ หรือเพราะ ฝกใฝอ บายมุข ขี้เกียจมนั กเ็ ปน อบายมุขขอหนึ่งเหมอื น กัน นอกจากนีก้ ร็ ะบบตางๆ ของสงั คมทไี่ มเปดโอกาส ไม เอื้ออำนวยใหค นบางจำพวกสามารถท่จี ะสรา งเน้อื สรา งตัวได คอื เขาถกู ระบบของสังคมเอาเปรียบ เขาเกดิ อยใู นสังคม ถา เผ่อื วา สงั คมสวนรวม หรือสังคมที่อยใู นระดบั สงู ไมเปด โอกาสใหเ ขาบา ง อยูกนั แบบใครมือยาวสาวไดส าวเอา เขาเปนคนโอกาสนอ ย ดอ ย โอกาส มือสัน้ แลว เขาจะไปสาวอะไรไดสักเทาไร ถา คนมือยาวไม สาวมากเกนิ ไป ไอคนมอื สัน้ กพ็ อมใี หส าวบา ง

๘๓อาจารยว ศิน อนิ ทสระ

๘๔ พทุ ธปรชั ญาแกปญ หาเศรษฐกิจ วนั กอ นนกี้ พ็ ูดเรื่องยาเสพตดิ ใหโทษ ซ่งึ ปราบกนั ไมรูจกั หมด ทำไมจงึ ปราบกันไมรจู ักหมด น่ถี า คนท่มี หี นาทีป่ ราบไมเ อา จริง หรือวา มีผลประโยชนเ สยี เองในเรอื่ งยาเสพติดอนั น้ัน มันก็ ไมหมด ไมม ที างหมด แลว กบ็ างพวกก็ลำบากแย คลา ยๆ กบั วา ถาอปุ มาใหด ู เม่อื ไฟมนั ไหม เรากใ็ ชนำ้ ดบั ไฟ ถา นำ้ นอ ยกแ็ พไฟ นำ้ มนั ตองมากกวา ไฟอันนนั้ อยา งหนึ่งแลว ทีนอ้ี กี อยางหนึ่งถาไฟ มนั เกิดจากน้ำเสยี เอง อยางนีจ้ ะเอาน้ำท่ีไหนไปดับ อนั นก้ี ม็ ี เรอื่ งในชาดก ผูใหญซ ึ่งมีหนา ท่ปี กปอ งผนู อย คมุ ครอง ผูนอย แตก็ไปเปน ภัยตอ ผนู อยเสยี เอง อยา งน้มี ันก็ เหมอื นกับไฟที่มันเกดิ จากน้ำ แลวจะเอาน้ำท่ไี หนไปดบั ถา ไฟมนั เกิดขึ้นจากเช้อื จากไม เรากเ็ อานำ้ ไปดับได ถา ไฟมันมาจากท่ีอืน่ มันไมมาจากผคู ุมครอง ก็เอาผคู มุ ครอง น่ันแหละไปปอ งกัน ไปดบั ความเดือดรอ นได แตถา ผูค มุ ครองซึ่ง มีหนาที่บำบัดทุกขบำรุงสุขไปใหทุกขกับผูอยูใตปกครองเสียเอง แลวจะเอาใครมาดบั ความเดือดรอ นอันน้นั อนั น้เี ปน เรื่องทน่ี าคิด อยูไ มใ ชนอย เรากต็ องชว ยกัน อันนผี้ มขอพดู ซำ้ อีกทีนะครับ วาคนจน ถาเขาจนเพราะ ไมม ีโอกาส เชนวา เปนชาวนา ฝนแลง ทำนาไมไ ดผล น้ำท่ีควรจะ เอาไปทำนากเ็ อาไปทำอยา งอืน่ หมด มีลกู มาก เขาไมมกี ารศึกษา

