การดแู ลเดก็ เบอื้ งต้นที่มีปัญหา ในระบบทางเดนิ อาหาร อ. ศราวธุ เรืองสวสั ด์ิ
Digestive_System
ท้องร่วง Diarrhea Diseases
หมายถึง ผูป้ ่ วยจะมกี ารถ่ายอุจจาระเหลวกว่าปกติ มากกว่า 3 ครั้งใน 1 วัน หรือถ่ายมมี กู หรือมีมกู ปนเลือดเพยี ง ครงั้ เดียว หรือถ่ายเป็ นน้าจานวนมาก 1 คร้งั ใน 24 ชั่วโมง
อจุ จาระร่วง (Diarrhea) หมายถงึ ถ่ายเหลวมากกว่า 3 คร้ัง/วนั หรือมีมูกปนเลอื ด 1 คร้ัง สาเหตุ 1. ตดิ เชื้อ เช่น rota virus, bacteria 2. ไม่ติดเชื้อ เช่น ขาดนา้ ย่อย lactase แพ้โปรตีนในนมววั แพ้ อาหาร ถูกตัดลาไส้ อาการ อาการแสดง 1. เชื้อโรตาไวรัส อจุ จาระเป็ นนา้ ปนกากอาหาร สีเหลอื งปนเขยี ว มีฟอง กลน่ิ เหม็นเปรี้ยว ไม่มีเลอื ดปน พบในเดก็ 6 ด – 2 ปี 2. บิด shigella ปวดท้อง ปวดเบ่ง มีมูกเลอื ดกลนิ่ เหม็น เหมือนไข่เน่า
อุจจาระร่วง (Diarrhea) (ต่อ) อาการ อาการแสดง 3. การขาดนา้ ย่อย lactase ปวดท้อง มีลมมาก แน่นท้อง ภายหลังด่มื นม 30 นาที – 2 ชม. 4. การแพ้โปรตนี นมวัว พบในเดก็ อายุ < 1 ปี อุจจาระเหลว เป็ นนา้ หรือมูกเลือดปน อาเจยี น ปวดท้อง หลังเร่ิมให้นมสสม ** การดแู ลเม่ือเดก็ มีอาการก้นแดง ล้างทาความสะอาด ไม่ควร โรยแป้ ง ทาด้วย zinc paste / zinc oxide ** อาการอาเจียน ท้องเสีย ทาให้เกดิ ภาวะ K ต่า จะมีอาการ ท้องอืด กล้ามเนือ้ อ่อนแรง หวั ใจเต้นไม่สม่าเสมอ
สาเหตุทพี่ บบ่อยๆ คอื การตดิ เชื้อแบคทเี รีย,เชื้อไวรัส,เชื้อพยาธิ จากแพ้อาหาร และนม จากยา เช่น ยาลดความดนั ยาปฏิชีวนะ ยาระบาย โรคลาไส้มีการอกั เสบ การชาระล้างอาหารและภาชนะ คุณภาพในการปรุงอาหาร สุขภาพอนามัยส่วนบุคคล
อาการของโรคท้องร่วง ผูป้ ่วยโรคทอ้ งร่วงจะมอี าการ แนน่ ท้อง ปวดทอ้ ง คลนื่ ไส้ อาเจยี น และถ่ายบ่อย โรคท้องร่วงถา้ เป็นนานกว่า 3 สปั ดาห์ เรยี กเร้อื รงั ถา้ หายภายใน 3 สปั ดาห์เรยี กท้องร่วงเฉยี บพลนั โดยมากเกดิ จากเชอ้ื แบคทเีรยี และเชอ้ื ไวรสั
โรคท้องร่วงในเด็ก สาเหตุของโรคทอ้ งร่วงในเดก็ ทพ่ี บบอ่ ยได้แก่การตดิ เชอ้ื ไวรสั Rotavirus ซง่ึ ใชเ้ วลา 5-8 วนั จงึ หาย นอกจากนน้ั ยงั เกดิ จากเชอ้ื แบคทเีรยี ,จากยา เป็นต้น การใหย้ าจะใหเ้ หมอื นผูใ้ หญ่ไมไ่ ด้ เดก็ ทถ่ี ่ายเหลว 1 วนั กท็ าให้เกดิ การขาดน้าได้ ควรพาเดก็ พบแพทย์เมอื่ มอี าการดงั ต่อไปน้ี * อุจาระมมี ูก หรอื เลอื ด * ไขม้ ากกว่า 38ํ oC * อาการไมด่ ขี น้ึ ใน 24 ชวั่ โมง * มอี าการของขาดน้า
