วันฉัตรมงคล

วันฉัตรมงคล ฉัตรมงคล (อ่านว่า ฉัด-ตระ-มง-คน หรือ ฉัด-มง-คน) [Coronation Day] มีความหมาย ตามพจนานกุ รมว่า พระราชพิธีฉลองพระเศวตฉตั ร ซ่ึงจะกระทำในวนั คลา้ ยวนั บรมราชาภิเษก ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถ บพิตร รัชกาลที่ ๙ พระราชพิธีฉัตรมงคลจัดข้ึนทุก วันท่ี ๕ พฤษภาคม เพราะทรงประกอบพระ ราชพิธีบรมราชาภิเษกเม่ือวันที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ และทางราชการถือเป็นวันหยุดตาม ประเพณวี นั หนึง่ ของประเทศไทย ต่อมาในวันที่ ๑๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๐ หลังจากรัชกาลที่ ๙ เสด็จสวรรคต ทาง รฐั บาลท่ีมี พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นนายกรัฐมนตรี ได้ประกาศลงในราชกิจจานุเบกษา ยกเลิกวันน้ีลง และกำหนดให้วันท่ี ๒๘ กรกฎาคม อันเป็นวันเฉลิมพระชนมพรรษาของ พระบาทสมเด็จ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว และวันที่ ๑๓ ตุลาคม ของทุกปี อันเป็นวันคล้ายวัน สวรรคตของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เปน็ วนั หยุดเพิ่มเติมตัง้ แต่ปี พ.ศ. ๒๕๖๐ เป็นต้น ไป ความสำคัญของวันฉตั รมงคล เป็นวันท่ีรำลึกถึงพระราชพิธีบรม ราชาภิเษก เป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลท่ี ๑๐ แห่งราชวงศ์จักรี และราชอาณาจักรไทยของ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินท รมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว หลังจากเสด็จข้ึนเถลิงถวัลยราชสมบัติต่อจาก พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิ พลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อวันท่ี ๑๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๙ และดำรงพระอิสริยยศ เปน็ “พระบาทสมเดจ็ พระวชิรเกล้าเจา้ อยหู่ ัว” ดังนั้น รัฐบาลไทยและพสกนิกร จึงน้อม เกล้าน้อมกระหม่อม จัดงานพระราชพิธีฉลอง พระเศวตฉัตรหรือรัฐพิธีฉัตรมงคล หรืออาจเรียกว่าพระราชพิธีฉัตรมงคล ซึ่งกระทำในวันบรม ราชาภิเษก ถวายเม่ือวนั ท่ี ๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๒ ทั้งน้ี พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีพระปฐมบรมราชโองการในพระ ราชพิธีบรมราชาภิเษกนั้นว่า “เราจะสืบสาน รักษา และต่อยอด และครองแผ่นดนิ โดยธรรม เพ่ือ ประโยชน์สุขแห่งอาณาราษฎรตลอดไป” ต้งั แตน่ ้ันเป็นตน้ มา พสกนิกรชาวไทยจงึ ได้ถอื เอาวันท่ี ๔ พฤษภาคม ของทุกปี เปน็ วนั ฉตั รมงคล เพือ่ นอ้ มรำลึกถึงวนั สำคญั น้ี

ความเป็นมาของพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก มีหลกั ฐานปรากฏในหลักศิลาจารึก วัดศรีชมุ ของพญาลิไท ว่า เร่มิ ตน้ มาต้ังแตค่ รั้งพอ่ ขนุ ผาเมอื งได้ อภเิ ษกพอ่ ขุนบางกลางหาวหรอื พอ่ ขนุ บางกลางท่าว ใหเ้ ป็นผ้ปู กครองเมอื งสโุ ขทัย จากน้ันในสมัยกรุงรัตนโกสนิ ทร์ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ไดท้ รงฟ้ืนฟู พระราชพิธีบรมราชาภิเษกให้ถกู ต้องสมบูรณ์ โดยพระมหากษัตริยท์ ี่ยังมไิ ด้ทรงประกอบพระราชพิธบี รมราชาภิเษก จะไม่ใช้คำว่า “พระบาท” นำหน้า “สมเด็จพระเจ้าอยู่หวั ” และคำส่ังของพระองค์กไ็ มเ่ รียกว่า “พระบรมราชโองการ” และอีกประการหนึ่งคือ จะยังไม่มกี าร ใช้ นพปฎลเศวตฉัตร หรือฉตั ร ๙ ช้นั ความเปน็ มาของพระราชพธิ ฉี ัตรมงคล ก่อนหน้ารัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว พระราชพิธฉี ัตรมงคลถือเป็น พิธีของเจ้าพนักงานในพระราชฐาน ท่ีมีหน้าที่รักษาเคร่ืองราชูปโภคและพระทวารประตูวัง ได้ จัดการสมโภชสังเวยเคร่ืองราชูปโภคท่ีตนรักษาทุกปีในเดือนหก และเป็นงานส่วนตัว ไม่ถือเป็น งานหลวง จนกระท่ัง สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จข้ึนครองราชย์ ได้ทรง กระทำพิธฉี ัตรมงคลขึ้นเป็นครั้งแรก ในวันบรมราชาภิเษก เมื่อวันท่ี ๑๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๓๙๓ โดยมีพระราชดำริวา่ วันบรมราชาภิเษกเป็นมหามงคลสมัยท่ีควรแก่การเฉลมิ ฉลองในประเทศที่มี พระเจ้าแผ่นดิน จึงถือให้วันน้ัน เป็นวันนักขัตฤกษ์มงคลกาล และควรที่จะมีการสมโภชพระมหา เศวตฉัตรใหเ้ ป็นสวสั ดิมงคลแกร่ าชสมบัติ แต่เนื่องจากเป็นธรรมเนียมใหม่ ยากต่อการเข้าใจ อีกท้ังเผอญิ ที่วันบรมราชาภิเษกไปตรง กับวันสมโภชเครื่องราชูปโภคท่ีมีแต่เดิม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงอธิบายว่า วันฉัตรมงคลเป็นวันสมโภชเคร่ืองราชูปโภค จึงไม่มีใครติดใจสงสัย ดังนั้น จึงได้มีพระราชดำริจัด งานพระราชกุศลพระราชทานช่ือว่า \"ฉัตรมงคล\" น้ีขึ้น โดยได้มีการเฉลิมฉลองด้วยการนิมนต์

