กลับมารู้สึกตัว

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๐๑ กลน่ิ คดิ ถงึ รส มนั มที งั้ รปู รส กลน่ิ เสยี ง สมั ผสั แตม่ นั เป็นสง่ิ ทจ่ี ติ ปรงุ แตง่ ขน้ึ และมนั รบั รไู้ ดท้ ใ่ี จ มนั เป็นอายตนะทผ่ี สั สะกบั ใจ แลว้ มนั จะเกดิ เวทนา เพราะฉะนนั้ กระบวนการสมั ผสั ทางใจ ทท่ี าใหเ้ กดิ ความรสู้ กึ ต่อสงิ่ นนั้ กจ็ ะเกดิ ความพอใจไมพ่ อใจในสง่ิ นนั้ กก็ า้ วเขา้ สู่ ความปรารถนาทจ่ี ะไดม้ าหรอื ปรารถนาทจ่ี ะผลกั ไสออกไป มนั ก็ เป็นตณั หาความอยากไมอ่ ยาก คอื ความยดึ มนั่ ถอื มนั่ วา่ ตอ้ งเป็น อยา่ งนนั้ อยา่ งน้ี คอื ความยดึ มนั่ สาคญั หมายเกดิ การกอ่ ภพก่อชาติ กลายไปเป็นผทู้ กุ ข์ กลายไปเป็นผสู้ ุข เหมอื นตอนทพ่ี ระอาจารย์ กลวั ตุ๊กแก แลว้ เจอตุ๊กแก พอเหน็ ปุ๊บใจปรงุ แต่งไปเร่อื งเดมิ ๆ ทเ่ี คย เจอ มนั เรว็ มากชวั่ พรบิ ตา ตากระทบรปู สตขิ าด หลดุ เขา้ สกู่ ารปรุง แต่ง พอปรุงแตง่ เสรจ็ มนั กเ็ กดิ รบั รกู้ ารปรุงแต่งนนั้ แต่ผลผลติ ของ มนั เป็นอายตนะทพ่ี รอ้ มจะผสั สะกบั มโนผสั สะ พอเกดิ มโนผสั สะป๊บุ พระอาจารยค์ วามรสู้ กึ หวาดกลวั กบั มนั และกผ็ ลกั ไสทจ่ี ะไมเ่ อา ขบวนการเกดิ เพยี งเสย้ี ววนิ าทมี นั เรว็ ขนาดนนั้ ดงั นนั้ สดุ ยอดทส่ี ดุ คอื พระพทุ ธเจา้ ทท่ี า่ นสามารถแยกเป็นชนั้ ๆ เป็นขนั้ ตอนได้ ทงั้ ๆ ทม่ี นั เกดิ เพยี งเสย้ี ววนิ าที แต่ท่านสามารถชใ้ี หเ้ หน็ ว่ามขี นั้ ตอนอยา่ งน้ี จรงิ ความเร็วของจติ ท่ีไปเห็นจิต เร็วได้ขนาดนัน้ เพราะฉะนัน้

๑๐๒ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั กระบวนการของการเจรญิ สติและรเู้ ทา่ ทนั ความหลงคดิ มนั เป็น ตน้ ทางของการทจ่ี ะเขา้ ไปเหน็ ความหลงผดิ เพอ่ื จะทาความเหน็ ให้ มนั ถูกและความเหน็ ทถ่ี ูกตอ้ งทส่ี ดุ คอื ไรซ้ ง่ึ อุปาทาน นนั่ คอื ผมู้ ที ฐิ ิ ทส่ี มบรู ณ์แลว้

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๐๓ ๑๐. อานิสงสข์ องการเจริญสติ วนั น้ีก็มเี ร่อื งอยากจะเล่า แต่ใหพ้ จิ ารณาดูนะเก่ยี วกบั การ ปฏบิ ตั ิน่ีแหละ ผปู้ ฏบิ ตั คิ วรเขา้ ใจอาหารอยู่ ๔ อยา่ ง อยา่ งท่ี ๑ เรยี กวา่ อาหารทเ่ี ป็นคาๆ “กวฬิงการาหาร” การ รูจ้ กั การบรโิ ภคอาหารเพ่อื ใหเ้ ราใชด้ บั ทุกข์ธรรมชาติท่เี ราได้พูด กนั มาว่าทุกขม์ ี ๓ แบบ แบบท่ี ๑ คอื ทุกขธ์ รรมชาติ คอื ทุกข์ ของกายทเ่ี กดิ จากความหวิ และเป็นทุกขท์ ่ดี บั ไดเ้ ป็นครงั้ เป็นคราว อาหารอยา่ งท่ี ๑ น้ี คอื อาหารทเ่ี ราทานเขา้ ไปเพอ่ื ดบั ทกุ ขอ์ ยา่ งท่ี ๑ แตถ่ า้ เราไมร่ จู้ กั การบรโิ ภคอาหารใหด้ แี ลว้ อาจจะทาใหเ้ กดิ ทกุ ข์ แบบท่ี ๓ คอื ทกุ ขอ์ ุปาทาน เวลาเราหวิ ถา้ ไมก่ าหนดรใู้ หเ้ ป็นแค่ ทุกขธ์ รรมชาตธิ รรมดา มนั จะกลายเป็นทุกขท์ างใจกม็ ี เสรมิ เขา้ ไป

๑๐๔ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั เป็นทกุ ขอ์ ุปาทานอกี ทนี ้ีอาหารตวั ท่ี ๒ เรยี กวา่ “ผสั สาหาร” อาหารคอื ผสั สะ คอื การกระทบทางอายตนะ พระพทุ ธองคท์ รงตรสั วา่ การกาหนดรู้ ผสั สาหารได้ เทา่ กบั เรากาหนดรเู้ วทนาทงั้ ๓ อยา่ ง เวลามผี สั สะ เราจะไปทนั ตอนความรสู้ กึ ไมท่ นั ตอนตากระทบรูป ไม่ทนั ตอนหู ไดย้ นิ เสยี ง จะไปทนั ตอนทม่ี นั รสู้ กึ กบั สงิ่ นนั้ แลว้ บางทไี ปทนั ตอน ปรุงแต่งเรยี บรอ้ ยแลว้ ดว้ ยซ้า จะไปทนั ตอนมโนผสั สะ ดงั นนั้ อาหารตวั น้ีจะไปทม่ี โนผสั สะเลย ไปดทู เ่ี วทนาทางจติ คอื ความสขุ ความทกุ ข์ ความพอใจไมพ่ อใจ ความเฉยๆ ผสั สะตวั น้ีคอื เกดิ จากการปรุงแต่งเรยี บรอ้ ยแลว้ เกดิ จากกระทบทจ่ี ติ ใจเรา ยกตวั อยา่ งตาทม่ี องมาทร่ี ปู เกดิ การกระทบทต่ี าแลว้ เกดิ การรบั รแู้ ลว้ ปรงุ แต่ง ซง่ึ คอื หน้าทข่ี องจติ หน้าทจ่ี ติ อยา่ งแรกคอื มหี น้าทร่ี บั รสู้ ง่ิ ทม่ี ากระทบ ทางตา หู จมกู ลน้ิ กาย และใจ ดงั นนั้ เม่อื มองมาทร่ี ปู ตากระทบรปู รบั รเู้ กดิ วญิ ญาณทางตา จกั ขวุ ญิ ญาณ แลว้ จติ กป็ รงุ แต่งสง่ิ ทร่ี บั รไู้ ปเรอ่ื ยๆ เป็นขนั้ ๆ เชน่ ถา้ เรามองมาทพ่ี ระอาจารย์ ตาเหน็ พระอาจารย์ เสรจ็ แลว้ จติ กเ็ รมิ่ ปรุงแตง่ วา่ แต่งตวั แบบน้ีใช้ สญั ญาณเป็นตวั บอกวา่ เป็นพระ ไมเ่ ทา่ ไหร่ จติ ปรุงแต่งต่อวา่ เป็น

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๐๕ พระอว้ นๆ บางทปี รุงตอ่ ไปอกี เป็นขนั้ ๆ แลว้ ไปกระทบทใ่ี จเป็นมโน- ผสั สะ ตรงน้ีแหละทเ่ี ราตอ้ งไปกาหนดรู้ ถา้ เรากาหนดรไู้ มท่ นั มนั จะ ไหลไปสเู่ วทนา คอื ชอบไมช่ อบ ดไี มด่ ี พอใจ ไมพ่ อใจ สขุ ทุกข์ ดงั นนั้ ถา้ เราเขา้ ใจเรอ่ื งผสั สะ เราจะกาหนดรเู้ วทนาทงั้ ๓ ถา้ เรา ไมม่ สี ตกิ าหนดรทู้ นั มนั จะพาไปสตู่ ณั หา ทนี ้ีอาหารตวั ท่ี ๓ “มโนสญั เจตนาหาร” อาหาร คอื ความ จงใจหรือเจตนาท่จี ะกระทา ใครกาหนดรู้ตวั น้ีเท่ากบั กาหนดรู้ ตณั หาทงั้ ๓ เชน่ เราเหน็ อาหารแลว้ อยากจะตกั อาหารชน้ิ นนั้ ชน้ิ น้ี การอยากจะทานนั่ แหละคอื ตณั หา แลว้ เราสามารถเหน็ ความอยาก กาหนดรไู้ ด้ น่ีคอื การเหน็ เจตนา เหน็ ความคดิ ถา้ คุณทาตามความ อยากทนั ทคี อื ทาตามตณั หา แต่ถา้ คณุ เหน็ มนั แลว้ เบรกก่อน แลว้ จากนนั้ ทาดว้ ยสตมิ นั จะต่างกนั ถา้ เราทาตามมนั ในขณะทค่ี ดิ จะทา นนั้ แปลวา่ เราทาตามกเิ ลส ทาตามตณั หา ดงั นนั้ วธิ กี ารคอื เมอ่ื รมู้ นั กห็ ยดุ ยงั ไมท่ าและสตมิ นั จะเป็นผแู้ จกแจงวา่ สมควรทาหรอื ไม่ ถา้ มนั เหน็ วา่ ไมส่ มควรเราจะไมท่ า แตถ่ า้ เหน็ สมควร การทาไปของเรา คอื เราทาตามความมสี ติ ไมไ่ ดท้ าดว้ ยแรงตณั หา หรอื ความคดิ ท่ี ผลกั ดนั ใหท้ า ซง่ึ มนั จะใหผ้ ลทแ่ี ตกต่างกนั ในการทาสง่ิ เดยี วกนั ถา้

๑๐๖ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ทาตามตณั หา เรากจ็ ะไหลไปตามกเิ ลสตลอดเวลา แตถ่ า้ ทาดว้ ยสติ คอื เราไมไ่ ดท้ าตามกเิ ลส ต่อไปไมว่ า่ อะไรเรากจ็ ะไมไ่ หลไปตาม กเิ ลส ไมว่ า่ จะเป็นเรอ่ื งใด สว่ นอาหารตวั ท่ี ๔ “วิญญาณาหาร” คอื การกาหนดรกู้ าร รบั รซู้ ง่ึ แน่นอนการรบั รมู้ นั มตี วั ทค่ี รอบคลมุ ทุกอยา่ งแลว้ แต่อาหาร ทเ่ี ราตอ้ งเกย่ี วขอ้ งมากทส่ี ุด คอื ผสั สาหาร และ มโนสญั เจตนาหาร คอื ผสั สะใหเ้ รารเู้ ทา่ ทนั เวทนา และรเู้ ทา่ ทนั ตณั หา การรเู้ ทา่ ทนั ตณั หามนั จะทาให้เราไม่ต้องไปสู่ความทุกข์ได้ ในวงจร ของปฏจิ จสมุปบาท ถา้ เราสามารถรเู้ ทา่ ทนั เวทนาทเ่ี กดิ ขน้ึ ไมไ่ หลไป ตามเวทนานนั้ กจ็ ะไมก่ อ่ เกดิ ความทุกขห์ รอื ชา้ ทส่ี ดุ เหน็ ตอนทม่ี นั เกดิ ตณั หาแลว้ สามารถระงบั ยบั ยงั้ ทนั มนั กย็ งั ไมเ่ กดิ ทกุ ข์ พระพทุ ธเจา้ ตรสั ใหเ้ ราละทต่ี ณั หา สว่ นทกุ ข์ สงิ่ ทพ่ี งึ กระทาคอื “กาหนดร้”ู สมทุ ยั สง่ิ ทพ่ี งึ กระทาคอื “ละ” นิโรธ สง่ิ ทพ่ี งึ กระทาคอื “ทาให้มนั แจ้ง” มรรค สง่ิ ทพ่ี งึ กระทาคอื “เจริญให้มาก”

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๐๗ ดงั นนั้ เราตอ้ งรสู้ ง่ิ ทพ่ี งึ กระทาตอ่ อรยิ สจั ๔ และตณั หา คอื สมุทยั สง่ิ ทพ่ี งึ กระทาคอื ละ ตวั อยา่ งเชน่ ถา้ เราเหน็ อาหารทว่ี างอยเู่ ตม็ โต๊ะ แลว้ เราเกดิ ความอยากความไม่อยากในอาหารแต่ละอยา่ ง แลว้ เรากต็ กั ตาม ความอยากความไมอ่ ยากนนั้ เทา่ กบั เราใชก้ เิ ลสเป็นตวั ผลกั ไสตวั เอง ตลอด ถา้ ทาบอ่ ยๆ มนั จะเกดิ อะไรขน้ึ กจ็ ะกลายเป็นคนทาอะไรตาม ความอยากหรอื ไมอ่ ยาก

๑๐๘ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั แต่ถา้ คณุ เหน็ ความอยาก ความไมอ่ ยากปบั๊ แต่แมม้ นั ไม่ อยาก แตม่ นั มปี ระโยชน์ สมควรตอ้ งทา เรากใ็ ชส้ ตใิ นการทา หรอื แมว้ า่ อนั น้ีมนั อยาก แต่เราหยดุ กอ่ น แลว้ ทาตามความสมควรใชส้ ติ ในการทา ไมไ่ ดท้ าตามความอยาก ผลมนั จะแตกตา่ งคอื อนั หน่ึงทา ดว้ ยสติ อนั หน่ึงถกู ผลกั ดนั ดว้ ยความอยาก ซง่ึ ตรงน้ีเราสามารถ รทู้ นั และทาไดไ้ มย่ าก ซง่ึ ถา้ เราฝึกไปเร่อื ยๆ เรากจ็ ะเทา่ ทนั กเิ ลสได้ แลว้ จะใชช้ วี ติ อยา่ งมสี ติ เมอ่ื เราฝึกไปมากๆ เรากจ็ ะรเู้ ทา่ ทนั เรว็ ขน้ึ และรลู้ ะเอยี ดลงไปเรอ่ื ยๆ แลว้ สตจิ ะพฒั นาขน้ึ เร่อื ยๆ ดงั นนั้ การท่ี เราเจรญิ สตใิ หม้ าก อานิสงสค์ อื เราจะเหน็ ไดช้ ดั เจนขน้ึ เรว็ มากขน้ึ แลว้ เมอ่ื เราเหน็ ตณั หาเราเรว็ มากขน้ึ แลว้ หยดุ แลว้ ใชส้ ตเิ ขา้ มาทา ผลจะแตกตา่ งจากการทท่ี าดว้ ยตณั หา ซง่ึ จะเป็นตวั ทาใหเ้ ราก่อภพ กอ่ ชาตติ อ่ ไป เหมอื นเราใหอ้ าหารตณั หาตลอด แต่ถา้ เราสกดั ตณั หา กจ็ ะไดอ้ าหารน้อยลงๆ ซง่ึ มนั มผี ล คอื เราสกดั อาหารหนู เราเพมิ่ อาหารแมว แมวคอื สติ ดงั นนั้ เราตอ้ งหยดุ ใหอ้ าหารหนู แลว้ มาให้ อาหารแมวกนั เถอะ อกุศลกรรมใดทย่ี งั ไมเ่ กดิ เรากจ็ ะสามารถสกดั ได้ อยา่ งตอนทห่ี วิ แลว้ ตกั อาหารดว้ ยตณั หา รไู้ หมว่าจติ เราไดเ้ สวยชาติ เป็นเปรต เรยี บรอ้ ยแลว้ คนโบราณเขาสรา้ งรปู เปรตทอ้ งโตๆ มอื ใหญๆ่