๘๕อาจารยว ศนิ อินทสระ เพียงพอทจ่ี ะคมุ กำเนดิ ได แลว ก็ความขาดแคลนหลายอยา ง ทำให เขาขาดโอกาสท่ีจะตั้งเน้อื ตัง้ ตวั แตถา มโี อกาสในการต้ังเนอ้ื ตัง้ ตัว และก็ปฏิบัติตามหลักคำสอนของพระพุทธเจาที่เก่ียวกับเศรษฐกิจ ละก็ไดด ีทกุ คน แลวก็ผมเชือ่ วาจะใชไดด ีกวา หลักอื่นๆ ทผี่ มเคยอา น เคยศกึ ษามา เชนวาหลักคหเศรษฐศาสตรท ีเ่ ขาแบง วา จะตองใช อะไรเทาไหรเมื่อไดเ งนิ มา ทนี ี้ถา เราใชห ลักของพระพทุ ธเจาตาม ทผี่ มไดเลา เรียนมา ถาทำตามพระพุทธเจา จะทำไดด ีกวาดว ยซ้ำไป เพราะฉะนน้ั กถ็ าเราหมน่ั ขยนั ในการทจี่ ะดู หรอื ศึกษา ทำความ เขาใจเกยี่ วกบั คำสอนของพระพุทธเจา ซง่ึ เปน พทุ ธปรัชญา กจ็ ะ ไดประโยชนใ นการมาจบั เศรษฐกิจแนวพุทธ หรือ เศรษฐศาสตร แนวพุทธ ก็ลองศกึ ษา ลองทำดู มนั จะสบายกนั ไปโดยทว่ั ถงึ นะ ครบั เพราะวา เกล่ียหรือเฉลี่ยความสขุ รายไดอ อกไปใหทวั่ ถงึ ไมมี ลกั ษณะทวี่ า ใครมอื ยาวสาวไดสาวเอา หรือวดั ความสำเร็จกันที่ เงินท่ไี ดมากเทา ไหร ไมใชอยางนน้ั ทนี ีน้ ักศกึ ษาไดถามวา มีความเห็นวามแี นวโนม จะเปน ไปไดหรือไมที่รัฐบาลจะเอาพุทธปรัชญาท่ีอาจารยกลาวถึงมาใช แกไขในดานอบายมขุ อนั น้ผี มตอบวา ผมไมกลารบั รอง ไมก ลา ตอบแทนรฐั บาล ตอบแทนไมไ ด รัฐบาลจะเอาหรอื ไมเอา กแ็ ลว แตผูใหญจะเอาหรือไมเอา ทนี ี้เขาก็ถามวา แลวตามความเห็นของ

๘๖ พุทธปรัชญาแกป ญ หาเศรษฐกิจ อาจารยจะเปน อยางไร ผมก็คงยืนยนั วา ตอบไมได คือไมรูว าเขาจะ เอาหรอื ไมเอา ถาเขาเอา เรากพ็ ยายามใหส งั คมลดละอบายมุขเปน ประการแรก อนญุ าตมาไดอยางไร สถานอบายมขุ มากมายเหลา นน้ั อนญุ าตใหมมี าไดอ ยา งไร ถาไมอ นุญาตใหมสี ถานอบายมุข มากมายเหลานน้ั แลวเพม่ิ คุณภาพของคนขึ้นมา คือวารายได เล็กๆนอ ยๆ ท่ใี ครตอใครจะพงึ ได กบั การสูญเสียคณุ ภาพของคน กบั การสญู เสียคน สูญเสียความเปน คน ลองนกึ ดูวา เราสญู เสีย มากกวา ไดต ั้งเยอะแยะไมรูเทา ไหร แลว กพ็ ยายามหนุนให เขาอยูในศีลในธรรม ไมสง เสรมิ ส่งิ ที่เรยี กวาอบายมขุ ตา งๆ แตท ่ที ำอยใู นเมืองไทยเรา อบายมขุ มนั มากเกิน ไป เมื่อวันอาทิตย เมอ่ื วานน้ีเอง มปี ายใหญติดอยูที่ ถนนวิภาวดีรังสิต ถาจำไมผดิ บอกวาใครคน พระไตรปฎ ก ไดวา นพิ พานเปนอนตั ตา จะใหหน่ึงลา นบาท พูดตามขา วนะครับ ตำรวจเหน็ วาเปน การพนนั จึงใหรือ้ เสีย ยังไมรูแ มแตใ นเร่ืองของ ศาสนา ในเรื่องของนพิ พาน ก็ยงั เอามาเปนการพนนั ตามสายตา ของตำรวจนะครับ ตำรวจเห็นวา มนั เปน การพนนั จึงใหร ้ือเสีย ทนี ี้ ยงั มีการพนันอะไรอีกละครับท่มี ันยงิ่ กวา น้ี เชนวา การพนนั บอล การพนันมวย แมส ิ่งที่เปน กฬี า ก็พนนั กนั อยา งเต็มบา นเต็มเมอื ง ลนหลาม มนั สนุกสนานเพราะวาไดเลน การพนัน มนั ไมไดสนกุ เพ่อื การกีฬา แลว ก็มันจะเสยี หายสักเทาไหร ทง้ั ดา นทรัพยสนิ ทัง้