พระสงฆม์ าสวดเจริญพทุ ธมนต์ ในวนั ขึ้น ๑๓ ค่ำ เดอื น ๖ รุ่งขึ้นมกี ารถวายภัตตาหารแด่พระสงฆท์ ่ี พระท่นี ่งั ดสุ ติ มหาปราสาท และพระท่ีนั่งไพศาลทกั ษิณ ด้วยเหตุนี้ จึงถือว่าการเฉลิมฉลองพระราชพิธีฉัตรมงคล เริ่มมีในรัชกาลของ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจ้าอยูห่ วั เป็นครงั้ แรก ต่อมาในสมัยรัชกาลท่ี ๕ วันบรมราชาภิเษก ตรงกับเดือน ๑๒ จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัดงาน ฉตั รมงคลในเดือน ๑๒ แต่ไมไ่ ด้รับการยินยอม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว จึงทรง แ ก้ ไข ด้ ว ย ก า ร อ อ ก พระราชบัญญัติว่าด้วย ตราจุลจอมเกล้าสำหรับ ต ร ะ กู ล ข้ึ น ใ ห้ มี พระราชทานตรานี้ตรง กั บ วั น ค ล้ า ย บ ร ม ราชาภิเษก ท่านผู้หลัก ผู้ให ญ่ จึงยิ น ย อ มให้ เลื่อนงานฉัตรมงคลมา ต ร ง กั บ วั น บ ร ม ราชาภิเษก แต่ยังให้ รักษาประเพณีสมโภช เครือ่ งราชูปโภคอยตู่ ามเดิม รปู แบบงานวนั ฉตั รมงคลจงึ เปน็ เชน่ นีจ้ นถึงปัจจบุ ัน พระราชพธิ ีฉตั รมงคลในรชั กาลปจั จบุ ัน ในรัชกาลปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงาน 3 วัน นั่นคือ วันฉัตรมงคล ตรงกับวัน พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระ เจ้าอยู่หัวทรงประกอบ พระราชพิธี บรมราชาภิเษก ประกอบด้วย สรง พระมุรธาภิเษก ณ ชาลาพระท่ีนั่ง จักรพรรดิพิมาน ทรงรับน้ำอภิเษก ณ พระที่นัง่ อัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ ทรง รับเครื่องราชกกุธภัณฑ์ ขัตติยราชวรา ภรณ์ และพระแสง ณ พระที่นั่ ง ภัทรบิฐ เล้ียงพระ พระสงฆ์ดับเทียน ชยั ณ พระท่นี ง่ั อมรินทรวินจิ ฉยั

วนั ท่ี 5 พฤษภาคม เปน็ พระราชพธิ เี ฉลิมพระปรมาภไิ ธย พระนามาภิไธย สถาปนาพระฐานนั ดร ศักด์พิ ระบรมวงศ์ และเสด็จพระราชดำเนินเลยี บพระนครโดยขบวนพยหุ ยาตราสถลมารค จาก พระที่นงั่ อาภรณ์ภิโมกขป์ ราสาท วดั บวรนิเวศวหิ าร วดั ราชบพิธสถิตมหาสีมาราม และวัดพระเชตุ พนวิมลมังคลาราม วันท่ี 6 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวั เสดจ็ ออก ณ สีหบัญชร พระที่นัง่ สทุ ไธสวรรย ปราสาท ใหป้ ระชาชนเฝ้าฯ ถวายพระพรชยั มงคล เสดจ็ ออกใหท้ ตู านุทตู และกงสลุ ต่างประเทศเฝา้ ฯ ถวายพระพรชัยมงคล ณ พระท่นี ่ังจกั รมี หาปราสาท