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๐๙ แขนยาวๆ ทอ้ งทโ่ี ตมนั ผลกั ดนั ใหห้ วิ ใหอ้ ยาก คอื อานาจแหง่ โลภะ มอื ใหญ่ๆ แขนยาวๆ กก็ อบโกยเขา้ มาแต่ปากเทา่ รเู ขม็ กนิ เขา้ ไป ไมไ่ ด้ มนั กผ็ ลกั ดนั ใหห้ วิ ตลอด นนั่ คอื อาการแหง่ โลภะ เพราะฉะนนั้ เปรตคอื ผลแหง่ ความโลภทม่ี นั ถูกผลกั ดนั น่ากลวั นะ ดงั นนั้ การทเ่ี รากาหนดรอู้ ริ ยิ าบถยอ่ ยๆ น้ีเราจะเหน็ ความคดิ ตวั เองไดล้ ะเอยี ดและชดั เจนมากขน้ึ แลว้ มนั จะทาใหช้ วี ติ ประจาวนั เป็นวถิ ปี ฏบิ ตั ไิ ปในตวั เราทางานตามปรกตจิ ติ รเู้ ท่าทนั อยตู่ ลอดเวลา

๑๑๐ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ๑๑. ยึดมนั่ สาคญั หมายเป็นทุกข์ เชา้ วนั น้ีทเ่ี ราสวดบทสงั เวคปรกิ ติ ตนปาฐะ พระอาจารยย์ นื ยนั วา่ บทน้ีศกั ดสิ์ ทิ ธทิ ์ ส่ี ดุ กว่าบทสวดอน่ื เพราะนนั่ คอื บททพ่ี สิ จู น์ได้ ทนั ที และเป็นบททส่ี รุป เรยี บเรยี งรวบรวม ยน่ ยอ่ ทงั้ ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนั ธล์ งมาใหแ้ ลว้ วา่ พระพทุ ธเจา้ สอนเร่อื งอะไร และมงุ่ มนั่ อยา่ งมากวา่ ตอ้ งการใหส้ าวกทงั้ หลายรเู้ ร่อื งอะไร พระพทุ ธองค์ ชใ้ี หเ้ หน็ ความทุกขข์ องคนมาจากสาเหตุอะไร คอื ทกุ ขจ์ ากความเกดิ ความแก่ ความเจบ็ และความตาย ทุกขจ์ ากความไมส่ บายกายไม่ สบายใจ ความเศรา้ โศกเสยี ใจ ความคบั แคน้ ใจ ประสบสงิ่ ทไ่ี มเ่ ป็นท่ี รกั ทพ่ี อใจ พรากจากสง่ิ ทเ่ี ป็นทร่ี กั ทพ่ี อใจ ปรารถนาสงิ่ ใดไมไ่ ดส้ งิ่ นนั้ น่ีคอื ความทกุ ขท์ พ่ี ระองคส์ าธยายใหฟ้ งั แตส่ ุดทา้ ย พระองค์

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๑๑ สรปุ วา่ เพราะมอี ุปาทานในขนั ธ์ ๕ ทุกขจ์ งึ เกดิ คอื ความทเ่ี ราไปยดึ มนั่ สาคญั หมายในขนั ธ์ ๕ คอื รปู เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณ ถา้ ยอ่ ๆ เหลอื ๒ ขนั ธ์ คอื รปู ขนั ธก์ บั นามขนั ธ์ รปู ขนั ธค์ อื สง่ิ ทเ่ี ราจบั ตอ้ งได้ และสมั ผสั ได้ (มี ๒ นยั คอื ร่างกาย ไดแ้ ก่ มหาภตู รปู ๑ และสภาวรปู ไดแ้ ก่ สี เสยี ง กลน่ิ รส ฯลฯ อกี ๑) รปู คอื สงิ่ ทต่ี อ้ ง สลายไปเพราะปจั จยั ตา่ งๆอนั ขดั แยง้ แตไ่ มส่ ามารถรบั รไู้ ด้ นามขนั ธ์ คอื จบั ตอ้ งไมไ่ ด้ แต่รบั รแู้ ละรสู้ กึ กบั มนั ได้ ถา้ ยงั งนั้ กระบวนการท่ี เกดิ ขน้ึ กบั กายของเรา จงึ เป็นเรอ่ื งของรปู สว่ นกระบวนการทเ่ี กดิ ขน้ึ ในจติ ใจของเรา คอื นาม ไมว่ า่ จะเป็นความรสู้ กึ ความนึกคดิ หรอื อารมณ์ใดๆทเ่ี กดิ ขน้ึ ความเกดิ ความแก่ ความเจบ็ ความตาย เป็น ทุกข์ เกดิ มาจากการทเ่ี ราไปยดึ มนั่ ถอื มนั่ ในรปู ขนั ธ์ สว่ นความรสู้ กึ ตา่ งๆ คอื นามขนั ธ์ ดงั นนั้ เราตอ้ งทาความเขา้ ใจในรปู กบั นาม กาย กบั จติ อาการของรปู อาการของนาม เพอ่ื ใหเ้ ขา้ ใจสงิ่ เหลา่ นนั้ ตาม ความเป็นจรงิ พระองคจ์ งึ บอกวา่ เพราะเรายดึ มนั่ ถอื มนั่ ในรปู มี ความยดึ มนั่ สาคญั หมายในรปู จงึ เป็นทกุ ข์ เราเผลอเขา้ ไปยดึ มนั่ ในเวทนา ยดึ มนั่ สาคญั หมายในการปรงุ แต่งทางจติ ยดึ มนั่ สาคญั หมายในความจาไดห้ มายรู้ ซง่ึ เราสงั เกตดวู า่ ในการคดิ เร่อื งหน่ึงๆ ของ

๑๑๒ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั เรา ความคดิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ มนั เกดิ จากผลผลติ จากการปรุงแต่ง สงั ขาร คอื กระบวนการ วตั ถุดบิ ของการปรุงแต่งคอื สญั ญา คอื วตั ถุดบิ คอื ขอ้ มลู ทจ่ี ะเอามาปรงุ แตง่ ดว้ ยกระบวนการปรุงแตง่ คอื สงั ขาร พอ ปรงุ แต่งเสรจ็ แลว้ กก็ ลายเป็นความคดิ แลว้ ความคดิ เกดิ ขน้ึ กไ็ ป กระทบจติ ใจ มนั กจ็ ะมเี วทนาตามมาคอื ความรสู้ กึ พอใจ ไมพ่ อใจ สขุ ทกุ ข์ พอเป็นความสขุ กเ็ กดิ ความอยาก ตณั หาอุปาทานก็เขา้ ไปทางานแลว้ แล้วเราก็เขา้ ไปยดึ มนั่ ดว้ ยความปรารถนาดว้ ย ความพอใจ พระพทุ ธองคจ์ งึ ชแ้ี จงใหเ้ ราวา่ เพราะเราไปยดึ มนั่ ถอื มนั่ สาคญั หมายในขนั ธ์ ๕ มนั จงึ เป็นทุกขเ์ พราะเมอ่ื เรายดึ ไป แลว้ มนั ไมส่ ามารถอยใู่ หเ้ รายดึ ไดต้ ลอดเพราะเป็น “อนิจจงั ” มนั ไมเ่ ทย่ี ง และมนั กเ็ ป็น “อนัตตา” มนั ไมม่ ตี วั ตน มนั เพยี งอาศยั เหตุปจั จยั ใหเ้ กดิ ขน้ึ ตงั้ อยใู่ นกาละหน่ึงเทศะหน่ึง ในสภาวะหน่ึงเทา่ นนั้ แลว้ มนั กด็ บั ไป พระองคเ์ ลยชใ้ี หเ้ ราเหน็ อยา่ งน้ี เพราะฉะนนั้ ในการเจรญิ สตทิ เ่ี ราผกู ความรสู้ กึ ตวั ใหเ้ ดน่ ขน้ึ มา เราเหน็ ความเป็นไปในสว่ นท่ี เป็นนามขนั ธ์ แลว้ ไปเหน็ ความคดิ ความรสู้ กึ ทม่ี นั ปรงุ แตง่ ขน้ึ มา เหน็ อารมณ์ตา่ งๆทค่ี ุณเหน็ นนั้ มนั ยดื เยอ้ื มาจนปา่ นน้ีมบี า้ งไหม นนั่ หมายความวา่ มนั เกดิ ขน้ึ แลว้ มนั กด็ บั ไป มนั เกดิ ขน้ึ มาเพอ่ื ทาหน้าท่ี

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๑๓ ของมนั ในชว่ งหน่ึง แลว้ มนั กด็ บั ไป เรากเ็ หน็ อยู่ ดงั นนั้ ธรรมะของ พระพทุ ธเจา้ เป็นธรรมะท่ี “สนั ทิฏฐิโก” ผปู้ ฏบิ ตั พิ งึ รไู้ ด้ ไมต่ อ้ งรอ เพราะพสิ จู น์ไดท้ นั ที ดงั นนั้ ธรรมใดกต็ ามทส่ี ามารถพสิ จู น์ไดท้ นั ที นนั่ คอื ธรรมะแทข้ องพระพทุ ธเจา้ ถา้ เราเรมิ่ ตน้ และสามารถพสิ จู น์ในธรรมของพระพทุ ธองคไ์ ด้ เรากจ็ ะมกี าลงั ทาตอ่ ไปเพอ่ื เขา้ ใจธรรมะทล่ี ะเอยี ดต่อไปได้ ดงั นนั้ ถา้ เราเขา้ ใจอยา่ งน้ีแลว้ คาวา่ “ไมท่ ุกข”์ ทพ่ี ระพทุ ธองคท์ รงตรสั นนั้ เขา้ ใจใหด้ วี า่ พระพทุ ธองคต์ รสั ถงึ ทางแห่งความไมท่ กุ ขไ์ มใ่ ชท่ าง แหง่ ความสุขนะ ความไมท่ ุกขค์ อื ภาวะของการทจ่ี ติ นนั้ “เป็นกลาง” ทไ่ี มเ่ หวย่ี งไปทางสขุ และทกุ ข์ นนั่ คอื มชั ฌมิ า ทางตรงกลางทพ่ี ระพทุ ธองค์ ทรงสอนในสงิ่ ทไ่ี มม่ ใี ครเคยสอน เพราะกอ่ นหน้าน้ีมแี ต่สอนในทาง สุข หรอื ทุกข์ คอื ๒ ฝงั่ น้ี ดงั นนั้ ในสมยั พทุ ธกาล คาสอนของ พระพทุ ธเจา้ จงึ เหมอื นเป็นการเปิดทางใหม่ คนเรามกั จะตดิ ในไมส่ ุข กท็ กุ ข์ ไมบ่ ุญกบ็ าป เป็น ๒ ฝงั่ ตลอด แตพ่ ระองคก์ ลบั ชต้ี รงกลางให้ เหน็ ไมส่ ดุ โต่งทงั้ ๒ ฝงั่ ดงั นนั้ การปฏบิ ตั ขิ องเราเพอ่ื ตรงกลางคอื ความไมท่ กุ ข์ เป็นการรเู้ ทา่ ทนั ทกุ ข์ และดบั ทกุ ขล์ งเพอ่ื กลบั คนื ความเป็นปรกติ

๑๑๔ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ดงั นนั้ คนสมยั โบราณทาไมเขา้ ใจคาสอนของพระพทุ ธเจา้ ไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ เพราะคนสมยั นนั้ จติ ของคนเป็นสมาธโิ ดยธรรมชาติ เป็นปรกตเิ พราะการกระตุน้ เรา้ ทางประสาทสมั ผสั ไมแ่ รง รปู รส กลนิ่ เสยี ง ไมจ่ ดั จา้ น เพราะอยทู่ า่ มกลางธรรมชาติ ซง่ึ หลอ่ หลอม เขาใหจ้ ติ ของเขาเป็นปรกติ แลว้ พอมวี นั หน่ึงความพลดั พราก ความ สญู เสยี ความหลงผดิ กท็ าใหเ้ ขาเกดิ ความทกุ ข์ โศก ร่าไรราพนั พระพทุ ธองคก์ ท็ รงชว้ี า่ “นนั่ ผดิ ปรกตแิ ลว้ เธอจงมสี ตมิ าเถอะ” ทาให้ เขาเหน็ วา่ จรงิ และเมอ่ื เขาเหน็ เชน่ นนั้ เขาเคยปรกตมิ าก่อนจงึ รไู้ ด้ วา่ ตอ้ งกลบั ไปทางไหน เมอ่ื นนั้ เขากส็ ามารถไดร้ บั รสแหง่ พระธรรม ทนั ที สามารถเขา้ ใจไดท้ นั ที ใหพ้ วกเราสงั เกตวา่ ทุกขเ์ กดิ จากอะไร เพราะจติ มนั เผลอไปปรุงแตง่ แลว้ เผลอยดึ สาคญั หมายกบั สง่ิ นนั้ ไป เชน่ เราเผลอปรงุ แตง่ ตอ่ ไปเรอ่ื ยๆ แลว้ กเ็ ผลอยดึ วา่ เป็นจรงิ เป็นจงั ทกุ ขก์ เ็ กดิ ขน้ึ จนมสี ตกิ ลบั มารตู้ วั วา่ เผลอคดิ ไปไดอ้ ยา่ งไร พอมสี ติ รตู้ วั ทกุ ขม์ นั กด็ บั เทา่ นนั้ เอง ดงั นนั้ การดบั ทุกขน์ นั้ มจี รงิ พระพทุ ธองคท์ รงตรสั วา่ ถา้ เรายดึ มนั่ สาคญั หมายวา่ กาย น้ีเป็นตวั เป็นตนของเรามนั ก็ไม่แปลกหรอก เพราะเธอเหน็ ความ เปลย่ี นแปลงมนั ทุกๆปีจนเธออายุ ๘๐ อายุ ๙๐ เธอจงึ จะยอมรบั กบั

