องค์ความรู้และภูมิปัญญาของปราชญ์ชาวบ้าน

7. สมุนไพรและการแปรรปู สมุนไพร 7.1 การทำ� น�้ำมนั ไพล วัสดอุ ุปกรณ์ 1. ไพล 1 กโิ ลกรัม 2. น�ำ้ มันงาหรอื น้�ำมนั มะพร้าว 1 ลิตร 3. การบรู 15 กรมั 4. พมิ เสน 15 กรมั 5. เมนทอล 15 กรมั 6. ดอกก้านพลู 15 กรัม ขัน้ ตอน/วธิ ีทำ� 1. หั่นไพลบางๆ ทอดในน้�ำมันงาหรือน�้ำมันมะพร้าวด้วยไฟอ่อนๆประมาณ 2 – 3 ช่ัวโมง จนเหลอื งกรอบ 2. ก่อนยกลงจากเตาใหใ้ สด่ อกกา้ นพลูลงไปทง้ิ ไวส้ ักครู่ 3. การบรู พมิ เสน เมนทอล น�ำ้ มันไพล กวนผสมให้เขา้ กัน ขอ้ ควรระวงั หากตอ้ งการทำ� เปน็ ขผ้ี งึ้ ใหใ้ ชว้ าสลนี ผสมอตั ราสว่ น 1 กโิ ลกรมั โดยนำ� วาสลนี ตง้ั ไฟออ่ นๆ ใหล้ ะลาย แล้วผสมน้ำ� มันไพลลงไป ยกลงแล้วกรองใส่ขวดตอนร้อนๆ ท้งิ ไว้ใหเ้ ย็นแล้วคอ่ ยปิดฝาขวด การใช้ประโยชน์ คลายความออ่ นลา้ ของร่างกาย บรรเทาอาการปวดเมื่อย การอกั เสบของเอ็น กล้ามเนื้อและข้อต่อ ต้นทนุ การผลิตและผลตอบแทน - ท่ีมา : ศนู ย์บนั นังสาเรง จังหวดั ยะลา 74

7.2 น�ำ้ มันมะพร้าวบรสิ ุทธ์ิ สว่ นผสม 1. มะพรา้ วขดู 1 กโิ ลกรมั 2. นำ�้ ตม้ สกุ 1 กโิ ลกรัม วธิ ีท�ำ 1. คนั้ กะทิเทผ่านผ้าขาวบาง (2 ชน้ั ) 2. เทใสถ่ งุ พลาสติก เหลอื ชอ่ งอากาศไวเ้ ลก็ น้อย 3. ต้ังทงิ้ ไว ้ 2 วนั นำ�้ มันมะพรา้ วจะอยู่ช้ันบนสุด 4. แชเ่ ย็นไว้ 6 ชัว่ โมง (1 วนั ) 5. ตัดถงุ พลาสติก นำ� น้ำ� มนั มะพรา้ วมาทิง้ ไว้ให้ละลาย 6. กรองดว้ ยผ้าขาวบางหลายชนั้ จะไดน้ ้�ำมนั มะพรา้ วท่บี ริสุทธ์ิ ประมาณ 2 ขีด ทม่ี า : ศูนย์ภมู ริ กั ษ์ธรรมชาติ จังหวดั นครนายก 7.3 การทำ� น้ำ� มันเหลอื ง บทนำ� น้�ำมันเหลือง เป็นผลิตภัณฑ์ที่คนส่วนใหญ่นิยมท�ำใช้กันเองในครัวเรือน เพราะสมุนไพรหาได้ง่าย ภายในท้องถ่ิน สามารถท�ำเป็นอาชีพเสริมได้โดยที่ไม่ต้องใช้ฝีมือและแรงงานมากเหมือนอาชีพเสริมทั่วไป ท่ีเน้นการประดิษฐ์ มีต้นทุนต่�ำ การท�ำน�้ำมันเหลืองจึงไม่ต้องลงทุนอุปกรณ์ ใช้ของท่ีมีในครัวเรือนได้แต่ท่ี ตอ้ งซื้อกค็ ือบรรจุภณั ฑแ์ ละวตั ถุดิบ สามารถเพิม่ รายไดใ้ หก้ บั ครอบครัวได้อีกทางหนงึ่ วสั ดุอปุ กรณ์/สว่ นผสม 1. เมลทอล 2 ขีด 2. พมิ เสน 1 ขีด 3. การบรู 1 ขีด 4. ขมนิ้ สด 2 กิโลกรัม 5. ไพลสด 1 กิโลกรัม 6. น�ำ้ มันมะพร้าว 1 ลติ ร 75

ขน้ั ตอน/วธิ ีท�ำ 1. ลา้ งไพลกบั ขมนิ้ ให้สะอาดแล้วซอยให้เป็นแว่นบาง ๆ 2. น�ำไปทอดในน�้ำมันมะพร้าวใช้ไปอ่อน ทอดจนเกรียมแต่ไม่ไหม้ใช้เวลาประมาณ 2 ช่ัวโมง ใส่ไพลลงไปทอดก่อนซกั พกั แลว้ คอ่ ยใส่ขมนิ้ อ้อยตามไป เพราะขมน้ิ จะไหม้ง่ายกวา่ 3. กรองสมนุ ไพรดว้ ยผ้าขาวบางจะได้น�้ำมันสมนุ ไพรประมาณ 4-500 ซีซี 4. ระหว่างทอดสมุนไพร ให้ผสมพิมเสน การบูร เมนทอล เข้าด้วยกันท้ิงไว้ซักพักส่วนผสม จะละลายเปน็ นำ้� ใส ๆ เปน็ พมิ เสนนำ้� แตถ่ า้ ละลายไมห่ มดใหค้ อ่ ย ๆ เตมิ เมนทอลลงไปจนสว่ นผสมละลายหมด 5. น�ำน�้ำมันสมุนไพรทีไ่ ด้มาผสมลงในส่วนผสมของพมิ เสนนำ้� 6. บรรจขุ วดน้�ำมันเหลืองลงขวด ขอ้ ควรระวงั ขั้นตอนการทอดในน�้ำมันมะพร้าวให้ใช้ไฟอ่อน ควรใส่ไพลลงไปทอดก่อนแล้วค่อยใส่ขม้ินลงไป เพราะขมน้ิ จะไหม้ง่ายกว่า การใชป้ ระโยชน์ นำ�้ มนั เหลอื งมสี รรพคณุ บรรเทาอาการคดั จมกู แกว้ งิ เวยี นศรี ษะ เมารถ เมาเรอื บรรเทาอาการบวม จากแมลงสัตว์กดั ตอ่ ย แก้เคล็ดขัดยอกปวดเมอื่ ยตามรา่ งกาย ต้นทนุ การผลติ และผลตอบแทน การทำ� นำ�้ มันเหลืองใช้สมุนไพรที่อย่อู ยู่ในชุมชนมาเป็นวตั ถุดิบจึงมตี น้ ทนุ ทไี่ มส่ ูงมาก 76

ทมี่ า : ศนู ย์กสิกรรมธรรมชาติมกุ ดาหารประสานมิตร จงั หวดั มกุ ดาหาร 7.4 สมุนไพรสำ� หรบั ท�ำลูกประคบ (2 ลูก) ส่วนประกอบ 1. หัวไพล 500 กรมั (คร่งึ กโิ ลกรมั ) 2. ขมิ้นออ้ ย 200 กรมั (2 ขีด) 3. ขม้นิ ชัน 200 กรมั (2 ขีด) 4. ตะไคร้ 300 กรมั (3 ขีด) 5. ลูกมะกรูด+ใบ 300 กรัม (3 ลกู ใหญ+่ 1 ขดี ) 6. ใบมะขาม 200 กรัม (2 ขีด) 7. ใบสม้ ป่อย 200 กรัม (2 ขีด) 8. เกลือ 60 กรมั (ถา้ มี) 9. พมิ เสน 30 กรมั 10. การบูร 30 กรัม 11. เถาเอ็นออ่ น 200 กรัม 77

วธิ ีทำ� 1. เอาตวั ยาทั้งหมดมาตำ� รวมกัน 2. เคลา้ กับเกลอื การบรู พิมเสน 3. ใช้ผ้าหอ่ แล้วมัดใหแ้ น่นทำ� เปน็ ลูกประคบ 2 ลูก 4. นำ� ไปวางบนปากหมอ้ หรือนึง่ ในหมอ้ น่งึ ทีม่ นี �้ำเดือด วธิ ีการใช้ ใชเ้ วลาประมาณ 15-20 นาที ตอ่ การประคบ 1 ครงั้ ถา้ เปน็ หญงิ หลงั คลอดบตุ รควรใหเ้ พม่ิ อกี 1 ลกู ส�ำหรับน่ังทับลูกประคบที่ท�ำครั้งหนึ่ง อาจใช้ได้นาน 3-5 วัน ควรรักษาเก็บในตู้เย็นจะอยู่ได้นานขึ้นการ ประคบสมุนไพร คือ การนำ� เอาสมนุ ไพรหลายอยา่ งเอามาหอ่ รวมกนั เป็นลกู เรียกวา่ ลูกประคบ สมุนไพรส่วนใหญ่ที่น�ำมาใช้จะมีน้�ำมันหอมระเหย เช่น ไพล ขม้ินชัน ขมิ้นอ้อย ตะไคร้ มะกรูด การบูร เป็นต้น ซึ่งเม่ือน�ำลูกประคบไปน่ึงให้ร้อนก็จะมีกลิ่นระเหยออกมาเป็นวิธีการบ�ำบัดรักษาของ แพทย์แผนไทยท่ีน�ำมาใช้ควบคู่กับการนวดไทยโดยจะใช้ประคบหลังการนวด หรือประคบไปพร้อมกับ นวดไปกไ็ ด้ลูกประคบส�ำหรับสตรหี ลังคลอด มรี ายการดงั น้ี หัวตะไคร้ ขงิ แก่ มะกรูด เหง้าไพร ใบมะขาม ใบส้มเสย้ี ว ชะลดู ขมิน้ ออ้ ย หวั หอมแดง ผวิ สม้ โอ และเกลอื รวม 11 ส่งิ หนกั ส่งิ ละเท่าๆ กนั ต�ำให้ละเอียดแลว้ แทรกดว้ ยการบรู เล็กน้อย นำ� มารวมกนั ห่อ ท�ำลูกประคบ เพือ่ ใช้ประคบกอ่ นและหลังจากประคบแลว้ จะน�ำไปตม้ น�้ำเพอื่ ส�ำหรบั การเขา้ กระโจมอบตวั ตอ่ ไปได้ นำ้� ยาสมนุ ไพรทต่ี ม้ น้ี หลงั จากการเขา้ กระโจมแลว้ ยังน�ำไปใชอ้ าบไดด้ ้วย ท่ีมา : ศนู ยภ์ ูมิรกั ษ์ธรรมชาติ จังหวดั นครนายก 78

