Mahosot

มโหสถชาดกเป็ นเร่ืองราวในอดตี ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็ นเร่ืองราวของพระโพธิสัตว์ ชาตทิ ี่ ๕ ในทศชาติท่ีทรงบาํ เพญ็ ปัญญาบารมี ดว้ ยการใชป้ ัญญาอนั เฉียบแหลม ท่ีทรงสง่ั สมมานบั ภพนบั ชาติไม่ถว้ น ในการแกไ้ ขปัญหาต่าง ๆ ซ่ึงการใชป้ ัญญาอยเู่ สมอ ๆ น้ี เป็นการช่วยใหส้ ติปัญญาปราดเปร่ืองยง่ิ ๆ ข้ึน ถือเป็นการช่วยเพิ่มพนู ปัญญาบารมีไดว้ ธิ ีหน่ึง ในพระชาติน้ี มโหสถบณั ฑิตไดใ้ ชป้ ัญญาเปล่ียนวกิ ฤตใหเ้ ป็นโอกาสโดยยดึ หลกั ศีลธรรม จนในท่ีสุดกส็ ามารถฟันฝ่าอุปสรรคของชีวติ นาํ พาตนเองใหป้ ระสบความเจริญรุ่งเรืองยง่ิ ๆ ข้ึนไปและสร้างสนั ติภาพแก่เพอ่ื นมนุษยใ์ หส้ ามารถอยรู่ ่วมกนั ไดอ้ ยา่ งมีความสุขปราศจากการเบียดเบียนซ่ึงกนั และกนั

กาลคร้ังหน่ึงนานมาแล้วในพระราชสาํ นกั ของพระเจา้ วเิ ทหะ เมืองมิถิลา มีราชบณั ฑิตอยู่ ๔ คน คือ เสนกะ ปุกกสุ ะ กามินทะ และ เทวนิ ทะมีบา้ นอยทู่ ่ีประตเู มืองท้งั ๔ ทิศ คราวน้นั พระโพธิสตั วเ์ กิดเป็นบุตรของสิริวฒั กเศรษฐีและนางสุมนาเทวี ในหมู่บา้ นอนั ต้งั อยทู่ างทิศตะวนั ออกของเมืองมิถิลา ในวนั ถือปฏิสนธิในครรภม์ ารดาน้นั พระราชาทรงสุบินวา่ ที่มุมสนามหลวง ๔ มุมมีกองเพลิงใหญ่เท่ากาํ แพงเมือง ๔ กอง ในท่ามกลางมีกองไฟเท่าห่ิงหอ้ ย ๑ กอง แต่กลบั ส่องสวา่ งไสวมากกวา่ กองเพลิงท้งั ๔ กองน้นั โหรหลวงจาํ ทาํ นายวา่ จกั มีบณั ฑิตคนสาํ คญั มาเกิดในเมืองน้ีมโหสถกมุ ารไดแ้ สดงความเป็นบณั ฑิตต้งั แต่อายไุ ด้ ๗ ขวบเท่าน้นั มีความสามารถออกแบบสร้างศาลาและใหป้ ระดบัตกแต่งศาลาพร้อมกบั ปลกู ไมด้ อกไมป้ ระดบั ได้ และไดแ้ สดงความอจั ฉริยะทางสติปัญญาหลายประการ ไดแ้ ก่แสดงวธิ ีชิงเอาชิ้นเน้ือจากปากเหยยี่ วท่ีบินอยบู่ นทอ้ งฟ้ าได้ ไดต้ ดั สินคดีเรื่องการแยง่ เป็นเจา้ ของววั ไดต้ ดั สินคดีวา่ดว้ ยเร่ืองการแยง่ กนั เป็นเจา้ ของสร้อยประดบั เป็นตน้ ตลอดจนถึงไดแ้ กไ้ ขปัญหาต่างๆ ท่ีพระราชาไดท้ ดสอบปัญญาของท่านดว้ ยวธิ ีการต่างๆ จนเป็นท่ีพอพระทยั ของพระราชา

เมื่อพระราชาทดสอบปัญญาของมโหสถหลายคร้ังจนเป็นที่พอพระทยั แลว้ จึงมีรับสง่ั ใหเ้ ขา้ เฝ้ า และทรงรับมโหสธเขา้ รับราชการ อยมู่ าวนั หน่ึง ท่านไดใ้ ชป้ ัญญาแกไ้ ขปริศนาปัญหาต่างๆ ที่เกิดข้ึนไดส้ าํ เร็จลุล่วงดว้ ยดี และเม่ือมโหสถอายไุ ด้ ๑๖ ปีกไ็ ดแ้ ต่งงานกบั ธิดาตระกลู เศรษฐีผหู้ น่ึงช่ือวา่ อมราเทวี ซ่ึงนางกม็ ีสติปัญญาเฉลียวฉลาด รักษาศีล ๕ ไดบ้ ริสุทธ์ิ เช่นเดียวกนัการแสดงเหตุผลของมโหสถบณั ฑิตทุกคร้ัง เป็นท่ีตะขิดตะขวงใจของราชบณั ฑิตท้งั ๔ ท่านอยไู่ ม่นอ้ ย บางคร้ังกม็ ีการหกั หนา้ลบลา้ งขอ้ คิดเห็นของราชบณั ฑิต ทาํ ใหร้ าชบณั ฑิตท้งั ๔ พยายามหาเรื่องใส่ความท่าน แต่ท่านกส็ ามารถแกป้ ัญหาดว้ ยปัญญาของท่านเองไดท้ ุกคร้ังในเร่ืองการวางแผนดา้ นยทุ ธศาสตร์น้นั มโหสถบณั ฑิตมีความสามารถเช่นเดียวกนั ดงั เช่นเมื่อคร้ังพระเจา้ จุลนีพรมทตั แห่งเมืองอุตรปัญจาละคิดการใหญ่ตามคาํ กราบทูลของเกวฏั ปุโรหิต เพ่อื จะยดึ ครองแวน่ แควน้ ต่างๆ มาเป็นเมืองข้ึน รวมท้งั เมืองมิถิลาดว้ ย พระองคไ์ ดท้ รงปราบปรามมีชยั ชนะเหนือพระราชาในแควน้ ใกลเ้ คียงโดยรอบ ยดึ ครองไดถ้ ึง ๑๐๑ แควน้