๘๗อาจารยว ศิน อนิ ทสระ ดา นสุขภาพ ท้ังดานความเปน ศัตรู ท้งั ดานอะไรกแ็ ลวแต มันเสยี หมด มันไมมีอะไรดี แตวา คนกย็ ังทำกนั อยู ทีน้ีใจคนเราโดยปกติ ใจกม็ กั จะไหลไปตามอบายมขุ อยู แลว มนั มีปกตไิ หลไปในทางตำ่ อยแู ลว ถา เราไมมีเครื่องมอื ใน การทีจ่ ะดันมนั ขน้ึ ไป หรอื ไขมันขึ้นไป เหมอื นเราใชเครอื่ งมือที่ จะไขนำ้ ขึน้ ไปขางบน ธรรมดานำ้ ปกตจิ ะไหลลงต่ำอยแู ลว มันจะ ไหลข้นึ บนได ไขขึน้ ที่สงู ไดก็ตอ เมอื่ มีเครือ่ งมอื ทจี่ ะทดน้ำ ไขนำ้ ข้ึนไป คุณธรรมน่นั แหละคอื ตวั เครอ่ื งมือท่จี ะพยงุ จิต ดงึ จิตขึ้น ไป ไมใหม นั ไหลไปในทางอบายมุข ทีน้กี ็พอมสี งิ่ ชกั จงู มนั ก็ดงึ ไป ดงึ ไป แตถ าเราไมม ีสิง่ เหลาน้ันเราก็มสี ิง่ ดึงข้ึนไปขางบนไมไ ด มันกจ็ ะมีแตลงตำ่ ๆ ดึงเหมอื นกนั แตดึงลงตำ่ เหมือนกับคนที่ไป บนบานศาลกลา ว มีอะไรนดิ หนอ ยกบ็ นบานศาลกลาว ไปบนน่ัน บนนีอ่ ะไรแลวก็บอกวาเปน เครื่องยดึ เหนย่ี วจติ ใจ คนไทยไมม ีที่พง่ึ ส่งิ เหลาน้นั เปน ที่พง่ึ ทางใจ กเ็ ปน เครอื่ งยึดเหนยี่ วจิตใจ พดู กนั อยู อยางนัน้ นะ เปน เคร่ืองยึดเหนี่ยวจิตใจ มนั เหนย่ี วจริงแตเหนยี่ ว ลงต่ำ ไมไดเหนยี่ วขึน้ สูง ทำไมส่ิงทีเ่ หน่ียวขนึ้ สูงก็มอี ยู ทำไมเรา ไมเอา พระธรรมนน่ั ยังไง พระธรรมของพระพุทธเจา นัน้ ยังไงเปน สง่ิ ท่เี หนี่ยวขึ้นสูง เหนีย่ วใหสูงข้นึ ไป ทำไมเราไมเ อา แลวก็มา บนอยไู ดวา ไมมีทีพ่ ่ึงทางใจ ไมม เี คร่ืองยึดเหนยี่ ว แลวกไ็ ปทำสิ่ง

๘๘ พุทธปรัชญาแกป ญ หาเศรษฐกจิ เหลานัน้ เสยี เงินเสยี ทอง เสียอะไรมากมาย การศึกษาพระธรรม ใหเขาใจและนำมาปฏิบัติเสยี เงนิ นอยทสี่ ดุ แลวก็ไดมากที่สุด และ ทำใหเ ศรษฐกจิ ดที ส่ี ดุ นี่ละครบั มัน simple life อยูอยา งธรรมดา ไมเ ปน complex existence ไมเปน ชวี ิตเชงิ ซอ น เปน ชีวติ เชิงเดีย่ ว อยูแบบงายๆ เรียบงาย เพราะฉะนนั้ พทุ ธปรชั ญากบั เศรษฐกจิ ไทย ถา เราสามารถ ปฏบิ ตั ไิ ดต ามพทุ ธปรชั ญา ตามทพี่ ระพทุ ธเจา ทรงสอนเอาไว กจ็ ะใหทุกคนรูขอปฏิบัติวาตวั ควรจะปฏบิ ตั ิ อยางไร ผดิ พลาดอยางไรตองเชค็ ได เรยี กวาเช็คตวั เองได เราตอ ง หม่ันศกึ ษาธรรม จงึ จะเชค็ ตัวเองได เราเดือดรอ นเรอื่ ง นเี้ พราะวา ผดิ ธรรมขอ ไหน เราประสบความสำเรจ็ เรอ่ื งน้ี เพราะวา เราปฏบิ ตั ธิ รรมขอ ไหน เชค็ ตวั เองได แลว กเ็ ชค็ อยตู ลอด เวลาวาเรามีอะไรอยู ขาดอะไรไป เชน วา พรหมวิหาร ๔ เมตตา กรณุ า มุทติ า อเุ บกขา เรามีขอ ไหน เราขาดขอ ไหนไป เราเปน ผูใ หญ ตอ งเอาธรรมสำหรบั ผใู หญ เมตตา กรณุ า มทุ ติ า อุเบกขา ตองทำใหครบชุด มีแตเมตตา กรุณาน่ีคือรักษาคน มุทิตา คือ พลอยยนิ ดี แตอ เุ บกขานเี่ ปน ธรรมรกั ษาธรรม ถา ไมม อี เุ บกขาซะบา ง มนั เสยี ความยตุ ธิ รรม ทำใหเ สยี ธรรมคอื ความยตุ ธิ รรมไป และตอ ง ลำเอยี ง เพราะฉันทาคตบิ าง โทสาคตบิ า ง โมหาคตบิ า ง เพราะเรา