8. องคค์ วามรู้อนื่ ๆ 8.1 วถิ ีชมุ ชนของคนกับปา่ นำ� พาส่คู วามพอเพียง บทนำ� เนื่องจากชุมชนได้รับผลกระทบจากการตัดไม้ท�ำลายป่ามาอย่างยาวนาน โดยความรู้เท่า ไมถ่ ึงการณข์ องชาวบ้าน ท�ำใหช้ มุ ชนประสบปญั หาหน้าฝนเกิดน�้ำท่วม หน้าแลง้ ไมม่ ีน้�ำใชป้ ระสบกับปญั หา ภัยแล้ง เกษตรกรไม่สามารถท�ำเกษตรได้ เกิดการล้มเหลวขาดทุน ชาวบ้านเดือนร้อนเกิดความแตกแยก ขาดความสามัคคี เน่ืองจากแก่งแย่งกันในทรัพยากรที่เหลืออยู่ ป่าต้นน้�ำถูกท�ำลาย เกิดความเสียหาย แกป่ า่ ตน้ นำ้� ในเมอื่ ชมุ ชนเกดิ ปญั หาเหลา่ นข้ี นึ้ มา จงึ ทำ� ใหม้ กี ารหนั ยอ้ นกลบั มาทบทวนปญั หาเพอ่ื หาสาเหตุ และร่วมกันก�ำหนดแนวทางแก้ไขปัญหา โดยได้พบว่าหากชุมชนต้องการใช้ทรัพยากรเหล่าน้ีอย่างมั่นคง ชุมชนต้องท�ำการอนุรักษ์ไปพร้อมๆ กัน เพ่ือป่าของชุมชนจะได้เป็นแหล่งต้นน้�ำล�ำธาร แหล่งความ อุดมสมบรูณ์ จึงท�ำให้เกิดแนวคิด วิถีชุมชนของคนกับป่าน�ำพาสู่ความพอเพียงข้ึนมา เพื่อให้คนในชุมชน เกิดการน�ำพาตนเอง ครอบครัว ชุมชนให้อยู่ดีมีสุข ลดรายจ่ายและเพ่ิมรายได้ให้แก่ตนเองได้อย่างม่ันคง และย่ังยนื ด�ำรงชีวิตตามหลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง 1. ประชุมประชาคม ทบทวนปัญหา ก�ำหนดแนวทางแก้ไขปัญหาร่วมกันโดยการมีส่วนร่วม ของสมาชิกในชุมชน 2. ผนู้ ำ� ชมุ ชนลงพืน้ ท่พี บปะ สรา้ งความเขา้ ใจ ใหแ้ กส่ มาชกิ ในชุมชน 3. ก�ำหนดกฎระเบียบ ในการรกั ษาป่าร่วมกัน ขอ้ 1. ห้ามตดั ไมท้ �ำลายปา่ /ฝ่าฝืน จบั ได้ ปรับน้วิ ละ 500 บาท ข้อ 2. หา้ มลา่ สตั วป์ ่า จบั ได้ ปรบั โดยชั่งสตั ว์ กิโลกรมั ละ 200 บาท ข้อ 3. ห้ามบุกรุกปา่ จบั ได้ ปรับตามเน้อื ที่ ตารางเมตรละ 500 บาท ขอ้ 4. ห้ามคนนอกพ้ืนท่ีเข้ามาตัดไม้ท�ำลายป่า ครั้งแรกจับได้ว่ากล่าวตักเตือน คร้ังต่อไป จับสง่ เจ้าหน้าที่ดำ� เนินคดี ขอ้ 5. หา้ มจดุ ไฟเผาปา่ เพ่ือล่าสตั ว์โดยเด็ดขาด 4. มีกรรมการปา่ ชมุ ชน ชดุ ลาดตระเวนเพอ่ื ท�ำการสอดส่องดูแลป่า ปอ้ งกันการละเมิดกฎระเบียบ ทีว่ างเอาไว้ 5. ทำ� แผนการพ้นื ฟู โดยมีกิจกรรม ดังนี้ - บวชปา่ 3 - 5 ปี ตอ่ ครัง้ - เลย้ี งผีขนุ น�้ำ ปลี ะครงั้ เดือน 9 แรม 9 ค่�ำ (เหนอื ) - ทำ� แนวกันไฟ สรา้ งแนวคิดไมจ่ ุดไฟเผาปา่ เพอ่ื ลา่ สัตว์ - ปลูกตน้ ไมท้ ค่ี นและสตั วก์ ินไดใ้ นวนั ส�ำคัญให้ความรู้การใชท้ รัพยากรป่าไมอ้ ย่างย่ังยืน 79

ข้อควรระวัง การก�ำหนดกฎเกณฑ์ การวางแผนจัดการป่าชุมชน และการจัดต้ังกลไกเพื่อจัดการป่าชุมชน ของชาวบา้ น หรอื คนในชมุ ชนนน้ั ตอ้ งเกดิ ขน้ึ มาไดด้ ว้ ยการมสี ว่ นรว่ มของคนในชมุ ชนอยา่ งแทจ้ รงิ นอกจากน้ี การวางแผนจดั การของชมุ ชน ยงั ตอ้ งเปน็ ทร่ี บั รู้ และยอมรบั ของชมุ ชนรอบขา้ งดว้ ย มเิ ชน่ นนั้ กอ็ าจเกดิ ความ ขัดแย้งระหว่างชุมชนขน้ึ ได ้ ดงั นนั้ การจัดการป่าชุมชนที่จะประสบความสำ� เรจ็ อยา่ งยง่ั ยืนควรมีการทำ� งาน รว่ มกันในรปู เครอื ขา่ ยเพื่อสรา้ งความเข็มแข็งในการท�ำงาน การใชป้ ระโยชน์ 1. ในฤดแู ลง้ สามารถเปน็ แหลง่ ตน้ นำ้� ของชมุ ชน ในฤดแู ลง้ สามารถใชน้ ำ�้ จากลำ� หว้ ย ซงึ่ อยใู่ นเขตพน้ื ที่ ปา่ ชมุ ชนได้ตลอดทกุ ฤดู และยังมีโครงการนำ�้ ประปาภเู ขาใช้ภายในหมบู่ า้ นในการทำ� การเกษตรอกี ดว้ ย 2. ในฤดฝู นก็จะมีเห็ด หนอ่ ไม่ ที่จะเปน็ อาหารให้แก่ชาวบ้านได้มาเกบ็ ไปรบั ประทานและสามารถ นำ� ไปจ�ำหนา่ ยสรา้ งรายไดใ้ ห้กับครอบครวั ไดต้ ลอดทัง้ ปี 3. จดั ท�ำเปน็ แหลง่ ทอ่ งเทีย่ วศึกษาธรรมชาติ และนำ� รายได้จากนักท่องเทย่ี วให้แกช่ มุ ชน 4. เป็นแหลง่ ที่อย่อู าศัยของสตั ว์ป่าจำ� นวนหลากชนดิ สรา้ งความอดุ มสมบูรณ์ของป่าชุมชน 5. เกิดการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน ทชี่ ่วยกันคดิ การลงมอื ท�ำเพ่ือให้เกดิ ผลส�ำเรจ็ ในการท�ำงาน 6. สร้างความรู้ ความเข้าใจในการใชท้ รพั ยากรจากปา่ อย่างรคู้ ณุ ค่า และการอนรุ กั ษ์ไปพรอ้ มๆ กัน ทีม่ า : ศนู ยเ์ รียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงบ้านทาป่าเปา จงั หวัดลำ� พนู 80

8.2 ธนาคารต้นไม้ (TREE BANK) ในรูปแบบปราชญ์ชาวบ้าน ธนาคารต้นไม้คอื องคก์ รภาคประชาชนทีต่ ง้ั ขนึ้ เพอื่ ส่งเสรมิ การปลกู รับฝากตน้ ไม้ และสร้างมูลคา่ ต้นไม้ให้เป็นเงินหรือทรัพย์ ประกอบไปด้วยธนาคารต้นไม้ส�ำนักงานใหญ่ และธนาคารต้นไม้ส�ำนักงาน สาขาธนาคารตน้ ไม้ เกดิ จากแนวคดิ การสรา้ งความพอเพยี ง มง่ั คง่ั ยง่ั ยนื ใหก้ บั ประชาชนทกุ คนทปี่ ลกู ตน้ ไม้ โดยการใชต้ น้ ไมเ้ ปน็ ทรพั ยส์ นิ และเกดิ จากยทุ ธศาสตรแ์ กป้ ญั หาความยากจน ภายใตแ้ นวทางปลกู ตน้ ไมใ้ ชห้ นี้ แนวคิดธนาคารตน้ ไม้ 1. ธนาคารต้นไม้มีแนวคิดที่จะให้ภาคประชาชน โดยเฉพาะเกษตรกรปลูกต้นไม้เศรษฐกิจ ในท่ดี นิ ท�ำกนิ ของตนเอง แล้วสรา้ งมลู คา่ ตน้ ไมเ้ ปน็ ทรัพย์สนิ เป็นเงิน เมื่อใชท้ รัพยส์ ินดงั กลา่ วไปเปน็ ทนุ หรือ ชำ� ระหน้ ี ธ.ก.ส. ตลอดจนการใช้มูลค่าตน้ ไม้เป็นหลกั ทรัพยห์ รือหลกั ประกันตา่ งๆ ที่จะต้องท�ำระหว่างรัฐ กับประชาชน 2. ธนาคารต้นไม้มีแนวคิดให้ชุมชนปลูกต้นไม้ในที่ดินส่วนรวม เพื่อสร้างมูลค่าเป็นทรัพย์สิน ของชุมชนสว่ นรวม 3. ธนาคารต้นไม้มีแนวคิดจะเพิ่มพื้นท่ีสีเขียวให้แผ่นดินและมุ่งแก้ปัญหาโลกร้อนด้วยแนวคิด สร้างโลก 5 ใบบนโลกใบเดียว 4. ธนาคารต้นไม้มีแนวคิดให้เกษตรกรรักแผ่นดินท�ำกินและสร้างมูลค่าเพ่ิมให้แก่ท่ีดินตลอดจน ป้องกนั การซอื้ ขายทีด่ ิน 5. ธนาคารต้นไม้มีแนวคิดในการรับรองสิทธิต้นไม้ที่ปลูกและรับรองสิทธิในที่ดินที่ประชาชน ไดป้ ลกู ต้นไม้ 6. ธนาคารต้นไมม้ ีแนวคดิ ในการสร้างจิตสำ� นึกอนรุ ักษ์เครือข่ายกลุ่มคนที่ปลกู ตน้ ไม้ 7. ธนาคารตน้ ไมม้ แี นวคดิ ในการสรา้ งความพอเพียง มงั่ คัง่ ยั่งยนื ใหก้ ับมนุษยแ์ ละสิ่งแวดล้อม 8. ธนาคารตน้ ไม้มีแนวคดิ ในการด�ำรงวิถกี ารเกษตรท่ีมงุ่ เอาภูมปิ ญั ญาชาติพันธไ์ุ ทยทำ� การเกษตร ใหเ้ กิดความหลากหลายในพน้ื ทแี่ ละสร้างสมดลุ แก่ระบบนเิ วศ ทฤษฎสี ร้างโลก 5 ใบ ใหโ้ ลกเยน็ ปญั หาโลกร้อนเกิดจากการสะสมกา๊ ซคาร์บอน และก๊าซอืน่ ๆ เชน่ มเี ทน ไนตรสั ในช้ันบรรยากาศ จนเกินพอดี ปัจจบุ ัน 379 PPM. ทำ� ให้แสงอาทติ ยส์ ่องเขา้ มาบนผนื โลกแลว้ ไม่ สามารถสะท้อนออกให้สู่ สมดลุ ได้ นกั วทิ ยาศาสตร์เชือ่ ว่าวธิ กี ารลดปรมิ าณกา๊ ซดังกลา่ วให้อยู่ในปริมาณทมี่ นษุ ย์ปลอดภัย มี 2 วิธี คือ 1. ลดการใช้พลังงานเพื่อลดการปล่อยก๊าซซ่ึงจะท�ำให้วิถีชีวิตเปล่ียนไปโดยสิ้นเชิง คาดว่า มนษุ ย์ไมย่ อมสละความสุขสบายในการใชพ้ ลงั งานอ�ำนวยความสะดวกสบายให้แก่ตนเอง 2. การปลูกต้นไม้เพ่ือดูดซับคาร์บอนและก๊าซอื่นๆ ท่ีมนุษย์ผลิตจากบนโลก ซ่ึงหากต้องท�ำการ ดูดซับก๊าซดังกล่าวให้มนุษย์พออยู่ได้ประมาณ 350 PPM. ต้องใช้พ้ืนที่ปลูกต้นไม้เท่าใดกัน ข้อมูลระบุว่า เราจะต้องใช้พ้นื ทีป่ ลูกตน้ ไมจ้ �ำนวน 2 เทา่ พ้ืนทีแ่ ผ่นดินของโลกเสมอื นเราตอ้ งสร้างโลกอกี ใบมาหมุนใกล้ๆ แล้วปลูกต้นไม้ให้เต็มเพื่อดูดซับคาร์บอนให้กับโลกใบนี้สมดุล ทว่าวิธีค�ำนวณปริมาณต้นไม้ท่ีดูดซับ คาร์บอน อาจจะเป็นการวิเคราะห์จากส่วนท่ีเป็นสีเขียวของต้นไม้หรือใบไม้โดยมีฐานคิดจากพ้ืนท่ีสวนป่า หรือสวนเกษตรเชิงเดย่ี ว ซึง่ มีสเี ขียวประมาณ 6-8 เมตร เท่านนั้ 81