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๑๕ มนั ไดว้ า่ มนั ไมใ่ ชต่ วั ตนของเรา เพราะถา้ ยงั มคี วามสดสวยอยู่ กย็ งั มี ความรสู้ กึ วา่ ยงั เป็นเราอยู่ พอเม่อื เราแกแ่ ลว้ เรากเ็ รมิ่ เหน็ ความจรงิ บางคนยอมรบั ไมไ่ ด้ พยายามทาใหก้ ลบั มาสาวเหมอื นเดมิ แตถ่ า้ เรามองกระจกแล้ว รู้สึกว่านัน่ ใครไม่ใช่เรา และก็ยอมรบั กบั มนั นัน่ คือ เราเข้าใจความไม่ยึดมนั่ สาคัญหมายในตัวตนของเรา ดงั นนั้ การทพ่ี ระพทุ ธองคท์ รงตรสั วา่ มนั ไมแ่ ปลกทเ่ี ราจะยดึ มนั่ สาคญั หมายในตวั ตนนนั้ ทา่ นตอ้ งการสอ่ื วา่ เราเกดิ มากบั กายน้ี ยดึ มนั่ ในกายน้ีมานาน จะทาใหค้ ลายความยดึ มนั่ มนั ตอ้ งใชเ้ วลา แต่ถา้ ยดึ มนั่ สาคญั หมายวา่ จติ นนั่ มตี วั ตนนนั่ ผดิ มาก เพราะจติ มนั เกดิ ดบั ตลอดเวลา ดงั นนั้ ความรสู้ กึ ความนึกคดิ อารมณ์ต่างๆ มนั จงึ เป็นเพยี งเกดิ ดบั เราไมค่ วรไปยดึ มนั่ สาคญั หมายกบั มนั แต่เรา มกั เผลอเขา้ ไปยดึ มนั่ ดว้ ยความพอใจ ความไมพ่ อใจ เผลอเอาความ พอใจไม่พอใจ เขา้ ไปเกย่ี วขอ้ งอยเู่ รอ่ื ย ทา่ นจงึ บอกวา่ “อาตาปี สมั ปะชาโน สะตมิ า วนิ ะยะ โลเกอภชิ ชา โทมนสั สงั ” “มีความเพียร เป็นเคร่ืองเผากิเลส มสี มั ปชญั ญะ มีสติ ถอนความพอใจ และ ความไม่พอใจในโลกออกเสียได้” ไมใ่ ชโ่ ลกใบน้ี โลกหมายถงึ การปรงุ แตง่ มนั เกดิ ขน้ึ จากอายตนะ ผสั สะ เกดิ การปรุงแตง่ ขน้ึ มา

๑๑๖ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ทุกขเ์ กดิ เพราะเราหลงเขา้ ไปยดึ พระองคจ์ งึ ตรสั วา่ “สงั ขิตเตนะปัญจุ ปาทา นักขนั ธาทกุ ขา” วา่ โดยยอ่ คอื อุปาทานขนั ธท์ งั้ ๕ คอื ตวั ทกุ ข์ ถา้ ไมม่ อี ุปาทาน ไมเ่ ขา้ ไปยดึ มนั กไ็ มท่ กุ ข์ เพราะเมอ่ื เราปฏบิ ตั ถิ งึ จดุ หน่ึงเราจะเขา้ ใจวา่ ขนั ธม์ นั เป็นธรรมชาตขิ องมนั เราจะรจู้ กั มนั หรอื ไมร่ จู้ กั มนั มนั กม็ อี ยอู่ ยา่ งนนั้ เราจะเขา้ ไปยดึ หรอื ไมเ่ ขา้ ไปยดึ มนั กอ็ ยอู่ ยา่ งนนั้ รปู รส กลน่ิ เสยี ง โผฏฐพั พะ ธรรมารมณ์ มนั กม็ ี อยอู่ ยา่ งนนั้ ยกตวั อยา่ งงา่ ยๆ ในขณะทเ่ี ราเจรญิ สตมิ นั จะมคี วามคดิ ตา่ งๆ ผดุ ขน้ึ มามากมายใชไ่ หม สงั เกตไหมวา่ ความคดิ บางความคดิ มนั ทง้ิ ไป เลย ไมส่ นใจ เพราะเราไมใ่ หค้ วามหมายกบั มนั มนั กไ็ มม่ คี า่ กบั เรา แตบ่ างความคดิ ทม่ี นั ผดุ ขน้ึ มาทาไมมนั มผี ลบางอยา่ งกบั เรา ยดื เยอ้ื เพราะเราไปใหค้ วามหมายกบั มนั บางเร่อื งถา้ ยตุ ไิ มล่ งเพราะเราไป ใหค้ า่ กบั มนั สุดทา้ ยพาเราทกุ ขเ์ ลย สง่ิ เหลา่ น้ีเราพสิ จู น์ไดต้ ลอด น่ี แหละ คอื ธรรมะของพระพทุ ธเจา้ สุดยอดแหง่ มหาบุรุษ สง่ิ ทท่ี าให้ เราพน้ ทกุ ขไ์ ดค้ อื ตอ้ งหนั กลบั มามองตวั เราเอง จงึ กลา่ วไดว้ า่ ศาสนา พทุ ธเป็นศาสนาของมนุษย์ โดยมนุษย์ เพอ่ื มนุษย์ เพราะเป็นเร่อื งราว ของมนุษย์ ไม่ใช่ศาสนาของเทพเจา้ ใดๆ หรอื สง่ิ ศกั ดสิ ์ ทิ ธใิ์ ดๆ

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๑๗ หลายคนเรม่ิ มองเหน็ มนั จะคดิ กเ็ รอ่ื งของมนั มนั จะหดหกู่ ็ เร่อื งของมนั มนั จะฟุ้งซ่านกเ็ รอ่ื งของมนั ฉนั จะดารงของฉนั นนั้ คอื ภาวะสคู่ วามเป็นกลางทม่ี องเหน็ ทกุ อยา่ งวา่ มนั เป็นอยอู่ ยา่ งนนั้ ซง่ึ ภาวะเป็นกลางน้ีมนั ไมท่ าใหเ้ ป็นทกุ ข์ ดงั นนั้ เวทนาจะแรงกลา้ แค่ ไหน อยา่ งตอนเวลานงั่ แลว้ ปวดขา คอื ปวดขากป็ วดไป แตฉ่ นั จะ นงั่ ของฉนั อยา่ งน้ี เวทนาจะไมส่ ามารถทาใหเ้ ราเป็นทุกข์ แตเ่ วทนา นนั้ กย็ งั คงมอี ยู่ เวลาความฟุ้งซา่ นเกดิ ขน้ึ กป็ ลอ่ ยใหฟ้ ุ้งไป ถา้ เราไม่ สนใจมนั มนั กด็ บั ไปเอง ไมต่ อ้ งไปทุกขก์ บั มนั บางคนยงั ไมท่ นั งว่ ง เลยถามพระอาจารย์ แลว้ ถา้ งว่ งทายงั ไง แบบน้ีสอ่ แววทุกขต์ งั้ แต่ มนั ยงั ไมม่ าเลย แบบน้ีอุปาทานแรงกลา้ มาก ยงั ไมเ่ จอความงว่ ง เลยกลวั ไปกอ่ นแลว้ เพราะฉะนนั้ ขบวนการแห่งการเจรญิ สตมิ นั ต้องเป็นปจั จุบนั ทนั ที เพราะปจั จบุ นั ขณะทจ่ี ะเขา้ พบประสบสงิ่ นนั้ แลว้ จะจดั การกบั สง่ิ นนั้ ในปจั จบุ นั ทนั ที ปจั จุบนั ขณะเป็นสง่ิ ทเ่ี ราตอ้ ง ตระหนกั ทส่ี ดุ สรปุ วา่ “ทกุ ขม์ ีเพราะยดึ ทกุ ขย์ ืดเพราะพลอย ทกุ ขน์ ้อย เพราะหยดุ ทกุ ขห์ ลดุ เพราะปล่อย” ดงั นนั้ ความรสู้ กึ นึกคดิ อารมณ์ตา่ งๆ มนั จะเกดิ กร่ี อ้ ยกพ่ี นั เรอ่ื ง มนั กเ็ ป็นเรอ่ื งของมนั เรา

๑๑๘ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ทาไดแ้ คร่ กู้ บั มนั เฉยๆ สาคญั คอื เราดารงสตขิ องเราไปเรอ่ื ย ความ รสู้ กึ ตวั ของเราไปเร่อื ยๆ สง่ิ ทเ่ี ราเรยี นมาตลอดคอื การเฝ้าดกู าร หลงคดิ ซง่ึ มนั เป็นตวั ปญั หา เราตอ้ งเฝ้าเรยี นรกู้ บั มนั และเรากส็ รุป ไดใ้ นวนั น้ีวา่ เพราะเราเผลอเขา้ ไปยดึ กบั ความหลงคดิ จงึ ทาใหเ้ กดิ ปญั หา ซง่ึ เป็นทม่ี าของทุกข์

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๑๙ ๑๒. ร่องรอยการดบั ทกุ ข์ การทเ่ี กดิ ความทุกข์ เพราะเราเขา้ ไปยดึ ใชห่ รอื ไม่ ถา้ เราเฉยๆ เรากไ็ มท่ ุกข์ ดงั นนั้ ทกุ ขจ์ ะเกดิ บางครงั้ บางเวลาเทา่ นนั้ จะเกดิ ทกุ ครงั้ ทุกคราวทเ่ี ราเผลอ งนั้ เรากด็ บั ทุกขบ์ างครงั้ บางคราวกอ่ นสิ กด็ บั ทกุ ครงั้ ทม่ี นั เกดิ ทกุ ขม์ นั เกดิ เม่อื ไหรต่ อ้ งดบั มนั เมอ่ื นนั้ ใชห่ รอื ไม่ สง่ิ สาคญั คอื เมอ่ื ความทุกขเ์ กดิ ขน้ึ ในขณะใดกต็ าม ถา้ เราสงั เกตดดู ๆี มนั เกดิ เพราะเราเผลอเขา้ ไปยดึ ความรสู้ กึ ความนึกคดิ หรอื อารมณ์ ต่างๆ ถา้ เราสามารถรทู้ นั มนั ตรงน้ีหละ่ รวู้ า่ น่ีมนั กาลงั เขา้ ไปแลว้ รทู้ นั มนั กาลงั ปรงุ แต่ง โดยมสี ตริ ทู้ นั การปรงุ แตง่ ดบั ลง ทกุ ขก์ ด็ บั ลงโดยปรยิ าย ดงั นนั้ เราตอ้ งมคี วามฉบั ไวในการกาหนดรทู้ ุกข์ จติ จงึ ตอ้ งมคี วามวอ่ งไว ควรแกก่ ารมองเหน็ ทกุ ขใ์ หเ้ รว็ ขน้ึ ตอ้ งเจรญิ

๑๒๐ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั สตใิ หม้ าก เราจะสงั เกตวา่ พอเราเจรญิ สตมิ าก เราจะสมั ผสั อะไรได้ เรว็ ขน้ึ เหมอื นเราด่มื น้าเปลา่ มากๆเขา้ แลว้ จารสชาตนิ ้าเปลา่ นนั้ ได้ พอจะมอี ะไรมาใสใ่ หร้ สชาตเิ ปลย่ี นแมเ้ พยี งน้อยนิด เรากส็ ามารถรไู้ ด้ จติ ทม่ี คี ุณภาพจะสามารถสมั ผสั ไดเ้ รว็ ขนาดนนั้ เม่อื เราเจรญิ สตไิ ป มากๆ เขา้ มนั จะนุ่มนวล มนั กส็ มั ผสั ไดเ้ รว็ กบั การกระทบ คอื ทาให้ เรากาหนดรคู้ วามเปลย่ี นแปลงไดเ้ รว็ ปถุ ุชน คนยงั หนา คอื จติ ใจ ทห่ี นากจ็ ะรทู้ กุ ขไ์ ดย้ าก แต่เม่อื เจรญิ สตมิ ากจะสมั ผสั ไดไ้ ว การ สมั ผสั ไดไ้ วเป็นไปเพอ่ื การกาหนดรทู้ กุ ข์ ทกุ ขเ์ ป็นสงิ่ ตอ้ งกาหนดรู้ เราสามารถรไู้ ดว้ า่ ใจเราเป็นทุกขไ์ มต่ อ้ งใหใ้ ครบอก รเู้ องวา่ จติ เราสนั่ ไหว กระเพอ่ื ม แลว้ กระบวนการแหง่ การเจรญิ สตจิ ะสามารถจดั การ มนั ไดเ้ อง จะเหน็ และรทู้ นั และเหน็ ความทุกขม์ นั ดบั ลง ดงั นัน้ กระบวนการแห่งการเจรญิ สติ สง่ิ แรกทเ่ี ราจะเหน็ คอื ความคดิ ความรสู้ กึ และอารมณ์ต่างๆทม่ี นั เกดิ ขน้ึ ตงั้ แต่วนั แรก พระอาจารยพ์ าพวกคุณรคู้ อื อะไร การตงั้ อารมณ์กรรมฐาน จากนนั้ ก็ พาไปเหน็ ความหลงคดิ ความลกั คดิ และเมอ่ื เหน็ แลว้ กจ็ ะรวู้ า่ มนั ผดุ ขน้ึ มาอยเู่ รอ่ื ยๆ เม่อื เราเหน็ มนั ผดุ ขน้ึ มาอยเู่ รอ่ื ยแลว้ จะเหน็ วา่ บาง เร่อื งมนั ทาใหเ้ กดิ ความยดื เยอ้ื เราไม่อาจสลดั มนั ทง้ิ ลงได้ เพราะเรา

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๒๑ เผลอเขา้ ไปยดึ ใหค้ า่ ความหมายกบั มนั และกป็ รุงแตง่ และเม่อื รอู้ ยา่ ง น้ีแลว้ กห็ ยุดใหค้ า่ ความหมายกับมนั แลว้ กก็ ลบั มาท่คี วามรสู้ กึ ตวั มนั กจ็ บ ทท่ี บทวนน้ีเพอ่ื เทยี บเคยี งบางอยา่ งวา่ การมองเหน็ การ เกดิ ขน้ึ การดบั ลงของความรสู้ กึ ความนึกคดิ อารมณ์ต่างๆ มนั เปรยี บไดก้ บั ครงั้ ทเ่ี จา้ ชายสทิ ธตั ถะนงั ่ ใตต้ น้ ศรมี หาโพธิ ์ สง่ิ แรกท่ี เจา้ ชายเหน็ ในตอนหวั ค่าคอื ปญั ญาชนั้ แรก คอื การระลกึ ชาติ ลาดบั ท่ี ๒ ปญั ญาลาดบั ท่ี ๒ คอื สาเหตุของการเกดิ ลาดบั ท่ี ๓ เม่อื เหน็ สาเหตุท่านก็ตดั สาเหตุนัน้ และท่านก็เห็นว่าตนเองนัน้ ได้ ดบั หมดแลว้ ซง่ึ เหตุปจั จยั ทงั้ ปวงสน้ิ สดุ สกั ที พน้ แลว้ ซง่ึ อาสวะกเิ ลส ทงั้ หลาย แลว้ ทาไมตอ้ งระลกึ ชาตไิ ดก้ อ่ น รไู้ หม ในการระลกึ ชาตขิ องพระพทุ ธเจา้ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความเบ่อื หน่าย ในการเกดิ เพราะเกดิ ทกุ คราวเป็นทกุ ขร์ ่าไป แต่ถา้ มาเป็นสมยั น้ี ใครระลกึ ชาตไิ ดแ้ หไ่ ปดกู นั ใหญ่ คนสมยั น้ีจงึ เขา้ ใจผดิ มากขน้ึ การท่ี เราเจรญิ สตเิ หน็ ความคดิ ทม่ี นั ผดุ ขน้ึ มาเรอ่ื ยๆ เพอ่ื อะไร เพอ่ื เหน็ ความไรส้ าระของมนั เพอ่ื ความเบอ่ื หน่ายมากขน้ึ เรอ่ื ยๆ เหน็ มนั เกดิ แลว้ ดบั อยอู่ ยา่ งน้ี ลาดบั ท่ี ๒ ทา่ นเหน็ สาเหตุของการเกดิ เรา เหน็ ไหมวา่ บางความคดิ ทม่ี นั ยดื เยอ้ื มนั ดบั ไมล่ ง ทม่ี นั นาพาสคู่ วาม