อันตรายจากท้องร่วง ร่างกายพยายามขบั เชอ้ื โรคออกมาใหม้ ากและเรว็ ทสี่ ุด แต่สง่ิ ทร่ี ่างกายขบั ออกมาอย่างมากด้วยกค็ อื น้าและเกลอื แร่ รวมถงึ สารอาหารอนื่ ทรี่ ่างกาย ดูดซมึ ไม่ทนั ด้วยหากปลอ่ ยไวไ้ มแ่ ก้ไข ร่างกายกจ็ ะสูญเสยี น้า และเกลอื แร่ไป มากจนเกดิ ภาวะขาดน้าและเกลอื แร่ จนเกดิ ภาวะขาดน้า และเกลอื แร่ อาจเป็น อนั ตรายถงึ ขน้ั ชอ็ กและเสยี ชวี ติ ได้ โดยเฉพาะในเดก็ เลก็ จะเกดิ ภาวะแทรกซ้อน ได้งา่ ย เช่น ภาวะทุโภชนาการหรอื ขาดสารอาหาร
อาการขาดน้ามีอะไรบ้าง หวิ น้าบ่อย ปสั สาวะลดลง ผวิ หนงั แหง้ อ่อนเพลยี เวยี นศรี ษะ - ในเดก็ อาจจะสงั เกตอาการขาดน้าได้จาก ปากและลน้ิ แหง้ บรเิวณกระหมอ่ มถา้ ยงั เปิดอยู่จะบุ๋มลงไป ไมม่ นี ้าตาเวลาร้องไห้ ไมม่ ปี สั สาวะมากกว่า 3 ชว่ั โมง แกม้ ตอบ ทอ้ งแฟบ ตากลวง ไขส้ ูง ผวิ แหง้
ตารางแสดงวธิ ีการประเมินความรุนแรงของอาการขาดนา้ (กรมควบคุมโรคตดิ ต่อ, 2537 : 55) ไม่มีอาการขาดนา้ มีอาการขาดนา้ บ้าง มีอาการขาดนา้ ระดบั รุนแรง อาการแสดงของสู้ป่ วย 1.พิจารณาลกั ษณะ - ปกตไิ มแ่ สดงอาการ - กระสบั กระสา่ ย - งว่ งซมึ มาก ไม่รู้สกึ ตวั ตวั ออ่ น - ลกึ โหล ผ้ปู ่ วย ผดิ ปกติ - ไมม่ ี ปวกเปี ยก - ตา - ปกติ - แห้ง - ลกึ โหลมาก และแห้ง - นา้ ตา - มี * กระหายนา้ * - ไมม่ ี - ปากและลนิ ้ - เปียก - แห้งมาก - ความกระหาย - ด่ืมนา้ ปกตไิ มก่ ระหายนา้ * ดื่มนา้ ลาบาก หรือไม่สามารถด่ืม นา้ ได้ 2. สมั ผสั ผิวหนงั (Skin tugor) รอยคบี ผวิ หนงั (Skin tugor) *รอยคบี ผวิ หนงั คนื กลบั ช้ากวา่ *รอยคีบผิวหนงั คนื กลบั ช้ามาก คืนกลบั อยา่ งรวดเร็ว ปกติ (ภายใน 1 - 2 วนิ าที) 3. การตดั สินใจ ผ้ปู ่ วยไม่มีอาการแสดงถึง มีอาการ 2 อยา่ ง หรือมากกวา่ มีอาการ 2 อยา่ ง หรือมากกวา่ หรือมี ภาวะขาดนา้ รวมทงั้ อาการที่มีเคร่ืองหมาย * เพียงอาการที่มีเครื่องหมาย * เพียงอาการเดยี วถือวา่ มีอาการ เพยี งอาการเดยี วถือวา่ มีอาการ ขาดนา้ บ้าง ขาดนา้ รุนแรง
สาเหตสุ นับสนนุ การเกิดโรค การชาระล้างอาหารและภาชนะ คณุ ภาพในการปรงุ อาหาร คอื ความสะอาดระหว่างการปรุง หรอื การ ปรุงแบบสุกๆ ดบิ ๆ และปลอ่ ยใหแ้ มลงวนั ตอม สขุ ภาพอนามยั ส่วนบคุ คล * ผูป้ ่วย ► อุจจาระทข่ี บั เอาเชอ้ื โรคออกจากร่างกาย หากไม่ดูแล หรอื กาจดั ให้ดี ปลอ่ ยใหเ้ ชอ้ื โรคปนเป้ือนภาชนะ อาหารเสอ้ื ผา้ หรอื แพร่ลงใน แหลง่ น้ากอ็ าจมผี ูต้ ดิ เชอ้ื เพมิ่ ขน้ึ อกี * บุคคลทวั่ ไป ► ไม่ลา้ งมอื ก่อนปรุงอาหาร ก่อนหยบิ ของกนิ เขา้ ปาก หรอื หลงั เขา้ หอ้ งน้า เป็นการแพร่เชอ้ื อยา่ งดขี องโรคท้องร่วง และต้อง ระวงั เป็นพเิศษเมอ่ื ชงนมหรอื เตรยี มอาหาร