แต่กรณีธนาคารต้นไม้จะท�ำการปลูกต้นไม้ซ้อนลงไปในสวนเกษตรเชิงเด่ียวให้มีความหลากหลาย สามารถจัดชัน้ เรอื นยอดหรอื สีเขียวของตน้ ไม้ตง้ั แตร่ ะดับ 0 เมตร ถงึ 30-40 เมตร เสมือนไดส้ ีเขยี วถงึ 5 เทา่ ของพน้ื ที่เกษตรเชิงเดีย่ ว ตามฐานคดิ ของนักวิทยาศาสตร์ จงึ เหมอื นกับการสร้างโลก 5 ใบ ในโลกใบเดยี ว = ทฤษฎสี รา้ งโลก 5 ใบ ให้โลกเย็นระดมความคดิ เห็นรว่ มกัน ทม่ี า : ศูนยภ์ มู ิรักษธ์ รรมชาติ จังหวดั นครนายก 8.3 ภมู ิปัญญาบา้ นดินสูก่ ารพง่ึ ตนเอง บทนำ� บ้านคือส่วนหนึ่งของปัจจัย 4 ซ่ึงทุกควรมี หากแต่มนุษย์กลับให้เป็นเรื่องยุ่งยาก อยู่เกินความ เปน็ จริงกวา่ จะได้บ้าน 1 หลงั ความจริงมนุษย์สามารถสรา้ งบา้ นดว้ ยตนเองได้ หากแตป่ จั จุบนั คนส่วนมาก ยึดติดกับระบบทุนนิยม ที่แสดงถึงหน้าตาทางสังคม และปิดกั้นศักยภาพตนเอง โดยเบียดเบียนธรรมชาติ ท�ำให้พงึ่ ตนเองน้อยลง การท�ำบา้ นด้วยดนิ เป็นภมู ิปัญญาทีเ่ ก่าแก่ท่สี ุดในโลก แต่ถกู ละเลยมองข้าม วันนี้ยังไม่สายเกินไป หากเรากลับมาต่อยอดจากอดีต เร่ิมเรียนรู้การท�ำบ้านดินกันใหม่ ฟื้นฟูศักยภาพการพึ่งตนเอง อิสรภาพ ความภูมใิ จจะเกดิ ขึน้ ไมไ่ ด้ หากเราไม่พึ่งตนเอง วสั ดุอุปกรณ์ 1. ดินร่วนปนทราย (ในทอ้ งถน่ิ ) 2. แกลบ หรอื วัสดุทเี่ หลอื ใชจ้ ากการสขี ้าว หรอื เศษวัสดจุ ากการเกษตรอ่ืนๆ เชน่ ฟางข้าว 3. ผา้ ยางหรือกระบะปนู (เพอื่ รองการเหยียบดิน) 4. วัสดุในการทำ� หลงั คา เชน่ หญา้ คา ใบจาก ไมไ้ ผ่หรอื ไมเ้ พอ่ื ท�ำโครงหลงั คา ขนั้ ตอน/วธิ กี ารทำ� การทำ� บ้านดินโดยวธิ ปี นั้ อิฐ 1. การเตรียมพ้ืนทส่ี �ำหรบั ปลูกบา้ น ควรเปน็ พ้ืนทีน่ ำ�้ ทว่ มไมถ่ งึ 2. การท�ำอิฐดิน โดยใช้แกลบผสมกับฟางเหยียบให้เข้ากัน แล้วน�ำดินไปเทลงบล็อกท่ีเตรียมไว้ ตากให้แหง้ ใชเ้ วลา 5 – 7 วนั ควรทำ� ให้เพยี งพอต่อขนาดบา้ น 3. การท�ำฐานราก ก่อนการก่ออิฐดินควรมีการท�ำฐานรากให้มั่นคง (ข้ันตอนน้ีอาจใช้ปูนเท เพ่ือปอ้ งกันอิฐทรุด) 82

4. การก่อก�ำแพงบ้าน ใช้แกลบผสมกับดินเหยียบให้เข้ากัน แล้วน�ำมาก่ออิฐดินเหมือนการ ใช้ปูนก่ออิฐ 5. การท�ำหลังคา อาจใช้วัสดุทหี่ างา่ ย เช่น หญา้ คา หญ้าแฝก เปน็ ต้น (อาจใชส้ งั กะสีหรอื กระเบือ้ ง แทนไดต้ ามทนุ ทรัพย์) 6. การฉาบก�ำแพงบ้าน กรณีต้องการใช้ไฟฟ้าในบ้านดิน ควรติดตั้งระบบไฟฟ้าให้เรียบร้อยก่อน ฉาบก�ำแพง วิธีการฉาบน�ำดินผสมกับแกลบให้เหลวเหมือนดินก่ออิฐ ควรฉาบให้เรียบแล้วท้ิงไว้ให้แห้ง หลงั จากนนั้ จงึ ทำ� การทาสีบ้าน ขอ้ ควรระวงั 1. พนื้ ที่ในการปลูกบ้านควรเลอื กพืน้ ท่ที ่ดี นิ แนน่ ไมย่ บุ ตวั 2. การก่อก�ำแพงบ้าน เม่ือก่อได้สูงประมาณ 1 เมตร ควรให้อิฐดินแห้งก่อน จึงก่อให้สูงข้ึน ตามระดับความสูงท่ตี อ้ งการ การใชป้ ระโยชน์ เพ่ืออยู่อาศัย ส่งเสริมการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และลดต้นทุนในการสร้างบ้าน เป็นการ ด�ำเนินชีวิตตามแนวทางปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงอกี ทางหน่งึ ต้นทุนการก่อสรา้ ง จ�ำนวน 8,500 บาท – 12,000 บาท (ทัง้ น้ขี ้ึนอย่กู บั การเลือกใช้วัสดุในการทำ� หลงั คาดว้ ย) ที่มา : ศนู ย์ทับทมิ นิมติ จังหวัดสุรนิ ทร์ 83