๑๒๒ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ทกุ ข์ เหน็ สาเหตุมนั ไหม คอื เผลอเขา้ ไปยดึ ทกุ ขเ์ กดิ ขน้ึ เพราะเราเผลอ เขา้ ไปยดึ พอลาดบั ท่ี ๓ พอเหน็ สาเหตุแลว้ ก็ “ละ” สาเหตุนนั้ พอละ สาเหตุได้ สงิ่ ทเ่ี ราเผลอปรงุ แต่งกด็ บั ได้ แลว้ ทา่ นกบ็ รรลุอาสวกั ขยญาณ ได้ ของเราแคเ่ หน็ วา่ เม่อื เราถอนจากความหลงเขา้ ไปยดึ การปรงุ แตง่ ก็ ยตุ ิ ความทกุ ขท์ เ่ี กดิ ในขณะนนั้ กด็ บั ลงในขณะนนั้ เชน่ เดยี วกนั ดงั นนั้ เมอ่ื เราเจรญิ สติ เหน็ ความคดิ ทม่ี นั ผดุ มามากๆ จติ ก็ จะเบ่อื หน่ายคลายกาหนดั เหน็ ความไรส้ าระ เรากไ็ มเ่ ขา้ ไปยดึ ให้ เป็นสาระ เรากห็ ลดุ จากทกุ ขแ์ ละเหน็ วา่ มนั เป็นอยา่ งนนั้ ของมนั เอง แลว้ มนั กด็ บั ไป ดงั นนั้ เราสามารถดบั ทกุ ขไ์ ดท้ ุกขณะ เร่อื งการดบั ทุกขข์ องพระพทุ ธเจา้ กเ็ ป็นเร่อื งทเ่ี ขา้ ถงึ ได้ ไมเ่ หลอื บา่ กวา่ แรง ดว้ ย กาลงั แหง่ บุรษุ ดว้ ยความเพยี ร ดว้ ยความบากบนั่ กส็ ามารถเขา้ ถงึ ได้ แมไ้ มใ่ ชก่ ารดบั โดยสมจุ เฉท แตก่ เ็ ป็นการดบั ทกุ ขท์ ท่ี าใหเ้ ราไดส้ มั ผสั รสชาตขิ องการดบั ลงแหง่ ทกุ ข์ ดงั นนั้ ถา้ เรารทู้ นั กระบวนการทม่ี นั ทาใหเ้ กดิ ทุกขเ์ รากจ็ ะสามารถดบั ทกุ ขข์ ณะนนั้ ได้ แลว้ จติ เขากจ็ ะ ยนื ยนั ว่าการดบั ทุกขข์ องพระพทุ ธเจา้ นนั้ ทาได้ แมม้ นั จะไมส่ มุจเฉท คอื ไมโ่ ดยสน้ิ เชงิ กต็ าม แต่มนั กด็ บั เป็นขณะๆ ถา้ จติ ไดส้ มั ผสั รสชาติ แหง่ การดบั ทุกขน์ ้ีไปเร่อื ยๆ แลว้ โยนิโสมนสกิ ารนนั่ แหละสุดยอดแหง่

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๒๓ ความรทู้ เ่ี ราจะเอาไปใชใ้ นการเดนิ ทางของเราตอ่ ไป ซง่ึ ถา้ มใี ครมา เลา่ ใหเ้ ราฟงั กไ็ มส่ ามารถรไู้ ดเ้ ทา่ เราสมั ผสั เอง เหมอื นมใี ครมาบอก วา่ อาหารอนั น้ีอรอ่ ยมาก กไ็ ดแ้ ต่ฟงั จนกระทงั่ ไดก้ นิ เองจงึ จะรู้ คอื เมอ่ื เราไดส้ มั ผสั แลว้ เรากจ็ ะจามนั ได้ พอจาไดม้ นั กเ็ กดิ รอ่ งรอยทจ่ี ะ ใหเ้ ขาเวยี นกลบั ไปรสนนั้ ตลอด คนเราจะขน้ึ สวรรคห์ รอื ลงนรกกอ็ ยู่ ทต่ี อนเป็นมนุษยน์ ่ีแหละ ถา้ จติ สมั ผสั กบั ความสขุ ตลอดเม่อื ตายไป มนั กเ็ ป็นรอ่ งรอยนาพาใหไ้ ปสวรรค์ แต่ถา้ ตอนเป็นมนุษยจ์ าสมั ผสั แต่ความทกุ ขต์ ลอดมนั กเ็ ป็นทางนาไปสนู่ รก แต่เราทารอ่ งรอยการ ดบั ทกุ ข์ ถา้ เราทาไปเร่อื ยๆ มนั กจ็ ะเป็นรอ่ งรอยนาทางเราเอง มนั จะไมค่ ลาดเคล่อื นไมเ่ คลอ่ื นคลอ้ ย เราปฏบิ ตั แิ คน่ ้ียงั เหน็ ได้ แลว้ พระอรยิ ะทท่ี า่ นปฏบิ ตั มิ ากอ่ นเรามานาน เราจะหมดความสงสยั ใน พระธรรม ไมล่ งั เลสงสยั ในพทุ ธธรรมคาสงั่ สอนของพระพทุ ธเจา้ ความศรทั ธาจะแนบแน่นลงในจติ เตม็ ๆ ไมต่ อ้ งถามอะไรอกี แลว้ จะ มองหาแคว่ า่ ทกุ ขอ์ ยทู่ ไ่ี หน แลว้ จะดบั มนั อยา่ งไร ไมม่ วั ไปตดิ การ ลบู คลาศลี พรต ไมถ่ ามเรอ่ื งความงมงาย ทง้ิ ไปเลย ไมม่ กี ารถามวา่ สวดมนตบ์ ทนนั้ บทน้ี แลว้ จะเป็นอยา่ งไร เราจะเดนิ ตามรอยบาท พระศาสดาอยา่ งเตม็ ท่ี

๑๒๔ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ๑๓. ธรรมะเป็ นที่พ่ึงได้จริง เอาหละ่ วนั น้ีพระอาจารยก์ ม็ เี รอ่ื งเล่าสกู่ นั ฟงั ตงั้ ใจฟงั กนั ใหด้ ี เมอ่ื คนเรานนั้ มสี ตสิ มั ปชญั ญะบรบิ รู ณ์ยอ่ มไมม่ คี วามหวาดหวนั่ แม้ ในขณะทก่ี าลงั จะตาย มเี รอ่ื งเล่าใหฟ้ งั ลองพจิ ารณาดอู นั น้ี พระอาจารยต์ อ้ งการ ยนื ยนั ธรรมะขององคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ไม่ใช่เร่อื งธรรมดา ใหผ้ ลไมข่ น้ึ อยกู่ บั กาลเวลา มโี ยมคนหน่ึงปว่ ยเป็นมะเรง็ ปอดระยะ สุดทา้ ย พระอาจารยไ์ ดร้ บั โทรศพั ทน์ ิมนตจ์ ากหมอทโ่ี รงพยาบาล ชยั ภมู บิ อกวา่ มผี ปู้ ว่ ยทเ่ี ป็นมะเรง็ ระยะสุดทา้ ยทรมานมากอยาก ตาย คอื เวทนามนั แรงกลา้ มากถงึ ขนาดออกปากวา่ อยากตาย หมอ เลยนิมนตพ์ ระอาจารยไ์ ปคยุ กบั เขา ในฐานะทพ่ี ระอาจารยเ์ คย

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๒๕ บรรยายการดแู ลผปู้ ว่ ยระยะสดุ ทา้ ยวถิ พี ทุ ธใหก้ บั โรงพยาบาล พอ พระอาจารยไ์ ปถงึ เขากส็ ะลมึ สะลอื เหมอื นเขาตอ้ งใชย้ าในการ ระงบั ปวด พอไปถงึ เขานอนอยู่ พระอาจารยก์ ไ็ ปนงั่ ขา้ งๆเตยี ง หมอ เขากบ็ อกคนไขว้ า่ พระอาจารยม์ าเยย่ี ม เขากพ็ ยายามลุกขน้ึ นงั่ แลว้ กย็ กมอื ไหว้ พระอาจารยก์ ถ็ ามเขาวา่ เป็นอยา่ งไรบา้ ง เขากเ็ อามอื จบั หน้าอกเขา บอกวา่ ปวดมาก มนั ปวดทรมานมาก พระอาจารยก์ ็ ถามวา่ ปวดอยตู่ ลอดเวลาไหม เขาบอกวา่ ปวดตลอดเวลา ทนี ้ีเราก็ คยุ กบั เขา คยุ ไปหลายๆเรอ่ื งจนเขาเพลนิ พอเขาเผลอกล็ องถาม เขาวา่ ตอนน้ีปวดไหม เขาบอกไมค่ อ่ ยปวดแลว้ กไ็ หนบอกวา่ ปวด ตลอดเวลาไง เอาอยา่ งน้ี พระอาจารยบ์ อกวา่ อยากรวู้ า่ คุณปวด มากแคไ่ หน ลองบบี แขนพระอาจารย์ ถา้ มนั ปวดมากบบี แขนพระ- อาจารย์ ใหพ้ ระอาจารยร์ บั รถู้ งึ ความปวด เขากก็ าแขนพระอาจารย์ พอมนั ปวด เขากเ็ รม่ิ บบี แขนพระอาจารย์ บบี แน่นเลย พระอาจารย์ กบ็ อกเอาใหม่ ถา้ ปวดอกี กบ็ บี อกี นะ ตงั้ ใจบบี เลยนะ เตม็ ทเ่ี ลย พอ มนั ปวดอกี เขากต็ งั้ ใจบบี เลย พระอาจารยก์ บ็ อกเคา้ เอาอกี เอาอกี คราวน้ีพอมนั เรมิ่ ปวดอกี กบ็ บี อกี นะ คราวน้ีพอมนั จะปวดอกี เขาก็ ควา้ แขนพระอาจารยบ์ บี อกี เราเลน่ กนั อยา่ งน้ีไปสกั พกั เขาบอก

๑๒๖ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั อาจารยค์ รบั มนั ไมค่ อ่ ยเจบ็ มนั เจบ็ น้อยลงครบั มนั เป็นเพราะอะไร ครบั พระอาจารยบ์ อก กเ็ ม่อื ก่อนตอนคุณเจบ็ คุณเอาใจคุณทง้ิ ลงไป รอ้ ยเปอรเ์ ซน็ ตก์ บั ความเจบ็ นัน้ แตต่ อนน้ีคณุ มาสาละวนกบั การบบี แขนพระอาจารย์ ใจคณุ มาจดจอ่ กบั การบบี แขนพระอาจารย์ ไอท้ ่ี มนั เคยทง้ิ ไปรอ้ ยเปอรเ์ ซน็ ตก์ บั ความเจบ็ ปวดนนั้ มนั กถ็ ูกแบง่ มาท่ี แขนพระอาจารย์ จติ ใจทเ่ี คยจดจอ่ กบั ความเจบ็ มนั ถกู แบง่ มาจดจอ่ กบั แขนทจ่ี ะบบี ความเจบ็ กผ็ อ่ นลงไป น่ีคอื กระบวนการการเรยี นรู้ ใหเ้ ขา้ ใจเรอ่ื งเวทนาทางกายกบั เร่อื งของจติ คนละอยา่ งกนั เราใช้ เวลาเรยี นรเู้ ร่อื งน้ีดว้ ยกนั อยปู่ ระมาณ ๓ ชวั่ โมง เม่อื เราอธบิ าย ใหเ้ ขาเขา้ ใจว่า เม่อื ก๊ที ่คี ุณเจ็บน้อยลงเพราะใจคุณไม่ไดเ้ ขา้ ไปยุ่ง กบั ความเจบ็ ปวดนนั้ แต่ใจของคณุ มาสาละวนกบั แขนพระอาจารย์ และในการบบี คณุ กไ็ มส่ นใจเทา่ ไหรห่ รอก แต่ทส่ี าคญั คอื สนใจจะ บบี ใหพ้ ระอาจารยร์ วู้ า่ คุณเจบ็ แคไ่ หน เอาหละ่ ต่อไปน้ีใหค้ ณุ นอน หงายมอื คว่ามอื พอมนั เจบ็ กร็ บั รวู้ า่ มนั เจบ็ แตก่ ก็ ลบั มารบั รทู้ ม่ี อื ท่ี หงายทค่ี ว่า หงายแลว้ กค็ ว่าไปเร่อื ยๆ เพราะเวลาทม่ี นั เจบ็ เราไมไ่ ด้ เจบ็ ตลอดเวลา ความเจบ็ ทม่ี นั มขี น้ึ มา มนั เจบ็ เป็นครงั้ ๆ ไมไ่ ดเ้ จบ็ ตลอดเวลา มนั เป็นบางครงั้ เพราะฉะนนั้ พอเวลาเจบ็ กเ็ อาใจไปรบั รู้

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๒๗ กบั การหงายคว่าของมอื แลว้ พระอาจารยก์ ก็ ลบั มากรงุ เทพฯ อกี ประมาณอาทติ ย์ พระ อาจารยไ์ ปโคราช ทางโรงพยาบาลกโ็ ทรตามอกี พระอาจารยค์ นไข้ อยากพบพระอาจารย์ ครงั้ แรกทพ่ี บคนไขค้ อื หมอยดั เยยี ดใหพ้ บ แต่ครงั้ น้ีคนไขอ้ ยากพบ ขอรอ้ งใหพ้ ระอาจารยแ์ วะชยั ภมู กิ ่อนกลบั มา กรงุ เทพฯ พอไปถงึ คราวน้ีเขานงั่ แลว้ เขากค็ ว่ามอื หงายมอื ใหด้ ู แลว้ เขากบ็ อกวา่ ตอนน้ีความเจบ็ มนั น้อยลงแลว้ แตม่ นั กย็ งั เจบ็ อยู่ แลว้ กน็ งั่ คยุ กนั พระอาจารยบ์ อกวา่ คราวน้ีคุณลองทาใจกลางๆ กบั มนั ในขณะคณุ รบั รกู้ บั การเคลอ่ื นไหวของคณุ คณุ ลองสงั เกตไหมวา่

๑๒๘ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั บางครงั้ ใจคุณกเ็ อนเอยี งเขา้ ไปหาความเจบ็ ปวด ใชค่ รบั พระอาจารย์ แลว้ คณุ ทายงั ไง ผมกพ็ ยายามกลบั มารบั รกู้ บั มอื ทค่ี ว่าหงายตรงน้ี ความพยายามกลบั มาของคุณมนั เป็นความพยายามหนี หนีความ เจบ็ ปวดออกมารเึ ปล่า เอาใหม่ คราวน้ีคณุ ไมต่ อ้ งหนีมนั แตค่ วาม เจบ็ ปวดใหม้ นั รวู้ า่ มี แตค่ ุณรแู้ คค่ ว่าหงายมอื ความเจบ็ ปวดกใ็ หม้ นั เจบ็ ปวดไป แต่คณุ รแู้ คจ่ ากตรงน้ี คณุ จะทางานตรงน้ีตรงนนั้ ก็ ปลอ่ ยใหม้ นั ทางานของมนั ไป เราพบกนั อกี ๓ ชวั่ โมง แลว้ พระ- อาจารยก์ ก็ ลบั อกี ไมก่ ว่ี นั พระอาจารยก์ อ็ อกพรรษา หมอโทรไปหา บอกคนไขเ้ สยี ชวี ติ แลว้ แต่ภรรยาเขาบอกไมอ่ ยากเชอ่ื เลยวา่ ธรรมะ สามารถชว่ ยสามเี ขาไดข้ นาดน้ี เลยถามวา่ ช่วยยงั ไง ภรรยาบอกวา่ วนั ทส่ี ามเี ขาจะตาย สามเี ขาลกุ ขน้ึ นงั่ เรยี กลกู สาวไปกอด เรยี กลกู ชาย ไปกอด เรยี กภรรยาไปกอดโดยไมพ่ ดู อะไรสกั คา หลงั จากนนั้ เขาก็ เอนตวั ลงนอน ภรรยากน็ กึ วา่ สามหี ลบั ไมม่ อี าการอะไรทงั้ นนั้ ภรรยา เอะใจ ทาไมสามนี อนนาน พอเขา้ ไปดใู กลๆ้ เลยรวู้ า่ สามไี ปแลว้ เขา บอกไมน่ ่าเช่อื เลยว่า ธรรมะทเ่ี พง่ิ คุยกนั และเพงิ่ ปฏบิ ตั ไิ มน่ านมนั จะ สามารถชว่ ยสามเี ขาไดข้ นาดน้ี มนั ทาใหเ้ ขาจากไปอยา่ งสงบ โดยไม่ มอี าการทรุ นทุรายเลย ถามวา่ เขาหลงตายไหม ไม่ใชเ่ ลย เขาลาแลว้

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๒๙ เขาไมต่ อ้ งการใหล้ ูกและภรรยาร่าไหร้ าพนั คดิ ดวู า่ ถา้ ภรรยาและลกู รวู้ า่ เขาตอ้ งตายจะโวยวายกนั ขนาดไหน เขาตอ้ งการจากไปอยา่ งสงบ ภรรยาและลกู กไ็ มต่ อ้ งมานงั่ คร่าครวญ ตวั เขากจ็ ะมเี วลาทาจติ ของ เขาอยา่ งสงบและจากไปอยา่ งสงบ ลองคดิ ดวู า่ ถา้ เขากาลงั จะตาย ภรรยากร็ อ้ งเรยี กลกู กร็ อ้ ง ตอ้ งเรยี กหมอ พยาบาลกนั วุน่ วาย นนั่ ก็ จะทาใหจ้ ติ เขาไมส่ งบ จติ เผลอขน้ึ มาหว่ งภรรยาหว่ งลกู ดงั นนั้ ไป อยา่ งเงยี บๆ เลยดกี วา่ เขาทาอยา่ งเงยี บๆ เรยี บๆ สบายๆ เขาไมไ่ ด้ ปฏบิ ตั อิ ะไรนานเลย นนั่ หมายถงึ ธรรมะของพระพทุ ธเจา้ ใหผ้ ลได้ เสมอ แมใ้ นเวลาสดุ ทา้ ยของชวี ติ จรงิ อยคู่ วามเจบ็ ปวดและความตาย ทใ่ี กลเ้ ขา้ มาเยอื นเขา มนั ทาใหเ้ ขาอาจจะตอ้ งขวนขวายใหม้ ากขน้ึ แต่การขวนขวายจะเกดิ ขน้ึ ไมไ่ ดถ้ า้ เขาทาแลว้ ไมไ่ ดร้ บั อานิสงสข์ องมนั เพราะเขาไดร้ บั อานิสงสข์ องมนั กย็ ง่ิ ทาใหเ้ ขาขวนขวายทจ่ี ะทา เพราะฉะนนั้ การทเ่ี ขามสี ตริ เู้ ทา่ ทนั กบั ทกุ ขเวทนาทเ่ี กดิ ขน้ึ แลว้ ไมไ่ ป เป็นกบั มนั แลว้ ประคองจติ ตวั เองไว้ ใหร้ สู้ กึ กบั การรสู้ กึ ตวั มนั ทาให้ เขาสามารถทจ่ี ะมสี ตทิ จ่ี ะจบชวี ติ ของเขาไดอ้ ยา่ งงดงาม น่ีเขาไมเ่ คย ปฏบิ ตั ธิ รรมเลยนะ ดสู เิ ขามโี อกาสแคน่ นั้ เขากย็ งั ทาแลว้ มนั กไ็ ดผ้ ล จากการทาตรงนนั้ แลว้ เราหละ่ โอกาสเยอะกวา่ เขา แต่เพราะเราไมม่ ี

๑๓๐ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั อะไรมาไลก่ น้ ใหท้ า จรงิ อยเู่ พราะเขามอี ะไรมาไล่กน้ แตถ่ า้ เขาไมไ่ ด้ อานิสงสเ์ ขากไ็ มท่ าหรอก เคยมโี ยมหลายคนทพ่ี ระอาจารยพ์ ยายาม บอกแตเ่ ขาไมร่ บั โชคดที ค่ี นปว่ ยคนนนั้ เขารบั ธรรมะแหง่ สมเดจ็ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ แลว้ เขากไ็ ดธ้ รรมะนนั้ เป็นทพ่ี ง่ึ แลว้ เขากย็ งั ทา ใหล้ กู เมยี เขาไมต่ อ้ งทกุ ขท์ รมานกบั การจากไปของเขา เหน็ ไหมวา่ ธรรมะใหค้ ุณแก่คนทต่ี ายและคนทอ่ี ยู่ คงเคยเหน็ คนทก่ี าลงั จะตาย แลว้ ลกู หลานรอ้ งไห้ โวยวาย แลว้ คนตายกต็ ายตามยถากรรม ตอ้ ง ใชค้ าวา่ ยถากรรม น่าเสยี ดายทเ่ี ราเป็นชาวพทุ ธแต่ไมเ่ อาสงิ่ น้ีมาใช้ ในการนาทางคนทจ่ี ะตายใหไ้ ปอยา่ งสงบ สสู่ คุ ติ เราไมใ่ หค้ วามสาคญั ของเร่อื งน้ี แลว้ เรากป็ ลอ่ ยใหค้ นตายตายตามยถากรรม พระอาจารยเ์ คยไดย้ นิ มาวา่ อยา่ งทางทเิ บตเวลามคี นตายใน บา้ นพวกเขาจะรบี ไปนมิ นตร์ นิ โปเช คอื พระอาจารยข์ องเขา พระลามะ ทเ่ี ป็นอาจารยส์ อนกรรมฐานมานาทางคนทใ่ี กลต้ ายของเขา มาทา พธิ มี านาทาง แต่ชาวพทุ ธบา้ นเราปลอ่ ย จะคดิ ถงึ พระกต็ อนตาย แลว้ ใหไ้ ปสวด จรงิ ๆแลว้ สวดใหค้ นเป็นฟงั แต่คนเป็นคดิ ว่าสวด ใหค้ นตายฟงั หมู นั ดบั ไปแลว้ จะไดย้ นิ อะไร ไมต่ อ้ งรอไปเคาะโลง มนั ไมต่ อ้ งรอถงึ ตอนนนั้ แต่สงั คมไทยเป็นแบบน้ี เหตุผลน้ีแหละ

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๓๑ พระอาจารย์จงึ พยายามอบรมการดูแลผปู้ ว่ ยระยะสุดท้ายวถิ ีพุทธ เพราะเหน็ อานิสงสข์ องมนั เหน็ ถงึ ธรรมะของพระพทุ ธองค์ สามารถ ชว่ ยได้ แมใ้ นวนิ าทสี ดุ ทา้ ย พระเจา้ สทุ โธทนะทรงบรรลุความเป็น พระอรหนั ต์ ในขณะทพ่ี ระพทุ ธองคน์ งั่ อยขู่ า้ งเคยี งแลว้ กท็ รงนาทาง ใหพ้ ระเจา้ สุทโธทนะทรงจบลงอยา่ งงดงาม เป็นผทู้ ด่ี บั ลงโดยไม่ เหลอื ในชว่ งสุดทา้ ย และอกี หลายทา่ นทส่ี ามารถฉวยโอกาสทองครงั้ สุดทา้ ยของชวี ติ ในการท่จี บลงอย่างงดงามก็เห็นมปี ระวตั ิมาแล้ว ทาไมเราไมค่ ดิ วา่ ปจั จบุ นั กต็ อ้ งทาไดบ้ า้ ง แมจ้ ะไมถ่ งึ ขนาดดบั โดย ไมเ่ หลอื แตด่ บั อยา่ งสงบน่าจะทาได้ เพราะฉะนนั้ ถา้ เราเขา้ ใจการ เจรญิ สติ คนแรกทไ่ี ดอ้ านิสงสค์ อื เรา และถา้ เราเขา้ ใจอย่างดี คน รอบขา้ งเรากจ็ ะได้ และยงิ่ กวา่ นนั้ แมว้ า่ มใี ครจะจบชวี ติ หรอื มคี นปว่ ย เรากส็ ามารถช่วยเขาได้ ถ้าเราเขา้ ใจการเจรญิ สติ อย่างน้อยเราก็ สามารถชว่ ยผอ่ นปรนทกุ ขเวทนาของเขาใหเ้ บาบางลงได้ และถา้ เป็นไปไดก้ ส็ ามารถนาทางเขาได้ ใหเ้ ขาไดจ้ บอยา่ งสงบในบนั้ ปลาย และในฐานะของพทุ ธบรษิ ทั ทน่ี าเอาคาสอนขององคส์ มั มาสมั - พทุ ธเจา้ นามาใชไ้ ดจ้ รงิ ไมใ่ ชแ่ คจ่ าและอยบู่ นห้งิ ดงั นนั้ เรามเี วลามี โอกาส สมควรไหมทจ่ี ะเรง่ ความเพยี รทาใหเ้ ขา้ ใจ ทาใหเ้ ป็นทพ่ี ง่ึ เราจรงิ ๆ

๑๓๒ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ๑๔. เก่ียวเน่ืองด้วยเหตปุ ัจจยั อรุณสวสั ดทิ์ ุกท่าน เช้าน้ีก็ใกลแ้ ลว้ หล่ะ มคี นบอกว่าจติ จะ เบกิ บานเองเม่อื วนั สุดทา้ ยทุกทเี ลย เป็นเพราะว่าเรารูว้ ่าจติ จะได้ กลบั ไปรบั ใช้กเิ ลสอกี แลว้ เจา้ นายผูย้ ง่ิ ใหญ่ เม่อื วานเราสวดมนต์ เรมิ่ ตน้ ดว้ ยวา่ เมอ่ื เราตงั้ กายตรงดารงสตมิ นั่ ทา่ นใหเ้ ราทาอะไร หายใจเขา้ หายใจออก กรรมฐานเบอ้ื งตน้ ดงั้ นนั้ พวกเราสงั เกตไหม ว่า เม่อื จบแต่ละบท แต่ละบทท่านใหเ้ รารูล้ มหายใจเขา้ ลมหาย ใจออก คอื การท่เี ราตงั้ อารมณ์กรรมฐานไวแ้ ลว้ ทาใหเ้ รารเู้ ห็น สภาวะทม่ี นั เปลย่ี นแปลงของจติ ดงั นนั้ การทเ่ี รายกมอื สรา้ งจงั หวะ ใหเ้ รารสู้ กึ ตวั กไ็ มต่ ่างกนั ในขณะทเ่ี รายกมอื สรา้ งจงั หวะ เรารกู้ าย

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๓๓ ของเรา แตเ่ ม่อื จติ เราหลงไปแลว้ ถา้ เราไปเป็นกบั มนั เรากจ็ ะไมเ่ หน็ มนั ดงั นนั้ สง่ิ ทเ่ี ราตอ้ งมี คอื อารมณ์กรรมฐาน ดงั นนั้ เมอ่ื เราตงั้ อารมณ์กรรมฐานใดกต็ าม อารมณ์กรรมฐานนนั่ เองจะเป็นทอ่ี าศยั ให้ เราเรยี นรสู้ ง่ิ ทเ่ี ปลย่ี นแปลงไปในกาย และในจติ ของเรา เม่อื ก่อนเรา ไมเ่ คยรู้ เรากไ็ หลไปกบั มนั เป็นไปกบั มนั ต่อเมอ่ื เรารู้ คอื เราออกมา ยนื ดู เรากเ็ หน็ ว่า น่ีเอง มนั เป็นเชน่ น้ีเอง “ตถตา” แปลวา่ เป็นเชน่ น้ี เอง ดงั นนั้ เม่อื เรามองเหน็ ความเป็นเชน่ นนั้ เอง ฟงั ใหด้ นี ะ คอื ความไม่ มเี รา มแี ต่สภาวธรรมทเ่ี ป็นไป เป็นความรสู้ กึ ความนึกคดิ อารมณ์ ใดๆ กค็ อื ความทม่ี นั เป็นไป ไมว่ า่ ฝนตก ฟ้ารอ้ ง โลกรอ้ น มนั กเ็ ป็นไป ดว้ ยเหตุดว้ ยปจั จยั ทท่ี าใหม้ นั เกดิ ขน้ึ เพราะมนั มหี ลายสงิ่ หลาย อยา่ งทม่ี นั เหมาะสมกนั มนั ถงึ ไดเ้ กดิ ขน้ึ มา ปจั จุบนั น้ีทเ่ี รามคี วามรู้ ความสามารถหาเงนิ หาทองเพ่อื ความสุขสบายมากมาย และเราคดิ วา่ คนโบราณอยกู่ นั อยา่ งยากลาบาก แต่ความเขา้ ใจในสภาวธรรม ของเรานนั้ เทยี บไมไ่ ดเ้ ลยกบั คนโบราณ คนโบราณเขา้ ถงึ สภาวธรรม ขนาดทเ่ี อาการเขา้ ถงึ นิพพานมาแต่งเพลงกลอ่ มเดก็ นอน ทางใตม้ เี พลงกลอ่ มเดก็ นอนอยเู่ พลงหน่ึง