การป้ องกันโรคท้องรว่ ง 1. ปฎิบัติตามสขุ อนามยั 10 ประการ ในการบริโภคอาหารให้ปลอดภัย » เลือกอาหารท่ีปลอดภัย » ปรงุ อาหารเองดีที่สดุ » ล้างมอื ให้สะอาดด้วยสบทู่ กุ ครั้งก่อนเตรียมปรงุ และรับประทานอาหาร หรอื ก่อนป้ อนนมและอาหารเสรมิ ให้เด็กเล็ก » ควรใช้น้าสะอาดในการปรงุ อาหาร » รับประทานอาหารที่ปรงุ สกุ ใหมๆ่ และไมร่ ับประทานอาหารดิบๆ สกุ ๆ » เก็บรักษาอาหารที่ปรงุ สกุ แล้วอย่างดี
การป้ องกันโรคท้องร่วง » ควรอุ่นอาหารท่ีจะนามารับประทานให้ท่ัวถึง » ไมค่ วรนาอาหารสกุ กับอาหารดิบมาปนกัน » รักษาครัวให้สะอาดอยู่เสมอ » ควรเก็บอาหารให้ปลอดภัยจากแมลง หนู หรือสัตว์อ่ืนๆ
การป้ องกันโรคท้องร่วง 2. ใส่ใจเลือกดื่มน้าที่สะอาด 3. ถ่ายอุจจาระลงในส้วม 4. หลังเข้าห้องน้าต้องล้างมอื ให้สะอาด 5. กาจัดขยะมลู ฝอยและส่ิงปฏิกลู ต่างๆ อย่างถกู วิธี
เมอื่ ไรควรไปพบแพทย์ เมอ่ื มอี าการทอ้ งร่วงนานเกนิ 3 วนั มอี าการปวดทอ้ งอยา่ งมาก มไีขม้ ากกว่า 38.5 oC มเีลอื ดในอุจจาระ หรอื อุจจาระดา มอี าการขาดน้า
การรักษาเบ้อื งต้น ในระยะแรกที่เร่ิมมีอาการท้องรว่ ง ควรให้ผูป้ ่ วยด่ืมสารละลายน้าตาล เกลือแร่หรือโอ อาร์ เอส ทกุ คร้ังท่ีถ่ายเหลว เพอื่ ป้ องกันการขาดน้า และเกลือแร่ในร่างกาย โดยให้ด่ืมในปริมาณที่เหมาะสมดังน้ี • เด็กอายุต่ากว่า 2 ปี ให้ด่ืม 1/4 - 1/2 แก้ว หรือ 50 - 100 ซีซี. • เด็กอายุ 2 -10 ปี ให้ด่ืม 1/2 - 1 แก้ว หรือ 100 - 200 ซีซี. • ผูท้ ่ีอายุ 10 ปี ข้ึนไป ให้ด่ืมได้มากกว่า 1 แก้วหรือให้ทานของเหลวที่ทาได้เองในบา้ น เช่น น้าข้าว
การรักษาเบ้ืองต้น *ระหว่างมอี าการทอ้ งร่วงไม่จาเป็นต้องงดหรอื อดอาหาร ควรเรม่ิ ทานอาหารอ่อน ย่อยงา่ ย * ไมค่ วรกนิ ยาเพอ่ื ให้หยุดถ่าย เพราะยาจะไปขดั ขวางกลไกการขบั ของเสยี สารพษิ และเชอ้ื โรคออกจากร่างกายตามธรรมชาตทิ างอุจจาระได้ * การใชย้ าปฏชิ วี นิ ะ ควรใชเ้ ฉพาะในรายทเี่ป็นบดิ ถ่ายเป็นมูก มเีลอื ดปน หรอื ในรายท่ี มอี าการรุนแรง มอี าการอน่ื แทรกซ้อน ซงึ่ ทางทดี่ คี วรให้อยู่ในการดูแลของแพทย์ * หากรกั ษาด้วยวธิ ขี า้ งต้นแลว้ ภายใน 12 ชว่ั โมงถา้ อาการยงั ไมด่ ขี น้ึ ควรรบี พาผูป้ ่วยไปพบแพทย์