8.4 น�ำ้ จากต้นไผ่ บทน�ำ ไผ่เป็นไม้พุ่มหลายชนิดและหลายสกุลจัดอยู่ในวงศ์หญ้า ข้ึนเป็นกอล�ำต้นเป็นปล้อง ๆ ผลผลิต จากไผ่ท่ีส�ำคัญคือ หน่อไม้เป็นอาหารส�ำคัญของคนไทยนิยมทานกันมากในเกือบทุกภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ นอกจากนี้ไผ่ยังมีคุณสมบัติพิเศษ ทั้งล�ำต้นมีความ แขง็ แรงและยดื หยนุ่ ทเี่ หนอื กวา่ วสั ดสุ งั เคราะหห์ ลายชนดิ นยิ มใชใ้ นการทำ� เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชห้ ลายประเภท ช่วยชะลอน�้ำแถบป่าชายเลน ทำ� น่ังรา้ นก่อสร้าง โรงเรอื น รวั้ เปน็ ต้น น้�ำจากต้นไผ่....หลายคนคงไม่เคยทราบมาก่อนว่าต้นไผ่น้ันสามารถกักเก็บน�้ำบริสุทธ์ิไว้ในล�ำต้น มากพอสมควร ในนำ้� ทเี่ กบ็ ไวม้ จี ลุ นิ ทรยี ท์ เ่ี ปน็ ประโยชนจ์ ำ� นวนมากและเปน็ กรดออ่ น ๆ สามารถลา้ งสารเคมี ตา่ ง ๆ ได้ ชว่ ยดบั กลนิ่ เหมน็ และชว่ ยลา้ งสารเคมตี กคา้ งในรา่ งกาย ทำ� ใหร้ สู้ กึ หายเหนอื่ ยจากการทำ� งานหนกั ต้นไผ่จะเริ่มดูดน้�ำจากระบบรากเพื่อกักเก็บในล�ำต้นตั้งแต่พระอาทิตย์เร่ิมตก เก็บน้�ำจนเต็มล�ำต้นเม่ือ เวลา 24.00 น. เมื่อต้นไผ่อิ่มตัวแล้วก็จะเริ่มปลดปล่อยน้�ำออกมาเรื่อย ๆ ในกอเดียวกันล�ำต้นจะเก็บน�้ำ ไม่เท่ากัน ควรสังเกตท่ีปลายใบจะเห็นหยดน�้ำจ�ำนวนมากแสดงว่าต้นนั้นเก็บน้�ำไว้เยอะ ซึ่งเราสามารถ ท�ำการเจาะหรือตัดปลายต้นไผ่เพอ่ื เกบ็ เอาน�้ำบริสทุ ธ์ไิ ปใชป้ ระโยชน์ ต้นไผจ่ ะหยดุ คลายน้�ำเม่ือพระอาทติ ย์ ขน้ึ เขาจึงควรเกบ็ เอาน�ำ้ ไผแ่ ช่ในตู้เยน็ เพอ่ื ป้องกันการบูดเนา่ เน่อื งจากมจี ลุ นิ ทรีย์มาก การเจาะล�ำต้นจะเลือกข้อท่ี 4 เจาะระหว่างข้อเอียงขึ้น 30 องศา ลึกประมาณ 1 น้ิว เลอื กตน้ ใดตน้ หนง่ึ ทม่ี อี ายไุ มเ่ กนิ 1 ปี 1 กอเจาะไดแ้ คต่ น้ เดยี วเนอื่ งจากเสน้ ใยทล่ี ำ� เลยี งนำ้� และอาหารเชอ่ื มตอ่ กนั ทั้งกอจะได้ปริมาณน�้ำเฉลี่ยอยู่ที่ 5 ลิตร ต่อครั้งต่อกอ ข้อท่ีเหลือเจาะซ้�ำในวันถัดไปได้อีก 2 ครั้งจึงเร่ิม เจาะตน้ ใหมท่ ำ� แบบเดมิ จนกวา่ ใบไผจ่ ะรว่ งเกนิ 50 % สว่ นมากจะนยิ มเจาะชว่ งตน้ ฤดหู นาวจะไดน้ ำ้� มากนอ้ ย ขน้ึ อยกู่ บั ขนาดของกอและลำ� ต้นสามารถเจาะไดท้ ุกสายพนั ธุ์ วสั ดุอุปกรณ ์ ในการเกบ็ เอานำ้� ไผน่ ั้นจะต้องใช้อุปกรณ์ ดังน้ี 1. สว่าน 2. ดอกสวา่ นขนาด 3 หนุ (ส�ำหรับเจาะไม้) ควรเปน็ ดอกแสตนเลส 3. สายยางใสขนาด 3 หนุ 4. ดนิ น�ำ้ มนั ส�ำหรบั เดก็ 5. เชอื กฟาง 6. ถุงรอ้ นขนาด 7 × 11 นวิ้ หรือ 9 × 12 น้ิว 7. ถงุ หิว้ ขนาด 8 × 16 นวิ้ 8. มีดตัดไม้ 9. กรรไกร ขั้นตอน/วธิ ที ำ� พอถงึ เวลา 01.00 น. โดยประมาณ ใหเ้ ลือกต้นไผท่ มี่ ีอายุไม่เกนิ 1 ปี ลอกกาบท�ำความสะอาด ข้อที่ 4 ใช้สว่านเจาะระหว่างข้อที่ 4 และท่ี 5 ท�ำมุม 30 องศา เจาะล่างขึ้นบนลึก 1 น้ิว ใช้กรรไกร ตัดสายยางใสยาว 20 เซนติเมตร เสียบเข้ารูเจาะ ปั้นดินน้�ำมันให้กลมขนาด 3 หุน ยาว 2 น้ิว แล้วอุด ระหว่างสายยางและรเู จาะ เม่อื ปดิ อากาศแลว้ จะเกิดแรงดนั น้ำ� จากกลา้ ตน้ ไผจ่ ะไหลออกมาและหยดถ่ี ๆ 84

จนถึงเช้าจากนั้นใช้ถุงใสรองรับน้�ำโดยผูกเชือกฟางเอาไว้ข้อท่ี 5 โยงให้พอดีกับถุงใสมัดเชือกฟางกับถุงห้ิว เพ่ือประคองถุงใสเอาไว้ถุงใสท่ีรองรับน้�ำจะต้องมัดให้แน่นติดกับสายยางเพ่ือป้องกันมดและแบคทีเรีย เขา้ ไปในนำ�้ พอรงุ่ เชา้ ให้ไปเกบ็ น้�ำไผแ่ ลว้ น�ำไปเกบ็ ไว้ในต้เู ย็นก่อนนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ ขอ้ ควรระวงั น้�ำจากต้นไผ่มีจุลินทรยี ม์ ากเมอ่ื โดนอากาศจะอยู่ได้ไม่เกิน 10 ช่ัวโมง เนา่ เสยี ง่าย ควรเก็บเอาไว้ ในตู้เย็นจะอยูไ่ ด้นานถงึ 7 วัน หา้ มดมื่ เกนิ วนั ละ 1 ลิตร จะท�ำใหป้ ัสสาวะติดขัด การใชป้ ระโยชน์ 1. ดม่ื วนั ละ 1 แกว้ เพอ่ื ใหร้ า่ งกายสดชน่ื หลงั จากเหนอ่ื ยจากการทำ� งานเชน่ งานในออฟฟศิ เปน็ ตน้ 2. ดม่ื วันละ 1 ลิตร เพ่อื ขบั สารพิษและขับล้างไตให้สะอาด ชว่ ยขับนิว่ ในทอ่ ปัสสาวะ 3. ใช้ลา้ งพืชผกั ผลไม้ ที่ปนเปอื้ นสารพษิ และขบั ลา้ งไตใหส้ ะอาด แชใ่ นน�ำ้ ไผ่ 10 นาที 4. ใช้อมบว้ นปากป้องกนั กล่นิ เหมน็ และคราบหนิ ปูน 5. ใชล้ ้างมือทีโ่ ดนหมึกทีล่ า้ งออกยากให้ลา้ งออกโดยง่าย ต้นทนุ การผลิตและผลตอบแทน 1. เชอื กฟาง 10 บาท 2. มีดตดั ไม้ 100 บาท 3. สวา่ นมอื 400 บาท 4. ถุงรอ้ น 7 × 11 40 บาท 5. ถงุ หว้ิ 8 × 16 40 บาท 6. ดินน�ำ้ มัน 20 บาท 7. สายยาง 3 หุน 20 บาท 630 บาท รวมต้นทนุ ลงทุนคร้ังเดียวใช้ได้ตลอดท้ังปี ผลตอบแทนที่ประเทศจีนนิยมท�ำกันมามากกว่า 100 ปี มาแล้ว ส่วนใหญ่จะท�ำการแปรรูปท�ำน�้ำยาเช็ดหน้าขจัดเครื่องส�ำอาง น้�ำยาดับกล่ินภายใน เป็นต้น เฉล่ียรายได้ ลติ รละ 1,000 บาท แตป่ ระเทศไทยเรานยิ มดมื่ เปน็ สมนุ ไพรและลา้ งพชื ผกั จำ� หนา่ ยในราคาลติ รละ 50 บาท ก็จะไดร้ ายได้ 250 บาท ท่มี า : ศูนยเ์ รียนร้เู ศรษฐกจิ พอเพยี งอนรุ ักษด์ นิ และน้�ำ จังหวดั อดุ รธานี 85

รายชื่อศนู ย์เครอื ข่ายปราชญ์ชาวบา้ น ทเ่ี ขา้ รว่ มโครงการพฒั นาศนู ย์เครือข่ายปราชญช์ าวบา้ น ปีงบประมาณ พ.ศ. 2561 1 ศนู ย์ปราชญเ์ กษตรช้างใหญ่ (นายประมาณ สว่างญาต)ิ 64 หมู่ที่ 1 ต�ำบลช้างใหญ่ อำ� เภอบางไทร จ.พระนครศรีอยุธยา โทร. 086-3041193 2 ศูนย์ศรยี วง (นางยวง เขยี วนลิ ) 91/7 หมูท่ ่ี 7 ต�ำบลราษฎรน์ ิยม อำ� เภอไทรนอ้ ย จ.นนทบุร ี โทร. 081-9299159 3 ศนู ยเ์ รียนรูป้ ราชญ์ชาวบ้าน (นายถวิล เสียงแจ๋ว) (นายถวลิ เสียงแจว๋ ) 5/1 หมทู่ ี่ 6 ต�ำบลบอ่ เงนิ อ�ำเภอลาดหลุมแกว้ จ.ปทุมธาน ี โทร. 085-0756131 4 ศนู ยเ์ รียนร้เู ศรษฐกจิ พอเพียงต�ำบลหนองโน (นายบุญลือ เต้าแก้ว) 84/2 หมู่ที่ 7 ต�ำบลหนองโน อำ� เภอเมอื ง จ.สระบุรี โทร. 082-7201677 5 ศูนย์เรียนรู้เกษตรธรรมชาติ เอม็ โอ เอ ลพบุรี (นายสมบูรณ์ เวศสวุ รรณ) 273 หมทู่ ่ี 2 ตำ� บลท่าศาลา อำ� เภอเมือง จ.ลพบุรี โทร. 085-14976 6 ศูนย์เรียนรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี งชมุ ชนบา้ น บ.ช.ท. (นางศิรวิ รรณ เจนการ) 64 หมู่ท่ี 6 ต�ำบลบ้านกล้วย อำ� เภอเมอื ง จ.ชยั นาท โทร. 081-8385121 7 ศนู ยเ์ รยี นรู้เศรษฐกิจพอเพียงชมุ ชนรวมใจหนองมะโมง (นางสาวอุษา เขียววิลยั ) 165 หมทู่ ี่ 1 ต�ำบลสะพานหิน อ�ำเภอหนองมะโมง จ.ชัยนาท โทร. 084-8868296 8 ศนู ยเ์ รยี นรเู้ ทพอินทรยี ช์ ีวภาพ (นางมาลัย เบญ็ จวร) 256/6 หมู่ท่ี 13 ต�ำบลดงคอน อำ� เภอสรรคบรุ ี จ.ชัยนาท โทร. 081-038636 9 ศนู ยอ์ ศั จรรยค์ วนั ไม้ (นายอำ� นวย จ่างสกุล) 34 หม่ทู ่ี 10 ต�ำบลไมด้ ดั อำ� เภอบางระจัน โทร. 087-1165755 10 ศูนย์เกษตรทฤษฎีใหม่ (นายธนพล ศรีใส) บา้ นหวั ปา่ 51/1 หมทู่ ่ี 3 ตำ� บลหัวป่า อำ� เภอพรหมบุรี โทร. 084-4271357 11 ศูนยเ์ รยี นรู้ต้นแบบเพอ่ื นพึ่ง (ภาฯ) ยามยาก (นางนงนุช คำ� คง) 55/3 หมู่ท่ี 2 ตำ� บลบ้านแห อำ� เภอเมืองอา่ งทอง จ.อา่ งทอง โทร. 087-4068029 12 ศนู ยเ์ ครือข่ายปราชญ์ชาวบ้านมะม่วงสง่ ออกตำ� บลมงคลธรรมนิมิต นายสุนทร สมาธิมงคล 5 หมู่ท่ี 1 ตำ� บลมงคลธรรมนมิ ติ อ�ำเภอสามโก้ จ.อ่างทอง โทร. 080-1078499 13 ศนู ยป์ ราชญเ์ กษตรเศรษฐกจิ พอเพยี งเทพราช นายขวัญชัย รักษาพนั ธ ์ 85 หมทู่ ่ี 2 ตำ� บลเทพราช อำ� เภอบา้ นโพธ์ิ จ.ฉะเชงิ เทรา โทร. 085-2793193 86

14 ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติมาบเอื้อง (นางสาวศลิษา ศัลยก�ำธร) 114/1 หมู่ที่ 1 ตำ� บลหนองบอนแดง อ�ำเภอบ้านบงึ จ.ชลบรุ ี โทร. 038-198643 15 ศูนย์กสกิ รรมธรรมชาติสองสลงึ (นายสมศกั ด์ิ เครือวลั ย)์ บา้ นสองสลึง 322/1 หมทู่ ี่ 8 ตำ� บลสองสลงึ อ�ำเภอแกลง จ.ระยอง โทร. 081-9822404 16 ศูนยก์ สกิ รรมสมุนไพรไท (นายดำ� รงศกั ด์ิ ชมุ แสงพนั ธ)์ บา้ นขนุ อนิ ทร์ 99 หมูท่ ่ี 1 ตำ� บลป่ายบุ ใน อำ� เภอวงั จันทร์ จ.ระยอง โทร. 081-9838189 17 ศูนยก์ สิกรรมธรรมชาติโป่งแรด (นางสาวกลั ยา ส�ำอางค)์ 44/2 หมู่ที่ 3 ต�ำบลพลับพลา อำ� เภอเมอื ง จ.จันทบุร ี โทร. 081-9827477 18 ศนู ยเ์ ครอื ขา่ ยปราชญ์ชาวบ้าน อำ� เภอเขาสมงิ จังหวดั ตราด (นายบัณฑติ กูลพฤกษี) 230/1 หมู่ที่ 6 ตำ� บลเขาสมิง อ�ำเภอเขาสมงิ จ.ตราด โทร. 089-0986075 19 ศนู ยบ์ า้ นรักษพ์ อเพียง (นางกัลยา ปอ้ มสา) บ้านขอนขวา้ ง 119/19 หมทู่ ี่ 10 ต�ำบลดงข้ีเหลก็ อ�ำเภอเมอื ง จ.ปราจนี บรุ ี โทร. 098-8249161 20 ศูนย์เครือข่ายปราชญ์ชาวบา้ นเศรษฐกิจพอเพียงชุมชน (นายวิรตั น์ จนี ลักษณ)์ 133 หมทู่ ี่ 6 ต�ำบลเกาะโพธ์ิ อำ� เภอปากพลี จ.นครนายก โทร. 081-9155025 21 ศูนยภ์ มู ริ ักษ์ธรรมชาต ิ (นายปญั ญา ปลุ เิ วคนิ ทร์) บา้ นทา่ ดา่ น 89/1 หมทู่ ่ี 2 ต�ำบลหนิ ตั้ง อ�ำเภอเมอื ง จ.นครนายก โทร. 081-9645915 22 ศนู ยเ์ รียนรเู้ กษตรผสมผสานตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงอำ� เภอบางเสาธง (นายสุรชัย แซจ่ ิว) 10/1 หม่ทู ี่ 8 ตำ� บลศีรษะจรเข้ใหญ่ อ�ำเภอบางเสาธง จ.สมุทรปราการ โทร. 089-9967269 23 ศนู ย์เรยี นรู้เกษตรธรรมชาติวังสมบูรณ์ (นายอนุศษิ ฎ์ ธ�ำรงรตั นศลิ ป์) 109 หมู่ท่ี 4 ต�ำบลวังใหม่ อ�ำเภอวังสมบรู ณ์ จ.สระแก้ว โทร. 081-8263995 24 ศูนย์ฝึกอบรมเกษตรผสมผสานบา้ นโนนรงั -บูรพา (นายจนั ทร์ที ประทุมภา) บ้านโนนรงั 138 หมูท่ ่ี 6 ตำ� บลตลาดไทร อำ� เภอชุมพวง จ.นครราชสีมา โทร. 081-0742843 25 สถาบันฟ้ืนฟูภมู ปิ ญั ญาไท (นายค�ำเดื่อง ภาษ)ี บา้ นโนนเขวา 40 หมทู่ ี่ 8 ต�ำบลหวั ฝาย อ�ำเภอแคนดง จ.บรุ ีรัมย ์ โทร. 081-9664317 26 ศูนย์การเรียนร้ชู มุ ชนกล่มุ อีโตน้ อ้ ย (นายผาย สร้อยสระกลาง) 158 หมทู่ ่ี 4 ตำ� บลโคกลา่ ม อ�ำเภอล�ำปลายมาศ จ.บรุ รี มั ย์ โทร. 080-1495708 27 ศูนยเ์ รียนรชู้ มุ ชนบ้านแสงจันทร์ (นายไพรัตน์ ชน่ื ศรี) บ้านแสงจันทร์ 99 หมทู่ ่ี 7 ต�ำบลสนามชัย อ�ำเภอสตกึ จ.บรุ ีรัมย์ โทร. 083-9664317 87

28 ศูนยป์ ราชญ์ชาวบา้ นบา้ นมะเมียง (นายโกศล หมายทอง) บ้านมะเมียง 3 หมู่ท่ี 4 ต�ำบลโชคนาสาม อำ� เภอปราสาท จ.สุรินทร์ โทร. 089-9488501 29 ศนู ย์ปราชญ์ชาวบา้ นบา้ นสวาย (นายอภวิ ัฒน์ ชาวสวน) บา้ นสวาย 52 หมทู่ ่ี 2 ตำ� บลเปน็ สขุ อ�ำเภอจอมพระ จ.สุรินทร์ โทร. 089-9495674 30 ศนู ยท์ บั ทิมนมิ ติ (พระครพู สิ ฐิ รัตนคณุ ) บา้ นหนองกระทม 31 หมทู่ ี่ 18 ต�ำบลด่าน อำ� เภอกาบเชงิ จ.สุรนิ ทร์ โทร. 088-3759392 31 ศูนยว์ ิสาหกิจชุมชนต�ำบลละทาย (นายสมาน พนั ธว์ ไิ ล) บ้านเขวา 3/2 หมทู่ ่ี 4 ตำ� บลละทาย อำ� เภอกันทรารมย์ จ.ศรีสะเกษ โทร. 081-4352077 32 ศนู ย์เกษตรทฤษฎีใหมต่ ำ� บลภูเงิน (นายพูลจติ ต์ กาลพฒั น)์ บ้านภูคำ� 220 หมู่ท่ี 10 ตำ� บลภูเงิน อ�ำเภอกันทรลกั ษ์ จ.ศรีสะเกษ โทร. 084-7662929 33 ศนู ย์ปราชญช์ าวบ้านตามรอยพ่อ (นายธีระชาติ ปลาทอง) 94 หมู่ที่ 10 บา้ นดอนหมู ตำ� บลขามเป้ีย อ�ำเภอตระการพืชผล จ.อุบลราชธานี โทร. 081-0644745 34 ศูนย์ปราชญเ์ กษตร (สวนอษุ า) (นายบุญชิต สมัตถะ) บ้านทา่ แจง้ 90 หมทู่ ่ี 15 ต�ำบลหนองแวง อ�ำเภอหนองบวั แดง จ.ชัยภูมิ โทร. 080-7300064 35 ศนู ยก์ สกิ รรมธรรมชาตศิ รีโสธรพัฒนา (นายสุทนิ จันขาว) บ้านจานน้อย 68 หมทู่ ี่ 5 ต�ำบลกดุ น้ำ� ใส อ�ำเภอค้อวัง จ.ยโสธร โทร. 086-8795484 36 ศูนยเ์ ครอื ขา่ ยปราชญ์ชาวบา้ นนายบญุ สง่ มาตขาว (นายบุญส่ง มาตขาว) บ้านโนนยาง 105 หมู่ท่ี 17 ตำ� บลกำ� แมด อ�ำเภอกุดชมุ จ.ยโสธร โทร. 081-3000165 37 ศนู ย์กสิกรรมธรรมชาติจงั หวัดยโสธร (นายนคิ ม เพชรผา) บ้านม่วงไข่ 80 หมู่ที่ 8 ต�ำบลกระจาย อำ� เภอป่าตว้ิ จ.ยโสธร โทร. 088-0734277 38 ศูนย์เรยี นรู้เศรษฐกิจพอพยี งชุมชนบา้ นหนองไฮ (นายโทน แจ่มใส) บ้านนาอุดม 39 หมู่ที่ 3 ตำ� บลหนองไฮ อำ� เภอเสนางคนคิ ม จ.อำ� นาจเจรญิ โทร. 081-7607344, 064-4790349 39 ศนู ยไ์ ร่นาสวนผสมมหาวทิ ยาลยั ชวี ิตแบบย่งั ยนื (นายบุญหลาย กัลยา) บา้ นคึมชาด 65 หมู่ท่ี 2 ตำ� บลไร่สีสกุ อ�ำเภอเสนางคนิคม จ.อ�ำนาจเจริญ โทร. 081-0630930 40 ศูนย์เรยี นรเู้ ครอื ขา่ ยกสิกรรมธรรมชาติ ฟา้ หว่ น - ฅนลือ (นางประยูร กาญจนาร)ี บ้านฟา้ ห่วน 41 หมู่ท่ี 6 ต�ำบลไรข่ ี อ�ำเภอลอื อำ� นาจ จ.อ�ำนาจเจริญ โทร. 088-7173507 88

41 ศนู ยเ์ ครอื ข่ายปราชญช์ าวบา้ นบ้านโคกเจริญ (นายประยงค์ บุญทอง) บา้ นโคกเจรญิ 152 หมทู่ ่ี 11 ตำ� บลนาวงั อำ� เภอเมือง จ.อ�ำนาจเจรญิ โทร. 087-0796045 42 ศูนย์เครือขา่ ยกสกิ รรมไรส้ ารพิษแหง่ ประเทศไทย “สวนส่างฝัน” (นายวีระพล กมลรัตน)์ ชุมชนสวส่างฝนั บ้านยาง 216 หมู่ท่ี 11 ตำ� บลบ่งุ อำ� เภอเมอื ง จ.อำ� นาจเจริญ โทร. 084-7140304 43 ศูนยเ์ รยี นรเู้ ศรษฐกิจพอเพยี งอนุรกั ษ์ดินและน้�ำ (นายนิมติ ร ทกั โลวา) 66 หมูท่ ี่ 1 ต�ำบลนางวั อำ� เภอน�ำ้ โสม จ.อุดรธานี โทร. 081-5767077 44 ศูนยเ์ รียนรู้ชุมชนบา้ นดงบัง (นายบญุ เตม็ ชยั ลา) 68 บ้านดงบัง หมู่ที่ 4 ต�ำบลคอนฉมิ อำ� เภอแวงใหญ่ จ.ขอนแก่น โทร. 081-7089929 45 ศูนยเ์ รียนรู้ชุมชนบา้ นโนนสวรรค์ (นายหนูกาล วริ ณุ ละพันธ)์ บา้ นโนนสวรรค์ 32 หมู่ที่ 3 ตำ� บลคอนฉมิ อำ� เภอแวงใหญ่ จ.ขอนแก่น โทร. 087-2345936 46 ศนู ย์กสกิ รรมธรรมชาตบิ ้านบญุ (นายบญุ ถม ทาปยุ๋ ) 71 หมทู่ ่ี 8 ตำ� บลหว้ ยยาง อำ� เภอกระนวน จ.ขอนแก่น โทร. 087-2195491 47 ศนู ย์เรียนรเู้ กษตรกรรมยงั่ ยืนชุมชน (นายคำ� พันธ์ เหล่าวงษี) บา้ นดอนแดง 43 หมทู่ ่ี 2 ต�ำบลศรสี ขุ อ�ำเภอกนั ทรวชิ ยั จ.มหาสารคาม โทร. 061-5822235 48 ศนู ย์เรยี นรู้ชมุ ชนเศรษฐกจิ พอเพยี ง (นายอดศิ ร เหลา่ สะพาน) บ้านดอนมนั 23 หมทู่ ่ี 13 ต�ำบลขามเรยี ง อ�ำเภอกนั ทรวิชยั จ.มหาสารคาม โทร. 097-8593081 49 ศนู ย์เรียนรคู้ ณุ ธรรมนำ� ชีวิตเศรษฐกจิ พอเพยี ง (นายลว้ น กลุ แก้ว) บ้านหลบุ ควัน 112 หมูท่ ี่ 10 ต�ำบลดงยาง อ�ำเภอนาดูน จ.มหาสารคาม โทร. 087-2496468 50 ศูนยเ์ รยี นรูศ้ รเี นตรพัฒนา (นายกฤติเดช ศรเี นตรภทั ธ)์ บา้ นขามเปยี้ 52 หมทู่ ่ี 3 ต�ำบลกทู่ อง อำ� เภอเชยี งยนื จ.มหาสารคาม โทร. 092-9135208 51 ศูนยเ์ รียนรคู้ รเู กษตรชุมชน (นายจนั ทร์ นาชยั ดุลย)์ บ้านหนองแหน 117 หมทู่ ่ี 7 ตำ� บลนาโพธิ์ อำ� เภอกุดรงั จ.มหาสารคาม โทร. 097-3063125 52 ศูนยเ์ ครือขา่ ยปราชญ์ชาวบา้ นนายแสวง มะโนลัย (นายแสวง มะโนลัย) บ้านโพนฮาด 98 หม่ทู ี่ 12 ตำ� บลดงคร่ังน้อย อ�ำเภอเกษตรวิสยั จ.รอ้ ยเอ็ด โทร. 087-2316806 53 ศนู ยเ์ ครอื ข่ายปราชญ์ชาวบ้านนายวิชยั ทวนิ ันท์ (นายวิชยั ทวนิ นั ท)์ บา้ นหนองหนิ 83 หมู่ท่ี 4 ตำ� บลหนองหนิ อำ� เภอเมืองสรวง จ.ร้อยเอด็ โทร. 063-1941494 89

54 ศนู ย์เครอื ข่ายปราชญช์ าวบา้ นนายถนอม เหลก็ ศรี (นายถนอม เหล็กศรี) บา้ นหนองทพั ไทย 99 หมู่ท่ี 2 ต�ำบลหนองทพั ไทย อำ� เภอพนมไพร จ.รอ้ ยเอด็ โทร. 063-1941495 55 ศนู ยเ์ ครือขา่ ยปราชญช์ าวบ้านนายวรี ะยทุ ธ สุวฒั น์ (นายวีระยทุ ธ สุวัฒน)์ บ้านส�ำราญ 110 หมทู่ ี่ 6 ต�ำบลหนองแคน อำ� เภอปทุมรัตต์ จ.ร้อยเอ็ด โทร. 080-7673562 56 ศนู ย์เครือขา่ ยปราชญ์ชาวบ้านนายหนทู ัศน์ ค�ำแหง (นายหนทู ัศน์ ค�ำแหง) บ้านสำ� ราญ หมู่ท่ี 4 ตำ� บลอาจสามารถ อำ� เภออาจสามารถ จ.ร้อยเอ็ด โทร. 081-0482497 57 ศนู ยเ์ ครอื ขา่ ยปราชญช์ าวบ้านนางวมิ ลลกั ษณ์ ไชยหานาม (นางวมิ ลลกั ษณ์ ไชยหานาม) บา้ นดอนแดง หมูท่ ่ี 8 ตำ� บลสงิ หโ์ คก อำ� เภอเกษตรวสิ ัย จ.ร้อยเอ็ด โทร. 092-2954026 58 ศนู ย์ส่งเสริมและผลิตเมล็ดพันธุข์ ้าวชมุ ชนบ้านโหมน (นางสาวสมจนั ทร์ ดอนสนิ พลู ) บ้านโหมน 138 หมู่ท่ี 2 ต�ำบลหว้ ยโพธ์ิ อ�ำเภอเมอื ง จ.กาฬสนิ ธ ุ์ โทร. 080-7636771 59 ศูนย์กสิกรรมธรรมชาตกิ าฬสนิ ธุ์ (นายเฉลมิ ศักดิ์ ถนอมสทิ ธิ์) บา้ นหวั แฮด 109 หมูท่ ่ี 10 ต�ำบลธัญญา อำ� เภอกมลาไสย จ.กาฬสนิ ธุ์ โทร. 083-5998109 60 ศนู ย์เรยี นร้ฟู ื้นภูมิไท (นายสุภทั รชัย หนั จรสั ) บา้ นโนนเสยี ว 20 หมู่ที่ 14 ตำ� บลสามคั คี อ�ำเภอร่องค�ำ จ.กาฬสินธ์ุ โทร. 098-0961075 61 ศูนยเ์ รียนรูบ้ ้านเชยี งงาม (นายทองอนิ ทร์ ภมู ชิ ่อ) บ้านเชียงงาม 163 หมทู่ ่ี 22 ตำ� บลบวั บาน อ�ำเภอยางตลาด จ.กาฬสนิ ธุ์ โทร. 086-1642002 62 ศนู ยพ์ ฒั นาคุณธรรม วัดป่านาค�ำ (พระมหาสภุ าพ พทุ ธวิรโิ ย) 240 บ้านโคกกลาง หมู่ที่ 6 ตำ� บลจมุ จัง อ�ำเภอกุฉนิ ารายณ์ จ.กาฬสินธ์ุ โทร. 081-5929398 63 ชมุ ชนบุญนยิ มศรีโคตรบรู ณ์อโศก (นายประทิน นาชยั เวยี ง) บ้านปากอูน 1 หมู่ท่ี 7 ตำ� บลศรีสงคราม อำ� เภอศรสี งคราม จ.นครพนม โทร. 089-7119224 64 ศนู ยเครอื ข่ายปราชญช์ าวบา้ น (นางพมิ พ์ โถตนั ค�ำ) 93 หมู่ที่ 19 ต�ำบลนาม่อง อำ� เภอกุดบาก จ.สกลนคร โทร. 080-7483133 65 ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติ คนฮักถนิ่ (นายปริญญา นาเมอื งรกั ษ)์ 140 หมทู่ ่ี 15 ตำ� บลบงใต้ อ�ำเภอสว่างแดนดนิ จ.สกลนคร โทร. 089-5765754 66 มหาวทิ ยาลัยชุมชนบา้ นเดื่อ ตำ� บลจมุ พล อ�ำเภอโพนพสิ ยั จงั หวดั หนองคาย (นายชำ� นาญ พิทักษ)์ บา้ นเดือ่ 24 หม่ทู ่ี 4 ตำ� บลจมุ พล อำ� เภอโพนพิสยั จ.หนองคาย โทร. 087-8582307 90

67 สวนไทเกษตร (นายปรชี า ทองอู๋) บ้านโคกผกั หวาน 38 หมทู่ ี่ 10 ตำ� บลผาขาว อำ� เภอผาขาว จ.เลย โทร. 081-3203364 `68 กลุม่ เกษตรกรทำ� สวนบา้ นน�้ำพุ (นายเอกวิทย์ สายแก้วเทศ) บ้านน�้ำพุ 134 หมู่ท่ี 6 ต�ำบลด่านซา้ ย อำ� เภอดา่ นซ้าย จ.เลย โทร. 089-8003170 69 ศนู ยเ์ ครือข่ายเรยี นรกู้ ารเลยี้ งสตั ว์ตามแนวเศรษฐกจิ พอเพียง (นายบุญเทียม วงศก์ ระโซ)่ 201 หม่ทู ่ี 3 ตำ� บลดงหลวง อ�ำเภอดงหลวง จ.มุกดาหาร โทร. 086-8591183 70 ศนู ยก์ สิกรรมธรรมชาติมกุ ดาหารประสานมิตร (นายโฮม อคุ ำ� บ้านบะ) 26/1 หมู่ที่ 5 ตำ� บลกกแดง อ�ำเภอนิคมค�ำสรอ้ ย จ.มกุ ดาหาร โทร. 083-3266567 71 ศนู ย์เครอื ขา่ ยปราชญช์ าวบ้านตำ� บลหนองสูงเหนือ (นายมาโนช โพธิเ์ มอื ง) 73 หมู่ที่ 5 ต�ำบลหนองสงู เหนือ อ�ำเภอหนองสูง จ.มกุ ดาหาร โทร. 082-8422398 72 ศนู ย์เกษตรทฤษฎใี หม่ เราสรา้ งกอ่ (นายมานะ ซอสูงเนนิ ) บ้านเหลา่ สรา้ งถอ่ 63 หม่ทู ่ี 6 ตำ� บลเหล่าสร้างถอ่ อำ� เภอค�ำชะอี จ.มกุ ดาหาร โทร. 089-2783790 73 ศูนยป์ า่ รักษ์นำ้� (นายวุฒชิ ยั แสงพทิ กั ษ)์ บ้านหนองหนิ ตัง้ 55 หมทู่ ่ี 10 ตำ� บลนาเหล่า อ�ำเภอนาวงั โทร. 083-3564997 74 ศูนยเ์ รยี นรไู้ ร่สุขสวัสด์ิ (นายวิวชิ พวงสวสั ด)์ิ บ้านหว้ ยเดอื่ 7 หม่ทู ี่ 6 ต�ำบลโนนทัน อ�ำเภอเมืองหนองบวั ลำ� ภู จ.หนองบัวลำ� ภู โทร. 089-9207815 75 ศนู ยเ์ รยี นรสู้ านสัมพนั ธ์เพอื่ การพัฒนาเศรษฐกจิ พอเพียง (นางทองดี โพธิยอง) 28 หมู่ท่ี 4 ต�ำบลดอนแก้ว อำ� เภอสารภี จ.เชยี งใหม่ โทร. 089-5552345 76 แปลงเกษตรทฤษฎีใหม่สวนครปู ระทมุ (นางสาวประทมุ สุรยิ า) บ้านสันป่ายาง 236 หมทู่ ่ี 2 ต�ำบลสนั ปา่ ยาง อำ� เภอแม่แตง จ.เชยี งใหม่ โทร. 089-2644189 77 กลุ่มเกษตรลมุ่ แม่น�้ำปิง (นายนคิ ม พทุ ธา) 418 หมทู่ ี่ 7 ต�ำบลเชยี งดาว อำ� เภอเชยี งดาว จ.เชียงใหม่ โทร. 081-9926031 78 ศูนยเ์ ครือข่ายปราชญ์ชาวบ้านอำ� เภอปาย จงั หวดั แมฮ่ ่องสอน (นายยรรยงค์ ยาด)ี 76/1 หม่ทู ี่ 2 ต�ำบลแม่นาเตงิ อ�ำเภอปาย จ.แมฮ่ ่องสอน โทร. 064-0099049 79 ศูนยเ์ ครือข่ายปราชญช์ าวบา้ น อ�ำเภอขุนยวม จังหวดั แมฮ่ อ่ งสอน (นายสมชยั แซต่ ั๊น) 728 หมทู่ ่ี 2 ต�ำบลขนุ ยวม อ�ำเภอขุนยวม จ.แม่ฮอ่ งสอน โทร. 086-9128611 91

80 ศนู ยเ์ รียนรู้เศรษฐกจิ พอเพียงบ้านทาป่าเปา (นายไพบูลย์ จำ� หงษ)์ บ้านทา่ ปา่ เปา 48 หมู่ท่ี 6 ตำ� บลทาปลาดกุ อ�ำเภอแม่ทา จ.ลำ� พูน โทร. 089-2652714 81 ศนู ยเ์ ครือข่ายกลมุ่ เกษตรอนิ ทรยี ต์ ำ� บลปา่ ไผ่ (นายสรุ ตั น์ รกุ ขรัตน)์ บ้านหว้ ยแหนพัฒนา 41/2 หมู่ท่ี 9 ตำ� บลปา่ ไผ่ อ�ำเภอลี้ โทร. 084-1540992 82 ศนู ย์เกษตรเศรษฐกจิ พอเพยี งอำ� เภอแม่เมาะ (นายสมโภช ปานถม) 253 บ้านหว้ ยรากไม้ หมทู่ ี่ 5 ต�ำบลสบป้าด อ�ำเภอแมเ่ มาะ จ.ลำ� ปาง โทร. 087-1768101 83 ศนู ยเ์ กษตรอินทรยี เ์ พชรล้านนา (นางสาวสิริน ชะเอมเทศ) 176 หมู่ที่ 6 ตำ� บลแมส่ กุ อำ� เภอแจห้ ่ม จ.ลำ� ปาง โทร. 089-5785792 84 ศูนยร์ ่องเห็ดพฒั นา (นายสมศรี ศิรมิ งั คลากุล) บ้านรอ่ งเห็ดพฒั นา 125 หมทู่ ่ี 8 ต�ำบลบ้านแหง อ�ำเภองาว จ.ล�ำปาง โทร. 089-2792890 85 ศูนย์เครือข่ายปราชญช์ าวบา้ นบา้ นเด่นเจริญ (นายมนญู วงศ์อรนิ ทร์) บา้ นเด่นเจริญ 88/1 หม่ทู ี่ 5 ตำ� บลแมห่ ลาย อ�ำเภอเมือง จ.แพร ่ โทร. 086-1835329 86 ศนู ยก์ ารเรยี นรู้บ้านแสงเทียน (นายชศู กั ด์ิ หาดพรม) 118 หมู่ที่ 1 ต�ำบลเมืองจัง อ�ำเภอภเู พียง จ.น่าน โทร. 089-4072590 87 ศนู ย์เรียนรเู้ ศรษฐกจิ พอเพียงชุมชนสามอาชพี (นางดวงเดือน ขัติยเนตร) หมู่บา้ นสะไมย์ 50 หม่ทู ่ี 2 ต�ำบลนาซาว อำ� เภอเมอื ง จ.น่าน โทร. 098-7488063 88 ศูนย์การเรยี นรู้ชุมชนสวนแสงประทปี (นายประทีป อนิ แสง) 197 หมูท่ ่ี 10 ต�ำบลกลางเวียง อำ� เภอเวียงสา จ.นา่ น โทร. 086-9105125 89 ศูนยเ์ กษตรย่งั ยนื ตำ� บลศรเี มอื งชมุ (นางพรรณพมิ ล ปันคำ� ) บา้ นท่าศาลา 60 หม่ทู ี่ 7 ตำ� บลศรีเมืองชุม อ�ำเภอแมส่ าย จ.เชียงราย โทร. 081-0255598 90 ศูนย์เรยี นรกู้ ารเกษตรตามแนวเศรษฐกจิ พอเพยี ง (นายสมชาย ลายสลี า) บา้ นหนองหลวง 141 หมูท่ ี่ 16 ต�ำบลเวยี งชัย อ�ำเภอเวียงชยั จ.เชียงราย โทร. 087-1789865 91 ศนู ย์กสกิ รรมอ�ำเภอทองแสนขนั (นายขจรศกั ด์ิ เดชะผล) 146 หมู่ที่ 7 ตำ� บลป่าคาย อำ� เภอทองแสนขนั จ.อตุ รดติ ถ์ โทร. 098-7476054 92 ศูนย์ฝกึ อบรมการผลิตข้าวอินทรยี ์แบบครบวงจร (ข้าวหอมมะลิวังดิน) (นางมารศรี สงิ หเ์ สวก) หมู่ที่ 3 ต�ำบลวงั ดนิ อำ� เภอเมอื ง จ.อุตรดิตถ์ โทร. 081-8877835 92

93 ศนู ยฝ์ ึกอบรมสร้างชีวติ ใหม่ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพยี ง (นางทพิ ย์สุมน แก้วมลู ) 115/1 หมู่ท่ี 1 ตำ� บลฟากทา่ อำ� เภอฟากท่า จ.อตุ รดติ ถ์ โทร. 081-0406113 94 ศนู ยเ์ รียนรเู้ พ่อื ชวี ิตตามแนวทางปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (นายมโนชญ์ เทศอนิ ทร)์ บ้านนาไร่เดียว 90 หมู่ที่ 14 ตำ� บลแมก่ า อ�ำเภอเมือง จ.พะเยา โทร. 081-7963650 95 ศนู ย์เรยี นรู้เศรษฐกิจพอเพียงตามแนวพระราชด�ำรฯิ (นายวิชิต ถ่นิ วัฒนากูล) บา้ นท่งุ ตน้ ศรี 91 หมู่ที่ 2 ต�ำบลสนั ป่ามว่ ง อำ� เภอเมือง จ.พะเยา โทร. 081-9641372 96 ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงชุมชนต้นแบบบา้ นบางกระน้อย (นายสมพงษ์ อน้ ชาวนา) บา้ นบางกระน้อย 46/1 หมทู่ ี่ 2 ตำ� บลนครป่าหมาก อ�ำเภอบางกระทุม่ จ.พิษณุโลก โทร. 087-4375924 97 ศูนยเ์ รยี นรู้เศรษฐกิจพอเพยี งไร่นาสวนผสมบา้ นวังไผส่ งู (นางกฐิน แสงมี) บ้านวังไผ่สงู หม่ทู ี่ 8 ต�ำบลไกรนอก อ�ำเภอกงไกรลาศ จ.สโุ ขทัย โทร. 087-8477314 98 ศูนยเ์ ครือข่ายปราชญ์ชาวบ้านชุมชนแมร่ ะวาน (นายพงศส์ ิริ นนทะชัย) 83 บา้ นแมร่ ะวาน หมู่ 5 ต�ำบลยกกระบัตร อำ� เภอสามเงา จ.ตาก โทร. 085-3210830 99 ศนู ยเ์ รยี นรู้ชีวิตพอเพยี ง (นางตฤณศร สมั ทับ) บ้านดาดทองเจรญิ 21 หมทู่ ่ี 12 ตำ� บลอ่างทอง อำ� เภอเมือง จ.กำ� แพงเพชร โทร. 081-9533204 1 00 ศูนย์เครือข่ายปราชญช์ าวบา้ นจงั หวัดอุทัยธานี (นายจรัส โยธา) 87/11 หมู่ที่ 1 ตำ� บลเขากวางทอง อ�ำเภอหนองฉาง จ.อุทยั ธาน ี โทร. 081-9729813 101 ศนู ยเ์ กษตรกรรมยัง่ ยนื ห้วยคต (นายอรุณ กวาสมบุญ) 37 หมทู่ ี่ 6 ตำ� บลหว้ ยคต อ�ำเภอหว้ ยคต จ.อทุ ัยธาน ี โทร. 086-2003937 1 02 ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกจิ พอเพียง (นายสุพจน์ โคมณ)ี 9 หมูท่ ี่ 6 ตำ� บลหนองกระเจา อ�ำเภอชมุ แสง จ.นครสวรรค์ โทร. 081-0410911 103 ศูนยเ์ รยี นรู้กสิกรรมธรรมชาติเพือ่ ขบั เคลือ่ นปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (นายจกั รภฤต บรรเจดิ กจิ ) 8 หมทู่ ี่ 16 ตำ� บลหนองปลาไหล อำ� เภอวังทรายพนู จ.พจิ ติ ร โทร. 081-0415883 1 04 ศนู ยเ์ ศรษฐกจิ พอเพียงเลยี้ งตนเองบ้านวังขาม โทร. (นายสพุ ัฒน์ ภมรพพิ ัฒน)์ 73/1 หมู่ที่ 3 ตำ� บลสระกรวด อำ� เภอศรเี ทพ จ.เพชรบูรณ์ โทร. 084-9512413 105 ศูนย์เรียนร้ชู มุ ชนปลกั ไม้ลาย (นายสธุ รรม จนั ทรอ์ อ่ น) 54 หมู่ที่ 10 ตำ� บลทงุ่ ขวาง อำ� เภอกำ� แพงแสน จ.นครปฐม โทร. 081-3845352 93

1 06 มลู นิธขิ ้าวขวญั (นายเดชา ศิรภิ ัทร) 13/1 หม่ทู ่ี 3 ถนนเทศบาลท่าเสด็จ ซอย 6 ต�ำบลสระแก้ว อ�ำเภอเมืองสพุ รรณบุรี จ. สุพรรณบรุ ี โทร. 035-597193 107 ศูนย์การเรยี นรกู้ สกิ รรมธรรมชาตสิ ระยายโสม (นางฉลวย เชิดฉนั ท)์ 9 หมู่ที่ 8 ตำ� บลสระยายโสม อำ� เภออูท่ อง จ.สพุ รรณบุรี โทร. 087-0038917, 083-133654 1 08 ศูนย์พฒั นาเทคโนโลยีการเกษตรและพลงั งานทางเลอื กกาญจนบรุ ี (นางทิวาพร ศรวี รกลุ ) 213 หมู่ท่ี 1 ต�ำบลท่ามะขาม อ�ำเภอเมือง จ.กาญจนบุรี โทร. 081-8572500 1 09 กลมุ่ เกษตรอินทรีย์บา้ นเหล่ามะละกอ (นายอุบล แชม่ ช้อย) 21 หมู่ท่ี 15 ตำ� บลทุง่ หลวง อ�ำเภอปากท่อ 081-7564231 110 ศูนยน์ ายจันทร์ เรอื งเรรา (นายจันทร์ เรอื งเรรา) 74/1 หมู่ที่ 5 ตำ� บลหนองพนั จนั ทร์ อำ� เภอบา้ นคา โทร. 089-9101254 111 ศนู ยเ์ ครือข่ายปราชญ์ชาวบ้านกล่มุ เกษตรจลุ นิ ทรยี บ์ ้านดอนผิงแดด (นายชาญ ทับส)ี 100/2 หมทู่ ่ี 5 ต�ำบลบางขนุ ไทร อำ� เภอบา้ นแหลม โทร. 093-1903385 112 ศนู ยเ์ ครอื ข่ายปราชญช์ าวบา้ นศนู ย์กสกิ รรมธรรมชาติสายเพชร (นายเอีย่ ม แสนสบาย) บ้านสายเพชร 159/5 หม่ทู ี่ 9 ต�ำบลทองมงคล อำ� เภอบางสะพาน จ.ประจวบครี ีขันธ์ โทร. 083-3167833 1 13 ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกจิ พอเพียงชุมชนบ้านยายแพง (นายโชตวิ ชิ ญ์ เสือเล็ก) 43/1 หม่ทู ี่ 4 ตำ� บลยายแพง อ�ำเภอบางคนท ี จ.สมทุ รสงคราม โทร. 089-7786855 1 14 กลุม่ ธรรมชาติเพาะพนั ธุ์สตั ว์น้ำ� (นายสุทศั น์ รอดคลองตัน) 34/1 หมูท่ ี่ 3 ต�ำบลคลองตัน อำ� เภอบ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร โทร. 086-1782209 115 ศนู ย์เรยี นรูป้ ศุสัตวอ์ นิ ทรยี ์ (การเล้ยี งแพะนม) (นายอัคระ ธิติถาวร) 43/1 หมู่ที่ 1 ต�ำบลเทพกระษัตรี อ�ำเภอถลาง จ.ภูเกต็ โทร. 089-7966003 116 ศูนยเ์ รยี นรู้เศรษฐกิจพอเพียงบา้ นเขาดิน (นางสาวสชุ ญั ญาณมาศ สุขาพันธ)์ 129 หมู่ที่ 4 ตำ� บลดนิ อุดม อำ� เภอลำ� หบั จ. กระบี ่ โทร. 081-7814808 117 ศนู ย์เรยี นรูเ้ ศรษฐกิจพอเพยี งบา้ นเขากลม (นายสงวน มงคลศรพี นั เลิศ) 67 หมทู่ ี่ 3 ตำ� บลหนองทะเล อำ� เภอเมือง จ. กระบี่ โทร. 089-5906738 118 ศุนยเ์ กษตรกรรมเพื่อสง่ิ แวดล้อมชมุ ชนคีรีวง (นายวิรัตน์ ตรีโชติ) 59 หมู่ที่ 9 ตำ� บลก�ำโลน อำ� เภอลานสกา จ.นครศรีธรรมราช โทร. 089-9086427 94

119 ศนู ยถ์ า่ ยทอดเทคโนโลยีเกษตรกรรมธรรมชาตไิ ทย (นายมโน ชำ� นาญกิจ) 105/2 หมทู่ ่ี 1 ตำ� บลนาบอน อำ� เภอทงุ่ สง จ.นครศรธี รรมราช โทร. 064-9598425 120 ศนู ยเ์ รียนรคู้ มุ้ ตาหนุ่ย (นางร่งุ ไพลนิ รอดบุญ) 40/12 หมู่ที่ 2 ตำ� บลกรุงชิง อ�ำเภอนบพติ ำ� จ.นครศรธี รรมราช โทร. 093-7798585 121 ศูนย์กสิกรรมธรรมชาตวิ ดั ป่ายาง (พระอธิการเสรี คเวสโก) 174/1 หมู่ท่ี 4 ตำ� บลทา่ งว้ิ อำ� เภอเมือง จ.นครศรีธรรมราช โทร. 081-0875978 122 ศนู ย์กสกิ รรมธรรมชาตทิ งุ่ สง (ดต.นริ นั ดร์ พิมล) 252 หมทู่ ่ี 4 ตำ� บลนาโพธ์ิ อ�ำเภอท่งุ สง จ.นครศรีธรรมราช โทร. 087-8858168 1 23 ศูนยเ์ รยี นรู้เศรษฐกิจพอเพยี งยกระดับชุมชนบา้ นคลองเสียว (นายโกศล สุขเกษม) บ้านคลองเสยี ว 181 หมทู่ ี่ 10 ตำ� บลเวยี งสระ อ�ำเภอเวียงสระ จ.สรุ าษฎรธ์ านี โทร. 089-6474849 124 ศนู ยเ์ รยี นรู้เศรษฐกจิ พอเพยี งชมุ นต้นแบบบ้านพะงนุ้ (นางสังวาลย์ พิมลรัตน)์ 99/1 หม่ทู ่ี 2 ตำ� บลครน อ�ำเภอสวี จงั หวดั ชุมพร โทร. 089-5946392 125 ศนู ย์เครอื ข่ายปราชญ์ชาวบา้ น บา้ นบุรรี ัมย์ (นายสมชาย บญุ เข่อื ง) 2 หมูท่ ี่ 1 ตำ� บลในวงใต้ อำ� เภอละอุ่น จ.ระนอง โทร. 093-7278074 126 ศูนยเ์ รียนร้กู ารเกษตรผสมผสานบา้ นม่วงกลวง (ศนู ยล์ งุ แดง) (นายแดง มีแสง) 2/10 หมทู่ ี่ 1 ตำ� บลม่วงกลวง อำ� เภอกะเปอร ์ จ.ระนอง โทร. 086-1209914 127 ศนู ยเ์ รียนรู้เพ่อื ชีวิตทีย่ ั่งยืน (นายสมพงษ์ พรผล) 55/1 หมทู่ ่ี 2 ตำ� บลท่าอยู่ อ�ำเภอตะกว่ั ท่งุ จ.พังงา โทร. 076-444315, 099-4018899 128 ศูนยเ์ รียนรคู้ ุณธรรมเพือ่ เศรษฐกจิ พอเพียง (นายภาณุ พิทกั ษเ์ ผ่า) 77 หมู่ที่ 1 ตำ� บลบ้านหาร อำ� เภอบางกลำ�่ จ.สงขลา โทร. 089-4624912 1 29 ศนู ย์เครอื ข่ายสนิ ธุ์แพรทอง (นายอทุ ัย บุญด�ำ) 10 หมทู่ ่ี 9 ต�ำบลลำ� สนิ ธุ์ อ�ำเภอศรีนครินทร์ จ.พทั ลุง โทร. 081-7961082 130 ศูนย์เรยี นร้กู ารเพิ่มประสทิ ธิภาพการผลติ สนิ ค้าเกษตรอ�ำเภอปา่ บอน (นายนนั ชเู อยี ด) บา้ นในกอย 150 หมทู่ ี่ 9 ต�ำบลหนองธง อำ� เภอปา่ บอน จ.พทั ลงุ โทร. 087-8377042 131 ศนู ยเ์ รยี นรู้การพัฒนาเกษตรกรชยั บุรี อำ� เภอเมือง จงั หวดั พทั ลงุ (นายสุพฒั น์ มูลเมฆ) บ้านคลองตรุด 57 หมู่ท่ี 8 ต�ำบลชยั บุรี อ�ำเภอเมอื ง จ.พทั ลงุ โทร. 081-7384067 95

132 ศนู ย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงบ้านหนำ� ควาย (นางจ�ำเนยี ร กาญจนพรหม) บา้ นหน�ำควาย 107/1 หมู่ที่ 12 ตำ� บลนาท่ามเหนอื อำ� เภอเมือง จ.ตรงั โทร. 087-2454050 133 ศูนยเ์ รยี นรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี งบา้ นสวนคุณาดิน (นางอบรม เมอื งปาน) 215 หมทู่ ่ี 4 ต�ำบลนิคมพฒั นา อ�ำเภอมะนงั จ.สตลู โทร. 089-7345558 134 ศูนย์บันนังสาเรง (นายมะดามงิ อารยี )ู 31/2 หมทู่ ่ี 6 ต�ำบลบดุ ี อำ� เภอเมือง จ.ยะลา โทร. 081-3885161 1 35 ศนู ยเ์ รียนรเู้ กษตรเศรษฐกจิ พอเพยี งจงั หวดั นราธิวาส (นายสัณฐติ ิสขุ แกว้ คง) 58 หมู่ท่ี 2 ตำ� บลภเู ขาทอง อ�ำเภอสุคริ ิน จ.นราธวิ าส โทร. 088-389290 136 ศูนย์เรียนรู้เกษตรผสมผสานจงั หวัดนราธวิ าส (นายสมาน ผ่านพรม) 127/3 บ้านฮูแตตูวอ หมูท่ ี่ 4 ตำ� บลโคกเคยี น อำ� เภอเมอื ง จ.นราธิวาส โทร. 087-285659 137 ศูนยเ์ รยี นรู้เกษตรธรรมชาตจิ ังหวัดนราธิวาส (นายอับดลุ รอแม เจะ๊ ยิ) 62/7 หมทู่ ่ี 5 ตำ� บลมะนังตายอ อ�ำเภอเมอื ง จ. นราธวิ าส โทร. 081-0964078 138 ศนู ย์เรยี นรเู้ ศรษฐกิจพอเพยี งชุมนบ้านปา่ ศรี (นางพัชรยี ์ โชติรตั น)์ 64 หมทู่ ี่ 3 ตำ� บลตะโละ อำ� เภอยะหรง่ิ จ.ปตั ตานี โทร. 081-0978183 139 ศนู ยป์ ราชญบ์ ้านหว้ ยเลบ็ มือ (นางป่ินแกว้ แลนดั โด)้ 26 หม่ทู ี่ 5 ต�ำบลหนองเดน่ิ อ�ำเภอบุง่ คลา้ จ.บงึ กาฬ โทร. 092-5647195 96