๘๙อาจารยวศนิ อนิ ทสระ ขาดอเุ บกขานนั่ เอง ใหเ ราบำเพญ็ ใหบ รบิ รู ณ เขา ใจความหมายของ ธรรมแตละขอ ทง้ั หัวขอ และความหมาย ก็จะเช็คไดวา ธรรมขอ นีม้ ี ขอบเขตอยางไร แคไ หน ปฏบิ ัตอิ ยา งไร ไมเขาใจสงสยั ก็ถามทาน ผูรไู ด บาทแหง ความสำเร็จ อิทธบิ าท ๔ ตองการความสำเรจ็ ก็ตอ งเอาอิทธิบาทมาใช มคี วามพอใจในการงาน ในการเรียน จะ ทำอะไรก็ตองมีความพอใจ มคี วามพากเพียรในการนัน้ มีจิตตะ เอาใจใส เอาใจฝก ใฝ ไมทอดธรุ ะ มีจติ ใจฝก ใฝอ ยกู บั สิ่งนัน้ กลา ที่จะเผชิญอุปสรรค และปญหา ไมใ ชพบปญหากนั นดิ หนอ ยก็ไม เอาแลว ทิง้ แลว อยางน้ีมนั ยงั ไมพ รอม ตอ งฝกใฝใ นสิ่งน้นั มี อปุ สรรคขึน้ มาก็สามารถจะฝา ฟนได อปุ สรรคเปน เครือ่ งทดสอบ กำลังใจของคน ผมเคยพูดอยเู สมอวา อุปสรรคน้นั มนั เปน เทพธิดา ที่มาในรูปของมารรา ย พอเราสจู รงิ ๆ มันกจ็ ะแปลง มันก็กลับรา ง เปนเทพธดิ า ใหเราเหน็ วา ทแี่ ทม ันเปน เทพธดิ า แตวา มาในรปู ของ มารรา ย ใหเราตกใจ ถาเราไมตกใจ เราตอสู มีกำลังใจในการ ตอ สู แมในคราววบิ ัติกม็ กี ำลังใจในการตอสู แลว มารรายมันจะ หายไป มนั จะกลายเปน เทพธิดาใหเราดู อยางเชนเร่ืองของพระ มหาชนกทีพ่ ูดถึงกันอยู นางเมขลามาปรากฏตัวและก็ชว ยเหลือ เราพูดกนั อยางธรรมาธษิ ฐาน กค็ อื วา เม่อื ทา นไมล ะความเพยี ร

๙๐ พทุ ธปรัชญาแกปญ หาเศรษฐกิจ ความสำเร็จก็ปรากฏใหเ หน็ เริ่มตน ดว ยการไมเหน็ ฝง ไมร ูฝงอยู ท่ีไหน ก็ยังวา ยไป กค็ ือวา เราเรม่ิ ทำงาน มนั ยงั ไมเหน็ ฝง ของ ความสำเรจ็ วาจะสำเรจ็ ไดอ ยางไร แตว าไมทอดทิ้ง ทำตอไป สำเร็จเม่อื ไหรก็ชา งมนั ทำตอไป อยา งท่เี คยเลานทิ านเร่อื งคนแกยายภูเขา ใชค วามเพียร ยา ยภูเขา แกเอาจริง แกยายภูเขาจรงิ ๆ ชวนพรรคพวกเพ่อื นพอง ยายภเู ขากนั เลย แลว แกก็ยังทำไมไ ดเทาไหร เทวดาท่อี ยู ที่ภเู ขากบ็ อกวาพวกนเี้ อาจรงิ ก็เลยมาชวยใชฤทธย์ิ า ย ภเู ขาใหได ใหชาวบา นแถวนนั้ ไมต อ งปนภเู ขา เรอ่ื งจรงิ ไมจรงิ ไมตอ งพดู เรอ่ื งนม้ี ันอุดมคติ สอนใหร ูว า ถาเรา ทำอะไรแลว เราทำจริง แมเราจะไมสามารถทำใหส ำเร็จ ดว ยตัวเอง แตผ ทู ่ีมกี ำลงั พอทจ่ี ะชว ยเรา เขาจะย่ืนมอื เขามา ชว ย เพราะเห็นวา เราทำจรงิ แตถาเราทำไมจริง เขากไ็ มชวย นี่ มันถอดออกมาเปน ธรรมาธิษฐาน ไอเ รอื่ งเทวดายา ยภเู ขาไมตอ ง พดู หรอก มนั ยงั ไมเ คยมมี าแมแ ตส มัยไหน แตท านเลาเอาไวเ พอื่ ให เปน คติ วาเทวดากค็ อื ผหู ลักผใู หญทม่ี ีกำลงั มีกำลงั เงิน มีกำลงั อำนาจ มีกำลังอะไรทีจ่ ะชวยเราได เขากจ็ ะมาชวยเรา ถา เราเอา จริง ผมเองเมอื่ ดหู นงั ดูละคร แมแ ตอา นนทิ านชาดก ถา เหน็ ชีวิต การตอสูแลว ก็รูสึกสะเทือนใจทุกครง้ั ไป ไดเห็นชีวิตการตอ สูของ