๑๓๔ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั “มะพรา้ วนาฬเิ ก ตน้ เดยี วโนเน อยกู่ ลางทะเลขผ้ี ง้ึ ฝนตกไม่ ตอ้ ง ฟ้ารอ้ งไมถ่ งึ กลางทะเลขผ้ี ง้ึ ถงึ ไดแ้ ต่ผพู้ น้ บญุ ” ขนาดสภาวะ พระนิพพานยงั สามารถมาแต่งเป็นเพลงกลอ่ มเดก็ นอน แสดงวา่ คน โบราณเขาไดย้ นิ เรอ่ื งราวเหลา่ น้ีจนกลายเป็นเรอ่ื งปรกติ หรอื คน โบราณทส่ี อนเร่อื งปฏจิ จสมุปบาท สอนเร่อื งเหตุเร่อื งปจั จยั สอนวา่ สง่ิ เหลา่ นนั้ มนั มเี หตุ แตเ่ มอ่ื แกไ้ ขเหตุทถ่ี ูกตอ้ งมนั กย็ อ้ นกลบั มา แลว้ กด็ บั ปญั หาได้ เชอ่ื ไหมว่า คนสมยั น้ี กลบั ตดั วชิ าเรยี นเหลา่ น้ีออกไป จากบทเรยี นของเดก็ ทงั้ ทเ่ี ราเรยี นกนั มาตงั้ นาน ตายายปลกู ถวั่ ปลูก งาใหห้ ลานเฝ้า หลานไมเ่ ฝ้า อกี ามาลกั ไป ตามาตากด็ า่ ยายมายายก็ ตี หลานกเ็ ลยรบี วง่ิ ไปขอความชว่ ยเหลอื จากใครรไู้ หม ไปขอ นายพราน นายพรานบอกไมใ่ ชเ่ ร่อื งของฉนั กว็ งิ่ ไปขอใหห้ นูมากดั สายธนูนายพราน หนูบอกไมใ่ ชเ่ ร่อื งของฉนั กเ็ ลยตอ้ งไปขอใหแ้ มว มาไลก่ ดั หนู แมวกบ็ อกไมใ่ ชเ่ ร่อื งของเขา กไ็ ปขอใหห้ มามาไลก่ ดั แมว หมากบ็ อกไมใ่ ชเ่ รอ่ื งของฉนั กข็ อรอ้ งใหไ้ มค้ อ้ นมาตหี วั หมา ไมค้ อ้ นกบ็ อกไมเ่ กย่ี วกบั เร่อื งของฉนั กไ็ ปขอรอ้ งไฟใหม้ าไหมไ้ ม้ คอ้ น ไฟกบ็ อกไมเ่ กย่ี วกบั ฉนั กเ็ ลยไปขอใหน้ ้ามาดบั ไฟ น้ากบ็ อก ไมเ่ กย่ี วกบั ฉนั กข็ อใหต้ ลง่ิ พงั ทบั น้า ตลงิ่ กบ็ อกไมใ่ ชเ่ ร่อื งของฉนั ก็

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๓๕ ไปขอชา้ งมากระทบื ตลงิ่ ชา้ งกบ็ อกไมเ่ กย่ี วกบั ฉนั สุดทา้ ยกไ็ ปขอ แมลงหวม่ี าเจาะหชู า้ ง แมลงหวโ่ี อเค พอแมลงหวโ่ี อเคเทา่ นนั้ ชา้ ง ราคาญไปขกู่ ระทบื ตลง่ิ ตลง่ิ ไปขพู่ งั ใสน่ ้า น้ากไ็ ปขดู่ บั ไฟ ไฟกไ็ ปขู่ เผาไมค้ อ้ น ไมค้ อ้ นกไ็ ปขทู่ ุบหวั หมา หมากไ็ ปขไู่ ลก่ ดั แมว แมวกไ็ ป ขไู่ ลก่ ดั หนู หนูกไ็ ปขกู่ ดั สายธนูนายพราน นายพรานกเ็ ลยไปจดั การ อกี า น่ีคอื ปฏจิ จสมปุ บาท น่ีแสดงวา่ มนั มเี หตุปจั จยั ใหห้ นุนเน่ืองมา แต่เม่อื เราถอนเหตุปจั จยั บางอยา่ งได้ มนั กย็ อ้ นกลบั ไป มนั คอื สภาวธรรมทค่ี นโบราณนามาสอนใหเ้ รารจู้ กั เร่อื งของเหตุปจั จยั ทม่ี นั หนุนเน่ืองซง่ึ กนั และกนั ใหก้ ่อเกดิ และเม่อื มนั แกไ้ ขบางสง่ิ บางอยา่ ง ได้ มนั กจ็ ะยอ้ นกลบั แลว้ กจ็ ะเปลย่ี นแปลงไปตามเหตุตามปจั จยั มนั เป็นบทเรยี นทส่ี อนมาตงั้ แต่เดก็ ใหเ้ รยี นรู้ เร่อื งเหตุปจั จยั ทห่ี นุน เน่ืองกนั อยา่ งเพลงงา่ ยๆ กบทาไมจงึ รอ้ ง กบมนั รอ้ งเพราะทอ้ งมนั ปวด ทอ้ งทาไมถงึ ปวด เพราะขา้ วมนั ดบิ ขา้ วทาไมถงึ ดบิ เพราะไฟ มนั ดบั ไฟทาไมถงึ ดบั เพราะฟืนมนั เปียก ฟืนทาไมจงึ เปียก เพราะ ฝนมนั ตก ฝนทาไมถงึ ตก เพราะกบมนั รอ้ ง กจ็ ะมองเหน็ ความ หนุนเน่ืองซง่ึ กนั และกนั ซง่ึ มนั หาสาเหตุทแ่ี ทจ้ รงิ ไมไ่ ด้ ซง่ึ จะแสดง ใหเ้ หน็ ความเป็นอนตั ตา ไมม่ อี ะไรเป็นจุดเรม่ิ ตน้ ทแ่ี ทจ้ รงิ มแี ตก่ าร

๑๓๖ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั หนุนใหก้ นั จนเกดิ ความเป็นไป ในทางพระพทุ ธศาสนาไมม่ อี ะไรเป็นตวั เรมิ่ ตน้ เลย มนั มแี ตส่ ภาวะของการหนุนเน่ืองซง่ึ กนั และกนั ชดั เจนไหม มคี รงั้ หน่ึงหลวงพอ่ คาเขยี นเลา่ ใหฟ้ งั ปี ๒๕๑๘ ตอนนนั้ เขา จดั การแสดงธรรมทส่ี วนลมุ พนิ ี วนั นนั้ มหี ลวงพอ่ ธรรมธโรทว่ี ดั ไทรงาม ทส่ี ุพรรณบรุ ี ซง่ึ สอนสตปิ ฏั ฐานการเคลอ่ื นไหวเหมอื นกนั มหี ลวงพอ่ คาเขยี น และเจา้ สานกั อกี ทา่ นหน่ึง หลวงพอ่ ธรรมธโรเทศน์กอ่ น ทา่ นพดู เร่อื งสติ กย็ นื ยนั เรอ่ื งสติ ต่อมาทา่ นเจา้ สานกั อกี ทา่ นกบ็ อก วา่ อะไรกส็ ตๆิ ศลี ตอ้ งมาก่อนสิ เพราะสานกั ของท่านนนั้ เขาจะเน้น เร่อื งศลี ศลี ตอ้ งมาก่อนเหน็ ไหม ศลี สมาธิ ปญั ญา มนั ตอ้ งเขา้ ใจศลี กอ่ น ทาศลี ใหด้ ี ถงึ จะทาสมาธใิ หด้ พี อ แลว้ จะมปี ญั ญา พอถงึ หลวง พอ่ คาเขยี น หลวงพอ่ บอกวา่ ถา้ ไมม่ สี ตมิ นั รกั ษาศลี ไมไ่ ด้ เพราะฉะนนั้ โดยมสี ตเิ ป็นตวั ควบคุมทุกอยา่ ง เพราะถา้ ไมม่ สี ตกิ ร็ กั ษาศลี ไม่ได้ เพราะฉะนนั้ คาสอนของพระพทุ ธเจา้ สอนใหเ้ ราเขา้ ใจความจรงิ ของ การหนุนเน่ืองของเหตุปจั จยั ทท่ี าใหม้ นั ก่อเกดิ จงึ เป็นเหตุปจั จยั ให้ เปลย่ี นแปลงตลอดเวลา ซง่ึ เราเรยี กวา่ “สงั ขารธรรม” เพราะ สงั ขารแปลวา่ มนั ประกอบกนั ขน้ึ มนั ปรงุ แตง่ กนั ขน้ึ คาวา่ ปรงุ แต่ง มนั มอี ยา่ งเดยี วไมไ่ ด้ มนั ตอ้ งประกอบดว้ ย ๒ อยา่ งขน้ึ ไป พอเป็น

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๓๗ สองอยา่ งขน้ึ ไป มนั จะเป็นความเทย่ี งแทแ้ น่นอนไดไ้ หม ดงั นนั้ เม่อื มนั ประกอบกนั ข้นึ มนั ปรุงแต่งกนั ขน้ึ มนั ก็มคี วามไม่เท่ยี งแทแ้ ล้ว เพราะหมายความว่า มนั พร้อมทจ่ี ะมเี หตุปจั จยั ใหเ้ ปล่ยี นแปลง ตลอดเวลา ดงั นนั้ ทม่ี นั ตอ้ งเปลย่ี นแปลงตลอดเวลา เราเรยี กวา่ มนั เป็น อนิจจงั คอื ความทม่ี นั ไมส่ ามารถคงอยใู่ นสภาพเดมิ ได้ ดงั นนั้ ความ ทม่ี นั ตอ้ งเปลย่ี นแปลงไปทนอยไู่ มไ่ ด้ จงึ เรยี กสภาวะน้ีวา่ ความเป็น ทกุ ขงั บงั คบั มนั ไมไ่ ด้ ไมม่ ตี วั ตนทแ่ี ทจ้ รงิ มแี ต่เหตุปจั จยั หนุน เน่ืองกนั ใหก้ ่อเกดิ แลว้ จะเปลย่ี นไปตามเหตุตามปจั จยั ทเ่ี ปลย่ี นไป จงึ ไมม่ ตี วั ตนทแ่ี ทจ้ รงิ อยไู่ ดใ้ นภาวะหน่ึงในกาละหน่ึง ในชว่ ง ระยะเวลาหน่ึงเทา่ นนั้ ทนี ้ีเรายอ้ นกลบั มาทเ่ี พลงกลอ่ มเดก็ มะพรา้ ว นาฬเิ กตน้ เดยี วโนเนอยกู่ ลางทะเลขผ้ึ ง้ึ ฝนตกไมต่ อ้ ง ฟ้ารอ้ งไมถ่ งึ กลางทะเลขผ้ี ง้ึ ถงึ ไดแ้ ตผ่ พู้ น้ บญุ ไลต่ งั้ แต่ตอนสุดทา้ ย ผพู้ น้ บุญ ทาไมไมเ่ อาผพู้ น้ บาป ทาไม คอื ดไี มเ่ อา ชวั่ ไมเ่ อา ดรี จู้ กั ชวั่ รจู้ กั มนั เป็นคาสอนทเ่ี หนือยงิ่ กวา่ คาสอนอ่นื ใด ซง่ึ โดยทวั่ ไปกส็ อนใหล้ ะ เวน้ ทาความชวั่ มงุ่ ทาความดี และจะเหน็ วา่ ในคาสอนโอวาทปาฏิ โมกขน์ นั้ ๒ ขอ้ น้ีขน้ึ กอ่ น “สพั พะปาปัสสะอะกะระณัง กสุ ะลสั

๑๓๘ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั สปู ะสมั ปะทา” คอื การละเวน้ ในการทาบาปทงั้ ปวง จงทากุศลใหถ้ งึ พรอ้ ม นนั่ หมายถงึ วา่ การทาชวั่ ทาบาป นนั้ เป็นคาสอนทม่ี อี ยแู่ ลว้ เป็นคาสอนทม่ี มี านาน ทุกศาสนากส็ อนเหมอื นกนั แต่คาสอนท่ี ๓ น่ีต่างหากทไ่ี มม่ ใี ครสอน “สะจิตตะปะริโยทะปะนัง” จงชาระจติ ของตนใหผ้ อ่ งแผว้ ใหข้ าวรอบ นนั่ หมายถงึ วา่ เหนือยง่ิ กวา่ บุญและ บาป ถา้ บุญคอื ความสุข ผลแหง่ บญุ คอื ความสขุ ผลแหง่ บาปคอื ความทุกขใ์ ชห่ รอื ไม่ แตค่ าสอนของพระพทุ ธเจา้ เหนือทุกข์ เหนือ บาป เหนือบญุ เหนือสุข ภาวะแหง่ ความไมท่ กุ ขน์ นั้ มอี ยู่ พระพทุ ธเจา้ ใชค้ าน้ี เพราะฉะนนั้ ภาวะของความไมท่ ุกขจ์ งึ ไมใ่ ชส่ ขุ และไมใ่ ช่ ทุกข์ จงึ หมายถงึ วา่ คนทงั้ หลายมกั จะหลงไปในทาง ๒ ฝงั ่ เสมอ ไม่ สขุ กท็ ุกขใ์ ชห่ รอื ไม่ พระพทุ ธองคจ์ งึ ทรงชต้ี รงกลางวา่ ความไมส่ ขุ ไมท่ ุกขน์ นั้ มี นนั่ คอื “มชั ฌิมา” นนั่ คอื ตรงกลาง ซง่ึ ไมม่ ใี คร เปิดทางน้ีเลย แต่ศาสดาหนุ่มอายเุ พยี ง ๓๕ ปี กลา้ สอน ถอื วา่ เป็น ศาสดาทห่ี นุ่มทส่ี ดุ ถงึ ไมแ่ ปลกทท่ี า่ นเดนิ ผา่ นพราหมณ์ผหู้ น่ึง พราหมณ์ผนู้ นั้ ถามวา่ ทา่ นนิยมคาสอนของศาสดาใด วรรณะของ ทา่ นผอ่ งแผว้ เหลอื เกนิ ทา่ นบรรลุธรรมของศาสนาใด เราคอื สยมั ภู เราเป็นเอง เรารเู้ อง นนั่ คอื คาตอบของพระพทุ ธเจา้ “เราไมม่ คี รู เรา

