ร่างยุทธศาสตร์ชาติ ระยะ 20 ปี (พ.ศ2560 - 2579)

( ร่ า ง )ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ช า ติ ร ะ ย ะ 2 0 ปี (พ.ศ.2560-2579) ดาวนโ์ หลดเอกสารได้ที่ : www.thaigov.go.th www.nesdb.go.th

ส า ร บั ญบทนา หน้าส่วนที่ 1 3-14อนาคตประเทศไทยปี พ.ศ. 2579 15-28สว่ นท่ี 2 29-58สภาพแวดลอ้ มการพฒั นาและความทา้ ทายท่ปี ระเทศไทยต้องพรอ้ มจะเผชิญ 59-112สว่ นท่ี 3 64-68 69-83วิสัยทัศน์ เป้าหมาย และยุทธศาสตร์ 84-93 ยุทธศาสตรท์ ี่ 1 : 94-100 ยุทธศาสตร์ด้านความมัน่ คง 101-104 ยทุ ธศาสตรท์ ่ี 2 : ยทุ ธศาสตร์ด้านการสร้างความสามารถในการแข่งขัน 105-112 ยทุ ธศาสตร์ท่ี 3 : 113-117 ยุทธศาสตรก์ ารพฒั นาและเสรมิ สรา้ งศักยภาพทรัพยากรมนุษย์ ยุทธศาสตร์ท่ี 4 : 118-122 ยุทธศาสตรก์ ารสร้างโอกาสและความเสมอภาคทางสงั คม ยุทธศาสตรท์ ี่ 5 : ยทุ ธศาสตร์ด้านการสร้างการเติบโตบนคุณภาพชวี ติ ทเ่ี ปน็ มติ รตอ่ สง่ิ แวดล้อม ยทุ ธศาสตร์ท่ี 6 : ยุทธศาสตร์ดา้ นการปรับสมดุลและพฒั นาระบบการบรหิ ารจดั การภาครฐัส่วนที่ 4กระบวนการจัดทายุทธศาสตร์ชาติการขับเคลอ่ื นสกู่ ารปฏบิ ัติและการตดิ ตามประเมนิ ผลบทสรปุ

บทนา สถานการณแ์ ละแนวโน้มดา้ นความม่ันคงในระยะยาว สถานการณ์และแนวโน้มส่งิ แวดล้อมโลก สถานการณ์และแนวโนม้ ของพัฒนาการ ด้านวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี สถานการณแ์ ละแนวโน้มด้านเศรษฐกจิ ปจั จัยและเงือ่ นไขภายในและภายนอกประเทศ

รา่ งยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 4 บทนาบทนา บทนา ในอนาคต 20 ปีข้างหน้า... สภาพแวดล้อมท้ังภายในและภายนอกประเทศมีแนวโน้มจะมีการเปลย่ี นแปลงอยา่ งรวดเรว็ รนุ แรง และฉบั พลันในหลากหลายมติ ิซงึ่ จะส่งผลต่ออนาคตการพัฒนาประเทศไทยเปน็ อยา่ งมาก การวเิ คราะหเ์ งือ่ นไขและสถานการณ์ภายในประเทศในปจั จบุ ันโดยเฉพาะอย่างยิ่งลักษณะในเชิงโครงสร้างทั้งทางเศรษฐกิจและสังคมทั้งที่เป็นจุดแข็งและเป็นจุดอ่อน และแนวโน้มการเปล่ียนแปลงในอนาคตท้ังจากภายในและภายนอก เพื่อบง่ ช้ีและประเมนิ โอกาสและความเสย่ี งของประเทศในด้านต่าง ๆ เป็นองคป์ ระกอบสาคัญหน่ึงของการจัดทายุทธศาสตร์ชาติเพ่ือการพัฒนาในระยะยาว ซึ่งต้องมีการกาหนดยุทธศาสตร์ที่เหมาะสมเพอ่ื แก้ไขจดุ ออ่ นและเสรมิ จดุ แข็งใหเ้ ออ้ื ตอ่ การพัฒนาประเทศให้บรรลซุ งึ่ เป้าหมายการสร้างและรักษาไว้ซ่ึงผลประโยชน์แห่งชาติในการที่จะให้ประเทศไทยมีความมั่นคงในทุกด้าน คนในชาติมีคุณภาพชีวิตท่ีดีและม่ังคัง่ และประเทศสามารถพฒั นาไปไดอ้ ยา่ งยัง่ ยืน ทั้งนี้ การวิเคราะห์ให้ได้ข้อสรุปเกี่ยวกับจุดแข็ง จุดอ่อน โอกาสและข้อจากัด รวมทั้งความเส่ียงของประเทศ จะนาไปสูก่ ารกาหนดตาแหนง่ เชงิ ยุทธศาสตรแ์ ละเปา้ หมายของประเทศทชี่ ัดเจนและได้รับการยอมรับร่ ว ม กั น ใ น สั ง ค ม ไ ท ย ท่ี จ ะ ส่ ง ผ ล ใ ห้ เ กิ ด ก า ร ผ นึ ก ก า ลั ง แ ล ะ ร ะ ด ม ท รั พ ย า ก ร อ ย่ า ง มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พในการขับเคล่ือนการพัฒนาไปในทิศทางท่ีสอดคล้องกัน การดาเนินการมีบูรณาการ และเป็นเอกภาพภายใต้การมองภาพอนาคตของประเทศท่ีเป็นภาพเดียวกัน และตั้งอยู่บนพื้นฐานการวิเคราะห์สภาวะแวดล้อมและแนวโน้มในอนาคตท่ีสาคัญ รวมทั้งการท่ีประเทศไทยจะต้องดาเนินการตามเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน(Sustainable Development Goals: SDGs) ตามที่องค์การสหประชาชาติ (The United Nations: UN)ได้กาหนดไว้ และตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (Suffiif cient Economy Philosophy: SEP)

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 5 บทนาบทนา บทนา1.1 แนวโน้มดา้ นความมั่นคงในระยะยาว การประเมินสถานการณ์เพื่อประกอบการจัดทายุทธศาสตร์ระยะยาว ดาเนินการจากการศึกษาสภาพแวดล้อมท้ังปัจจัยภายในและปัจจัยภายนอก สถานการณ์ท่ีเกิดข้ึนในปัจจุบัน และความไม่แน่นอนท่ีอาจเกิดขึ้นในอนาคตรวมถึงการประเมินความเป็นไปได้ในอนาคตในกรณีต่างๆ นามากาหนดภาพอนาคต (Scenarios) โดยในระยะ 20 ปีข้างหน้ามคี วามเป็นไปได้ (Possible Futures) ของภาพอนาคต 4 แนวโนม้ หลัก ดงั น้ี 1) การเมืองของโลกยังคงมีสหรฐั อเมริกา เปน็ ตวั แสดงหลัก 2) กลุม่ ประเทศเศรษฐกิจใหม่ (BRICS) ได้แก่ บราซิล รสั เซยี อนิ เดยี จีน และแอฟริกาใต้ โดยเฉพาะจีนและอินเดีย จะเข้ามามีบทบาทในการขับเคล่อื นเศรษฐกิจของโลกและกระแสโลกาภิวัฒน์ใหม่ 3) กระแสการเมืองอิสลามและการรือ้ ฟน้ื ระบอบการปกครองแบบรฐั เคาะลีฟะฮ์ (Caliphate) 4) ประเด็นความม่นั คงยงั คงเปน็ ความวติ กกังวลของหลายประเทศ 1.1.1 การเมอื งของโลกยังคงมีสหรฐั ฯ เป็นตวั แสดงหลัก สหรัฐอเมริกายังเป็นผู้นาทางทหารที่เข้มแข็งและสามารถผนึกกาลังกับพันธมิตร โดยเฉพาะยุโรป ในการรับมือกับวกิ ฤตความขดั แยง้ ของโลก และภยั คกุ คามใหมท่ เ่ี กดิ ขนึ้ รวมถงึ สหรฐั อเมรกิ า ยงั มคี วามไดเ้ ปรยี บดา้ นเทคโนโลยที มี่ คี วามกา้ วหนา้มีแหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่สาคัญเพียงพอโดยไม่ต้องพ่ึงพงิ หรือนาเข้าจากประเทศอื่นๆ ได้แก่ น้ามัน และ ก๊าซธรรมชาตินอกจากนี้ สหรัฐอเมิรกิ ายังมกี ารใช้อานาจอ่อน (Soft Power) ร่วมกับอานาจแข็ง (Hard Power) ส่งผลให้ สหรฐั อเมรกิ ายังคงมีความเข้มแข็งและเป็นที่น่าเกรงขามต่อประเทศอ่ืนๆ อย่างไรก็ตาม มีการคาดการณ์ว่าบทบาทของ สหรัฐอเมริกาจะถกู ทา้ ทายจากประเทศอน่ื ๆ มากขน้ึ โดยเฉพาะจากประเทศทไ่ี มใ่ ชพ่ นั ธมติ ร อาทิ จนี และ รสั เซยี เพอื่ ถว่ งดลุ อานาจ 1.1.2 กลุ่มประเทศเศรษฐกจิ ใหม่ (BRICS) ไดแ้ ก่ บราซิล รสั เซยี อนิ เดีย จีน และแอฟริกาใต้ โดยเฉพาะจีนและอินเดีย จะเขา้ มามบี ทบาทในการขับเคลือ่ นเศรษฐกจิ ของโลกและกระแสโลกาภิวตั นใ์ หม่ กลุ่มประเทศเศรษฐกิจใหม่ ได้แก่ บราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้ จะมีความสาคัญมากขึ้นในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจโลกให้ขยายตัว อานาจทางเศรษฐกิจของโลกจะย้ายจากกลุ่มประเทศพัฒนาแล้วมายังกลุ่มประเทศเศรษฐกิจใหม่ โดยที่แนวโน้มการค้าโลกในปี 2563 จะได้รับการขับเคล่ือนจากการค้าภายในกลุ่มประเทศเกิดใหม่มากขึ้นโดยเฉพาะจีนและอินเดียที่มีประชากรรวมกันกว่า 2,700 ล้านคน และคาดการณ์ว่าผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (GDP) ของทั้ง 2 ประเทศ รวมกันจะมากกว่า สหรัฐฯ ภายในปี 2573 นอกจากนี้ระบบเศรษฐกจิ โลกจะมลี กั ษณะเชอ่ื มโยงและพง่ึ พาอาศยั กนั มากขนึ้ (Interlinked) 1.1.3 กระแสการเมืองอิสลามและการร้อื ฟ้ืนระบอบการปกครองแบบรัฐเคาะลีฟะฮ์ (Caliphate) ภายหลังช่วงทศวรรษ 1990 ไโดยเฉพาะหลังสงครามในอิรักได้เกิดขบวนการอิสลามที่ต้องการร้ือฟ้ืนระบอบการปกครองแบบรัฐเคาะลีฟะห์ (Caliphate) โดยเฉพาะในภูมิภาคตะวันออกกลาง อย่างไรก็ตามกระแสดังกล่าวจะถกู ตอ่ ตา้ นจากชาตติ ะวนั ตก 1.1.4 ประเด็นความมัน่ คงยังคงเปน็ ความวติ กกงั วลของหลายประเทศ ปัญหาภัยคุกคามต่อความมั่นคงต่างๆ ส่งผลให้หลายประเทศจัดให้ปัญหาความม่ันคงเป็นความสาคัญลาดับต้นๆของประเทศ เช่น ภัยคุกคามจากการก่อการร้าย อาชญากรรมข้ามชาติ ความขัดแย้งภายในประเทศการแพร่ขยายของอาวุธทาลายล้างสูง การค้าอาวุธ การค้ามนุษย์ ความยากจน การเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศการแพรร่ ะบาดของโรคตดิ ตอ่ รา้ ยแรง ความมนั่ คงดา้ นอาหาร ความมน่ั คงทางพลงั งาน เปน็ ตน้

บทนา รา่ งยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 6 บทนา1.2 สถานการณ์ความมั่นคงในระยะยาว จากแนวโน้มความเป็นไปได้ของภาพอนาคตโลก ในระยะ 20 ปีข้างหน้า ได้แก่ 1) การเมืองของโลกยังคงมีสหรัฐอเมริกา บทนาเปน็ ตวั แสดงหลกั 2) กลุ่มประเทศเศรษฐกจิ ใหม่ (BRICS) ไดแ้ ก่ บราซลิ รัสเซีย อินเดยี จนี และแอฟริกาใต้ โดยเฉพาะจีนและอนิ เดียจะเข้ามามีบทบาทในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของโลกและกระแสโลกาภิวัตน์ใหม่ 3) กระแสการเมืองอิสลามและการร้ือฟ้ืนระบอบการปกครองแบบรัฐเคาะลีฟะฮ์ (Caliphate) และ 4) ประเด็นความมั่นคงยังคงเป็นความวิตกกังวลของหลายประเทศสามารถนามากาหนดแนวโนม้ สถานการณค์ วามม่ันคงในระยะยาวได้ ดังน้ี 1.2.1 ดา้ นความสัมพันธ์ระหวา่ งประเทศและการจัดระเบยี บของโลก และภูมิภาค ระเบียบระหว่างประเทศยังคงถูกาหนดโดยประเทศมหาอานาจ ได้แก่ สหรัฐอเมริกาและ ยุโรป อย่างไรก็ตามประเทศเศรษฐกิจเกิดใหม่นาโดยกลุ่ม BRICS จะมีความพยายามคานอานาจกับสหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะจีนและอินเดียท่ีมีความพยายามในการพฒั นาขดี ความสามารถทางการทหารให้ทัดเทียมสหรัฐอเมริกา ในขณะเดียวกัน สหรัฐอเมริกาและ ยุโรปจะผนึกกาลังเพื่อรักษาสถานภาพของตนในฐานะประเทศมหาอานาจต่อไป โดยจะเข้าไปมีบทบาทในการรักษาความมั่นคงการส่งเสริมประชาธปิ ไตยในแตล่ ะภมู ิภาค ซ่ึงอาจนาไปสกู่ ารกระทบกระท่งั ระหวา่ งกันเพอ่ื รกั ษาผลประโยชน์ แต่จะไม่นาสู่ความขัดแย้งดว้ ยกาลังอาวธุ สาหรบั แนวโนม้ สถานการณ์ความมนั่ คงของภูมภิ าคตา่ งๆของโลก ในระยะยาว เปน็ ดงั น้ี ภู มิ ภ า ค ยุ โ ร ป จ ะ มี ก า ร ป รั บ โ ค ร ง ส ร้ า ง ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ( แ ร ง ง า น พ ลั ง ง า น แ ล ะ น วั ต ก ร ร ม )เพ่ือเพ่ิมขีดความสามารถในการแข่งขัน และต้องมีการปฏิรูปโครงสร้างการบูรณาการในกรอบของสหภาพยุโรปเพ่ือให้สหภาพยุโรปมีการบูรณาการทางเศรษฐกิจ การต่างประเทศ และความมั่นคงมากขึ้น รวมถึงจะยังคงเผชิญกับปัญหาผู้อพยพหนีภัย โดยที่ยุโรปจะยังคงดาเนินนโยบายที่สอดคล้องกับ สหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะนโยบายการต่อต้านการก่อการร้ายและ ภยั คกุ คามรปู แบบใหม่ ภูมิภาคแอฟริกา จะเป็นภูมิภาคท่ีน่าสนใจท้ังด้านยุทธศาสตร์และการค้ารองจากภูมิภาคเอเชีย อย่างไรก็ตามภูมิภ าคดังกล่า ว ยังประสบปั ญห าความมั่นคง โด ยเฉพา ะปัญ หา กา รก่อ กา รร้า ยแ ละปัญห าความรุนแรงในปจั จุบนั ทีท่ าแอฟริกามกี ารพัฒนาท่ีล่าช้า ยกเว้นบางประเทศ เช่น ไนจีเรีย และ แอฟริกาใต้ เป็นต้น จะเป็นประเทศท่ีมีการพัฒนาและเป็นผนู้ าทางเศรษฐกิจของภูมมภิ าค ภมู ภิ าคตะวนั ออกกลาง จะยงั คงประสบปญั หาความรุนแรง และไรเ้ สถยี รภาพจากความขัดแยง้ ภายในประเทศ ภูมิภ าคเอเชีย – แป ซิฟิก จ ะทวีควา มส าคัญ มากขึ้น โดยเฉพาะในด้ านเ ศรษ ฐกิ จ อ ย่าง ไรก็ ตา มจะยังคงประสบปัญหาข้อพิพาทเหนือดินแดนในพ้ืนท่ีต่างๆ อาทิ บริเวณทะเลจีนใต้ และทะเลจีนตะวันออก ส่งผลให้ญี่ปุ่นเพิ่มบทบาทด้านความม่ันคงมากขึ้นโดยร่วมมือกับสหรัฐอเมริกา อย่างไรก็ตาม มีการคาดการณ์ว่าจะมีการรวมชาติระหว่างเกาหลีเหนือเกาหลีใตใ้ น พ.ศ. 2578 แตอ่ าจเป็นเพียงการตกลงในหลกั การเท่าน้นั ภูมิภาคเอเชียกลาง จะยังเป็นภูมภิ าคที่ขาดความมนั่ คง โดยสาเหตุหลักของความไรเ้ สถียรภาพมากจากระบบอานาจนิยมซ่ึงอาจส่งผลให้ประชาชนในภูมิภาคเกิดการต่อต้านและอาจลุกลามเป็นการประท้วง นอกจากน้ี ภูมิภาคดังกล่าวจะยังคงเปน็ พ้นื ทขี่ ยายอทิ ธพิ ลของจีนและรัสเซีย ทาให้หลายประเทศมีความพยายาม ในการพัฒนาความสัมพันธ์กับจีนและรัสเซียผ่านองคก์ รความรว่ มมอื ในภมู ภิ าค ภูมิภาคเอเชียใต้ จะยังคงเป็นภูมิภาคท่ีมีความสาคัญต่อความมั่นคงโลก เนื่องจากเป็นพื้นที่ปัญหาการก่อการร้ายปัญหาความขัดแยง้ ระหวา่ งอินเดยี และปากีสถาน ปัญหาขบวนการแบ่งแยกดินแดน และปัญหาการอพยพย้ายถ่ิน รวมถึงเป็นพ้ืนท่ีขยายอิทธิพลระหว่างมหาอานาจ ได้แก่ รัสเซีย จีน และสหรัฐอเมริกา นอกจากน้ี เอเชียใต้ยังเป็นตลาดใหม่ที่น่าลงทุนเนือ่ งจากมีประชากรกว่า 1,700 ลา้ นคน ภู มิ ภ า ค เ อ เ ชี ย ต ะ วั น อ อ ก เ ฉี ย ง ใ ต้ จ ะ มี ก า ร ร ว ม ตั ว กั น ม า ก ขึ้ น ผ่ า น ก ล ไ ก ป ร ะ ช า ค ม อ า เ ซี ย นโดยท่ีการพัฒนาของภูมิภาคจะเติบโตอย่างรวดเร็ว แต่ยังคงประสบปัญหาระดับการพัฒนา ที่แตกต่างกันของแต่ละประเทศในภูมิภาค อย่างไรก็ตามภูมิภาคดังกล่าวจะเป็นแหล่งดึงดูดการลงทุนท่ีสาคัญ กอปรกับ หลายประเทศในภูมิภาค อาทิ มาเลซียเวียดนาม และไทย จะพยายามพฒั นาประเทศไปสู่การเปน็ ประเทศพฒั นาแลว้ หรอื ประเทศทมี่ รี ายได้สงู

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 7 บทนา บทนาบทนา 1.2.2 บทบาทของตัวแสดงที่ไม่ใช่รัฐ (Non-State Actors) ตัวแสดงท่มี ิใชร่ ัฐ ได้แก่ องค์การระหว่างประเทศ บรรษทั ขา้ มชาติ จะทวบี ทบาทและความสาคญั ในการกาหนดระเบียบ กติกาและทิศทางความสัมพันธ์ระหว่างประเทศมากข้ึน โดยท่ีสหประชาชาติจะยังเป็นองค์การ ระหว่างประเทศ ที่ประชาคมโลกให้ความสาคัญในบทบาทการรักษาสันติภาพ และความมั่นคงของโลก ท้ังนี้สหประชาชาติจะขยายจานวนสมาชิกคณะมนตรคี วามมั่นคงมากขนึ้ ท้ังสมาชิกถาวรและไม่ถาวร องค์การระหว่างประเทศอื่นๆท่ีมีบทบาทสาคัญในการกาหนดกติการะหว่างประเทศท่ีส่งผลกระทบต่อการบริหารราชการและวิถีทางธุรกิจของประเทศอ่ืนๆให้ต้องปฏิบัติตาม ได้แก่ การกาหนดกฎเกณฑ์เกี่ยวกับการทาประมงผิดกฎหมายและไร้การควบคุม (IUU Fishing) ของสหภาพยุโรป การกาหนดกฎการบินปลอดภัยขององค์การบินพลเรือน ( ICAO)รวมถึงองค์การระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชนจะเข้ามามีบทบาทในการกาหนดและตรวจสอบ มาตรฐานสิทธิมนุษยชนของรัฐบาลตา่ งๆ มากขึน้ การก่อการร้ายในระยะ 20 ปีข้างหน้าจะมีความซับซ้อนมากขึ้นทั้งรูปแบบและวิธีการก่อการร้ายโดยจะอาศัยช่องทางอินเทอร์เน็ตในการชักชวนและบ่มเพาะแนวคิดหัวรุนแรงกับบุคคล ท้ังนี้ เป้าหมายการก่อการร้ายจะมุ่งสถานท่ีสาธารณะซ่ึงก่อให้เกิดความเสียหายจานวนมาก นอกจากนี้ ปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติจะขยายตัวมากขึ้นอนั เปน็ ผลมาจากปรากฏการณโ์ ลกาภิวตั น์ 1.2.3 ประเด็นปญั หาความมัน่ คงของโลกท่คี รอบคลมุ ทกุ มิติ ในระยะ 20 ปีข้างหน้า ปัญหาความมั่นคงของโลกจะขยายขอบเขตจากเดิมท่ีมุ่งเน้น ความมั่นคงทางการทหารเป็นหลักครอบคลุมปัญหาความมั่นคงรูปแบบใหม่ ตลอดจนปัญหาท่ีส่งผลกระทบต่อความม่ันคงของมนุษย์ ประกอบด้วย5 ประเด็นปัญหาหลัก ได้แก่ 1) ปัญหาความขัดแย้งด้านเขตแดน ที่จะส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์ระหว่างประเทศโดยยังไม่มีแนวโน้มยุติในอนาคตอันใกล้ 2) ปัญหาความมั่นคงด้านอาหารและแหล่งน้า อันเป็นผลกระทบจากการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ และภัยพิบัติทางธรรมชาติท่ีรุนแรงที่ก่อให้เกิดความเสียหายทางเศรษฐกิจอย่างรุนแรงโดยมีการคาดการณ์ว่าใน พ.ศ. 2593 จะมีประชากรท่ีประสบภาวะหิวโหยมากถึง 130 ล้านคน 3) ปัญหาความมั่นคงไซเบอร์(Cyber Security) จะมีความรุนแรงมากข้ึน โดยเฉพาะปัญหาการใช้ช่องทาง ไซเบอร์ในการจารกรรมข้อมูลการโจมตรี ะบบสาธารณูปโภค และการทาลายเสถียรภาพของรัฐบาล 4) ปัญหาความม่ันคงสาธารณสุข จะมีโรคระบาดร้ายแรงและโรคอุบัติใหม่เกิดขึ้นเป็นระยะ ซึ่งสร้างความเสียหาย และมีการติดต่อระหว่างผู้คนในหลายประเทศ จากการอพยพย้ายถ่ินแ ล ะ กา รเ ดิ นท า ง ท่ี มี ค วา ม เ ส รี มา กขึ้ น 5 ) ปั ญห า ค วา ม มั่ น ค งท า ง เศ ร ษฐ กิ จ จ า กส ภ า ว ะเ ศ รษ ฐ กิ จ โล กยังคงชะลอตวั มีความผันผวน กอปรกบั มคี วามเส่ยี งทางการคลังของกลุ่มประเทศในยุโรปซ่ึงเป็นความเสี่ยง ที่อาจส่งผลกระทบเปน็ ลกู โซ่ต่อประเทศพ้นื ฐานทางเศรษฐกิจไมเ่ ขม้ แข็ง1.3 สถานภาพด้านความมัง่ คงของไทย และแนวโนม้ สถานการณ์ความมั่นคงของไทยในระยะยาว 1.3.1 การวิเคราะห์สถานภาพด้านความม่ันคงของไทย โดยใช้ผลการจัดอันดับการพัฒนาด้านต่างๆตามวงรอบโดยองค์การระหวา่ งประเทศตา่ งๆ น้นั สถานภาพการพฒั นาของไทยเทยี บกบั นานาประเทศ เป็นดงั น้ี 1) การจัดอันดับด้านคุณภาพชีวิตมนุษย์ ในด้านคุณภาพชีวิตมนุษย์มีการจัดอันดับท่ีสาคัญ ได้แก่ดั ช นี ก า รพั ฒ น า มนุ ษ ย์ ( Human Development Index: HDI) แ ล ะ ดั ช นี คุ ณ ภ า พ ชี วิ ต ( Quality of Life Index)จากการสารวจพบว่าประเทศไทย ยังคงประสบปัญหาความยากจน มีอัตราการฆาตกรรมที่สูง รวมถึงมีอัตราการเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางรถยนต์มากเป็นอันดับต้นของโลก อย่างไรก็ตาม ไทยยังคงมีจุดแข็งด้านค่าครองชีพที่ไม่สูงและมีค่าเฉล่ียด้านสขุ ภาพและบรกิ ารดา้ นสาธารณสขุ อยใู่ นระดบั ดี 2) การจัดอันดับด้านคุณภาพสังคม การเมือง และการบริหารประเทศ มีการจัดอันดับท่ีสาคัญ ได้แก่ร า ย ง า น ค ว า ม สุ ข ข อ ง ป ร ะ ช า ก ร โ ล ก ( World Happiness Report) อั น ดั บ ค ว า ม โ ป ร่ ง ใ ส ป ร ะ จ า ปี ซึ่ ง จั ด ท าโดยองค์กรความโปร่งใสระหว่างประเทศ (Transnational International) ดัชนีความสามารถในการแข่งขัน ซ่ึงจัดทาโดยสภาเศรษฐกิจโลก (World Economic Forum) การจัดอันดับเสรีภาพการใช้อินเทอร์เน็ตของประชาชน ซ่ึงจัดทาโดยFreedom House การจัดอันดับสภาพแวดล้อม และความสะดวกในการประกอบธุรกิจ จัดทาโดยธนาคารโลกร ว ม ถึ ง ก า ร จั ด ท า ตั ว ชี้ วั ด ภ า ว ะ สั ง ค ม ข อ ง ส า นั ก ง า น ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร พั ฒ น า ก า ร เ ศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ สั ง ค ม แ ห่ ง ช า ติประเทศไทยยังประสบปัญหาความยากจน ปัญหาการทุจริตคอรัปช่ัน ความไร้เสถียรภาพทางการเมือง ปัญหาความมั่นคงปัญหาทรัพย์สินทางปัญญา การขาดเสรีภาพในการใช้อินเทอร์เน็ต การขาดการบริหารจัดการที่ดินอย่างมีคุณภาพอย่างไรก็ตาม ประเทศไทยยังคงติดอันดับ 1 ใน 50 ประเทศของโลกท่ีมีสภาพแวดล้อมน่าลงทุน รวมถึงเป็นประเทศท่ีประชากรมคี วามสขุ อย่ใู นอนั ดับตน้ ของอาเซียน

ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 8 บทนา บทนาบทนา 1.3.2 แนวโนม้ ด้านความมั่นคงภายในประเทศไทยในระยะ 20 ปี ข้างหน้า ประเทศไทยจะยังเผชิญกับความท้าทายด้านความม่ันคงท่ีหลากหลายทั้งภัยคุกคามแบบด้ังเดิมและภัยคุกคามรูปแบบใหม่ ได้แก่ ปัญหาการเมอื งท่ีเกดิ ขึ้นจากความแตกแยกของสงั คม ปัญหาการก่อความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ปญั หาการก่อการรา้ ย ปัญหาอาชญากรรมขา้ มชาติ และปัญหาความมน่ั คงรูปแบบใหม่ ปัญหาการเมืองที่เกิดข้ึนจากความแตกแยกของสังคม ไทยจะยังประสบปัญหาการขาดเสถียรภาพโดยส่งผลให้การเมืองไทยขาดเสถียรภาพ โดยปัญหาดังกล่าวมีสวาเหตุมาจากหลายปัจจัย อาทิ ความเหลื่อมล้าปัญหาการทจุ ริต การขาดระบบยุติธรรมเพื่อลดความเหล่ือมล้า การบริหารจัดการภาครัฐขาดประวิทธิภาพ อย่างไรก็ตามการจัดยุทธศาสตร์ชาติ มีวัตถุประสงค์เพื่อวางรากฐานการพัฒนาของไทยในอนาคตในการสร้างธรรมาภิบาลการพัฒนาระบบบริหารราชการ ตลอดจนการเร่งปรับปรุง/พัฒนา กฎหมาย ระเบียบ ท่ีเก่ียวข้อง ทั้งด้านเศรษฐกิจสงั คม และส่งิ แวดลอ้ ม เพือ่ ขจัดสาเหตุฐานรากของปัญหาดังกลา่ ว ปัญหาความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ มีแนวโน้มคลี่คลายหากรัฐบาลยังคงดาเนินการเพื่อสร้างความเข้าใจ และผสมผสานพลังร่วมกับประชาชน การเสริมสร้างการยอมรับสังคมพหุวัฒนธรรมและการได้รับความร่วมมือ จากมาเลเซีย ซึ่งจะส่งผลให้สามารถสกัดก้ันแนวคิดหัวรุนแรงมิให้แพร่ขยายเข้ามา ในไทยได้รวมถึงจะชว่ ยใหไ้ ทยสามารถเชื่อมโยงในมติ ติ ่างๆ เขา้ กบั ประเทศอาเซียนทางตอนใต้ไดม้ ากขึน้ ปัญหาการก่อการร้าย ไทยจะยังคงมีความเสี่ยงจากกลุ่มท่ีเข้ามาปฏิบัติการในไทย โดยเฉพาะจากกลุ่มที่เคยเข้ามาปฏิบัติการแล้ว อาทิ กลุ่มฮิชบัลเลาะฮ์ กลุ่มชาวอิหร่าน และกลุ่มชาวตุรกี ซ่ึงจะใช้วิธีการและรูปแบบใหม่ๆในการก่อการร้าย อาทิ การใช้อาวุธเคมี อาวุธชีวภาพ อาวุธแผ่รังสี และการก่อการร้ายทางไซเบอร์นอกจากนีไ้ ทยยังเปน็ ประเทศทางผา่ นของกลุ่มก่อการรา้ ยทสี่ นับสนุน IS ปัญหาอาชญากรรมขา้ มชาติ ไทยจะยังคงประสบปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติอย่างต่อเน่ือง อันเป็นผลมาจากการเช่ือมโยงในภูมิภาค พัฒนาการทางเทคโนโลยีการสื่อสาร ทาเลท่ีตั้งของไทยซ่ึงอยู่ใจกลางภูมิภาคนโยบายการเปิดเสรีการค้าและการลงทุนของไทย โดยปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติท่ีสาคัญท่ีไทยต้องเผชิญ ได้แก่การค้ายาเสพติด การลักลอบผลิตและจัดหาเอกสารปลอม อาชญากรรมทางเศรษฐกิจ อาชญากรรมไซเบอร์อาชญากรรมสงิ่ แวดล้อม และการค้ามนุษย์1.4 สถานการณ์และแนวโน้มสง่ิ แวดลอ้ มโลก วาระการพัฒนาท่ีย่ังยืนของโลก ค.ศ. 2030 ได้กาหนดทิศทางการรักษาและบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างบูรณาการ ในขณะเดียวกันการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศที่รุนแรงและพันธกรณีท่ีเกี่ยวข้องทาให้ไทยตอ้ งพร้อมรบั ภาระในการลดก๊าซเรือนกระจกมากขน้ึ ภายใต้กระแสการแขง่ ขันการคา้ ทเี่ ขม้ ขน้ วาระการพฒั นาทย่ี ัง่ ยืนค.ศ. 2030 เป็นทิศทางหลักในการพัฒนาของโลกหลัง ค.ศ. 2015 โดยมีเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน (SustainableDevelopment Goals: SDGs) ประกอบด้วย 17 เป้าหมายและ169 เป้าประสงค์ จะมีส่วนสาคัญในการกาหนดทิศทางการพฒั นาประเทศไทยในอนาคต โดยเฉพาะการสรา้ งหลกั ประกนั ในการจดั ใหม้ นี ้าและสขุ อนามยั สาหรบั ทกุ คน ยกระดบั คณุ ภาพน้าเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น้าทุกภาคส่วน การมีรูปแบบ การผลิตและบริโภคที่ยั่งยืน ใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพลดการเกิดของเสีย การอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จาก มหาสมุทรและทะเล การปกป้องและฟื้นฟูระบบนิเวศป่าไม้อย่างย่ังยืนและหยุดยั้งการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ การบริหารจัดการการเมืองอย่างยั่งยืน ลดผลกระทบทางลบตอ่ ส่ิงแวดล้อม และการดาเนินการอย่างเร่งด่วน เพ่ือต่อสู้กับการเปล่ียนแปลงของสภาพภูมิอากาศ และผลกระทบท่ีเกิดข้ึนทาให้ประเทศต้องมีการกาหนดเป้าหมายและแนวทาง การพัฒนาเพ่ือรักษาฟ้ืนฟูฐานทรัพยากรธรรมชาติ ควบคู่กับแนวทางการพัฒนาทางเศรษฐกิจท่ีมีการใช้ประโยชน์ทรัพยากรอย่างย่ังยืน ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมให้น้อยที่สุดซึ่งจะเป็นโอกาสที่ประเทศไทยจะพัฒนากลไกดาเนินงาน ของหน่วยงานต่าง ๆ ภายในประเทศให้เกิดการบรูณาการไปในทศิ ทางเดยี วกนั เพอื่ บรรลเุปา้ หมายการพฒั นาทยี่ ง่ั ยนื ของโลกและพรอ้ มไปกบั การพฒั นาภายในประเทศอยา่ งยงั่ ยนื ข้อตกลงระหว่างประเทศเกีย่ วกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมอิ ากาศจะทวีความเข้มข้น ส่งผลให้ประเทศต่าง ๆ รวมท้ังไทยต้องดาเนินมาตรการลดก๊าซเรือนกระจกอย่างจริงจัง ประเทศไทยได้ประกาศเจตนารมณ์และกาหนดเป้าหมายของประเทศในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกให้ต่ากว่าระดับการปล่อยตามปกติ ร้อยละ 7 - 20 ภายในปี พ.ศ. 2563นอกจากนี้ บันทึกความตกลงปารีส (Paris Agreement) ท่ีนานาประเทศได้รับรองร่วมกันเมื่อ 12 ธันวาคม 2558ซึ่งมุ่งควบคุมการเพิ่มข้ึนของอุณหภูมิเฉล่ียของโลกให้ต่ากว่า 2 องศาเซลเซียส และประเทศไทยได้ลงนามรับรองบันทึกความตกลงดังกล่าวเม่ือ 22 เมษายน 2559 ส่งผลให้ไทยต้องมีส่วนร่วมในการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกอยา่ งตอ่ เนอื่ งโดยกาหนดเปา้ หมายในการลดการปลอ่ ยกา๊ ซเรอื นกระจกเพม่ิ ขนึ้ เปน็ รอ้ ยละ 25 ภายในปี พ.ศ. 2573