ท้องผกู คอื ถ่ายอจุ จาระน้อยกว่า 3 คร้ัง/สัปดาห์ หรือ ต้องเบ่งถ่ายมาก อุจจาระแข็ง และรู้สึกถ่ายไม่หมด อาการถ่ายอุจจาระลาบาก ซึ่งมักร่วมด้วยการมอี ุจจาระแขง็ กากอาหารทเ่ี คลอื่ น มาถึงลาไส้ใหญ่ใหม่ๆ จะยงั ค่อนข้างเหลวและมีนา้ อยู่มาก สาไส้ใหญ่จะดูดนา้ และสารบางอย่างกลบั เข้าสู่ร่างกาย ทาให้อจุ จาระแห้งขนึ้ และเป็ นรูปร่างหรือ เป็ นก้อนมากขึน้ ถ้าอุจจาระค้างอยู่ในลาไส้นานๆ หรือร่างกายมภี าวะขาดนา้ นา้ ในลาไส้ใหญ่จะถูกดูดกลบั มากขึน้ ทาให้อจุ จาระแข็งยง่ิ ขนึ้ คนปกตจิ ะถ่าย อุจจาระ 3 คร้ังต่อวัน ถึง 3 คร้ังต่อสัปดาห์ ผู้ทถี่ ่ายน้อยกว่า 3 คร้ังต่อ สัปดาห์ ประกอบกบั การถ่ายลาบาก ต้องใช้เวลาเบ่งนานกว่าปกติ อจุ จาระแขง็ หรือมีอาการเจ็บทวารหนักเวลาถ่าย ถอื ว่ามอี าการท้องผูก
ประเภทของท้องผูก ท้องผูกเฉียบพลนั (acute constipation) คอื ในระยะเวลาท่ี เกดิ ในระยะเวลาส้ันๆ เช่น ภายหลงั ผ่าตัดหรืออาการเจบ็ ป่ วยปัจจุบันลาไส้ใหญ่ ส่วนปลาย(rectum)จะคงมี tone ปกติแต่ไม่มีอจุ จระทีจ่ ะกระตุ้น ให้มีการถ่ายอจุ จาระได้ แม้จะใช้ยาระบาย ยาเหน็บ หรือยาสวนกต็ าม ท้องผูกเรื้อรัง (chronic constipation) คอื ภาวะทีม่ ีอจุ จจา ระค้างอยู่ในลาไส้นานๆเข้าทาให้ลาไส้ส่วนปลายยดื ตัวออก ผนังจะพอง และไม่ มีแรงหดตวั อุจจาระจะแข็งเพราะนา้ ถูกดูดซึมกลบั ไปหมดอจุ จาระทแ่ี ข็งบาด เยอ่ื บุทวารทาให้เป็ นแผล เด็กเจบ็ จงึ กล้นั อจุ จาระไม่ให้ถ่ายออกมา จึงเสริมให้ เกดิ ปัญหาท้องผูกเรื้อรังต่อไป
ท้องผูกมีลกั ษณะอาการ 2 แบบ คอื ท้องผูกแบบอ่อนแรง จะทา ให้ลาไส้ไม่มแี รงบบี ตวั เกดิ จากการกนิ อาหารทมี่ กี ากใยน้อย และ ดม่ื นา้ น้อยหรืออาจเกดิ จากการออกกาลงั กายไม่เพยี งพอ ส่วนท้องผูกแบบหดเกร็ง ลาไส้ใหญ่จะบบี ตวั ไม่สมา่ เสมอ ทาให้ ขบั ถ่ายผดิ ปกติ อาจเกดิ จากปัญหาทางด้านจติ ใจ หรือระบบ ประสาท สูบบุหรี่จดั หรือกนิ อาหารทท่ี าให้ลาไส้ใหญ่ระคาย เคอื ง หรืออุดตนั
สาเหตุของท้องผูก การอ้นั อจุ จาระเป็ นประจา ทาให้นิสัยการถ่ายเสียไป เพราะ ตามปกติ เม่ือมอี จุ จาระไปรอทบ่ี ริเวณลาไส้ใหญ่ ส่วนปลาย จะมี กระแสประสาทกระตุ้นเตอื นให้เกดิ การถ่าย แต่ถ้าอ้นั ไว้บ่อยๆ ระบบนีก้ จ็ ะเสียไป ทาให้อจุ จาระ สะสมในลาไส้ใหญ่นานเกนิ ไป นา้ ในอุจจาระจะถูกดูดกลบั มากเกนิ ไป ทาให้อจุ จาระแห้งแขง็ รับประทานอาหารทมี่ ีเส้นใยอาหารน้อยเกนิ ไป การใช้ชีวติ แบบเฉยๆ เฉื่อยๆ น่ังๆนอนๆ ขาดการออกกาลงั กาย หรือผู้ป่ วยทตี่ ้องนอนพกั บนเตยี งตดิ ต่อกนั นานๆ