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๓๙ เป็นผรู้ เู้ อง” พราหมณ์นนั่ มองหน้าแลว้ เดนิ จากไป พระพทุ ธเจา้ อายุ ๓๕ ถอื วา่ ยงั หนุ่มมากกบั การเป็นศาสดาแลว้ ประกาศตวั วา่ เป็นผรู้ ู้ เองขน้ึ มา ซ่งึ ทา่ นไดส้ อนวา่ สงิ่ ทเ่ี หนือบุญและบาปนนั้ มอี ยู่ เราละเวน้ การทาบาปทงั้ ปวงเพราะนนั่ คอื สง่ิ ไม่ดี ทากุศลใหถ้ งึ พรอ้ มเพราะสง่ิ นนั้ จะเออ้ื ตอ่ จติ ของเราทจ่ี ะอม่ิ เอบิ ในบญุ ทาใหม้ กี าลงั เพราะจติ ท่ี อยกู่ บั ความดี จติ จะต่นื เบกิ บานเป็นกุศลซง่ึ นนั่ จะเป็นฐานใหเ้ รารวู้ า่ แมว้ า่ การเขา้ ไปตดิ ยดึ ในความสุขเหลา่ นนั้ มนั กย็ งั เป็นการตดิ อยู่ เพราะใน “อนุปพุ พิกถา” พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนชดั เจนมากวา่ ทาน ศลี ความสุขทเ่ี กดิ จากการใหท้ านรกั ษาศลี แตท่ า่ นกย็ งั สอน ถงึ “อาทนี วะ” โทษของความสุข กค็ อื กฎพระไตรลกั ษณ์จะสุขแค่ ไหน ประณตี แคไ่ หนมนั กม็ ดี บั มนั กม็ คี วามไมเ่ ทย่ี งแทแ้ น่นอน ต่อ ใหเ้ รายดึ มนั่ ถอื มนั่ หรอื จะปรารถนามนั แคไ่ หนกต็ าม มนั กอ็ ยภู่ ายใต้ กฎพระไตรลกั ษณ์ นนั่ คอื โทษของมนั เพราะฉะนนั้ จงึ ไมแ่ ปลกเลย วา่ ถา้ ใครไดฟ้ งั “อนุปพุ พิกถา” ของพระพทุ ธเจา้ ไลต่ ามลาดบั จติ จะคอ่ ยๆถูกทาใหเ้ บกิ บาน พระพทุ ธองคจ์ ะไล่จากการพดู ถงึ ทาน และบอกอานิสงสข์ องการใหท้ าน พดู ถงึ การรกั ษาศลี และบอกถงึ อานิสงสแ์ หง่ การรกั ษาศลี รวมทงั้ บรรยายวา่ อานิสงสแ์ หง่ การให้

๑๔๐ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ทานรกั ษาศลี นนั้ เป็นอยา่ งไร จติ คนจะเบกิ บานขน้ึ เรอ่ื ยๆ พอเบกิ บานขน้ึ มากๆเขา้ พระพทุ ธองคก์ ช็ ใ้ี หเ้ หน็ ถงึ อาทนี วะ สกั พกั ความสขุ นนั้ จะดบั ลง เมอ่ื ความสขุ มนั ดบั ลง นนั่ แหละโทษของสขุ แมจ้ ะสุขประณีตขนาดไหนกต็ าม มนั กอ็ ยภู่ ายใตก้ ฎพระไตรลกั ษณ์ ดงั นนั้ ทา่ นจะชใ้ี หเ้ หน็ วา่ จติ ทม่ี นั ฟูอม่ิ เอบิ แลว้ ดบั ลงมนั กอ็ ยภู่ ายใต้ กฎพระไตรลกั ษณ์ แลว้ จติ กเ็ รมิ่ เหน็ ความไมเ่ ทย่ี งแทแ้ น่นอน พระองคก์ จ็ ะพดู ถงึ “เนกขมั มะ” คอื การออกจากกามคุณ การปลอ่ ย วางจากความสุขเป็นหนทางทป่ี ระณีตกวา่ จติ ของเรากจ็ ะลน่ื ไหลตาม เหน็ ตามทพ่ี ระองคช์ ้ี ดงั นนั้ มกี ารกลา่ ววา่ ใครฟงั “อนุปพุ พิกถา” จบกระบวนการครงั้ ท่ี ๑ อยา่ งต่าทส่ี ุดคอื พระโสดาบนั (ตอ้ งฟงั จาก พระโอษฐพ์ ระพุทธเจา้ ) เพราะพระองคค์ อื ผชู้ ่าชองมากในเร่อื งน้ี และ ถา้ ไดฟ้ งั ครงั้ ท่ี ๒ ตดิ กนั บรรลุความเป็นพระอรหนั ตเ์ ลย นนั่ คอื คา สอนของพระพุทธเจา้ ทเ่ี หนือยงิ่ กว่าและแตกต่างจากศาสดาอ่นื ถอื เป็นคาสอนทพ่ี ลกิ เลย แผน่ ดนิ สนั่ สะเทอื น เพราะเป็นคาสอนทไ่ี มม่ ี ใครสอนเลย และไมม่ ใี ครชต้ี รงน้ีเลย เพราะฉะนนั้ การถงึ ไดใ้ นผพู้ น้ บุญ คอื เหตุผลทก่ี ลา่ วมาทงั้ หมด วา่ ทาไมถงึ ไดแ้ ต่ผพู้ น้ บุญ ยอ้ น เน้ือเพลงขน้ึ ไปอกี มะพรา้ วนาฬเิ กตน้ เดยี วโนเน ทาไมเป็นตน้ เดยี ว

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๔๑ เม่อื กพ้ี ระอาจารยพ์ ดู เรอ่ื งสงั ขารธรรมหมายถงึ ตอ้ ง ๒ อยา่ งขน้ึ ไป เพราะฉะนนั้ ในคาสอนของพทุ ธศาสนา สง่ิ ทม่ี นั ไมใ่ ชส่ งั ขารธรรม เราเรยี กวา่ “วิสงั ขาร” เพราะฉะนนั้ ทใ่ี ชค้ าวา่ มตี น้ เดยี วโนเนนนั้ หมายถงึ สง่ิ นนั้ มนั ไมไ่ ดป้ รงุ แต่ง มนั เหนือการปรุงแตง่ ไมม่ กี ารปรุง แตง่ ในภาวะนนั้ คอื ไมป่ ระกอบกนั ขน้ึ มา แตพ่ น้ จากการประกอบ กนั ขน้ึ มา ดงั นนั้ ตน้ เดยี วโนเน คอื มนั ไมต่ อ้ งประกอบกบั อะไร อยู่ กลางทะเลขผ้ี ง้ึ ทาไมตอ้ งเป็นทะเลขผ้ี ง้ึ กลางทะเลทรายหรอื ทะเล อ่นื ไม่ไดห้ รอื คอื ขผ้ี ง้ึ มนั แขง็ ตวั ได้ มนั ออ่ นตวั ได้ มนั ละลาย และมนั ก็ แขง็ ตวั ขน้ึ มาไดด้ ว้ ยเหตุดว้ ยปจั จยั บางอยา่ ง กท็ าใหข้ ผ้ี ง้ึ นนั้ ออ่ นตวั และดว้ ยเหตุดว้ ยปจั จยั บางอยา่ ง กท็ าใหข้ ผ้ี ง้ึ นนั้ แขง็ ตวั ได้ ดงั นัน้ ทะเลข้ผี ้งึ จึงเป็นทะเลท่ไี ม่มีความเท่ยี งแท้แน่นอน ทา่ นตอ้ งการบอกวา่ มนั อยตู่ รงนนั้ แหละตรงทค่ี วามเป็นอนิจจงั ทกุ ขงั อนตั ตา นนั่ แหละ มนั อยกู่ ลางพระไตรลกั ษณ์ อยกู่ ลางความไมเ่ ทย่ี ง แทแ้ น่นอน อยกู่ ลางความทม่ี นั ทนสภาพเดมิ ไมไ่ ด้ อยกู่ ลางความ ไมม่ ตี วั ตนทแ่ี ทจ้ รงิ ดงั นัน้ ขบวนการการเขา้ ถงึ สภาวธรรมจาเป็นต้องเห็นกฎ พระไตรลกั ษณ์ เหน็ ความเป็นจรงิ ทไ่ี ม่มอี ะไรหนีพน้ จากกฎพระ-

๑๔๒ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ไตรลกั ษณ์น้ีได้ ความปลอ่ ยวางกจ็ ะเกดิ ขน้ึ เราตอ้ งหาทะเลขผ้ี ง้ึ ให้ เจอ เขา้ ใจทะเลขผ้ี ง้ึ ใหไ้ ด้ เม่อื เขา้ ใจชดั เจนแลว้ เราจะรวู้ า่ เราไมม่ ี สทิ ธอิ์ ะไรเลย เมอ่ื นนั้ ภาวะแหง่ การพบมนั กจ็ ะเกดิ ขน้ึ เอง ฝนตกไม่ ตอ้ ง ฟ้ารอ้ งไมถ่ งึ คอื ไมม่ อี ะไรทาอะไรได้ มนั อยใู่ นภาวะทม่ี นั เหนือกวา่ คนโบราณน่ีเขาสดุ ยอด เขาเอาสภาวธรรมขนั้ สุดยอดมา แตง่ เป็นเพลงกลอ่ มลกู ใหล้ กู ไดค้ นุ้ เคยกบั สภาวธรรม ใหค้ นุ้ เคยกบั เร่อื งราวแหง่ ธรรม ความทเ่ี ราไมเ่ ขา้ ใจสง่ิ ทบ่ี รรพบุรษุ ทง้ิ ไวใ้ ห้ มนั ก็ เลยทาใหเ้ ราห่างไกลออกจากสมบตั ชิ น้ิ สาคญั ทบ่ี รรพบุรุษท้ิงไวใ้ ห้ เรา ๒,๐๐๐ กวา่ ปี คนกเ็ ลยเขา้ ถงึ สง่ิ ทบ่ี รรพบรุ ษุ ทง้ิ ไวช้ น้ิ น้ีน้อยลง เรอ่ื ยๆ หา่ งไปเร่อื ยๆ และกม็ องไมเ่ หน็ คณุ คา่ เพราะฉะนนั้ พระ- อาจารยต์ อ้ งการใหม้ องเหน็ วา่ ภาวะแหง่ การเขา้ ถงึ และเขา้ ใจธรรมะ สภาวธรรม มนั เป็นสงิ่ ทส่ี ามารถถงึ ไดใ้ นปจั จุบนั ขณะน้ีแหละ ผล แห่งการปฏบิ ตั ินัน้ ใหผ้ ลเราเร่อื ยมาตลอด ใหเ้ รามนั่ ใจว่าเราเดนิ ถูกทาง ถ้าเราสามารถทาจติ ใหเ้ ป็นกลางกบั การมองเหน็ ปล่อย ใหส้ ภาวธรรมนนั้ แสดงตวั โดยอสิ ระของเขา สตทิ ต่ี งั้ มนั่ ความรสู้ กึ ตวั ทต่ี ่นื รนู้ นั่ เอง จะเหน็ ความจรงิ ของธรรมชาติ เรากเ็ ฝ้ามองทะเลขผ้ี ง้ึ ทม่ี นั จะแสดงตวั ของมนั มนั อาจจะซกั ๑๐ ปีกช็ า่ งมนั ๒๐ ปีกไ็ ด้

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๔๓ ไมแ่ น่ดดู ๆี มนั อาจจะแป๊บเดยี ว แลว้ กอ็ อ้ื มนั อยตู่ รงน้ี แต่ไมแ่ น่อกี ดไู ปดมู าจนหมดชาตนิ ้ีมนั ยงั ไมอ่ อก ตอ้ งไปนงั่ ดชู าตหิ น้าต่อเพราะ ถา้ มนั สรา้ งเหตุปจั จยั มนั กต็ อ้ งกลบั มานงั ่ ใหมอ่ กี กย็ งั ดที ม่ี นั ได้ กลบั มานงั่ อกี รอบ เป็นเพราะเหตุปจั จยั ทม่ี นั ทาใหส้ วา่ งโพลงนนั้ มนั ยงั ไมถ่ งึ พรอ้ ม กต็ อ้ งมาดกู นั อกี สาคญั ทว่ี า่ จะเรม่ิ ดไู ดห้ รอื ยงั ถา้ ตราบใดทย่ี งั ไมม่ าดู กย็ ง่ิ แลว้ ใหญเ่ ลยไมร่ จู้ ะไดก้ ลบั มานงั่ ดอู กี หรอื เปลา่ แต่ถา้ เรมิ่ แลว้ แตถ่ า้ มนั ดไู มเ่ สรจ็ มนั กจ็ ะกลบั มานงั่ ดใู หมไ่ ด้ แต่ถา้ ไมเ่ รมิ่ กไ็ มร่ วู้ า่ จะไดก้ ลบั มานงั่ ดอู กี รเึ ปลา่ เพราะฉะนนั้ เรามา นงั่ ดทู ะเลขผ้ี ง้ึ กนั ตอ่ ไป ไมแ่ น่อาจจะเจอมะพรา้ วนาฬเิ กไมว่ นั ใดก็ วนั หน่ึง

๑๔๔ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ๑๕. ยอ่ มรไู้ ด้ด้วยตนเอง เม่อื กไ้ี ดน้ งั่ สนทนากนั ในกลมุ่ เลก็ ๆ กค็ ดิ วา่ น่าจะใหก้ ลมุ่ ใหญ่ ฟงั บา้ ง คอื ธรรมะเน่ีย บางทแี คน่ ิดเดยี วกอ็ าจทาใหค้ ลกิ ได้ เพราะ บางทแี คบ่ งั ๆอยู่ สะกดิ แคน่ ิดเดยี วกเ็ กดิ ความเขา้ ใจดว้ ยตวั ของ ตวั เอง การสอนธรรมะสง่ิ หน่ึงทพ่ี ระอาจารยจ์ ามาตลอดและระมดั ระวงั อยา่ งมากกค็ อื มคี รงั้ หน่ึงมพี ระรปู หน่ึงทา่ นเทศน์ทา่ นพดู ถงึ สภาวธรรม เป็นอยา่ งนนั้ อยา่ งน้ี ปฏบิ ตั อิ ยา่ งน้ีแลว้ เป็นอยา่ งนนั้ ทา่ นเลา่ ใหฟ้ งั เลย หลวงพอ่ คาเขยี นทา่ นวา่ ไมร่ จู้ ะพดู ทาไม การพดู นาอยา่ งนนั้ ซง่ึ ไม่ ใชส่ งิ่ ทด่ี ี พระอาจารยจ์ าขน้ึ ใจเลย การพดู วา่ ปฏบิ ตั ธิ รรมแลว้ จะเกดิ อาการอยา่ งนนั้ อยา่ งน้ีเป็นการฝงั ความทรงจาใหก้ บั ลกู ศษิ ย์ ปญั หา คอื เม่อื ลกู ศษิ ยท์ าไมไ่ ดอ้ ยา่ งนนั้ และพอไมไ่ ดก้ จ็ ะคดิ ใหม้ นั เป็น