๙๑อาจารยวศิน อินทสระ ใครสกั คนหนง่ึ มันรูสกึ สะเทือนใจ แตวามันสะเทือนใจไปในทางทด่ี ี ทำใหไ ดเห็นตวั อยา ง ก็พูดถึงพุทธปรัชญาที่ควรจะนำมาใชในการแกปญหา เศรษฐกิจ อยางเชนวา เราเช็คดูใหดีวาเรามีธรรมอะไรอยูบาง ขาดธรรมอะไรไป เชน วา อิทธบิ าท ๔ วาคือความพอใจในการ งาน ความพากเพยี รในการงาน เอาใจใสใ นการงาน ก็พูดมาถึง ขอน้ี อีกขอหน่งึ ที่คางอยูก็คือ การใชปญญาพิจารณาไตรตรองดู เหตุ ดูผล คือวาดูทั้งเหตุและผล ใชปญญาในการทำงาน ไมใช ดยุ ๆ ทำไปเรื่อย ไมไดใชป ญ ญา คนที่ใชป ญญามากจะใชเวลานอ ย แตไ ดง านมาก ประสบความสำเรจ็ ไดม ากกวา หรอื อยา งทเ่ี ขาใชค ำ วา ใชความพยายามนอ ย แตวาไดผ ลมาก อนั นี้ก็ตองเอาปญ ญามา ชวย แตถา คนไมมปี ญ ญา มนั ก็ใชความพยายามมาก แตไดผลนอ ย เพราะขาดปญญา ฉะน้ันในการทำงานมนั ตองมตี วั วมิ ังสา แปลวา ปญญา ใชป ญ ญา เชนถา เราจะขนขาวสารทีละกระสอบไปลงเรอื แบกทีละ กระสอบไปลงเรือมันก็ได แตวาตอ งใชแ รงงานมาก แตว าถา ตอ สะพานไปจากโกดงั แลว กไ็ ปลงเรือ ก็เพยี งแตเ อากระสอบขา วสาร วางไวบนสะพาน แลวก็ทำสะพานลาดลงไปในเรือ เพยี งแคนีก้ จ็ ะ ไดงานเยอะ และก็มคี นอยทู ่ีโกดงั คนหนึ่ง หรอื สองสามคนก็ได แลวกม็ ีคนอยใู นเรือ จะไดง านเรว็ กวา อนั น้เี รยี กวา ใชป ญ ญา ก็

๙๒ พุทธปรัชญาแกป ญ หาเศรษฐกจิ เรยี กไดวา แลว แต เรื่องอะไรควรทำอยา งไรกท็ ำไปอยา งนั้น แลว กใ็ หส ำรวจดูวา เราขาดขอไหน เรากพ็ ยายามทำใหบริบรู ณในขอที่ ยงั ขาดอยู แตข อ ไหนดีแลว กร็ กั ษาไว ขอ ไหนขาดอยูก เ็ พม่ิ ใหเ ต็ม ตองศึกษาศาสนาพทุ ธใหเ ขาใจเสยี ต้งั แตต น จึงจะเอาศาสนาพทุ ธ ในดานทเ่ี กย่ี วกับเศรษฐกิจมาใชได มงคล ๓๘ นก่ี ต็ องพยายาม เชค็ ดูทกุ วัน ควรจะจำใหได ตรวจใหไ ดย ง่ิ ดี วา เราปฏบิ ัติอยูใน ขอ ไหน เราบกพรอ งขอไหนไปบา ง ตองเช็คได สามารถยืนยัน ตวั เองไดว าเราปฏิบตั ิธรรมขอน้นั บรบิ รู ณ และกส็ ามารถ ทา ทาย เราสามารถจะยืนหยัดอยูไดอ ยาง มั่นคง และ สงาผา เผย ทีนี้ถาสังคมของเราโดยมากปฏิบัติตามหลัก พุทธและเวน สง่ิ ทีค่ วรเวน ตามทีก่ ลาวมาแลวคือ อบายมุข โดยเฉพาะอยา งคอรปั ช่นั ตองเวนใหไดข าด ถาไมม ีคอรปั ช่นั ใน วงการตางๆ การพฒั นาสงั คม การพัฒนาเศรษฐกจิ อะไรๆ มนั จะ ไปไดร วดเร็ว เพราะไมมีตัวถวง ไมม ตี วั ถว งอยา งทพี่ ูดแลว เราเวน ของแสลงใหไดมากทส่ี ุด แลว กก็ ินยาตามสมควร บรหิ ารรา งกาย พอสมควร อยา งนร้ี า งกายมันก็ไปได การคอรัปชั่นมันเปน เน้อื รา ยของสงั คม แลว ทีพ่ ดู กนั อยูเ สมอวา มนั มีกนั อยูทัว่ ไปหมด อยางนี้ก็แยหนอย ก็พฒั นาเศรษฐกิจไดยาก พัฒนาสังคมไดยาก แมใ นวงการศกึ ษาก็มีคอรปั ช่นั ในวงการมหาวทิ ยาลัยกม็ คี อรัปชน่ั อยางนีม้ ันก็แยเ ตม็ ที