และไดย้ กทพั พร้อมดว้ ยกษตั ริย์ ๑๐๑ พระองคม์ าลอ้ มเมืองมิถิลาไว้ แต่ดว้ ยการวางแผนการรบก่อนอยา่ งรอบคอบหลายช้นัของมโหสถบณั ฑิต เร่ิมต้งั แต่การส่งสายลบั ไปอยกู่ บั ศตั รู เพ่อื ทราบความเคลื่อนไหวจนถึงการใชก้ สุ โลบายต่างๆ เพื่อให้ขา้ ศึกไม่อาจตีเมืองมิถิลาได้ แถมยงั ถูกทหารของเมืองมิถิลาตีแตกกระเจิง จนทาํ ใหก้ ษตั ริย์ ๑๐๑ พระองคพ์ ร้อมนกั รบเสียขวญั หนีเอาตวั รอด และดว้ ยความสามารถเชิงการฑตู ท่ียอดเยยี่ มยงั ทาํ ใหพ้ ระเจา้ วเิ ทหะกบั พระเจา้ จุลนีพรมทตั มาผกู ไมตรีกนั ได้เม่ือพระเจา้ จุลนีพรหมทตั ยอมยกพระธิดาของพระองคใ์ หเ้ ป็นพระมเหสีของพระเจา้ วเิ ทหะ ตามแผนการของมโหสถบณั ฑิต ต่อมาเม่ือพระเจา้ วเิ ทหะสวรรคต พระโอรสของพระองคไ์ ดค้ รองราชสมบตั ิแทน พระเจา้ จุลนีพรหมทตั ทรงมีพระประสงคใ์ หเ้ มืองของพระองคม์ ีบณั ฑิตอยา่ งมโหสธบา้ ง จึงขอใหม้ โหสถบณั ฑิตมาอยทู่ ่ีเมืองของพระองคม์ โหสถบณั ฑิตจึงกราบทูลลาพระเจา้ กรุงมิถิลาไปรับตาํ แหน่งปุโรหิตในราชสาํ นกั ของพระเจา้ จุลนีพรมทตั และอยดู่ ว้ ยความผาสุกจนสิ้นอายขุ ยั

มโหสถชาดก สรุปได้ว่ามโหสถ มีชาติกาํ เนิดเป็นบุตรของเศรษฐีช่ือ สิริวฒั กะ และนางสุมนาเทวี แห่งเมืองมิถิลา เหตุท่ีใชช้ ื่อวา่ \"มโหสถ\" เพราะเมื่อแรกคลอดมือทารกนอ้ ยถือแท่งยาวเิ ศษของพระอินทร์ติดตวั มาซ่ึงต่อมาไดน้ าํ มารักษาคนเจบ็ ไขไ้ ดป้ ่ วย ไดผ้ ลอยา่ งน่าอศั จรรย์ความสามารถของมโหสถไดแ้ สดงสติปัญญาอนั เฉียบแหลมต้งั แต่วยั เดก็ จนถึงวยั หนุ่ม ไดช้ ่วยแกไ้ ขปัญหา ขอ้ พิพาทให้เพอ่ื นบา้ นดว้ ยสติปัญญษอนั ชาญฉลาด รวมท้งั ถูกพระราชาทดสอบการใชป้ ัญญาแกไ้ ขปัญหาต่างๆ ซ่ึงมโหสถสามารถทาํ ไดด้ ว้ ยดี

ชาดกเร่ืองนีส้ อนให้รู้ว่าผมู้ ีปัญญาเพรียบพร้อมดว้ ยคุณธรรม ยอ่ มตกน้าํ ไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้คิดทาํ แต่สิ่งท่ีเป็นประโยชนส์ ุขของปวงชนเป็นสาํ คญัประโยชน์ทไี่ ด้รับจากการศึกษาเร่ืองมโหสถชาดก๑. ผมู้ ีปัญญาและถึงพร้อมดว้ ยคุณธรรม ความดียอ่ มไดร้ ับการยอมรับจากมหาชน และทาํ ให้ตนเองมีความสุข ความเจริญในการดาํ เนินชีวติ๒. คุณธรรมของผมู้ ีเมตตา คือ มีความเมตตา และปรารถนาดีต่อผอู้ ่ืน มิเบียดเบียนทาํ ร้ายผอู้ ื่นหรือทาํ ใหผ้ อู้ ่ืนไดร้ ับความเดือดร้อน และคิดจะทาํ ส่ิงท่ีเป็นประโยชนต์ ่อส่วนรวม