กจิ กรรมที่ควรปฏิบตั ใิ นวันฉัตรมงคล 1.ประดบั ธงชาตติ ามอาคารบา้ นเรือนและสถานที่ราชการ 2.ร่วมทำบุญตักบาตร ประกอบพธิ ีทางศาสนา เพอ่ื ถวายเป็นพระราชกศุ ล 3.น้อมเกล้านอ้ มกระหม่อมถวายพระพรชัยพรอ้ มเพรยี งกนั กลา่ วคำถวายอาศิรวาทราชสดดุ ี ถวายชัยมงคลใหท้ รงพระเกษมสำราญ ทรงเจริญพระชนมพรรษายง่ิ ยืนนาน เป็นมหามงิ่ ขวัญแก่ พสกนิกรชาวไทยไปช่วั กาลย่ิงยืนนาน เมอ่ื วันฉัตรมงคลเวียนมาบรรจบครบรอบอีกหนึ่งครา ในวนั ที่ 4 พฤษภาคม พสกนกิ ร ชาวไทยทั้งหลายจึงควรระลึกถงึ พระมหากรณุ าธคิ ุณของพระบาทสมเดจ็ พระวชิรเกล้า เจ้าอยหู่ วั ซ่ึงได้ทรงประกอบพระราชกรณียกิจอนั มีคณุ อนนั ตแ์ ก่ปวงชนชาวไทยอย่างหาทีส่ ดุ มิได้

วันฉตั รมงคล ตรงกบั วันที่ 4 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประกอบพระราชพธิ ี บรมราชาภิเษก ประกอบด้วย สรงพระมรุ ธาภิเษก ณ ชาลาพระที่นัง่ จกั รพรรดพิ มิ าน ทรงรับน้ำ อภเิ ษก ณ พระท่นี ่งั อัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ ทรงรบั เคร่ืองราชกกธุ ภัณฑ์ ขัตติยราชวราภรณ์ และ พระแสง ณ พระท่ีนงั่ ภัทรบฐิ เลี้ยงพระ พระสงฆ์ดับเทียนชัย ณ พระทนี่ ง่ั อมรินทรวนิ จิ ฉยั

วนั ท่ี 5 พฤษภาคม เปน็ พระราชพธิ เี ฉลิมพระปรมาภไิ ธย พระนามาภิไธย สถาปนาพระฐานนั ดร ศักด์พิ ระบรมวงศ์ และเสด็จพระราชดำเนินเลยี บพระนครโดยขบวนพยหุ ยาตราสถลมารค จาก พระที่นงั่ อาภรณ์ภิโมกขป์ ราสาท วดั บวรนิเวศวหิ าร วดั ราชบพิธสถิตมหาสีมาราม และวัดพระเชตุ พนวิมลมังคลาราม วันท่ี 6 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั เสดจ็ ออก ณ สีหบัญชร พระที่นง่ั สุทไธสวรรย ปราสาท ใหป้ ระชาชนเฝ้าฯ ถวายพระพรชยั มงคล เสดจ็ ออกใหท้ ตู านุทูตและกงสลุ ต่างประเทศเฝา้ ฯ ถวายพระพรชัยมงคล ณ พระท่นี ่ังจกั รมี หาปราสาท

กจิ กรรมที่ควรปฏิบตั ใิ นวันฉัตรมงคล 1.ประดบั ธงชาตติ ามอาคารบา้ นเรือนและสถานที่ราชการ 2.ร่วมทำบุญตักบาตร ประกอบพธิ ีทางศาสนา เพอ่ื ถวายเป็นพระราชกศุ ล 3.น้อมเกล้านอ้ มกระหม่อมถวายพระพรชัยพรอ้ มเพรยี งกนั กลา่ วคำถวายอาศริ วาทราชสดดุ ี ถวายชัยมงคลใหท้ รงพระเกษมสำราญ ทรงเจริญพระชนมพรรษายง่ิ ยืนนาน เป็นมหามิ่งขวัญแก่ พสกนิกรชาวไทยไปช่วั กาลย่ิงยืนนาน เมอ่ื วันฉัตรมงคลเวียนมาบรรจบครบรอบอีกหนึ่งครา ในวนั ที่ 4 พฤษภาคม พสกนกิ ร ชาวไทยทั้งหลายจึงควรระลึกถงึ พระมหากรณุ าธคิ ุณของพระบาทสมเดจ็ พระวชิรเกล้า เจ้าอยหู่ วั ซ่ึงได้ทรงประกอบพระราชกรณียกิจอนั มีคณุ อนนั ตแ์ ก่ปวงชนชาวไทยอยา่ งหาทีส่ ดุ มิได้