๙๓อาจารยว ศิน อนิ ทสระ

๙๔ พุทธปรชั ญาแกปญ หาเศรษฐกิจ รายการโลกมองไทย ผานมาเมือ่ สกั ครนู เ่ี อง กอนสอง ทมุ นเ่ี อง เขามองไทยอยางไร ชาวโลกเขามองไทยมาวา อนาคต ของไทยอยทู ว่ี ารฐั บาลจะปราบคอรัปชั่นไดห รือไม ถา รัฐบาลไทย ปราบคอรัปช่นั ไมไ ด อนาคตของไทยก็จะคอยๆ ผกุ รอนลงไป ดบั ลงไป หร่ีลงไป แตถ า สามารถปราบคอรัปช่นั ได ใหก ระเตื้องขึ้น ใหด ขี ึ้น สถานะของบคุ คล สังคมตา งๆ ในสังคมไทยก็จะดขี น้ึ เขา วาอยา งน้ันนะครบั วา โลกเขามองไทยวา อยางไร เทาที่เขา สังเกตวา เวลานเี้ มืองไทยมีคอรปั ชัน่ มากข้นึ ไมไ ดลดลง ดกู ารเลือกตั้ง ส.ว. คราวทผี่ านมา วา ในระดบั คนทจ่ี ะ เขามาเปน ส.ว. เขา มาเปน สมาชิกวุฒิสภา กย็ งั มกี าร คอรปั ช่ัน จนตองเลือกแลว เลอื กอกี บางจังหวัดเลอื กถึง สามคร้งั เพราะวา มนั ไมสจุ ริต เลือกตงั้ มนั ไมส จุ ริต อยางน้ีทานลองนึกดูวา ในวงการตางๆ จะเปนอยางไร ถาเราไมกลัวส่ิงน้ี ก็เทากับวาเรายอมรับใหเน้ือรายมันลุกลามไป ตลอดเวลา แลวการพัฒนาเศรษฐกิจมันจะเปนไปไดอยางไร ไม เห็นพุทธธรรมหรือวาหลักคำสอนของศาสนาเปนส่ิงสำคัญ กลัว เชย ถา เอาหลกั คำสอนของศาสนามาใชแลว มันกเ็ ชย แตว าไมก ลวั ช่ัว แตกลวั เชย ทีนี้บางคนเขาไมกลวั เชย เขากลวั ชั่วมากกวา เชย ชา งมัน ไมเปน ไร มนั กลัวเชยมากกวา กลัวช่วั มันกแ็ ปลก ในสังคม

๙๕อาจารยวศนิ อนิ ทสระ เราน่ีก็ผูหลักผูใหญจำนวนไมนอย ก็นับถือศาสนาพุทธ เคารพ กราบไหวพระพุทธรูป เวลาจะทำงานทำการ เวลาทำอะไรที่เปน เร่ืองเปนราวเปนหลักเปนฐาน ก็มีการบูชาพระรัตนตรัย เคารพ กราบไหวจ ดุ ธปู เทียน มดี อกไมสวยๆ มาบูชาพระ อะระหงั สมั มา สมั พุทโธ ภควา พทุ ธัง ภะคะวันตัง อภิวาเทมิ ขาพเจาขออภวิ าท พระผูม ีพระภาคเจา สวากขาโต ภะคะวะตา ธมั โม ธัมมงั นะมสั สามิ ขอนมัสการพระธรรมท่ีพระพุทธเจาตรัสไวดีแลว สุปะฏิปน โน ภะคะวะโต สาวะกะสงั โฆ สงั ฆงั นะมามิ ขอนอบนอ มพระสงฆ พระสงฆเ ปน ผปู ฏบิ ัติดีปฏบิ ตั ชิ อบ ขอนอบนอ มพระสงฆ ผปู ฏบิ ตั ดิ ี ปฏบิ ตั ชิ อบนน้ั กท็ ำกนั ไดท กุ หนทกุ แหง แตว า เวลาจะพดู ธรรมะของ พระพทุ ธเจา ผทู เี่ ปน หวั หนา นนั่ แหละ เวลาจะใหโ อวาทหรอื พดู อะไร กบั ผนู อ ยในทปี่ ระชมุ ถา จะพดู วา นค่ี อื คำสอนของพระพทุ ธเจา อา ง พระพทุ ธเจาไมได เชย ตองไมอ า งพระพุทธเจา ถา อา งพุทธภาษิต อะไรนีเ่ ชย อางฝรงั่ ไมเปน ไร รสู ึกวา โกด ี ทำนองนัน้ กม็ ันขัดกัน เรากก็ ราบไหวบ ชู าพระพทุ ธเจา แตวาพอจะพูดถงึ คำสอนของทา น กลบั เหน็ เปนเชย ทำนองนัน้ มนั อะไรกัน ไมเขา ใจ ถาอยา งน้นั ก็ แสดงวา พระพทุ ธเจาทา นสอนอะไรเชยๆ สิ ก็ไปเคารพนบั ถอื ทา น ทำไม มันก็ไมตรงกันนะ มันเปน การขดั แยงตวั เอง

