402-24-wattana-วันฮานามิ

เทศกาลฮานามิ

ประวตั ิของ เทศกาลฮานามิเกดิ ขนึ้ ในประเทศญ่ีป่ ุน มานานไม่ต่าํ กว่า 1,400 ปีคือตงั้ แต่ยุคสมัยนารา (ค.ศ.710-784)ในบันทกึ บทกลอนท่เี ก่าแก่ท่สี ุดของญ่ีป่ ุน ท่เี รียกว่าManyoushuu (万葉集) ซ่งึ ถูกเขียนขึน้ ในปีค.ศ.759 อันเป็ นยุคสมัยท่ญี ่ีป่ ุนยังคงองิ อยู่กับวัฒนธรรมจากประเทศจนี ในบันทกึ นีไ้ ด้รวบรวมบทกลอนย้อนหลังในอดตี ประมาณ 400 ปี รวมทงั้ สนิ้กว่า 4,500 บทในจาํ นวนนี้ มีบทกลอนท่เี ก่ียวกับดอกเหมยและดอกซากุระ อยู่ประมาณ 140 กว่าบท โดยเป็ นบทกลอนเก่ียวกับดอกเหมยประมาณ 100 บท และบทกลอนเก่ียวกับดอกซากุระ ประมาณ 40 บท ซ่งึแสดงให้เหน็ ว่า การชมดอกไม้ในสมัยนัน้ เป็ นการชมดอกเหมยเป็ นหลัก ตามประเพณีท่สี ืบทอดมาจากประเทศจนี

ดอกเหมยเป็ นดอกไม้ ที่เริ่มบานในช่วงต้ นของฤดูใบไม้ผลิ ซง่ึ เป็นชว่ งที่ยงั คงมีอากาศหนาวอยู่แตด่ อกซากรุ ะ จะบานช้ากวา่ คือบานในช่วงที่อากาศอบอนุ่ ขนึ ้ แล้ว จงึ สามารถสมั ผสั ถงึ การมาเยือนของฤดใู บไม้ผลไิ ด้อยา่ งชดั เจน เหมาะตอ่ การจดั งานเทศกาลเพ่ือเฉลมิ ฉลองเทพเจ้า ท่ีดลบนั ดาลให้ฤดใู บไม้ผลิ เวียนมาบรรจบอีกครัง้ หนงึ่นอกจากนี ้ซากรุ ะยงั เป็นต้นไม้ที่มีอยทู่ ว่ั ไปในประเทศญ่ีป่ นุ ดอกไม้มีสสี นั ที่สวยงาม ในยามท่ีดอกไม้บาน ก็จะบานสะพรั่งพร้อมกนั ทงั้ ต้น แตก่ ็จะร่วงโรยลาในเวลาเพียง 1-2 สปั ดาห์ จงึ ถกู นํามาเปรียบกบั ความท่ีไมจ่ ีรังยงั่ ยืนของชีวิตมนษุ ย์

การชมดอกไม้ในยคุ สมยั เฮอนั จงึ เปลี่ยนจากดอกเหมยมาเป็นดอกซากรุ ะแทนในยคุ สมยั เฮอนั นี ้มีบนั ทกึ บทกลอน เรียกวา่kokin waka shuu (古今和歌集) ซงึ่ ประพนั ธ์ขนึ ้ในปี คศ.905-913 โดยเป็นบทกลอนที่ชาวญ่ีป่ นุ ประพนั ธ์ขนึ ้ บนวฒั นธรรมของตนเองทงั้ หมด รวมประมาณ 1,100 บท ซง่ึ ในบนั ทกึ บทกลอนนี ้หากกลา่ วถงึ คําวา่ \"ดอกไม้\" เม่ือใด ก็จะหมายถงึ \"ดอกซากรุ ะ\" ทกุ ครัง้ ไปการจดั งานฮานามิในยคุ สมยั เฮอนั จะเป็นลกั ษณะของงานเทศกาลหรืองานพธิ ี คือมีการจดั เตรียมอาหาร และมีการแสดงหรือการฟ้ อนรําบนเวทีควบคไู่ ปด้วย ซง่ึ งานพธิ ีเหลา่ นีก้ ็ยงั คงมีหลงเหลอื สบื ทอดมาถงึ ปัจจบุ นั อยบู่ ้างเชน่ กนัแตส่ าํ หรับการจดั งานแบบชาวบ้าน คือการนดั หมายกนั ไปกินเลยี ้ งรื่นเริง เพ่ือชมความสวยงามของดอกซากรุ ะนนั้ เพ่งิ จะแพร่หลายในยคุ สมยั เอโดะ ในสมยั ของโชกนุ ลาํ ดบั ท่ี 8 คือTokugawa Yoshimune (คศ.1684-1751) น่ีเอง