รา่ งยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 9 บทนา บทนาบทนา อีกท้ังต้องมีการทบทวนเพ่ือเพิ่มระดับการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกทุก 5 ปี ก่อให้เกิดนัยสาคัญต่อการพัฒนาประเทศที่จะต้องเร่งดาเนินการเพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในทุกภาคส่วนทั้งภาคอุตสาหกรรมเกษต รกรรมแล ะบริ กา ร ต ลอ ด จนภา คครั วเ รื อน เ ป็นแ รง กด ดั นให้ประเ ทศต้ อง เปล่ี ยนแปล งรู ปแ บบการผลิตและบรโิ ภคใหเ้ ปน็ มิตรกับสิ่งแวดล้อม และเพิม่ การใ่ ชพ้ ลังงานหมนุ เวียนและพลงั งานชีวภาพเพ่มิ มากข้นึ อย่างไรก็ตามประธานาธิบดี Donald Trump ถอนตัวออกจากข้อตกลงสภาพอากาศปารีส ซึ่งเป็นผลจากการประชุม COP21อาจสง่ ผลตอ่ ทศิ ทางการดาเนนิ การเพอ่ื แกป้ ญั หาการเปลยี่ นแปลงสภาพภมู อิ ากาศโลกได้ นอกจากนี้ ยังมีแนวโน้มในการใช้ประเด็นการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเป็นเงื่อนไขสาหรับกาหนดมาตรฐานสินค้าในการคา้ ระหวา่ งประเทศ ซง่ึ อาจสง่ ผลกระทบตอ่ ภาคการสง่ ออกของไทย แตอ่ าจสรา้ งโอกาสสาหรบั ธรุ กจิ ใหม่ ดา้ นสงิ่ แวดลอ้ มอาทิ ผลิตภัณฑ์และบริการท่ีเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การเพ่ิมประสิทธิภาพการลดของเสีย อย่างไรก็ดีแม้ว่ากรอบอนุสัญญาว่าด้วยการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศได้กาหนดให้มีความช่วยเหลือแก่ประเทศกาลังพัฒนาด้านการถ่ายทอดเทคโนโลยที ่ีเปน็ มิตรกับสิง่ แวดลอ้ ม แตใ่ นทางปฏิบัติยงั มีขอ้ จากัดเพราะความขดั แย้ง กับแนวทางการปกปอ้ งสิทธิของทรัพย์สินทางปัญญาภายใต้กรอบการค้าโลก (World Trade Organization: WTO) ทาให้ประเทศไทยไมส่ ามารถใชป้ ระโยชนจ์ ากขอ้ กาหนดของอนสุ ญั ญาฯ ในสว่ นนไี้ด้ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและภัยธรรมชาติมีความผันผวนและรุนแรงมากข้ึนส่งผลต่อการผลิตในภาคเกษตร และความม่ันคงด้านน้าและอาหาร การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ก่อให้เกิดการขาดแคลนน้า อุทกภัยและภัยธรรมชาติท่ีรุนแรง สร้างความเสียหายต่อระบบการเพาะปลูก ทาให้ปริมาณผลผลิตทางการเกษตรของโลกลดลงอาจก่อให้เกิดความไม่มั่นคงด้านอาหาร สาหรับประเทศไทยความผันผวนและการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศส่งผลต่อเนื่องไปยังการผลผลิตและการส่งออกสินค้าเกษตรและอาหาร ซ่ึงเป็นแหล่งรายได้สาคัญของประเทศอาจก่อให้เกิดความไม่ม่ันคงด้านอาหารท้ังระดับประเทศและระดับครัวเรือน ในขณะเดียวกัน ภาคเกษตรเป็นแหล่งรายได้ห ลั ก ข อ ง เ ก ษ ต ร ก ร ผู้ มี ร า ย ไ ด้ น้ อ ย ที่ ต้ อ ง ป ร ะ ส บ ค ว า ม สู ญ เ สี ย จ า ก ส ภ า พ ภู มิ อ า ก า ศ ท่ี แ ป ร ป ร ว น ส่ ง ผ ล ซ้ า เ ติ มตอ่ ปญั หาความยากจน เชน่ เดยี วกบั การเปลยี่ นแปลงฤดกู าลทสี่ ง่ ผลกระทบตอ่ การทอ่ งเทยี่ วของประเทศ1.5 สถานการณ์และแนวโน้มของพัฒนาการด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีอย่างก้าวกระโดด และฉับพลนั จะเปน็ เงือ่ นไขสาคญั สาหรับวิถชี ีวิตและการพฒั นาในทุกดา้ น ในช่วงท่ผี า่ นมาการพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี เช่น เทคโนโลยสี อื่ สารและเทคโนโลยชี ีวภาพ ทาให้รปู แบบการผลิตก า ร ด า เ นิ น ธุ ร กิ จ แ ล ะ ก า ร ใ ช้ ชี วิ ต ข อ ง ป ร ะ ช า ช น เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ไ ป ม า ก อ ย่ า ง ร ว ด เ ร็ ว ม นุ ษ ย์ ส า ม า ร ถส่ือสารทั้งภาพและเสียงได้อย่างไร้พรมแดน การท าธุรกิจและธุรกรรมบนโครงข่ายดิจิทัลเพิ่มมากข้ึนประเทศที่ใช้เทคโนโลยีเป็นฐานการพัฒนาเศรษฐกิจทาให้การเติบโตทางเศรษฐกิจเป็นไปอย่างก้าวกระโดด เช่นการลงทุนวิจัยและพัฒนาอย่างมากในประเทศเกาหลีได้ผลักดันผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศให้เติบโตอย่างก้าวกระโดดจาก67,000 ลา้ นดอลลาร์ สรอ. ในปี 2523 เปน็ 561,000 ลา้ นดอลลาร์ สรอ. ในปี 2543 หรอื ขยายตวั ประมาณ 8.3 เทา่ ภายใน20 ปี และกรณปี ระเทศจนี ทาให้ GDP เพมิ่ ขน้ึ จาก 1.2 ล้านลา้ นดอลลาร์ สรอ. ในปี 2543 เปน็ 6.6 ล้านลา้ นดอลลาร์ สรอ.ในปี 2553 และใช้เวลาอีกเพียง 4 ปีในการขยายตัวเป็น 10.4 ล้านล้านดอลลาร์ สรอ. ในปี 2557 ดังน้ันประเทศไทยต้องให้ความสาคัญกับการพัฒนากาลังคนด้านวิจัยและพัฒนา รวมท้ัง ส่งเสริมระบบ STEM ศึกษาเพ่ือพัฒนาเด็กวัยเรียนให้คิดเป็นวิทยาศาสตร์ จะทาให้สามารถเป็นเจ้าของเทคโนโลยี และนวัตกรรมก้าวทันโลกซงึ่ จะสง่ ผลใหเ้กดิ การสรา้ งมลู คา่ ทางเศรษฐกจิ กา้ วกระโดดการพฒั นา และลดความเหลอื่ มลา้ และสรา้ งคณุ ภาพชวี ติ ในอนาคตองคค์ วามรดู้ า้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยที สี่ งั่ สมมาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ประกอบกบั ความกา้ วหนา้ ทางวทิ ยาศาสตร์พ้นื ฐานแขนงใหม่ เช่น วิทยาการรับรู้ (Cognitive Science) ซึง่ เป็นการทางานระหว่างสมองและจิตใจ ความสัมพันธ์ระหว่างความคดิ อารมณ์ และการกระทา เปน็ ตน้ มคี วามสาคญั ตอ่ การสรา้ งเทคโนโลยแี ละนวตั กรรมใหมท่ จี่ ะสง่ ผลใหเ้ กดิ การพลกิ โฉมการพฒั นาเศรษฐกจิ สงั คม และการดารงชวี ติ ของมนษุ ยแ์ บบกา้ วกระโดด (Disruptive Technology) โดยมแี นวโนม้ วา่ เทคโนโลยพี นื้ ฐานใน 4 ด้าน ได้แก่ เทคโนโลยีชีวภาพ นาโนเทคโนโลยี เทคโนโลยีวัสดุศาสตร์ พลังงานและส่ิงแวดล้อม และเทคโนโลยีสารสนเทศการส่ือสาร และดิจิทัล จะส่งผลให้เกิดการพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ 12 ด้าน ได้แก่ (1) อินเทอร์เน็ตเคล่ือนที่ (2) โปรแกรมอจั ฉรยิ ะทสี่ ามารถคดิ และทางานแทนมนษุ ย์ (3) อนิ เทอรเ์ นต็ ในทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ ง (Internet of Things) (4) เทคโนโลยคี ลาวด์ (CloudTechnology) (5) เทคโนโลยีหุ่นยนต์ขั้นก้าวหน้า (Advanced Robotics) (6) ยานพาหนะไร้คนขับ (Autonomous and Near-Autonomous Vehicles) (7) เทคโนโลยีพันธุกรรมสมัยใหม่ (Next-Generation Genomics) (8) เทคโนโลยีการเก็บพลังงาน(Energy Storage) (9) การพมิ พแ์ บบสามมติ ิ (3D Printing) (10) เทคโนโลยวี สั ดขุ นั้ กา้ วหนา้ (11) เทคโนโลยกี ารขุดเจาะน้ามนั และกา๊ ซขนั้ กา้ วหนา้ และ (12) เทคโนโลยพี ลงั งานทดแทน แนวโนม้ การเปลยี่ นแปลงทางเทคโนโลยดี งั กลา่ วสง่ ผลกระทบตอ่ ประเทศทงั้ ในมติ เิศรษฐกจิ และสงั คมทส่ี าคญั มดี งั นี้

รา่ งยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 10 บทนา บทนาบทนา การเกิดสาขาอุตสาหกรรมและบริการใหม่ ๆ ที่ผสมผสานการใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่หลากหลายสาขาเพ่ือตอบสนองความต้องการในภาคการผลิต บริการ และพฤติกรรมของผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปโดยอตุ สาหกรรมใหมท่ คี่ าดวา่ จะเกดิ ขน้ึ ใน 5 กลมุ่ หลกั ไดแ้ ก่ (1) กลมุ่ อาหาร เกษตร และเทคโนโลยชี วี ภาพ (2) กลมุ่ สาธารณสขุสุขภาพ และเทคโนโลยีทางการแพทย์ (3)กลุ่มเคร่ืองมืออุปกรณ์อัจฉริยะ หุ่นยนต์ และระบบเคร่ืองกลที่ใช้ระบบอิเล็กทรอนิกส์ควบคุม (4) กลุ่มดิจิทัล เทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตที่เช่ือมต่อและบังคับอุปกรณ์ต่างๆปัญญาประดิษฐ์และเทคโนโลยี สมองกลฝังตัว และ (5) กลุ่มอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ วัฒนธรรม และบริการท่ีมีมูลค่าสูงรวมท้ั ง รู ปแ บบแ ล ะกระบวนกา ร ประกอ บธุ รกิ จ บริ กา รจ ะเ ปล่ี ยนแ ปล ง อ ย่า ง รวด เ ร็ วแ ล ะห ล า กห ล า ยรปู แบบผลิตภัณฑ์และบริการมีวัฎจักรชีวิตสัน้ ลง การแข่งขันในตลาดอยู่บนฐานของการใช้นวัตกรรมทงั้ ในกระบวนการผลิตการออกแบบผลิตภัณฑ์และบริการ นวัตกรรมด้านตลาดและการบริหารจัดการ ถ้าภาคธุรกิจโดยเฉพาะผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อมปรับตัวไม่ทัน อาจสูญเสียความสามารถในการแข่งขันได้ ในขณะเดียวกันจะสร้างโอกาสให้ผู้ประกอบการในการสร้างธุรกิจรูปแบบใหม่ๆ ท่ีใช้เทคโนโลยีเพ่ือปรับเปล่ียนกระบวนการผลิตทที่ าใหส้ ามารถบรหิ ารจดั การหว่ งโซก่ ารผลติ ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพมากขน้ึ เกิดความเหลื่อมล้าในมิติต่างๆ อันเน่ืองจากการเปล่ียนแปลงเทคโนโลยีอย่างก้าวกระโดด เช่นความเหล่ือมล้าในการเข้าถึงเทคโนโลยีเน่ืองจากความแตกต่างด้านรายได้ ด้านความรู้ ด้านทักษะ หรือด้านการเข้าถึงโครงสร้างพื้นฐานทางเทคโนโลยี ความเหล่ือมล้าของแรงงานที่มีทักษะ ด้านเทคโนโลยีข้ันสูง และแรงงานที่ไม่มีทักษะความเหลื่อมล้าของผู้ประกอบการขนาดใหญ่และขนาดเล็กที่มีความสามารถในการลงทุนเพ่ือยกระดับศกั ยภาพทางเทคโนโลยแี ตกตา่ งกนั เปน็ ตน้ ปร ะ เ ทศ ไ ท ยจ า เ ป็ น ต้ อ ง เ ร่ ง ส ร้ า ง ส ม ร ร ถน ะ ท า ง เ ท คโ น โ ล ยี ชั้ น สู ง ใ น 5 ก ลุ่ ม ดั ง กล่ า ว ข้ า ง ต้ นโดยกลุ่มเทคโนโลยีที่ไทยมีศักยภาพพัฒนาได้เอง ได้แก่ การเกษตร การแพทย์ และสิ่งแวดล้อม อุตสาหกรรมสร้างสรรค์และวัฒนธรรม จะต้องพัฒนาต่อยอดให้เกิดมูลค่าเพิ่มขึ้นและเป็นฐานเศรษฐกิจใหม่ในระยะต่อไปสาหรับกลุ่มเทคโนโลยีอื่น ๆ ที่ประเทศไทยยังขาดศักยภาพในการพัฒนา อาจใช้รูปแบบการให้พฒั นา ในลักษณะวิศวกรรมย้อนกลับ (Reverse Engineering) เพื่อให้สามารถเร่งพัฒนาเทคโนโลยีให้ทันการเปลี่ยนแปลงของโลก และในขณะเดียวกันจะต้องลงทุนวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์พ้ืนฐานที่เป็นฐานของการพัฒนาเทคโนโลยีในอนาคต รวมทั้งต้องเตรียมพัฒนากาลังคนด้านวทิ ยาศาสตร์ทั้งในระยะส้ันและในระยะยาว โดยในระยะส้ันต้องดงึ ดูดนักวจิ ัยจากต่างประเทศ และในระยะยาวพัฒนาคนและบุคลากรวิจัย โดยเฉพาะวิทยาศาสตร์พื้นฐานในลักษณะสหสาขา เพ่ือส่ังสมองค์ความรู้ด้านวิทยาศาสตร์เทคโนโลยสี าหรบั การพฒั นาเศรษฐกจิ และยกระดบั คณุ ภาพชวี ติ ของประชาชนในระยะยาว1.6 สถานการณแ์ ละแนวโน้มด้านเศรษฐกิจ ในปจั จบุ นั เศรษฐกจิ โลกมกี ารแตบิ โตต่ากวา่ ศกั ยภาพทค่ี วรจะเปน็ ภายหลงั จากทต่ี อ้ งเผชญิ กบั วกิ ฤตเศรษฐกจิ หลายครงั้มีปัญหาในเชิงโครงสร้างท่ียังอ่อนแอในหลายภาคส่วนของโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาการคลังไม่ย่ังยืนและปัญหาหนี้สาธารณะของกลุ่มสหภาพยุโรป ปัญหาเศรษฐกิจจีนชะลอตัว และการฟ้ืนตัวของเศรษฐกิจญี่ปุ่นท่ีล่าช้าในขณะท่ีมีข้อจากัดจากโครงสร้างประชากรสูงอายุ ภาวะความซบเซาของเศรษฐกิจโลกส่งผลให้การแข่งขันในตล าด โล กรุ นแรงข้ึ น มีกา รใช้มาต รกา รที่ ไม่ ใช่ ภา ษี ในกา รกี ดกั นกา รค้ า (Non-tariff Barriers: NTBs)และท่สี าคัญคือการเพิ่มผลติ ภาพการผลติ ด้วยการใช้นวตั กรรมเพอ่ื เพ่มิ ขีดความสามารถในการแข่งขันและแก้ปัญหาอุปสรรคด้านทรัพยากรและกาลังคน ในขณะเดียวกันการรวมตัวทางการค้าและการลงทุนเพ่ือสร้างขีดความสามารถในการแข่งขนั และสรา้ งรายไดม้ คี วามเขม้ ขน้ ขนึ้ สาหรับเศรษฐกิจไทยก็ยังอยู่ในช่วงของการขยายตัวต่ากว่าศักยภาพเช่นกัน ท้ังจากผลกระทบเศรษฐกิจโลกซบเซาและยังอยู่ในช่วงของการฟื้นตัวของการลงทุนภายในประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการลงทุนใ น ก า ร พั ฒ น า โ ค ร ง ส ร้ า ง พ้ื น ฐ า น แ ล ะ ร ะ บ บ โ ล จิ ส ติ ก ส์ เ พื่ อ เ พ่ิ ม ขี ด ค ว า ม ส า ม า ร ถ ใ น ก า ร แ ข่ ง ขั นการกระจายโอกาสในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม และเพื่อการยกระดับคุณภาพชีวิตท่ีดีของประชาชนร ว ม ท้ั ง ยั ง ต้ อ ง ป รั บ โ ค ร ง ส ร้ า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ไ ป สู่ เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ฐ า น ค ว า ม รู้ ที่ ขั บ เ ค ลื่ อ น ด้ ว ย น วั ต ก ร ร มและผลิตภาพการผลิตใหส้ มั ฤทธ์ผิ ล

รา่ งยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 11 บทนา บทนาบทนาสาหรับสถานการณ์และสภาพแวดล้อมภายในประเทศไทยน้ัน ผลของการพัฒนาต้ังแต่อดีตถึงปัจจุบัน ทาให้ประเทศไทยมีระดับการพัฒนาท่ีสูงข้ึนตามลาดับ โดยถูกจัดอยู่ในกลุ่มประเทศระดับรายได้ปานกลางมาตั้งแต่ปี 2531และไดข้ ยบั สงู ขน้ึ มาอยใู่ นกลมุ่ บนของกลมุ่ ประเทศระดบั รายไดป้ านกลางตงั้ แตป่ ี 2553 โดยมรี ายไดป้ ระชาชาตติ อ่ หวั เทา่ กบั 4,957ดอลลาร์ สรอ. (ประมาณ 157,088 บาท) ต่อปี และล่าสุดในปี 2559 รายได้ประชาชาติต่อหัวเพ่ิมข้ึนเป็นประมาณ 6,000ดอลลาร์ สรอ. ต่อปี (ประมาณ 212,980 บาท คิดจากอัตราแลกเปลี่ยนเฉล่ีย 35.30 บาทต่อดอลลาร์สหรัฐ)โดยท่ีฐานการผลิตและบริการมีความหลากหลายมากขึ้น มีลักษณะโครงสร้างเศรษฐกิจของประเทศกึ่งอุตสาหกรรมฐานการส่งออกโดยเฉพาะการส่งออกสินค้าอุตสาหกรรม ใหญ่ขึ้นตามล าดับ หลายสาขาการผลิตและบริการสามารถแข่งขนั และมีสว่ นแบ่งในตลาดโลกมากข้นึ และเป็นฐานรายได้ เงินตราต่างประเทศทีส่ าคัญ อาทิ กลุ่มยานยนต์อเิลก็ ทรอนกิ สแ์ ละเครอ่ื งใชไ้ฟฟา้ อตุ สาหกรรมอาหารสนิ คา้ เกษตร การทอ่ งเทย่ี ว และบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ เปน็ ตน้ ประเทศไทยใหค้ วามสาคญั กบั การพฒั นาความรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศของไทยกบั นานาชาตทิ งั้ ในรปู ของทวภิ าคแี ละพหพุ าคีเพ่ือเป็นกลไกและช่องทางในการสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองมากข้ึนตามลาดับ และนับว่ามีความก้าวหน้าไปมาก โดยเฉพาะอย่างย่ิงภายใต้กรอบแผนงานการพัฒนาเศรษฐกิจ 3 ฝ่าย (The Indonesia-Malaysia-Thailand Growth Triangle : IMT-GT) ความร่วมมือทางเศรษฐกิจอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้าโขง 6 ประเทศ (Greater MekongSubregion : GMS) และสมาคมประชาชาตแิ หง่ เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ (Association of South East Asian Nations : ASEAN)ในสาขาต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างย่ิงในด้านความเช่ือมโยงระหว่างกันทั้งกายภาพ กฎระเบียบ เชิงสถาบัน และผู้คนแ ล ะ ก า ร ผ ลั ก ดั น ใ ห้ เ กิ ด ก า ร พั ฒ น า เ ป็ น แ น ว ร ะ เ บี ย ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ร่ ว ม กั น น้ั น มี ค ว า ม คื บ ห น้ า เ ป็ น รู ป ธ ร ร ม ม า ก ข้ึ นอันจะเป็นการสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจแก่ประชาชนในพื้นท่ีและเกิดการพัฒนาเชิงพื้นที่ต่าง ๆ ท่ีกว้างขวางข้ึนกล่าวได้ว่าในช่วงหลายปีที่ผ่านมาประเทศไทยได้ดาเนินนโยบายความร่วมมือระหว่างประเทศด้านการค้าและการลงทุนรวมท้ังการพัฒนาเชิงสร้างสรรค์ท่ีเป็นเชิงรุกชัดเจนขึ้น การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและระบบโลจิสติกส์ภายใต้กรอบแนวทางการสร้างความเชื่อมโยงภายในประเทศไทยเองเพ่ือกระจายโอกาสของการพัฒนาความเชื่อมโยงในอนุภูมิภาคและในภูมิภาคเอเชีย เพ่ือการเช่ือมต่อห่วงโซ่อุปทานจะส่งผลให้ประเทศไทยสามารถใช้จุดแข็งในเร่ืองตาแหน่งท่ีต้ังทางภูมิศาสตร์ของประเทศให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศมากขึ้น โดยได้กาหนดตาแหน่งในเชิงยุทธศาสตร์ให้เป็นเทศไทยเป็น Gateway of Asia ท่ีเด่นชัดมากข้ึน ในขณะเดียวกันประเทศไทยก็ได้ให้ความสาคัญและเข้าไปมีส่วนร่วมในการผลักดันขับเคลื่อนการพัฒนาร่วมกันภายใต้กรอบความร่วมมือพหุภาคสี าคัญอ่ืน ๆ อาทิ RCEPกลุ่มเอเชียแปซิฟิก ( Asia-Paciicf Economic Cooperation: APEC) ซึ่งเป็นกรอบความร่วมมือที่มีความสาคัญในการยกระดบั มาตรฐานตา่ ง ๆ ไปสรู่ ะดบั สากล และการยกระดบั การบรหิ ารจดั การ และสรา้ งการแขง่ ขนั ในตลาด เปน็ ตน้ ฐานเศรษฐกจิ ทพ่ี ัฒนากวา้ งขวางหลากหลายมากขนึ้ สง่ ผลใหป้ ระชากรวยั แรงงานมงี านทาเป็นจานวนเพมิ่ ขน้ึ ตามลาดับแตแ่ รงงานยงั ขาดคณุ ภาพ โดยในปจั จบุ นั มจี านวนการจา้ งงานรวม 38.1 ลา้ นคน จากประชากรวยั แรงงานทง้ั หมด 38.1 ลา้ นคนและการวา่ งงานมอี ตั ราเฉลยี่ ไมถ่ งึ ร้อยละ 1 ปญั หาความยากจนลดลงตามลาดบั จากรอ้ ยละ 20.0 ในปี 2550 เปน็ รอ้ ยละ 7.1ในปี 2558 คุณภาพชีวิตดีขึ้นในทุกระดับโดยท่ีโอกาสการได้รับการศึกษา บริการสาธารณสุข บริการสาธารณะโครงสร้างพื้นฐานต่าง ๆ และการคุ้มครองทางสังคมอ่ืน ๆ รวมถึงการเข้าถึง ทรัพยากรต่าง ๆ มีความครอบคลุมและมีคุณภาพดีขึ้นตามลาดับ อาทิ จานวนปีการศึกษาเฉลี่ยอยู่ที่ 9 ปี และประชาชนเกือบร้อยละ 100 อยู่ภายใต้ระบบประกันสุขภาพประเภทใดประเภทหน่ึง กลุ่มคนพิการและด้อยโอกาสได้รับความคุ้มครองทางสังคมดีขึ้นขณะที่อายุขัยเฉลี่ยยืนยาวขึ้น เป็นต้น อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงด้านประชากรท่ีประเทศไทยจะเข้าสู่สังคมสูงวัยระดับสุดยอดในปี 2579 โดยจะมีสัดส่วนของผู้สูงอายุถึงร้อยละ 30 ขณะที่สัดส่วนวัยเด็กและวัยแรงงานมีสัดส่วนลดลงอย่างต่อเน่ืองโดยวัยเด็กมีสัดส่วนคิดเป็นร้อยละ 14 ขณะท่ีวัยแรงงานคิดเป็นร้อยละ 56 ทั้งน้ี การลดลงของจานวนวัยแรงงานซึ่งเริ่มตั้งแต่ปี 2557 ประกอบคุณภาพและทักษะฝีมือแรงงานยังไม่สอดคล้องกับนโยบายThailand 4.0 จะเปน็ ความเสยี่ งสาคญั ทส่ี ง่ ผลกระทบตอ่ การเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ*ขอ้ มลู ดงั กล่าวเป็นข้อมลู GNI per Capita (GDP per capita อย่ทู ่ี 6041 ดอลลาร์ สรอ (ประมาณ 199,353 บาท คิดจากอัตราแลกเปลี่ยนเฉลย่ี 33 บาทต่อดอลลาร์สหรัฐ) ตอ่ หวั ต่อปี โดย สศช.)

ร่างยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 12 บทนาบทนาปจั จยั และเงื่อนไขภายในและภายนอกประเทศ โดยสรปุ จากสถานการณแ์ ละสภาพแวดลอ้ มของประเทศในปจั จบุ นั ทงั้ ทเี่ ปน็ จดุ แขง็ และจดุ ออ่ นและแนวโนม้ บรบิ ท และเงอื่ นไข บทนาการพัฒนาภายนอกประเทศดังกล่าวประเทศไทยยังจะต้องเผชิญกับความเส่ียงและความท้าทายท่ีเป็นแนวโน้มในระยะยาวหลายประการทส่ี าคญั อนั ประกอบดว้ ย ปัจจัยและเงื่อนไขภายในประเทศ ได้แก่ (1) การมีตาแหน่งท่ีตั้งท่ีสามารถเป็นจุดกระจาย ความเชื่อมโยงในภูมิภาคและเปน็ ประตสู ู่เอเชีย (Gateway of Asia) ท่ีสาคัญ โดยมีชอ่ งทางสู่ภายนอกในทุกภาคของประเทศ (2) การเป็นฐานการผลิตและบรกิ ารสาคญั ทห่ี ลากหลาย (3) การเปลย่ี นแปลงโครงสรา้ งประชากรสสู่ งั คมผสู้ งู อายอุ ยา่ งสมบรู ณ์ ในระยะเวลา 15 – 20 ปีต่อจากน้ีไป กาลังคนในวัยเด็กและวัยแรงงานลดลง ผู้สูงอายุ จะเพิ่มข้ึนอย่างรวดเร็ว ส่งผลต่อศักยภาพทางเศรษฐกิจของประเทศ รูปแบบการใช้จ่าย การลงทุนและการออม ตลอดจนค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพ ความมั่นคงทางสังคมและคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ (4) ข้อจากัดด้านทรัพยากร ท้ังด้านแรงงานและทรัพยากรธรรมชาติ ที่มีนัยยะต่อต้นทุนการผลิตและสภาพแวดล้อมความเป็นอยู่ของประชาชน (5) ผลิตภาพการผลิตของเศรษฐกิจไทยยังต่าการพัฒนาและการใชน้ วตั กรรมมีนอ้ ย และการลงทนุ เพื่อการวิจัยและพัฒนามนี ้อย (6) ปัญหาความเหลื่อมล้าในมิติต่าง ๆที่มีนัยยะต่อการสร้างความสามัคคีสมานฉันท์ในสังคม เป็นข้อจากัดต่อการยกระดับศักยภาพทุนมนุษย์ความจาเป็นในการลงทุนเพ่ือยกระดับบริการ ทางสังคมและโครงสร้างพ้ืนฐานท่ีมีคุณภาพอย่างทั่วถึง และการปฏิรูปกฎระเบียบและกฎหมาย ทท่ี าใหเ้ กิดความเป็นธรรมและลดความเหลอ่ื มล้า และ (7) ความอ่อนแอของการบรหิ ารราชการแผน่ ดินจงึ จาเปน็ ตอ้ งเรง่ ปฏริ ปู ระบบราชการและการเมอื งเพอ่ื ใหเ้กดิ การบรหิ ารราชการทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ โปรง่ ใส และรบั ผดิ รบั ชอบ สาหรับเง่ือนไขภายนอก ที่สาคัญและท้าทายต่อการพัฒนาประเทศไทยในอนาคตในระยะ 20 ปี ข้างหน้า ได้แก่(1) กฎเกณฑ์มาตรฐานโลกท่ีสูงกว่ามาตรฐานประเทศไทยที่ประเทศต้องทาตาม เช่น องค์การระหว่างประเทศอื่นๆทม่ี บี ทบาทสาคัญในการกาหนดกตกิ าระหว่างประเทศทสี่ ่งผลกระทบต่อการบรหิ ารราชการของประเทศอ่ืน ๆ ให้ตอ้ งปฏบิ ัตติ ามได้แก่ การกาหนดกฎเกณฑ์เก่ียวกับการทาประมงผิดกฎหมายและไร้การควบคุม ( IUU Fishing) ของสหภาพยุโรปการกาหนดกฎการบินปลอดภัยขององค์การบินพลเรือน (ICAO) รวมถึงองค์การระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชนจะเข้ามามีบทบาทในการกาหนดและตรวจสอบมาตรฐานสิทธิมนุษยชนของรัฐบาลต่างๆ มากขึ้น เป็นต้น(2) กระแสโลกาภิวตั น์ท่ีเข้มขน้ ขึ้นอย่างต่อเนื่องและมีความเส่ียงและทา้ ทายต่อการปรบั ตัวมากขนึ้ จากการเคลือ่ นย้ายอย่างเสรีและรวดเรว็ ของผคู้ น เงนิ ทนุ ขอ้ มูลขา่ วสาร องคค์ วามรแู้ ละเทคโนโลยี และสนิ คา้ และบริการ (3) การรวมกลมุ่ เศรษฐกจิ ในภมู ภิ าคนาไปสู่ความเช่ือมโยงทุกระบบ ในขณะที่ศูนย์รวมอานาจทางเศรษฐกิจโลกเคล่ือนย้ายมาสู่เอเชีย (4) การเข้าสู่สังคมสูงวัยของโลกส่งผลให้เกิดโอกาสทางธุรกิจใหม่ ๆ แต่มีความเสี่ยงให้เกิดการแย่งชิงแรงงานและเงินทุน (5) เทคโนโลยีท่ีก่อให้เกิดการเปล่ียนแปลงอย่างฉับพลันจะเป็นโอกาสทางธุรกิจและการดารงชีวติ ของคนได้อยา่ งมคี ุณภาพมากข้ึน แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นเงื่อนไขท่ีทาให้การแข่งขันมีความยากลาบากมากขึ้น และหากไม่รู้เท่าทันการอาจส่งผลเสีย จากการนามาใช้ไม่เหมาะสม(6) สภาพแวดล้อมและการเปล่ียนแปลงภูมิอากาศโลกมีความผันผวน ความเส่ียง จากภัยธรรมชาติเพ่ิมข้ึน รวมท้ังมคี วามเส่ียงตอ่ ความมน่ั คงดา้ นอาหาร น้า และพลังงาน กฎระเบยี บและข้อตกลงดา้ นสงิ่ แวดลอ้ มจะมคี วามเขม้ ข้นและเข้มงวดขน้ึแต่น้าหนักเสียงและสิทธิ์ของประเทศกาลังพัฒนาในการควบคุมกากับหลักเกณฑ์และการดูแลสภาพแวดล้อมจะเพิ่มข้ึนตามระดับการพัฒนาเศรษฐกิจและการยกระดับระบบมาตรฐานในประเทศกาลังพัฒนา ภาวะโลกร้อนและการเปล่ียนแปลงสภาวะภูมิอากาศที่ผันผวนและก่อให้เกิดภัยธรรมชาติท่ีทวีความรุนแรงมากขึ้น และจะกดดันให้ต้องมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการดาเนนิ ธุรกจิ การดารงชวี ติ การปรับการผลติ และการบรโิ ภคใหเ้ ปน็ มติ รตอ่ ส่งิ แวดล้อมมากขึน้ (7) แนวโนม้ ความตอ้ งการพลังงานสะอาดและพลังงานทดแทนเพม่ิ ขนึ้ ตอ้ งสร้างสมดลุ ความมนั่ คง ดา้ นพลังงาน และอาหาร (8) ความเปน็ เมอื งที่เติบโตอยา่ งต่อเนื่องและมีขอ้ กาหนดของรูปแบบ และกฎเกณฑท์ เ่ี ก่ียวเนื่อง กับลักษณะการใช้พื้นท่ี และความเป็นมิตรตอ่ สิง่ แวดล้อม(9) การยดึ ถอื หลกั การบรหิ ารจดั การทดี่ แี ละระบอบประชาธปิ ไตยและสทิ ธมิ นษุ ยชนทม่ี คี วามเขม้ ขน้ มากขน้ึ