๙๖ พุทธปรชั ญาแกปญหาเศรษฐกจิ ผมไดยืนยันมาตลอดเวลา ถา คนไทยเราซ่ึงเปนชาวพุทธ สว นมากเปน ชาวพทุ ธ ใชช วี ติ แบบพทุ ธ ดำเนนิ ชวี ติ ใชเ ศรษฐกจิ แบบพทุ ธ ไมล ำบากหรอกครบั สงั คมไทยไมลำบาก ขอใหเ รา ไดศ ึกษาศาสนาพทุ ธใหเขาใจ ปฏิบัติตามหลกั ธรรมของพทุ ธ ใช ชวี ติ แบบพุทธ ไมล ำบาก สังคมไทยไมล ำบากแนน อน อนั นกี้ ข็ อ นำมาเลาสูกนั ฟงนะครับ ทีนี้ก็มีนักศึกษาไดถามตอไปวา เราตองใชมงคล ๓๘ ประการท้ังหมดหรือ ผมก็ตอบไปวา เราตองใช ไม เพียงแตม งคล ๓๘ ธรรมะทุกอยางเราตองใช ใชห มด ทกุ อยา งเทา ทจ่ี ำเปน การใชธ รรมะไมไ ดใ ชพ รอ มกนั แต วา ถา คราวใดมคี วามจำเปน ทจ่ี ะตอ งใชธ รรมขอ ไหน กเ็ อา ขอนั้นมาใช ก็เปรียบเหมือนวาเรามีเคร่ืองมือมากมายสำหรับ ทำงานของเรา เปรียบกับชางไมชางเหล็ก อะไรก็แลวแต คนท่ี ปลูกบานสรางเรือน เขาก็มีเคร่ืองมือเยอะแยะไปหมดเลย เขาไม ไดใ ชพ รอ มกนั ทุกอยาง เขาดูวา อะไรจำเปน สำหรบั ใชเ คร่อื งมืออัน ไหน เขาก็ใชเคร่ืองมืออันน้ัน อยางน้ีจำเปนที่จะตองใชเครื่องมือ อนั น้ี เขาก็หยิบเครื่องมอื อนั นั้นมาใช แลวกว็ างไว ทำอะไรตอไป จำเปน จะใชเคร่อื งมืออันนีเ้ ขากต็ องใชอันน้ี หรือวาหมอ เภสชั กร รูจกั ยาเยอะแยะ มีไมร ูตัง้ กี่พนั อยาง เขาไมไ ดใหคนไขกินยาพรอ ม

๙๗อาจารยวศิน อนิ ทสระ กนั หมดทุกอยา ง อยา งน้กี ็ตายแน เขาดวู า โรคอยางน้คี วรจะกนิ ยา อะไร กใ็ หย านนั้ ไป และกค็ วรจะควบกบั ยาอะไร อยา งคนทก่ี ระเพาะ ไมคอยดี กใ็ หยาเกยี่ วกบั กระดูกมา ปวดหลงั ปวดเอว หรอื เก่ยี ว กบั ยากระดกู ยากลามเน้ืออะไรพวกนมี้ ันมกั จะกดั กระเพาะ เขาก็ ใหยาเคลือบกระเพาะมาควบคกู ันไป อยางนีเ้ รียกวาใชย าเปน เขา กส็ ่ังยาไดถ กู ตอ ง คนไขทไี่ มรูด วยตัวเองก็ตองเชอ่ื หมอ แลว ก็ทำไป ก็ปลอดภัย ยาตัวไหนควรจะใชก บั ยาตวั ไหน ยาตวั ไหนใชก ับยาตวั ไหนไมไ ด มันเสรมิ ฤทธ์ิกนั มากเกินไป อะไรทำนองน้ันนะครบั เหมือนกับธรรมะ ก็เหมือนยา ที่เรียกวา ธรรมโอสถ เรา ตองใชธ รรมะเปน ถาใชไมเ ปน ธรรมะมนั เปนพิษเอา เหมอื นกับ กนิ ยา ถา กนิ ไมเปน ยามนั กเ็ ลน งานเอาแย ถาใชธรรมะเปนกไ็ ด ประโยชนท ุกอยา ง พูดอยางสุภาพหนอยก็เรยี กวา องคธ รรมทกุ ขอ พดู แบบยาทุกตวั ธรรมะทกุ ขอ มันจะเสรมิ กนั บาง ลางกนั บา ง อะไรอยางนี้ ถา เรามสี ันโดษ กต็ อ งมสี ัมมาวายามะเขา มา มี วิรยิ ะเขา มา เปน คูกนั สอนใหส ันโดษ ใหพอใจในสงิ่ ทีเ่ ปนของตน เพื่อปอ งกนั คอรปั ช่ัน แลว ก็ใหมสี มั มาวายามะคือความเพยี รชอบ เขา มาสนับสนนุ เสรมิ รบั ชวงตอ ไป เปน ตน นะครับ มนั กม็ ีอกี เยอะ