ท่ีมา คําวา่ ซากรุ ะ มีหลายทฤษฎี ซง่ึ หนง่ึ ในจํานวนนนั้ กลา่ วไว้วา่ [sa] เป็นภาษาเก่า หมายถงึ ดวงวญิ ญาณของธญั พืชสว่ น [kura] หมายถงึ สถานท่ีสงิ สถิตย์ของเทพเจ้า ซากรุ ะจงึ ความหมายถงึ สถานท่ีสงิ สถิตย์ของเทพเจ้าแหง่ ธญั พืชหรือ「saku」มาจากคําวา่ 「咲く」ซง่ึ แปลวา่ ดอกไม้บาน สว่ น「ra」หมายถงึ สง่ิ เป็นจํานวนมาก ซากรุ ะจงึหมายถงึ ต้นไม้ที่มีดอกไม้บานสะพรั่งพร้อมกนั เป็นจํานวนมากหรืออีกทฤษฎีหนง่ึ คือ มาจากช่ือของเจ้าหญิงในเทพนิยายkonohana no saku ya hime ที่จะเสดจ็ ลงมาจากยอดเขาฟจู ิเพ่ือบนั ดาลให้ดอกไม้บาน โดยตดั มาเฉพาะคาํ วา่sakuya และเพีย้ นเสยี งเป็น sakura ซากรุ ะเป็นต้นไม้ที่มีมาแตด่ งั้ เดมิ ในประเทศญี่ป่ นุ มีทงั้ สนิ ้ มากกวา่ 600 ชนิดนอกจากจะออกดอกสีชมพแู ล้ว ยงั มีพนั ธ์ทุ ่ีออกดอกสีขาว สีแดงออ่ น สีแดงเข้ม นานาชนิดอีกด้วย

การชมซากุระในสมัยโบราณ มักจะเป็ นพนั ธ์ุ higansakura ซ่งึ มีสีแดงอ่อน ซ่งึ จะเร่ิมบานในช่วงปลายเดือนมีนาคมแต่ในปลายสมัยเอโดะได้มีการพฒั นาสายพนั ธ์ุใหม่ ท่ีมีความสวยงามมากย่งิ ขนึ้ เรียกว่าพนั ธ์ุ someiyoshino ซ่งึ มีสีชมพู ค่อนข้างออกไปทางสีขาว ซ่งึจะเร่ิมบานในช่วงต้นเดอื นเมษายน โดยโชกุนTokugawa Yoshimune ได้ส่ังให้ปลูกต้นซากุระเพ่อื จดั ผังเมือง และป้ องกันภยั ทางนํา้ ในเมืองเอโดะจงึ เป็ นสาเหตุให้กรุงโตเกียว มีแหล่งชมซากุระท่ีสวยงามหลายแห่ง ทงั้ ๆท่มี ีพนื้ ท่จี าํ กัดกว่าในจงั หวัดอ่ืนซ่งึ ต่อมา ซากุระสายพนั ธ์ุนี้ ได้แพร่ขยายไปท่วั ประเทศในสมัยราชวงศ์เมจิ

ซากรุ ะพนั ธ์ุ somei yoshinoตามปกติ ต้นไม้ทว่ั ไป จะผลใิ บกอ่ นจากนนั้ จงึ จะผลดิ อก ดงั นนั้ ในยามท่ีดอกไม้บานก็จะเป็นการบาน ทา่ มกลางใบไม้สีเขียวแตซ่ ากรุ ะพนั ธ์ุ somei yoshino นี ้มีมีความแตกตา่ งจากต้นไม้ชนิดอน่ื คือ ดอกไม้จะบาน ก่อนท่ีใบไม้จะผลิดงั นนั้ ในยามท่ีดอกไม้บานสะพร่ัง ต้นซากรุ ะทงั้ ต้น จงึ เตม็ ไปด้วยดอกไม้โดยยงั ไมม่ ีใบไม้เลย จงึ เป็นภาพท่ีมีความงดงามตระการตาเป็นอยา่ งยง่ิ การพยากรณ์และการประกาศชว่ งเวลาทีด่ อกซากรุ ะผลบิ าน จะยดึ ถือจาก พนั ธ์ุ somei yoshino นีเ้ป็นหลกันอกจากจะมีความสวยงามกวา่ พนั ธ์อุ ่ืนๆแล้ว ซากรุ ะพนั ธ์ุsomei yoshino ยงั เจริญเตบิ โตรวดเร็วกวา่ แตม่ ีข้อเสยี คอื จะมีอายุสนั้ เพียงประมาณ 60 ปี เทา่ นนั้ ในขณะที่ซากรุ ะพนั ธ์อุ ่ืน เชน่yama zakura หรือ edo higan จะมีอายยุ ืนหลายร้อยปี ทีเดียวนอกจากนี ้somei yoshino ยงั เป็นซากรุ ะทีม่ ีความออ่ นแอและทนทานน้อยกวา่ พนั ธ์อุ ื่นๆ หากนําไปปลกู ในยา่ นที่อากาศไมบ่ ริสทุ ธิ์ หรือเตม็ ไปด้วยฝ่ นุ ควนั ก็จะตายเร็ว หรือแม้กระทงั่ การหกั กิ่งซากรุ ะพนั ธ์ุsomei yoshino หากไมไ่ ด้รับการดแู ลรักษาอยา่ งถกู วธิ ี ก็อาจทาํ ให้ต้นซากรุ ะตายลงเชน่ เดียวกนั

การชมซากุระในยามค่าํ คืนการชมซากรุ ะ ไมเ่ พียงแตจ่ ะชมในตอนกลางวนั เทา่ นนั้ แตย่ งั นิยมในการชมซากรุ ะในยามกลางคืนอีกด้วยเรียกวา่ 夜桜 (yo zakura) โดยในยามกลางคืนดอกซากรุ ะจะมองเหน็ เป็นสขี าว ซงึ่ เม่ือสะท้อนกบั แสง จนั ทร์จะมองเหน็ เป็นภาพท่ีสวยงามมากสวนสาธารณะหลายแหง่ ในใจกลางเมือง จะอนญุ าตให้เข้าชมดอกซากรุ ะ หรืออนญุ าตให้จดั งานเลีย้ งเพื่อชมดอกซากรุ ะในยามคํ่าคืนด้วย ดงั นนั้ หากมีโอกาส จงึ ไมค่ วรพลาดการชมดอกซากรุ ะในยามคํ่าคืนด้วย เชน่ กนั

ฤดใู บไม้ผลิ เป็นฤดทู ี่มีลมคอ่ นข้างแรง ดงั นนั้ ในวนั ท่ีลมพดั แรงกลีบดอกซากรุ ะบานจะปลวิ วอ่ นไปทว่ั ทงั้ บริเวณเรียกวา่ 桜吹雪 (sakura fubuki) หรือ พายหุ มิ ะซากรุ ะ ซง่ึ เป็นภาพท่ีทงั้ งดงามตระการตา และทงั้ ชวนให้เกิดความหดหใู่ นความไมจ่ ีรังยงั่ ยืนของวตั ถทุ ่ีสวยงามเมื่อดอกซากรุ ะหลน่ จนหมดต้น ใบไม้ก็จะเริ่มผลบิ านกลายเป็นต้นไม้ใบเขียว เรียกวา่ ha zakura แตจ่ ะมีหนอนผีเสอื ้ มากดักินเป็นจํานวนมาก ต้องคอยพน่ ยากําจดั อยตู่ ลอดเวลา จงึจดั เป็นต้นไม้ท่ีมีความลาํ บากในการดแู ลอยา่ งมาก

มารยาทในการชมซากรุ ะ• ซากรุ ะพนั ธ์ุ somei yoshino เป็นต้นไม้ที่มี ความออ่ นแอเป็นอยา่ งมาก การได้รับบาดแผลท่ีกิ่ง ลาํ ต้น หรือราก อาจเป็นสาเหตใุ ห้ต้นซากรุ ะตายได้ (รากของต้นซากรุ ะ จะมีลกั ษณะแผก่ ว้างใน แนวนอนตามพืน้ ดนิ )• ดงั นนั้ มารยาทในการชมดอกซากรุ ะ จงึ ต้องไม่ เหยียบยํ่ารากไม้ ไมโ่ ยกลาํ ต้น และไมห่ กั กิ่งก้านของ ต้นซากรุ ะโดยเดด็ ขาด

ขนมดงั โงะกบั เทศกาลชมดอกไม้ผ้ทู ี่ได้เคยอา่ นเนือ้ เพลง 3 พี่น้อง ดงั โงะ มาแล้ว คงจะจําเนือ้ เพลงทอ่ นหนงึ่ ท่ีกลา่ วไว้วา่haru ni nattara hanami, aki ni nattaratsukimiเมื่อถงึ ฤดใู บไม้ผลกิ ็ชมดอกไม้ เมื่อถงึ ฤดใู บไม้ร่วงก็ชมพระจนั ทร์ขนมดงั โงะ ซงึ่ เดิมเป็นสง่ิ สาํ หรับสกั การะบชู าเทพเจ้า ก็ถกูนํามาใช้ในเทศกาลชมดอกซากรุ ะนีด้ ้วย โดยจะเป็นดงั โงะ 3 สีคือ สีชมพู สขี าว และสเี ขียว เรียกวา่ hanami dango ซง่ึเริ่มในสมยั เอโดะเชน่ กนัสชี มพู จะหมายถงึ สขี องดอกซากรุ ะ ซง่ึ แสดงถงึ การมาเยือนของฤดใู บไม้ผลิสีขาว จะหมายถงึ หิมะ ซงึ่ แสดงความอาลยั ตอ่ ฤดหู นาวท่ีจากไปสว่ นสีเขียว หมายถงึ ต้น mugwort ซงึ่ แสดงถงึ ฤดรู ้อนที่กําลงัคอ่ ยๆคืบคลานเข้ามาอยา่ งช้าๆและคําวา่ hanami dango นี ้ก็เป็นที่มาของสภุ าษิตhana yori dango ซง่ึ เป็นคําหยอกล้อเหน็บแนมวา่ระหวา่ งการชมดอกไม้ท่ีเป็นเพียงนามธรรม ควรเลือกทานขนมดงั โงะท่ีเป็นรูปธรรมมากกวา่

ขนมดงั โงะ