สาเหตุของท้องผูก(ต่อ) รับประทานนา้ น้อยเกนิ ไปในแต่ละวนั ความเครียด ยาบางชนิด ได้แก่ ยาแก้ปวดผสมโคเดอนี หรือฝ่ิ น ยาแก้โรคซึมเศร้า เช่น Amitriptylene, Fluoxetine, Imipramine ยาแก้ชัก เช่น Phenytoin, Carbamazepine ยาบารุงเลอื ด ประเภทธาตุเหลก็ ยา รักษาโรคหัวใจ เช่น Diltiazem, Nifedipine ยา ลดกรดทม่ี ีเกลอื อลูมเิ นียม
สาเหตุ ความผดิ ปกตทิ างกายภาพ (Anatomic abnormalities) - ความผดิ ปกตขิ องเส้นประสาททคี่ วบคุมการถ่ายอุจจาระ เช่น myelomeningocoele และ congenital megacolon กลุ่มของโรค congenital megacolon ทม่ี คี วามผดิ ปกตขิ อง เส้นประสาท Hirschsprung’s diseases ,Intestinal pseudo obstruction ,เส้นประสาทยงั เจริญไม่เต็มท่ี ( functional immaturity of nerve )ในเดก็ คลอดก่อนกาหนด
สาเหตุ ความผดิ ปกตขิ องลาไส้ใหญ่และรูทวาร เช่น anal fissure , ectopic anus และ stenosis ท้องผูกเองโดยไม่มีความผดิ ปกตทิ างกายภาพ มกั มีประวตั ิการถ่าย ลาบากในครอบครัวร่วมด้วย ความผดิ ปกตทิ างอารมณ์และจติ ใจ ( Psyc – hogenic constipation ) ในเดก็ จานวนมากจะมปี ัญหาเรื่องการ ถ่ายอจุ จาระ เมือ่ เข้าถงึ วยั ทตี่ ้องฝึ กการขบั ถ่าย ( toilet training ) หรือมีปัญหาความขดั แย้งทางอารมณ์ขนึ้ เช่น มนี ้องคนใหม่
โรคต่างๆ อาจเป็นสาเหตุของอาการทอ้ งผกู 1. โรคของต่อมไร้ท่อและความผดิ ปกตขิ องเกลอื แร่ในเลอื ด เช่น ต่อมไทรอยด์ทางานน้อยกว่าปกติ เบาหวาน ทมี่ คี วามผดิ ปกติ ของระบบประสาทอตั โนมตั ิ แคลเซียมในเลอื ดสูงกว่าปกติ 2. การมสี ิ่งกดี ขวางในทางเดนิ อาหาร เช่น เนือ้ งอกในลาไส้ และ ลาไส้ตบี ตนั 3. ผู้ป่ วยทน่ี อนอยู่กบั เตยี ง ไม่ค่อยได้เคลอื่ นไหว ผู้ป่ วยโรคระบบ ประสาท
โรคต่างๆ อาจเป็นสาเหตุของอาการทอ้ งผกู 4. ยาบางชนิดทาให้ลาไส้ทางานน้อยลง เช่น ยาบารุงเลอื ดทมี่ ีธาตุเหลก็ ยาแก้ปวดกลุ่มมอร์ฟี น ยารักษาอาการทางจติ บางอย่าง ยาลดกรดท่มี ี เกลอื อลูมิเนียม 5. สาเหตุอน่ื ๆ ได้แก่ อจุ จาระแขง็ ตวั เป็ นก้อน(impact feces) ซ่ึงมักพบ ในผู้สูงอายุ ผู้ป่ วยหมดสติ ผู้ป่ วยมีโรคทางสมอง หรือ บางรายท่หี า สาเหตุไม่ได้ (idiopathic constipation) ซึ่งเชื่อว่าเกดิ จากการบีบตวั ของไส้ตรง(rectum) น้อยกว่าปกติ หรือประสาททร่ี ับรู้ความรู้สึกปวด ถ่ายเสื่อมไป