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๔๕ อยา่ งนนั้ แลว้ มนั จะไมพ่ บของจรงิ จติ มนั จะแคน่ ้อมใจเชอ่ื อยา่ งบาง คาสอนของบางสานกั ทจ่ี ะบอกวา่ พอปฏบิ ตั ถิ งึ ขนั้ น้ีจะเป็นนิมติ เป็น อยา่ งน้ี พออกี ขนั้ จะเหน็ นิมติ เป็นอยา่ งน้ี สนุกไตข่ น้ึ กนั น่าดู ซง่ึ เป็น การทารา้ ยลกู ศษิ ย์ จรงิ ๆแลว้ น่าบอกแคใ่ หล้ องทาอยา่ งน้ีดนู ะวา่ ผล จะออกมาเป็นอยา่ งไร ปลอ่ ยใหล้ กู ศษิ ยล์ องไปทา และใหล้ กู ศษิ ย์ สมั ผสั เองจรงิ ๆ แคน่ าทางเพอ่ื ใหเ้ ขาเป็น ไมใ่ ชใ่ หเ้ ขาจา และผู้ ปฏบิ ตั กิ ต็ อ้ งหมนั่ คน้ หาคาตอบวา่ ครบู าอาจารยว์ างอบุ ายให้ กใ็ ห้ เราคน้ หาคาตอบเอง ซง่ึ ถา้ เราไมเ่ ขา้ ใจกห็ าคาตอบไมไ่ ด้ ดงั นนั้ ในขบวนการการเจรญิ สติ เมอ่ื เราตงั้ อารมณ์ กรรมฐานดว้ ยการรสู้ กึ ตวั ไป สาคญั มากๆคอื เราตอ้ งเขา้ ไปสมั ผสั รู้ กบั มนั จรงิ ๆ เหน็ มนั จรงิ เหน็ การเกดิ ขน้ึ ของความรสู้ กึ ความนึกคดิ และอารมณ์ตา่ งๆ เมอ่ื เราสงั เกตเหน็ วา่ มนั เกดิ อะไรขน้ึ เราตอ้ งเป็น ผไู้ ดร้ บั คาตอบดว้ ยตวั เราเอง เพราะสง่ิ นนั้ ถา้ เขา้ ใจไดช้ ดั เจนกบั มนั และสมั ผสั กบั มนั จรงิ ๆ มนั กจ็ ะกลายเป็นคมู่ อื ในการทจ่ี ะใชท้ ะลุ ทะลวงทกุ อยา่ ง เป็นกุญแจทจ่ี ะไขทกุ กรณี เพราะไมม่ อี ะไรหนีพน้ ตรงนนั้ ไปได้ ไมว่ า่ จะมอี ะไรเกดิ ขน้ึ เป็นรอ้ ยเป็นพนั กไ็ มม่ อี ะไรหนี พน้ ลกั ษณะนนั้ ไปได้ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นไดต้ รสั วา่ นนั่ คอื พระไตรลกั ษณ์

๑๔๖ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ทส่ี มั ผสั ดว้ ยตวั เราเองและสง่ิ ทท่ี าใหเ้ หน็ ไดง้ า่ ยทส่ี ดุ กค็ อื การเจรญิ สติ เฝ้าดกู ารเกดิ ขน้ึ ของความรสู้ กึ ความนึกคดิ อารมณ์ตา่ งๆ เพราะความรสู้ กึ นึกคดิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในใจนนั้ มนั เกดิ ดบั เรว็ เดยี๋ วมนั เกดิ เดยี๋ วมนั กด็ บั เพราะฉะนนั้ การทเ่ี ราเขา้ ไปเหน็ มนั จรงิ ๆ ยงิ่ เหน็ มากกจ็ ะทาใหเ้ รายนื ยนั ชดั เจน และเม่อื ยนื ยนั ชดั เจน มนั กจ็ ะ กลายเป็นกุญแจใหก้ บั เราในการทจ่ี ะไขทุกอยา่ ง ไมต่ ดิ ขดั ไมค่ า้ งคา ไมต่ ดิ ขอ้ ง จะเกดิ สภาวธรรมใดขน้ึ มามนั กไ็ ขเลย เพราะมนั ไมม่ ี อะไรหนีพน้ กฎพระไตรลกั ษณ์น้ีได้ เจา้ ชายสทิ ธตั ถะทา่ นทรงพบอนั น้ีกอ่ น ก่อนทจ่ี ะเขา้ สกู่ ระบวนการตรสั รู้ ดงั นนั้ การเจรญิ สตเิ พอ่ื ใหไ้ ดก้ ุญแจตวั น้ีมนั ตอ้ งมคี วาม ต่อเน่ือง อยา่ งเม่อื เชา้ ทเ่ี ราพดู ถงึ ทะเลขผ้ี ง้ึ ทาไมตอ้ งไปเจอทะเล ขผ้ี ง้ึ ก่อน ก่อนทจ่ี ะไปพบกบั ตน้ มะพรา้ ว มนั ตอ้ งใหเ้ ขา้ ใจในความ เป็นทะเลขผ้ี ง้ึ มนั ถงึ จะเขา้ ถงึ ตน้ มะพร้ าว เพราะฉะนนั้ เราจงึ ไมบ่ บี บงั คบั ไมก่ ดไมบ่ งั คบั จติ เราแคป่ ระคองมาไวใ้ หเ้ ป็นทเ่ี ป็นทางบา้ ง แตไ่ มถ่ งึ กบั บบี คนั้ เขาไว้ แตเ่ ราจะใชส้ ตเิ ป็นตวั เฝ้าดเู คา้ การทเ่ี รามี เจตนากบั การเคลอ่ื นไหวกม็ าดงึ จติ มาประคบั ประคองไว้ แตก่ ค็ อื การประคบั ประคองไวแ้ บบสบายๆ บบี ใหเ้ ขาเป็นลกู นกน้อยในกามอื

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๔๗ คอื บบี แรงลกู นกกต็ าย คลายมากมนั กห็ ลน่ เอามนั พออยใู่ หน้ กมนั รอ้ งไดบ้ า้ ง ดน้ิ ไดบ้ า้ ง เราถงึ จะรจู้ กั มนั ประคองประมาณนนั้ แลว้ ก็ เฝ้าดสู ง่ิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ อยา่ งตอ่ เน่ืองโดยมคี วามรสู้ กึ ตวั เป็นฐาน แลว้ จะ เหน็ มนั เอง ทาไปเรอ่ื ยๆ แลว้ มนั จะสะสม แลว้ มนั จะเหน็ ความจรงิ ไปเร่อื ยๆ เมอ่ื กท้ี ค่ี ยุ กบั ขา้ งนอก คอื มคี รงั้ หน่ึงพระอาจารย์ มนั่ ใจสง่ิ ทต่ี นเองเขา้ ใจ แต่ตอนนนั้ อาจจะไมเ่ ขา้ ถงึ ใจกไ็ ด้ กเ็ ดนิ ไป หาหลวงพอ่ แลว้ บอกหลวงพอ่ วา่ หลวงพอ่ ครบั “ ทกุ อยา่ งมนั มี มีเพราะ สมมตุ ิ ” หลวงพอ่ มองหน้าพระอาจารย์ แลว้ หลวงพอ่ พดู วา่ “ ทกุ อยา่ งมนั มี มีเพ่ือว่าง ” คาพดู มนั เรยี งมาเหมอื นกนั แต่หกั กนั ตอน ทา้ ยกล็ องไปคดิ ดแู ลว้ กนั คดิ ไมอ่ อกกไ็ มต่ อ้ งคดิ แลว้ ทาไปทามาก็ จะเขา้ ใจเองวา่ มนั ต่างกนั อยา่ งไรใน ๒ ประโยคนนั้ เอาหละ่ ทง้ิ ไว้ ตรงน้ี เจรญิ สตกิ นั ต่อเถอะ

๑๔๘ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ๑๖. สติที่รทู้ นั บา่ ยน้ีกเ็ ป็นบา่ ยทม่ี ใี ครหลายคนเบกิ บาน เพราะใกลจ้ ะได้ กลบั บา้ นแลว้ กใ็ หเ้ ราเหน็ มนั กแ็ ลว้ กนั เคยไดย้ นิ คาพดู ของหลวงปู่ ดลู ยไ์ หม ทท่ี า่ นบอกวา่ “จิตที่ส่งออกนอกเป็ นสมทุ ยั ผลท่ีจิต ส่งออกนอกคือทกุ ข์ จิตเหน็ จิตเป็นมรรค ผลท่ีจิตเหน็ จิตเป็ น นิโรธ” จติ ทส่ี ง่ ออกนอกเป็นสมุทยั คอื สาเหตุของการเกดิ ทุกข์ คาวา่ จติ สง่ ออกนอก หมายถงึ วา่ จติ ทห่ี ลงออกไป หลงจากความรสู้ กึ ตวั หลงจากอารมณ์กรรมฐานทเ่ี ราตงั้ ไว้ หลงคดิ ออกไป หลงปรงุ แตง่ ภาวะแหง่ การหลงคดิ ลกั คดิ หลงไปปรุงแตง่ สง่ ผลใหเ้ กดิ ขน้ึ คอื ความทกุ ข์ คอื ทกุ ขอ์ รยิ สจั ทกุ ขอ์ ปุ าทาน นนั่ แหละทเ่ี กดิ ขน้ึ ภายใน จติ ใจของเรา เพราะฉะนนั้ จากการทเ่ี ราไดต้ งั้ ใจกบั การเรยี นรู้ เรา

พระอธกิ ารครรชติ อกญิ ฺจโน ๑๔๙ จะมองเหน็ วา่ เม่อื เราตงั้ อารมณ์กรรมฐานไวอ้ ยา่ งต่อเน่ือง มกี าร รสู้ กึ ตวั ดว้ ยการเจรญิ สติ เราจะเหน็ ชดั เลยวา่ การทจ่ี ติ มนั ออกไป มนั มอี ยู่ มนั จะวง่ิ ไปขา้ งนอก หรอื ไหลเขา้ ไปสคู่ วามสงบกม็ ี ภาวะ ทฟ่ี ุ้งไปนนั่ แหละคอื สง่ ออกนอก นนั่ คอื สมุทยั พอมนั ออกไปแลว้ ก็ ปรุงแต่งในระดบั ซอ้ นกนั มภี าวะเขา้ ไปยดึ มคี วามยดึ มนั่ สาคญั หมาย ในการปรุงแต่งนนั้ เขา้ ไปอกี คอื มนั ออกไปจากความเป็นปรกติ ภาวะ ทุกขเ์ หลา่ นนั้ เราไดส้ มั ผสั หรอื ไม่ “จติ เหน็ จติ ทา่ นวา่ เป็นมรรค” คอื สตทิ ไ่ี ปรทู้ นั เม่อื สตดิ งึ ความรสู้ กึ ตวั เม่อื ความรสู้ กึ ตวั มนั เหน็ ภาวะ แหง่ การปรุงแต่งนนั้ นนั่ แหละคอื มรรค ขบวนการทม่ี สี ตริ เู้ ทา่ ทนั เอาสตไิ ปรทู้ นั การปรงุ แตง่ เหลา่ นนั้ พอรทู้ นั มนั กด็ บั นนั่ แหละนิโรธ ทุกขท์ ม่ี นั ดบั ลงนนั้ แหละ แต่การดบั ลงลกั ษณะน้ี มนั กเ็ ป็นภาวะ แหง่ การดบั ชวั่ ครงั้ ชวั่ คราว การดบั เลก็ ๆทพ่ี ระอาจารยบ์ อก แมม้ นั จะดบั เลก็ ๆ แต่อานิสงสท์ ม่ี นั เหน็ นะสมิ นั ไมธ่ รรมดา อานิสงสท์ ม่ี นั มองเหน็ การดบั ลงของทุกขน์ ้ี ขณะทม่ี นั แจง้ ขน้ึ สวา่ งขน้ึ มนั จะต่นื เลย จะมคี วามสุขดว้ ย และเราจะรวู้ า่ มนั เป็นอยา่ งน้ีคอื องคค์ วามรทู้ ่ี มนั สมั ผสั ได้ ตรงนนั้ ต่างหากทเ่ี ป็นอานิสงสท์ แ่ี ทจ้ รงิ เพราะมนั จะ จดจาสภาวะ จดจาความรสู้ กึ ของทกุ ขด์ บั แลว้ ความไมท่ ุกข์ การ

๑๕๐ กลบั มา...รสู้ กึ ตวั ออกจากทกุ ขไ์ ดใ้ หม้ นั แจง้ ขน้ึ มา แมเ้ พยี งเลก็ น้อย แต่นนั่ มนั กเ็ ป็น รอ่ งรอยทเ่ี ขาไดส้ มั ผสั และไดย้ นื ยนั เขาจะใชก้ ระบวนการน้ีแหละ เป็นทางต่อไป ทจ่ี ะสามารถกาหนดรทู้ ล่ี ะเอยี ดขน้ึ หมายถงึ กาหนด รกู้ ารปรงุ แตง่ ต่างๆทล่ี ะเอยี ดขน้ึ เพอ่ื ทจ่ี ะละหรอื ดบั ทกุ ขท์ เ่ี กดิ ขน้ึ ตามลาดบั ซง่ึ มนั กใ็ ชว้ ธิ กี ารเดยี วกนั ถงึ บอกวา่ ถา้ มนั เหน็ สกั ครงั้ มนั จะไดเ้ ครอ่ื งมอื ซง่ึ เป็นเครอ่ื งมอื ของพระพทุ ธเจา้ ทท่ี ง้ิ ไวใ้ หเ้ ราใช้ แกป้ ญั หาทล่ี ะเอยี ดตอ่ ไปไดเ้ ร่อื ยๆ มนั มภี าวะเชงิ ซอ้ นทล่ี กึ ลงไป บางทเี ราเหน็ วา่ มนั ไมใ่ ชท่ กุ ข์ แต่พอมองอกี ทมี นั ใช่ แลว้ เคร่อื งมอื น้ี จะชว่ ยเราได้ เหน็ ตน้ ทางการดบั ทกุ ขข์ องพระพทุ ธเจา้ ซง่ึ มนั มี ขนั้ ตอนของมนั จรงิ ๆเพราะมสี งิ่ น้ี สง่ิ น้ีจงึ เกดิ ขน้ึ มา ถา้ ดบั เหตุสง่ิ น้ี สง่ิ น้ีจงึ ดบั มนั กเ็ หน็ อยู่ เม่อื จติ เหน็ ไปเรอ่ื ยๆ มนั กจ็ ะเป็นเคร่อื งมอื ทจ่ี ะใชแ้ กป้ ญั หาใหก้ บั ตวั เองได้ แกท้ กุ ขข์ องตนเองได้ และเราก็ พอจะสมั ผสั มนั ได้ ซง่ึ ตอนน้ีปฏบิ ตั มิ า ๔ - ๕ วนั แลว้ ทกุ คนไดเ้ หน็ แลว้ ดว้ ย แต่มนั ยงั หยาบๆไมค่ มเฉียบ แต่มนั กม็ ไี วแ้ กป้ ญั หาทม่ี นั หยาบๆ คงไมม่ ใี ครเอาขวานไปผา่ ตดั จะผา่ ตดั ตากจ็ ะตอ้ งเอาแสง เลเซอรม์ าผา่ ตดั ซง่ึ เคร่อื งมอื นนั้ มนั ตอ้ งพฒั นาไปเรอ่ื ยๆ จนกวา่ จะ มคี วามละเอยี ดออ่ น แต่ทงั้ หมดกเ็ ป็นแนวทางเดยี วกนั เพราะนนั่