๙๘ พทุ ธปรัชญาแกป ญหาเศรษฐกิจ นักศึกษาถามวาปญ หาเศรษฐกิจเวลาน้มี ีอะไรบา ง ผม กบ็ อกวาผมไมใชนกั เศรษฐกจิ ไมใ ชน ักเศรษฐศาสตร ผมกไ็ ม คอ ยจะทราบเรื่องปญ หาเศรษฐกิจอะไรมากนกั ก็ใหผ ูถ ามพดู มา ดู ลองชมี้ าดวู ามีปญหาอะไรอยูบา งท่ีเกีย่ วกับเศรษฐกิจ แลว เราจะ เอาพทุ ธปรัชญาไปแกป ญหาไดใ หถ ูกตอง คือใหเ ขายกขนึ้ มา เชน วา ปญหาเรื่องความยากจน ปญ หาใหญข องเศรษฐกิจก็คือปญ หา ความยากจน ถามงั่ มแี ลว กไ็ มค อ ยมปี ญหา คนมั่งมจี ะไปมี ปญหาอยา งอืน่ ไมใชป ญ หาทางเศรษฐกจิ นะครับ อาจ จะมีปญ หาสังคม ครอบครวั เพอื่ นฝูง คราวนเ้ี ราจะแก ปญหาความยากจน เอาพุทธธรรมไปแกอ ยางไร ทีน้เี รา กต็ อ งคยุ หา เสาะหา เจาะหาสาเหตุเสียกอ นวาสาเหตุ ของความยากจนมีอะไรบา ง คนพวกหน่งึ อาจจะยากจน เพราะเกียจคราน หนักไมเอาเบาไมสู อยา งท่ใี นหนังสือจดหมาย ถงึ นาย กบ็ อกวา คนไทยสว นมากกม็ กั จะเปน แบบนนั้ หนกั ไมเ อา เบาไมส ู มนั กต็ องแกดวยความเพียร ถา ยากจน สาเหตขุ องความยากจนมีอะไรบาง คนพวก หนึง่ อาจจะยากจนเพราะเกียจคราน หนกั ไมเ อาเบาไมส ู อยา งท่ใี น หนังสือจดหมายถึงนาย กบ็ อกวา คนไทยสวนมากก็มกั จะเปน อยา ง น้ัน หนักไมเ อาเบาไมส ู และกม็ าปญ หาเรือ่ งความยากจน คนพวก

๙๙อาจารยว ศิน อนิ ทสระ หนงึ่ ยากจนเพราะวาเกียจครา น มันก็ตอ งแกดวยความเพยี ร ทำ อยา งไรใหเขาขยนั ขึ้น ใหเ ปนคนมพี ฤติกรรมทีน่ าเอ็นดู ใหน า เอน็ ดู ใหม คี นเขาอยากใช ถาไมมีใครเขาใชก ใ็ ชต วั เอง หัดใชตวั เองมาต้ังแตเ ล็กๆ ผใู หญส อนใหเดก็ ใชตัวเอง ไมต อ งคอยใหผูใ หญ ใช ผใู หญแลวก็เหมือนกัน เคยไดยินคนบน แมใ นวดั ก็มีพระบน เราไมมใี ครใช เราไมรจู ะทำอะไร เพราะวาไมมีใครใช ถาผมไดย นิ อยา งน้ีผมก็จะตอบไปทันทวี าขอใหใ ชต ัวเอง ถา ไมมใี ครใชข อใหใ ช ตัวเอง และเราสำรวจวา มีหนาที่วา เราทำหนา ท่ีอะไรก็ทำหนาท่นี ัน้ ไปใหดที สี่ ุด ใหด ที สี่ ุดเทาทจี่ ะทำได แลวคนเขากเ็ หน็ คณุ คา คน เหน็ ประโยชน เขาก็จะเรยี กใช จนทำกันไมไหว คนนั้นกจ็ ะใหทำ คนนีก้ จ็ ะใหท ำ คนนนู ก็จะใหท ำ และทำกันไมไหว ยงั ตองปฏิเสธ งานมากมาย ทำไมไหว ก็คนเขาไวใจ เพราะเหตุที่วา เราใชตัวเอง มากอน วาใหใ ชต ัวเองมากอน จนเปนผชู ำนาญ เปน ผูร ูงาน งาน มันสอนคน เปน ผรู ูงาน เปน ผทู ำงาน คนพวกหนง่ึ ยากจนเพราะการพนนั กต็ อ งแกใ หเ ลกิ การ พนันเสีย ตองแก และใครแกก็ไมดเี ทา กับตัวของตวั เอง ตองแกต ัว เอง ใครมาแกก ไ็ มเ หมอื นกบั ตวั เองรสู กึ วา มนั ผดิ มนั ไมถ กู ตอ ง เพราะ คนอน่ื เขาไมไดอ ยูกบั เราตลอดเวลา ตวั เราเองอยูก บั เราตลอดเวลา เรากต็ องเตอื นตัวดวยตวั เอง ใหเ ลิกการพนนั เสยี ไมมใี ครเคยไดด ี