โรคต่างๆ อาจเป็นสาเหตุของอาการทอ้ งผกู (ต่อ) ภาวะลาไส้แปรปรวนเกดิ จากลาไส้ทางานไม่ปกติ ท้องผูกจากการเบ่งอจุ จาระไม่ถูกวธิ ี 1 ใน 3 ของผู้ป่ วยท้องผูก เรื้อรังไม่สามารถควบคุมกล้ามเนือ้ ทค่ี วบคุมการขบั ถ่ายให้คลายตวั ได้ขณะถ่ายอจุ จาระทาให้เกดิ อาการท้องผูก ผู้ป่ วยมักต้องใช้เวลา เบ่งอุจจาระนาน ท้องผูกจากการทลี่ าไส้เคลอ่ื นไหวช้ากว่าปกติ มักมีอาการท้องผูก เรื้อรังและต้องใช้ยาระบายเป็ นประจา
การรักษา ทานอาหารท่มี เี ส้นใยอาหารมากๆ ได้แก่ ผกั ผลไม้ ซ่ึงนอกจากจะ แก้ปัญหาท้องผูกแล้ว ยงั มีผลดตี ่อการลดโอกาสการเป็ นโรคมะเร็ง ลาไส้ใหญ่ และช่วยควบคุมโรคเบาหวาน ไขมันในเส้นเลอื ดสูง ด้วย กรณที ี่ไม่สามารถทานได้ กค็ วรเสริมด้วยผลติ ภัณฑ์อาหารเสริม ประเภทเส้ นใยอาหาร ออกกาลงั กายเป็ นประจา ดมื่ นา้ ให้เพยี งพอ ฝึ กการถ่ายให้เป็ นนิสัย ไม่อ้นั ถ้ามสี ัญญาณการถ่ายควรรีบถ่าย อจุ จาระทนั ที
การรักษา(ต่อ) เมอ่ื ถงึ เวลาถ่ายอจุ จาระ ไม่ควรอ่านหนังสือ หรือทาอะไรอย่างอน่ื ๆ จดั ท่านั่งถ่ายให้ถูกต้อง คอื กรณที เ่ี ป็ นส้วมชักโครก ควรโค้งตัวไป ด้านหน้าเลก็ น้อย เพอื่ ให้มีแรงเบ่งมากขึน้ เปลย่ี นทศั นคตเิ ร่ือง \"การถ่ายอุจจาระทุกวนั \" เพราะท้องผูกขนึ้ กบั สภาพอจุ จาระไม่ใช่ความถี่ พจิ ารณาใช้ยาระบายทเี่ หมาะสม โดยถือเป็ นทางเลอื กสุดท้าย ถ้า จาเป็ นต้องใช้ ไม่ควรใช้ตดิ ต่อกนั เป็ นเวลานาน
ยาระบายแบ่งเป็นกลุ่มไดด้ งั น้ี 1. กล่มุ ทเี่ พม่ิ ปริมาณกากอาหารในลาไส้ เช่น ลูกพรุน ราข้าว เมลด็ แมงลกั หรือเส้นใย อาหารยากลุ่มนีใ้ ช้ได้ผลดกี บั ผู้ทท่ี ้องผูกเลก็ น้อย 2. กลุ่มหล่อลน่ื ลาไส้ เช่น นา้ มนั พาราฟิ น การใช้ยานีน้ านๆ จะรบกวนการดูดซึมวติ ามนิ เอ ดี อี เค ทาให้ขาดวติ ามินเหล่านี้ โดยเฉพาะเมอื่ ขาดวติ ามินดจี ะมีผลต่อการดูดซึม แคลเซียมและฟอสฟอรัส จึงห้ามใช้ในสตรีมีครรภ์และเดก็ เลก็ ได้ จึงห้ามใช้ในเด็กเลก็ และผู้ป่ วยทอ่ี าจมปี ัญหาด้านการกลนื
ยาระบายแบ่งเป็นกลุ่มไดด้ งั น้ี 3. กลุ่มทเี่ พมิ่ ปริมาณนา้ ในลาไส้ ยาทใ่ี ช้บ่อยในกล่มุ นีค้ อื แลก็ ตูโลส ดูดนา้ เข้ามาใน อุจจาระทาให้อ่อนตวั ขนึ้ ช่วยกระตุ้นให้ลาไส้ใหญ่บบี ตวั ดขี นึ้ ยากลุ่มนีเ้ หมาะสาหรับ ทารก เดก็ ผู้ป่ วยเบาหวาน ผู้ป่ วยโรคตบั สตรีมีครรภ์ สตรีให้นมบุตร . 4. กลุ่มทกี่ ระตุ้นการบบี ตวั ของลาไส้ ยากล่มุ นีอ้ อกฤทธ์ิค่อนข้างแรงและเร็ว เช่น มะขาม แขก บสิ าโคดลิ ควรใช้ยากล่มุ นีเ้ มือ่ รักษาด้วยยากล่มุ อนื่ ไม่ได้ผล โดยเฉพาะผู้ทม่ี อี าการ ท้องผูกรุนแรง