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 13 บทนาบทนา บทนา อย่างไรก็ตาม ในช่วงที่ผ่านมา ประเ ทศไทยมิได้มีการก าหนดวิสัยทัศน์ประเ ทศเปา้ หมายและยทุ ธศาสตรข์ องประเทศในระยะยาว จงึ ส่งผลให้การบรหิ ารราชการแผ่นดินของฝา่ ยบริหารให้ความสาคัญกับนโยบายพรรคการเมือง หรือนโยบายของรัฐบาลเป็นหลัก ซ่ึงเมื่อมีการเปลี่ยนรัฐบาลทาให้ขาดความต่อเนื่องของการดาเนินนโยบายสาคัญและขาดบูรณาการ ท้ังในระดับนโยบายและการนาสู่การปฏิบัติ ถือเป็นการสูญเสียโอกาส และสิ้นเปลืองทรัพยากรของประเทศดังนั้นเพื่อเป็นการปฏิรูประบบการบริหารราชการแผ่นดินของประเทศไทยให้มีเป้าหมายการพัฒนาในระยะยาวและเพื่อเป็นการกาหนดให้ฝ่ายบริหารมีความรับผิดชอบท่ีจะต้องขับเคล่ือนประเทศไปสู่เป้าหมายท่ีเป็นท่ียอมรับรว่ มกนั และเปน็ เอกภาพ ประเทศไทยจาเป็นจะต้องมี “ยทุ ธศาสตร์ชาติ” ซ่ึงภายใต้ยุทธศาสตรช์ าติ ประเทศไทยต้องปฏิรูปและปรับเปล่ียนอย่างเป็นระบบขนานใหญ่ เพ่ือให้โครงสร้างทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศเหมาะสมกับภูมิทัศน์ใหม่ของโลก ยืดหยุ่นปรับตัวได้เร็ว สามารถรับมือกับความเสี่ยงและภัยคุกคามแบบใหม่ได้และสามารถอาศยั โอกาสจากการเปลย่ี นแปลงบรบิ ทโลกมาสรา้ งประโยชนส์ ขุ ใหก้ บั คนในชาตไิ ด้ ดังน้ัน การจัดทา “ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี” เพ่ือเป็นเป้าหมายการพัฒนาในระยะยาว จึงเป็นองค์ประกอบจาเปน็ ของการปฏริ ปู ระบบการบรหิ ารราชการแผน่ ดนิ ของประเทศไทยใหส้ ามารถดาเนนิ งานในการขบั เคลอ่ื นการพฒั นาไปสู่เป้าหมายอนาคตของประเทศท่ีพึงประสงค์ได้ในระยะยาว และเพ่ือเป็นการกาหนดใหฝ้ ่ายบริหารมีความรับผิดชอบที่จะต้องขบั เคลอื่ นประเทศไปสูเ่ ปา้ หมายท่เี ป็นทีย่ อมรับร่วมกนั และเปน็ เอกภาพ มกี ารจดั ลาดบั ความสาคญั สาหรบั ปญั หาพ้นื ฐานสาคญัของประเทศทีจ่ ะต้องแก้ไข ปรับปรุง หรือปฏิรปู อย่างต่อเน่อื ง จะต้องบรู ณาการการดาเนินการทั้งในเชงิ ประเด็นการพัฒนาและพ้ืนท่ีการพัฒนา โดยให้ได้รับการจัดสรรทรัพยากรมาสนับสนุนการดาเนินงานอย่างเหมาะสม ภายใต้หลักคิดดังกล่าวประเทศไทยจาเป็นจะต้องมี “ยุทธศาสตร์ชาติ” ซึ่งภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติจะต้องมีการกาหนดวิสัยทัศน์เปา้ หมายอนาคตของประเทศ และทิศทางในการขบั เคลอื่ นประเทศใหส้ อดคลอ้ งกบั ประเดน็ การเปลยี่ นแปลง และความทา้ ทายต่าง ๆของบรบิ ทโลก และบรบิ ทการพฒั นาภายในประเทศ เพอื่ มงุ่ สกู่ ารบรรลเุปา้ หมายอนาคตของประเทศทต่ี งั้ ไว้ ก า ร ก า ห น ด ใ ห้ มี “ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ช า ติ ”เ พื่ อ เ ป็ น ยุ ท ธ ศ า ส ต ร์ ใ น ก า ร พั ฒ น า ป ร ะ เ ท ศ ใ น ร ะ ย ะ ย า วพร้อมกับการปฏิรูปและการพัฒนา ระบบการบริหารราชการแผ่นดินในการขับเคล่ือนยุทธศาสตร์ ให้สามารถน า ไ ป สู่ ก า ร ป ฏิ บั ติ อ ย่ า ง จ ริ ง จั ง จ ะ ช่ ว ย ย ก ร ะ ดั บ คุ ณ ภ า พ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ใ น ทุ ก ภ า ค ส่ ว น แ ล ะ น า พ า ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ยให้หลุดพ้นหรือบรรเทาความรุนแรงของสภาพปัญหาที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน ท้ังปัญหาความม่ันคง ปัญหาทางเศรษฐกิจปัญหาความเหล่ือมล้า ปัญหาการทุจริตคอรัปช่ัน และปัญหาความขัดแย้งในสังคม รวมถึงสามารถรับมือกับภัยคุกคามและบริหา รจัด การกับความเสี่ยงที่จ ะเกิ ดขึ้นในอ นาคต แล ะสา มารถเปล่ียนผ่าน ประเทศไทยไปพร้อ มกับการเปล่ียนแปลงภูมิทัศน์ใหม่ของโลกได้ ซึ่งจะทาให้ประเทศไทยยังคงรักษาบทบาทสาคัญ ในเวทีโลกสามารถดารงรักษาความเปน็ ชาติท่มี คี วามมน่ั คงทางเศรษฐกจิ สงั คม และวัฒนธรรม และคนไทยในประเทศ มีความอยู่ดีมสี ขุ อย่างถ้วนหน้ารฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2560จึงบัญญัติให้รัฐพึงจัดให้มียุทธศาสตร์ชาติเป็นเป้าหมายการพัฒนาประเทศอย่างย่ังยืนในระยะยาวตามหลักธรรมาภิบาลเพื่อใช้เป็นกรอบในการจัดทาแผนต่าง ๆ ให้สอดคล้องและบูรณาการกันเพื่อให้เกิดเป็นพลังผลักดันร่วมกันไปสู่เป้าหมายดังกล่าว โดยการจัดทาการกาหนดเป้าหมาย ระยะเวลาท่ีจะบรรลุเป้าหมาย และสาระที่พึงมีในยุทธศาสตร์ชาติให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์และวิธีการท่ีพระราชบัญญัติการจัดทายุทธศาสตร์ชาติ พุทธศักราช 2560 บัญญัติโดยที่การจัดทายุทธศาสตร์ชาติ 20 ปีได้กาหนดเป้าหมายอนาคตของประเทศท่ีสะท้อนถึงผลประโยชน์แห่งชาติและประโยชน์สุขขอ งประชาชนชา วไทยบนพื้นฐา นของการวิเคราะห์ปัจจัยแวดล้อมในปัจจุบั นและแนวโน้มในอนาคตทั้งภายในและภายนอกประเทศอย่างรอบด้าน วิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาสและความเสี่ยงจากการวิเคราะห์ดังกล่าวภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปีกรรมการฯ ได้กาหนดยุทธศาสตร์ และแนวทางหลักทป่ี ระเทศจะตอ้ งขบั เคล่ือนดาเนินการ เพือ่ ให้บรรลเุ ป้าหมายอนาคตประเทศทีก่ าหนด

ร่างยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 14 บทนาบทนายทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปกี าหนดเปา้ หมายการพฒั นาประเทศอยา่ งยงั่ ยนื ในระยะยาว บทนาทตี่ อ้ งมคี วามชดั เจน เพอื่ ใหเ้ หน็ อนาคตของประเทศทจี่ ะนาไปใชเ้ ปน็ กรอบหลกั ในการจดั ทาแผนเพอื่ การพฒั นาในมติ แิ ละระดบั ตา่ ง ๆให้สอดคล้องและบูรณาการกัน เพ่ือให้เกิดเป็นพลังผลักดันร่วมกันไปสู่เป้าหมายอนาคตประเทศในระยะยาวและภายใต้ยุทธศาสตร์แต่ละด้านจะมีการจัดทาแผนแม่บท สาหรับประเด็นการพัฒนา/ประเด็นปฏิรูปสาคัญเพื่อเป็นเคร่ืองมือในการขับเคลื่อนสู่การปฏิบัติ เพื่อนาไปสู่การบรรลุเป้าหมายตามที่กาหนดไว้ในยุทธศาสตร์ชาติ ทั้งน้ีภายใต้กรอบยุทธศาสตร์ชาตแิ ละแผนแม่บทดังกลา่ ว ในบางประเด็นการพัฒนาอาจมคี วามจาเป็นต้องดาเนินการเปลี่ยนแปลงสาคัญในเชิงโครงสร้างกลไก และกฎหมายที่เก่ียวข้อง จึงจะสามารถขับเคลื่อนการพัฒนาในเรื่องนั้น ๆ ได้สัมฤทธิ์ผลรวมทั้งบูรณาการระหว่างนโยบายและแผนระดับชาติว่าด้วยความม่ันคงแห่งชาติของสภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมช.)แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติของสานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.)และแผนปฏิรปู ท่ีสอดคล้องกัน ดังน้ัน แผนแม่บทและแผนการปฏริ ูปประเทศตามกฎหมายวา่ ด้วยแผนและขน้ั ตอนการดาเนินการปฏริ ูปประเทศตอ้ งมีความสอดคล้องกนั เพอ่ื พฒั นาเศรษฐกิจและสังคมมีความเช่อื มโยงกันภายใตก้ ฎเกณฑข์ องสหประชาชาติ(United Nations)สาหรับการจัดทาแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติเชิงบูรณาการระยะ 5 ปี และนโยบายและแผนระดบั ชาตวิ า่ ดว้ ยความมน่ั คงแหง่ ชาตกิ ต็ อ้ งสอดคลอ้ งกบั ยทุ ธศาสตรช์ าติโดยที่ประเด็นการพัฒนาและความมั่นคงในทุกด้านจะถูกครอบคลุมภายใต้ 2 แผนนี้ ซึ่งบางประเด็นการพัฒนาภายใต้แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติจะมีแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติที่กากับไว้ด้วยหากมีความจาเป็น แต่ระยะเวลาสาหรับแผนแม่บทอาจจะสั้นหรือยาวกว่า 5 ปี และในบางประเด็นการพัฒนาภายใต้แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสัง คมแ ห่ ง ชา ติ ก็ อา จ จ าเ ป็ นต้ อ ง ดา เ นิ นกา รในระดับของ กา รปฏิ รู ปจึ ง จ ะเ กิ ดผล ในส่ วนขอ ง รัฐ บา ลคณะรัฐมนตรีท่ีจะเข้าบริหารราชการแผ่นดินต้องแถลงนโยบายต่อรัฐสภา โดยยึดความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ(มาต รา 162 ของ รั ฐธ รรมนูญ แ ห่ง รา ช อา ณา จั กรไทย พุทธศั กรา ช 2560) รวมถึ ง ใช้ เป็ นกรอ บในการจัดสรรงบประมาณประจาปี ซึ่งเป็นแผนงบประมาณในลักษณะบูรณาการที่ครอบคลุมทั้งมิติประเด็นการพัฒนา(Agenda) ภารกิจ (Function) และพื้นท่ี (Area) ซ่ึงต้องสอดคล้องกับยุทธศาตร์ชาติเช่นกัน (มาตรา 5 วรรคสามในพระราชบัญญัตกิ ารจดั ทายุทธศาสตร์ชาติ พุทธศกั ราช 2560)สาหรบั การเชอ่ื มโยงนาสรู่ ะดบั ปฏบิ ตั ิ ......ส่วนราชการนาแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติและแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติระยะ 5 ปีมาจัดทาแผนปฏิบัติราชการและแผนปฏิบัติราชการประจาปี รวมถึงใช้เป็นกรอบในการจัดทาแผนพฒั นาภาค/จงั หวดั แผนอาเภอแผนทอ้ งถนิ่ /ชมุ ชน เชน่ กนั(มาตรา 10 วรรคสาม ในพระราชบัญญัติการจัดทายุทธศาสตร์ชาติ พุทธศักราช 2560) ในขณะเดียวกันหากมีประเดน็ การพัฒนาใดทจี่ าเปน็ ต้องดาเนินการในระดับของการปฏิรปู หนว่ ยงานท่รี ับผดิ ชอบจะนาแผนปฏิรูปในเรือ่ งน้ันๆมาดาเนินการ โดยอาจจะผนวกรวมไว้ภายใต้แผนปฏิบัติการ ทั้งนี้ การจัดทาและขับเคลื่อนแผนในทุกระดับต้ังแต่ระดบั ยุทธศาสตร์ชาติลงมาถึงระดับพื้นที่จะเน้นการสร้างความสมดุลระหว่างความต้องการในระดบั พ้ืนท่ี (Bottom-Up)และทิศทางในภาพรวมของระดับประเทศ (Top-Down) โดยใช้กระบวนการมีส่วนร่วมในการกาหนดทิศทางการพัฒนาประเทศของทกุ ภาคสว่ น

1ส่วนท่ีอนาคตประเทศไทยปี พ.ศ. 2579 อนาคตประเทศไทยท่ามกลางการเปลยี่ นแปลง รูปแบบการเปลยี่ นผ่านพฒั นาประเทศในช่วง 20 ปี ภาพเปา้ หมายอนาคตประเทศไทยปี พ.ศ. 2579

รา่ งยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 16 สว่ นที่ 1อ น า ค ต ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ท่ า ม ก ล า ง ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579การกาหนดให้มี “ยุทธศาสตร์ชาติ” เพื่อเป็นยุทธศาสตร์ การดาเนินนโยบายการค้าและการลงทุนระหว่างประเทศระยะยาวท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงท่ีสาคัญตั้งแต่ช่วงต้น อย่างเสรีนับเป็นกลไกท่ีมีความสาคัญมากข้ึนในการเพ่ิมศตวรรษท่ี 21 ได้แก่ กระแสโลกาภิวัตน์เข้มข้นข้ึนมาก ศักยภาพการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและการพัฒนาด้านอื่นเนื่องจากประเทศต่าง ๆ ดาเนินนโยบายเศรษฐกิจการค้า การรวมกลุม่ ทางเศรษฐกจิ และการคา้ เพื่อสร้างพลังอานาจการการลงทุนเสรีกันอย่างกว้างขวางท่ามกลางความก้าวหน้า ต่อรองและพลังอานาจทางเศรษฐกิจเกิดมากข้ึนในส่วนต่าง ๆอย่างก้าวกระโดดของเทคโนโลยีหลากหลายสาขา โดยเฉพาะ ของโลก รวมทัง้ เป็นการปรบั ตัวทา่ มกลางการเปล่ียนแปลงทางอย่างย่ิงเทคโนโลยีสารสนเทศซ่ึงได้ทาให้โลกเชื่อมต่อถึงกันได้ ภูมิรัฐศาสตร์ด้วย การแข่งขันในเวทีโลกเป็นทั้งการแข่งขันง่ายขึน้ ภายใตก้ ระแสโลกาภิวัฒน์ที่เข้มข้นสินค้า บริการ เงินทุน ระหว่างกลุ่มท่ีจับมือกันและขณะเดียวกันก็แข่งขันกันเองภายในผู้คน และข้อมูลข่าวสารและองค์ความรู้ รวมถึงเทคโนโลยีมีการ กลุ่ม การเปล่ียนแปลงในบริบทโลกดังกลา่ วไดส้ รา้ งโอกาสทงั้ ในเคล่ือนย้ายถึงกันและข้ามพรมแดนกันได้ง่ายและกระจายท่ัวถึง ด้านเศรษฐกิจ สังคม ส่ิงแวดล้อม เทคโนโลยี และการเมืองโลกไร้พรมแดนได้ส่งผลให้ภูมิทัศน์ทางด้านเศรษฐกิจสังคมและ สาหรับประเทศไทยเองก็ได้รับประโยชน์ในการขยายตลาดภูมิรัฐศาสตร์ของโลกเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว เศรษฐกิจ ขยายฐานการผลิตและบริการรวมถึงการใช้เทคโนโลยีสูงข้ึนของประเทศต่าง ๆ มีความเช่ือมโยงใกล้ชิดและต้องพึ่งพา จึงมีความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจมากขึ้นและได้ก้าวข้ึนเป็นอาศัยซ่ึงกัน โอกาสท่ีเปิดกว้างข้ึนและผลกระทบถึงกันได้อย่าง ประเทศรายได้ปานกลางขั้นสูง รวมถึงมีการพัฒนาทรัพยากรรวดเร็ว ผูกพันต่อเน่ืองและรุนแรงมากขึ้น กอปรกับ มนษุ ย์และสงั คมสูงขึ้น ท้ังน้ี โอกาสท่ีเกิดจากกระแสโลกาภิวัฒน์การพัฒนาเทคโนโลยีก้าวหน้าไปอยา่ งกา้ วกระโดด โดยเฉพาะ ความร่วมมือระหว่างประเทศและความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีในกลุ่มของเทคโนโลยีชีวภาพ นาโนเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์ เมื่อประกอบเข้ากับจุดแข็งของประเทศไทยที่มีมีฐานการผลิตและและเทคโนโลยีท่ีเก่ียวกับวิทยาการปัญญา ได้ส่งผลให้รูปแบบ บรกิ ารทีส่ าคัญหลายสาขาและมีที่ตั้งท่ีเหมาะที่จะพัฒนาเป็นประตูการดาเนินชีวิต คุณภาพชีวิตและรูปแบบธุรกิจพัฒนาไปมาก สู่เอเชียที่สาคัญได้ ก็นับว่าเป็นโอกาสท่ีจะใช้ยุทธศาสตร์ท่ีเป็นและในอนาคตข้างหน้าการเปลี่ยนแปลงจะยิ่วรวดเร็วข้ึนจะเป็น เชิงรุกมากข้ึนภายใต้การกาหนดเป้าหมายหรือตาแหน่งเงอ่ื นไขสาคญั ท่พี ลิกโฉมอนาคตของโลกรวมท้ังประเทศไทยเอง เชิงยุทธศาสตร์ของประเทศไทยให้มีความท้าทาย ซึ่งจะทาให้โดยเฉพาะอย่างยิ่งเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่เปน็ อจั ฉรยิ ะ รวมทั้งเกิด สามารถใช้ประโยชน์จากจุดแข็งให้เกิดผลต่อการพัฒนาได้การเชื่อมต่อและการบรรจบกันของเทคโนโลยีก้าวหน้าท้ัง อยา่ งเตม็ ท่ีเทคโนโลยฐี านชวี ภาพ เทคโนโลยีฐานฟิสิกส์ และฐานดิจิทัลท่ีจะเป็นความท้าทายต่อโลกของการแข่งขันอย่างมาก ประเทศไทยจึงจะต้องลงทุนด้านทรัพยากรมนุษย์และการพัฒนาวิทยาศาสตร์ วิจัยและพัฒนาให้สามารถพัฒนาเทคโนโลยีสมัยใหม่และเกิดนวัฒนกรรมท่ีจะพัฒนาผลิตภัณฑ์และบริการท่ีมีมูลค่าสูงและแข่งขันได้ รวมทั้งพฒั นาคณุ ภาพชีวติ คน ปั จ จั ย ภ า ย น อ กความก้าวหน้า เคล่ือนย้ายได้ เปลีย่ นแปลง/ การรวมกลมุ่ ความมัน่ คงชาติของเทคโนโลยี อย่างเสรใี น ผันผวนของ ประเทศ/แข่งขัน และไซเบอร์ สภาพแวดลอ้ ม ทุกด้าน1 Cognitive Science

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 17 ส่วนที่ 1 การท่ีประเทศไทยมตี าแหนง่ ที่ต้ังที่เหมาะสาหรับการพฒั นาเป็นจุดกระจายความเช่ือมโยงท่ีสาคัญในภูมิภาคและเป็น อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579การประตูสู่เอเชีย (Gateway to Asia) ที่สาคัญแห่งหนึ่ง เมื่อประกอบกับการเป็นฐานการผลิตและบริการสาคัญท่ีหลากหลายประเทศไทยจะสามารถพฒั นาต่อยอดตอ่ ไปให้เป็นฐานการผลิตและบริการท่ีใชเ้ ทคโนโลยีสูง มูลค่าสูง และตอบโจทย์ความต้องการของตลาดในอนาคตได้อย่างโดดเด่น ความได้เปรยี บในเชิงภูมิศาสตร์ของท่ีตั้ง หากมีกลยุทธ์ท่ีเหมาะสมและเชิงรุกจะทาให้ประเทศไทยเป็นจุดเช่อื มโยงท่ีสาคัญระหวา่ งประเทศที่มพี ลังอานาจทางเศรษฐกิจสงู ในฝั่งตะวันออกและกลุม่ ประเทศในฝง่ั ตะวนั ตกทกี่ าลงั เจรญิ เติบโตมากขึ้นตามลาดบั รวมทงั้ การท่กี ล่มุ ประเทศเพอ่ื นบา้ นมศี ักยภาพที่จะพัฒนาก้าวหนา้ ไดม้ ากขนึ้ โดยท่ีประเทศเหล่าน้ีมโี ครงสร้างประชากรที่มีกล่มุ เด็กและหนมุ่ สาวในสดั ส่วนท่สี ูง จงึ เป็นสภาพแวดลอ้ มการพัฒนาทน่ี ับวา่ เป็นโอกาส ดังนน้ั การลงทุนด้านโครงสรา้ งพ้ืนฐานเพ่ือการเช่ือมโยงเป็นโครงข่ายภายในประเทศและเช่ือมโยงสู่ภายนอกในเชิงรุก การพัฒนาในเชิงพ้ืนที่เขตเศรษฐกิจพิเศษชายแดนและพื้นท่ีเขตเศรษฐกิจฝง่ั ตะวันออก และการพฒั นาข้อตกลงระหวา่ งประเทศด้านการขนส่งและการอานวยความสะดวกทางการค้า จะส่งผลให้ประเทศไทยเปน็ ประตสู เู่ อเชียท่สี าคญั ในขณะที่สามารถขยายโครงข่ายความเชอ่ื มโยงส่ยู ุโรป โดยทางบกโดยเชือ่ มตอ่ กับเสน้ ทางสายไหมของจีน (One Belt One Road: OBOR) (ตงั้ แตเ่ ดือนพฤษภาคม 2560 ทางการจีนได้เปลี่ยนช่ือเป็น Belt and Road Initiative)ได้อีกด้วย ซึ่งหากดาเนินการควบคู่ไปกับการดาเนินบทบาทท่ีสร้างสรรค์ในการสนับสนุนการลดช่องว่างการพัฒนาระหว่างประเทศ และการพัฒนามาตรฐานและระบบมาตรฐานท่ีเป็นสากลมากข้ึนและการขับเคลื่อนสู่เป้าหมายการพัฒนาท่ียั่งยืน(Sustainable Development Goals: SDGs) ตามมติสหประชาชาตปิ ระเทศไทยจะได้รับความไว้เนื้อเชื่อใจจากประเทศเพ่ือนบ้านและมีบทบาทสาคัญในเวทโี ลกมากขน้ึประเทศไทยป ร ะ ตูสู่ เ อ เ ชี ย

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 18 ส่วนท่ี 1 ในเชงิ สงั คม แนวโน้มการเปล่ียนแปลงของบริบทโลก สาหรับประเทศไทยการพัฒนาทางสังคมก้าวหน้ามา อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579ท่ีสาคัญมากขึ้นในอนาคต ได้แก่ การเปล่ียนแปลงโครงสร้าง ตามลาดับส่งผลให้คนไทยโดยเฉลี่ยมีการศึกษาและสุขภาพประชากรซ่ึงนับว่าเป็นความเสี่ยงและความท้าทายสาคัญ ดีขึ้น และระบบเก้ือกูลในครอบครัวไทยเข้มแข็งเป็นทุนทางสาหรับนานาประเทศ ประเทศที่พัฒนาแล้วและกาลังพัฒนา สังคมที่สาคัญ นอกจากน้ัน กล่าวได้ว่าระบบการศึกษาจานวนไม่น้อยต้องเผชิญกับความเส่ียงที่เกิดจากโครงสร้าง ระบบสาธารณสุขและสวัสดกิ าร และโครงสร้างพื้นฐานในทุกด้านประชากรสูงวยั ข้นึ ตามลาดบั ซ่งึ เปน็ ความเสยี่ งจากการขาดแคลน ก็มีการพัฒนาก้าวหน้าไปตามลาดับ แต่หากเม่ือเปรียบเทียบกับแรงงานและภาระด้านงบประมาณท่ีสูงขึ้น รวมท้ังผลกระทบต่อ ประเทศท่ีพัฒนาแล้วและกลุ่มประเทศกาลังพัฒนาด้วยกันนับว่าคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ แต่ในขณะเดียวกันในอีกด้านหนึ่งได้เกิด ประเทศไทยพัฒนาไปได้ช้ากว่าหลายๆ ประเทศ การพัฒนาโอกาสทางการตลาดของผลิตภัณฑแ์ ละบรกิ ารทต่ี อบโจทยส์ งั คม ประเทศไทยในช่วงระยะเวลาถดั ไปจะเผชญิ กบั ความท้าทายในหลายสงู วัยหลากหลายขึ้น และเป็นความท้าทายตอ่ การวิจัยและพัฒนา ด้าน ทั้งการเปล่ียนแปลงด้านประชากรที่ประเทศไทยจะเข้าสู่เพ่ือยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้สูงวัยให้ดีข้ึน วิวัฒนาการและ สังคมสูงวัยระดับสุดยอดในปี 2579 โดยจะมีสัดส่วนของปัจจัยดงั กล่าวได้ส่งผลให้ภูมทิ ัศน์ของโลกเปลี่ยนแปลงไปอย่าง ผู้สูงอายุถึงร้อยละ 30 ขณะที่สัดส่วนวัยเด็กและวัยแรงงานรวดเรว็ ในทกุ ดา้ น โดยเฉพาะอย่างยง่ิ ในดา้ นการพฒั นาและการใช้ มีสัดส่วนลดลงอย่างต่อเน่ือง โดยวัยเด็กมีสัดส่วนคิดเป็นวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีในการตอบโจทย์การดารงชีวิตและการ ร้อยละ 14 ขณะที่วัยแรงงานคิดเป็นร้อยละ 56 ท้ังน้ีดาเนนิ ธรุ กจิ รปู แบบใหม่ ๆ การลดลงของจานวนวัยแรงงานซ่ึงเริ่มต้ังแต่ปี 2557 จะเป็น ความเสยี่ งสาคญั ทส่ี ง่ ผลกระทบตอ่ การเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ ขณะเดียวกันแนวโน้มของการย้ายถิ่นฐานของ หากการดาเนินนโยบายในการทดแทนกาลังแรงงานด้วยการใช้ประชากรท่ีเพ่ิมข้ึนจากการแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจ เทคโนโลยแี ละการยกระดบั คณุ ภาพและขดี ความสามารถของแรงงานและความกดดนั ภายในประเทศจะส่งผลกระทบต่อการผสมผสาน ไมป่ ระสบความสาเรจ็ นอกจากนั้น สถาบันครอบครัวมีขนาดเล็กทางวัฒนธรรมและกฎเกณฑ์ทางสังคม นอกจากนี้ รูปแบบการ ลงและมีรูปแบบท่ีหลากหลายมากข้ึน ปัญหาเชิงคุณภาพของดาเนนิ ชวี ิตและความสัมพนั ธ์ของคนจะเปลี่ยนแปลงไป อันเป็นผล ประชากรทุกกลุ่มวัย ท้ังในส่วนของคุณภาพการศึกษาจากอิทธิพลของโลกาภิวัตน์และความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี ระดับคุณธรรมจริยธรรม ความเจ็บป่วยจากโรคไม่ติดต่อดังน้ัน การสร้างภูมิคุ้มกันและความเข้าใจถึงการผสมผสาน เรือ้ รังและการเล่ือนไหลทางวัฒนธรรม รวมทั้งการเพิ่มทักษะหลากหลายและเรียนรู้อยู่อย่างต่อเนื่องจะเป็นเง่ือนไขสาคัญ นอกจากน้ัน ท่ามกลางโอกาสท่ีเกิดข้ึนจากกระแสต่อการดารงชวี ิตอย่างมีคุณภาพในโลกซ่ึงนาด้วยเทคโนโลยีและ โลกาภิวัฒน์และความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีมีความเส่ียงและภัยไร้พรมแดน นอกจากนี้ ยังมีปัจจัยจากภาวะโลกร้อนและ คุกคามทแ่ี ทรกแฝงอยใู่ นโอกาสดังกล่าว ซึ่งต้องบริหารจัดการการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศทีส่ ง่ ผลกระทบตอ่ สุขภาพ ด้วยความยากลาบากมากข้ึน อาทิ ความเสี่ยงด้านและความเปน็ อยูข่ องคน อาชญากรรมข้ามชาติ ความเสี่ยงต่อการโจมตีทางไซเบอร์ ผลกระทบในทางลบต่อคุณภาพทางสังคม และมีความเส่ียงต่อ ความม่ันคงและคุณภาพชีวิตของประชาชนท่ีปรับตัวไม่ทันหรือ ขาดความร้แู ละทกั ษะท่ีทันกับยุคสมัยท่ีเปลี่ยน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การทางานร่วมกับเทคโนโลยีก้าวหน้าเป็นต้น ซ่ึงในสังคมไทยยัง มีผู้คนจานวนมากที่ขาดการปรับตัวให้ทันกับความเปลี่ยนแปลง กฎเกณฑแ์ ละกตกิ าใหม่ ๆ และมาตรฐานท่ีสูงขึ้นแต่คนไทยจานวนไม่น้อยยังขาดทัศนคติที่พึงประสงค์ เมื่อประกอบกับบริการทางสังคมท่ีมีคุณภาพยังไม่สามารถกระจายไปได้ครอบคลุมท่ัวถึง จึงติดกับดักทักษะระดับต่าและรายได้ต่า ในขณะท่ีภูมิทัศน์ด้านเศรษฐกิจและสังคมเปลี่ยนแปลงไปมากและรวดเร็วแต่ผู้คนยังขาดการปรับวัฒนธรรมในด้านต่าง ๆ ของการดาเนินชีวิตให้สอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลงทางโครงสร้างเศรษฐกิจและสังคม สังคมไทยจึงมคี วามลกั ลน่ั ระหวา่ งความกา้ วหน้าทางเศรษฐกจิ และเทคโนโลยกี ับความกา้ วหนา้ ทางคณุ ภาพของสังคม การเลอ่ื นไหลและผสมผสานทางสงั คมและวัฒนธรรมขาดการกลั่นกรองและภูมิคุ้มกันที่เหมาะสม จึงต้องเร่งปรับเปล่ียนวัฒนธรรมในทุกดา้ นโดยเฉพาะอยา่ งยิง่ วัฒนธรรมการเรียนรู้ การทางานร่วมกัน การมีวินัย การมีจิตสาธารณะและรับผิดชอบต่อสังคมการคิดวิเคราะห์และสรา้ งสรรค์ ความกระตอื รอื รน้ และขยนั และความเปน็ คนไทยสากล เป็นตน้

รา่ งยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 19 ส่วนท่ี 1 นอกจากน้ัน ในช่วงทศวรรษท่ีผ่านมาโลกต้อง ประเภท การกกั เกบ็ อดตี ปัจจุบนั อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579เผชญิ กบั ความเปลย่ี นแปลงอยา่ งรวดเรว็ ของสภาพแวดล้อมต่างๆ ท่ีส่งผลกระทบในทางลบต่อการพัฒนา อาทิ นาเข้า :MOC - ลา้ นบาท (2539) 103,037 ล้านบาท (2559)สภาพภูมิอากาศเปล่ียนแปลงรวดเร็วและผันผวน ฤดูกาล กา๊ ซ ประมาณ 5.4 ปี (Reserves-to-production ratio)เปล่ียนแปลงไป อุบัติภัยทางธรรมชาติรุนแรงข้ึน การใช้ ธรรมชาติ ปรมิ าณเชื้อเพลิงฟอสซิลท่ีเพ่ิมขึ้นมากส่งผลเสียต่อสภาพแวดล้อมในขณะที่ราคาพลังงานก็สูงขึ้นมากตามความต้องการที่ สารอง :BPเพิ่มขึ้น เป็นต้น ในขณะที่ปริมาณการผลิตมีข้อจากัดความผันผวนของสภาพภูมิอากาศได้กดดันให้ประชาคมโลก นาเข้า :MOC 4,069 ล้านบาท (2539) 41,905 ลา้ นบาท (2559)ต้องรว่ มกันปรับเปลีย่ นกฎเกณฑแ์ ละระเบียบด้านส่ิงแวดล้อมให้มีความเข้มงวดขึ้นเพ่ือท่ีคนจะอยู่กับโลกได้อย่างยั่งยืน ถา่ นหิน ปริมาณ ประมาณ 63 ปี (Reserves-to-production ratio)มาตรฐานของสินค้าและบริการท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม นา้ มันดบิ สารอง :BPถูกกาหนดเป็นมาตรฐานสากลในโลกของการแข่งขัน เงื่อนไข 113,037 ล้านบาท 520,886 ลา้ นบาท (2559)การผลิตและการบรโิ ภคทีเ่ ปน็ มิตรกับสง่ิ แวดลอ้ มกจ็ ะเป็นเกณฑ์ นาเข้า :MOC (2539)มาตรฐานท่ีกดดันให้ประเทศไทยต้องปรับเปลี่ยนไปสู่สังคมสีเขียวโดยการพัฒนาและนาเทคโนโลยีสีเขียวมาใช้ก็จะมีส่วน ปรมิ าณ ประมาณ 2.3 ปี (Reserves-to-production ratio)สาคัญ และช่วยแก้ปัญหาการลดลงของทรัพยากรต่าง ๆ สารอง :BPรวมทั้งน้ามัน ซ่ึงแม้ราคาจะลดลงแต่มีผลกระทบต่อสภาพแวดล้อม จึงต้องผลักดันให้มุ่งสู่การผลิตพลังงาน ปี 2558 ภาคเกษตร ภาคอุตสาห ภาคบริการทดแทนในรูปแบบต่าง ๆ รวมทั้งพืชพลังงานที่อาจจะส่ง กรรมผลกระทบต่อความมัน่ คงทางอาหารได้ นอกจากนี้ การรักษา แรงงาน (Labors) :NESDB 12.27 17.17ความหลากหลายเชงิ นิเวศนซ์ ่งึ นบั ว่าเป็นจุดแข็งสาคัญอีกด้าน มูลค่าเพม่ิ ล้านคน 12.27 ลา้ นคนหน่ึงของประเทศไทย ให้สามารถเป็นฐานสาคัญของการ 1.19 ลา้ นคน 8.29พฒั นาเศรษฐกิจฐานชีวภาพและการท่องเที่ยว (Value added) :NESDB ลา้ นล้านบาท ล้านบาท 4.18 ล้านลา้ นบาท มลู คา่ เพ่มิ ต่อแรงงาน 96,984 บาท 340,668 บาท 482,818 บาท สาหรับประเทศไทยเสน้ ทางการพฒั นาทีผ่ า่ นมามีการเจรญิ เติบโตในเชิงปรมิ าณมากกว่าคุณภาพ มีการใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างส้ินเปลือง สภาพแวดล้อมเส่ือมโทรมลงอย่างรวดเร็ว รูปแบบการพัฒนามุ่งเน้นการดึงดูดการลงทุนจากต่างประเทศ พ่ึงพาการส่งออกที่ต้องอาศัยการนาเข้าทุนและเทคโนโลยีเข้ามาสนับสนุนในสัดส่วนที่สูง ทาให้เศรษฐกิจของประเทศพัฒนาเติบโตได้อย่างรวดเร็วสามารถปรับเปล่ียนประเทศจากประเทศที่มีเศรษฐกิจในระบบ“เกษตรแบบพ่ึงตนเอง” เป็นระบบเศรษฐกิจท่ี “พึ่งพาอุตสาหกรรมและการส่งออก” จนกระทั่งทาให้ประเทศไทยกลายเป็นฐานการผลิตของสินค้าอุตสาหกรรมสาคัญ ๆ ของโลก เช่น ยานยนต์ อิเล็กทรอนิกส์และปิโตรเคมี ซ่ึงการลงทุนจากต่างประเทศส่งผลให้ภาคอุตสาหกรรมขยายตัวเร็วกว่าและมีผลิตภาพการผลิตที่สูงกว่าภาคเกษตรและภาคบรกิ ารซ่งึ เปน็ ภาคเศรษฐกจิ ท่ีเป็นฐานรองรับประชากรขนาดใหญก่ ว่า แต่ภาคเกษตรและภาคบริการโดยเฉพาะการท่องเที่ยวน้ันผลิตภาพยังต่าแม้วา่ จะเป็นสาขาสาคัญที่สามารถช่วยรองรับผลกระทบของไทยจากความผันผวนจากสถานการณ์เศรษฐกิจโลกที่เกิดข้ึนเป็นระยะ ๆได้ จงึ นับวา่ การพัฒนาในรูปแบบทีผ่ า่ นมาสง่ ผลใหป้ ระเทศไทยติดในกับดักความไม่สมดลุ กบั ดกั ผลิตภาพตา่ และกบั ดักความเหล่อื มล้า

รูปแบบการเปล่ียนผ่านพัฒนาประเทศในช่วง 20 ปี รา่ งยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 อนาคตประเทศไทยปี พ.ศ. 2579 ส่วนที่ 1 20

ร่างยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 21 ส่วนท่ี 1 ในขณะเดียวกัน โครงสร้างแรงงานของประเทศ นอกจากน้ัน ยังกล่าวได้ว่าการพัฒนาที่ผ่านมา อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579ยังคงกระจุกตัวอยู่ในภาคเกษตร แต่ไม่ได้ช่วยสร้างมูลค่าเพ่ิม ของประเทศไทยมักให้ความสาคัญกับการขับเคลื่อนเศรษฐกิจให้ให้กับภาคเกษตรมากเท่าที่ควรเพราะการใช้ความรู้ข้อมูล เติบโตอย่างรวดเร็ว แต่ขาดการมุ่งเน้นในการกระจายโอกาสและและการทางานร่วมกับเครื่องมือและเทคโนโลยีสมัยใหม่ยังมีน้อย ความม่ังค่ังเพ่ือยกระดับให้ทุกคนในสังคมสามารถพัฒนาส่งผลให้ผลิตภาพแรงงานของภาคเกษตรยังอยู่ในระดับต่า ให้เกิ ดข้ึนควบคู่กันไป ส่งผลให้ การพัฒนาไม่ สมดุ ลเป็นตัวฉุดร้ังการยกระดับรายได้ของเกษตรกรและแรงงานใน มีความเหลื่อมล้าในสังคมไทยในทุกด้าน การกระจายรายได้และภาคการเกษตร จงึ ยงั เปน็ ขอ้ จากดั ในการสร้างความม่ังคั่งของ การเข้าถึงโอกาสต่างๆ ทเี่ กดิ ขนึ้ ยงั กระจุกตัวในเฉพาะบางกลุ่มประเทศ ประกอบกบั การพัฒนาทีพ่ ฒั นาคณุ ภาพและทักษะขั้นสูง รายได้ระหว่างภาคอุตสาหกรรมกับภาคเกษตรและภาคบริการของแรงงานไม่ตรงกับความต้องการของตลาด จึงเป็น แตกตา่ งกันมาก ภาคอตุ สาหกรรมพัฒนาได้เร็วกว่าภาคเกษตรอุปสรรคสาคัญในการยกระดับศักยภาพของภาคการผลิต และบริการซึ่งคุณภาพและผลิตภาพเพ่ิมข้ึนช้ามาก ยังมีความและบริการไทยไปสู่การใช้ความรู้และเทคโนโลยีเข้มข้น ประเทศไทย เหล่ือมล้าระหว่างพื้นที่เมืองและชนบท โอกาสการเข้าถึงจึงยังไม่สามารถหลุดพ้นกับดักของการเป็นประเทศผู้รับจ้าง เทคโนโลยีการเข้าถึงทรัพยากร การเข้าถึงบริการทางสังคมและผลิตสนิ คา้ และผใู้ ห้บริการในสาขาทม่ี ีมลู ค่าเพ่ิมต่าได้ ดังน้ัน การ บรกิ ารสาธารณะทมี่ ีคุณภาพอย่างครอบคลุมทว่ั ถึง การเข้าถึงติดอยู่ในกับดักรายได้ปานกลางของประเทศไทยสะท้อนถึงการ และการเขา้ ถึงกระบวนการยตุ ธิ รรมติดกับดักในหลายด้านที่เป็นรากฐานสาคัญของการพัฒนาได้แก่ กับดักของผลิตภาพต่าที่หย่ังรากลึกไปถึงปัญหาคุณภาพคน การขาดการบริหารจดั การท่ีดี การขาดโครงสร้างพ้ืนฐานและระบบ และระบบโลจิสติกส์ที่มีคุณภาพ และความไม่เพียงพอของการพัฒนาศักยภาพเพ่ือการดูดซับ การกระจายเทคโนโลยีต่างประเทศ และก้าวกระโดดไปสู่การพัฒนาเทคโนโลยีของตนเอง เนื่องจากการลงทุนวิจัยและพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีพ้ืนฐานยังน้อย ทาให้ประเทศไทยไม่สามารถยกระดับความสามารถในการแข่งขันด้านวิทยาศาสตร์เทคโนโลยี และนวัตกรรมได้ รวมถึงการท่ีสังคมไทยยังติดกับดักความเหล่ือมล้าและกับดักของความไม่สมดุลซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นข้อจากัดของการเพ่ิมศกั ยภาพของประเทศ

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 22 ส่วนท่ี 1 ปั ญ ห า ดั ง ก ล่ า ว บ่ั น ท อ น ค ว า ม เ ข้ ม แ ข็ ง ข อ ง ในภาพรวมกล่าวได้ว่า การพัฒนาประเทศไทยท่ีมี อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579โครงสร้างทางเศรษฐกิจและทางสังคมของไทยลงตามลาดับ ความก้าวหน้ามาตามลาดับยังมิได้สร้างพ้ืนฐานท่ีเข้มแข็งเพื่อที่เป็นปัญหาสาคัญ คือ (1) คนไทยมคี วามเปราะบางและอ่อนไหว การพัฒนาภาคการผลิตและบริการให้เป็นฐานรายได้ท่ีมั่งคั่งต่อการเปลี่ยนแปลงทางสถานการณ์เศรษฐกิจ ทางสังคมและ มีความมั่นคงและยั่งยืนสาหรับคนทุกกลุ่มได้ กล่าวได้ว่ากลไกวัฒนธรรม (2) คนไทยขาดทักษะและดุลยพินิจในการเลือก รับ ขับเคล่ือนเศรษฐกิจท่ีแท้จริงของประเทศยังไม่เข้มแข็งพอปรบั ใช้ วัฒนธรรมและเทคโนโลยีได้อย่างชาญฉลาดและรู้เท่าทัน ที่ยกระดับคุณภาพชีวิตประชาชนได้อย่างท่ัวถึง ประเทศไทยดังน้ันการที่คนไทยยังคณุ ภาพต่าประเทศไทยจึงยังมีข้อจากัดใน ยังคงต้องพ่ึงพาการนาเข้าเทคโนโลยีจากต่างประเทศสูงการใช้ประโยชน์อันเกิดจากโอกาสของกระแสโลกาภิวัตน์ เป็นเพียงประเทศผู้ใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมจากต่างประเทศกระแสการเปล่ียนแปลงทางเทคโนโลยี และโอกาสจากการเล่ือน โดยยังไมส่ ามารถเป็นผู้สร้างเทคโนโลยีโดยเฉพาะเทคโนโลยีขั้นสูงไหลของกระแสวัฒนธรรมท่ีนาไปสู่การผสมผสานหรือการ ได้เอง อกี ทั้งยังตอ้ งพึ่งพาพลังงานจากต่างประเทศอย่างมากบรรจบกันทางวัฒนธรรมของประเทศต่าง ๆ อย่างรวดเร็วที่จะ และมีการใช้ท่ีส้ินเปลือง โดยในช่วงเวลาท่ีผ่านมาการใช้สามารถนามาสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของ ทรัพยากรต่างๆ ในการพัฒนาประเทศไม่มีการวางกลยุทธ์ระยะประเทศในระดับของศักยภาพท่ีสูงข้ึน ผลพวงที่เกิดขึ้นตามมา ยาวในการใช้และการรักษาทรัพยากรท่ีชัดเจน ส่งผลให้คือ วิกฤตพฤติกรรมทางสังคมและวิกฤตทางวัฒนธรรมของ ทรัพยากรสาคัญหลายอย่างหมดส้ินไปอย่างรวดเร็ว หรือประเทศในหลายด้าน เชน่ พฤตกิ รรมบริโภคนิยมและค่านิยมที่เน้น เส่ือมโทรมมากจนต้องอาศัยระยะเวลายาวนานที่จะฟ้ืนฟูให้วัตถุนิยมท่ีให้คุณค่ากับฐานะทางสังคมและความม่ังค่ังมากกว่า กลับคืนมา เช่น ก๊าซธรรมชาติท่ีเป็นทรัพยากรพลังงานหลักความดีงามและความเอ้ืออาทรต่อผู้อื่น ค่านิยมที่เป็นปัจเจกสูง ของประเทศ ทรพั ยากรแรต่ ่างๆ และป่าไม้ เปน็ ตน้รักษาสิทธิตนเอง แต่ไม่เคารพสิทธิของผู้อื่น ขาดความรับผิดชอบ ไม่คานึงถึงการกระทาของตนท่ีจะกระทบต่อสังคม สถานการณ์ดังกล่าวทาให้ความได้เปรียบในด้านและส่วนรวม และความไร้วินัยส่งผลให้เกิดปัญหาสังคมด้าน ทรัพยากรของประเทศไทยลดลงอย่างรวดเร็ว และการพัฒนาต่างๆ ตามมา ไม่ว่าจะเป็นปัญหาคอร์รัปชั่น ปัญหาการเอารัด ประเทศไม่ยั่งยืน และปัญหาดังกล่าวยิ่งกลายเป็นความเสี่ยงเอาเปรียบทางสังคม ความไม่ต่ืนตัวท่ีจะปรับตัว และปัญหา ท่ีสาคัญของประเทศไทยในขณะท่ีประเทศต่าง ๆ เร่งปรับตัวเพิ่มอาชญากรรมตา่ งๆ รวมท้งั การที่คนไทยจานวนไม่น้อยขาดการ ประสิทธิภาพโดยใช้ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีและนวัตกรรมเรยี นรใู้ ห้เท่าทันสถานการณ์จึงปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงไม่ได้ รวมท้ังการบริหารจัดการที่ดีในขณะท่ีประเทศไทยยังติดกับดักเป็นตน้ ความเหลื่อมล้า ผลิตภาพต่า และความไม่สมดุล รวมทั้งยัง ต้องยกระดับการบริหารจัดการให้มีประสิทธิภาพและโปร่งใส มากข้ึน แก้ปัญหากฎระเบียบท่ีมีลักษณะหยุมหยิมและล้าสมัย กลายเป็นอุปสรรคสาคัญในการดาเนินธุรกิจ และเร่ง เพิ่มประสิทธิภาพของะบบราชการท่ียังขาดคุณภาพในการ ขบั เคลอื่ นนโยบายสาธารณะและการใหบ้ รกิ ารสาธารณะข้ อ จ า กั ด ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ น า ไ ป สู่ กั บ ดั ก ก า ร พั ฒ น า ป ร ะ เ ท ศผลติ ภาพ โครงสรา้ ง การใชเ้ ทคโนโลยีแรงงานต่า พื้นฐาน และดจิ ิทลั ต่า ไม่เพียงพอ ประสทิ ธภิ าพ เสถียรภาพทาง ลงทุนวิจัยและ ภาครฐั ตา่ การเมืองต่า พฒั นาต่าSource : IMD (2016) 3 กับดักในปัจจุบันกับดักผลิตภาพต่า กับดักความเหลื่อมล้า กับดักความไม่สมดุล

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 23 ส่วนที่ 1 ดังนั้น ท่ามกลางกระแสการเปล่ียนแปลงในบริบทโลกที่ถาโถมเข้ามาอย่างรวดเร็ว ประเทศไทยจึงจาเป็นอย่างยิ่งที่จะต้อง อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579ทบทวนแนวทางการพัฒนาประเทศทผ่ี ่านมา วเิ คราะหท์ าความเขา้ ใจถึงจุดแข็ง จุดออ่ น โอกาส และความเส่ียง/ภัยคุกคามของประเทศภายใต้แนวโน้มกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกในทุกด้านอย่างรอบคอบเพื่อกาหนดเป้าหมายอนาคตประเทศ กาหนดยุทธศาสตร์และทิศทางการพัฒนาทีจ่ ะพลิกโฉมประเทศไปส่เู ป้าหมายอนาคตท่ีวางไว้ให้พัฒนาความก้าวหน้า มีความมั่นคงและมีความม่ังค่ังไปได้อย่างยั่งยืนในระยะยาว โดยจะต้องปฏิรูปประเทศเพื่อกาจัดจุดอ่อนในหลายด้าน โดยเฉพาะอย่างย่ิงการปรบั สมดลุ การดาเนนิ งานและการบริหารจดั การภาครัฐให้มีบรู ณาการ มปี ระสทิ ธิภาพ โปร่งใส มีธรรมาภิบาล ลดปญั หาคอรปั ชนั่ และระบบอปุ ถัมภ์ นัน้ นบั วา่ เป็นเงื่อนไขของความสาเรจ็ ของการขับเคลื่อนพัฒนาประเทศไปสู่อนาคตที่พึงประสงค์ รวมทั้งต้องเร่งกระจายอานาจและการแบ่งความรบั ผดิ ชอบสอู่ งคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ เพอื่ ใหก้ ารแกป้ ญั หาและการตอบสนองตอ่ เปา้ หมายการพฒั นาในพนื้ ทต่ี า่ ง ๆ ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธิผลต้องวางระบบและกลไกที่ป้องกันการดาเนินนโยบายประชานิยมที่สร้างค่านิยมการไม่พึ่งพาตนเองให้กับประชาชนบางกลุ่ม และสร้างความเสยี หายใหก้ บั ประเทศ รวมทั้งต้องสร้างบรรยากาศท่ีเอ้ือต่อการดาเนินธุรกิจ ปรับปรุงกฎระเบียบให้มีความทันสมัย ลดความซ้าซ้อน และมีความชัดเจน โดยมีกระบวนการจัดทานโยบายสาธารณะ กฎระเบียบ และกฎหมายท่ีมีการวิเคราะห์ผลได้เสีย ผลกระทบตน้ ทุนต่อกลุ่มผ้มู สี ว่ นได้ส่วนเสยี อย่างรอบคอบ (Regulatory Impact Assessment: RIA) World ThailandBreakthrough Technology Self-Driving Vehicle, Quantum computer, Gene Therapy,(2002 - 2016) : MIT Crypto currency, Robot, Hot Solar Cells,CO2 emissions (metric tons per capita) :World bank Artifiif cialif Intelligence, Reinforcement Learning 3.093 (1960) 0.136 (1960) 4.991 (2013) 4.448 (2013)Natural disaster (USD) : UNISDR 1.4 trillions (2005-2014) 4.2 billion (2005-2014)Average death rate due to natural disas- 0.2 0.3ters (per 100,000 population) : WHOTerrorist Attacks 1,441 attacks 37 attacksand fatalities (2016) : ESRI 14,356 fatalities 44 fatalitiesThe average number of records exposedin a data breach claim : Net Diligence 1.70 millions (2011) 2.04 millions (2016)Estimate number of drug-related deaths(Persons) : UNODC 207,400 (2014) Asia = 85,900 (2014) ในขณะเดียวกันต้องสามารถป้องกันและบริหารจัดการความเส่ียงที่เกิดจากภัยคุกคามรูปแบบใหม่ ๆ อยา่ งมีประสทิ ธิภาพ อาทิเครอื ขา่ ยการก่อการรา้ ยและอาชญากรรมขา้ มชาตทิ ัง้ ดา้ นยาเสพตดิ และอาชญากรรมไซเบอร์ การเกดิ โรคระบาดอุบตั ิใหม่ทงั้ ตอ่ มนุษย์สตั ว์ พชื และการเกดิ สภาพแปรปรวนทางธรรมชาตทิ ี่ก่อให้เกดิ ภยั พิบตั ิทางธรรมชาติทีย่ ากจะคาดการณ์ รวมถงึ ความเสีย่ งตอ่ ความมั่นคงด้านน้า อาหาร และพลังงาน ซ่ึงสถานการณ์เหล่าน้ีเป็นสถานการณ์ในระดับโลก จึงต้องมีการปรับตัวอย่างพลิกโฉมโดยมีความรว่ มมือกนั เพอ่ื แกป้ ญั หาเหลา่ นรี้ ว่ มกนั เปน็ กลไกและสญั ญาประชาคมทสี่ าคัญมากขน้ึ ตามลาดบั และประชาคมโลกตอ้ งปฏบิ ตั ติ ามให้เกดิ ผลจรงิ จงั มากขนึ้ โดยกาหนดเปน็ วาระการพฒั นาระดบั โลก เชน่ เปา้ หมายการพฒั นาทยี่ งั่ ยนื (Sustainable Development Goal :SDG) ความตกลงปารสี (Paris Agreement) ตามกรอบอนสุ ญั ญาสหประชาชาตวิ า่ ดว้ ยการเปลย่ี นแปลงสภาพภมู อิ ากาศ อนสุ ญั ญาตอ่ ตา้ นองคก์ รอาชญากรรมขา้ มชาตขิ องสหประชาชาติ เปน็ ตน้ ดงั นนั้ จงึ ถงึ เวลาทปี่ ระเทศไทยในฐานะทเี่ ปน็ สมาชกิ หนงึ่ ของประชาคมโลกจาเปน็ ต้องทบทวนสถานการณแ์ ละหาแนวทางใหมส่ าหรบั การพฒั นาพลกิ โฉมประเทศ เพอ่ื รองรบั การเปลยี่ นแปลงในระดบั โลกดงั กล่าวอยา่ งจรงิ จงั รวมถึงการขับเคลอ่ื นให้ประเทศไทยมีบทบาทสนบั สนนุ การพัฒนาและบทบาทสรา้ งสรรค์ท่โี ดดเดน่ ในเวทีนานาชาติ โดยที่คนไทยเองอยดู่ มี สี ขุ เปน็ คนคณุ ภาพและมคี วามเปน็ สากล

รา่ งยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 24 สว่ นท่ี 1 ท่ามกลางโอกาสและการมีจุดแข็งจึงต้องเร่งเสริมจุดแข็งให้แข็งแกร่งขึ้น เพื่อให้ประเทศไทยสามารถถใช้โอกาสการพัฒนาที่ อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579 เกิดขน้ึ ในเชิงรุกในการะยกระดับสู่ประเทศที่พัฒนาแลว้ โดยมีรายไดส้ งู ยกระดับมาตรฐานและบรรทัดฐานสูร่ ะดับสากล และใช้โอกาสใน การพัฒนาทางสังคมให้มีคณุ ภาพและสร้างโอกาสกับคนไทยในทุกภาคส่วน โอกาสใหม่ ๆ ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงที่ประเทศไทย จะต้องก้าวให้ทันคือการเปล่ียนแปลงทางเทคโนโลยีที่พลิกโฉมโลก อันเกิดจากความก้าวหน้าวิทยาศาสตร์พื้นฐานซึ่งทาให้เกิด เทคโนโลยีใหม่ท่ีส่งผลต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมสง่ิ แวดลอ้ ม โดยเฉพาะอยา่ งย่ิงในดา้ นการพฒั นาและการใชป้ ญั ญาประดษิ ฐ์ และระบบอัตโิ นมตั ิ การใชร้ ะบบเชอ่ื มต่อทางอินเตอร์เนต็ เทคโนโลยแี ละวทิ ยาศาสตรส์ ขุ ภาพและแหง่ ชีวติ การพัฒนาพลงั งานทางเลอื ก และการเกบ็ กกั พลงั งาน และการพฒั นาเศรษฐกิจดจิ ิทลั รวมไปถึงการเกดิ ตลาดสินคา้ และบริการใหม่ ๆ ทต่ี อบโจทย์การเปลย่ี นแปลง สภาพภมู อิ ากาศ และการตอบโจทยส์ งั คมสงู วยั ในภาคสว่ นตา่ ง ๆ ของโลก โดยสรุป การวิเคราะห์สถานการณ์และสภาพแวดล้อมของประเทศในปัจจุบันและแนวโน้มบริบทและเง่ือนไขการพัฒนา ภายนอกประเทศดงั กลา่ วขา้ งตน้ บง่ ชว้ี า่ ประเทศไทยมจี ดุ แขง็ หลายดา้ น ไดแ้ ก่ การมตี าแหนง่ ทต่ี งั้ ทส่ี ามารถเปน็ จดุ เชอ่ื มโยงและกระจาย ความเชอ่ื มโยงทส่ี าคญั ในภมู ภิ าคและเปน็ การประตสู เู่ อเชยี ทสี่ าคญั แหง่ หนง่ึ การเปน็ ฐานการผลติ และบรกิ ารสาคญั ทหี่ ลากหลาย คนไทย โดยเฉลยี่ มกี ารศกึ ษาและสขุ ภาพดขี นึ้ ระบบเกอื้ กลู ในครอบครวั ไทยเขม้ แขง็ และมคี วามหลากหลายเชงิ นเิ วศน์ สาหรบั จดุ ออ่ นของประเทศ ไทยทส่ี าคญั ไดแ้ ก่ การเปลย่ี นแปลงโครงสรา้ งประชากรสสู่ งั คมผสู้ งู อายอุ ยา่ งสมบรู ณ์ ในระยะเวลา 15 – 20 ปตี อ่ จากนไ้ี ป ขอ้ จากดั ดา้ นทรพั ยากรทง้ั แรงงานและทรพั ยากรธรรมชาติ ผลติ ภาพการผลติ ยงั ต่า และการพฒั นาและการใชน้ วตั กรรมมนี อ้ ย การลงทนุ เพอื่ การวจิ ยั และพฒั นามนี อ้ ย และมปี ญั หาความเหลอื่ มล้าในดา้ นตา่ ง ๆ และสง่ ผลใหข้ าดความสามคั คสี มานฉนั ทใ์ นสงั คม ขดี ความสามารถ ของทรพั ยากรยม์ นุษยย์ งั ต่า โครงสรา้ งพนื้ ฐาน ระบบโลจสิ ตกิ ส์ และบรกิ ารทางสังคมยงั ตอ้ งยกระดบั คณุ ภาพอยา่ งทวั่ ถึง รวมทง้ั ความออ่ นแอของการบริหารราชการแผ่นดนิ รวมทั้งยังจาเป็นต้องเร่งปฏิรูประบบราชการและการเมืองเพื่อให้เกิดการบริหาร ราชการแผน่ ดินทีม่ ปี ระสิทธภิ าพและโปรง่ ใส ลดคอรร์ ัปชัน และการปฏริ ปู กฎระเบยี บและกฎหมายใหท้ นั สมยั สาหรับเงื่อนไขภายนอกที่สาคัญและท้าทายต่อการพัฒนาประเทศไทยในอนาคตในระยะ 20 ปีข้างหน้า ที่สาคัญประกอบด้วย (1) กระแสโลกาภิวัตน์ท่ีเข้มข้นขึ้นอย่างต่อเนื่องและมีความเสี่ยงและท้าทายต่อการปรับตัวมากข้ึนจากการเคลื่อนย้ายอย่างเสรีและรวดเร็วของผู้คน เงินทุน ข้อมูลข่าวสาร องค์ความรู้และเทคโนโลยี และสินค้าและบริการ (2) การรวมกลุ่มเศรษฐกิจในภมู ภิ าคนาไปสคู่ วามเชอ่ื มโยงทุกระบบมีมากขึ้น ในขณะท่ีศูนย์รวมอานาจทางเศรษฐกิจโลกเคล่ือนย้ายมาสเู่ อเชยี (3) การเขา้ สสู่ งั คมสงู วัยของโลกสง่ ผลใหเ้ กดิ โอกาสทางธรุ กจิ ใหม่ ๆ แต่มีความเส่ียงให้เกิดการแย่งชิงแรงงานและเงินทุน (4) เทคโนโลยีที่ก่อให้เกิดการเปล่ยี นแปลงอยา่ งฉับพลันจะเป็นโอกาสทางธุรกจิ และการดารงชวี ิตของคนได้อย่างมคี ณุ ภาพมากขึ้น แต่ในขณะเดยี วกันก็เป็นเงื่อนไขที่ทาใหก้ ารแข่งขนั มีความยากลาบากมากขึน้ และหากไม่รเู้ ท่าทันการอาจสง่ ผลเสยี จากการนามาใช้ไมเ่ หมาะสม (5) สภาพแวดล้อมและการเปล่ียนแปลงภมู ิอากาศโลกมีความผันผวน ความเสี่ยงจากภัยธรรมชาติเพ่ิมข้ึน รวมท้ังมีความเสี่ยงต่อความมั่นคงด้านอาหาร น้าและพลังงาน กฏระเบียบและข้อตกลงด้านสิ่งแวดล้อมจะมีความเข้มข้นและเข้มงวดขึ้น (6) แนวโน้มความต้องการพลังงานสะอาดและพลังงานทดแทนเพ่ิมข้ึน ต้องสร้างสมดุลความม่ันคงด้านพลังงานและอาหาร (7) ความเป็นเมืองท่ีเติบโตอย่างต่อเน่ืองและมีข้อกาหนดของรูปแบบและกฎเกณฑ์ท่ีเกี่ยวเนื่องกับลักษณะการใช้พ้ืนท่ี และความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (8) การยึดถือหลักการบรหิ ารจดั การท่ีดีและระบอบประชาธปิ ไตยและสิทธิมนษุ ยชนที่มีความเข้มขน้ มากข้ึน

รา่ งยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 25 สว่ นท่ี 1 บนพ้ืนฐานการวิเคราะหส์ ถานการณ์และแนวโนม้ ในด้านตา่ ง ๆ ท้ังภายในประเทศและภายนอกประเทศ ท่ีบ่งช้ีถึงจุดแข็ง จุดอ่อน อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579โอกาส และความเสี่ยงและภัยคุกคาม รวมทั้งความท้าทายในด้านต่าง ๆ การขับเคล่ือนการพัฒนาให้ประเทศเจริญก้าวหน้าไปในอนาคตนั้น จาเป็นต้องกาหนดวิสัยทัศน์ในระยะยาวและกาหนดเป้าหมายภาพอนาคตประเทศไทยท่ีต้องบรรลุภายในปี 2579ทั้งจากมุมมองดา้ นสภาพสังคมไทย คณุ ลกั ษณะของคนไทย ความก้าวหน้าของการพัฒนา ลักษณะปัจจัยพ้ืนฐานเชิงยุทธศาสตร์ของการพัฒนาระบบบริหารราชการแผ่นดิน รูปแบบทางธุรกิจและฐานะทางเศรษฐกิจ และสาขาการผลิตและบริการที่โดดเด่นประกอบดว้ ย (1) คนไทยคุณภาพและมคี วามเปน็ สากล (Quality Thais and Global Citizens) มีรายได้สงู มคี วามเป็นอยู่ที่ดีและมีความสขุ (2) สังคมไทยทมี่ ีคณุ ภาพและเป็นธรรม การพัฒนามีความครอบคลุม ทั่วถึง ไม่ท้ิงใครไว้ข้างหลัง (Inclusive Thailand)(3) ประเทศไทยมีความสามารถในการแข่งขันในเวทีโลก (Competitive Thailand) บนพ้ืนฐานของความรู้ ความคิดสร้างสรรค์และนวตั กรรม มคี วามโดดเด่นในเศรษฐกิจฐานชวี ภาพและอตุ สาหกรรมและบริการแห่งอนาคต (New S-Curves) เปน็ แหลง่ ทอ่ งเท่ียวและบริการสุขภาพคุณภาพสูง โดยมีลักษณะของสังคมประกอบการที่ผลิตได้ขายเป็น และเศรษฐกิจฐานรากของประเทศมีความหลากหลาย ครอบคลุม และแข็งแกร่ง (4) พื้นทพี่ ฒั นาพิเศษ ภาค และเมืองมคี วามโดดเดน่ มเี มอื งสีเขยี ว แข่งขนั ได้ และน่าอย่สู าหรบัทุกคนกระจายท่ัวท้ังประเทศ (5) สังคมและเศรษฐกิจไทยที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Green Thailand) (6) ประเทศไทยมีความเป็นสากล เป็นหุ้นส่วนการพัฒนาที่มีบทบาทสร้างสรรค์ และมีบทบาทสาคัญในเวทีโลก (7) มีความมั่นคงในด้าน อาหาร น้า และพลังงาน และเปน็ ประเทศทมี่ คี วามม่ันคงปลอดภัยในทุกระดบั และทกุ ดา้ น (Secured Thailand) และ (8) มีภาครัฐที่กระทัดรัด ทันสมัยโปรง่ ใส มีประสิทธิภาพ Quality Competitive and Global Thais Thailand คนไทยคณุ ภาพและมคี วาม ประเทศไทยในการแข่งขัน เป็นสากลมรี ายไดส้ ูง บนพน้ื ฐานความรู้ มคี วามเป็นอยู่ท่ีดแี ละ ความคดิ สรา้ งสรรค์ มีความสขุ Efficient Globalทนั สมยั กะทัดรดั โปรง่ ใส เป็นหุน้ สว่ นทมี่ ีบทบาท มปี ระสทิ ธภิ าพ สรา้ งสรรค์และสาคญัLivable Cities Inclusive Thailand Green Thailand Secured Thailand สังคมไทยทมี่ ีคณุ ภาพและการพัฒนาเชงิ พนื้ ท่ี ภาค เปน็ ธรรม การพัฒนา สังคมและเศรษฐกจิ ไทย มีความม่ันคงด้านอาหารและเมอื งมีความโดดเด่น มีความครอบคลมุ ทัว่ ถึง ทเี่ ปน็ มติ รกบั ส่งิ แวดล้อม นา้ พลงั งาน ไม่ท้งิ ใครไว้ขา้ งหลัง และปลอดภัย แขง่ ขันได้ นา่ อยู่ ในทกุ ระดบั ทกุ ดา้ น สาระสาคญั ของร่างยทุ ธศาสตรช์ าตฉิ บับน้ี ประกอบดว้ ย วิสัยทศั น์ เปา้ หมายอนาคตของชาติทีค่ นไทยทกุ คนต้องการบรรลุร่วมกัน รวมท้ังยุทธศาสตร์หลัก/นโยบายแห่งชาติและมาตรการเฉพาะ ซ่ึงเป็นแนวทาง ทิศทาง และวิธีการท่ีทุกองค์กรและคนไทยทกุ คนตอ้ งมุ่งดาเนนิ การไปพรอ้ มกนั อยา่ งประสานสอดคลอ้ ง เพือ่ ให้บรรลซุ ึ่งสิ่งท่ีคนไทยทุกคนต้องการคือ ประเทศไทยมีความม่ันคง ม่ังค่ัง และย่ังยืน ในทุกสาขาของกาลังอานาจแห่งชาติ อันได้แก่ การเมืองภายในประเทศ การเมืองต่างประเทศเศรษฐกิจ สังคมจติ วิทยา การทหาร วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี การพลังงาน ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม และเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร และคนไทยทุกคนอยู่ดีมีสุข

ร่างยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 26 ส่วนท่ี 1ภาพอนาคตประเทศไทยในอนาคตอีก 20 ปีข้างหน้า อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579เป้าหมายอนาคตประเทศไทย ปี 2579 : ร่วมมือกันขับเคล่ือนประเทศให้ก้าวไปสู่ประเทศที่พัฒนาแล้ว ประเทศไทยมีความมั่นคงในทุกระดับและทุกมิติ มีความพร้อมในการป้องกันภัยคุกคามทุกรูปแบบจากภายในและภายนอกประเทศ เป็นที่ยอมรับของประชาคมโลก การเมืองมีเสถียรภาพ สังคมมีความสามัคคีปรองดอง ประชาชนมีความสุข และมีความมั่นคงด้านอาหาร น้า และพลังงาน เศรษฐกจิ และสงั คมไทยมกี ารพัฒนาอยา่ งม่นั คงและย่ังยืน โดยสถาบันหลักของชาติดารงอยู่อย่างม่ันคงเป็นจุดยึดเหน่ียวของสังคมมีความ สามัคคีของคนในชาติ มีความสงบและอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุขในทุกพื้นที่ และมีระดับรายได้ในกลุ่มประเทศรายได้สูง มีความเป็นธรรมในสังคม และความเหลอ่ื มลา้ ลดลงในทุกมิติ ประเทศไทยมบี ทบาทสาคญั ในภมู ิภาคและโลก ประเทศไทยเป็นประเทศที่ผลิตได้ขายเป็น การพัฒนาเศรษฐกิจ ตั้งอยู่บนฐานฟิสิกส์ ฐานดิจิทัล และฐานชีวภาพ มีการเติบโตอย่างมี คุณภาพ กระจายฐานการผลิตและบริการไปในพ้ืนที่ต่าง ๆ อย่างท่ัวถึง มีเสถียรภาพ แข่งขันบนฐานการพัฒนาและใช้นวัตกรรม และมีฐานการ ผลิตบริการ และการลงทุนที่เช่ือมโยงในอาเซียน ซึ่งล้วนเป็นพ้ืนฐานสาคัญให้ประเทศพัฒนาเข้าสู่การมีรายได้สูงภายในปี 2579 แลเป็นประ เทศ พฒั นาแล้ว ภาคเกษตร เป็นฐานการผลิต bio-bases ท่สี าคญั เปน็ ฐานการผลิตอาหารทมี่ น่ั คงและปลอดภยั และเปน็ ฐานการผลติ ท่มี ีผลิตภาพการผลิตสูง มีระบบบรหิ ารจดั การท่ีดดี ้านประมง ภาคอุตสาหกรรม ฐานอุตสาหกรรมเดิมมีศักยภาพสูงขึ้น มีอุตสาหกรรมอนาคตที่ได้รับการพัฒนาให้เป็นฐานรายได้ใหม่ โดยมุ่งสู่การเป็น ศูนย์กลางการผลิต การค้า และการลงทุนในอนุภูมิภาคและภูมิภาคอาเซียน เช่น ศูนย์การผลิตรถยนต์และชิ้นส่วน ศูนย์ทดสอบและวิจัยพัฒนา รถยนตแ์ ละช้ินส่วนเอเซยี ศนู ย์กลางการผลิตพลงั งาน/วสั ดชุ วี ภาพของภูมภิ าคอาเซียน ศนู ยก์ ลางผลติ อตุ สาหกรรมดจิ ทิ ัล เปน็ ต้น ภาคบริการ ธุรกิจบริการเดิมได้รับการพัฒนายกระดับคุณภาพและศักยภาพให้สูงข้ึน เช่น การขนส่ง ท้ังทางบก ทางอากาศ และทางทะเล และส่งเสรมิ ธรุ กจิ บรกิ ารอนาคตใหเ้ ป็นฐานรายด้ใหม่ โดยมุ่งสู่การเป็นศูนย์กลางการลงทุนและการให้บริการของภูมิภาคอาเซียน เช่น ศูนย์กลาง การให้บริการสุขภาพของภูมิภาคอาเซียน เมืองหลวงแห่งการท่องเท่ียวและบริการของอาเซียน ศูนย์บริการทางการเงิน การศึกษานานาชาติ และบรกิ ารด้านโลจสิ ตกิ ส์ วิสาหกิจและการดาเนนิ ธุรกจิ วสิ าหกจิ ขนาดกลางและขนาดยอ่ มเข้มแข็ง เปน็ ฐานการผลติ และบรกิ ารท่ีสาคัญของประเทศ คนไทยในอนาคต มีศักยภาพในการร่วมกันพัฒนาประเทศ สามารถปรับตัวรองรับบริบทการพัฒนาในอนาคต มีความพร้อมทั้งกายใจ สตปิ ัญญา มที ักษะในการวิเคราะห์อย่างมเี หตุผล มีการเรียนรู้ตลอดชวี ติ มภี มู ิคมุ้ กันตอ่ การเปล่ียนแปลง มีจิตสานึกวัฒนธรรมท่ีดีงาน คุณค่า ความเปน็ ไทย และมีความรบั ผดิ ชอบ เป็นรากฐานทม่ี นั่ คงของชมุ ชน สังคม รักชาติ และสถาบันพระมหากษัตริย์ สังคมไทยเปน็ สังคมทเ่ี ปน็ ธรรม มีความเหล่ือมล้าน้อย อัตราความยากจนต่า มีการกระจายโอกาสเข้าถึงทรัพยากรสร้างฐานอาชีพ บริการ ทางสงั คมที่มคี ณุ ภาพ และกระบวนการยุตธิ รรมอยา่ งท่วั ถงึ ไมม่ ีคอร์รัปช่นั โดยท่ปี ระชาชนทุกช่วงวัยมคี ุณภาพชวี ิตที่ดี ครอบครวั อยดู่ ีมีสุข เศรษฐกิจและสังคมพัฒนาอย่างเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เป็นประเทศท่ีมีระบบเศรษฐกิจสีเขียว ระดับการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ต่า มพี ื้นที่สีเขยี วใหญ่ขนึ้ ประชาชนมีพฤติกรรมการผลิตและการบรโิ ภคที่เป็นมติ รต่อสิ่งแวดลอ้ ม ระบบการบรหิ ารภาครัฐมีประสิทธิภาพ ทนั สมัย รับผิดชอบ โปร่งใส ตรวจสอบไดแ้ ละประชาชนมีส่วนร่วม กระจายอานาจและมีการกาหนด ภารกจิ ท่เี หมาะสมระหว่างส่วนกลาง ภูมิภาค และท้องถน่ิ ภาครัฐกะทัดรัดโปรง่ ใส มปี ระสิทธิภาพ

รา่ งยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 27 ส่วนท่ี 1 ในการที่จะก้าวเดินไปให้บรรลุเป้าหมายอนาคตประเทศไทยท่ีกาหนดร่วมกัน ทุกภาคส่วน อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579อย่างมเี อกภาพและไมท่ ้งิ ใครไวข้ ้างหลัง ประชาชนไทยทุกภาคส่วนจะต้องร่วมมือกัน ต้องร่วมมือกันในการขับเคล่ือนการพัฒนาด้านต่างๆ อย่างเข้มแข็งและต่อเนื่อง โดยมีประเด็น เพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาสาคญั ท่เี ป็นคานงดั หรือตวั พลิกโฉมประเทศ ประกอบด้วย ป ร ะ เ ด็ น ก า ร(1) การพัฒนาคน/ทรัพยากรมนุษย์ ในทุกช่วงวัย และเป็นการพัฒนาในทุกมิติ ทั้งด้านความรู้ ทักษะ ทัศนคติ สุขภาพกายและจิตใจ และจิตวิญญาณอย่าง พั ฒ น า ท่ี เ ป็ น จรงิ จัง เพื่อใหค้ นไทยเปน็ คนคุณภาพอย่างแทจ้ รงิ ค า น งั ด(2) การแก้ปัญหาความเหลื่อมล้าและสร้างความเป็นธรรมในสังคม โดยเฉพาะ พ ลิ ก โ ฉ ม อย่างยง่ิ จากการใหบ้ ริการทางสงั คมคุณภาพสงู อย่างทว่ั ถึง ประเทศ(3) การพัฒนาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และวิจัยและพัฒนา และนวัตกรรมให้ (Smart ก้าวหน้าทันโลกที่ตอบโจทย์การผลิตและบริการท่ีมีมูลค่าสูงและแข่งขันได้และมี Thailand คุณคา่ ทท่ี าให้คุณภาพชวี ติ ดี โดยการสร้างสภาวะแวดล้อมและปัจจัยสนับสนุน New Generation) ที่เอื้อต่อการพัฒนาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี นวัตกรรม ตลอดห่วงโซ่มูลค่า เพอื่ ก้าวขา้ มกบั ดักการเป็นผู้ซือ้ เทคโนโลยไี ปสกู่ ารเปน็ ผผู้ ลติ และขายเทคโนโลยี(4) การปรับโครงสร้างภาคการผลิตและบริการที่มุ่งสู่คุณภาพ มาตรฐาน และ ความย่งั ยนื รวมถึงการส่งเสริมระบบเศรษฐกิจศักยภาพสูงบนฐานของการ เพ่มิ ผลิตภาพ เพอ่ื สรา้ งมูลคา่ เพ่มิ สาหรับการพัฒนาเศรษฐกิจและคุณค่าเพิ่ม สาหรบั การพฒั นาสังคม(5) การปฎิรูปภาครัฐและกฎหมาย กฏระเบียบ เพื่อสร้างความโปร่งใส มีประสิทธภิ าพ ใหบ้ รกิ ารคุณภาพอย่างทั่วถงึ ทวั่ ถึง และเปน็ ธรรม

รา่ งยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 28 สว่ นที่ 1 อนาคตประเทศไทย ีป พ.ศ. 2579 ท้ังนี้ ภายใต้แต่ละประเด็นหลัก การกาหนดแนวทางและมาตรการในการขับเคลื่อนจาเป็นต้องมีการวิเคราะห์อย่างลุ่มลึกและปัจจัยแวดล้อมรอบด้านท่ีจะนาไปสู่การวางแผนดาเนินการตามลาดับก่อน -หลังของการขับเคล่ือนการพัฒนาด้านต่างๆอย่างเป็นระบบโดยคานึงถึงความเชื่อมโยงท่ีเป็นเหตุและผล รวมท้ังผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อมที่บ่งช้ีถึงทางเลือกทางนโยบายและการกาหนดแนวทางในการรองรับผลกระทบท่ีไม่พึงประสงค์ พร้อมท้ังกาหนดบทบาทของภาคีท่ีเกี่ยวข้อง โดยกาหนดผู้มีบทบาทหลักและบทบาทสนับสนุนในการพัฒนาแต่ละประเด็นที่สามารถผลักดันขับเคลื่อนในระดับปฏิบัติได้ชัดเจน นอกจากน้ีการจัดสรรงบประมาณเพื่อสนับสนุนการพัฒนาประเทศตามแนวยุทธศาสตร์ชาติจะต้องมุ่งเน้นประเด็นเชิงบูรณาการท่ีมีลักษณะของความเป็นปัจจัยร่วมภายใต้กลุ่มประเด็นพัฒนาสาคัญและยุทธศาสตร์หลักในด้านต่าง ๆ และจะต้องมุ่งเน้นให้สามารถขับเคล่ือนได้อยา่ งต่อเนื่อง โดยมกี ารกาหนดเปน็ เป้าหมายที่จะตอ้ งบรรลใุ นแต่ละชว่ งเวลา จากความจาเป็นที่จะต้องมีการวางรากฐานที่เข้มแข็งสาหรับการพัฒนาประเทศไทยในอนาคตในระยะยาว โดยต้องมีการดาเนินการอย่างต่อเนื่องและมีบูรณาการ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 จึงได้กาหนดให้รัฐพึงจัดให้มียุทธศาสตร์ชาติ เป็นเป้าหมายการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืนในระยะยาวตามหลักธรรมาภิบาล เพ่ือใช้เป็นกรอบในการจัดทาแผนต่างๆ ให้สอดคล้องและบูรณาการกันเพื่อให้เกิดเป็นพลังผลักดันร่วมกันไปสู่เป้าหมายดังกล่าว “ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี(พ.ศ. 2560-2579)” จึงเป็นหัวใจหลักของการปฏิรูประบบการบริหารราชการแผ่นดินของประเทศไทย เพื่อให้เป็นกลไกการขับเคลื่อนการพัฒนาไปสู่เป้าหมายอนาคตของประเทศที่พึงประสงค์ได้อย่างไม่ชะงักงัน อีกทั้งยังเป็นการกาหนดให้ฝ่ายบริหารมีความรับผิดชอบร่วมกันท่ีจะต้องขับเคลื่อนประเทศไปสู่เป้าหมายที่กาหนดอย่างมีเอกภาพตามกาหนดช่วงระยะเวลาต่าง ๆ ด้วยทั้งนี้ ร่างยุทธศาสตร์ชาตฉิ บบั นี้ ไดม้ ีการพจิ ารณาจากทกุ มติ ิ ท้ังในมิติของประเดน็ การพัฒนา (Issue-based) มิติการพัฒนารายสาขา (Sector-based) และมติ ิการพัฒนาเชิงพนื้ ที่ (Area-based) โดยทป่ี ระชาชนทุกภาคส่วนมีบทบาทสาคัญต้ังแต่ในข้ันตอนการจดั ทา การขับเคลื่อนสู่การปฏิบตั ิ และการติดตาม ตรวจสอบ และประเมินผลท่ีเกิดขึ้น เกิดเป็นพลังร่วมในการก้าวไปสู่เป้าหมายอนาคตประเทศตามยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปนี ้ี สาระสาคัญของยุทธศาสตรช์ าตฉิ บับนี้ ประกอบด้วย วสิ ยั ทศั นแ์ ละเป้าหมายของชาติท่ีคนไทยทุกคนต้องการบรรลุร่วมกันรวมทง้ั นโยบายแหง่ ชาตแิ ละแนวทางการพัฒนาท่ที กุ องคก์ รและคนไทยทกุ คนต้องมุ่งดาเนินการไปพรอ้ มกนั อย่างประสานสอดคล้องเพื่อให้บรรลุซ่ึงส่ิงท่ีคนไทยทุกคนต้องการคือ ประเทศไทยม่ันคง ม่ังคั่ง และยั่งยืน ในทุกสาขาของกาลังอานาจแห่งชาติ อันได้แก่การเมืองภายในประเทศ การเมืองต่างประเทศ เศรษฐกิจ สังคมจิตวิทยา การทหาร วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี การพลังงานทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อม และเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สาร เป็นตน้

2สว่ นที่ ส ภ า พ แ ว ด ล้ อ ม ก า ร พั ฒ น า แ ล ะ ค ว า ม ท้ า ท า ย ท่ี ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย ต้ อ ง พ ร้ อ ม จ ะ เ ผ ชิ ญ

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 30 ส่วนท่ี 2ความท้าทายทปี่ ระเทศไทยตอ้ งพร้อมจะเผชิญ สภาพแวดล้อมการ ัพฒนาในอนาคต 20 ปีข้างหน้า บริบทและสภาพแวดล้อมทั้งภายในและภายนอกประเทศมีแนวโน้มท่ีจะเปล่ียนแปลงรวดเร็ว พลวัตรสูง และซับซ้อนหลากหลายมิติ ซงึ่ จะส่งผลตอ่ อนาคตการพฒั นาประเทศไทยอย่างมาก ประเทศไทยจึงจาเป็นต้อง “รู้เทา่ ทัน” และ “เข้าใจ”บริบทต่างๆ เหล่านี้อย่างลึกซ้ึง ทั้งโอกาสท่ีจะเกิดขึ้นและความเส่ียงความท้าทายท่ีต้องบริหารจัดการได้อย่างชาญฉลาดและทันเหตุการณ์ เพ่ือที่จะกาหนดกลยุทธ์ทั้งเชิงรุกในการใช้ประโยชน์จากโอกาสที่เกิดขึ้นและเชิงรับในการบริหารความเส่ียงบนพื้นฐานของความเข้าใจถึง “จุดแข็ง” และ “จุดอ่อน” ของประเทศอย่างรอบด้านโดยเฉพาะอย่างย่ิงลักษณะในเชิงโครงสร้างท้ังทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศภายใต้ภาพอนาคตประเทศไทยที่กาหนดเป็นเป้าหมายและตาแหน่งเชิงยุทธศาสตร์ของประเทศท่ีชัดเจนในการทจี่ ะพัฒนาประเทศไทยไปสูค่ วามเป็นประเทศทพ่ี ฒั นาแลว้ ให้ไดภ้ ายในปี 2579 เข้าใจบริบทโลกและสถานการณ์ภายในสถานการณ์และแนวโน้มโลกในอนาคตมีหลากหลายมิติ และมีความซับซ้อนเก่ียวพันซึ่งกันและกันอย่างมากคาถามท่ีสาคัญสาหรับประเทศไทย คือ บริบทที่จะเกิดข้ึนเหล่าน้ันจะส่งผลต่อประเทศไทยอย่างไร จะบริหารจัดการให้เกิดประโยชน์สูงสุดและลดความเสี่ยงหรือผลกระทบให้ต่าสุดได้อย่างไร สาหรับแนวโน้มการเปล่ียนแปลงของบริบทโลกท่ีสาคัญท่ีจะส่งผลต่อการพัฒนาประเทศไทยในอนาคตอย่างมากและเป็นแนวโน้มที่มีโอกาสสูงที่จะเกิดข้ึนในบางเร่ืองนั้นแทบจะกล่าวได้ว่า จะเกดิ ข้ึนอย่างแนน่ อน แนวโน้มบรบิ ทโลกท่สี าคญั อาจจาแนกเปน็ 5 ดา้ น คือ ........ ดา้ นการเมืองและความม่ันคงโลก การพัฒนาอยา่ งก้าวกระโดดดา้ นเทคโนโลยีด้านโครงสร้างประชากรและกระแสสงั คมโลก แนวโน้มสถานการณแ์ ละระบบเศรษฐกิจโลก และด้านการเปล่ียนแปลงสภาพภมู ิอากาศและสงิ่ แวดลอ้ มโลกแนวโน้มบรบิ ทท้งั 5 ดา้ นดังกล่าวจะสง่ ผลอย่างมากตอ่ รปู แบบและเวทกี ารแขง่ ขันทางธรุ กิจ (Business Model and CompetitionPlatform) ระบบและปฏิสัมพันธ์เชิงสังคม (Social System and Interaction) และคุณภาพชีวิตและความมั่นคงของมนุษย์ซ่งึ จะเปน็ ทั้งโอกาสและความท้าทายสาหรับประเทศไทยในการท่จี ะพัฒนาไปส่เู ป้าหมายท่ีพึงประสงคใ์ นระยะยาวสาหรับปัจจัยและแนวโน้ม ปัจจัยภายในประเทศท่ีเป็นจุดแข็งและจุดอ่อนที่สาคัญประกอบด้วย โครงสร้างทางประชากรและสถานการณ์ทางสังคมไทย ปัญหาความเหล่ือมล้า การพัฒนาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี วิจัยและพัฒนาและนวัตกรรมส ถ า นก า ร ณ์ แ ล ะ โค ร ง ส ร้ า ง ทา ง เ ศร ษ ฐ กิ จ ขี ด ค ว า ม ส า มา ร ถ ใน ก า รแ ข่ ง ขั น ส ถ า น กา ร ณ์ แ ล ะ แ นว โ น้ มด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และการบริหารจัดการภาครัฐ ซ่ึงปัจจัย และสถานการณ์ภายในประเทศดังกล่าวเมื่อเผชิญหรือบรรจบเข้ากับการเปลี่ยนแปลงในบริบทโลกแล้วอาจจะสร้างโอกาสและก่อให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาประเทศโดยใช้ยุทธศาสตร์เชิงรุกบนพื้นฐานของจุดแข็งที่มี หรืออาจจะกลายเป็นความเส่ียงและภัยคุกคามที่บริหารจัดการเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความเสียหายจากจุดอ่อนท่ามกลางปัจจัยเสี่ยงและความท้าทายจากปัจจัยภายนอกประเทศ

ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 31 ส่วนที่ 2ส ภ า พ แ ว ด ล้ อ ม ก า ร พั ฒ น า ท่ี ต้ อ ง เ ต รี ย ม ตั ว สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา เผชิญในระยะ 20 ปี ข้างหน้า

รา่ งยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 32 ส่วนท่ี 21 สถานการณ์และแนวโน้มด้านความม่ันคง สภาพแวดล้อมการ ัพฒนาสถานการณแ์ ละแนวโนม้ ดา้ นความม่นั คงระดับโลก ระดับภูมิภาค และภายในประเทศ ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านความม่ันคงในแต่ละหว้ งเวลา โดยภัยคุกคามรปู แบบใหม่ที่เกิดขึน้ และภยั คุกคามทางทหารจะส่งผลสาคัญต่อการดาเนินนโยบายและยุทธศาสตร์ของประเทศไทย เพื่อให้คนในชาติมีภมู คิ ุม้ กนั และมคี วามพรอ้ มในการเผชิญกับปัญหาที่เกิดข้ึน ทั้งน้ี การวิเคราะห์สถานการณ์และแนวโน้มด้านความม่ันคง ประกอบด้วย 4 ส่วน คือ สถานการณ์ความมั่นคงในระดับโลก สถานการณ์ความมั่นคงในระดับภมู ภิ าค สถานการณค์ วามมั่นคงภายในประเทศ และประเดน็ ทา้ ทายและผลกระทบด้านความมนั่ คงของไทย1.1 สถานการณ์และแนวโนม้ ดา้ นความมัน่ คงในระดับโลก 1.1.1 การเมืองระหว่างประเทศ ประเทศมหาอานาจโดยเฉพาะสหรัฐอเมริกา สาธารณรัฐประชาชนจีน สหพันธรัฐรัสเซยี ยงั คงมบี ทบาทสาคญั ในเวทีโลกและมกี ารแขง่ ขนั การขยายอิทธิพลทางเศรษฐกจิ และการทหารไปยังประเทศและภูมิภาคต่างๆเพื่อแสวงหาและรักษาผลประโยชน์ รวมท้ังเปน็ การถว่ งดลุ ระหวา่ งขว้ั อานาจตา่ ง ๆ ยุโรปจะมกี ารปรบั โครงสร้างทางเศรษฐกิจและร่วมมือกับสหรัฐฯ ในการต่อต้านการก่อการร้ายและรับมือกับภัยคุกคามรูปแบบใหม่ ในขณะที่ภูมิภาคตะวันออกกลางยังคงประสบความขัดแย้งรุนแรง และจะประสบแรงกดดันจากชาติตะวันตกในการรื้อฟ้ืนรัฐเคาะลีฟะฮ์2 เช่นเดียวกับภูมิภาคเอเชียกลางที่ยังคงขาดเสถียรภาพและเป็นแหล่งอิทธิพลของจีนและรัสเซีย สาหรับแอฟริกาจะกลายมาเป็นพื้นท่ียุทธศาสตร์และตลาดการค้าที่สาคัญ รองจากเอเชียแมจ้ ะยังคงประสบกับความรุนแรงและการพัฒนาท่ีล่าช้า ในขณะเดียวกัน ยังมีความเส่ียงที่จะเกิดปัญหาความขัดแยง้ ด้านเขตแดนในหลายพืน้ ทีข่ องโลกโดยยังไม่มีแนวโนม้ ยตุ ิในอนาคตอนั ใกล้และจะส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ การสะสมอาวุธและการเพ่ิมขีดความสามารถทางการทหาร สถานการณ์และโครงสร้างการเมืองระหว่างประเทศรวมทั้งความเส่ียงความขัดแย้ง นับเป็นบริบทสาคัญในการกาหนดนโยบาย/ยุทธศาสตร์/ท่าทีของไทยท่ามกลางพลวัตของภูมิรัฐศาสตร์โดยเฉพาะอย่างยิ่งท่าทีของมหาอานาจต่าง ๆ การกลุ่มทางเศรษฐกิจในภาคส่วนต่าง ๆ ของโลก และการเกิดขว้ั อานาจทางเศรษฐกจิ ใหม่ ๆ 1.1.2 องค์การระหวา่ งประเทศและบรรษัทขา้ มชาติ จะยังมีบทบาทและความสาคญั ในการกาหนดระเบยี บ กติกาและทิศทางความสัมพันธ์ระหว่างประเทศรวมท้ังมาตรฐานสากลในด้านต่าง ๆ มากขึ้น โดยท่ีสหประชาชาติเป็นองค์การระหว่างประเทศใหค้ วามสาคัญในการรักษาสันติภาพและความมั่นคงของโลก นอกจากนี้ องค์การระหว่างประเทศอื่นๆ ท่ีมีบทบาทสาคัญในการกาหนดกติการะหวา่ งประเทศที่ส่งผลกระทบต่อการบรหิ ารราชการของประเทศอ่ืนๆ ให้ต้องปฏิบัติตาม อาทิ การกาหนดกฎการบินปลอดภยั ขององค์การการบินพลเรือนระหว่างประเทศ (ICAO) องค์การระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชน และองค์กรที่เฝ้าระวงั ดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม เป็นตน้ จึงนับเป็นความจาเป็นท่ีประเทศไทยในฐานะท่ีเป็นสมาชิกของประชาคมโลกจะต้องสร้างความพรอ้ มในการที่จะยกระดบั มาตรฐานและมกี ารปฏิบัตใิ ห้เป็นไปตามระเบียบกติกาสากลในดา้ นต่าง ๆ 1.1.3 ความเสี่ยงปัญหาความมั่นคงโลก ในระยะ 20 ปีข้างหน้าในขณะท่ีประเทศต่างๆ จะยังคงแข่งขันกันเพ่ือขยายอิทธพิ ลด้านต่างๆ ดงั กลา่ วแล้ว มแี นวโน้มวา่ ตวั แสดงท่ีไมใ่ ช่รฐั จะพยายามเพ่มิ บทบาท ซง่ึ จะส่งผลใหป้ ญั หาความม่ันคงของโลกขยายขอบเขตจากเดมิ ทม่ี ุ่งเน้นความม่นั คงทางการทหารเป็นหลัก ปญั หาความมั่นคงรูปแบบใหม่ท่ีจะส่งผลกระทบต่อความมั่นคงของมนุษย์ได้มากประกอบด้วยประเด็นปัญหาหลักหลายประการ อาทิ ปัญหาการก่อการร้าย ท่ีจะมีความซับซ้อนมากข้ึนทั้งรูปแบบและวิธกี ารกอ่ การร้าย โดยจะอาศัยช่องทางอนิ เทอรเ์ นต็ ในการชวนเชื่อและบม่ เพาะแนวคิดหวั รนุ แรงกับบุคคล ท้ังนี้เปา้ หมายการก่อการร้ายจะมุ่งโจมตีสถานที่สาธารณะท่ีส่งผลกระทบต่อความเสียหายจานวนมาก ปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติ จะมีการขยายตัวและทวีความรุนแรงมากขึ้น ซ่ึงเป็นผลมาจากการพัฒนาทางเทคโนโลยีและการเช่ือมโยงระหว่างกัน โดยปัญหาอาชญากรรมขา้ มชาตทิ ส่ี าคญั ในระดับโลก ไดแ้ ก่ ปญั หาการลกั ลอบคา้ อาวธุ ปญั หาอาชญากรรมทางเศรษฐกิจท้ังด้านการเงินและทรัพย์สนิ ทางปญั ญา ปญั หาอาชญากรรมคอมพวิ เตอรท์ ม่ี คี วามเชือ่ มโยงกับการก่ออาชญากรรมอื่นๆ อาทิ การฟอกเงินการปลอมแปลงบัตรเครดิต การขโมยหรอื ปลอมแปลงขอ้ มลู สว่ นบุคคล และปญั หาอาชญากรรมสิง่ แวดล้อม อาทิ การลกั ลอบค้าสัตว์ป่า การลักลอบค้าไม้ การลักลอบขนส่งแร่ธาตุข้ามแดน และการลักลอบขนย้ายและค้าพลังงานและน้ามันเช้ือเพลิงและปัญหาความมั่นคงทางไซเบอร์ จะมีความรุนแรงมากขึ้นและสร้างความเสียหายที่เป็นวงกว้างในเชิงระบบได้มากขึ้น โดยเฉพาะปัญหาการใช้ชอ่ งทางไซเบอร์ในการจารกรรมข้อมูล การโจมตีโครงสรา้ งพน้ื ฐานสาธารณูปโภค*เขตปกครองท่ีมปี ระมขุ ของอาณาจกั รอิสลามปกครอง

รา่ งยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 33 สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา สว่ นท่ี 21 สถานการณ์และแนวโน้มดา้ นความมั่นคงนอกจากน้ี ยังมีความเสี่ยงที่จะกระทบคุณภาพชีวิตและความม่ันคงของมนุษย์ในภาพรวมที่จะกดดันให้นานาชาติต้องร่วมมือเพ่อื บริหารจัดการความเสี่ยงดว้ ยกนั และประเทศไทยเองจะต้องวางระบบการบริหารจัดการความเสย่ี งไว้ลว่ งหน้าอย่างรอบคอบอาทิ ความเส่ียงจากการเปล่ียนแปลงผนั ผวนของสภาพภูมิอากาศ และภยั ธรรมชาตทิ ีม่ รี ะดับความรนุ แรงมากข้นึ ความเสี่ยงต่อความม่ันคงด้านอาหารและแหล่งน้า อันเป็นผลกระทบต่อเนื่องจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและภัยพิบัติทางธรรมชาติที่รุนแรง โดยมีการคาดการณ์วา่ ใน พ.ศ. 2493 จะมีประชากรท่ีประสบภาวะหิวโหยมากถึง 130 ล้านคน รวมท้ังความเส่ียงต่อความมั่นคงด้านพลังงาน อันเน่ืองมาจากข้อจากัดของปริมาณพลังงานเทียบกับความต้องการพลังงานท่ีเพิ่มขึ้นของโลกส่งผลให้มีการแสวงหาพลังงานใหม่ๆ ซ่ึงอาจนาไปสู่ความขัดแย้งระหว่างประเทศได้ และในขณะเดียวกันก็จะนาไปสู่การพัฒนาเทคโนโลยี การวิจัยและการพัฒนาพลังงานทางเลือกและรูปแบบการเก็บกักพลังงานที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น และการพัฒนารปู แบบการคมนาคมขนส่งและยานพาหนะทใ่ี ช้พลงั งานทางเลอื กทีส่ ะอาดและประหยดั พลังงานจะมีความก้าวหนา้ อย่างก้าวกระโดด1.2 สถานการณแ์ ละแนวโนม้ ความมน่ั คงในภมู ิภาค 1.2.1 การรวมกลุ่มความร่วมมือระหว่างประเทศในระดับภูมิภาคเพื่อสร้างพลังทางเศรษฐกิจและรักษาความม่ันคงร่วมกนั และการขยายอทิ ธพิ ลของมหาอานาจในภมู ิภาค ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะมีการพัฒนาอย่างรวดเร็วในทุกด้านกอปรกับจะมกี ารรวมตวั กนั มากข้นึ ผ่านกลไกประชาคมอาเซียน ประชาคมอาเซียนจะมีความเชื่อมโยงและรวมตัวกันในหลากหลายมิติมากขึ้น ท้ังทางด้านการเมือง ความม่ันคง เศรษฐกิจ และสังคม อันจะนาไปสู่การเสริมสร้างพัฒนาการทางการเมืองและเศรษฐกิจของประเทศสมาชิก รวมทั้งมีลักษณะเป็นภูมิภาคไร้พรมแดนมากขึ้นจากการเชื่อมโยงผ่านเส้นทางคมนาคมและข้อตกลงการขนส่งข้ามแดน การอานวยความสะดวกทางการค้าและความเช่ือมโยงของผู้คนในภูมิภาค อย่างไรก็ตาม การเป็นประชาคมเปน็ ความทา้ ทายโดยเฉพาะการทป่ี ระเทศสมาชกิ ยงั มลี ักษณะการปกครองและเศรษฐกิจทแี่ ตกตา่ งกัน การสร้างความเป็นประชาคมและการเปิดกว้างของการติดต่อระหว่างกันอย่างเสรีทาให้มีความเสี่ยงที่จะเกิดผลกระทบต่อความมั่นคงของชาติโดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นการย้ายถ่ินฐานของประชากรในภูมิภาค และการขยายตัวของอาชญากรรมข้ามชาติและเศรษฐกิจนอกระบบและในขณะเดียวกันก็ส่งผลใหม้ ีแนวโน้มของการแขง่ ขนั และการขยายอิทธพิ ลของชาติมหาอานาจ ทั้งในรูปแบบของการใช้พลังอานาจทางทหารและทางเศรษฐกจิ เพื่อให้ไดม้ าซ่ึงประโยชนข์ องตน และการเข้ามาแทรกแซงกิจการภายในของประเทศต่างๆในภูมิภาค กอปรกับพื้นท่ีทางทะเลของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีมูลค่าสูงและมีความสาคัญในเชิงภูมิรัฐศาสตร์ โดยเป็นจุดยุทธศาสตร์เส้นทางการเดินเรอื ทสี่ าคญั ของโลกและเปน็ แหล่งทรัพยากรธรรมชาติทางทะเลท่ีสาคัญ ส่งผลให้มหาอานาจมุ่งที่จะรักษาและแผข่ ยายอิทธพิ ลของตนเองในพนื้ ทด่ี งั กล่าว 1.2.2 ความขัดแย้งทางดินแดน ประเทศที่ยังคงมีปัญหาความไม่ชัดเจนของเส้นเขตแดนและอาณาเขตทางทะเลระหว่างกัน รวมถึงการขยายบทบาทของมหาอานาจที่เข้ามาแสวงประโยชน์ ทาให้ประเทศเอเชียมีการเพิ่มงบประมาณและขีดความสามารถทางการทหารอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้การที่ประเทศในภูมิภาคยังขาดแนวทางในการบริหารจัดการความขดั แย้งและข้อพิพาทรว่ มกันจะส่งผลให้เกดิ ความเส่ียงตอ่ การใช้ความรุนแรงระหว่างกัน 1.2.3 ปัญหาการย้ายถ่ินฐานของประชากร การย้ายถิ่นฐานของประชากรระหว่างกันและจากประเทศอื่นๆ เข้าสู่ประเทศไทยยังคงมีอยู่ โดยที่บางส่วนจะมีลักษณะผิดกฎหมายและประสบปัญหาการผลักดันกลับสู่ประเทศต้นทาง ส่งผลให้มีผู้ย้ายถิ่นจานวนมากยังตกค้างอยู่ในประเทศไทย และเกิดปัญหาอื่นๆตามมา เช่น ปัญหาสาธารณสุข ปัญหาสถานะและสิทธิของบุคคลตามกฎหมาย ปัญหาการศึกษา ปัญหาความขัดแย้งกับชุมชนชาวไทยซ่ึงหากขยายตัวและมีความรุนแรงมากขึ้นจะส่งผลกระทบตอ่ ความสงบของประเทศและการพฒั นาเศรษฐกิจและความสงบเรียบร้อยของสังคม ดังนั้นจึงความจาเป็นที่จะต้องวางระบบป้องกันและแก้ไขปญั หาให้มปี ระสิทธิภาพ รวมทั้งควรมีการกาหนดนโยบายการย้ายถิ่นท่ีชัดเจนเพื่อแก้ปัญหาการขาดแคลนแรงงานภายใตโ้ ครงสรา้ งประชากรสงู อายุ โดยมงุ่ เนน้ กลุ่มแรงงานฝมี อื และมีคุณภาพมากขึน้ สาหรับความเส่ียงต่อความมั่นคงจากปัญหาอ่ืน ๆ น้ันมีความเช่ือมโยงต่อเนื่องจากปัญหาในระดับโลก อาทิ ปัญหาโรคระบาด ภัยพิบัติ ปญั หาการก่อการร้าย ปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติ การเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ ความม่ันคงด้านอาหาร น้า และพลังงาน ความมั่นคงและการรักษาผลประโยชนท์ างทะเล และความมัน่ คงปลอดภยั ทางไซเบอร์ เปน็ ตน้

ร่างยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 34 ส่วนที่ 21 สถานการณ์และแนวโน้มดา้ นความม่นั คง สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา1.3 สถานการณ์และแนวโน้มความมน่ั คงภายในประเทศสถานการณ์ท่ีส่งผลกระทบต่อความม่ันคงภายในประเทศ มีแนวโน้มเป็นปัญหาที่ยังดารงอยู่ โดยบางปัญหามีสาเหตุจากปัจจัยแวดล้อมภายนอกประเทศและความเหลื่อมล้าทางสังคมที่ทาให้ปัญหาเหล่าน้ีขยายตัวขึ้นจนเป็นส่ิงท้าทายในการบริหารจัดการเพ่ือรักษาความม่ันคงของประเทศ อาทิ การหมิ่นสถาบันหลักของชาติ ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้การทุจริตและประพฤติมิชอบ ความเช่ือมั่นในการบริหารประเทศตามหลกั นติ ิธรรม ยาเสพติด ความไม่มนั่ คงทางการเมือง ประกอบกับความยากไร้ทางเศรษฐกิจของประเทศทาให้เกิดความขัดแย้งของคนในชาติ ทสี่ ่งผลต่อความสามัคคีเกดิ ความวนุ่ วาย การเมืองขาเสถยี รภาพสง่ ผลใหก้ ารพฒั นาเศรษฐกจิ ชะงดั งันเปน็ ชว่ งๆ ตลอดจนปญั หา อาชญากรรมขา้ มชาติและสาธารณภัยขนาดใหญ่ นอกจากนี้ การท่ีทาเลที่ต้ังของไทยอยู่ใจกลางภูมิภาค ส่งผลให้ประเทศมหาอานาจต่างๆพยายามดาเนินนโยบายเพื่อขยายความสัมพันธ์และอิทธิพลต่อไทยเพ่ือผลพวงต่อการแข่งขัน อิทธิพลระหว่างกันทงั้ ในระดบั โลกและในภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ การปฏิสัมพันธ์และการรักษาดุลยภาพความสัมพันธ์ และความไวเ้นอื้ เชอื่ ใจระหวา่ งไทยกบั ประเทศมหาอานาจตา่ งๆ ทาใหไ้ทยตอ้ งดาเนนิ นโยบายดา้ นการตา่ งประเทศทม่ี คี วามออ่ นตวั ดงั น้ี 1.3.1 ความท้าทายต่อความม่ันคงในระดับประเทศ สาหรับความท้าทายต่อความม่ันคงภายในประเทศในอนาคตท่ีต้องเฝ้าระวัง ได้แก่ ประเด็นข้อพิพาทด้านเขตแดนและการใช้กาลังทางทหาร การท่ีไทยมีชายแดนทั้ ง ท า ง บ ก แ ล ะ ท า ง ท ะ เ ล ติ ด กั บ ป ร ะ เ ท ศ เ พื่ อ น บ้ า น ห ล า ย ป ร ะ เ ท ศ ซึ่ ง ยั ง ไ ม่ มี ก า ร แ บ่ ง เ ข ต แ ด น ท่ี ชั ด เ จ นอาจทาให้เกิดปัญหากระทบกระท่ังกัน อย่างไรก็ตาม ความท้าทาย ดังกล่าวสามารถจากัดขอบเขตและระดับความรุนแรงให้อยู่ในเฉพาะพ้ืนท่ีได้ โดยเป็นผลจากการเสริมสร้างความสัมพันธ์ และความร่วมมือที่ใกล้ชิดกันและการเสริมสร้างความสัมพันธ์ทางการทูตเชิงป้องกัน นอกจากน้ีมี ประเด็นความมั่นคงทางทะเล เนื่องจากที่ตั้งของไทยเป็นจุดยุทธศาสตร์ท่ีสาคัญทางทะเล และความซับซ้อนในการกาหนดเขตแดนทางทะเล ส่งผลให้ไทยจะเผชิญกับความท้าทายด้านการสร้างดุลยภาพในการรักษาความมั่นคงและผลประโยชน์ของชาติทางทะเล ท้ังในเรื่อง ปัญหาการอ้างสิทธิทับซ้อนทางทะเล ปัญหาการทาลายส่ิงแวดล้อมโดยมนุษย์ กฎหมายและการบังคับใช้ กฎหมายทางทะเล ปัญหาอุตสาหกรรมที่เก่ียวเน่ืองกับทะเล ปัญหาการลักลอบขนส่งสิ่งผิดกฎหมายทางทะเล โดยเฉพาะสินค้าและวัสดุอุปกรณ์ท่ีใช้สองทางท่ีมีความเสี่ยงจะนาไปใช้ในการผลิตอาวุธทาลายล้างสูง การลักลอบเข้าเมือง ผิดกฎหมายและการกระทาอนั เปน็ โจรสลดั 1.3.2 ประเด็นความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ ปญั หาความไมส่ งบในจงั หวัดชายแดนภาคใต้เป็นปัญหาท่ีซับซ้อนละเอียดอ่อน และมีความเช่ือมโยงกันหลายมิติ โดยมีพ้ืนฐานมาจากปัญหาอัตลักษณ์ ชาติพันธ์ุ และการนาปัญหาพ้ืนฐานดังกล่าวมาขยายโดยกลุ่มคนท่ีต้องการแบ่งแยกดินแดนไปสู่ความรุนแรง ทาให้เกิดบรรยากาศความไม่ไว้วางใจระหว่างรัฐกับประชาชนและระหว่างประชาชนกับประชาชนเพม่ิ มากขนึ้ นอกจากน้ี ในพน้ื ทยี่ งั ปรากฏปญั หาใหมท่ ม่ี แี นวโนม้ เพม่ิ มากขน้ึอย่างมีนัยสาคัญ ได้แก่ ปัญหายาเสพติด ปัญหาภัยแทรกซ้อน การลักลอบค้าและขนส่งสินค้าผิดกฎหมายบทบาทของภาคประชาสังคมโดยเฉพาะเยาวชนท่ีเห็นต่างจากรัฐ และถูกดึงเข้ามามีส่วนร่วมในการเคลื่อนไหว รวมถึงประเด็นความไม่สงบในพื้นท่ีจะเป็นประเด็นที่ประชาคมระหว่างประเทศ องค์การระหว่างประเทศ และองค์กรพัฒนาเอกชนระหว่างประเทศให้ความสนใจ ท้ังนี้ การดาเนินการเพ่ือสร้างความเข้าใจและผสานพลังร่วมกับประชาชนเสริมสร้างการยอมรับสังคม พหุวัฒนธรรม และเสริมสร้างความร่วมมือกับมาเลเซียจาเป็นต้องมีความต่อเนื่องตามแนวทางสนั ติวิธี และตอ้ งมคี วามเขา้ ใจในบรบิ ทของพ้ืนที่ 1.3.3 ประเด็นความขัดแย้งของคนในชาติส่งผลต่อความสามัคคีของคนในชาติ โดยกลุ่มคนที่มีความคิด/ความเช่ือทางการเมืองที่แตกต่างกันยังคงมีการเคล่ือนไหว โดยเฉพาะการเคลื่อนไหวผ่านทาง สื่อสังคมออนไลน์ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดความขัดแย้งระหว่างกันได้ ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อความเช่ือมั่นของนักลงทุนในระยะยาวโดยประเด็นสาคัญที่ถูกหยิบยกขึ้นมาเป็นประเด็นเคลื่อนไหว ได้แก่ ประเด็นสิทธิมนุษยชน เสรีภาพ และประชาธิปไตยนอกจากน้ีประเด็นทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมจะถูกนามาผนวกเป็นประเด็นการเคล่ือนไหวทางการเมืองมากขึ้น ทั้งน้ีการดาเนนิ การโดยภาครฐั ในการแก้ปัญหาการทุจริต การพัฒนาระบบยุติธรรมเพ่ือลดความเหลื่อมล้า และให้บริการทางสังคมที่มีคุณภาพและการยกระดับรายได้ประชาชนในพ้ืนที่ห่างไกลให้ท่ัวถึง ให้สัมฤทธ์ิผลจะส่งผลให้คนในสังคมมีความเชื่อมั่นในการบรหิ ารงานของภาครัฐ

ร่างยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 35 ส่วนท่ี 21 สถานการณ์และแนวโน้มดา้ นความมน่ั คง สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา 1.3.4 ประเด็นปัญหายาเสพติด สถานการณ์ยาเสพติดของประเทศไทยมีแนวโน้มรุนแรงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเน่ืองโดยเฉพาะการแพร่ระบาดของยาเสพติดในกลุ่มของเยาวชนซึ่งเป็นกลุ่มเส่ียงที่สาคัญ นอกจากน้ี ปัญหายาเสพติดยังเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อเน่ืองไปยังปัญหาอื่นๆ อาทิ ปัญหาอาชญากรรม ปัญหาการทาลายศักยภาพของประชากรและปัญหาการขยายตัวขององค์กรอาชญากรรม ประเทศไทยต้องเผชิญกับการลักลอบค้ายาเสพติดจากประเทศอื่นๆโดยเป็นประเทศทางผ่านและประเทศปลายทาง โดยกลุ่มนักค้าจากนอกภูมิภาคเข้ามามีบทบาทสาคัญในการค้ายาเสพติดระหว่างประเทศ ซ่ึงมีการกระทาในลักษณะท่ีเป็นขบวนการและใช้วิธีการใหม่ๆ ในการลักลอบขนยาเสพติดทาใหก้ ารจับกมุ กระทาได้ยากขึน้ 1.3.5 ประเด็นปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติ แนวโน้มปัญหาอาชญากรรมข้ามชาติที่มีการขยายตัวทั้งในระดับโลกและระดับภูมิภาค รวมถึงกลุ่มอาชญากรได้มีการนาเทคโนโลยีสมัยใหม่มาใช้ และอาศัยช่องว่างทางกฎหมายของประเทศต่างๆ เป็นช่องทางในการกระทาความผิด โดยอาชญากรรมข้ามชาติสาคัญที่ส่งผลกับประเทศไทย ได้แก่การค้ายาเสพติดที่มีแนวโน้มรุนแรงขึ้น จากการที่ไทยอยู่ใกล้แหล่งผลิต การลักลอบผลิตและจัดหาเอกสารปลอมโดยเฉพาะหนังสือเดินทาง อาชญากรรมทางเศรษฐกิจ อาทิ การลักลอบค้าและขนสินค้าผิดกฎหมายการละเมิดทรัพย์สินทางปัญญา โดยไทยยังคงเป็นประเทศที่ถูกจับตามองเป็นพิเศษ การฟอกเงิน ซึ่งมีความเกี่ยวเนื่องกับอาชญากรรมข้ามชาติอ่ืนๆ และการที่ไทยไม่สามารถปฏิบัติตามคาแนะนาของคณะทางานต่อต้านการฟอกเงินได้อาชญากรรมส่ิงแวดล้อม (การค้าสัตว์ป่าและผลิตภัณฑ์จากสัตว์ป่า การลักลอบตัดไม้พะยูง) และการค้ามนุษย์โดยไทยมีสถานะเป็นประเทศต้นทาง ทางผ่าน และปลายทางของการค้ามนุษย์ ซึ่งมีแนวโน้มว่าปัญหาดังกล่าวจะยังคงอยู่ต่อไปแตจ่ านวนคดีลดนอ้ ยลงจากการปอ้ งกันและปราบปรามอยา่ งตอ่ เน่ือง 1.3.6 ประเด็นความมน่ั คงทางไซเบอร์ ไซเบอรจ์ ะถูกนามาใช้เป็นโครงสร้างพ้ืนฐาน ระบบการบริหารจัดการสาธารณะและระบบสาธารณูปโภคมากข้ึนในอนาคต ( Critical Infrastructure) รวมถึงประชาชนจะใช้ช่องทางไซเบอร์ในการติดต่อสื่อสาร การทาธุรกรรมทางการเงิน และเคลื่อนไหวในประเด็นต่างๆ มากข้ึน ส่งผลให้การโจมตีและการจารกรรมทางไซเบอร์มีแนวโน้มซับซ้อนและรุนแรงมากข้ึน โดยที่ประชาคมระหว่างประเทศมีแนวโน้มท่ีจะกาหนดมาตรฐาน หลักเกณฑ์ให้ประเทศต่างๆ ร่วมปฏิบัติ กอปรกับประเทศต่างๆ จะใช้ช่องทางการโจมตีทางไซเบอร์ต่อกันเพ่ิมขึ้น ซึ่งบางส่วนอาจใชไ้ ทยเป็นฐานปฏิบตั ิการ รวมถึงการเฝา้ ระวงั ความเสยี่ งจากปญั หาการใช้ประเทศไทยเปน็ ทางผ่านของกลมุ่ ผูก้ ่อการรา้ ย 1.3.7 ประเด็นทรัพยากรธรรมชาติและแหล่งพลังงาน การบริหารจัดการเพื่อแก้ปัญหาความเสื่อมโทรมของแหล่งทรัพยากรธรรมชาติและปัญหาสิ่งแวดล้อม การสร้างความม่ันคงด้านอาหาร น้า และพลังงานเป็นประเด็นที่มีลาดับความสาคัญ ในการขับเคล่ือนการพัฒนา ประเทศไทยให้มีความม่ันคงและย่ังยืนในระยะยาวประเด็นส่ิงแวดล้อม ประเทศไทย มีความต้องการพลังงานและทรัพยากรทางธรรมชาติเพ่ือการพัฒนามากขึ้นในอนาคตแต่ต้องเผชิญกับความท้าทาย ท่ีเกิดข้ึนจากการกระจายตัวและการเข้าถึงทรัพยากรท่ีไม่เป็นธรรม และการบริโภคทรัพยากรธรรมชาติท่ีขาดสมดุล และปัญหาทรัพยากรธรรมชาติเส่ือมโทรม ซ่ึงการบริหารจัดการ ประเด็นดังกล่าวอาจจะส่งผลให้เกิดความขัดแย้งในการแย่งชิงทรัพยากรจนอาจขยายผลไปสู่ ความขัดแย้งระหว่างประชาชนกั บ ห น่ ว ย ง า น ภ า ค รั ฐ ไ ด้ ส า ห รั บ ป ร ะ เ ด็ น ค ว า ม มั่ น ค ง ท า ง พ ลั ง ง า น นั้ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย มี ค ว า ม ต้ อ ง ก า รใช้ พลั งง านเพ่ิมขึ้ นอ ย่า งต่ อ เนื่ อง ได้แ ก่ น้า มันเชื้ อ เพลิง แล ะก๊ าซ ธรรมชา ติ โดยพึ่ง พิง แห ล่ง พลั งง า นจากภายนอกประเทศในสัดส่วนที่สูง และในระยะยาวไทย จาเป็นต้องหา แหล่งพลังงานสารองและการพัฒนาแหล่งพลังงานทางเลือกและสะอาดเพ่ือรองรับความต้องการท่ีเพิ่มขึ้นดังกล่าวและ สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงของกระแสโลก รวมถึงการปฏิบัติตามระเบียบ กติกาสากล ในการท่ีจะบรรลุเป้าหมาย การพัฒนาที่ยั่งยืน นอกจากน้ีการบริหารจัดการน้า เพื่อให้เกิด ความมั่นคงในเร่ืองแหล่งน้ากินและน้าใช้ ก็เป็นอีกประเด็นท้าทายท่ีประเทศไทยตอ้ งมียุทธศาสตร์การบริหารจัดการทงั้ ระบบอยา่ ง รอบคอบ

ร่างยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 36 สว่ นที่ 22 สถานการณ์และแนวโน้มการก้าวกระโดดทางเทคโนโลยี สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา2.1 สถานการณ์และแนวโน้มเทคโนโลยีในระดบั โลก เทคโนโลยีเปลี่ยนโลกที่มีบทบาทสาคัญในโลกปัจจุบันและการพัฒนาดา้ นวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยใี นปจั จบุ ันและอนาคตจะ ในอนาคต อาจแบ่งได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ๆ (1) กลุ่มเทคโนโลยีพัฒนาอย่างก้าวกระโดดและส่งผลให้เกิดการพลิกโฉมของ ดิจิทัลและคอมพิวเตอร์ มีการพัฒนาไปสู่ระบบที่สามารถเศรษฐกิจและสังคมโลกขนานใหญ่ เทคโนโลยีท่ีจะทาให้เกิดการ เรียนรู้และวิเคราะห์ด้วยตัวเอง ระบบการรับส่งข้อมูลอัตโนมัติเปล่ียนแปลงครั้งใหญ่ในโลกมาจากฐานเทคโนโลยีสาคัญ ระหว่างคอมพิวเตอร์ ควอนตัมคอมพิวเตอร์ที่มีความเร็ว มากกว่าคอมพิวเตอร์ปัจจุบันถึง 100 ล้านเท่า ซ่ึงสามารถ3 กลุ่ม คือ ฐานชีวภาพ ฐานดิจิทัล และฐานฟิสิกส์ โลกใน นาไปสู่การพัฒนานวัตกรรมที่สร้างประสบการณ์ใหม่ให้แก่อนาคตจงึ เป็นโลกของนวัตกรรมที่ผสมผสานเทคโนโลยีท้ังสามกลุ่มนี้ ก่อให้เกิดปรากฏ การณ์ “เทคโนโลยีเปล่ีย น ผู้ใช้งานได้ (2) กลมุ่ เทคโนโลยกี ารแพทย์และเทคโนโลยีชีวภาพโลก” (Disruptive Technology) เช่น OTT IOT Blockchain มีการพฒั นาวิธหี รือผลติ ภณั ฑใ์ นการรักษาโรคท่ีมีความรุนแรง และยังไม่สามารถรักษาได้ โดยจะค้นพบความลับทางพันธุกรรมซึ่งเป็นเทคโนโลยีท่ีพัฒนา ต่อยอดจากเทคโนโลยีปัจจุบันท่ียังมี และการบาบัดรักษาโรคติดต่อทางพันธุกรรม ซึ่งจะช่วยให้ข้อจากัดอยู่ เพ่ือให้มีประสิทธิภาพในการใช้งานมากยิ่งข้ึน สามารถรักษาโรคบางประเภทที่ปัจจุบันรักษาหรือป้องกันไม่ได้รวมถึงการค้นพบแนวทางหรือเทคโนโลยีใหม่ที่สามารถตอบสนองหรือแก้ไขปัญหาของการดาเนินกิจกรรมทาง เช่น โรคเบาหวาน โรคมะเร็ง เป็นต้น (3) กลุ่มเทคโนโลยีเศรษฐกิจหรือการดารงชีวิตของมนุษย์ ท่ีต้องเอาเทคโนโลยีมา พลังงาน มีการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อสร้างพลังงาน ทางเลือกและแหล่งพลังงานใหม่ รวมทั้งระบบการจัดเก็บช่วยทางานให้สะดวกขึ้น ปลอดภัย เพ่ิมผลผลิต ปรับ พลงั งานทม่ี ปี ระสทิ ธิภาพสูง รวมถึงเทคโนโลยีทสี่ นับสนุนการใช้โครงสร้างเศรษฐกิจ ช่วยทางานที่มีอันตรายและเสี่ยงภัยแต่ไม่ พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพสูง นอกจากนี้เทคโนโลยีเหล่านี้แย่งงานคน ในขณะเดียวกันก็ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคมท้ังในระดับโครงสร้างท่ีก่อให้เกิดปัญหาระยะยาว และระดับ ยังสามารถแตกแขนงใหก้ ลายเป็นเทคโนโลยีท่ีมีบทบาทสาคัญต่อปัจเจกบุคคลก็ส่งผลให้เกิดการเปล่ียนแปลง ทางสังคมทั้งใน การเปล่ยี นแปลงเศรษฐกิจและสังคมโลกไดอ้ ย่างมหาศาลระดบั โครงสรา้ ง ทก่ี อ่ ใหเ้กดิ ปญั หาระยะยาว และระดบั ปจั เจกบคุ คล ฐานดจิ ทิ ัล ฐานชวี ภาพ ฐานฟิสิกส์ “ แนวโนม้ ของการเปลีย่ นแปลงทางเทคโนโลยีต่างๆ ที่กาลังจะเกดิ ขน้ึ ในอนาคตดังกลา่ วจะ สง่ ผลกระทบต่อการเปล่ียนรูปแบบกจิ กรรมทางเศรษฐกิจและสังคมของทุกประเทศทัว่ โลกรวมท้งั ประเทศไทย ” ผลกระทบที่คนไทยจะได้สมั ผัสในระยะเวลาอีกไมน่ าน คือเกิดสาขาการผลติ และบริการใหม่ๆ ประชาชนเข้าถงึ ขอ้ มูลและ เกิดความโปร่งใสและความ บนพ้ืนฐานการใช้เทคโนโลยี มเี ครอื่ งมอื ช่วยตัดสนิ ใจมากขึน้ รับผิดชอบต่อสงั คม สมัยใหมห่ ลากหลายเกิดการเปล่ียนแปลงโครงสรา้ ง เกิดการปฏิรปู ภาคการศกึ ษา ลดความเหลื่อมล้าใน ความตอ้ งการแรงงานและ ใหร้ องรับเทคโนโลยีและ การเขา้ ถงึ เทคโนโลยี เกิดอาชพี ใหมใ่ นภาคธุรกจิ ความต้องการของผู้เรยี น ของบางกลมุ่ ทม่ี ีรายได้น้อย

ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 37 ส่วนท่ี 22 สถานการณ์และแนวโนม้ การก้าวกระโดดทางเทคโนโลยี สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา2.1.1 เกิดสาขาการผลิตและบริการใหม่ๆ บนพื้นฐานการใช้ ในด้านโอกาส ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีจะขยา ยเทคโนโลยสี มยั ใหมห่ ลากหลายสาขา เทคโนโลยที เ่ี ปลยี่ นแปลง ทางเลือกท่ีหลากหลายมากขึ้นในการเพ่ิมผลิตภาพและสร้างรวดเร็วทาให้เวทีการแข่งขันทางธุรกิจพลิกโฉม ธุรกิจที่ใช้การ มูลค่าเพ่ิมของภาคเศรษฐกิจ แต่ต้องอยู่บนเง่ือนไขดาเนินกิจการในรูปแบบเดิมที่คุ้นเคยในปัจจุบันอาจไม่สามารถ ท่ีภาครัฐและเอกชนต้องเร่งลงทุนและยกระดับศักยภาพทางแขง่ ขันได้อีกต่อไป ทาให้ผปู้ ระกอบการที่ไม่สามารถปรับตัวได้ทัน เทคโนโลยีและนวัตกรรมอย่างเข้มข้นและต่อเนื่อง นอกจากนี้อาจต้องเลิกกิจการไป ในขณะที่ผู้ประกอบการบางกลุ่มอาจ จะส่งผลให้มนุษย์มีคุณภาพชีวิตท่ีดีข้ึน มีความสะดวกสบายเล็งเหน็ ชอ่ งทางในการใชเ้ ทคโนโลยใี หม่ๆ เพือ่ เข้าสเู่ วทีการแข่งขัน และปลอดภัยมากขึ้น โดยเฉพาะ ในการทางานที่ยากลาบากใหม่ท่ีสามารถสร้างรายได้มากข้ึน ด้วยการสร้างรูปแบบทาง และมีความเสี่ยงสูง อาจสามารถ ใช้อุปกรณ์ทางเทคโนโลยีธุรกิจ (Business Model) ใหม่ๆ ที่อาจไม่เคยมีมาก่อน ซึ่งเป็น หรือหุ่นยนต์ทางานแทนได้และได้ประสิทธิภาพและประสิทธิผลการเปิดโอกาสให้ผ้บู ริโภคมที างเลอื กสินค้าและบริการรูปแบบใหม่ ท่ีดีกว่าทาโดยมนุษย์ รวมทั้งทาให้มนุษย์มีอายุยืนยาวท่ีหลากหลายมากขึ้น นอกจากนี้ผู้คิดค้นเทคโนโลยีใหม่จะกลาย มากขึ้นด้วยเป็นผนู้ าดา้ นนวตั กรรม ทสี่ ามารถสร้างรายได้จากเทคโนโลยีและนวัตกรรมเหล่าน้ันได้อย่างมหาศาล จึงเป็นปัจจัยที่กระตุ้นให้ สาหรับด้านความท้าทายหรืออุปสรรคน้ัน ความก้าวหน้าของภาคธุรกิจให้ความสาคัญกับการลงทุนด้านการวิจัยและพัฒนา “เทคโนโลยีเปลี่ยนโลก” อาจก่อให้เกิด “ภาวการณ์ว่างงานมากข้ึน และกระแสการเปล่ียนแปลงทางเทคโนโลยี ประกอบกับ จากเทคโนโลยี” ได้ด้วย โดยเฉพาะกลุ่มแรงงานที่ยังใช้ทักษะเดิมบทบาทของภาคประชาชนท่ีมากขึ้น จะเป็นปัจจัยกดดันให้ภาครัฐ เช่น พนักงานขับรถ หรือแม้กระท่ังกลุ่มแรงงานที่ใช้ความรู้ต้องปรับบทบาทอย่างมาก โดยต้องทาความเข้าใจ แต่ลักษณะงานท่ีทาสามารถทาซ้าๆ ได้ เช่น พนักงานโรงแรมความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีในอนาคตให้มากข้ึน และมีการ เสมียน เลขานุการ พนักงานตรวจปรุ๊ฟ แรงงานกลุ่มน้ีปรับปรุงกระบวนการในการตอบสนองต่อภาคธุรกิจให้มี จ ะ ถู ก ท ด แ ท น ด้ ว ย ร ะ บ บ เ ท ค โ น โ ล ยี อั จ ฉ ริ ย ะ เ ห ล่ า น้ีประสิทธภิ าพสงู แ ล ะ ใ น อ น า ค ต จ ะ เ กิ ด ธุ ร กิ จ แ ล ะ อ า ชี พ ใ ห ม่ ๆ ที่ อ า ศั ย ทักษะและองค์ความรู้หลากหลายสาขา ซ่ึงจะมีความแตกต่าง2.1.2 เ กิ ด ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง โ ค ร ง ส ร้ า ง ธุรกิจหรืออา ชีพที่มีอยู่ในปัจจุบันอย่า งมาก ดังน้ั นความต้องการแรงงานและเกิดอาชีพใหม่ในภาคธุรกิจ ก า ลั ง แ ร ง ง า น ใ น ภ า ค ก า ร ผ ลิ ต แ ล ะ บ ริ ก า ร ข อ ง โ ล กควา ม ก้ า วห น้ า ท า ง เ ท คโน โล ยีด้ า นต่ า ง ๆ โด ยเ ฉพา ะ และ ของประเทศไทยจะต้องมีการปรับตัวอย่างรวดเร็วเทคโนโลยีดิจิทัล จะนาไปสู่การพัฒนาระบบอัตโนมัติ เพื่อทันต่อการก้าวกระโดดของเทคโนโลยีเหล่านี้ ความก้าวหน้าและปัญญาประดิษฐ์ (Artififfiicial Intelligence and Automatic ทางเทคโนโลยีจะทาให้มนุษย์มีอายุยืนยาวมากข้ึน ซ่ึงแน่นอนSystems) ท่ีเป็นการเชื่อมโยงทุกส่ิงด้วยอินเทอร์เน็ต (Internet จะส่งผลกระทบท้ังด้านโครงสร้างประชากรท่ีเปลี่ยนแปลงไปof Things: IoT) และจะทวีบทบาทสาคัญในทางธุรกิจและวิถีชีวิต และมีผลสืบเนื่องต่อการลงทุนของภาครัฐ ท่ีต้องเพิ่มข้ึนของทุกคนในสังคมอย่างใหญ่หลวง เช่น การพัฒนา ท้ังด้านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน การให้บริการสาธารณะยานพาหนะไร้คนขับ (Autonomous Vehicles) การพัฒนา และสวัสดิการสังคม เพ่ือรองรับประชากรผู้สูงอายุหุ่นยนตแ์ ละโปรแกรมอัจฉริยะที่สามารถคดิ และทางานแทนมนุษย์ได้ กา รป รั บโ ครง ส ร้ า ง ขอ ง ภ า ค กา ร ผลิ ต แ ล ะบ ริ กา รธุ ร ก ร ร ม ท า ง ก า ร เ งิ น ที่ ใ ช้ ร ะ บ บ ดิ จิ ทั ล เ ป็ น พ้ื น ฐ า น การสร้างความเข้มแขง็ ดา้ นภาวะการออมของประเทศ เป็นต้นเงนิ ท่เี ป็นสอื่ กลางในการแลกเปลี่ยนทางเศรษฐกิจเปล่ียนรูปแบบไปกลายเป็นเงินดิจิทัล เป็นต้น ผลท่ีเกิดข้ึนจะกระทบต่อโลกรวมท้ังประเทศไทยจะมีทั้งในด้านการเป็นโอกาสและด้านความทา้ ทายหรืออุปสรรคต่อการพัฒนาประเทศ

รา่ งยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 38 ส่วนท่ี 22 สถานการณแ์ ละแนวโน้มการก้าวกระโดดทางเทคโนโลยี สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา2.1.3 ประชาชนเข้าถึงขอ้ มลู และมเี ครือ่ งมอื ช่วยตดั สินใจมากข้ึน ในปัจจุบันการกระจายข้อมูลไปยังคนจานวนมากทาได้ง่ายและรวดเร็วมากขนึ้ และแนวโน้มในการพัฒนาด้านเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ Cloud Computing และ Big Data ท่ีมีความสามารถในการประมวลผลและวเิ คราะหข์ ้อมลู ขนาดใหญ่ไดง้ า่ ยและมคี วามรวดเรว็ แมน่ ยา และเสมือนการวเิ คราะห์โดยสมองมนุษยม์ ากยิง่ ขึ้น จะส่งผลให้ในอนาคตระบบการกระจายและตรวจสอบข้อมูลจะทรงพลังมีประสิทธิภาพมากขึ้นอย่างเท่าทวีคูณ ประชาชนทั่วไปสามารถเข้าถึงข้อมูลจานวนมหาศาลผ่านทางระบบเครือข่ายอินเทอร์เน็ตบนฐานของบริการท่ีมีการแบ่งปันการใช้ทรัพยากร (Shared Services)ท่ีทาใหต้ น้ ทนุ ตา่ ลง นอกจากนโ้ี ปรแกรมสนบั สนนุ การทางานท่ีซับซ้อนหลายอย่างจะถูกพัฒนาขึ้น ทาให้ผู้ใช้งานมีข้อมูลเพียงพอและสามารถใชว้ เิ คราะหเ์ พือ่ ตัดสินใจในเร่ืองต่างๆ ได้อย่างแม่นยาและสะดวกรวดเร็ว ทาให้มนุษย์สามารถใช้เวลาไปในการสร้างมูลค่าเพิ่มด้านอื่นๆ ไดอ้ ย่างมีประสิทธิภาพมากข้ึน ในขณะเดียวกันในด้านลบ ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีโดยเฉพาะเทคโนโลยีด้านการสื่อสารมีผลตอ่ การเปล่ยี นแปลงวิถีชีวิตของมนุษย์ให้มีความเป็นปัจเจกสูง และการเข้าถึงข้อมูลได้ง่าย อาจทาให้เกิดพฤติกรรมตามกระแสโดยขาดการพิจารณารอบด้าน อาจทาให้เกิดการก่อพฤติกรรมท่ีเป็นภัยต่อสังคมหรือการสร้างค่านิยมที่ไม่ดีให้กับสังคมอันจะกอ่ ใหเ้ กิดผลกระทบต่อความมน่ั คงของประเทศได้2.1.4 ระบบการศึกษาและเรียนรู้ของคนเปลี่ยนไปส่งผลให้ 2.1.5 เทคโนโลยีสารสนเทศและการก่อให้เกิดความโปร่งใสภาคการศึกษาต้องมีการปรับเปลี่ยน เทคโนโลยีข้ันก้าวหน้า และความรับผิดชอบต่อสังคม การดาเนินกิจกรรมส่งผลให้มนษุ ย์สามารถเข้าถงึ ขอ้ มลู และเรียนรู้ได้ในทุกท่ี ทุกเวลา บนพ้ืนฐานของเทคโนโลยีสารสนเทศจะขยายขอบเขตเข้าไปในและจากหลายช่องทาง เชน่ การเรียนรู้ทางไกล เรียนรู้ตามกลุ่ม กิจกรรมทางเศรษฐกิจและสังคมมากข้ึน ศักยภาพอันทรงพลังความสนใจ เป็นต้น สังคมแห่งการเรียนรู้ จะพัฒนา ของเทคโนโลยีด้านการจัดเก็บและประมวลผลและวิเคราะห์ข้อมูลอย่างรวดเร็ว ทาให้ในอนาคตระบบการศึกษา ในสถาบัน (Data Storage and Data Analytics) ทาให้มีการบันทึกการศึกษาท่ีเป็นระบบมาตรฐานอาจไม่สามารถตอบสนองความ เป็นข้อมูลจานวนมากท้ังระดับองค์กรและระดับบุคคลท่ีสามารถต้องการในการพัฒนาตนเองของคนรุ่นใหม่ได้ และคน ใช้ประโยชนใ์ นการวิเคราะห์และประมวลผลได้อย่างรวดเร็วและแม่นอาจแสวงหาความรู้เพ่ือยกระดับศักยภาพของตนผ่านระบบอื่น ยา และยังสามารถใช้ในการตรวจสอบธุรกรรมต่างๆน อ ก เ ห นื อ จ า ก ร ะ บ บ ก า ร ศึ ก ษ า ม า ต ร ฐ า น ดั ง น้ั น ที่เกิดขึ้นด้วยต้นทุนที่ต่าลงและสะดวกมากย่ิงขึ้น ซ่ึงจะเป็นจาเป็นต้องมีการปฏิรูปภาคการศึกษาของประเทศอย่างจริงจัง เครอ่ื งมอื ท่ีชว่ ยปดิ ช่องโหว่ของกิจกรรมท่ีไม่โปร่งใสและบรรเทาและเร่งด่วน ให้สามารถรองรับเทคโนโลยี และความต้องการ ปัญหาคอร์รัปช่ันทั้งในภาคธุรกิจและในภาครัฐให้ลดน้อยลงได้ของผู้เรียนท่ีจะมีการเปล่ียนแปลงอย่างมากในอนาคตได้อย่าง อย่า งไรก็ต า ม ควา มก้า วหน้ า ทา ง เทคโนโลยีที่ ทา ให้ทนั ท่วงที การประมวลผลข้อมูลที่มีประสิทธิภาพและแม่นยา อาจนาไปสู่ รูปแบบในการแสวงหาประโยชน์จากข้อมูลในรูปแบบใหม่ๆ ซึ่ ง อ า จ เ ป็ น ท้ั ง ท า ง ที่ ดี เ ช่ น ก า ร เ กิ ด ธุ ร กิ จ ใ ห ม่ ๆ ที่ใช้เทคโนโลยีดา้ นขอ้ มูล และทางทไ่ี มด่ ี เช่น การจารกรรมข้อมูล และอาชญากรรมทางไซเบอร์ เปน็ ตน้

ร่างยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 39 สว่ นที่ 2 2 สถานการณแ์ ละแนวโน้มการกา้ วกระโดดทางเทคโนโลยี สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา2.1.6 การอุบตั ขิ องความเหลื่อมลา้ ของการเขา้ ถึงเทคโนโลยีภายใต้บริบทสังคมที่สามารถรับรู้ข้อมูลและเรียนรู้เทคโนโลยีได้มากข้ึน ส่งผลให้การประกอบกิจกรรมต่างๆของคนในสังคมมีประสิทธิภาพมากข้ึน ซึ่งช่วยลดช่องว่างระหว่างการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารและองค์ความรู้ได้ อย่างไรก็ตามเงินทุนยังคงเป็นปัจจัยสาคัญในการสร้างโอกาสเข้าถึงเทคโนโลยีที่มีประสิทธิภาพสูง ส่งผลให้คนบางกลุ่มในสังคมทย่ี ังมรี ายไดน้ อ้ ยอาจมีขอ้ จากดั ในการเขา้ ถึงเทคโนโลยีขน้ั สูงทีม่ ีประสิทธิภาพแต่มีคา่ ใชจ้ ่ายที่สูง จึงทาให้เกิดเป็นช่องว่างระหว่างผู้ใช้เทคโนโลยีทั่วไปและผู้ท่ีใช้เทคโนโลยีระดับสูง ทาให้ต้นทุนในประกอบกิจกรรมต่างๆ ยังมีความแตกต่างกันและอาจเกิดภาวะที่ผู้ใช้งานจาเป็นต้องแสวงหาเทคโนโลยีท่ีเหมาะสมกับเงื่อนไขทางการเงิน จากผลกระทบดังกล่าวประเ ทศไทยจ ะต้อ งก้า วข้า มกับดักขอ งกา รเป็ น “ผู้ ใช้เทคโ นโล ยี ” ไป สู่กา รเป็ น “ผู้ พัฒน าเท คโน โลยี ”จะต้องพฒั นากลุ่มเทคโนโลยสี าคัญ ซงึ่ อาจจัดไดเ้ ปน็ 2 กลุม่ ใหญต่ ามศักยภาพของไทยในปจั จุบนั ได้แก่กลุ่มแรก เป็นกลุ่มสาขาเทคโนโลยีที่ประเทศไทยมีพื้นฐานดี ประกอบด้วย 3 กลุ่มเทคโนโลยี คือ (1) กลุ่มเกษตรและอาหารและเทคโนโลยีชีวภาพและส่ิงแวดล้อม (2) กลุ่มอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ การออกแบบ วัฒนธรรม (3) เทคโนโลยีท่ีใช้ในการยกระดับสาขาบริการให้มีมูลค่าสูง หรือบริการท่ีใช้เทคโนโลยีเป็นพ้ืนฐานสาคัญ โดยกลุ่มนี้ จะต้องมุ่งเน้นการพัฒนาต่อยอดใหเ้ กิดมูลค่าเพมิ่ และเปน็ ฐานเศรษฐกิจใหม่ในระยะต่อไปกลุ่มที่สอง เป็นกลุ่มที่ไทยอาจยังไม่เข้มแข็งมากนัก แต่มีความจาเป็นอย่างมากต่อการพัฒนาประเทศในอนาคต ประกอบด้วย2 กลุ่มเทคโนโลยี คือ (1) กลุ่มเคร่ืองมืออุปกรณ์อัจฉริยะ หุ่นยนต์ และระบบเครื่องกลที่ใช้ระบบอิเล็กทรอนิกส์ควบคุมกลุ่มดิจิทัล เทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตท่ีเช่ือมต่อและบังคับอุปกรณ์ต่างๆ ปัญญาประดิษฐ์และเทคโนโลยีสมองกลฝังตัว และ(2) กลุ่มสาธารณสุข สุขภาพ และเทคโนโลยีทางการแพทย์ โดยกลุ่มน้ี อาจพัฒนาโดยใช้รูปแบบการพัฒนาในลักษณะวิศวกรรมย้อนกลับ (Reverse Engineering) การร่วมมือทางเทคโนโลยี และการเข้าครอบครองเทคโนโลยี (Acquire Technology)เพื่อให้สามารถเร่งพัฒนาเทคโนโลยีให้ทันการเปล่ียนแปลงของโลก ในขณะเดียวกัน ภายในประเทศ จะต้องมีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมต่อวิจัยและพัฒนาและการถ่ายทอดและต่อยอดเทคโนโลยี อาทิ การพัฒนาระบบ และบุคลากรรองรับการถ่ายทอดและพัฒนาเทคโนโลยี การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านการวิจัยและพัฒนา การสนับสนุนงบประมาณอย่างต่อเน่ืองใ น โ ค ร ง ก า ร วิ จั ย ท่ี มี ผ ล ก ร ะ ท บ ส า คั ญ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ร ว ม ถึ ง ก า ร ส นั บ ส นุ น ก า ร พั ฒ น า ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์และการนาผลงานวิจัยมาใช้ในการพัฒนาประเทศ เพ่ือให้เกิดการสั่งสมองค์ความรู้ ถ่ายทอดและพัฒนาเทคโนโลยีเ ห ล่ า นั้ น อ ย่ า ง ต่ อ เ นื่ อ ง จ น ถึ ง ใ น ร ะ ดั บ ที่ เ พี ย ง พ อ ต่ อ ก า ร ย ก ร ะ ดั บ ก า ร พั ฒ น า เ ศ ร ษ ฐ กิ จ แ ล ะ คุ ณ ภ า พชีวิตของประชาชนในประเทศไดอ้ ย่างมนี ัยยะสาคัญ

รา่ งยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 40 สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา สว่ นท่ี 2จากผลกระทบดงั กล่าว ....ประเทศไทยจงึ จาเป็นต้องพฒั นา วิทยาศาตร์ เทคโนโลยี นวตั กรรมตลอดหว่ งโซ่มลู ค่า เพ่ือกา้ วข้ามกับดัก “ผู้ซื้อเทคโนโลยี” ไปสู่ การเปน็ “ผู้ผลิตและขายเทคโนโลยี” กลุ่มเกษตรและอาหาร เทคโนโลยีและสง่ิ แวดลอ้ ม กลุ่มท่ไี ทยมพี ้นื ฐานดี กลุ่มอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ การออกแบบ วฒั นธรรมใหค้ วามสาคญั กับการพฒั นาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีพนื้ ฐานในลกั ษณะเสน้ ตรง สาขาบรกิ ารทม่ี มี ลู ค่าสงู หรือ สาขา บริการท่ใี ช้เทคโนโลยีเปน็ พืน้ ฐาน กลุม่ ทไี่ ทยยงั ไม่เข้มแขง็ พฒั นาต่อยอดให้เกิดมลู คา่ เพม่ิ และเป็นฐานเศรษฐกิจ ใหม่ในระยะตอ่ ไปในลกั ษณะวศิ วกรรมยอ้ นกลบั อุตส่ าหกรรมฐานรายไดใ้ หม่ อาทิ  กลุ่มเคร่ืองมืออปุ กรณอ์ จั ฉริยะ ห่นุ ยนต์ และ ระบบเคร่ืองกลทใ่ี ช้ระบบอเิ ลก็ ทรอนิกส์ควบคมุ กล่มุ ดิจิทัล เทคโนโลยี อนิ เตอรเ์ น็ตทเี่ ชอื่ มต่อและ บงั คับอปุ กรณ์ต่าง ๆ ปัญญาประดิษฐ์ และ เทคโนโลยีสมองกลฝังตัว  กลุ่มสาธารณสขุ สขุ ภาพ และ เทคโนโลยที าง การแพทย์อตุ สาหกรรมฐานรายไดเ้ ดิม อาทิ กลมุ่ อตุ สาหกรรมอิเล็กทรอนกิ ส์ ยานยนต์

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 41 สว่ นท่ี 22 สถานการณ์และแนวโน้มการก้าวกระโดดทางเทคโนโลยี สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา2.2 สถานการณ์และแนวโน้มการพัฒนาเทคโนโลยีภายในประเทศ ใ น ปั จ จุ บั น ก า ร พั ฒ น า วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ เ ท ค โ น โ ล ยี แ ล ะ น วั ต ก ร ร ม อ ยู่ ใ น ร ะ ดั บ ท่ี ส า ม า ร ถ ถ่ า ย ท อ ดและพัฒนาในข้ันลอกเลียนแบบได้ในระดับหน่ึง แต่ยังมีศักยภาพในการพัฒนาเทคโนโลยีให้เป็นของตนเองได้น้อยจึ ง เ ป็ น ข้ อ จ า กั ด ส า ห รั บ ก า ร พั ฒ น า ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ ใ ห ม่ ๆ แ ล ะ ส า ห รั บ ก า ร เ พ่ิ ม คุ ณ ภ า พ สิ น ค้ า แ ล ะ บ ริ ก า รรวมทั้งการพัฒนาและเพ่ิมประสิทธิภาพกระบวนการผลิตและการบริหารจัดการ จึงทาให้ขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศไม่ทันกับการเปล่ียนแปลงในตลาดโลกซึ่งความต้องการสินค้ากลุ่มคุณภาพและรูปแบบจูงใจเพิ่มข้ึนเร็วกว่าและหลายกลุ่มประเทศมีความสามารถในการเข้ามาแข่งขันในตลาดกลางและล่างมากข้ึน ในขณะที่ข้อจากัดด้านทรัพยากรและกาลังคนกดดนั ให้ประเทศไทยเองจะต้องมุ่งเน้นการเพิ่มผลิตภาพการผลิตให้สัมฤทธิ์ผลเพ่ือท่ีจะแข่งขันให้ได้และทาให้คุณภาพชีวิตประชาชนดีข้ึนอย่างท่ัวถึงมากขึ้น ซึ่งสะท้อนได้จากการวิเคราะห์ดัชนีชี้วัดความสามารถการแข่งขันด้านนวัตกรรมของประเทศไทยเปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ในปี ค.ศ. 2016-2017 โดยสถาบันจัดอันดับนานาชาติ พบว่าในภาพรวมความสามารถการแข่งขันด้านวิทยาศาสตร์และนวัตกรรมของประเทศไทยยังอยู่ในอันดับคงท่ีค่อนไปทางต่าส่วนปัจจัยทางด้านเทคโนโลยีมีแนวโน้มปรับตัวดีข้ึน โดยในรายงานของ The World Competitiveness Yearbook 2017ของ IMD ระบุวา่ โครงสร้างพน้ื ฐานดา้ นเทคโนโลยขี องไทยปรับตวั สูงข้นึ ถงึ 6 อนั ดบั โดยขึน้ มาอยูใ่ นอนั ดบั ที่ 36 จากอันดับท่ี42 ในปีก่อนหน้า ซ่ึงส่วนใหญ่เป็นผลจากการเพ่ิมขึ้นของการลงทุนด้านโทรคมนาคม (Investment in Telecommunication)ขณะท่ีโครงสร้างพ้ืนฐานทางวิทยาศาสตร์ ปรับลดลง 1 อันดับ มาอยู่ในอันดับที่ 48 จากอันดับที่ 47 ในปีก่อนหน้าโดยตัวฉดุ รัง้ ท่สี าคัญ ไดแ้ ก่ จานวนสทิ ธิบัตรทยี่ น่ื ขอภายในประเทศ (Patent Applications) ลดลง 13 อันดับ มาอยู่ในอันดับท่ี52 จากอันดับท่ี 39 ในปีก่อนหน้า และจานวนสิทธิบัตรต่อประชากร 100,000 คน (Number of Patents in Force) ลดลง9 อนั ดับ โดยอยู่ในอนั ดับที่ 59 จากอันดบั ท่ี 50 ในปีกอ่ นหน้า (จากทั้งหมด 63 ประเทศ) แม้ว่าปัจจัยย่อยด้านการลงทุนวิจัยและพัฒนาโดยรวม และการลงทุนวิจัยและพัฒนาของภาคธุรกิจ รวมถึงศักยภาพด้านนวัตกรรมผลิตภัณฑ์/กระบวนการ/บรกิ ารของภาคธุรกจิ จะปรับตัวดีขึ้นมากกต็ าม ขณะที่รายงาน The Global Competitiveness Report (GCR) 2016-2017 ของ World Economic Forum(WEF) ไดจ้ ดั อันดบั ปัจจยั ดา้ น ความพรอ้ มทางเทคโนโลยี ลดลง 5 อันดับ มาอยู่ในอันดับท่ี 63 จากอนั ดับท่ี 58 ในปีกอ่ นหนา้เนื่องจากการ ลดลงอย่างมากของการลงทุนทางตรงของต่างประเทศและการถ่ายทอดเทคโนโลยี (FDI and TechnologyTransfer) โดยลดลง 14 อันดับ มาอยู่ในอันดับที่ 42 จากอันดับที่ 28 ในปีก่อนหน้า และจานวนการ จดทะเบียนเช่ือมต่อสัญญาณอินเทอร์เน็ตแบบเคล่ือนที่ต่อประชากร 100 คน (Mobile Broadband Subscriptions/100 pop.) ลดลง11 อันดับ มาอยู่ในอันดับที่ 34 จากอันดับที่ 23 ในปีก่อนหน้า ส่วนปัจจัยด้านนวัตกรรมปรับตัวดีข้ึน 3 อันดับขึ้นมาอยู่ในอันดับท่ี 45 จากอันดับท่ี 57 ในปีก่อนหน้า โดยเป็นผลมาจากตัวช้ีวัดย่อยด้านการจัดซื้อจัดจ้างสินค้าเทคโนโลยีขั้นสูงของภาครัฐ ( Government Procurement of Advanced Technology Products, 1-7 (Best))เพิ่มข้ึนถึง 25 อันดับ มาอยู่ในอันดับที่ 65 จากอันดับที่ 90 ในปีก่อนหน้า (จากท้ังหมด 138 ประเทศ/เขตเศรษฐกิจ)สาหรับดัชนีชี้วัดความสามารถด้านนวัตกรรม The Global Innovation Index (GII) 2016 จัดทาโดยมหาวิทยาลัยคอร์เนล(Cornell University) ร่ ว ม กั บ Institut Europe'é en d'Administration des Affaires\" (INSEAD) แ ล ะ อ ง ค์ ก า รทรัพย์สินทางปัญญาโลก (World Intellectual Property Organization: WIPO) พบว่า ประเทศไทยมีความสามารถด้านนวัตกรรมในภาพรวมสูงขึ้น 3 อันดับจากปีก่อนหน้า โดยอยู่ในอันดับ 52 จากอันดับที่ 55 ในปีก่อนหน้า (จาก 128ประเทศ/เขตเศรษฐกิจ) เน่ืองจากอันดับที่เพิ่มข้ึนของปัจจัยด้านสถาบัน ด้านโครงสร้างพ้ืนฐาน ศักยภาพทางการตลาดศักยภาพทางธุรกจิ และผลผลติ จากการพัฒนาความรแู้ ละเทคโนโลยี

รา่ งยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 42 ส่วนที่ 22 สถานการณ์และแนวโนม้ การก้าวกระโดดทางเทคโนโลยี สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา2.2 สถานการณ์และแนวโน้มการพัฒนาเทคโนโลยภี ายในประเทศ ส า ห รั บ ดั ช นี ชี้ วั ด ก า ร พั ฒ น า น วั ต ก ร ร ม ที่ ส า คั ญ อ่ื น ๆ 3 อ า ทิ ด้ า น ก า ร ล ง ทุ น วิ จั ย แ ล ะ พั ฒ น าของประเทศไทยมแี นวโน้มเพม่ิ ขึ้น อย่างต่อเน่ือง จาก 12,406 ล้านบาท ในปี ค.ศ. 2000 เป็น 48,671 ล้านบาท หรือคิดเป็นร้อยละ 0.62ต่อ GDP ในปี ค.ศ. 2015 เน่ืองจากภาคเอกชนมีการลงทุนด้านการวิจัยและพัฒนาเพ่ิมขึ้นถึงร้อยละ 73คิดเป็นสัดส่วนการลงทุนวิจัยและพัฒนาของภาคเอกชนต่อภาครัฐ 70:30 อย่างไรก็ดี ประเทศไทยยังมีการลงทุนด้านการวิจัยและพัฒนา ค่อนข้างต่า เมื่อเปรียบเทียบกับประเทศในเอเชีย เช่น เกาหลีใต้ ญ่ีปุ่น จีน และสิงคโปร์ซึ่งมีสดั สว่ นระหว่างร้อยละ 2.0-3.0 ต่อ GDP บุคลากรรองรับการพัฒนานวัตกรรม ยังไม่เพียงพอต่อการสร้างฐานกาลังคนด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อรองรับการพัฒนาสู่ประเทศนวัตกรรมในอนาคต โดยในปี ค.ศ. 2015 กาลังแรงงานสายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมีจานวนรวมทั้งส้ิน 3,979,193 คน แบ่งเป็นผู้ที่จบสายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีโดยตรงและทางานตรงสายประมาณ1.8 ล้านคน ผู้ท่ีจบสายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแต่ทางานด้านอื่นประมาณ 1.5 ล้านคน และผู้ท่ีจบการศึกษาด้านอื่นแต่มาทางานในสายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีประมาณ 0.6 ล้านคน และแม้ว่าจานวนบุคลากรวิจัยและพัฒนา ในช่วง 5 ปีท่ีผ่านมา (2011-2015) มีแนวโน้มเพิ่มข้ึนอย่างต่อเน่ือง โดยในปี ค.ศ. 2015 จานวนบุคลากรวิจัยและพัฒนาท่ีทางานเทียบเท่าเต็มเวลา (FTE) เพิ่มเป็น 89,617 คน คิดเป็น 13.6 คนต่อประชากร 10,000 คน จากปี ค.ศ. 2014ท่ีมีจานวน 84,216 คน คิดเป็น 12.9 คนต่อประชากร 10,000 คน อย่างไรก็ดี เม่ือเปรียบเทียบกับประเทศในเอเชีย อาทิไต้หวัน เกาหลีใต้ และสงิ คโปร์ จะมีบุคลากรวิจยั และพัฒนาสูงกวา่ ไทย 8-9 เท่า สิทธิบัตร เป็นการคุ้มครองทางทรัพย์สินทางปัญญาที่ช่วยส่งเสริมการวิจัยและพัฒนาเพ่ือคิดค้นสิ่งประดิษฐ์และนวัตกรรมใหม่ๆ อย่างไรก็ดี จานวนการย่ืนคาขอรับสิทธิบัตรในประเทศไทยยังมีจานวนน้อย และส่วนใหญ่เป็นการย่ืนจดทะเบียนโดยชาวต่างชาติ โดยในปี ค.ศ. 2014 สถิติการยื่นจดทะเบียนสิทธิบัตรในประเทศไทย มีจานวนรวมท้ังสิ้น12,007รายการ (สิทธิบัตรการประดิษฐ์ 7 ,930 รายการ และสิทธิบัตรการออกแบบ 4 ,077 รายการ)ในจานวนน้ีเป็นของคนไทย 3,789 รายการ (ร้อยละ 31.56) และเป็นของคนต่างชาติ 8,218 รายการ (ร้อยละ 68.44)โดยเฉพาะสิทธบิ ตั รการประดิษฐ์ซ่ึงเป็นการยื่นคาขอรับสิทธิบัตรของชาวต่างชาติเป็นจานวนถึง 6,947 รายการ ขณะที่คนไทยย่ืนคาขอรับสิทธิบัตรการประดิษฐ์เพียง 983 รายการเท่านั้น ดังน้ันจึงมีความจาเป็นต้องเร่งสร้างความตระหนักให้คนไทยเห็นความสาคัญและสนับสนุนการนาสิทธิบัตรมาใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์มากข้ึน รวมทั้งปรับปรุงข้ันตอนการจดสิทธิบตั รใหม้ ีประสทิ ธิภาพและรวดเร็วขน้ึ ดังนนั้ ในอนาคตขา้ งหนา้ ประเทศไทยจงึ มคี วามเส่ยี งท่จี ะสูญเสียขีดความสามารถในการแข่งขันในตลาดโลกอย่างรวดเร็วเนื่องจากข้อจากัดทั้งด้านแรงงานและทรัพยากร ต้นทุนการผลิตในประเทศไทยสูงขึ้นตามต้นทุนค่าจ้างแรงงานท่ีสูงข้ึนเพราะขาดแคลนแรงงานในภาวะท่ีโครงสร้างประชากรได้เข้าสู่สภาพของสังคมผู้สูงอายุมากข้ึนตามลาดับเช่นเดียวกับต้นทุนวัตถุดิบท่ีสูงขึ้นเนื่องจากการประกอบธุรกิจ การค้าและการพัฒนาความเป็นอยู่ท่ีผ่านมาใชท้ รพั ยากรอย่างสน้ิ เปลืองมาอย่างตอ่ เนื่องโดยที่การบังคับใชก้ ฎหมายเพื่อการกากบั ดแู ลขาดประสทิ ธิผลทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมจึงถูกใช้และทาลายร่อยหรอเส่ือมโทรมลงอย่างรวดเร็ว การฟ้ืนฟูและทดแทนมีความล่าช้าไม่ทันการณ์ขณะที่ต้นทุนด้านบริหารจัดการและโลจิสติกส์ก็สูงขึ้นเนื่องจากการลงทุนเพ่ือการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและระบบโลจิสติกส์ตา่ ง ๆ ยงั ไม่เพยี งพอและขาดคุณภาพในหลายด้านและในหลายพืน้ ท่ีภาคธุรกจิ เอกชนจงึ เผชิญกับแรงกดดนั ดา้ นตน้ ทนุ 3 สานกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ (สวทน.) และ สานักงานคณะกรรมการวจิ ยั แห่งชาติ

รา่ งยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 43 ส่วนที่ 23 สถานการณ์และแนวโน้มด้านประชากรและสงั คม สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา3.1 สถานการณ์และแนวโน้มดา้ นประชากรและสังคมโลก แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของบริบทโลกที่มีนัยสาคัญต่อการกาหนดแนวทางการพัฒนาในอนาคต ได้แก่การเข้าสู่สังคมสูงวัย จากอัตราการเกิดที่น้อยลงและการมีอายุขัยที่ยืนยาวข้ึน อีกท้ัง ยังมีแนวโน้มของการย้ายถ่ินฐานของประชากรท่เี พิ่มขึ้น จากการแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจและความกดดนั ภายในประเทศ นอกจากนี้ รูปแบบการดาเนินชีวติ และควา มสั มพันธ์ขอ ง คน จ ะเปล่ี ยนแ ปล ง ไปจ า กอิ ทธิ พลขอ ง โล กา ภิวัต น์ แ ล ะความก้ า วห น้ า ทาง เ ทคโนโล ยีขณ ะเ ดี ย วกั นยั ง มี ปั จ จั ย จ า กภ า ว ะโ ล ก ร้ อ น แ ล ะก า ร เ ป ล่ี ย นแ ปล ง ข อ ง ส ภ า พ ภู มิ อ า กา ศท่ี ส่ ง ผล กร ะท บต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ของคน สรปุ สาระสาคัญดงั น้ี3.1.1 โครงสร้างประชากรที่เขา้ สูส่ งั คมสูงวัย การเกดิ ทนี่ อ้ ยลงและอายปุ ระชากรโลกทย่ี นื ยาวขนึ้ สง่ ผลตอ่ โครงสรา้ งประชากรทจ่ี ะมสี ดั สว่ นของผสู้ งู อายเุพมิ่ ขนึ้ อยา่ งตอ่ เนอื่ งองค์การสหประชาชาติได้ประเมินสถานการณ์ว่า ในช่วงปี 2544-2643 (ค.ศ. 2001-2100) จะเป็นศตวรรษแห่งผู้สูงอายุจากการเพมิ่ ข้ึนของประชากรผูส้ ูงอายุ โดยประเทศพัฒนาแล้วจะเขา้ ส่สู งั คมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ จานวนประชากรที่อายุมากกว่า60 ปีจะเพมิ่ จาก 600 ล้านคนในปี ค.ศ. 2000 เป็น 2,100 ลา้ นคนในปี ค.ศ. 2050*4 อายุเฉลี่ยของกลุ่มคนวัยทางานจะสูงขึ้นมีการประมาณการว่าในปี 2050 อายุเฉล่ียแรงงานในยุโรปจะเพิ่มเป็น 52.3 ปี จากอายุเฉลี่ยปัจจุบันท่ี 37.7 ปี *5รวมถึงประชากรในภาพรวมจะมีอายุยืนยาวขึ้นส่งผลให้ต้องมีการออกแบบ นโยบายด้านการจ้างงาน สาหรับกลุ่มผู้สูงอายุอย่างเหมาะสม อีกท้ัง การเปลี่ยนแปลงด้านโครงสร้างประชากร ยังส่งผลต่อภาระงบประมาณภาครัฐที่ต้องเตรียมการในอนาคต โดยในปี 2050 คาดการณ์ว่ามีประชากร 1 ใน 3 ของประเทศพัฒนาแล้วท่ีมีการใช้สิทธิเงินบานาญและในส่วนของการเกิดที่น้อยลงนั้น มีการประมาณการว่า คนทั่วโลกมีบุตรน้อยลงหรือเลือกท่ีจะไม่มีบุตรเลยตัวอย่างเช่นมีการประมาณว่าสัดส่วนของผู้หญิงอิตาลีร้อยละ 25 ไม่มีบุตร และอีกร้อยละ 25 จะมีบุตรเพียงคนเดียว *6ซ่งึ ยอ่ มสง่ ผลกระทบต่อโครงสรา้ งของครอบครวั และระบบเกื้อกลู ภายในครอบครวั ทจ่ี ะเปล่ียนไปอย่างหลีกเล่ียงไมไ่ ด้3.1.2 การย้ายถนิ่ ฐานและการเคล่ือนยา้ ยประชากร การเคล่ือนย้ายประชากรระหว่างประเทศมีแนวโน้มสูงข้ึนจากการที่ประชากรแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจที่ดีข้ึนการเปิดเสรีทางการค้า การหลบหนีความขัดแย้ง และสภาพแวดล้อมที่เสื่อมโทรมลง ประกอบกับโครงสร้างพื้นฐานการคมนาคมขนส่งมีความสะดวกเพ่ิมข้ึน ทั้งนี้ การเคล่ือนย้ายถ่ินฐานจะสร้างความซับซ้อนย่ิงข้ึนท่ีทาให้ต้องมีการบริหารจัดการเมืองและความหลากหลายทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรม รวมถึงประชากรแฝงอย่างเหมาะสม นอกจากนี้หากพิจารณาในมิติของเจเนอเรชัน พบว่าประชากรในกลุ่ม Gen Y ที่จะเป็นกลุ่มหลักในอนาคต ให้ความสาคัญกับการหาประสบการณ์และการใช้ชีวิตให้คุ้มค่า จึงมีแนวโน้มในการเคล่ือนย้ายไปเรียนหรือทางานในท่ัวทุกมุมโลก ท่ีสูงข้ึนอยา่ งไรก็ตาม จากการทีห่ ลายประเทศทั่วโลกไดเ้ คลอื่ นสู่การเป็นสงั คมสูงวยั โดยทม่ี กี าลงั แรงงานลดลง จึงกอ่ ใหเ้ กิดการแย่งชิงประชากรวัยแรงงาน โดยเฉพาะคนท่ีมศี กั ยภาพสูงเพอ่ื รกั ษาความต่อเนือ่ งการเติบโต ของเศรษฐกิจประเทศนั้นๆ ได้ตอ่ ไป4 (รา่ ง) แผนบูรณาการการพฒั นาคนไทยตลอดชว่ งวัย ภายใตโ้ ครงกาจัดทาแผนแม่บทกระทรวงการพฒั นาสงั คมและความม่นั คงของมนุษย์ พ.ศ. 2561– 25795 Lynda Gratton (2014). The Shift: The Future of Work is Already Here. Great Britain: William Collins. P.376 Ibid (2014). P.37

ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 44 สว่ นท่ี 23 สถานการณ์และแนวโนม้ ด้านประชากรและสงั คม สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา3.1.3 วถิ ชี วี ิตรูปแบบใหมจ่ ากผลของโลกาภิวัตน์ พลังของโลกาภิวัฒน์ทาให้ขอบเขตการดาเนินธุรกิจและการใช้ชีวิตมิได้จากัดอยู่เฉพาะในพื้นที่หรือประเทศของแต่ละบคุ คลเทา่ นัน้ แต่ทาใหเ้ กิดการเชือ่ มตอ่ ถึงกันท่ัวโลกเกิดแนวโน้มการเคล่ือนยา้ ยประชากรระหวา่ งประเทศเพ่ือแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจท่ีดีข้ึน กระแสวัฒนธรรมโลกมีการเลื่อนไหล ส่งผลต่อวิถีชีวิตและรูปแบบการบริโภค โดยเฉพาะเกิดการแลกเปล่ียนเรียนรู้และทางานผ่านเครือข่ายสังคมออนไลน์โดยไม่จาเป็นต้องรู้จักตัวตนซึ่งกันและกันได้ทุกท่ีทุกเวลา อีกท้ังเกิดการผสมผสานกันระหว่างวัฒนธรรม ซึ่งในแง่หนึ่งจะทาให้เกิดการสร้างสรรค์ส่ิงใหม่ๆ ร่วมกัน และทาให้การทางานมีประสิทธิภาพและสะดวกยิ่งข้ึน แต่ในอีกแง่หน่ึงอาจส่งผลต่อการเปล่ียนวิถีการทางานไปสู่งานที่ เ ร่ ง รี บ แ ล ะ ม า ก ข้ึ น จ า ก ป ริ ม า ณ ข้ อ มู ล ข่ า ว ส า ร แ ล ะ ก า ร ติ ด ต่ อ ส่ื อ ส า ร ท่ี เ พ่ิ ม ขึ้ น ส่ ง ผ ล ใ ห้ มี ค ว า ม เ ป็ น ปั จ เ จ ก นิ ย มมีปฏิสัมพันธ์แบบตัวต่อตัวลดลง และมีโอกาสนาไปสู่พ้ืนฐานจิตใจท่ีมีความโดดเด่ียวสูงข้ึน อีกทั้งอาจก่อให้เกิดวิกฤตทางวัฒนธรรมเนื่องจากขาดการคัดกรองและเลือกรับวัฒนธรรมที่ดีงาม นาไปสู่การสูญเสียคุณค่าทางวัฒนธรรมดั้งเดิมและพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ นอกจากน้ีโลกาภิวัตน์ยังเป็นปัจจัย ในการเพิ่มความเป็นเมืองที่ ท า ใ ห้ คุ ณ ภ า พ ชี วิ ต ดี ข้ึ น โ ด ย ค า ด ว่ า ใ น ปี 2 0 5 0 ป ร ะ ช า ก ร ถึ ง ร้ อ ย ล ะ 7 2 7 จ ะ อ ยู่ ใ น เ ข ต เ มื อ งส่งผลต่อความท้าทายในการจัดทรัพยากรและระบบสังคม ซึ่งหากจัดการไม่ดีก็อาจจะเกิดเป็นสลัมขนาดใหญ่ ( Mega Slum)ซ่ึงมีการคาดการณ์ว่าในปี 2020 ประชากรประมาณ 1.5 พันล้านคนจะอาศัยอยู่ในสลัม 8 อีกท้ังเมืองแต่ ล ะเ มื อ งจ ะมี ระดั บควา มน่ า สนใจ ในการดึ ง ดู ด กลุ่มคนท่ี มี ควา มส า มา รถสู ง ได้ แ ตกต่ า ง กั นซ่ึง จ ะส่ ง ผลตอ่ การความได้เปรยี บในการแยง่ ชิงแรงงานและการเติบโตทางเศรษฐกิจต่อไป3.1.4 การเปลีย่ นแปลงของตลาดงานและคณุ ภาพชีวิตจากความก้าวหนา้ ทางเทคโนโลยี ปัจจุบันโลกกาลังก้าวเข้าสู่ยุค Disruptive Technology ไม่ว่าจะเป็น Mobile technology, Internet of Things,Cloud, ระบบอัตโนมัติ, หุ่นยนต์, ปัญญาประดิษฐ์ ฯลฯ ท่ีได้สร้างผลิตภัณฑ์และนวัตกรรมบนเทคโนโลยีรูปแบบใหม่ๆซึ่งส่งผลกระทบต่อรูปแบบการดาเนินธุรกิจ การดาเนินชีวิต และรูปแบบการทางาน รวมถึงสร้างโอกาสในชีวิตของกลุ่มคนรุ่นใหม่อายุน้อยท่ีมีความสามารถ โดยในปัจจุบันพบว่า อายุเฉลี่ยตอนจัดต้ังกิจการท่ีมีมูลค่าเกินหนึง่ พนั ล้านเหรยี ญสหรัฐอย่ทู ่ีเพยี ง 31 ปเี ท่าน้ัน อีกท้ังจะเกิดอาชีพใหม่ๆ ที่ยังไม่เคยมีในอดีต เช่น Data scientist, Artiffi ifi cialIntelligence specialist นอกจากนี้ หากสามารถพัฒนาคนและโครงสร้างพ้ืนฐานรองรับได้อย่างเหมาะสมก็จะสามารถนาเทคโนโลยีนามาใช้แก้ไขปัญหาสังคมและยกระดับมาตรฐานคุณภาพชีวิตได้ในหลายด้าน อาทิการพัฒนาระบบการเรียนรู้โดยอาศัยเทคโนโลยีใหม่ๆ การใช้ปัญญาประดิษฐ์ช่วยวิเคราะห์ข้อมูลจานวนมหาศาลการมีเทคโนโลยีการแพทย์ใหม่ๆ เช่น บริการ Telemedicine การพัฒนา smart medical device สาหรับผู้สูงอายุกา ร พั ฒ น า ร ะ บ บ ติ ด ต า ม / ก ล่ั น ก ร อ ง / ก า กั บ ข้ อ มู ล ข่ า ว ส า ร ด้ า น สุ ข ภ า พ โ ด ย เ ฉ พ า ะท า ง social mediaเพื่อให้มีข้อมูลสุขภาพท่ีถูกต้องแก่ผู้บริโภค อย่างไรก็ตาม จะมีการเพิ่มจานวนงานท่ีมีลักษณะไม่ประจามากขึ้นขณะท่ีหลายอาชีพอาจหายไปจากตลาดงานในปัจจุบัน และบางอาชีพจะถูกทดแทนด้วยระบบอัตโนมัติ เกิดการกดดันให้ค่าจ้างมีแนวโน้มลดลง ซ่ึงย่อมส่งผลต่อความมั่นคงในชีวิตของแรงงาน โดยเฉพาะกลุ่มแรงงานทักษะต่าและกลุ่มที่ไม่สามารถปรับตัวให้เขา้ กับโลกของงานยุคใหม่ได้ และจะทาให้ช่องวา่ งระหวา่ งคนรวยและคนจนเพ่ิมสูงข้นึ7 World Urbanization Prospects: The 2014 Revision8 Ibid (2014). P.125

ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 45 ส่วนท่ี 23 สถานการณ์และแนวโน้มด้านประชากรและสงั คม สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา3.1.5 ผลกระทบเชงิ สงั คมจากภาวะโลกร้อนและการเปล่ยี นแปลงสภาพภูมอิ ากาศ องค์การสหประชาชาติได้ประมาณการว่าอุณหภูมิของโลกจะสูงขึ้น โดยเฉลี่ย 2-4 oC ส่งผลให้ระดับน้าทะเลสูงขึ้น20-50 เซนติเมตร ภายในสิ้นศตวรรษท่ี21เน่ืองจากการละลายของภูเขาน้าแข็งและธารน้าแข็ง ซึ่งภาวะโลกร้อนมีความเช่ือมโยงท่ีทาให้เกิดความแปรปรวนของสภาพภูมิอากาศและการเกิดพายุและภัยธรรมชาติที่รุนแรงและบ่อยคร้ังขึ้นซ่ึงปรากฏการณ์ดังกล่าวคาดว่าจะส่งผลกระทบต่อภาคเกษตรกรรมมากท่ีสุด โดยจะทาให้ปริมาณผลผลิตการเกษตรที่ลดลงและส่งผลรายได้ของประชากร ในประเทศต่อไปที่จะประสบกับปัญหาความยากจนมากข้ึน มีการย้ายเข้าไปทางานในเมืองทาให้ครอบครัวข้ามรุ่นมีจานวนเพ่ิมมากข้ึน ซึ่งกระทบต่อความอยู่ดีมีสุขและความมั่นคงทางการเงินของครอบครัวได้นอกจากน้ี ภาวะโลกร้อนยงั ก่อใหเ้ กดิ ความเสย่ี งทจี่ ะเกิดโรคระบาดและโรคอุบัตใิ หมห่ รอื โรคอบุ ตั ิซ้าเพิม่ มากขนึ้ ดว้ ย3.2 สถานการณแ์ ละแนวโนม้ ของประชากรและสังคมไทย การพัฒนาประเทศในช่วงระยะเวลาถัดไปจะเผชิญกับความท้าทายในหลายด้าน ท้ังการเปล่ียนแปลงด้านประชากรท่ีประเทศไทยจะเข้าสู่สังคมสูงวัยระดับสุดยอดในปี 2579 สถาบันครอบครัวมีขนาดเล็กลง และมีรูปแบบที่หลากหลายมากขึ้นปัญหาเชิงคุณภาพของประชากรทุกกลุ่มวัย ทั้งในส่วนของคุณภาพการศึกษา ระดับคุณธรรมจริยธรรม ความเจ็บป่วยจากโรคไม่ติดต่อเรอ้ื รงั ดังนี้3.2.1 การเข้าสู่สังคมสงู วัยระดบั สุดยอดในปี 2579 โดยจะมีสัดส่วนของผู้สูงอายุถึงร้อยละ 30 ขณะที่สัดส่วนวัยเด็กและวัยแรงงานมีสัดส่วนลดลงอย่างต่อเน่ืองโดยวยั เดก็ มสี ัดสว่ นคดิ เปน็ ร้อยละ 14 ขณะท่ีวยั แรงงานคิดเปน็ ร้อยละ 56 ท้ังนก้ี ารลดลงของจานวนวัยแรงงานซึง่ เรม่ิ ตั้งแต่ปี2557 จะเป็นปัจจัยสาคัญท่ีส่งผลกระทบต่อการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ เน่ืองจากวัยแรงงานเป็นกลุ่มวัยเดียวที่มีรายได้มากกว่าค่าใช้จ่าย ดังน้ันการลดลงของจานวนวัยแรงงานจึงส่งผลต่อรายได้ของภาครัฐ ที่จะนามาใช้จ่ายในการพัฒนาประเทศและการจัดสวัสดิการต่าง ๆ โดยเฉพาะภาระค่าใช้จ่ายในกลุ่มผู้สูงอายุที่จะมีเพิ่มสูงข้ึน ขณะเดียวกันยังมีการเปลี่ยนแปลงของเจเนอเรชัน ( Generation) คือ กลุ่มประชากรท่ีเกิดและเติบโต ในแต่ละช่วงเวลาภายใต้สภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน ส่งผลให้มีทัศนคติและวิถีการใช้ชีวิตท่ีแตกต่างกัน โดยประชากรรุ่นใหม่เกิดมาท่ามกลางความก้าวหน้าของเทคโนโลยี ส่งผลให้มีแนวความคิดและรูปแบบการใช้ชีวิตต่างไปจากรุ่นก่อนซึ่งต้องการชุดนโยบายสนับสนุนการเล้ียงดู การเรียนรู้และการทางานในรูปแบบที่ต่างออกไป รวมถึงศักยภาพในการใช้และการเข้าถึงเทคโนโลยีสารสนเทศและความรู้จะมีความแตกต่างกันในแต่ละเจเนอเรชัน ( Digital Divide)อาจนาไปส่โู อกาสในการมีงานทาที่ดที ่ตี า่ งกัน และสง่ ผลต่อความเหลื่อมลา้ ทางรายไดข้ ้นึ ในอนาคต3.2.2 คนไทยทุกกลมุ่ วยั ยังมีปญั หาดา้ นคณุ ภาพ โดย กลุ่มเดก็ ปฐมวัย (0-5 ป)ี จานวนเด็กปฐมวัยลดลงอย่างต่อเน่ือง และมีปัญหาพัฒนาการไม่สมวัยกว่าร้อยละ 27.5 สาเหตุส่วนใหญ่มาจากครอบครัวไม่มีความรู้และเวลาในการเลี้ยงดู อีกท้ังยังมีปัญหาเรื่องคุณภาพการจัดการศึกษาปฐมวัยส่วนกลุ่มเด็กวัยเรียนมีปัญหาด้านความสามารถทางเชาว์ปัญญา ( IQ) และความฉลาดทางอารมณ์ ( EQ)ท่ีมีค่าเฉลี่ยต่ากว่ามาตรฐาน โดยมีระดับ IQ เท่ากับ 93.1 ระดับ EQ เท่ากับ 45.12 รวมถึงมีคะแนน O-NET ต่ากว่าร้อยละ50 มีคะแนน PISA ปี 2015 ต่ากว่าค่าเฉลี่ย OECD ค่อนข้างมาก และตั้งแต่ปี 2000 ถึง 2015 พบว่าคะแนน PISAในท้ังสามวิชาท่ีใช้ในการสอบมีแนวโน้มลดลง ส่วนวัยรุ่นมีปัญหาการตั้งครรภ์ก่อนวัยอันควร ปัญหายาเสพติดสาหรับกลุ่มวัยแรงงานมีปัญหาผลิตภาพแรงงานต่า โดยจากการจัดลาดับของ IMD ในปี 2017 พบว่าประเทศไทยมีผลิตภาพแรงงานอยู่ลาดับท่ี 57 จาก63ประเทศ มีสาเหตุสาคัญจากทักษะและสมรรถนะไม่สอดคล้องกับควา มต้ อง การของ ตล า ดแ รงง าน ( Mismatching) แล ะแรง งา นไทยท้ั ง ที่เ ป็นแ รง งา นฝีมื อ แล ะแ รงง า นก่ึงฝีมือยังมีทักษะต่ากว่าความคาดหวังของผู้ประกอบการ ท้ังทักษะด้านภาษาต่างประเทศ การใช้คอมพิวเตอร์คณิ ต ศาส ต ร์ แล ะการคา นวณ ทักษ ะกา รส่ื อส า รกา รบริ หา รจั ดกา ร แ ล ะควา มสา มา รถเ ฉพา ะในวิช า ชี พในขณะทีก่ ลุม่ ผสู้ ูงอายุมปี ญั หาทางสขุ ภาพและมีแนวโนม้ อยคู่ นเดยี วมากขนึ้

ร่างยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 46 สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา ส่วนท่ี 23 สถานการณ์และแนวโนม้ ด้านประชากรและสังคม3.2.3 ครอบครวั ไทยมขี นาดเลก็ ลงและมรี ปู แบบทห่ี ลากหลายมากขน้ึ ลักษณะครอบครัวไทย “ตามแบบแผน” ท่ีเป็นครอบครัวสามรุ่นท่ีประกอบด้วย พ่อแม่ ปู่ย่าหรือตายายและเดก็ สองหรอื สามคน มรี ปู แบบทหี่ ลากหลายขนึ้ โดยระหวา่ งปี 2533 – 2553 แมค้ รอบครวั สามรนุ่ จะยงั เพมิ่ ขน้ึ ประมาณ 1.3 เทา่และเป็นครอบครัว ประเภทหลักแต่รูปแบบ ครอบครัวเด่ียว/ครัวเรือนคนเดียวก็มีสัดส่วนสูงขึ้นเช่นกัน โดยครอบครัวท่ีเป็นคสู่ ามภี รรยาทีไ่ มม่ ีบุตรเพิ่มขนึ้ ถงึ 3 เท่า เชน่ เดยี วกบั ลกั ษณะของการเป็นครัวเรือนคนเดียวเพิ่มข้ึนถึง 2 เท่า ขณะทค่ี รอบครวั พอ่แม่ ลูก ซึ่งเคยเป็นครอบครัว ประเภทหลักกลับมีสัดส่วนลดลงประมาณคร่ึงหนึ่ง การเปล่ียนแปลงโครงสร้างครอบครัวไปสูร่ ปู แบบท่ีหลากหลาย อาจส่งผลกระทบต่อบทบาทหนา้ ทีข่ องครอบครัว ในการทาหน้าที่ขัดเกลาทางสังคม การอบรมเล้ียงดูรวมถึงการปลูกฝังคุณธรรมจริยธรรมให้กับคนรุ่นหลัง และยังส่งผลถึงสัมพันธภาพของการอยู่ร่วมกันของสมาชิกในครอบครัวที่ลดลง ขณะเดียวกันคุณลักษณะ ของบิดาและมารดาและวิธีการในการเลี้ยงดู เช่น การละเลยในการเลี้ยงดูบุตร การเลี้ยงดูโดยการตามใจ ขาดการวางกรอบกติกาให้กับเด็ก ยังมีผลต่อพัฒนาการในการเติบโตเป็นคนดีฉลาด รู้เท่าทัน มีทักษะชีวิตและจิตสานึกท่ีดี อีกท้ังยังมีความเปราะบางในครอบครัวบางประเภท โดยที่ครอบครัวเล้ียงเด่ียวและครอบครัวข้ามรุ่น ถือเป็นครอบครัวที่มีความเปราะบางมากกว่าครอบครัวประเภทอ่ืนเพราะปัญหายากจนและความลาบากในการจัดหาที่อยู่อาศัย อีกทั้งยังต้องรับมือกับทัศนคติในเชิงลบและการตีตราทางสังคมโดยเฉพาะแม่เลี้ยงเด่ียวที่มีอายุน้อย ส่งผลกระทบต่อพัฒนาการและการศึกษาต่อของเด็ก นอกจากน้ีพบว่าเด็กทีไ่ ด้รับการดแู ลโดยปยู่ า่ ตายายท่ีสูงอายุ มีผลการเรียนที่ด้อยกว่าเด็กทอี่ าศยั อยกู่ บั พอ่ แม่3.2.4 คณุ ภาพการศกึ ษาและการเรยี นรขู้ องคนไทยยงั อยใู่ นระดบั คอ่ นขา้ งต่า คนไทยได้รับโอกาสทางการศึกษาสูงขึ้น โดยมีจานวนปีท่ีคาดว่าจะได้รับการศึกษา ( expected years ofschooling) เพิ่มจาก 11.2 ปี ในปี 2543 เป็น 13.6 ปี ในปี 2559 นอกจากน้ีผู้หญิงมีสัดส่วนได้เรียนมหาวิทยาลัยมากกว่าผู้ชาย อย่างไรก็ตามการศึกษาไทยทุกระดับ ยังมีปัญหาเชิงคุณภาพที่ต้องเร่งแก้ไข เพราะมีปัญหาเร่ืองหลักสูตรและระบบการเรียนการสอน ที่เน้นการท่องจาไม่สอนกระบวนการคิด ทาให้ขาดความคิดสร้างสรรค์และทักษะที่ จาเป็นอื่น ๆปัจจัยสนับสนุน การจัดการเรียนการสอน และครูที่มีคุณภาพยังกระจายไม่ทั่วถึงโดยเฉพาะในพื้นท่ีห่างไกลขณะเดียวกันคนไทยส่วนใหญ่ ยังไม่ให้ความสาคัญ กับการเรียนรู้ตลอดชีวิต โดยการใช้อินเตอร์เน็ตของคนไทยเพิ่มสูงขึ้นเป็น26 ล้านคน แต่เป็นการใช้เพื่อการอ่านหาความรู้ เพียงร้อยละ 31.7 และอัตราการอ่านหนังสือของคนไทยอยู่ที่ร้อยละ 81.8โดยอา่ นเฉลยี่ วันละ 37 นาที แตก่ ลุ่มประชากรวยั สูงอายุ ยังมอี ัตราการอ่านทีต่ า่ คือ ประมาณร้อยละ 57.8

ร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 47 สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา สว่ นท่ี 23 สถานการณ์และแนวโนม้ ด้านประชากรและสงั คม3.2.5 คนไทยมแี นวโนม้ เสยี ชวี ติ จากโรคไมต่ ดิ ตอ่ มากขนึ้ คนไทยมีการเจ็บป่วยด้วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรังสาคัญใน 5 โรคเพิ่มขึ้น ได้แก่ โรคหัวใจ เบาหวาน หลอดเลือดสมองความดนั โลหติ สงู และมะเรง็ โดยชว่ งปี 2544– 2557 มอี ตั ราเพม่ิ เฉลีย่ กวา่ รอ้ ยละ 12 สาเหตสุ าคัญมาจากการมพี ฤติกรรมเส่ยี งทางสุขภาพท่ีไม่เหมาะสม ได้แก่ การสูบบุหรี่ บริโภคเคร่ืองดื่มแอลกอฮอล์ การบริโภคอาหารท่ีมีความเส่ียงต่อสุขภาพทง้ั อาหารหวานมนั เค็ม เคร่ืองดมื่ รสหวาน การบรโิ ภคผกั ผลไมท้ ไ่ี มเ่ พยี งพอ และการขาดการออกกจิ กรรมทางกาย อยา่ งต่อเนอื่ งขณะท่ีปัจจัยสภาพแวดล้อมก็เป็นสาเหตุสาคัญเช่นกัน ได้แก่ ความยากจน ที่อยู่อาศัยและสภาพการทางานทสี่ ง่ ผลตอ่ วถิ ชี วี ติ ระดบั การศกึ ษา มลพษิ ในสงิ่ แวดลอ้ ม เปน็ ตน้3.2.6 ภาครฐั มแี นวโนม้ รบั ภาระดา้ นสขุ ภาพเพมิ่ สงู ขนึ้ อยา่ งตอ่ เนอื่ งโดยเฉพาะรายจา่ ยของระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพภาครฐั ในปี 2534 มกี ารคาดการณว์ า่ รายจ่ายสขุ ภาพภาครัฐจะสูงข้ึนเปน็ 684,275 ลา้ นบาท และรายจ่ายหลักประกันสุขภาพภาครัฐจะสูงข้ึนเป็น 433,664 ล้านบาท จึงอาจส่งผลกระทบต่อความย่ังยืนทางการคลังในอนาคต อีกทั้งแต่ละระบบหลักประกันสุขภาพยังมีปัญหาด้านการบริหารจัดการที่ยังขาดประสิทธิภาพ กล่าวคือ กลไกการบริหารจัดการและระบบฐานข้อมูลยงั คงแยกสว่ นกนั ในแต่ละระบบสง่ ผลต่อการจัดบรกิ ารทีเ่ ปน็ เอกภาพ ท้งั ด้านสิทธปิ ระโยชน์ อัตราการเบิกจ่ายและคุณภาพบรกิ าร จงึ เปน็ ความทา้ ทายในการสร้างความสมดุลระหว่างความย่ังยืน ทางภาระการคลังภาครัฐและการจัดบริการทมี่ ีคุณภาพภายใตร้ ะบบหลักประกันสขุ ภาพภาครัฐ3.2.7 คนไทยสว่ นใหญย่ งั มปี ญั หาดา้ นคณุ ธรรมจรยิ ธรรม และไมต่ ระหนกั ถงึ ความสาคญั ของการมวี นิ ยั ความซอื่ สตั ยส์ จุ รติและการมจี ติ สาธารณะ ค่านิยมในสังคมไทยเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วตามกระแสการเปล่ียนแปลงต่างๆ ที่หลั่งไหลเข้าสู่ประเทศไทยในสังคมที่เป็นยุคดิจิทัลคนไทยยังขาดทักษะในการคัดกรอง และเลือกรับวัฒนธรรมที่ดี จากต่างประเทศมาปรับใช้ในชีวิตประจาวันทาให้ละทิ้งค่านิยมท่ีดีงามอันเป็นเอกลักษณ์ของวัฒนธรรมไทย และลดคุณค่าของความเป็นไทย นอกจากน้ีมีค่านิยมยึดตนเองเป็นหลักมากกว่าการคานึงถึงสังคมส่วนรวม รักสนุกและความสบาย เชื่อข่าวลือ ขาดความอดทน ขาดวินัย วัตถุนิยมยอมรบั คนทฐี่ านะมากกวา่ คนดมี คี ณุ ธรรม

รา่ งยุทธศาสตรช์ าติ 20 ปี 2560 - 2579 48 สว่ นท่ี 24 สถานการณ์และแนวโน้มด้านความเหล่อื มล้า สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา4.1 สถานการณแ์ ละแนวโน้มดา้ นความเหลื่อมล้าระดับโลก ปัจจุบันโลกมีความเหล่ือมล้าหลายด้านท่ีสะท้อนถึงความไม่เสมอภาคระหว่างภูมิภาค และระหว่างประเทศทั้งในส่วนของความเหลื่อมล้าทางด้านดิจิทัลและเทคโนโลยีระหว่างประเทศที่ส่วนใหญ่ความก้าวหน้าจะอยู่ในประเทศที่พัฒนาแล้วและการมีรายได้และความม่ังค่ังของโลกท่ียังค่อนข้างกระจุกตัว ขณะที่ ทรัพยากรมนุษย์ท่ีเป็นปัจจัยสาคัญต่อการขับเคลื่อนการพัฒนาของแต่ละประเทศ ยังมีคุณภาพที่แตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด ดังน้ัน นานาประเทศต้องมีการบริหารจัดการปจั จัยความเหลือ่ ลา้ ดงั กลา่ ว เพื่อไม่ใหป้ ัญหาความเหลือ่ มลา้ ระหวา่ งประเทศทวคี วามรนุ แรงยิง่ ขน้ึ4.1.1 ความเหลอ่ื มล้าทางดา้ นดจิ ทิ ลั และเทคโนโลยสี ารสนเทศ สังคมโลกในอนาคตจะมีความเช่ือมโยงกับเทคโนโลยีท่ีทันสมัยและมีความเป็นดิจิทัล (Digital) มากข้ึน ซ่ึงหลายประเทศในภูมิภาคโลกได้มีการปรับตัวเพื่อรองรับการพัฒนาที่มีความทันสมัยมากข้ึน อย่างไรก็ตาม แม้ว่ากระแสแห่งการเป็นสังคมดิจิทัลได้ทาให้หลายประเทศมีการปรับตัวรองรับการพัฒนาในยุคดิจิทัลอาทิ E-Commerce และการสื่อสารแบบไรพ้ รมแดน แตย่ งั พบวา่ ยงั มคี วามเหลอ่ื มล้าแหง่ สงั คมยคุ ดิจทิ จั (Digital Divide) เกดิ ขน้ึโดยความเหล่ือมล้าดังกล่าว เป็นความเหล่ือมจากการมีข้อจากัดในการเข้าถึงข้อมูล ข่าวสาร อินเทอร์เน็ต และการมีข้อจากัดการเข้าถึงอุปกรณ์ต่างๆ เช่น อุปกรณ์ส่ือสาร และคอมพิวเตอร์ เป็นต้น มีผลต่อการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจและสงั คมของแต่ละประเทศ ซ่ึงเห็นได้จากตัวชี้วัดทางด้านการพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศของโลก (ICT Development Index)ท่ีไม่เท่าเทียมกัน โดยประเทศท่ีมีการพัฒนาด้านเทคโนโลยีสารสนเทศค่อนข้างสูง จะเป็นประเทศในโซนทวีป อเมริกาเหนือและยโุรปตะวนั ตก สว่ นประเทศทมี่ กี ารพฒั นาคอ่ นขา้ งนอ้ ยสว่ นใหญอ่ ยใู่นโซนทวปี แอฟรกิ าและเอเซยี ใต้4.1.2 ความเหลอ่ื มล้าทางดา้ นรายไดแ้ ละความมงั่ คง่ั ในสังคมโลกปัจจุบัน ปัญหาความเหลื่อมล้าทางด้านรายได้เป็นปัจจัยหนึ่งที่ฉุดร้ังการพัฒนาประเทศ โดยตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา นานา ประเทศต่างต้องการแก้ไขปัญหาความเหล่ือมล้าทสี่ ง่ ผลกระทบใหเ้กดิ ชอ่ งวา่ งระหวา่ งคนรวยและคนทม่ี รี ายไดน้ ้อย จนนาไปสู่ความไม่เท่าเทียมกันในโอกาสทางสังคม และความม่ันคงในชีวิตของประชาชน นอกจากน้ัน ปัญหาความไม่เสมอภาคกนั ทางรายไดย้ ังนาไปสกู่ ารสรา้ งข้อจากัด ในการพัฒนาศกั ยภาพของมนษุ ย์ทส่ี าคัญในดา้ นต่างๆ อาทิ การศึกษา สาธารณสุข และเทคโนโลยี ท่ีมคี วามจาเปน็ ตอ่ การพฒั นาประเทศใหม้ คี วามเจริญอย่างต่อเน่ือง จากข้อมูลค่าสัมประสิทธ์ิความไม่เสมอภาคด้านรายได้ (Gini coeffiffiicient) ปี พ.ศ. 2557 พบว่าแต่ละประเทศมีระดับความเหลอ่ื มลา้ ท่ีแตกต่างกัน โดยประเทศทมี่ รี ะดับความเหลอื่ มลา้ ทางดา้ นรายได้น้อยทส่ี ดุ คอื ประเทศในทวปี ยโุรป เชน่ ฮงั การีเยอรมนี ฝร่ังเศส และสวิสเซอน์แลนด์ เป็นต้น โดยมีค่าสัมประสิทธ์ิฯ ไม่ถึง 0.3 ในขณะท่ีประเทศในทวีปเอเซีย อาทิ มาเลเซียอินโดนีเซีย และไทย มีค่าสัมประสิทธ์ิมากกว่า 0.4 ขึ้นไป ขณะเดียวกันพบว่า คนที่รวยมากที่สุดร้อยละ 1 ของโลกถอื สัดส่วนความมั่งคัง่ กวา่ รอ้ ยละ 50 เมอ่ื เทยี บกบั สดั สว่ น ประชากรทเี่ หลอื ของโลก (รอ้ ยละ 99 ของประชากรทง้ั หมด) กลา่ วคอืร้อยละ 1 ของคนท่ีรวยท่ีสุดของโลก มีส่วนแบ่งเพ่ิมข้ึนเป็นครึ่งหนึ่งของความมั่งค่ังท้ังหมดของโลก ในขณะท่ีคนทเี่หลอื มสี ว่ นแบง่ ความมง่ั คงั่ ลดลงเหลอื เพยี ง สว่ นครง่ึ หนง่ึ ทเี่หลอื ของโลกเทา่ นน้ั4.1.3 ความเหลือ่ มล้าด้านการพัฒนามนุษย์ ดัชนีการพัฒนามนุษย์ (HDI) บ่งบอกการพัฒนาใน 3 ด้านคือ สุขภาพการศึกษา และเศรษฐกิจ ในขณะเดียวกัน จากปัญหาความเหล่ือมล้าที่มีอยู่ในทุกประเทศ ทาให้มีการคานวณดัชนีการพัฒนามนุษย์ท่ีมีการปรับลดความเหลื่อมล้า หรือที่เรียกว่า Inequality-adjusted Human Development Index(IHDI) ซึ่งเป็นการนาปัจจัยทางด้านสังคม อาทิ รายได้ อัตราการบริโภค และจานวนปีการศึกษา ที่เป็นสาเหตุของความเหลื่อมล้ามาคานวณรวมกับ HDI เพื่อให้ได้ค่าดัชนีการพัฒนามนุษย์ (ปรับลดความเหล่ือมล้า) (IHDI) ออกมากซ่ึงค่า IHDI ของแตล่ ะประเทศมกั จะนอ้ ยกว่า HDI เนื่องจากมีการปรับลดค่าความเหล่ือมล้าในการพัฒนาลง ซ่ึงจากข้อมูลในปีพ.ศ. 2558 พบว่า ประเทศไทยมี IHDI อย่ทู ี่ระดบั คะแนน 0.856 ขณะทป่ี ระเทศพัฒนาแล้วบางประเทศ เช่น ญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกาและนอร์เวย์ มีระดับคะแนน IHDI มากถึง 0.791 0.796 และ 0.898 ตามลาดับ จากปัจจัยดังกล่าว สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาความเหล่ือมล้ าในการพัฒนามนุษย์ในระดับโลกเป็นอย่างมาก ซึ่งการพัฒนา มนุษย์เป็นปัจจัยส าคัญยิ่งในยกระดบั ประเทศสกู่ ารเปน็ ประเทศพฒั นาแลว้ ในอนาคต

รา่ งยทุ ธศาสตร์ชาติ 20 ปี 2560 - 2579 49 ส่วนที่ 24 สถานการณ์และแนวโนม้ ด้านความเหลอื่ มล้า สภาพแวดล้อมการ ัพฒนา4.2 สถานการณ์และแนวโนม้ ดา้ นความเหลื่อมล้าในสังคมไทย ประเทศไทยยังมีความเหลื่อมล้าในหลายปัจจัย ทั้งในส่วนของความเหลื่อมล้าทางด้านรายได้ การถือครองทรัพย์สินและการเข้าถึงบริการทางสังคมท่ีสาคัญ อาทิ การเข้าถึงบริการสาธารณสุข การศึกษา สวัสดิการสังคม กระบวนการยุติธรรมและโครงสรา้ งพ้ืนฐาน ซง่ึ ความเหลื่อมลา้ ต่างๆ ต้องไดร้ ับการแก้ไขอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพและทั่วถึง เพื่อเป็นการสร้างความเสมอภาคให้เกดิ ขน้ึ ในสงั คมไทยโดย “ไมท่ ิ้งใครไวข้ ้างหลัง”4.2.1 ความเหลอ่ื มล้าดา้ นรายได้ แมท้ ีผ่ า่ นมา ประเทศไทยจะสามารถลดสัดส่วนคนจนจากร้อยละ 65.17 ในปี 2531 เหลือเพียงร้อยละ 7.2 ในปี 2558 แต่ความเหล่ือมล้าทางรายได้ที่วัดจากค่าสัมประสิทธิ์ความไม่เสมอภาคด้านรายได้ ( Gini coeffiif cient)กลับลดลงเลก็ นอ้ ยจาก 0.478 ในปี 2531 เหลอื 0.445 ในปี 2558 ซ่งึ ยงั คงอย่ใู นระดับสงู อยา่ งไรก็ตาม ยังพบการกระจุกตัวของรายได้ โดยในปี 2558 ประชากรกลุ่มที่รวยที่สุด 10% แรก มีสัดส่วนรายได้สูงถึงร้อยละ 34.98 ของรายได้คนท้ังประเทศขณะที่ประชากรกลุ่มทจี่ นทสี่ ดุ 10% แรก กลบั มีสดั สว่ นรายไดเ้ พยี งร้อยละ 1.58 ของรายไดค้ นทั้งประเทศ4.2.2 ความเหล่ื อมล้ าด้าน การถือค รองทรัพย์ สิน เ มื่ อ พิ จ า ร ณ า ถึ ง ก า ร ถื อ ค ร อ ง ท รั พ ย์ สิ น ที่ ส า คั ญที่จะใช้ในการยกระดับคุณภาพชีวิต พบว่า ประเทศไทย มีความเหลื่อมล้าด้านการถือครองที่ดินท่ีสูงมาก โดยประชากรกลุ่มท่ีรวยท่ีสุด 10% แรก ถือครองที่ดิน ท่ีมีเอกสารสิทธิประเภทโฉนดที่ดินสูงถึง ร้อยละ 61.48 ของการถือครองที่ดินของคนไทย ขณะท่ีประชากรกลุ่มท่จี นทสี่ ุด 10% แรก กลับมีการถอื ครองท่ดี นิ เพยี งรอ้ ยละ 0.07 เทา่ นั้น ซึง่ มีความแตกต่างกันถึง853.64 เท่า นอกจากนี้ เมื่อพิจารณา ถึงบัญชีเงินฝากในประเทศไทย พบว่า บัญชีเงินฝากที่มีจานวน 10 ล้านบาทขึ้นไปมีจานวนเพียงร้อยละ 0.1 ของจานวน บัญชีเงินฝากทั้งหมด แต่กลับมีมูลค่าเงินฝากถึง ร้อยละ 51.3 ของจานวนเงินฝากท้ังหมด ขณะเดียวกัน เมื่อพิจารณาถึงการมีหน้ีสิน พบว่า ประชากรกลุ่มที่รวยที่สุด 10% แรก มีหน้ีสินคิดเป็น 13.14เท่าของรายได้ครวั เรือน ขณะท่ีประชากรกล่มุ ทีจ่ นทสี่ ดุ 10% แรก มหี นสี้ ินสงู ถึง 40.52 เทา่ ของรายไดค้ รัวเรอื น4.2.3 ความเหลอื่ มลา้ ดา้ นการเขา้ ถงึ บรกิ ารทางสงั คมและโครงสรา้ งพน้ื ฐาน (1) การเขา้ ถงึ บรกิ ารดา้ นสาธารณสขุ หลังจากพระราชบญั ญตั หิ ลกั ประกนั สุขภาพแหง่ ชาติ พ.ศ. 2548 มผี ลบังคับใช้เป็นผลให้คนไทยทุกคนท่ีมีเลขบัตรประจาตัวประชาชนมีหลักประกันด้านสุขภาพ ยกเว้นในกลุ่มบุคคลท่ีมีปัญหาสถานะและสิทธิอย่างไรก็ตาม ยังพบความเหลื่อมล้าในส่วนของการกระจายบุคลากรและทรัพยากรทางการแพทย์ โดยเฉพาะการกระจุกของบคุ ลากรทางการแพทย์ในเขตเมอื ง ทงั้ ในวชิ าชีพแพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวชิ าชีพ และพยาบาลเทคนิค (2) การเข้าถึงบริการด้านการศึกษา จากข้อมูลอัตราการเข้าเรียนสุทธิแสดงให้เห็นว่าประชากรกลุ่มที่มีรายได้สูงกว่าจะมีโอกาส ในการเข้าเรียนต่อท่ีสูงกว่าประชากรกลุ่มที่มีรายได้ต่ากว่า โดยเฉพาะเมื่อพิจารณาถึงอัตราการเข้าเรียนสุทธิในระดับปริญญาตรีซึ่งในปี 2558 ประชากรกลุ่มท่ีมีรายได้สูงท่ีสุด 10 %แรกมีอัตราการเข้าเรียนสุทธิในระดับปริญญาตรีเท่ากับ 62.8 ขณะท่ีประชากรกลมุ่ ที่มีรายได้ต่าสุดกลับมีอัตราการเข้าเรียนสุทธิในระดับปริญญาตรีเพียง 3.6 เท่าน้ันขณะเดียวกันงบประมาณอุดหนุนด้านการศึกษาของรัฐบาลต่อหัวนักเรียนยังมีจานวนสูงสุดในระดับปริญญาตรี ซึ่งนอกจากความเหลอ่ื มล้า ดา้ นโอกาสในการเขา้ ถงึ แลว้ ยงั พบวา่ มคี วามเหลอ่ื มล้าดา้ นคณุ ภาพการศกึ ษา โดยพจิ ารณาจากผลคะแนนทดสอบ PISA2015 จาแนกตามกลุ่มประเภทสถานศึกษา พบว่า สถานศึกษาประเภทอาชีวศึกษามีผลคะแนนเฉลี่ยต่ากว่า 400 คะแนนขณะทโ่ีรงเรยี นทเ่ีนน้ วทิ ยาศาสตรค์ ณติ ศาสตร์ และกลมุ่ โรงเรยี นสาธติ มผี ลคะแนนเฉลยี่ มากกวา่ คา่ เฉลย่ี ของกลมุ่ ประเทศทพ่ี ฒั นาแลว้