ปัญหาภาวะทอ้ งผกู ในเดก็ ทารกและเดก็ เลก็ คุณแม่ควรสังเกตอาการผดิ ปกตขิ องลูกเช่น หากลูกน้อยไม่ยอม ถ่าย 2-3 วนั (ซ่ึงปกตจิ ะถ่ายทุกวนั ) และมีการร้องไห้ บ่อยคร้ัง ให้ต้งั ข้อสังเกตว่า ลูกคงถูกอาการท้องผูกเล่นงานให้ แล้ว สิ่งทค่ี ุณแม่ควรปฏบิ ตั เิ มอ่ื ลูกท้องผูกคอื ให้ลูกดม่ื นม ตามปกติ แต่ควรป้ อนนา้ ตาลผสมกบั นา้ ผงึ้ หรือนา้ ผลไม้เจือจาง ด้วยนา้ เช่น พรุนสกดั โดยเพมิ่ ให้ทลี ะน้อย อย่ารีบร้อน เพราะ เดก็ อาจจะท้องเสียได้
อาการท้องผูกในเดก็ เลก็ และเดก็ โตเป็ นปัญหาท้งั กบั เดก็ และผู้เลยี้ งดู แต่ถ้าไม่ได้รับการดูแลเอาใจใส่แก้ไขกจ็ ะมีปัญหาอน่ื ตามมา คอื อาการปวดท้องอาเจียน แผลทก่ี ้น ดากออก (prolapsed rectum) ถ่ายกะปริบกะปรอย (soiling or fecal incontinence) และเลอื ดออก อาการอนื่ ๆท่ี พบร่วม ได้แก่ เหนอ่ื ยง่าย ลมหายใจเหม็น เบ่อื อาหาร เลยี้ งไม่โต และ malabsorption ในเดก็ เลก็ ทมี่ อี จุ จาระคง่ั ค้างมาก จนกดกระเพาะปัสสาวะ กจ็ ะมอี าการกระเพาะปัสสาวะอกั เสบร่วม ด้วยได้
อาการทอ้ งผกู ในวยั ต่าง ๆ กนั วยั ทารก ประมาณร้อยละ 90 ของเดก็ แรกเกดิ ทมี่ ีอายุครรภ์ครบ 40 สัปดาห์ จะถ่ายขีเ้ ทา ( meconium ) หลงั คลอดใน 24 ช่ัวโมง ที่ เหลอื จะถ่ายภายใน 36 ชั่วโมง ถ้าเดก็ แรกเกดิ ไม่ถ่ายอุจจาระหลงั จากนีจ้ ึง จาเป็ นต้องหาสาเหตุ เช่น คลอดก่อนกาหนด , Hirschsprung ’s disease , meconium plug syndrome หรือหาสาเหตุของ intestinal obstruction อน่ื ๆ ปกตเิ ด็กทก่ี นิ นมมารดาอจุ จาระมลี กั ษณะ เหลวและนิ่ม ถึงจะถ่าย 2 วนั คร้ัง กย็ งั มีลกั ษณะนิ่มได้เพียงแต่มปี ริมาณ เพม่ิ ขนึ้
หากเป็ นเดก็ ทโ่ี ตขนึ้ มาอกี นดิ คุณแม่ควรเพมิ่ อาหารทมี่ กี ากใยให้ มากขนึ้ เช่น นาผกั มาสับผสมกบั ข้าว หรือให้ดมื่ นา้ ผลไม้ทีม่ ีเนือ้ ผลไม้ปนอยู่ ถ้าเดก็ โตให้ดมื่ นมจากแก้วแทนขวด เพอ่ื ให้เดก็ ดม่ื นม ได้น้อยลง ทาให้กนิ อาหารอนื่ ได้มากขนึ้ และช่วงนีค้ ุณแม่ควรหัดให้ เดก็ กนิ อาหาร จาพวกผกั ผลไม้ได้แล้ว หากเดก็ ท้องผูกมากจนอจุ จาระแขง็ บาดก้นขณะเบ่งถ่าย คุณ แม่ควรช่วยลูกโดยใช้สาลชี ุบนา้ อุ่นเช็ดให้ หรืออาจจะให้เดก็ นั่งแช่ ในนา้ อ่นุ สัก 5 นาที ทุกคร้ังหลงั จากลูกถ่าย และไม่ควรให้เดก็ รับประทานยาใดๆ โดยเดด็ ขาด เพราะอาจทาให้เดก็ ถ่ายรุนแรงจน เป็ นอนั ตรายได้
การรักษา การรักษาอาการท้องผูกจะขนึ้ อยู่กบั สาเหตุ Acute หรือ Simple constipation หมายถงึ ผู้ป่ วยทมี่ ี อาการท้องผูกมาไม่นาน และยงั ไม่เกดิ อาการ soiling จะพบผู้ป่ วยในกลุ่มนีไ้ ด้บ่อยทสี่ ุด พบได้เสมอในทารกท่ี ดมื่ นมมากเกนิ ไปและขาดการให้อาหารเสริม การให้ยา ระบายแก่ผู้ป่ วย และเน้นการให้อาหารทม่ี เี ส้นใยเพม่ิ ขนึ้ หรือพจิ ารณาให้ยาเพม่ิ ใยอาหาร
Chronic retentive constipation หมายถึง ผู้ป่ วยทมี่ ี อาการท้องผูกเรื้อรัง จะเริ่มพบอาการท้องผูกเรื้อรังได้บ่อย ในเดก็ อายุ 1 – 2 ปี ท้งั นีเ้ พราะเกยี่ วข้องกบั พฤตกิ รรม ของเดก็ วยั นีท้ ชี่ อบกล้นั อุจจาระ ถ้าปัญหาดงั กล่าวไม่ได้ รับการแก้ไขอย่างถูกต้อง อาการ soiling กจ็ ะเร่ิมปรากฏ ผู้ป่ วยกล่มุ นีค้ วรให้ยาระบายเป็ นเวลานานจนกว่า พฤตกิ รรมดงั กล่าวหมดไป จงึ ค่อยลดยาระบายลง ใน ขณะเดยี วกนั ควรฝึ กนิสัยการขบั ถ่ายร่วมด้วย
ทอ้ งอืด ความหมาย คอื รู้สึกอดึ อดั ไม่สบายในท้องภายหลงั การ รับประทานอาหาร บางคนเรียกว่า \"โรคกระเพาะอาหาร\" อาการหลกั คอื ความรู้สึกอดึ อดั ไม่สบายในท้องภายหลงั การ รับประทานอาหาร อาการอนื่ ที่เกดิ ร่วมด้วย ได้แก่ เรอบ่อย ผายลมบ่อย ท้องใหญ่ขนึ้ ลกั ษณะเด่นของผู้เป็ นโรคนีไ้ ด้แก่ ไม่มอี าการทางกายอนื่ ๆ กล่าวคอื รับประทานอาหารได้ตามปกติ นา้ หนักไม่ลด ส่วนมากมักอ้วนไป
สาเหตุ ท้องผูกเป็ นสาเหตุของท้องอดื ได้ การทม่ี ีก้อนอุจจาระแข็งอุดตนั อยู่ใน ลาไส้ใหญ่ จะทาให้ลมเคลอ่ื นตวั ระบายออกนอกร่างกายไม่ถนัด แบคทีเรียในลาไส้มีมากเกนิ ไป มกั จะพบในผู้ทน่ี ิยมกนิ แต่เนือ้ นม ไข่ และ ไม่ยอมกนิ สารอาหารเส้นใยประเภทข้าวกล้องและผกั ผลไม้ ความเครียด มักจะพบในคนทางานทตี่ ้องใช้สมองมาก และน่ังอยู่โต๊ะน่ิง ๆ ปกตลิ าไส้ของเราจะเคลอื่ นไหวตามการเคลอ่ื นไหว การใส่สะเตย์รัดหน้าท้อง จะทาให้ลาไส้เคลอ่ื นไหวไม่ได้ตามธรรมชาติ
การแก้ไขเบอื้ งต้น อาจจะใช้ยาสามญั ประจาบ้าน ได้แก่ ยาขับลม หรือ ยาธาตุนา้ แดง ลอง รับประทานดูก่อน ปรับอาหารให้รับประทานอาหารอ่อน ย่อยง่าย รับประทานแต่พอควรไม่ให้มาก ถ้ายงั ไม่ดขี ึน้ ควรไปพบแพทย์ ข้อแนะนา และการปฏบิ ัตติ วั ไม่ควรดม่ื สุรา หรือ แอลกอฮอลล์ อาหารรสจัด อาหารหมกั ดอง บุหรี่ นา้ ชา กาแฟ ผู้ทด่ี มื่ นมแล้วมอี าการท้องอดื ควรรับประทานอาหารประเภทผกั ที่มีเสน้ ใย มากๆ
สาหรับผทู้ ี่เป็นโรคกระเพาะอาหารควรรับประทานอาหารคร้ังละมากๆ แต่ควรจะมีอาหารวา่ งระหวา่ งม้ือ รับประทานอาหารชา้ ๆ เค้ียวให้ ละเอียดไม่ควรรีบร้อน การออกกาลงั กายและการเคลอ่ื นไหวเป็ นประจา จะช่วยแกอ้ าการ ทอ้ งอืดได้ การฝึกชี่กงมีประโยชน์มาก เพราะทุกท่าจะมีท่าช่วยระบายลม
Search
Read the Text Version
- 1 - 46
Pages: