(11o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Έμπλέκεται δηλαδή καί ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία σέ ὅλα τά γεγονότα. Γι’ αὐτό μήν τάφορτώνουμε ὅλα στόν Θεό. Ἀλλά καί αὐτή ἀκόμα ἡ ἐλευθερία λειτουργεῖ γιά τόκαλό μας.Ἐρ.: Κακοί ἄνθρωποι δέν ὑπάρχουν;Ἀπ. : Σᾶς εἶπα δέν ὑπάρχουν καλοί καί κακοί. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἄδειοι καίγεμάτοι. Γεμάτοι μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ ἤ χωρίς τήν χάρη τοῦ Θεοῦ.Ἐρ. : Ποιά ἡ διαφορά τοῦ πειρασμοῦ ἀπό τήν δοκιμασία; Ὁ διάβολος τί ρόλο παίζει;Τό ὅτι δέν χωνεύουμε κάποιον ἤ ζηλεύουμε ἀπό τόν Θεό εἶναι;Ἀπ. : Εἶναι παραχώρηση τοῦ Θεοῦ στήν ἐλευθερία μας. Δέν εἶναι δηλαδή τό κατ’εὐδοκία, ἀλλά τό κατά παραχώρηση θέλημα τοῦ Θεοῦ.Σέ ὅλα αὐτά πού ρωτᾶτε ἐμπλέκεται ἡ ἀνθρώπινη ἐλευθερία. Καί ἄν ὁ ἄνθρωποςθέλει νά εἶναι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, θά ἐπιδιώκει πάντοτε νά κάνει τό κατ’ εὐδοκίανθέλημα καί ὄχι τό κατά παραχώρηση. Τό κατ’ εὐδοκίαν θέλημα εἶναι νά τηρεῖ τίςἐντολές. Ὀπότε τό ζητούμενο σέ μᾶς εἶναι νά μάθουμε τίς ἐντολές. Γι’ αὐτό κάνουμετά κηρύγματα καί τίς ὁμιλίες. Πρέπει δηλαδή νά μάθουμε, τί θέλει ὁ Θεός, τό κατ’εὐδοκία θέλημα, καί νά μήν πέφτουμε στό ἄλλο, στό παραχωρητικό θέλημα, νάἁμαρτάνουμε δηλαδή, γιατί μετά θά μαθαίνουμε ἀπό αὐτά πού θά παθαίνουμε. Ἔτσιὄμως, κατά κάποιον τρόπο, σχεδόν ἀναγκαστικά θά ὁδηγούμαστε στή μετάνοια, γιατίἄν δέν μετανοήσεις καί σκληρυνθεῖς στήν κακία καί στήν πτώση, αὐτό εἶναι ἡἀπώλεια, εἶναι δαιμονικό πράγμα. Τά λέμε αὐτά ἐδῶ, γιά νά τά μαθαίνουμε, ἀλλάκυρίως νά ἐφαρμόσουμε ὅσα μαθαίνουμε. Ἄν ὅμως δέν βάλουμε στήν πράξη, ὅσαἀκοῦμε, τότε δέν μαθαίνουμε τίποτα τελικά. Ἡ ἀληθινή μάθηση εἶναι ἡ πράξη καίὄχι τό νά ἀκούσουμε ἁπλῶς. Πολλά ἀκοῦμε, ἀλλά τί ἐφαρμόζουμε;Ἐρ. : Νά βάζουμε καλές συνήθειες κάθε μέρα στή ζωή μας…Ἀπ. : Εἶναι πολύ σημαντικό τό νά βάζουμε κάθε μέρα καλές συνήθειες. Ὁ νόμος τῆςσυνήθειας εἴτε πρός τό καλό, εἴτε προς τό κακό, λειτουργεῖ πάντοτε. Ὅτανἁμαρτάνουμε, προάγεται ἡ κακή συνήθεια καί ὅταν κάνουμε μία καλή πράξη,προάγεται ἡ καλή συνήθεια. Ὅταν λοιπόν κάθε στιγμή προσπαθοῦμε νά ἀξιοποιοῦμετό κάθε δευτερόλεπτο γιά τό καλό, σιγά-σιγά ἀποκτοῦμε τήν καλή συνήθεια καίγίνεται τελικά μία δεύτερη φύση τό καλό μέσα μας.Ἐρ. : Λέει κάτι ὁ προφήτης Ἡσαΐας, πού ἀκοῦμε γιά ἔσχατες μέρες κλπ, ὅτι οἱδοῦλοι Μου πού Μέ ἐμπιστεύονται, θά ἔχουν νά φᾶνε… Αὐτοί, λέει, πού δέν Μέθέλουν, θά ὑποστοῦν τά δεινά. Δηλαδή, ἤ θέλουμε τόν Θεό κι ἄς ἔρχονται δύσκολεςμέρες καί θά μᾶς ταΐσει καί θά μᾶς σώσει, ἤ δέν Τόν θέλουμε καί ὅ,τι κάνουμε τόκάνουμε γιά τόν ἑαυτό μας.51

Ἀπ. : Μάλιστα. «Πλούσιοι ἐπτώχευσαν καί ἐπείνασαν, οἱ δέ ἐκζητοῦντες τόν Κύριονοὐκ ἐλαττωθήσονται παντός ἀγαθοῦ». Ἄς εἴμαστε γενεά ἐκζητούντων τόν Κύριονκαί δέν θά φοβηθοῦμε.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης52

Αὐτομεμψία (Εὐεργετινός)Ὑπόθεσις ΜΕ΄ ἀπό τό βιβλίο τοῦ Εὐεργετινοῦ: «Ὅτι χαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦταπεινόφρονος εἶναι τό νά μέμφεται τόν ἑαυτό του, νά τόν ἐξουθενώνει καί νάθεωρεῖ ὅτι δέν ἀξίζουν τίποτε ὅσα καί ὁποιαδήποτε καλά κι ἄν κάνει. Ποιές εἶναι οἱἰδιότητες τῆς ταπεινοφροσύνης καί ποιοί οἱ καρποί της». Αὐτός εἶναι ὁ τίτλος τῆςὑποθέσεως. Ὁ Εὐεργετινός εἶναι ἕνα πάρα πολύ πνευματικό βιβλίο, τό ὁποῖο ἔχειθέματα λόγια τῶν Ἁγίων Πατέρων ἀπό τό Γεροντικό, ἀπό τόν Ἅγιο Ἐφραίμ, ἀπό τόνἍγιο Ἰσαάκ τόν Σύρο, ἀπό τούς ἀσκητικούς Πατέρες καί ὄχι μόνο, γιατί ὅλοι οἱΠατέρες εἶναι ἀσκητικοί καί ὅλοι εἶναι κοινωνικοί. Εἶναι ψευδής αὐτή ἡ διάκρισηπού γίνεται ἀπό κάποιους στούς Πατέρες.Ὅλοι οἱ Ἅγιοι ἦταν ἀσκηταί καί ὅλοι ἦταν ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι θεράπευαν τόν λαό.Εἶχαν καί ποιμαντικό ἔργο, δηλαδή κοινωνική προσφορά, ἀκόμα κι ἄν ζοῦσαν στόπιό ἀπρόσιτο μέρος τῆς γῆς, γιατί ζοῦσαν τόν Χριστό καί εἴτε μέ τά λόγια τους, εἴτεμέ τά γραπτά τους, εἴτε μέ τήν προσευχή τους, ἐπηρέαζαν ὅλο τόν κόσμο. Καίἐπηρεάζουν καί τώρα καί θά ἐπηρεάζουν μέχρι τῆς Δευτέρας Παρουσίας, πάντοτε,ὅλους τούς ἀνθρώπους καί ὅλη τήν Ἐκκλησία. Γι’ αὐτό καί ἡ δόξα τους αὐξάνεταιὅσο περνοῦν τά χρόνια καί ὠφελοῦνται οἱ ἄνθρωποι μελετώντας τά κείμενα πούἔχουν ἀφήσει, τά λόγια τους καί τά ἔργα τους.Ἔτσι ὁ Ἅγιος αὐτός Παῦλος, ἡγούμενος τῆς Μονῆς Εὐεργέτιδος στήνΚωνσταντινούπολη, ἔφτιαξε αὐτό τό βιβλίο, πού ὀνομάζεται Εὐεργετινός, ἀπό τήνὀνομασία τοῦ μοναστηριοῦ, τό ὁποῖο ἔχει βοηθήσει πνευματικά πάρα πολλές γενιές.Εἶναι ἕνα ἀπάνθισμα λόγων τῶν Ἁγίων Πατέρων ταξινομημένο καί κατά κάποιοντρόπο κωδικοποιημένο σέ κεφάλαια, τά ὁποῖα βοηθοῦν τόν ἀγωνιζόμενο πιστό νάπροχωρήσει πνευματικά ἀπό τά πρῶτα βήματα μέχρι πολύ ὑψηλά σκαλοπάτια τῆςπνευματικῆς ζωῆς.Τό ἔργο αὐτό ἔχει ἐκδοθεῖ σέ τέσσερις τόμους. Εἴμαστε στόν πρῶτο τόμο. Ὁ τόμοςαὐτός ἔχει ἀρκετές ὑποθέσεις καί εἴμαστε στήν 45η ὑπόθεση, ἡ ὁποία λέει αὐτό, ὅτιχαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦ πιστοῦ – πού εἶναι πραγματικά πιστός, ὁπότε θά εἶναικαί ταπεινόφρων – εἶναι τό νά μέμφεται τόν ἑαυτό του, νά κατηγορεῖ δηλαδή τόνἑαυτό του καί ὄχι τούς ἄλλους, νά τόν ἐξουθενώνει, νά τόν θεωρεῖ ὅτι εἶναι τό οὐδέν,τό τίποτε καί νά θεωρεῖ ὅτι δέν ἀξίζουν τίποτε ὅσα καί ὁποιαδήποτε καλά κι ἄνκάνει. Τίποτε δέν ἀξίζει καί δέν εἶναι πραγματικά καλό ἀπό αὐτά πού κάνει ὁἄνθρωπος, γιατί ὅλα εἶναι κτιστά καί ἀνθρώπινα.Ὁ πραγματικά καλός καί πραγματικά ἀγαθός εἶναι μόνο ὁ Θεός. Γι’ αὐτό καί ὁΚύριος σέ ἐκεῖνον τόν νεανίσκο, πού Τοῦ εἶπε «διδάσκαλε ἀγαθέ», λέει, «Τί μέ λέςἀγαθό, ἀφοῦ δέν μέ πιστεύεις ὅτι εἶμαι ὁ Θεός; Μόνο ἕνας εἶναι ἀγαθός ὁ Θεός»(Λουκ. 18,18-19). Ἀληθινά καλός εἶναι ὁ Θεός, γιατί ἔχει τό κάλλος τό ἄκτιστο. Καί53

ἀληθινά καλός ἄνθρωπος εἶναι αὐτός ὁ ὁποῖος μετέχει σ’ αὐτό τό κάλλος, στήνὀμορφιά τοῦ Θεοῦ, στήν ἄκτιστη θεία δόξα. Ἀληθινα καλός, δηλαδή, εἶναι ὁ Ἅγιος, ὁθεωμένος, αὐτός πού θεωρεῖ τήν δόξα τοῦ Θεοῦ ἐν ἀκτίστω φωτί καί συνεπῶς τάἔργα του δέν εἶναι δικά του. Εἶναι τά ἔργα τοῦ Θεοῦ, τά ὁποῖα ἐνεργεῖ ὁ Θεός δι’αὐτοῦ. Ἑπομένως, ἕνας ἀληθινά ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι καί ταπεινόφρων,θεωρεῖ ὅτι τά δικά του ἔργα εἶναι ἕνα τίποτε. Αὐτό λέει στόν τίτλο, δέν ἀξίζουντίποτε. Στή συνέχεια λέει ποιές εἶναι οἱ ἰδιότητες τῆς ταπεινοφροσύνης καί ποιοίεἶναι οἱ καρποί της. Αὐτά λοιπόν θά μᾶς ἀναπτύξει μέσα ἀπό τούς λόγους τῶν Ἁγίωναὐτή ἡ ὑπόθεση.Πρῶτα ἔχει κάποια κεφάλαια ἀπό τό Γεροντικό. Τό Γεροντικό, ὅπως ξέρουμε, εἶναιτό βιβλίο τό ὁποῖο ἔχει καταγραμμένες τίς θέσεις, τίς διδασκαλίες, Ἁγίων ἀσκητῶντῆς ἐρήμου καί κατεξοχήν τῶν ἀσκητῶν τῆς Αἰγυπτιακῆς ἐρήμου. Οἱ Ἅγιοι τοῦ4ου καί 5ουαἰῶνος, οἱ μεγάλοι αὐτοί ἀσκηταί, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἄφησαν ὡραιόταταλόγια, πρακτικότατα, γιά τήν πνευματική ζωή. Καί μήν νομίσει κανείς ὅτι αὐτά τάλόγια εἶναι μόνο γιά ἀσκητές ἤ μόνο γιά ἐρημίτες. Εἶναι γιά ὅλους μας, γιατί αὐτόπού διδάσκουν ὅλοι οἱ Ἅγιοι Πατέρες εἶναι ὅτι ἀσκητής πρέπει νά εἶναι κάθεχριστιανός. Καί οἱ ἐνορίες, ὅπως ἔλεγε καί ὁ σύγχρονος Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς,πρέπει νά λειτουργήσουν ὡς σύγχρονα ἀσκητικά κέντρα, ἄν θέλουν νά ἐκπληρώσουντόν προορισμό τους. Ἀλλά βέβαια, συμπληρώνει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, χρειάζεται νάὑπάρχουν καί ἀσκητές ποιμένες, ἀσκητές ἱερεῖς. Γά νά μπορέσει νά λειτουργήσει ὡςἀσκητικό κέντρο ἡ ἐνορία, ὁ ποιμένας θά εἶναι ἐκεῖνος πού θά ἐμπνεύσει καί τάλογικά πρόβατα, τούς πιστούς, στήν ἀσκητική ζωή.Ὅταν λέμε ἀσκητική ζωή δέν ἐννοοῦμε μόνο νηστεία καί ἀγρυπνία, ἀλλά τήν ὅλη-θά λέγαμε- φιλοσοφία καί θεώρηση, ὅλον αὐτό τόν τρόπο λειτουργίας καί σκέψηςπού ἔχουμε μέσα στό Γεροντικό καί μέσα στά ἀσκητικά κείμενα, τά ὁποῖα εἶναιθεραπευτικά, θεραπευτικότατα. Ἕνας πού ζεῖ δηλαδή ἔχοντας κατά νοῦ καίἐφαρμόζοντας αὐτά τά ρητά τῶν Ἁγίων ἀσκητῶν, ζεῖ πραγματικά εὐτυχισμένος, νάτό ποῦμε ἁπλά. Ἄν καί ἡ λέξη εὐτυχία δέν ἀποδίδει. Πιό σωστά θά λέγαμεμακαριότητα, θά λέγαμε μετοχή στήν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πού λέγεται χαρά.Αὐτά ὅλα εἶναι πού ἐξασφαλίζουν στόν χριστιανό τήν ἀληθινή μακαριότητα καίχαρά, τήν «πάντα νοῦν ὑπερέχουσα» (Φιλ. 4,7), τήν χαρά τοῦ Χριστοῦ. «Ὄχι καθώςὁ κόσμος δίδωσιν» (Ἰω. 14,27), εἶπε ὁ Κύριος, ἀλλά «τήν χαρά αὐτή πού δίνω Ἐγώ,τήν μακαριότητα, τήν ὁποία δέν μπορεῖ νά ἀφαιρέσει κανένας». Βλέπετε πόσοεὔκολα οἱ ἄνθρωποι χάνουν τήν χαρά τους καί πέφτουν σέ λύπη, σέ κατάθλιψη, σέἀπελπισία, σέ ἀπόγνωση, σέ στενοχώρια καί φτάνουν νά τά θεωροῦν καίφυσιολογικά. Ὁ Ἀπόστολος λέει «θλιβόμενοι ἀλλ᾿ οὐ στενοχωρούμενοι» (Β´ Κορ.4,8). Ἄν εἴχαμε αὐτή τή χαρά τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία δέν ἀφαιρεῖται ἀπό κανέναν, δένθά στενοχωριόμαστε ποτέ.Αὐτά λοιπόν τά κείμενα μᾶς μαθαίνουν, σέ τελική ἀνάλυση, νά ζοῦμε τή χαρά τοῦΧριστοῦ, ἡ ὁποία δέν ἀφαιρεῖται ποτέ καί ἀπό κανέναν, ὅσες θλίψεις καί δοκιμασίες54

κι ἄν μᾶς βροῦν. Σήμερα γιορτάζουμε τόν Ἅγιο Ἰώβ, πού μᾶς διδάσκει ἀκριβῶς πώςὅ,τι καί ἄν συμβεῖ στή ζωή μας, δέν ἐπιτρέπεται νά χάνουμε τή χαρά μας, τήν εἰρήνημας, τήν ἐμπιστοσύνη μας, στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἀκόμα κι ἄν ὅλοι πέφτουν πάνωμας, ὅπως πέσανε καί οἱ λεγόμενοι φίλοι του καί παραλίγο νά τόν ρίξουν στήνἀπελπισία μέ αὐτά πού ἔλεγαν, ὅμως καί τότε δέν πρέπει νά ἀπελπιζόμαστε, ἀλλά νάσυνεχίζουμε νά ὑπομένουμε, νά μένουμε δηλαδή κάτω ἀπό τήν σκέπη καί τήν πίστηστόν Χριστό.Λέει, λοιπόν, στό Γεροντικό: «Εἶπεν ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος· Εἶδον πάσας τάς παγίδαςτοῦ διαβόλου ἡπλωμένας ἐπί τῆς γῆς· καί στενάξας εἶπον· Τίς ἄρα παρέρχεταιταύτας; Καί ἤκουσα φωνῆς λεγούσης μοι· Ἡ ταπεινοφροσύνη». Ἀββᾶς θά πεῖΓέροντας. Τό ἀντίστοιχο γιά τίς Γερόντισσες εἶναι ἀμμᾶς. Εἶπε ὁ Ἅγιος, ὁ ἀββᾶςἈντώνιος: Εἶδα ὅλες τίς παγίδες τοῦ διαβόλου ἁπλωμένες πάνω στή γῆ. Καί στέναξακαί εἶπα: Ποιός ἄραγε μπορεῖ νά περάσει μέσα ἀπό αὐτές; (Ἐννοεῖται χωρίς νάβλαβεῖ;) Καί ἄκουσα φωνή νά μοῦ λέει: Ἡ ταπεινοφροσύνη. Ἔχεις ταπεινοφροσύνη;Περνᾶς ἀπό ὅλα τά δόκανα τοῦ διαβόλου καί δέν σέ πιάνει τίποτε.«Ὁ αὐτός εἶπε τῷ ἀββᾷ Ποιμένι». Ὁ ἴδιος δηλαδή, ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος, εἶπε στόν ἀββᾶΠοιμένα. Διακριτικότατος ἀββᾶς ὁ ἀββᾶς Ποιμένας. «Αὕτη ἐστίν ἡ μεγάλη ἐργασίατοῦ ἀνθρώπου, ἵνα τό σφάλμα ἑαυτοῦ ἐπάνω ἑαυτοῦ βάλῃ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, καίπροσδοκήσῃ πειρασμόν ἕως ἐσχάτης ἀναπνοῆς». Αὐτή εἶναι ἡ πνευματική ἐργασίαπού πρέπει νά κάνει κάθε πιστός. Ποιά; Τό νά βάζει τό σφάλμα του ἐπάνω του. Νάπαίρνει τήν εὐθύνη τῶν πράξεών του νά τό ποῦμε ἁπλά μέ σύγχρονη γλῶσσα. Καί νάτό βάλει ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Νά μήν κατηγορεῖ κανέναν ἀπό τούς ἀνθρώπους, ὅτιφταίει ὁ ἕνας καί ὁ ἄλλος. «Ἐγώ φταίω» καί νά τό παραδέχεται αὐτό μπροστά στόνΘεό. «Καί νά προσδοκήσει πειρασμό ἕως ἐσχάτης ἀναπνοῆς». Νά περιμένειπειρασμό μέχρι τέλους. Ὄχι νά λέει: Θεέ μου, πότε θά τελειώσει; Ἀλλά νά λέει: Θεέμου, ἄν θέλεις κι ἄλλο νά μοῦ δώσεις, ἄς μοῦ δώσεις κι ἄλλο. Ὄχι, λοιπόν, φτάνειδέν ἀντέχω… ἀλλά, ναί Κύριε, ἄν θέλεις νά ὑποφέρω, ὅπως ὐποφέρω, νά συνεχίσωνά ὑποφέρω καί ἄν θέλεις καί περισσότερο νά ὑποφέρω, νά ὑποφέρω καίπερισσότερο, προσδοκῶ πειρασμό μέχρις ἐσχάτης ἀναπνοῆς.Στήν ἀρχή ὁ διάβολος, κατά παραχώρηση Θεοῦ πάντα, γιατί ὁ διάβολος ποτέ δέν δρᾶαὐτονομημένα, πάντα παίρνει ἄδεια… πῆρε τοῦ Ἰώβ τήν περιουσία. Μετά τοῦ πῆρετά παιδιά του. Μετά τοῦ πῆρε τήν ὑγεία. Μετά ἔβαλε καί τήν γυναίκα νά τόνπειράξει, νά βλασφημήσει. Ἔβαλε καί τούς φίλους νά τόν ρίξουν σέ ἀπόγνωση.Τίποτε δέν κατάφερε. Προσδοκοῦσε ὁ Ἰώβ, θά λέγαμε, καί ἦταν ἕτοιμος γιά κάθεπειρασμό καί κάθε φορά ἔλεγε «ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλατο· ὡς τῷ Κυρίῳἔδοξεν, οὕτω καί ἐγένετο· εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας» (Ἰώβ,1,21). Ὅπως φάνηκε καλό στόν Κύριο, οὕτω καί ἔγινε.Αὐτός εἶναι ὁ πραγματικά ταπεινός ἄνθρωπος καί ὁ πραγματικά πιστός καί ἐργάτηςτῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ἀληθινά ταπεινός, ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι αὐτός55

πού εὐχαριστεῖ γιά ὅλα καί δέχεται καθετί, εἴτε φαινομενικά κακό, εἴτε φαινομενικάκαλό, μέ εὐχαριστία, μέ δοξολογία. Γι’ αὐτό σέ κάθε Θεία Λειτουργία λέμε αὐτά πούεἶπε καί ὁ Ἰώβ. Ἐν μέσω τῶν θλίψεων πού περνοῦσε ὁ Ἰώβ ἔλεγε εἴη τό ὄνομαΚυρίου εὐλογημένο. Καί ἐμεῖς αὐτό λέμε. Μᾶς βάζει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία νά τόλέμε σέ κάθε Θεία Λειτουργία.Τρίτο ἀπό τό Γεροντικό: «Ἐπαναστάτησάν ποτε τῷ ἀββᾶ Ἀρσενίῳ οἱ δαίμονες ἐν τῷκελλίῳ θλίβοντες αὐτόν». Κάποτε ἔκαναν ἐπανάσταση οἱ δαίμονες, τόσο κάηκαν ἀπότή ζωή καί τήν προσευχή τοῦ Ἁγίου Ἀρσενίου, ξεσηκώθηκαν ἐναντίον του καί τόνπίεζαν, τόν καταπίεζαν, μέ λογισμούς, μέ πειρασμούς, στό κελλί του.«Παραβαλόντες δέ οἱ διακονοῦντες αὐτῷ καί στάντες ἔξω τῆς κέλλης, ἤκουσαναὐτοῦ βοῶντος πρός τόν Θεό καί λέγοντος: ὁ Θεός μή ἐγκαταλίπῃς με, οὐδέν γάρἐποίησα ἐνώπιόν σου ἀγαθόν, ἀλλά δός μοι κατά τήν χρηστότητά Σου βαλεῖνἀρχήν». Προσέξτε, φοβερά λόγια! Τόσα χρόνια στήν ἔρημο ὁ ἀββᾶς Ἀρσένιος καίτόν πείραξαν σέ φοβερό βαθμό οἱ δαίμονες καί, κάποιοι πού κατά παραχώρηση Θεοῦἐκείνη τήν ὥρα ἦταν ἀπ’ ἔξω, ἄκουσαν τόν ἀββᾶ νά προσεύχεται, νά φωνάζει στόνΘεό καί νά λέει «Θεέ μου, μή μέ ἐγκαταλείπεις, τίποτα καλό δέν ἔκανα ἐνώπιόνΣου», ἐνῶ εἶχε κάνει πάρα πολλά ἀσκητικά ἔργα, νηστεῖες, ἀγρυπνίες, προσευχέςτόσα χρόνια. Δῶσ’ μου κατά τήν χρηστότητά Σου, δηλαδή κατά τήν καλοσύνη Σουκαί τό ἔλεός Σου καί τήν ἀγαθότητά Σου καί τήν φιλανθρωπία Σου καί τήνεὐσπλαχνία Σου, δῶσ’ μου νά βάλω ἀρχή. Νά ἀρχίσω νά κάνω τό ἔργο Σου, τήμετάνοια. Δέν πίστευε, δηλαδή δέν θεωροῦσε, ὅτι εἶχε κἄν ἀρχίσει τό ἔργο τοῦ Θεοῦ.Νά ἡ ταπείνωση!Ὅσο ψηλά κι ἄν ἔχεις φτάσει, πάντα νά ταπεινώνεσαι καί νά λές ἀκόμα δέν ἔβαλαἀρχή μετανοίας. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος θά κάνει ποτέ τόν δάσκαλο στούς ἄλλους;Ὄχι. Θά τό παίξει Γέροντας; Ὅπως, δυστυχῶς, τό παθαίνουμε κι ἐμεῖς μερικέςφορές. Τό παίζουμε Γέροντες καί Γερόντισσες. Κι ἔρχεται κάποιος νέος ἐδῶ στήνὁμήγυρη τήν δική μας καί νιώθει στενάχωρα, γιατί οἱ παλιότεροι τό παίζουνΓέροντες καί τοῦ κάνουν ὑποδείξεις, ὄχι αὐτό, ὄχι τό ἄλλο… Μέ ποιό δικαίωμα; Ἄντό κάνει αὐτό, θά τό κάνει ὁ Γέροντας μέ πολύ διάκριση. Ἐσύ δέν μπορεῖς νά τόπαίζεις Γέροντας, ὅσα χρόνια κι ἄν ἐξομολογεῖσαι καί ὑποτίθεται ἔχεις προχωρήσειπνευματικά. Ὁ Ἅγιος Ἀρσένιος, πού εἶχε τόσο πολύ προχωρήσει, ἔλεγε, Θεέ μου δένἔβαλα ἀκόμα ἀρχή, ἀρχή μετανοίας. Καί πήγαιναν οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖ νά τόνσυμβουλευτοῦν καί δέν τούς ἔλεγε τίποτα. Ὄχι γιατί τούς καταφρονοῦσε, ἀλλά γιατίπίστευε ὅτι δέν εἶχε νά πεῖ κάτι σπουδαῖο, ἀφοῦ ἔλεγε ἐγώ δέν ἔχω βάλει ἀρχήμετανοίας μπροστά στόν Θεό.«Ἀδελφός παρέβαλε τῷ Ἀββᾷ Ἀμμωνᾷ καί εἶπεν αὐτῷ, Ἀββᾷ εἰπέ μοι λόγον». Πῆγεκάποιος στόν Γέροντα Ἀμμωνᾷ, στόν Ἀββᾷ Ἀμμωνᾷ καί τοῦ λέει: πές μου Γέρονταἕναν λόγο. «Καί μείνας παρ’ αὐτῷ ἡμέρας ἑπτά, οὐκ ἤκουσέ τι παρά τοῦ Γέροντος».Καί ἔμεινε κοντά του ἑφτά μέρες καί δέν ἄκουσε τίποτα ἀπό αὐτόν, δέν τοῦ εἶπετίποτα ὁ Γέροντας. «Ἔπειτα, ὡς ἀνεχώρει»… Εἶδε καί ἀπόειδε, θά λέγαμε, ὁ56

ἄνθρωπος, λέει θά φύγω, ἀφοῦ δέν μοῦ λέει ὁ Γέροντας. Ὅπως ἔφευγε, «προπέμπωναὐτόν εἶπεν», ὅπως τόν ξεπροβόδιζε, τοῦ λέει, «ἐμοῦ τέως αἱ ἁμαρτίαι γεγόνασιτεῖχος σκοτεινόν ἀνά μέσον ἐμοῦ καί τοῦ Θεοῦ». Παιδάκι μου, λέει, οἱ ἁμαρτίες μουἔχουν γίνει ἕνα τεῖχος σκοτεινό πού παρεμβάλλεται μεταξύ ἐμοῦ καί τοῦ Θεοῦ. Αὑτότοῦ εἶπε. Δηλαδή, τί τοῦ εἶπε; Ὅτι εἶμαι ἕνα μάτσο χάλια… Κατηγόρησε τόν ἑαυτότου. Νά ἡ αὐτομεμψία. Νά τό χαρακτηριστικό τοῦ ταπεινόφρονος. Δέν ἔχει μάτια νάκατακρίνει καί στόμα καί γλώσσα νά πεῖ ἐναντίον κανενός. Ἀλλά σέ ὅλα εἶναιἕτοιμος νά καταδικάσει τόν ἐαυτό του.Αὐτό θά τό διαβάσω κατευθείαν ἀπό τή μετάφραση, γιά νά μήν χάνουμε χρόνο.«Διηγήθηκε ὁ ἀββᾶς Δανιήλ ὅτι κάποτε ζοῦσε στή Βαβυλώνα μιά νέα, θυγατέρα ἑνόςἄρχοντος τοῦ τόπου, ἡ ὁποία εἶχε μέσα της δαιμόνιο. Ὁ πατέρας τῆς κόρης αὐτῆςγνώριζε κάποιον μοναχό, τόν ὁποῖον τόν ἀγαποῦσε καί ἀπό τόν ὁποῖο ζητοῦσεἐπιμόνως νά θεραπεύσει τήν κόρη του. Ὁ μοναχός ἀπάντησε μέ πολύταπεινοφροσύνη». Πολύ πιθανό νά μποροῦσε καί αὐτός ὁ μοναχός νά τήνθεραπεύσει ἀλλά δέν ἤθελε νά φανερωθεῖ καί νά δοξαστεῖ. «Κανείς, τοῦ λέει, δένμπορεῖ νά θεραπεύσει τήν κόρη σου παρά μόνο κάποιοι ἀναχωρηταί τούς ὁποίουςγνωρίζω. Ἐάν ὅμως τούς παρακαλέσουμε δέν θά δεχτοῦν ἀπό μετριοφροσύνη τέτοιοπράγμα». Οἱ ἅγιοι ἀπέφευγαν νά θαυματουργοῦν.Δέν ἔκαναν ἐπίδειξη τῶν χαρισμάτων τους. Αὐτό τό βλέπουμε καί στούς σύγχρονουςἁγίους καί στόν ἅγιο Πορφύριο. Ἄν τούς ποῦμε λοιπόν λέει, ἄμεσα καί κατάπρόσωπο, δέν θά δεχτοῦν.«Εἶναι προτιμότερο νά κάνουμε τό ἑξῆς, ὅταν θά ἔρθουνστήν ἀγορά, γιά νά πουλήσουν τά ἐργόχειρά τους, νά προσποιηθεῖτε ὅτι δῆθεν θέλετεν’ ἀγοράσετε ἐργόχειρα καί νά τούς φωνάξετε στό σπίτι σας γιά νά τούς δώσετε τάχρήματα. Ὅταν δέ ἔλθουν νά ἀπαιτήσετε νά κάνουν προσευχή γιά τήν θεραπεία τῆςκόρης. Ὁπότε, ἐλπίζω ὅτι θά θεραπευθεῖ ἡ θυγατέρα σου». Ἔκαναν μιά ὁλόκληρη ἄςποῦμε σκηνοθεσία, ἕνα ὁλόκληρο στρατήγημα, γιά νά παρακάμψουν κατά κάποιοτρόπο τήν ταπεινοφροσύνη τῶν ἁγίων.«Πράγματι λοιπόν ἐξῆλθαν στήν ἀγορά καί βρῆκαν τόν μαθητή ἑνός Γέροντος, ὁὁποῖος καθόταν γιά νά πουλήσει τά ἐργόχειρά του. Τόν πῆραν ἀμέσως οἱ ἄνθρωποιτοῦ ἄρχοντος μαζί μέ τά ζεμπίλια του καί τόν ὁδήγησαν στό σπίτι του (στό σπίτι τοῦἄρχοντα), γιά νά παραλάβει τά χρήματα τῆς ἀξίας τῶν ἐργοχείρων. Μόλις, ὅμως,ἔμπαινε στό σπίτι, τόν συνάντησε (τόν μαθητή τοῦ Γέροντος) ἡ δαιμονιζομένη καίτόν ἐράπισε». Τοῦ ἔδωσε ἕνα σκαμπίλι. «Ὁ μοναχός τότε γύρισε καί τήν ἄλλησιαγόνα ἐφαρμόζοντας τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου πού λέει «ἐάν κάποιος σέ χτυπήσειστό ἕνα μάγουλο νά γυρίσεις πρός αὐτόν καί τό ἄλλο». Ἄμεση ἀνταπόκριση καίτήρηση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ. Ἐνῶ ἕνας πού σκέπτεται κοσμικά, θά πεῖ «Μέ ποιόδικαίωμα μέ χτυπᾶς;».«Ἡ συμπεριφορά αὐτή ἐτάραξε τόν δαίμονα, ὁ ὁποῖος εἶπε μέ ἀπαίσιες κραυγές (μέτό στόμα τῆς δαιμονισμένης): Ὦ βία! Ἡ ἐντολή τοῦ Ἰησοῦ μέ ἐκδιώκει». Ὅπως λένε57

στόν ἅγιο Γεράσιμο οἱ δαιμονισμένοι πού πηγαίνουν στήν Κεφαλονιά «μέ καῖς, μέκαῖς». Φωνάζει ὁ διάβολος «καίγομαι ἀπό τόν ἅγιο». Ἔτσι εἶπε κι αὐτός, ἡ ἐντολήτοῦ Ἰησοῦ μέ ἐκδιώκει, ἐπειδή ἐσύ τηρεῖς τήν ἐντολή τοῦ Ἰησοῦ πού εἶπε νά γυρνᾶςκαί τό ἄλλο μάγουλο. Δηλαδή νά εἶσαι ἕτοιμος -αὐτή εἶναι ἡ ἔννοια τῆς ἐντολῆςαὐτῆς- νά δεχτεῖς περισσότερη ἐξουθένωση καί ἀτίμωση. Σέ χτυπάει κάποιος; Σέἀδικεῖ; Σέ βρίζει; Σέ ἐξουθενώνει; Μήν ἀγανακτεῖς. Μήν τά βάζεις μ’ αὐτόν. Μήντόν μισεῖς. Μήν τόν ἀντιπαθήσεις. Νά εἶσαι ἕτοιμος νά δεχτεῖς καί χειρότερα καίπερισσότερα ἀπό αὐτόν τόν ἴδιο καί ἀπό ἄλλον.Αὐτό λοιπόν εἶναι πού καίει τόν διάβολο, ἡ τήρηση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ. Ἐμεῖς,δυστυχῶς, ἐπειδή λειτουργοῦμε κοσμικά, σκεφτόμαστε πῶς θά ἀντιμετωπίσουμε τόνἄλλον. «Πῶς θά τόν ἀντιμετωπίσω, πάτερ, τόν τάδε;». Πόσες φορές μέ ρωτᾶνε; «Τήντάδε πού μέ ἀδικεῖ…». Τί νά ἀντιμετωπίσεις; Νά τί λέει ἐδῶ ὁ Χριστός «γύρνα καίτό ἄλλο μάγουλο». Νά ἡ ἀντιμετώπιση. Καί τότε θά φύγει ὁ διάβολος καί θά σκάσει!Τί νά ὑπερασπιστεῖς τόν ἑαυτό σου; Ἄν θέλεις πραγματικά νά σώσεις τόν ἐαυτό σου,εἶναι νά ἀφεθεῖς σέ ἀκόμα μεγαλύτερο πειρασμό. Μή ζητᾶς νά φύγει ὁ πειρασμός.Νά λές, Θέε μου, ἄν θέλεις καί περισσότερα νά πάθω, νά πάθω.. Αὐτό καίει τόνδιάβολο.Αὐτό ἔκαψε κι αὐτόν τόν δαίμονα πού ἦταν κρυμμένος σ’ αὐτή τήν ταλαίπωρη κόρη.«Καί ἀμέσως ἔφυγε (ὁ διάβολος) ἀπό τήν γυναίκα, ἡ ὁποία ἀπό τή στιγμή ἐκείνηκατέστη ὑγιής καί σωφρονίστηκε». Βλέπετε; Ἡ ταπείνωση διώχνει τόν διάβολο. «Τόπεριστατικό αὐτό τό γνωστοποίησαν στούς Γέροντες, οἱ ὁποῖοι δόξασαν τόν Θεό καίεἶπαν: τίποτε ἄλλο δέν ἐκμηδενίζει τόσο τήν ὑπερηφάνεια τοῦ διαβόλου, ὅσο ἡταπείνωσις τήν ὁποία ἐμπνέει ἡ ἐντολή τοῦ Χριστοῦ». Ὅλες οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ,ἄν λίγο τίς ψάξουμε στό βάθος τους, ὁδηγοῦν τόν ἄνθρωπο σέ ταπείνωση καί αὐτόεἶναι πού καίει τόν διάβολο καί αὐτό εἶναι πού θεραπεύει τόν ἄνθρωπο. Πόσοβασανιζόμαστε οἱ ἄνθρωποι ἀπό λογισμούς… Καί δέν κοιμοῦνται οἱ ἄνθρωποιμερόνυχτα ὁλόκληρα, γιατί ἔχουν λογισμούς γιά κάποιον ἄλλον πού τούς ἀδικεῖκ.λ.π. Τί πιό ἁπλό νά πεῖς; Καλά παθαίνω γιά τίς ἁμαρτίες μου. Χειρότερα πρέπει νάπάθω. Καί νά εἶσαι ἕτοιμος νά δεχτεῖς καί χειρότερα. Καί νά λές «εἴη τό ὄνομαΚυρίου εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας». Καί θά κοιμᾶσαι σάν πουλάκι καί θά σκάει ὁδιάβολος καί θά φεύγει ἀπό ἐκεῖνον πού σέ ραπίζει. Κι ἐκεῖνος θά θεραπεύεται καίἐσύ δέν θά ταράζεσαι.Συνεχίζουμε τήν μετάφραση, γιά νά κερδίζουμε χρόνο… ἄν καί ἡ γλῶσσα ἡπρωτότυπη εἶναι πολύ σπουδαῖα, ἀλλά σήμερα ἔχουμε ἀποξενωθεῖ ἀπό τήν γλῶσσααὐτή τήν κάπως ἀρχαΐζουσα. Δέν εἶναι δύσκολη ἡ γλῶσσα τοῦ Γεροντικοῦ, ὅπως καίἡ γλῶσσα τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἀλλά, δυστυχῶς, δέν μαθαίνουμε γράμματα καί ἰδίωςτά νέα παιδιά καί πολύ ἁπλές λέξεις δέν τίς κατανοοῦμε.«Ὁ Ἀϐϐᾶς Καρίων εἶπε: ἐκοπίασα περισσότερο ἀπό τόν υἱό μου Ζαχαρία κι ὅμως δένἔφτασα στά μέτρα τῆς ἀρετῆς του λόγω τῆς ταπεινώσεως καί τῆς σιωπῆς του».58

Ἑπομένως δέν εἶναι τά χρόνια πού ἔχει κανείς στήν πνευματική ζωή ἤ τά χρόνια πούἔχει στό μοναστήρι ἐνδεχομένως ἄν εἶναι μοναχός ἤ στό ἀσκητήριο, ἀλλά εἶναι ἡταπείνωση πού δείχνει καί ἡ σιωπή πού δείχνει, ἡ ὁποία εἶναι μιά ἐφαρμοσμένηταπείνωση.Πολλές φορές ἔρχονται ἄνθρωποι νά διακονήσουν στό μοναστήρι καί τούς λέμε ὅτιἐδῶ τό μοναστήρι ἔχει ἕναν κανόνα καί οἱ ἀδελφές ἔχουν ἕναν κανόνα, κανόνασιωπῆς. Αὐτό εἶναι ταπείνωση. Κι ἕνας πού μπαίνει σ’ αὐτόν τόν κανόνα εἶναι πούὠφελεῖται πνευματικά. Ἔρχεται κανείς στό μοναστήρι νά διακονήσει. Ἄν θέλειπραγματικά νά διακονήσει, θά μπεῖ στόν τρόπο ζωῆς τοῦ μοναστηριοῦ. Δέν θά φέρειτόν δικό του τρόπο ζωῆς στό μοναστήρι. Ἄν θέλει νά ὠφεληθεῖ καί νά μή γίνεισκάνδαλο καί γιά τίς ἀδελφές καί γιά ὁποιονδήποτε ἄλλο ἔρχεται στό μοναστήρι.Γιατί πολλές φορές ἔρχεται κανείς στό μοναστήρι -καί ἐδῶ μπορεῖ νά ἔρχονται- καίνά μεταφέρει λόγια καί ἀπόψεις καί κουτσομπολιά καί ἀντί πνευματική ὠφέλεια νάγίνεται πνευματική ζημία. Νά ἐρχόμαστε ἐδῶ καί νά μαθαίνουμε τά νέα τοῦΜοναστηριοῦ ἤ τί κάνει ὁ Γέροντας, τί κάνει ἡ Γερόντισσα κ.λ.π. Δέν ἐρχόμαστε γιάαὐτόν τόν λόγο. Ἐρχόμαστε γιά νά μάθουμε νά σιωπᾶμε μπροστά στόν Θεό, νάταπεινωνόμαστε, νά κάνουμε ὑπακοή καί νά προχωρᾶμε στήν ταπεινοφροσύνη.«Κάποτε αὐτός ὁ ἴδιος, ὁ Ἀϐϐᾶς Ζαχαρίας (γιά τόν ὁποῖο ἔλεγε ὁ Ἀϐϐᾶς Καρίων ὁπατέρας του, ὅτι τόν εἶχε ξεπεράσει), καθόταν στήν σκήτη καί εἶδε μιά ὀπτασία.Ἀμέσως σηκώθηκε καί τήν ἀνέφερε στόν Γέροντά του, τόν Ἀϐϐᾶ Καρίωνα. Τοῦ λέει,Γέροντα εἶδα αὐτό κι αὐτό. «Ὁ Γέροντας ἐπειδή ἀσχολεῖτο μέ τήν πρακτικήἐξάσκηση τῶν ἀρετῶν, δέν εἶχε γνώση αὐτοῦ τοῦ φαινομένου». Δέν ἤξερε πολλά γιάπνευματικές θεωρίες, γιά ὑψηλές πνευματικές καταστάσεις. Ἤξερε τά πρακατικά, νάκάνει νηστεία, νά κάνει ὑπακοή, νά κάνει τίς μετάνοιές του. Ὁπότε, ὅταν ἄκουσε ἀπότόν μαθητή του γιά ὀπτασίες, γιά θεωρίες, τόν ἔδειρε! Τί εἶναι αὐτά πού λές… Πάρεκι ἕνα μπερτάκι… Τάχα τό ὅραμα προέρχεται ἀπό τούς δαίμονες. «Ἐπειδή, ὅμως, ὁἀββᾶς Ζαχαρίας ἐξακολουθοῦσε νά βλέπει τήν ὀπτασία, ἔφυγε τή νύχτα ἀπ’ τό κελλίτου καί πῆγε πρός συνάντηση τοῦ ἀββᾶ Ποιμένος».Πῆγε στόν καθηγητή Πανεπιστημίου! Ὁ ἀββᾶς Ποιμένας ἦταν κορυφή. «Ἀφοῦ τόνβρῆκε, τοῦ ἐξομολογήθηκε τήν ὑπόθεση τῆς ὀπτασίας καί ὅτι αἰσθάνεται ἐξαιτίαςαὐτῆς τῆς καταστάσεως τά σπλάχνα του νά καίγονται». Καιγότανε ὁλόκληρος ἀπό τόθεῖο πῦρ. «Ὁ ἀββᾶς Ποιμήν ἀντιλήφθηκε ὅτι τό φαινόμενο προέρχεται ἀπό τόν Θεόκαί τοῦ λέει: – Πήγαινε νά συναντήσεις τόν τάδε Γέροντα». Βλέπετε ταπείνωση; Ὁἕνας Γέροντας τόν στέλνει στόν ἄλλον «καί κράτησε καλά στόν νοῦ σου αὐτά πού θάσοῦ πεῖ. Πράγματι, πῆγε ὁ ἀββᾶς Ζαχαρίας σ’ ἐκεῖνον τόν Γέροντα, ὁ ὁποῖος πρίνἀκόμα ἀνοίξει τό στόμα του ὁ ἀββᾶς Ζαχαρίας νά τοῦ πεῖ ὁτιδήποτε, τοῦ εἶπε ἐκεῖνοςλεπτομερῶς τήν κατάστασή του, τί νιώθει κ.λ.π. Καί τοῦ λέει ἐν συμπεράσματι: –Αὐτό πού εἶδες εἶναι θεϊκή ὀπτασία, ἀλλά πήγαινε νά ὑποταχθεῖς στόν πνευματικόσου πατέρα». Δέν εἶναι δικό σου, δέν εἶναι κάτι γιά νά ὑπερηφανευτεῖς. Σοῦ τόἔδωσε ὁ Θεός, γιά τόν λόγο πού Ἐκεῖνος ξέρει. Ἐσύ, ὅμως, κάνε τήν ὑπακοή σου.59

Γύρνα πίσω καί ταπεινώσου στόν πρακτικό Γέροντά σου, πού δέν καταλαβαίνει πολύἀπό αὐτά, ἀλλά ἐσύ ὠφελεῖσαι κοντά του, γιατί σέ βοηθάει στήν ταπεινοφροσύνη.«Αὐτόν τόν ἴδιο, ἀββᾶ Ζαχαρία, παρακάλεσε κάποτε ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς: – Πές μουΓέροντα, τοῦ λέει, τί πρέπει νά κάνω; Μόλις ἄκουσε ὁ ἀββᾶς Ζαχαρίας αὐτό, ἔπεσεστά πόδια του καί τοῦ λέει: – Ἐσύ ρωτᾶς πάτερ μου ἐμένα;». Δέν θεωροῦσε τόνἑαυτό του ἄξιο νά συμβουλεύσει τόν ἀββᾶ Μωϋσῆ. Καί τότε ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς τοῦεἶπε ἐκ δευτέρου: – Πίστεψέ με τέκνο μου Ζαχαρία πώς εἶδα τό Ἅγιο Πνεῦμα νάκατεβαίνει πάνω σου καί γι’ αὐτό ἀναγκάζομαι νά σέ ρωτήσω». Δέν εἶναι ὅτι ἐσύκαθεαυτόν ἀξίζεις ἀλλά εἶδα τό Πνεῦμα τό Ἅγιο νά ἔρχεται σέ σένα.Γι’ αὐτό, παρόλο πού εἶσαι παιδί μου, σέ ρωτάω. «Καί τότε ὁ ἀββᾶς Ζαχαρίας πῆρεἀπ’ τό κεφάλι του τό κουκούλι του, τό ἔριξε κάτω καί τό καταπάτησε μέ τά πόδια τουλέγοντας: – Ἐάν ὁ ἄνθρωπος δέν συντριβεῖ κατ’ αὐτόν τόν τρόπο, δέν μπορεῖ νά γίνειμοναχός», δέν μπορεῖ νά γίνει πιστός. Γιατί, ὁ μοναχός δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παράἕνας πιστός χριστιανός. Ἄν δέν ταπεινωθεῖς καί δέν ποδοπατηθεῖς καί τοῦ τό δίδαξεκαί μέ ἐποπτικό τρόπο, ὅπως καταπατᾶς τό καπέλο σου, τό κουκούλι σου, δένμπορεῖς νά γίνεις πραγματικά χριστιανός.Ὁ χριστιανός εἶναι ὁ καταπατημένος, ὁ ἐξουθενωμένος, ὁ ταπεινωμένος ἀπό ὅλουςκαί ἀπό ὅλα καί σέ ὅλα. Γι’ αὐτό, νά μήν ἀντιδροῦμε ἀδελφοί μου ὅταν μᾶςκαταπατοῦν. Στόν κόσμο θεωρεῖται πολύ κακό, «μέ πρόσβαλλε»! Σιγά βρέ παιδίμου… «Μοῦ ἔθιξε τήν ἀξιοπρέπεια» καί τό παίρνουν καί πολύ βαρέως καί παθαίνουνκαί κατάθλιψη καί πάσχουν καί βασανίζονται οἱ ἄνθρωποι γιατί τόν πρόσβαλλε ὁτάδε… Ὑπάρχει μεγαλύτερο καλό ἀπό αὐτό; Σέ μαθαίνει νά ζήσεις κατά Θεόν καί νάπάρεις τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ καταπατημένος ἀπό τούς ἀνθρώπους εἶναι ὁεὐλογημένος ἀπό τόν Θεό. Ἐφόσον τό δέχεται καί δέν γογγύζει, ὅταν ταπεινώνεται ὁἄνθρωπος, «ἀναγκάζεται» ὁ Θεός νά τόν ἐλεήσει, γιατί λειτουργεῖ ὁ πνευματικόςνόμος πού λέει «ὁ Θεός στούς ταπεινούς δίνει χάρη» (Ἰακ. 4,6). Οἱ ἅγιοι ἑκούσιαἔκαναν τρέλες, γιά νά ταπεινώνονται ἀπό τούς ἀνθρώπους, γιά νά βρίζονται, νάἐξουθενώνονται, γιά νά παίρνουν περισσότερη χάρη από τόν Χριστό, οἱ λεγόμενοι«διά Χριστόν σαλοί».Ἐάν ὁ ἄνθρωπος δέν συντριβεῖ κατ’ αὐτόν τόν τρόπο, δέν μπορεῖ νά γίνει μοναχός,δέν μπορεῖ νά γίνει πιστός. Γι’ αὐτό καί ὁ Δαβίδ τί παρακαλεῖ; Χίλια χρόνια πρόΧριστοῦ ἔχει εἰπωθεῖ καί ἀκόμα δέν τό ἔχουμε καταλάβει. Τό εἶχε καταλάβει ὁ Δαβίδμέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού ἐνεργοῦσε καί τότε, «καρδίαν συντετριμμένην καίτεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει» (Ψαλμ. 50,19). Αὐτό πρέπει νά ζητᾶμε:συντριμμένη καί ταπεινωμένη καρδιά, ἡ ὁποία ἔρχεται σέ ἕναν ἄνθρωπο πούχαίρεται νά συντρίβεται, χαίρεται νά καταπατεῖται, χαίρεται νά ἐξουθενώνεται.«Ὁ ἀββᾶς Ποιμήν διηγήθηκε ὅτι, ὅταν ἐπρόκειτο νά ἀποθάνει ὁ ἀββᾶς Ζαχαρίας, τόνρώτησε ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς (τόν ἀββᾶ Ζαχαρία πού πέθαινε): – Τί βλέπεις ἀββᾶ τώρα;Ἐκεῖνος τότε ἀπάντησε: – Πάτερ, δέν εἶναι προτιμοτέρα ἡ σιωπή;». Τί μέ ρωτᾶς; δέν60

εἶναι καλύτερα νά σιωπᾶμε; «- Ναί, τέκνο μου, σιώπα, ἀπάντησε ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς.Κατά τή στιγμή δέ τοῦ θανάτου του ὁ ἀββᾶς Ἰσίδωρος πού ἐκάθετο κοντά, ὕψωσε τόβλέμμα του στόν οὐρανό καί εἶπε: – Νά εὐφραίνεσαι τέκνο μου Ζαχαρία, γιατί ἔχουνἀνοίξει πρός χάρην σου οἱ πύλες τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν». Ὁ Θεός εὐδοκεῖστούς ταπεινόφρονες. Δέν θά μποροῦσε νά κοκορευτεῖ ὁ ἀββᾶς Ζαχαρίας; Νά πεῖ: –Κοίταξε, ἐγώ βλέπω τώρα τούς ἀγγέλους, τούς ἁγίους, βλέπω τήν Ἁγία Τριάδα…Τίποτα. Δέν εἶναι καλύτερα πάτερ νά σιωπᾶμε; Πῶς οἱ ἅγιοι μισοῦσαν τήν μάταιηδόξα τοῦ κόσμου.«Ὁ ἀββᾶς Εὐάγριος εἶπε ὅτι διά τόν ἄνθρωπο ἡ ἀρχή τῆς σωτηρίας του βρίσκεται εἰςτήν αὐτομεμψία». Μπαίνεις στόν δρόμο γιά τήν σωτηρία, ὅταν ἀρχίζεις νάκατακρίνεις τόν ἑαυτό σου, νά κατηγορεῖς τόν ἑαυτό σου, νά αὐτομέμφεσαι. Γιατί,ὅταν ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος νά κατακρίνει τόν ἑαυτό του, μπαίνει στήν πορεία γιά νάγίνει ταπεινός, ὁπότε μπαίνει στήν πορεία γιά νά πάρει τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὅσο ὁἄνθρωπος δέν ἀσχολεῖται μέ τόν ἑαυτό του, δέν καταδικάζει τόν ἑαυτό του,ἀσχολεῖται καί καταδικάζει τούς ἄλλους. «Κοίταξέ την αὐτήν πῶς κάνει, κοίταξέ τοναὐτόν εἶναι καί θεολόγος πῶς κάνει..» καί ἀσχολεῖται συνέχεια καί κατακρίνει τούςἄλλους. Αὐτός δέν ἔχει μπεῖ ἀκόμα στήν ὁδό τῆς σωτηρίας, δέν ἔχει μπεῖ ἀκόμα στήνπορεία νά πάρει τήν χάρη. Ἡ χάρη δίνεται στούς ταπεινόφρονες, δηλαδή στούςαὐτομεμφόμενους, σ’ αὐτούς πού κατηγοροῦν τόν ἑαυτό τους.«Κάποτε ὁ ἀββᾶς Θεόδωρος βρέθηκε μαζί μέ ἄλλους μοναχούς. Καθώς, λοιπόν,ἔτρωγαν, ἔπαιρναν σιωπηλοί τά ποτήρια τους καί πίνανε καί δέν ἔλεγαν τήν σωστήἐπίκληση «συγχώρησον», «εὐλόγησον», «εὐλογεῖτε». Θά τό ἔχετε ἀκούσει, ἄν ἔχετεβρεθεῖ σέ μοναστήρι. Πάει νά πιεῖ κάποιος νερό, λέει «Γέροντα, Γερόντισσα,εὐλογεῖτε». Αὐτό δέν εἶναι ἁπλή εὐγένεια. Εἶναι ἐπίκληση νά εὐλογήσει ὁ Θεός τήνπράξη του διά τοῦ Γέροντος, διά τῆς Γερόντισσας. «Συγχώρεσέ με, εὐλόγησέ με».Εἶναι φανέρωση ταπεινοφροσύνης. «Τότε εἶπε ὁ ἀββᾶς Θεόδωρος: ἔχασαν οἱμοναχοί τήν εὐγένειά τους μέ τό νά μή λέγουν εὐλόγησον (συγχώρησον)», τήνεὐγένεια τῆς ψυχῆς. Ἀληθινή εὐγένεια τῆς ψυχῆς εἶναι ἠ ταπεινοφροσύνη.«Αὐτό τόν ἴδιο τόν ἀββᾶ Θεόδωρο, ρώτησε κάποιος ἀδελφός: – Θέλω νά ἐκτελέσωτίς ἐντολές». Τί πρέπει νά κάνω; Πῶς νά τηρήσω τίς ἐντολές; «Ὁ ἀββᾶς Θεόδωροςτοῦ ἀπάντησε: κάποτε καί ὁ ἀββᾶς Θωμᾶς εἶπε ‘θέλω νά ἐκπληρώσω τόν λογισμόμου, ὅπως θέλει ὁ Θεός’». Βλέπετε; Δέν ἀπαντάει μέ δικά του λόγια. Τοῦ λέει τίἔγινε, τί εἶπε, τί συνέβη σ’ ἕναν ἄλλον Γέροντα. Ἔτσι εἶναι οἱ ἅγιοι. Πολύ-πολύπρακτικοί, πολύ-πολύ ταπεινοί, δέν λένε δικά τους. Πατᾶνε, εἶναι ἑπόμενοι, στούςἁγίους Πατέρες. Ἀληθινά ταπεινός εἶναι αὐτός ὁ ὁποῖος δέν λέει δικά του λόγια,δικές του σκέψεις, γιατί δέν ἐμπιστεύεται τόν ἑαυτό του. Πάντα λέει αὐτά πού λένε οἱἅγιοι Πατέρες.Γι’ αὐτό καί μία Σύνοδος εἶναι Ὀρθόδοξη, ὅταν εἶναι ἑπόμενη στίς προηγούμενεςΣυνόδους. Εἶναι ἕνα κριτήριο αὐτό. Αὐτή ἡ ψευδοσύνοδος τώρα πού ἔγινε στήν61

Κρήτη, γιά νά γίνουμε καί λίγο ἐπίκαιροι, ἐπειδή δέν ἐπικύρωσε τίς προηγούμενεςΣυνόδους – οὔτε κἄν διάβασαν τά Πρακτικά τῶν προηγούμενων Συνόδων -, γι’ αὐτόκαί μόνο δέν εἶναι Σύνοδος. Καί μόνο αὐτό εἶναι ἀρκετό. Δέν εἶναι ἑπόμενη, δένἀκολουθεῖ δηλαδή τούς ἁγίους Πατέρες τῶν προηγουμένων Συνόδων. Γιατί, ὅλες οἱΣύνοδοι οἱ Ὀρθόδοξες ἐπικύρωναν τίς προηγούμενες. Ἡ 7η δηλαδή ἐπικύρωνε τήν6η καί ὅλες τίς προηγούμενες.Ἡ 6η τήν 5η καί ὅλες τίς προηγούμενες. Ἡ 5η τήν 4η καί ὅλες τίς προηγούμενες….Καί γιά αὐτό καί εἶναι ὄντως ὀρθόδοξες. Ἔτσι κι ἕνας ἅγιος, ἕνας Πατέρας, ἕναςὁποιοσδήποτε ἱερέας. Πολλές φορές ἀκοῦτε κάτι καί μοῦ τό λέτε «ὁ πάτερ τάδε εἶπεαὐτό.. ὁ δεσπότης εἶπε αὐτό… ὁ Πατριάρχης εἶπε αὐτό….». Καί ἐπειδή; Ρώτησε τόνπατέρα αὐτόν, τόν δεσπότη, τόν Πατριάρχη: αὐτά πού λές πάτερ, ποιός ἅγιος τά λέει;Ποῦ εἶναι γραμμένα; Τά ἔχουμε πουθενά στήν Παράδοσή μας; Ἄν εἶναι ὄντωςὀρθόδοξος, θά σᾶς πεῖ, ναί ὑπάρχει ἐκεῖ. Ἄν, ὅμως, εἶναι δικά του, δέν θά ἔχει νά σᾶςπεῖ τίποτα. Κι ἀπό κεῖ καταλαβαίνει κανείς, ἄν ἕνας πατέρας εἶναι ὀρθόδοξος καίαὐτά πού λέει εἶναι ὀρθόδοξα. Σᾶς δίνω τώρα ἕνα κλειδί, γιά νά ἔχετε μία στοιχειώδηδιάκριση καί νά μήν μπερδεύεστε. Γιατί, σήμερα κυκλοφοροῦν πολλοίψευδοπροφῆτες καί ψευδοδιδάσκαλοι καί μέσα στόν κλῆρο δυστυχῶς. Καί πρέπει νάἔχουμε κριτήρια. Τά κριτήρια εἶναι οἱ ἅγιοι Πατέρες, τό τί λέει ἡ Ἐκκλησία δηλαδήδιαχρονικά μέσα στά 2000 χρόνια πού ὑπάρχει ἐδῶ στή γῆ.Ὁ ταπεινός λοιπόν ἀββᾶς δέν λέει τίποτα δικό του. Ἀρχίζει καί λέει γιά ἕναν ἄλλοἀββᾶ, τόν ἀββᾶ Θωμᾶ. «Κάποτε λοιπόν ὁ ἀββᾶς Θωμᾶς εἶπε: θέλω νά ἐκπληρώσωτόν λογισμό μου, ὅπως θέλει ὁ Θεός». Ἴδιο πρόβλημα εἶχε κι ἐκεῖνος, μ΄ αὐτό πούρωτάει τώρα ἐδῶ ὁ ἀδελφός τόν ἀββᾶ Θεόδωρο. Ἀμέσως λοιπόν μετέβη στόνφοῦρνο καί ἔψησε ψωμιά. Ὅταν δέ τοῦ ζήτησαν οἱ φτωχοί ψωμί, τά ἔδωσε ὅλα.Ὅταν δέ ἄλλοι φτωχοί τοῦ ζήτησαν ψωμί, τούς ἔδωσε τά κοφίνια». Δέν εἶχε πλέονψωμιά, τά εἶχε δώσει. Εἶχε μόνο κοφίνια. Τούς τά ’δωσε καί τά κοφίνια πού βάζουνμέσα τά ψωμιά «καί τό φόρεμα πού φοροῦσε καί εἰσῆλθε στό κελλί του μόνο μέ τόμαφόριο». Ἕνα ἔνδυμα πλατύ πού φοροῦσαν καί τό ἔριχναν στούς ὤμους τους σάνκάπα. «Καί μετά ἀπ’ αὐτή τήν ἐλεημοσύνη», πού δέν τοῦ ἔμεινε τίποτα δηλαδή,«κατηγοροῦσε πάλι τόν ἑαυτό του. Δέν ξεπλήρωσα ὅπως ἔπρεπε τήν ἐντολή τοῦΘεοῦ». Ἐνῶ, τά εἶχε δώσει ὅλα. Μ’ αὐτό τό πρακτικό παράδειγμα τοῦ ἔδωσε νάκαταλάβει τοῦ ἐρωτῶντος μοναχοῦ ὁ ἀββᾶς Θεόδωρος τί σημαίνει νά ἐκτελέσω τίςἐντολές.Σέ τελευταία ἀνάλυση, δέν μποροῦμε νά ἐκτελέσουμε τίς ἐντολές καί ὁ σωστόςδρόμος εἶναι νά πῶ ὅτι δέν μπορῶ νά τίς ἐκτελέσω. Δέν ἔχουμε δύναμη νάτηρήσουμε τίς ἐντολές παρά μόνο, ἄν μᾶς τή δώσει ὁ Θεός. Γι’ αὐτό τόν λόγοχρειάζεται καί ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, ἡ ἐκζήτηση τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ. Μόνο μ’αὐτή τήν ἐκζήτηση τοῦ ἐλέους φτάνει ὁ ἄνθρωπος κάπως νά τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦΘεοῦ.62

«Ἕνας μοναχός εἶπε στόν ἀββᾶ Θεόδωρο: εἰπέ μου μιά λέξη παρηγοριᾶς, γιατίχάνομαι. Καί τότε μέ κόπο τοῦ ἀπάντησε ὁ ἀββᾶς Θεόδωρος: ἐγώ χάνομαι καί τίμπορῶ νά πῶ σέ σένα;». Ἐγώ ὁ ἴδιος ἔχω ἀνάγκη ἀπό σωτηρία. Δέν ἔχω τί νά πῶ σέσένα, ἀφοῦ ἐγώ ὁ ἴδιος εἶμαι μέσα στό πέλαγος καί κινδυνεύω.«Κάποτε ὁ μακάριος Θεόφιλος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἦρθε στό ὄρος τῆς Νιτρίας. Τόνἐπισκέφτηκε δέ καί ὁ πνευματικός πατήρ τῶν ἀσκητῶν τῆς περιοχῆς τῆς Νιτρίας.Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος λέγει τότε πρός αὐτόν: πάτερ, τί περισσότερο βρῆκες σ’ αὐτό τόνδρόμο τῆς ἄσκησης;». Γιατί πῆγες στήν ἄσκηση; Δέν εἶναι ἀρκετό νά εἶσαιχριστιανός, ὅπως εἶμαι κι ἐγώ, μέσα στήν πόλη, στόν κόσμο; Τί περισσότερο βρῆκεςστήν ἔρημο; «Τό νά θεωροῦμε πάντοτε τόν ἑαυτό μας αἴτιο σέ ὅλα καί νάαὐτοκατηγορούμεθα». Αὐτό εἶναι, λέει, τό περισσότερο πού βρῆκα στήν ἔρημο.«Πράγματι, εἶπε καί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, δέν ὑπάρχει ἄλλος δρόμος ἀπ’ αὐτόν». Ἄνθέλεις νά βρεῖς τόν Θεό, ὁ δρόμος εἶναι νά κατηγορεῖς σέ ὅλα τόν ἑαυτό σου.Γι’ αὐτό κι ἕνας ἄλλος ἀββᾶς ἔλεγε, ὅτι σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἄφησαν τόν εὔκολοδρόμο, τό νά κατηγοροῦν τόν ἑαυτό τους καί διάλεξαν τόν δύσκολο δρόμο. Ποιόν;Τό νά δικαιώνουν τόν ἑαυτό τους, νά δικαιολογοῦν τόν ἑαυτό τους. Αὐτός εἶναι ὁδύσκολος δρόμος. Θέλεις νά περάσεις εὔκολα τή ζωή σου; Νά κατηγορεῖς σέ ὅλα τόνἑαυτό σου. Ἄν προσπαθεῖς νά δικαιώνεσαι μπροστά στούς ἀνθρώπους, διάλεξες τόνδύσκολο δρόμο καί δέν θά τά καταφέρεις. Οὔτε σ’ αὐτή τή ζωή θά καταφέρεις νάδιακαιωθεῖς οὔτε στήν ἄλλη.«Ὅταν κάποτε ὁ ἴδιος ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Θεόφιλος ἦρθε στήν Σκήτη,συγκεντρώθηκαν οἱ ἀδελφοί γιά νά τόν δοῦν. Μερικοί τότε ἀδελφοί εἶπαν στόν ἀββᾶΠαμβῶ (σπουδαῖος, μεγάλος Γέροντας) «εἰπέ πάτερ ἕναν διδακτικό λόγο στόνΠατριάρχη». Ἅγιος εἶσαι. Πές ἕναν διδακτικό λόγο στόν Πατριάρχη, γιά νάὠφεληθεῖ. Σ’ αὐτούς ὁ Γέροντας ἀπάντησε: «ἐάν δέν ὠφελεῖται ἀπό τήν σιωπή μου,οὔτε μέ τόν λόγο μου θά ὠφεληθεῖ». Ἡ μεγαλύτερη διδασκαλία εἶναι ἡ σιωπή, ἡταπεινοφροσύνη.«Ἡ Γερόντισσα Θεοδώρα ἔλεγε (πολύ σπουδαῖο κι αὐτό): οὔτε ἄσκησις, οὔτεκακουχία, οὔτε οἱ διάφοροι κόποι σώζουν τόν ἄνθρωπο ἐκτός ἀπό τήν γνήσιαταπεινοφροσύνη». Πολλοί ξεθαρεύουν μέ τήν νηστεία πού κάνουν. Βασίζονται στήνηστεία καί νομίζουν ὅτι κάνουν κάτι πολύ σπουδαῖο. Μπορεῖ νά καυχῶνται κιόλας:– Πάτερ, τά κατάφερα αὐτή τή Σαρακοστή νήστεψα καί ἔκανα καί τριήμερο καίδεύτερο τριήμερο κ.λ.π. Δέν εἶναι τίποτα αὐτό, ἄν δέν ὑπάρχει γνήσιαταπεινοφροσύνη, ἄν δέν ἔχεις ἀγαπήσει τήν ἐξουθένωση, τήν προσβολή, τήνἀτίμωση ἀκόμα πού σοῦ κάνει ὁ ἄλλος, τό νά γίνεσαι χῶμα γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ.«Διηγεῖτο δέ καί τό ἑξῆς (ἡ ἀμμᾶ Θεοδώρα): ὑπῆρχε κάποιος ἀναχωρητής πούἐξεδίωκε τούς δαίμονες». Εἶχε φτάσει σέ τέτοια μέτρα πνευματικά πού τόν ἔτρεμανοἱ δαίμονες.. τούς ἔδιωχνε ἀπό τούς ἀνθρώπους. «Αὐτός προηγουμένως (πρίν τά63

διώξει τά δαιμόνια) τά ἐξέταζε καί τά ρωτοῦσε: – Μέ ποιά δύναμη ἐξέρχεσθε ἀπ’ τόνἄνθρωπο;». Τί εἶναι αὐτό πού σᾶς διώχνει; «Μέ νηστεία; Ὄχι, ἀπαντοῦσαν, ἐμεῖςοὔτε τρῶμε, οὔτε πίνουμε. Μέ ἀγρυπνία; ρωτοῦσε πάλι ὁ Γέροντας;Ὄχι, ἀπαντοῦσαν, ἐμεῖς καθόλου δέν κοιμόμαστε. Ἄρα δέν φοβόμαστε οὔτε αὐτούςπού νηστεύουν, οὔτε αὐτούς πού ἀγρυπνοῦν. Ἐμεῖς κάνουμε περισσότερα ἀπ’αὐτούς. Μήπως φεύγετε διά τῆς ἀναχωρήσεως τοῦ πάσχοντος ἐκ τοῦ κόσμου;».Τρέμετε τούς ἀναχωρητές, δηλαδή, πού ἀφήνουν τόν κόσμο καί πᾶνε στήν ἔρημο;Ὄχι, ἀπαντοῦσαν, ἐμεῖς ζοῦμε στίς ἐρήμους». Ὁ ἀναχωρητής πάει στό Ἅγιον Ὄρος20-25 χρόνια.. ἐμεῖς πάντα εἴμαστε στήν ἔρημο! Δέν ξεπερνάει δηλαδή ἡ ἀνθρώπινηἄσκηση τήν «ἄσκηση» τῶν δαιμόνων. «Ἐπειδή δέ ὁ Γέροντας ἐπέμενε καί ἔλεγε μέποιόν τρόπο λοιπόν ἐξέρχεσθε;». Τί εἶναι αὐτό πού σᾶς διώχνει; «Τό δαιμόνιοὁμολόγησε: τίποτα δέν μᾶς νικᾶ παρά μόνο ἡ ταπεινοφροσύνη». Αὐτό εἶναι πού δένμπορεῖ ὁ διάβολος, δέν ἀντέχει, τήν ἀληθινή ταπεινοφροσύνη.Μέ ρωτᾶνε πολλοί, πολλές γυναῖκες: – Πῶς θά βοηθήσω πάτερ τόν σύζυγό μου, τάπαιδιά μου πού ἔχουν πάρει τόν κακό δρόμο; Γιά νά βοηθήσεις τά παιδιά σου καί τόνσύζυγό σου, πρέπει νά διώξεις τούς δαίμονες πού τά ἔχουν κυριέψει. Πῶς φεύγει ὁδαίμονας; Μέ τήν γνήσια ταπεινοφροσύνη. Πόσο ταπεινή εἶσαι ἐσύ ἀπέναντι στόνσύζυγό σου; Πόσο δέχεσαι τίς προσβολές πού σοῦ κάνει, τά λόγια πού σοῦ λέει; Ἄνεἶσαι ταπεινή, θά διώξεις τόν δαίμονα πού τόν ἔχει κυριέψει καί θά κερδίσεις τόνσύζυγο καί τά παιδιά σου. Ἄν εἶσαι ὑπερήφανη, ὅμως, καί προσπαθεῖς μέ ἄλλουςτρόπους τάχατες νά τούς σώσεις καί νά τούς βοηθήσεις, τίποτα δέν θά κάνεις.«Ὁ ἀββᾶς Ἰωάννης ὁ Κολοβός εἶπε ὅτι ἡ ταπεινοφροσύνη καί ὁ φόβος τοῦ Θεοῦεὑρίσκονται πάνω ἀπό ὅλες τίς ἀρετές. Εἶπε πάλι ὁ ἀββᾶς Ἰωάννης ὁ Κολοβός (κιαὐτό εἶναι πολύ ὡραῖο). Ποιός ἐπώλησε τόν Ἰωσήφ;». Τόν πάγκαλο Ἰωσήφ, πούξέρετε ὅτι τά ἀδέλφια του τόν πούλησαν στούς Αἰγυπτίους. Ἤθελαν νά τόνσκοτώσουν, ἀλλά παρενέβη ὁ μεγαλύτερος καί λέει, ἀντί νά τόν σκοτώσουμε δέν τόνπουλᾶμε; Ἔτσι σώθηκε ἡ ζωή τοῦ Ἰωσήφ. «Καί ἀπαντᾶνε αὐτοί: οἱ ἀδελφοί του τόνπούλησαν. Ὄχι, ἀπαντάει ὁ Γέροντας, ἡ ταπείνωσή του τόν πούλησε».Γιατί μποροῦσε, ὅταν ἐπωλεῖτο, νά πεῖ στούς ἀδελφούς του «εἶμαι ἀδελφός σας» καίνά ἀντιμιλήσει σ’ αὐτούς. Νά πεῖ καί στούς ἐμπόρους «εἶμαι ἀδελφός τους, δέν εἶμαιδοῦλος τους, μή δέχεστε αὐτό πού κάνουν». Καί νά μήν γίνει ἡ ἀγοραπωλησία. Δένεἶπε τίποτα. Σιώπησε. Σκέπασε τούς ἀδελφούς του, τούς κάλυψε μπροστά στούςἐμπόρους, μπροστά στό καραβάνι τῶν Αἰγυπτίων πού περνοῦσε ἐκείνη τήν ὥρα.«Δέν εἶπε τίποτε καί διά τῆς ταπεινώσεώς του ἐπώλησε τόν ἑαυτό του». Θά πεῖς: –Μά δέν εἶναι ἀνοησία αὐτό; Δέν εἶναι χαζομάρα; Ὄχι, ἤξερε τί ἔκανε ὁ ἅγιος Ἰωσήφ.Ἔλεγε, ἐγώ ἀφήνομαι στόν Θεό, δέν θέλω νά στενοχωρήσω καί νά θίξω σέ τίποτατούς ἀδελφούς μου, νά τούς ξεμπροστιάσω. Τούς κάλυψε καί προτίμησε νά ἀφεθεῖσέ μιά ἄγνωστη περιπέτεια, ὅπου τόν πάει ὁ Θεός, παρά νά γίνει ἀφορμή νά ἐκτεθοῦνοἱ ἀδελφοί του. «Πλήν, ὅμως, καί ἡ ταπείνωσή του τόν κατέστησε ἄρχοντα στήν64

Αἴγυπτο». Βλέπετε, ὁ ταπεινός εἶναι ὁ κερδισμένος, αὐτός παίρνει τήν δόξα τοῦΘεοῦ. Τελικά ὁ νικητής εἶναι ὁ ταπεινός.Θέλεις πραγματικά ν’ ἀνέβεις; Πρέπει νά κατεβαίνεις. Συνέχεια νά κατεβαίνεις. Θάσέ ἀνεβάσει ὁ Θεός, ὅταν πρέπει. Λέει, πολύ ὡραῖα, ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος «ὅσοφεύγεις τήν δόξα, τόσο σέ κυνηγάει ἡ δόξα». Ὅσο κυνηγᾶς τήν δόξα, τόσο φεύγει.Βλέπετε, ἄνθρωποι πού πασχίζουν ν’ ἀνέβουν, νά ἀνέλθουν κοινωνικά, ἀκόμα καί σέἐκκλησιαστικά ἀξιώματα κ.λ.π. τίποτα δέν καταφέρνουν. Κι ἄλλοι πού δένἀγωνίζονται καθόλου, γιατί δέν θεωροῦν τόν ἑαυτό τους ἄξιο, τούς ἀνεβάζει ὁ Θεός.Ἡ ταπείνωση, λοιπόν, εἶναι αὐτή πού ἀνεβάζει τόν ἄνθρωπο.«Ἄλλοτε πάλι ὁ ἴδιος, (ὁ ἀββᾶς Ἰωάννης ὁ Κολοβός) εἶπε: ἀφήσαμε τό ἐλαφρόφορτίο, δηλαδή τό νά μεμφόμαστε τόν ἑαυτό μας, νά κατηγοροῦμε τόν ἑαυτό μας καίσηκώσαμε τό βαρύτερο, τό νά δικαιολογοῦμε τόν ἑαυτό μας». Αὐτό πού ἔκανε ἡ Εὔακαί ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο. Καί μετά τί ἔγινε; Ἔχασαν τόν Παράδεισο. Ἐνῶ, ἄνἔλεγαν: Θεέ μου, «ἡμάρτομεν, ἠδικήσαμεν, ἠνομήσαμεν» (Δαν. 9,5), συγχώρεσέμας, δέν θά ἔχαναν τόν Παράδεισο, δέν θά περνοῦσαν ὅλη αὐτή τήν ταλαιπωρία…καί ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα πού ἦρθε μετά ἀπό αὐτούς. Βλέπετε τί μεγάλη ζημιά κάνειτό νά θέλεις νά δικαιώνεις τόν ἑαυτό σου;Στόν ἑαυτό σου κάνεις ζημιά μέ τό νά θέλεις νά δικαιολογεῖσαι. Τό ἐλαφρύ φορτίοεἶναι νά παραδέχεσαι τό σφάλμα σου καί νά κατακρίνεις τόν ἑαυτό σου σέ ὅλα. Γι’αὐτό λένε οἱ ἅγιοι, ἀκόμα κι ὅταν δέν φταῖς καί σέ κατηγοροῦν ἄδικα καί τότε ἀκόμανά βάζεις μετάνοια, νά πεῖς «συγχωρέστε με». Θά πεῖς: δέν λέω ψέματα ἐκείνη τήνὥρα; Ὄχι, δέν λές ψέματα, γιατί φταῖς σέ ἄλλα πράγματα. Κι ἄν δέν φταῖς στόσυγκεκριμένο, φταῖς ἀλλοῦ καί μέσω ἄλλων πληρώνουμε ἄλλα πράγματα. «Ἐνἄλλοις πταίομεν, καί ἐν ἄλλοις παιδευόμεθα». Λέει ἐπίσης πολύ ὡραῖα ὁ ἀββᾶςἸσαάκ ὁ Σύρος «ἐάν ὁ ταπεινόφρων ἀδικεῖται, δέν ἀντιστέκεται, οὔτε προσπαθεῖ νάπείσει τούς ἀνθρώπους ὅτι ἀδικεῖται, ἀλλά ποιεῖ μετάνοια, καί πορεύεται». Βάζειμετάνοια καί συνεχίζει τόν ἀγῶνα του τόν πνευματικό.Οὔτε ταράζεται, οὔτε προσπαθεῖ νά δικαιώσει τόν ἑαυτό του, «Γιατί μέ ἀδικεῖτε; Τίσᾶς ἔκανα;» τίποτε… μάταια πράγματα… «μέ κατηγορεῖτε ἄδικα»… Ἐντάξει,συγχωρέστε με, φταίω ναί. Μόνο αὐτό ἔχω κάνει; Πολύ περισσότερα ἀπό αὐτά πούλέτε. Καί δέν λέει ψέματα, γιατί ὄντως ἔχουμε φταίξει σέ πάρα πολλά καί παραχωρεῖὁ Θεός ἀλλοῦ νά φταῖμε καί ἀλλοῦ νά πληρώνουμε.«Ἕνας ἀπό τούς Πατέρες εἶπε γιά τόν ἀββᾶ Ἰωάννη ὅτι μέ τήν ταπείνωσή τουκατόρθωσε νά κρεμάσει ὁλόκληρη τήν Σκήτη ἀπό τό μικρό του δάκτυλο». Δηλαδήτόση χάρη πῆρε ἀπό τόν Θεό πού ἐπηρέαζε ὁλόκληρη τήν Σκήτη. Γιατί, ὁχαριτωμένος, ὁ ταπεινός ἄνθρωπος, ἑλκύει τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί δέν βοηθάει μόνοτόν ἑαυτό του καί δέν ἐπηρεάζει μόνο τήν δική του πνευματική κατάσταση πρός τόκαλό, ἀλλά καί ὁλόκληρη ὁμάδα ἀνθρώπων. Ὅσο πιό ταπεινός, τόσο πιό65

χαριτωμένος εἶναι ὁ ἄνθρωπος, τόσο πιό πολύ βοηθάει καί τούς ἄλλους. Οἱ πιόμεγάλοι ἅγιοι εἶναι οἱ πιό ταπεινοί.Εἶναι πάντως πολύ σημαντικό αὐτό… θυμᾶμαι καί ἕναν σύγχρονο Γέροντα στό ἍγιοὌρος πού τόν ρώτησα: – Πῶς μποροῦμε νά γίνουμε ταπεινοί; Καί μοῦ εἶπε ἀκριβῶςαὐτό: Ὅταν κατηγοροῦμε τόν ἑαυτό μας. Ἄς τό κρατήσουμε… νά τό ἔχετε κι ἐσεῖςκατά νοῦ. Νά διαλέγουμε τό ἐλαφρό φορτίο. Δυστυχῶς μαθαίνουμε ἀπό μικροί νάσηκώνουμε τό βαρύ φορτίο. Ποιό εἶναι τό βαρύ φορτίο; Νά δικαιώνουμε τόν ἑαυτόμας. Νά ψάχνουμε δικαιολογίες… πῶς θά τό ποῦμε, γιά νά πείσουμε τόν ἄλλον ὅτιἔχουμε δίκαιο. Πῶς νά μαγειρέψουμε τά γεγονότα πολλές φορές -ἴσως ποῦμε καίψέματα- γιά νά φανοῦμε ὅτι εἴμαστε ἐντάξει.Ἐνῶ, βλέπετε οἱ ἅγιοι καθόλου δέν ἔπασχαν, καί ἄδικα νά κατηγοροῦνταν, ἔλεγανσυγχωρέστε με. «Καί ἐάν κολληθεῖ ὁ οὐρανός στή γῆ, ὁ ταπεινόφρων οὐ θροεῖται.Καί ἐάν ἀδικηθεῖ ἀπό τούς ἀνθρώπους, οὐ μεριμνᾶ πεῖσαι τούς ἀνθρώπους ὅτιἠδικήθη, ἀλλά ποιεῖ μετάνοια», αὐτό ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος. Ὁ ταπεινόφρωνδέν θροεῖται, δέν ταράζεται οὔτε κατ’ ἐλάχιστον. Τό θρόισμα εἶναι αὐτό πού κάνουντά φύλλα, ὅταν περνάει ἕνα λεπτό ἀεράκι ἀνάμεσά τους. Οὔτε αὐτό παθαίνει ὁταπεινόφρων, ὅταν ἀδικεῖται. Ἀλλά τί κάνει; Βάζει μετάνοια. Δέν μεριμνᾶ, δένμπαίνει στήν ἀγωνία νά πείσει τους ἄλλους, μέ ἀδικεῖτε, γιατί τό κάνετε κ.λ.π. Βάζειμετάνοια καί συνεχίζει εἰρηνικά τόν δρόμο του.Νά ἡ ἡσυχία, νά ἡ ἄσκηση, νά ποῦ βοηθᾶνε οἱ ἀσκητικοί Πατέρες. Ἄν τό κάναμεαὐτό ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, δέν θά ὑπῆρχε μιά ἀδιατάρακτη ἠρεμία στήν ψυχή μας, πούεἶναι καί ἡ ὑγεία; Αὐτή εἶναι ἡ κατάσταση τῆς ὑγείας.Σήμερα, ποῦ νά βρεῖς ἄνθρωπο εἰρηνικό; Ὅλοι εἶναι ταραγμένοι. Ὅλοι εἶναι μέσαστό ἄγχος, μέσα στή σύγχυση, μέσα στό μπέρδεμα, μέσα στήν ἀγωνία καί παίρνουνχάπια γιά νά ἠρεμήσουν καί ὑπνωτικά γιά νά κοιμηθοῦν. Νά παίρνεις αὐτά… τούςἁγίους, νά δεῖς πῶς θά ἠρεμήσεις! Νά ἡ θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας. Νά ἡ ἀξία τῆςὈρθοδοξίας. Αὐτό εἶναι Ὀρθοδοξία. Ὀρθοδοξία εἶναι θεραπευτική τῆς ψυχῆς καί τοῦσώματος, τῆς ὅλης ἀνθρώπινης ὕπαρξης. Εἶναι ἡ θεραπευτική πού ἔφερε ὁ Χριστός.Γι’ αὐτό ὅλοι οἱ αἱρετικοί πολεμᾶνε τούς ἀσκητές, πολεμᾶνε τούς μοναχούς,πολεμᾶνε τά μοναστήρια. Εἶναι στοχευμένο αὐτό.Ξέρουν πολύ καλά τί κάνουν, γιατί στά μοναστήρια, στούς ἀσκητές, διασώζεται ἡθεραπευτική τοῦ Χριστοῦ καί οἱ αἱρετικοί καί ὅλοι οἱ ἀντίχριστοι δέν θέλουνθεραπευμένους ἀνθρώπους. Θέλουν ἀνθρώπους ἀθεράπευτους, ἄρρωστους, οἱ ὁποῖοιἄρρωστοι ἄνθρωποι εἶναι καί χειραγωγήσιμοι, εἶναι εὔχρηστοι σ’ αὐτούς, τούςκάνουν ὅ,τι θέλουν. Ἐνῶ ἕναν θεραπευμένο ἄνθρωπο δέν μπορεῖς νά τόν κάνεις ὅ,τιθέλεις, γιατί αὐτός δέν κάνει ὑπακοή σέ κανέναν, κάνει ὑπακοή μόνο στόν Χριστό.Εἶναι ἕνας ἀληθινός ἀντάρτης γιά αὐτούς. Δέν τούς θέλουν τέτοιους ἀνθρώπους. Γι’αὐτό καί ἡ νέα τάξη πραγμάτων θά πολεμήσει ἀβυσσαλέα τά μοναστήρια καί τόν66

μοναχισμό, τόν ὀρθόδοξο μοναχισμό. Δέν θέλουν θεραπευμένους ἀνθρώπους,θέλουν ἀνθρώπους εἵλωτες, ἀνθρώπους ὑποταγμένους, ἀνθρώπους χειραγωγήσιμους.Γι’ αὐτό προωθοῦν καί τήν ὁμοφυλοφιλία καί ὅλες αὐτές τίς διαστροφές.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : …………..Ἀπ. : Ὅταν ἀδικοῦνται ἄλλοι, ὀφείλουμε νά ὑπερασπιστοῦμε. Εἶναι ἐντολή τοῦΘεοῦ. Εἶναι ὁ θυμός ὁ ἀναμάρτητος. Αὐτό πού λέει ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ «ὀργίζεσθεκαί μή ἁμαρτάνετε» (Ψαλμ. 4,5). Πότε ὀργιζόμαστε καί δέν ἁμαρτάνουμε; Ὅτανὀργιζόμαστε ὑπερασπιζόμενοι τόν Θεό ἤ τούς ἀδελφούς μας. Τότε ὀφείλουμε νάὑπερασπιστοῦμε τούς ἄλλους, ὄχι ἐμᾶς. Ἐμᾶς, ὅταν ἀδικούμαστε, δέν πρέπει νά μᾶςὑπερασπιζόμαστε.Ἐρ. : Δύσκολο…Ἀπ. : Ὄχι, εἶναι εὔκολο. Σᾶς εἶπα τό εὔκολο φορτίο εἶναι αὐτό. Μᾶς ἔχει μάθει ὁκόσμος, τό κοσμικό πνεῦμα, ὅτι εἶναι δύσκολο. Καί διαλέγουμε τό δύσκολο φορτίο.Ὅταν θυμώνεις εἶναι τό δύσκολο. Ὅταν θυμώνεις, νιώθεις καλά; Συνταράζεσαιὁλόκληρος καί τό σῶμα σου τρέμει. Χαλιέσαι ὁλόκληρος. Ὅλος ὁ ὀργανισμόςδυσλειτουργεῖ. Ἡ καρδιά κοντεύει νά σπάσει, τό αἷμα ἀνεβαίνει στό κεφάλι, μπορεῖνά πάθεις καί κανένα ἐγκεφαλικό… Ἔτσι δέν εἶναι; Ἀπό τούς θυμούς παθαίνουν οἱἄνθρωποι τά ἐγκεφαλικά καί τά καρδιακά. Κι ὅμως ἐπιμένουν… τό δίκαιο μου! Σιγάβρέ παιδί μου σέ πνίγει τό δίκαιο σου… Σέ πνίγει ἡ κακία σου, ἡ ὑπερηφάνειά σου!Αὐτό σέ πνίγει!Ἐρ. : …………..Ἀπ. : Θά τό ἔχουμε στόν νοῦ μας. Ἔχουμε τόσα παραδείγματα. Πολλές φορές ἔχωπεῖ τό παράδειγμα μέ τόν Ἅγιο Ἐφραίμ πού τόν ἔβαλαν ἄδικα στή φυλακή καίπαραπονιόταν «Θεέ μου, γιατί;» καί τοῦ εἶπε «Ξέρω ὅτι ἄδικα σέ ἔβαλαν φυλακή,ἀλλά θυμᾶσαι τότε πού ἔφυγε τό ζῶο σου καί πῆγε στούς ξένους κήπους καί τά ἔκανεὅλα ἄνω-κάτω; Γιά ἐκεῖνο πληρώνεις αὐτό». Ἄσχετα πράγματα… Κι ὅμως ἔτσιλειτουργεῖ ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καί ξέρετε λειτουργεῖ μέ μεγάλη-μεγάλη ἀκρίβεια!Μέ μεγάλη ἀκρίβεια! Εἶναι μιά πνευματική γνώση αὐτό καί πρέπει νά τόγνωρίζουμε. Τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή.Γι’ αὐτό, πρωτίστως, πρέπει νά ἐρχόμαστε στίς συνάξεις νά μαθαίνουμε τόν λόγο τοῦΘεοῦ. Πολλές φορές τό ἔχω πεῖ. Δέν πρέπει νά λείπουμε ἀπό τίς συνάξεις, εἶναιλόγος Θεοῦ, εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ: Νά μήν ἐγκαταλείπετε οἱ χριστιανοί τήν σύναξητῆς Ἐκκλησίας. Κι ὅταν λέμε σύναξη τῆς Ἐκκλησίας, δέν ἐννοοῦμε μόνο τήν ΘείαΛειτουργία, ἐννοοῦμε καί τό κήρυγμα. Γιατί, ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς δέν γίνεται μόνο67

στήν Θεία Λειτουργία ἤ μόνο στήν ἐξομολόγηση ἤ μόνο στά μυστήρια, γίνεται καίστήν ἀκρόαση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Νά τώρα αὐτά πού εἴπαμε εἶναι θεραπεία.Λειτουργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα τώρα μέσα στίς ψυχές μας καί σέ μένα πού τά λέω καίσέ σᾶς πού τά ἀκοῦτε. Σέ ὅποιον εἶναι δεκτικός βέβαια. Μπορεῖ ὁ ἄλλος νά κάθεταικαί νά ἔχει γυρίσει διακόπτη… νά κοιμᾶται…. Λέω γιά αὐτούς πού τά δέχονται.Λειτουργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα καί θεραπεύεσαι αὐτή τήν ὥρα. Σέ πρώτη φάσηγνωρίζεις, ἔστω ἐγκεφαλικά, τήν ἀλήθεια. Ἔχει σημασία νά γνωρίζεις τήν ἀλήθεια,νά γνωρίζεις τί λέει ὁ Θεός. Ἔστω ἐγκεφαλικά…Μετά ἀπό αὐτή τήν ἐγκεφαλική γνώση θά μπεῖς καί στήν διαδικασία νά τό τηρήσεις.Ἄν δέν τό γνωρίζεις, τί θά τηρήσεις; Ἀφοῦ δέν ξέρεις κἄν τήν θεραπευτική ὁδηγία.Μέ τό πού πῆγες στόν γιατρό θεραπεύτηκες; Ὄχι, πρῶτα θά ἀκούσεις τήν διάγνωσηκαί μετά θά ἀκούσεις καί τήν θεραπεία, ποιά εἶναι τά φάρμακα. Ἄν δέν ἀκούσεις κἄντά φάρμακα, πῶς θά θεραπευτεῖς; Μόνο πού πῆγες, δέν φτάνει. Καί μέ τό πού τάἄκουσες, θεραπεύτηκες; Ὄχι, πρέπει καί νά τά πάρεις. Νά πᾶς στό φαρμακεῖο, νά τάπάρεις, νά τά καταπιεῖς… νά μπεῖς σέ ὅλη αὐτή τήν διαδικασία.Ἔτσι εἶναι καί ὅλη αὐτή ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς. Ἀλλά ξεκινᾶμε μ’ αὐτό, τουλάχιστοννά γνωρίζουμε. Σήμερα, δυστυχῶς, οἱ ἄνθρωποι ἔχουν ἄγνοια τοῦ τί λέει ὁ Θεός.Ἀγνοοῦμε στοιχειώδη βασικά πράγματα, γι’ αὐτό καί ὑποφέρουμε. Τίς ἐντολές τοῦΘεοῦ δηλαδή πού εἶναι θεραπευτικές. Ὅλες οἱ ἐντολές εἶναι θεραπευτικές. Ξέρετεἀπό πόσες δυστυχίες θά γλιτώναμε, ἄν τηρούσαμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ; Ἀπό πόσαβάσανα…; Ἀπό ὅλα τά βάσανα! Γιατί, ὅλα αὐτά πού περνᾶμε, σέ τελική ἀνάλυση,εἶναι ἀποτελέσματα τῶν ἁμαρτιῶν μας. Σπάνιο εἶναι αὐτό πού συνέβη στόν Ἰώβ, νάἀφήσει ὁ Θεός νά πάθουμε κάτι, γιά νά φανεῖ ἡ ἀρετή μας. Ποιά ἀρετή μας; Ἐδῶἔχουμε σχεδόν παντελή ἄγνοια τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό βασανιζόμαστε καίὑποφέρουμε. Ἄν τηρούσαμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, θά γλιτώναμε ἀπό πολλές-πολλέςθλίψεις. Οἱ θλίψεις εἶναι ἀποτελέσματα ἁμαρτιῶν.Νά πῶ ἕνα παράδειγμα, γιατί τό ἔχω λίγο πρόσφατο. Πόσοι ἄνθρωποι βασανίζονταιμέ τήν λεγόμενη σκέψη νά φτιάξουν τήν ζωή τους; Πασχίζουν οἱ ἄνθρωποι οἱκαημένοι νά κάνουν οἰκογένεια. Γιατί; Γιατί ἔχει περάσει στό ὑποσυνείδητο ἀπό τούς«καλούς» γονεῖς καί τήν περιρρέουσα ἀτμόσφαιρα ὅτι σκοπός τῆς ζωῆς τοῦἀνθρώπου εἶναι νά παντρευτοῦν. Ποιός σοῦ εἶπε ὅτι σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νάπαντρευτεῖ καί νά κάνει οἰκογένεια; Ἀγνοοῦμε στοιχειώδη πράγματα.Βασανιζόμαστε μέ πράγματα πού δέν πρέπει. Σκοπός τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναινά θεωθεῖ, ὄχι νά παντρευτεῖ, νά κάνει οἰκογένεια.Καί ἀποτυγχάνουν, γιατί δέν πᾶνε μέ σωστά κριτήρια. Δέν ξέρουν κἄν πῶς θά γίνειαὐτή ἡ σωστή οἰκογένεια καί χωρίζουν καί οἱ ἄλλοι λένε «ξαναφτιάξε τήν ζωήσου..». Ἄντε πάλι! Δεύτερη φορά. Τί λέει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ; «λέλυσαι ἀπό γυναικός;μή ζήτει γυναῖκα» (Α΄Κορ. 7,27). Χώρισες μιά φορά; Μή ζητᾶς ἄλλη γυναίκα.Μπελά στό κεφάλι σου θά ἔχεις δηλαδή, νά τό ποῦμε ἁπλά. Τό ἴδιο λέει καί γιά τήν68

γυναίκα. Χώρισες ἀπό τόν ἄνδρα; Μήν ψάχνεις ἄλλον ἄνδρα. Ὄχι, λέει ὁ ἄλλος ὁκοσμικός, νά ξαναφτιάξεις τήν ζωή σου… Ξέρετε τί ταλαιπωρία ἔχει αὐτό; Καί τόλέει καί ἀλλιῶς ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ. Τό λέει τό Εὐαγγέλιο, μήν σκανδαλιστεῖτε. «Ἐάνἀπολελυμένην γαμήσει, μοιχᾶται» (Ματθ. 5,32). Τί θά πεῖ αὐτό; Αὐτός πού παίρνειμιά χωρισμένη, κάνει μοιχεία. Τό ξέρετε ὅτι ὑπάρχει τέτοια ἐντολή τοῦ Θεοῦ;Ἐλάχιστοι ἄνθρωποι τό ξέρουν αὐτό καί παντρεύονται χωρισμένους καί χωρισμένες.Καί μετά ἔχεις τίς συνέπειες, βασανίζεσαι… Καταλάβατε;Καί σοῦ λέει ὁ ἄλλος: ὄχι, νά φτιάξεις τήν ζωή σου. Φτιάξε την… καί ἔχεις μιά ζωήμαύρη. Γιατί, δέν τηροῦμε βασικά πράγματα. Γιατί δέν τά τηροῦμε; Γιατί, δέν τάξέρουμε κἄν. Δέν πᾶς ποτέ νά ἀκούσεις ἕνα κήρυγμα, δέν μπαίνεις στόν κόπο νάδιαβάσεις λίγο τί λέει ὁ κατασκευαστής σου. Γιατί ὁ Θεός εἶναι ὁ κατασκευαστήςσου. Ἐνῶ, γιά τό αὐτοκίνητο θά πάρεις τό manual καί θά τό κάνεις φτερό, νά μάθειςκαί τήν παραμικρή λεπτομέρεια νά μήν χαλάσεις τό αὐτοκίνητό σου, τό εἴδωλόσου… Γιά ἐκεῖνο γιατί ἐνδιαφέρεσαι νά μάθεις τά πάντα καί γιά τήν ψυχή σου καίγιά τό σῶμα σου δέν ἐνδιαφέρεσαι νά μάθεις πῶς θά λειτουργήσεις τό σῶμα σου καίτήν ψυχή σου;Δέν εἶναι πολύ λογικά αὐτά πού λέμε; Νά λοιπόν ἡ ἀνάγκη νά μήν ἀφήνουμε τίςσυνάξεις, νά μήν ἀφήνουμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, νά μήν ἀφήνουμε τήν ψυχή μας καίτό σῶμα μας, τήν ὕπαρξή μας, σ’ αὐτή τήν ἄγνοια, σ’ αὐτή τήν ἀγνωσία τοῦ πῶς θάλειτουργήσουμε αὐτά τά δῶρα τοῦ Θεοῦ.Ἐρ. : …………..Ἀπ. : Νομίζω, ὅτι ἔχει δύο σκέλη ἡ ἐρώτηση. Στό πρῶτο ἡ ἀπάντηση εἶναι αὐτό πούσᾶς λέω τώρα. Ὄντως, γιά ἕναν πού δέν πιστεύει στόν Θεό, ἡ χριστιανική ζωή εἶναιμία βλακεία! Ναί, μιά μωρία! Μιά ἠλιθιότητα… Θά πεῖς «ὁ Χριστός λέει ν’ ἀγαπᾶμετούς ἐχθρούς μας». Θά σοῦ πεῖ «Τί βλάκας εἶσαι; Τούς ἐχθρούς σου θά ἀγαπᾶς;».Ἔτσι λέει ὁ Χριστός. Θά εὐεργετῶ αὐτούς πού μέ ὑπονομεύουν. Θά σοῦ πεῖ «Δένπᾶς καλά!». Ἔτσι δέν εἶναι; Γιά τόν κοσμικό εἶσαι τρελός. «Τόν ἐχθρό σου θάἀγαπᾶς;». Ναί, αὐτό λέει ὁ Χριστός. Ὁπότε, μή μᾶς κάνει ἐντύπωση, ἄν γιά τούςἀνθρώπους τοῦ κόσμου εἴμαστε τρελοί. Τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γιά τόκήρυγμα; «Ἕλλησι δέ μωρία» (Α΄Κορ. 1,23). Γιά τούς Ἕλληνες, δηλαδή τούςεἰδωλολάτρες, τό κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι μωρία, εἶναι ἠλιθιότητα. Ἔτσι εἶναι.Καί ἐμεῖς πού ἀκολουθοῦμε αὐτό τό κήρυγμα εἴμαστε ἠλίθιοι γιά τούς ἀνθρώπουςτοῦ κόσμου. Δέν πρέπει νά μᾶς κάνει ἐντύπωση ὅ,τι κι ἄν ἀκοῦμε.Τό δεύτερο σκέλος πού εἴπατε, πῶς ξεχωρίζουμε τό κόμπλεξ κατωτερότητας ἀπό τήνἀληθινή ταπεινοφροσύνη. Εἶναι πολύ ἁπλό, τό κόμπλεξ κατωτερότητας εἶναιὑπερηφάνεια. Κρυμμένη ὑπερηφάνεια εἶναι. Αὐτός πού ἔχει κόμπλεξ κατωτερότητας,ἔχει κατάθλιψη. Αὐτό εἶναι τό κόμπλεξ κατωτερότητας. Ἔχει τήν ἰδέα ὅτι εἶναικαλός, ἀλλά δέν τό ἀναγνωρίζουν οἱ ἄλλοι. Δέν ἀναγνωρίζουν τήν καλοσύνη του,69

τήν ἐξυπνάδα του, τή σπουδαιότητά του καί παθαίνει κατάθλιψη. Ὁ πραγματικάταπεινόφρων δέν φρονεῖ ὅτι εἶναι καλός ἤ ὅτι ἀξίζει ἤ ὅτι δέν ἀναγνωρίζουν οἱ ἄλλοιτήν μεγάλη του ἀξία, ἀλλά φρονεῖ ἀκριβῶς ὅτι δέν ἀξίζει τίποτα καί αὐτός ποτέ δένἔχει κόμπλεξ. Ὅ,τι κι ἄν ἀκούσει, λέει καί λίγα μοῦ λένε, χειρότερα ἔπρεπε νά μοῦποῦνε, γιατί δέν ἀξίζω τίποτα, εἶμαι χειρότερος ἀπ’ τό χῶμα. Τό χῶμα δέν τό βάζεικανείς στό κεφάλι του, τό πατάει. Ὁπότε καλά κάνουν καί μένα καί μέ πατᾶνε. Ἔτσιλειτουργεῖ ὁ ταπεινόφρων. Ὁ ἄλλος πού ἔχει κόμπλεξ μέ τό παραμικρό πού θάἀκούσει παθαίνει κατάθλιψη. «Δέν μ’ ἀγαπάει κανένας, δέν νοιάζεται κανένας..»,ὅλο τέτοια ἀκοῦς ἀπό αὐτούς τούς ἀνθρώπους τούς καταθλιπτικούς. Ἐσύ νοιάστηκεςποτέ γιά κανέναν; Νά τόν ρωτήσουμε… Ποτέ δέν σκέφτηκε τούς ἄλλους. Εἶναι ὁἐγωιστής. Αὐτός παθαίνει κόμπλεξ κατωτερότητας.Καί ἔρχεται ἡ ψυχολογία καί σοῦ λέει: ἡ θεραπεία εἶναι νά ἀποκτήσειςαὐτοεκτίμηση. Ἔχεις μειωμένη αὐτοεκτίμηση, γι’ αὐτό τό παθαίνεις αὐτό. Δηλαδήτί; Σοῦ λείπει ἐγωισμός! Χρειάζεσαι ἐνέσεις ἐγωισμοῦ(!) γιά νά γίνεις ὑγιής… Ὁποίαδιαστροφή!! Ἀντί νά μάθει τόν ἄνθρωπο νά ἀποβάλλει τόν ἐγωισμό, τοῦ λέει πρέπεινά ἀποκτήσεις περισσότερο ἐγωισμό. Εἶσαι πού εἶσαι δηλητηριασμένος, πάρε λίγοἀκόμα δηλητήριο γιά νά γίνεις καλά… Αὐτή εἶναι ἡ σχιζοφρένεια τῆς σύγχρονηςψυχολογίας καί παιδαγωγικῆς.Καί βλέπουμε στόν ἀντίποδα τήν ἀληθινή θεραπευτική τοῦ Χριστοῦ πού σοῦ λέει:Θέλεις νά γίνεις καλά; Ταπεινώσου. Ἡ βάση τῆς θεραπείας εἶναι ὁ πρῶτοςμακαρισμός «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι» (Ματθ. 5,3). Ὁ Ἅγιος Πορφύριοςλέει καί κάτι ἀκόμα: ὁ ταπεινόφρων δέν εἶναι ταπεινολόγος. Πολλοί λένεταπεινωτικά λόγια γιά τόν ἑαυτό τους «ἐγώ εἶμαι χειρότερος ἀπό ὅλους κλπ». Αὐτόςεἶναι κρυμμένος ἐγωιστής. Ὁ ταπεινόφρων ποτέ δέν λέει τέτοια λόγια, ἀλλά ζεῖ στήνπράξη τήν ταπείνωση καί δέχεται τίς ταπεινώσεις πού τοῦ κάνουν οἱ ἄλλοι.Ὑπάρχει ἕνα πολύ ὡραῖο, νά τό θυμάστε: ταπεινόφρων δέν εἶναι αὐτός, ὁ ὁποῖος δένἀφήνει τούς ἄλλους νά τόν ἀνεβάζουν, εἶναι αὐτός πού ἀφήνει τούς ἄλλους νά τόνκατεβάζουν. Αὐτός εἶναι ἀληθινά ταπεινόφρων, πού δέν ἀντιδρᾶ, ὅταν οἱ ἄλλοι τόνταπεινώνουν, τόν ἐξουθενώνουν, τόν ἀδικοῦν. Ὅταν λένε καλά λόγια καί ἐσύ λές δένεἶναι ἔτσι κ.λ.π. αὐτό μπορεῖ νά εἶναι καί κρυμμένος ἐγωισμός. Ἐκεῖ καλύτερα νάσιωπήσεις καί νά πεῖς μέσα σου «Θεέ μου, ὄχι σέ μένα, σέ Σένα δῶσε δόξα» (Ψαλμ.113,9). Μήν τό παίζεις δηλαδή ταπεινός. Μή λές ταπεινωτικά γιά τόν ἑαυτό σου,ἀλλά μέσα σου νά ταπεινώνεις τόν ἑαυτό σου, νά αὐτομέμφεσαι πάντοτε καί νάχαίρεσαι ὅταν οἱ ἄλλοι σέ ταπεινώνουν.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης70

Τρόποι μετανοίαςΣυνεχίζουμε μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ σήμερα γιά νά ποῦμε γιά τούς τρόπους τῆςμετανοίας. Πῶς δηλαδή κανείς μετανοεῖ;Ἡ ἀναγέννηση τοῦ ἀνθρώπου πού νεκρώθηκε -καί ἡ νέκρωση τοῦ ἀνθρώπου γίνεταιἀπό τήν ἁμαρτία- ἐπιτυγχάνεται μ’ αὐτό τό μυστήριο τῆς μετάνοιας καίἐξομολόγησης. Ἐκεῖ γίνεται ἡ ἀνακαίνιση καί ἡ ἀναγέννηση. Βεβαίως πρέπει νάὑπάρχει ἡ ἀπόφαση γιά διόρθωση, νά ὑπάρχει ἡ συντριβή, ἀλλά ἡ ὁλοκλήρωση τῆςθεραπείας γίνεται μέ τό μυστήριο. Καί πολλές φορές, γιά νά μήν πῶ πάντοτε, βλέπωαὐτή τήν ἀλλαγή τοῦ ἀνθρώπου μέ τό πού θά ὁλοκληρωθεῖ τό μυστήριο. Ἐνῶ οἱἄνθρωποι μπαίνουν κατηφεῖς, καταθλιμμένοι, πολύ βαρεῖς, βγαίνουν ἀνάλαφροι,χαρούμενοι καί γελαστοί, ὅσο βαριές ἁμαρτίες κι ἄν ἔχουν κάνει. Ἀρκεῖ βέβαια νάεἶναι εἰλικρινεῖς στήν μετάνοια τους καί ἀποφασισμένοι νά ἀλλάξουν ζωή. Τότενιώθουν καί οἱ ἴδιοι τήν καινούρια ζωή πού βγαίνει ἀπό μέσα τους.Στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἀποτυπώνονται ὅλοι οἱ λογισμοί καί οἱ πράξεις τῆςἐπίγειας ζωῆς του, εἴτε καλοί, εἴτε κακοί. Ἀποτυπώνονται τά πάντα. «Καί ἕνα ποτήρικρύο νερό», λέει ὁ Κύριος, «νά δώσεις, δέν θά χάσεις τόν μισθό σου»(Ματθ. 10,42).Ὁποιαδήποτε πράξη, ὁτιδήποτε κάνουμε ἤ σκεφτόμαστε, ἀφήνει ἕνα ἀποτύπωμα. Ἄνοἱ πράξεις μας καί οἱ σκέψεις μας, οἱ λογισμοί μας, εἶναι καλοί, εἶναι θεάρεστοι, τότεἡ ψυχή λαμπρύνεται, εἶναι φωτεινή καί αὐτοί οἱ λογισμοί καί οἱ πράξεις εἶναικοσμήματα. Ἐάν ὅμως εἶναι κακοί, εἶναι ρύποι, ἀμαυρώνουν τό θεῖο κάλλος τῆςεἰκόνας τοῦ Θεοῦ καί ἡ ψυχή μοιάζει μέ μουτζουρωμένη εἰκόνα. Ἡ κηλίδα τοῦπονηροῦ λογισμοῦ ἐξαλείφεται μόνο μέ τό μυστήριο τῆς μετάνοιας καίἐξομολόγησης.Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ἀπευθυνόμενος στούς ἀνθρώπους, τούςλαϊκούς, στούς ὁποῖους μιλοῦσε στίς περιοδεῖες πού ἔκανε, ἄν εἶναι δυνατόν καίκάθε μέρα νά ἐξομολογεῖστε. Γιατί ποιός δέν κάνει κακούς λογισμούς καί δέν πέφτειμέ τούς λογισμούς; Ὁπότε χρειάζεται συνεχῶς μετάνοια καί ἐξομολόγηση. Ἄν δένμπορεῖς, λέει, κάθε μέρα, τουλάχιστον μιά φορά τήν ἑβδομάδα. Ἄν δέν μπορεῖς μιάφορά τήν ἑβδομάδα, τό ἐλαχιστότατο μιά φορά τόν μήνα καί τό τελείως ἀκραῖοτέσσερις φορές τόν χρόνο, στίς τέσσερις μεγάλες νηστεῖες: Χριστουγέννων, Πάσχα,τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί τῆς Παναγίας.Ἡ αὐτομεμψία, ἡ αὐτοαποστροφή, πού φέρνει τῆν συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότηταςκαί τήν συντριβή τῆς καρδιᾶς, ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή μετάνοια καί εἰλικρινήἐξομολόγηση. Ἔτσι ἐξαλείφονται ὅλες οἱ ἁμαρτίες μας σύμφωνα μέ τήν ὑπόσχεσητοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος ἔδωσε ἐξουσία στούς Ἀποστόλους «ἄν τινων ἀφῆτε τάςἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται» (Ἰω. 20,22). Μετά τήν71

Ἀνάσταση σέ μιά ἀπό τίς ἐμφανίσεις Του, τούς ἐνεφύσησε στό πρόσωπο καί τούςεἶπε λάβετε Πνεῦμα Ἅγιο καί ἀμέσως μετά τούς ἔδωσε αὐτή τήν ἐξουσία νάἀφήνουν, νά συγχωροῦν, τίς ἁμαρτίες καί λέει ὅτι τότε τίς ἀφήνει καί ὁ Ἴδιος. Ἐνῶ,ἄν τίς ἔχουν κρατήσει, λέει, τότε μένουν κρατημένες καί ἀπό Αὐτόν. Πότε τίς ἔχουνκρατήσει τίς ἁμαρτίες; Ὅταν δέν πηγαίνεις νά τίς πεῖς, δέν πηγαίνεις γιάἐξομολόγηση, ὁπότε δέν παίρνεις συγχώρηση, ἄρα εἶναι κρατημένες.Ὅπως αὐτή ἡ Ρωσίδα κομμουνίστρια, πού ἦταν ἄθεη καί ἔφυγε ἀμετανόητη. Ἔβριζετούς παπᾶδες ὅτι εἶναι χαραμοφάηδες…. τσάμπα τρῶνε τό ψωμί τους… δέν τούςθέλουμε τούς παπᾶδες… Κάποια στιγμή τέλειωσε κι αὐτῆς ἡ ζωή καί εἶδε ὅτι ὅλααὐτά πού ἀπέρριπτε καί ἔβριζε, ὑπάρχουν. Ὁ Θεός ὑπάρχει, ἡ Παναγία ὑπάρχει, οἱἌγγελοι ὑπάρχουν καί οἱ δαίμονες ὑπάρχουν. Ἄρχισε τότε νά παρακαλάει τόνΧριστό νά τήν συγχωρέσει. Ἀλλά ὁ Xριστός λέει «Αὐτό δέν γίνεται τώρα… δένμπορῶ.. ἀφοῦ εἶσαι ἀμετανόητη. Ὅσα χρόνια ζοῦσες, ἔβριζες καί Ἐμένα καί τήνΠαναγία καί τούς Ἁγίους μου καί τούς παπᾶδες μου..».Ὁπότε αὐτή τά ἔχασε καί πῆγε στήν Παναγία καί ἔλεγε «Παναγία μου, σέ παρακαλῶ,ἐσύ κάνε κάτι». Λέει ἡ Παναγία «Χριστέ μου ἐσύ εἶσαι Πάνσοφος καί μπορεῖς νάβρεῖς μία λύση καί γιά αὐτή τήν γυναῖκα, ἀφοῦ θέλει νά συγχωρεθεῖ». Αὐτά πού σᾶςλέω εἶναι καταγραμμένα, ἔχει βγεῖ βιβλίο πού περιγράφει αὐτό τό θαῦμα πού ἔγινεστίς ἀρχές τοῦ 20ου αἰῶνα. Τότε ὁ Χριστός εἶπε στήν Παναγία «γιά χάρη σου,ὑπάρχει μία μόνο λύση, νά ξαναπάει αὐτή ἡ γυναίκα πίσω στή γῆ, νά ἐξομολογηθεῖκαί ἔτσι θά συγχωρεθεῖ». Καί πράγματι, ἐνῶ εἶχε φύγει ἀπ’ τό σῶμα ἡ ψυχή,ξαναμπῆκε στό σῶμα, τό ὁποῖο ἐν τῷ μεταξύ τό εἶχαν βάλει σέ ἕνα ψυγεῖο καίπηγαίνοντας οἱ νοσοκόμοι νά βάλουν κι ἕνα ἄλλο πτῶμα στό ψυγεῖο, βγῆκε αὐτήζωντανή! Τό πρῶτο πού ζήτησε φυσικά ἦταν ἕναν παπά νά ἐξομολογηθεῖ. Τό εἶχεπάρει τό μάθημά της. Ἕναν «χαραμοφάη»…Τυχερή ἦταν!Ἐμεῖς εἴμαστε τυχεροί πού ἔχουμε ἐδῶ τήν εὐκαιρία καί πρέπει νά τήνἀξιοποιήσουμε. Γιά μᾶς ἔγινε αὐτό.Μετά, τέλος πάντων, κοιμήθηκε καί σώθηκε ἡ γυναίκα. Τώρα… νά μήν βασιστοῦμεσ’ αὐτό, ἔτσι; Ἐμεῖς νά μετανοήσουμε πρίν πεθάνουμε. Ἀλλά εἶναι μιά πολύδιδακτική ἱστορία γιά ὅλους αὐτούς πού λένε ὅτι δέν ὑπάρχει μετά θάνατον ζωή. Τόγεγονός αὐτό ἔγινε θέμα παγκόσμιο. Ἦρθαν γιατροί ἀπό ὅλο τόν κόσμο, τήνἐξέτασαν, τούς εἶπε αὐτή τήν ἐμπειρία, πῶς εἶδε τόν Χριστό, τήν Παναγία…Μερικοί ἐξυπνάκηδες λένε «Ἦρθε κανένας ἀπό τήν ἄλλη ζωή;». Νά πού ἦρθε! Καίὅλα αὐτά ἔγιναν τώρα, στόν 20ο αἰῶνα, δέν ἔγιναν παλιά. Γιατί λένε «ἔ, παλιά, πρίνἀπό χίλια πεντακόσια χρόνια… σήμερα ἦρθε κανένας ἀπ’ τήν ἄλλη ζωή;». Ἦρθε72

αὐτή ἡ γυναίκα… καί ὄχι μόνο… κι ἄλλοι ἔχουν ἔρθει. Ἀλλά πάλι δέν μετανοοῦμε.Γιατί δέν μετανοοῦμε; Γιατί δέν θέλουμε νά μετανοήσουμε.Ὁ Κύριος, λοιπόν, ἔχει ἐκχωρήσει τό δικαίωμα τῆς συγχώρησης τῶν ἁμαρτιῶν στούςἱερεῖς. Προσέξτε το αὐτό. Ὁ Ἴδιος δηλαδή δέν συγχωράει. Λέει «Ἐγώ ἔχω δώσειαὐτό τό δικαίωμα στούς ἱερεῖς. Αὐτούς πού ἐσύ, κυρία μου, ἔβριζες χαραμοφάηδες,αὐτοί εἶναι οἱ ἐντεταλμένοι νά σέ συγχωρέσουν». Βλέπετε ποιούς βρίζουμε; Βρίζουντούς παπᾶδες καί τούς δεσποτάδες… καί τά ἀνεχόμαστε… δέν τήν πετᾶμε τήντηλεόραση, καθόμαστε καί ἀκοῦμε αὐτά πού λένε τά ὑβριστικά καί τά ψέματα τίςπερισσότερες φορές. Εἶναι σάν νά βρίζουν τόν Ἴδιο τόν Χριστό, γιατί οἱ παπᾶδεςκάνουν αὐτό πού δέν κάνει ὁ Χριστός τώρα.Ὁ Χριστός δέν τό κάνει αὐτό τώρα. Λέει «Ἐγώ ἔχω δώσει αὐτό τό δικαίωμα στούςπαπᾶδες, ἀπό κεῖ θά πᾶς νά πάρεις συγχώρηση, ὄχι ἀπό Μένα». Σκεφτεῖτε τί ταπεινόςεἶναι ὁ Χριστός! Δίνει τήν ἐξουσία σέ ἕναν ἄνθρωπο! Καί ἐμεῖς λέμε «θά πάω στίςεἰκόνες… θά πάω κατευθείαν στόν Χριστό». Ἐνῶ ὁ Χριστός λέει «Ὄχι, θά πᾶς σ’αὐτόν τόν ἄνθρωπο, Ἐγώ ἔτσι ἔχω ὁρίσει τά πράγματα νά γίνονται».Ὁ Χριστός μας μᾶς εἶπε ὅτι μέ αὐτό τόν τρόπο ἐξαλείφονται οἱ ἁμαρτίες. Καί πάλιμᾶς εἶπε «οὐδέν συγκεκαλυμμένον ἐστίν ὅ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται» (Λουκ. 12,2), δένὑπάρχει τίποτα πού εἶναι τώρα καλυμμένο, τό ὁποῖο δέν θά ἀποκαλυφθεῖ «καίκρυπτόν ὅ οὐ γνωσθήσεται» καί τίποτα πού εἶναι τώρα κρυφό πού δέν θά γίνειγνωστό. Μπορεῖ τούς ἀνθρώπους νά τούς ξεγελάσεις. Μπορεῖ τό δικαστήριο νά τόξεγελάσεις, νά πεῖς ψέματα, νά ψευδορκήσεις κ.λ.π. Τόν Θεό δέν μπορεῖς νά Τόνξεγελάσεις. Αὐτό πού ἔκρυψες τώρα, θά φανερωθεῖ δημόσια κάποτε. Κι ἄν δένφανερωθεῖ σ’ αὐτή τή ζωή, σίγουρα θά φανερωθεῖ στή Δευτέρα Παρουσία τοῦΧριστοῦ ἐνώπιον ὅλων καί τότε εἶναι πού θά γίνει τό δημόσιο ρεζίλεμα.Ἐάν ἐμεῖς δέν ὁμολογήσουμε τίς ἁμαρτίες μας, γιά νά τίς ἐξαλείψουμε μέ τόμυστήριο τῆς μετάνοιας, θά τίς καταστήσουμε φανερές μπροστά στό φρικτό βῆματοῦ Χριστοῦ, μπροστά σ’ ὅλους τούς Ἀγγέλους καί σ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους ὅλωντῶν αἰώνων. Μᾶς συμφέρει; Γιά μερικές καί μερικούς πού ντρέπονται…«Ντρέπομαι», λέει «αὐτό δέν μπορῶ νά τό πῶ». Μετά πού θά τό ἀκούσουν ὅλοι;Ὅλοι οἱ αἰῶνες; Δέν θά ντραπεῖς; Ἐκεῖ νά δεῖς ντροπή! Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ὅλων τῶναἰώνων… καί ὄχι μόνο οἱ ἄνθρωποι καί οἱ Ἄγγελοι. Ὅλοι οἱ Ἄγγελοι!«Ἐάν ὁμολογῶμεν τάς ἁμαρτίας ἡμῶν, πιστός ἐστι καί δίκαιος, ἵνα ἀφῇ ἡμῖν τάςἁμαρτίας καί καθαρίσῃ ἡμᾶς ἀπό πάσης ἀδικίας» (Α΄Ἰω. 1,9). Βλέπετε; Ἐάνὁμολογοῦμε τίς ἁμαρτίες μας, εἶναι πιστός καί δίκαιος γιά νά ἀφήσει τίς ἁμαρτίεςμας καί νά μᾶς καθαρίσει ἀπό κάθε ἀδικία. Τό ἔχει ὑποσχεθεῖ. Καί ὁ Θεός ποτέ δένἀναιρεῖ τίς ὑποσχέσεις Του. Εἶναι πιστός καί δίκαιος.73

Γιά νά ἔχει ἡ μετάνοιά μας τά ἀγαθά ἀποτελέσματα τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν καίτῆς ἐν Χριστῷ ἀναγεννήσεώς μας -ἀφενός σοῦ ἀφήνονται οἱ ἁμαρτίες, ὅτανμετανοεῖς καί ἀφετέρου ἀναγεννιέσαι, ξαναζωντανεύεις δηλαδή- θά πρέπει νά ἔχειὁρισμένες προϋποθέσεις. Ἤδη εἴπαμε ὅτι πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει συναίσθηση καίσυντριβή, πού εἶναι τά θεμέλια τῆς μετάνοιας. Συναίσθηση ὅτι εἶναι ἁμαρτωλός, ὅτιεἶναι ἔνοχος, ὅτι αὐτός φταίει καί συντριβή μετά τῆς καρδιᾶς του καί τῆς ψυχῆς τουγιά τό σφάλμα του. Δέν ἀρκεῖ ὅμως αὐτό.Μετά τήν κατά Θεόν λύπη καί τό λουτρό τῶν δακρύων εἶναι ἀπαραίτητο νάἀκολουθήσει ἡ στερεή πίστη καί ἡ βέβαιη ἐλπίδα γιά τό θεῖο ἔλεος. Συντρίφτηκεςἀλλά δέν πρέπει νά μείνεις σ’ αὐτό, γιατί μετά θά πέσεις στήν ἀπελπισία. Θά πρέπεινά ἔχεις καί τήν στερεή πίστη καί τήν βέβαιη ἐλπίδα ὅτι ὁ Θεός θά σέ συγχωρέσειἐφόσον μετανόησες. Καί γιά νά τό καταφέρεις αὐτό, νά ἔχεις τήν πίστη καί τήνἐλπίδα, θά πρέπει νά ἐντρυφᾶς στό μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.Νά σκέφτεσαι, νά ἀσχολεῖσαι μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, πῶς φανερώθηκε ἡ ἀγάπη τοῦΘεοῦ στόν κόσμο. Πῶς ὁ Θεός ἔστειλε τόν Υἱό Του τόν μονογενή καί σταυρώθηκεκαί Τόν παρέδωσε γιά τή σωτηρία μας. Ὅλα αὐτά θά μᾶς ἐνισχύσουν στό νά μήχάσουμε τήν ἐλπίδα. Γιατί ἡ μεγαλύτερη ἐπιτυχία τοῦ διαβόλου εἶναι νά μᾶςἀπελπίσει. Ἀπό τή στιγμή πού βλέπεις τίς ἁμαρτίες σου, νά σέ ὠθήσει στήνἀπελπισία, ὅτι πιά δέν ὑπάρχει γιά σένα σωτηρία, γιά νά μήν μετανοήσεις. Ὅπωςἔγινε μέ τόν Ἰούδα.Ὁ σκληρός ἀγῶνας κατά τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν καί τῶν δαιμονικῶν ὑποδείξεων δένεἶναι πάντοτε ὁ πλέον ἐνδεδειγμένος τρόπος γιά τήν ὑπερνίκηση τοῦ κακοῦ. Τό νάπολεμᾶς κατά μέτωπο τούς λογισμούς δηλαδή δέν εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος. Ὁκαλύτερος καί εὐκολότερος τρόπος εἶναι νά ἀνεβαίνεις πνευματικά στίς θεῖεςκορυφές τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, στή θεωρία τοῦ θείου μεγαλείου, στή μελέτη τῆςπροαιώνιας βουλῆς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου προορισμοῦ μας πρό καταβολῆς κόσμουγιά τό πλήρωμα τῆς τελειότητος. Νά σκέφτεσαι ὅτι ὁ Θεός σ’ ἀγαπάει καί νάπροσπαθεῖς ν’ ἀγαπήσεις τόν Θεό. Ὁπότε ἀγαπώντας τόν Θεό ἀπορροφᾶσαι ἀπόαὐτή τήν θεωρία καί φεύγει ὁ νοῦς σου ἀπό τά χαμερπή, ἀπό τούς κακούς λογισμούς.Νικᾶς τά πάθη καί τούς λογισμούς περιφρονώντας τους. Γιατί ἐσύ ἀσχολεῖσαι μέ τόνΘεό.Καί τόν διάβολο μέ τήν περιφρόνηση τόν νικᾶμε. Αὐτή εἶναι ἡ καλύτερηἀντιμετώπιση. Ὄχι μέ τόν ἀντίλογο. Οὔτε μέ τόν διάλογο πολύ περισσότερο… Δένἐπιτρέπεται νά κάνουμε διάλογο, ἀλλά οὔτε ἀντίλογο. Δέν τοῦ λές τίποτα. Δέν τοῦμιλᾶς καθόλου. Δέν ἀσχολεῖσαι καθόλου. Κοιτᾶς πρός τόν Χριστό καί ἀνεβαίνειςπρός τόν Χριστό ἀγαπώντας Τον. Αὐτός εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος γιά νά νικήσειςτούς κακούς λογισμούς καί τά πάθη.74

Μοιάζουν τά πάθη μέ ζιζάνια, τά ὁποῖα φυτρώνουν στόν κῆπο. Μέσα στόν κῆποὑπάρχει κι ἕνα δέντρο καλό, τό δέντρο τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό. Ἄν ἐσύ, ἀντί νάἀσχοληθεῖς νά βγάζεις τά ζιζάνια, προσπαθήσεις νά μεγαλώσεις αὐτό τό δέντρο, τόφροντίσεις πολύ καί μεγαλώσει πολύ, αὐτό τό δέντρο θά κάνει πολλά κλαδιά καί θάκάνει ἕναν μεγάλο ἴσκιο. Ὁπότε αὐτόματα κάτω ἀπ’ τόν ἴσκιο δέν θά βγαίνουνζιζάνια. Γιατί καί τά ζιζάνια θέλουν ἥλιο. Μᾶς συμφέρει μ’ αὐτό τόν τρόπο νά νικᾶμετά πάθη αὐξάνοντας τήν ἀγάπη μας πρός τόν Θεό, μέ τόν θεῖο ἔρωτα.Μέ τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό νικᾶς πολύ εὐκολότερα τά πάθη, παρά ὅταν ἀσχολεῖσαικατά μέτωπο μ’ αὐτά καί τά πολεμᾶς ἤ μέ τούς κακούς λογισμούς καί λές «φύγε, δένσέ θέλω, κ.λ.π.». Ὄχι ἔτσι. Γυρνᾶς τόν νοῦ σου στήν προσευχή, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέἐλέησέ με. Ὁπότε ὁ διάβολος βλέπει ὅτι ἐκεῖ πού πάει νά σοῦ κάνει κακό, σοῦ κάνεικαλό, γιατί σέ σπρώχνει νά προσευχηθεῖς καί ἐπειδή δέν τόν συμφέρει, σ’ ἀφήνει γιάἕνα διάστημα.Ἀξίζει νά κατατρυφοῦμε στούς θεσπέσιους λόγους τοῦ Ἀποστόλου Παύλου «καθώςἐξελέξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ πρό καταβολῆς κόσμου εἶναι ἡμᾶς ἁγίους καί ἀμώμουςκατενώπιον αὐτοῦ» (Ἐφ. 1,4). Ὁ Θεός μᾶς ἔχει ἐκλέξει τούς χριστιανούς πρόκαταβολῆς κόσμου. Ξέρει γιά τόν καθένα μας πρίν ἀκόμα ὑπάρξει ὁ κόσμος καί μᾶςἔχει διαλέξει ὅτι εἴμαστε δικοί Του. Εἶναι πολύ σπουδαῖο πράγμα πού εἴμαστεὈρθόδοξοι χριστιανοί. Πολύ μεγάλη δωρεά.Πηγαίνεις σέ ἄλλα ἔθνη, στήν Αἴγυπτο ἄς ποῦμε, καί τούς λυπᾶσαι τούς καημένουςτούς ἀνθρώπους, ἀβάπτιστους, μέ μία ζωή χωρίς ἐλπίδα. Μέσα στά δαιμόνια, μέσαστή μαγεία… ἀξιολύπητοι ἄνθρωποι. Καί λές: τί μεγάλη δωρεά ἔκανε σέ μᾶς ὁ Θεός!Μᾶς ἐξέλεξε. Γιατί τό ἀξίζαμε; Ὄχι, βέβαια. Ἀλλά ἔτσι τό ἔκανε ὁ Θεός, νά εἴμαστεμέσα στήν Ἐκκλησία, στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γιατί ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡἘκκλησία, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Καί μόνο αὐτό νά σκεφτοῦμε, θά ἀγαπήσουμετόν Χριστό. Πόσα δισεκατομμύρια εἶναι μέσα στό σκοτάδι; Ἀπό τά 7δισεκατομμύρια πού ἔχει ἡ ἀνθρωπότητα, πόσοι εἶναι οἱ ὀρθόδοξοι; Εἶναι 400ἑκατομμύρια… Δύσκολα.. Περίπου… Δηλαδή τά 6,400 ἑκατομμύρια εἶναι μέσα στόσκοτάδι. Φαντάζεστε τί δωρεά μᾶς ἔχει κάνει ὁ Θεός!Μᾶς ἐξέλεξε πρό καταβολῆς κόσμου νά εἴμαστε ἅγιοι καί ἄμωμοι μπροστά Του, «ἐνἀγάπῃ προορίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν διά Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Ἐφ. 1,5). Μᾶς κάλεσε σέυἱοθεσία καί γίναμε υἱοί Του καί ἀδελφοί τοῦ Χριστοῦ. «Εἰς ἔπαινον δόξης τῆςχάριτος αὐτοῦ» (Ἐφ. 1,6).Ἡ μελέτη τῆς ἐκπτώσεώς μας ἀπό τήν ἀγαπητική βουλή τοῦ Θεοῦ γιά τή συμμετοχήμας στή θεία ζωή καί τήν κατά χάρη θέωσή μας εἶναι δυνατό νά γίνει τόἀποτελεσματικότερο κέντρισμα γιά μετάνοια καί ἐπίτευξη τοῦ θείου προορισμοῦμας. Ἅμα σκεφτόμαστε τί κόστος ἔχει ἡ ἁμαρτία καί τί μᾶς κόστισε ἡ ἁμαρτία τοῦἈδάμ καί πῶς ξεπέσαμε ἀπ’ αὐτή τή δωρεά τοῦ Θεοῦ καί τί μᾶς ἔχει ὑποσχεθεῖ ὁ75

Θεός ἄν μετανοήσουμε -ὅλα αὐτά ἄν τά σκεφτόμαστε- θά εἶναι σάν ἕνα κεντρί πούθά μᾶς σπρώχνει στή μετάνοια. Ἡ πίστις λοιπόν, ἡ ἐλπίδα στό θεῖο ἔλεοςσυνδυασμένα μέ τήν μελέτη τῆς προαιώνιας ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός ἐμᾶς εἶναι οἱβασικότερες προϋποθέσεις τῆς μετάνοιας. Πίστη, πρέπει νά πιστεύεις στό μυστήριο,στά λόγια τοῦ Χριστοῦ, ἀλλιῶς βέβαια δέν μετανοεῖς, ἄν δέν πιστεύεις. Ἀλλά πρέπεικαί νά ἐλπίζεις στή σωτηρία πού θά ἔρθει μέσα ἀπό τόν Χριστό καί τήν μετάνοια καίνά μελετᾶς καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πού ἔκανε τά πάντα γιά τή σωτηρία σου. Αὐτέςεἶναι οἱ βασικότερες προϋποθέσεις τῆς μετάνοιας.Ἄλλο γνώρισμα καί τρόπος τῆς εἰλικρινοῦς μετάνοιας εἶναι ἡ διόρθωση τοῦ βίου.Εἴπαμε γιά τήν πίστη, εἴπαμε γιά τήν ἐλπίδα, εἴπαμε γιά τήν μελέτη τῆς ἀγάπης τοῦΘεοῦ καί ἕνα ἄλλο γνώρισμα εἶναι ἡ διόρθωση τοῦ βίου, ἡ σταθερή ἀπόφαση τῆςἀποστροφῆς τῆς ἁμαρτίας. θά πρέπει σταθερά νά ἀποφασίσουμε νά μήνξαναμαρτήσουμε, ὅ,τι κι ἄν μᾶς κοστίσει. «Καλύτερα νά πεθάνω παρά νάξαναμαρτήσω».Ὁ μετανοῶν ἀποστρέφεται τίς ρυπαρές πληγές πού τοῦ κατάφερε ἡ ἁμαρτία καί οἱὁποῖες πρόσβαλλαν τήν θεία ἀγάπη. Γι’ αὐτό, παίρνει πλέον σταθερή τήν ἀπόφασηνά μήν προσβάλλει τόν Ἅγιο Θεό, ἀλλά νά πορεύεται κατά τό θέλημά Του καί νάτηρεῖ τίς θεῖες ἐντολές Του. Ἐάν δέ, παρ’ ἐλπίδα, ἀπό ἀδυναμία, ἁμαρτήσει πάλι,πρέπει μέ μεγαλύτερο σθένος νά ἐπιρρίπτει τόν ἑαυτό του στό θεῖο ἔλεος καί νάμετανοεῖ πάλι.Μετάνοια δέ τί σημαίνει; Μετά καί νοῦς, ἀλλαγή νοός, ἀλλαγή βίου, αὐτό σημαίνειμετάνοια. Ὄχι ἁπλῶς λεκτικά νά πῶ κάποια πράγματα στήν ἐξομολόγηση. Στήνἐξομολόγηση ὁμολογῶ αὐτά πού ἔκανα, ἀλλά πρέπει νά ὑπάρχει καί διόρθωση τοῦβίου. Νά σταματήσουμε τήν ἁμαρτία. Πολλοί ἐξομολογοῦνται ἀλλά λίγοι μετανοοῦν.Λίγοι παίρνουν ἀπόφαση καί ἀλλάζουν ζωή. Μήπως δέν μποροῦν; Μποροῦν. Μέ τήχάρη τοῦ Χριστοῦ μποροῦμε τά πάντα. Τό λέει: «Πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντίμε Χριστῷ» (Φιλ. 4,13). Μήπως δέν πᾶς νά πάρεις τή χάρη γι’ αὐτό δέν μπορεῖς;Πάλι ἁμαρτία κάνεις.Βέβαια, ἄν δέν ἐκκλησιάζεσαι, δέν κάνεις ὑπακοή στόν Πνευματικό, ἅμα δένπροσέχεις τόν ἀρραβώνα καί κάνεις συνέχεια ἀρραβῶνες μέ τόν διάβολο, φυσικάμετά θά ξαναπέσεις στά ἴδια πού ἐξομολογήθηκες. Πολλοί ἔρχονται νάἐξομολογηθοῦν καί ἁμαρτάνουν καί ἔξω ἀπό τό ἐξομολογητήριο. «Κοίταξέ την αὐτήπόση ὥρα κάνει μέσα;». Εἶναι μετάνοια αὐτό; Καθόλου μετάνοια δέν εἶναι. Ἀκόμακαί τήν ὥρα πού περιμένεις νά ἐξομολογηθεῖς κατακρίνεις.Μετά τί θά πεῖς μέσα στόν παπά, ὅτι κατακρίνεις; Καί νά τό πεῖς, τί ἔγινε; Μέ τό πούθά βγεῖς, ἀμέσως θά ἁμαρτήσεις. Ἤ ἔρχεται κάποιος βιαστικός, ἔχει κάποιον λόγο,καί ζητάει τό ἔλεος νά περάσει καί κανένας δέν τόν ἀφήνει. Κανένας! Ἔ, ποῦ εἶναι ἡἀγάπη μας; Ποῦ εἶναι ἠ εὐσπλαχνία μας; Θά πεῖς «μπορεῖ νά λέει ψέματα». Ἔ, ἅμα76

κι ἐκεῖ ἔχεις τέτοιους κακούς λογισμούς, τί νά ποῦμε μετά… Δέν πρέπει νά βάζουμετέτοιους λογισμούς. Ὁ ἄνθρωπος νά ἐξομολογηθεῖ ἦρθε, γιατί νά πεῖ ψέματα;Κάποιον λόγο ἔχει. Ἐπιτέλους, καί ψέματα νά λέει, ἐσύ δέν θά χάσεις τόν μισθό σου,ἄν τοῦ δώσεις τήν σειρά σου. Οὔτε θά πάθεις τίποτα νά πᾶς δέκα λεπτά ἀργότερα,γιά νά ἐξυπηρετηθεῖ κι αὐτός ὁ καημένος.Θυμηθεῖτε τόν Ζακχαῖο. Ὁ Ζακχαῖος εἶναι πρότυπο μετανοίας. Γιατί δέν εἶπε ἁπλῶς«Θεέ μου, συγχώρα με», ἀλλά ἔκανε ἔμπρακτη ἀποκατάσταση τῆς ἀδικίας πού εἶχεκάνει στούς ἀνθρώπους. «Ἀπό ὅσα ἔχω, δίνω τά μισά στούς φτωχούς καί ἄν κάποιονἀδίκησα τοῦ τό δίνω πίσω τετραπλάσιο» (Λουκ. 19,8), λέει. Δέν ἀρκεῖ νά πάρειςσυγχώρηση ἀπό τόν Θεό. Ἄν ἔχεις τήν δυνατότητα νά ἀποκαταστήσεις τήν ἀδικίαπού ἔκανες, πρέπει νά τήν ἀποκαταστήσεις. Αὐτό εἶναι μετάνοια. Εἶπες ψέματα; Νάπεῖς τήν ἀλήθεια, νά ἀποκαταστήσεις τήν συκοφαντία, νά διορθωθεῖς, νάἀποκαταστήσεις τήν ἀδικία πού ἔκανες. Ἔκλεψες; Πρέπει νά τά δώσεις πίσω τάκλεμμένα.Ὁ μετανοῶν ἐγκαταλείπει τίς κακές συνήθειες καί πράξεις καί πορεύεται κατά τόθεῖο θέλημα. Τέρμα οἱ κακές συνήθειες. Γι’ αὐτό πρέπει νά προσέχουμε νά μήνξαναμαρτάνουμε. Ἐντάξει, τό ἔκανες, ἔπεσες μιά φορά.. μερικοί λένε ἀφοῦ ἔπεσαμιά φορά, ἄς πέσω ἀκόμα μερικές φορές καί μετά πάω νά ἐξομολογηθῶ. Τεράστιολάθος αὐτό. Σατανική σκέψη. Ξέρετε γιατί; Γιατί κάθε φορά πού κάνεις τήν ἴδιαἁμαρτία ἐνισχύεται ἡ συνήθεια, δυναμώνει ἡ κακή συνήθεια καί μετά πολύ δύσκολακόβεις τήν ἁμαρτία. Ἄλλο εἶναι νά πέσεις μιά φορά καί ἄλλο νά πέσεις τριάνταφορές. Ὅπως ἄλλο εἶναι νά σπάσεις τό χέρι σου μιά φορά καί νά πᾶς νά τό κολλήσειςκαί ἄλλο νά τό σπάσεις τριάντα φορές. Πάλι θά πᾶς στόν ὀρθοπαιδικό.. κάτι θάγίνει… ἀλλά δέν θά εἶναι ὅπως ὅταν τό εἶχες σπάσει μόνο μιά φορά.«Ἔκκλινον ἀπό κακοῦ καί ποίησον ἀγαθόν» (Ψαλμ. 33,15), λέει ὁ Δαβίδ, 1000χρόνια πρό Χριστοῦ. Αὐτό θά πεῖ μετάνοια. Ἐκκλίνεις ἀπό τό κακό, δηλαδή ἀρνεῖσαιτό κακό, φεύγεις ἀπ’ τό κακό καί κάνεις τό ἀγαθό. Ὄχι ἁπλῶς ἀποφεύγεις τό κακό.Πρέπει νά κάνεις καί τό ἀντίθετο, τό καλό. Ἐνῶ μέχρι τώρα, ἄς ποῦμε,κακολογοῦσες, τώρα πρέπει ὄχι μόνο νά μήν κακολογεῖς, ἀλλά νά γίνεις ἄνθρωποςτῆς ἀγάπης, νά ἐνδιαφέρεσαι γιά τούς ἄλλους, νά τούς στηρίζεις, νά τούς βοηθᾶς νάμετανοήσουν κ.λ.π. Μέχρι τώρα ἔκλεβες; Τώρα πρέπει, ὄχι μόνο νά μήν κλέβεις,ἀλλά νά δίνεις καί ἐλεημοσύνες. Νά γίνεις μεταδοτικός, νά κάνεις τό ἀντίθετο καλό.Μέχρι τώρα ἔβριζες; Ἀπό δῶ καί πέρα θά λές ὅλο καλά λόγια, εὐχές καί προσευχέςκαί θά εὐλογεῖς τούς πάντες. Αὐτό σημαίνει μετάνοια.Καί ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ ἐγγυητής τῶν ἁμαρτωλῶν, λέει ὅτι «ἡ ἀρχήτῆς μετάνοιας εἶναι ἡ ἀποχή ἀπό τήν ἁμαρτία». Μετάνοια σημαίνει νά σταματήσειςτήν ἁμαρτία. Ἔρχονται δυστυχῶς ἀρκετοί καί μοῦ λένε «πάτερ νήστεψα, πότε νάκοινωνήσω;» καί μπορεῖ νά ἔχει παράνομη σχέση, νά συζεῖ… Αὐτό, λέω, δέν ξέρειςὅτι εἶναι ἁμαρτία; Τό ξέρω λέει. «Νά σταματήσω 40 μέρες καί νά κοινωνήσω».77

Δηλαδή μετά νά συνεχίσει τήν παράνομη σχέση! Εἶναι μετάνοια αὐτό; Δέν εἶναιμετάνοια. Κοροϊδία εἶναι, γιατί δέν σταματᾶς τό κακό. Κάνεις μία παύση, νάξεκουραστεῖς κιόλας λίγο, καί μετά πάλι τά ἴδια. Μά θά πεῖτε «ὑπάρχουνπνευματικοί πού λένε: ναί κάντο ἔτσι». Πολύ ἁπλά δέν εἶναι πνευματικοί. Γιατί λένεἀντίθετα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Τό θέλημα τοῦ Θεοῦ σοῦ λέει «ἔκκλινον ἀπόκακοῦ καί ποίησον ἀγαθόν». Δέν σοῦ λέει «κάνε μιά παύση στό κακό καί μετάξανακάντο, δέν πειράζει, ὁ Θεός εἶναι πολυεύσπλαχνος». Δέν λέει ἔτσι.Ὑπάρχουν πνευματικοί χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα, τό λέει ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ ΝέοςΘεολόγος. Δέν εἶναι τωρινό φαινόμενο. Ἔχει ξεκινήσει 1000 χρόνια πρίν. Ἀπό τότεὑπῆρχαν τέτοιοι, ὅπως παντοῦ. Ὅλοι οἱ γιατροί πού φοροῦν ἄσπρη μπλούζα,σημαίνει ὅτι εἶναι καί σωστοί; Ὑπάρχουν καί χασάπηδες. Δέν θά πᾶς στόνὁποιοδήποτε. Θά πρέπει νά ψάξεις νά βρεῖς τόν σωστό γιατρό καί τόν σωστόΠνευματικό.Ὑπάρχουν κριτήρια γιά νά βρεῖς τόν σωστό Πνευματικό, μᾶς τά ἔχουν πεῖ οἱΠατέρες. Ἕνα κριτήριο εἶναι ἡ ζωή του, ἄν κάνει ἀσκητική ζωή. Ἡ ἀσκητική ζωήδέν εἶναι γιά τούς ἀσκητές μόνο, εἶναι γιά ὅλους τούς χριστιανούς. Καί ἐσεῖς θάἔπρεπε νά κάνετε ἀσκητική ζωή καί οἱ παπᾶδες ὅλοι ἔπρεπε νά κάνουν ἀσκητική ζωήκαί οἱ δεσποτάδες. Γιατί αὐτή τή ζωή ἔκανε ὁ Χριστός. Ἔκανε ἀσκητική ζωή, 40μέρες δέν ἔφαγε τίποτα. Ποιός τό ἔχει κάνει ἀπό μᾶς; Θά πεῖς «ἦταν Θεός». Ναί,ἀλλά ὡς ἄνθρωπος τό ἔκανε, δέν τό ἔκανε ὡς Θεός. Εἶχε κι Αὐτός σῶμα, τό ὁποῖοεἶχε ἀνάγκη νά τραφεῖ, νά κοιμηθεῖ κ.λ.π. Λοιπόν, θά δεῖς πρῶτον, ἄν ἔχει ἀσκητικήζωή.Δεύτερον, θά προσευχηθεῖς. Μᾶλλον, πρῶτα θά προσευχηθεῖς πολύ γιά νά σοῦἀποκαλύψει ὁ Θεός, καί μετά θά ἐξετάσεις, ἄν αὐτός πού νομίζεις ζεῖ ἀσκητικά. Ἄν ἡζωή του μοιάζει μέ τή ζωή τοῦ Χριστοῦ. Φυσικά νά ἔχει τή σωστή πίστη, νά εἶναιὀρθόδοξος καί ἕνα τρίτο κριτήριο εἶναι νά δεῖς ἄν σέ θεραπεύει. Ὄχι ἄν σέἀναπαύει… Γιατί δέν σέ ἀναπαύει; Γιατί δέν σοῦ χαϊδεύει τά πάθη σου. Δηλαδή,ἔχεις σαράντα πυρετό; Ἔπεσε ὁ πυρετός πού πῆγες κοντά του; Ἄρα εἶναι καλόςγιατρός. Ἄν πᾶς σέ ἕναν γιατρό καί δεῖς πώς δέν θεραπεύεσαι, σημαίνει ὅτι δέν εἶναικαλός ὁ γιατρός. Σοῦ ἔδωσε φάρμακα, ἀλλά δέν εἶναι τά σωστά φάρμακα. Ἐννοεῖταιὅτι θά κάνεις ὑπακοή..Δέν πᾶμε σάν τά πρόβατα ὅπου νά ’ναι, ἔχουμε κριτήρια. Ὅταν βλέπουμε ὅτι δένθεραπευόμαστε, φεύγουμε. Ὅλα αὐτά συνδυασμένα θά σοῦ δώσουν τόν σωστόΠνευματικό. Καί ἀπό τή στιγμή πού θά τόν βρεῖς, μετά δέν θά πολυεξετάζεις, λέει ὁἍγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, νά βρεῖς καί τίς παραμικρές λεπτομέρειες. Ὅλοι οἱἄνθρωποι ἔχουμε μικρές ἀδυναμίες. Ἀλλά δέν εἶναι λόγος αὐτός νά φύγεις, δένἐπιτρέπεται. Ἀπό τή στιγμή πού κατάλαβες ὅτι αὐτός εἶναι ὁ γιατρός σου, θά πρέπεινά μείνεις ἐκεῖ, νά κάνεις ὑπακοή, γιά νά ὁλοκληρωθεῖ ἡ θεραπεία. Ἄν φύγεις, δένπρόκειται νά θεραπευτεῖς. Καί ἐπιτέλους δέν πρέπει νά κρίνεις ἔτσι τόν Πνευματικό78

σου, δηλαδή μέ μιά διάθεση νά ἔχεις, μία ὑπέρμετρη καχυποψία καί τά πάντα νά τάκοσκινίζεις μέ σκοπό κάπου νά τόν πιάσεις… Δέν εἶναι ἔτσι. Χονδρά πράγματαπρέπει νά προσέχεις, φαίνονται αὐτά. Ἦταν κάποιος καί ἔλεγε «πάρε τσιγάρο,ὑπακοή». Ἔ, αὐτός δέν εἶναι Γέροντας, πού λέει πάρε τσιγάρο καί κάνε ὑπακοή.Ἀφοῦ γίνει ἡ ἀποταγή τοῦ κακοῦ, φύγει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν κακή συνήθεια, τίςκακές πράξεις, ἀκολουθεῖ ἡ ἀποκατάσταση τῶν ἀδικημένων καί τῶν ἀδικημάτωνγενικῶς. Εἴπαμε γιά τήν ἀποκατάσταση τῶν ἀδικημένων μέ τό παράδειγμα τοῦΖακχαίου. Ἀλλά πρέπει νά γίνει ἀποκατάσταση καί δυνατή ἐπανόρθωση ὅλων τῶνἀδικημάτων γενικῶς. Τί λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος; «Μετανοεῖτε καίποιήσατε καρπούς ἀξίους τῆς μετανοίας» (Λουκ. 3,8).Πρέπει νά ἔχεις καί τούς καρπούς τούς ἄξιους τῆς μετάνοιας. Γιά παράδειγμα,πόρνευες, ἔκανες σαρκικά ἁμαρτήματα; Τώρα πρέπει νά ἔχεις καρπούς πού νάφανερώνουν τή μετάνοιά σου. Ὄχι μόνο δέν θά κάνεις αὐτή τήν πράξη, ἀλλά οὔτεκαί μέ τά μάτια δέν θά πορνεύεις, οὔτε καί μέ τή σκέψη, οὔτε ἔξω δέν θά περνᾶς ἀπότά ὕποπτα μέρη πού κάποτε σέ ἔριχναν στήν ἁμαρία, οὔτε θά ξαναδεῖς τό πρόσωπομέ τό ὁποῖο ἔπεσες. Εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο νά συνεχίζεις νά βλέπεις τά πρόσωπα μέτά ὁποῖα ἔπεσες σέ σαρκικά ἁμαρτήματα.Λένε «φίλοι εἴμαστε τώρα». Δέν ὑπάρχουν τέτοιες φιλίες… Φιλία μέ τό ἄλλο φύλοδέν ὑπάρχει, πολύ εὔκολα ἐκτρέπεται καί γίνεται ἁμαρτία, γιατί εἴμαστε ἀδύναμοιἄνθρωποι. Ἐδῶ οἱ ἅγιοι καί δέν τό ἔκαναν, πού ἦταν ἀπαθεῖς καί προσέχαν πάραπολύ. Πόσο μᾶλλον νά εἶσαι ἐμπαθής! Πολλές οἰκογένειες διαλύονται σήμερα, γιατίπαντρεύεται ἡ κοπέλα καί θέλει νά ἔχει καί τούς φίλους της καί λέει στόν ἄντρα της«ἐγώ τώρα θά βγῶ μέ τούς φίλους μου». Γίνεται γάμος ἔτσι; Ἤ ὁ ἄντρας νά θέλει νάβγαίνει μέ τίς φίλες του. Ἄντε μετά νά στερεώσει ὁ γάμος…Ἐάν ἡ ἁμαρτία ἔγινε πρός τόν ἴδιο τόν Κύριο χρήζει πολλῶν δακρύων καί καρδιακῆςὀδύνης καί προσευχῶν διαπύρων καί αὐτοτιμωρίας καί πράξεων τῶν ἀντιθέτωνἀρετῶν. Βλέπετε; Ἄν ἁμάρτησες στόν ἴδιο τόν Κύριο, θά πρέπει νά κλάψεις πολύ, νάπονέσει ἡ καρδιά σου, νά κάνεις πύρινες προσευχές καί πράξεις ἀντίθετες τῶνἁμαρτιῶν πού ἔκανες. Βλασφήμησες ἄς ποῦμε τόν Χριστό; Πρέπει νά κλάψεις πάραπολύ.Ἑάν ἡ ἁμαρτία ἔπληξε τόν συνάνθρωπο, χρειάζεται πάλι τήν δυνατή ἀποκατάσταση.Ἐάν ἡ ἁμαρτία εἶναι ὑλική, θά πρέπει νά ἀποδοθεῖ τό ἴσο, ἄν ὄχι τό τετραπλάσιο,ὅπως μέ τόν Ζακχαῖο. Ἐάν ἡ ἁμαρτία ἀφορᾶ στήν τιμή καί τό πρόσωπο τοῦσυνανθρώπου, θά πρέπει νά ἀνακαλεστοῦν τά συκοφαντικά ἤ λοιδορικά λόγια καί νάἀποκατασταθεῖ πλήρως ἡ ὑπόληψη τοῦ ἀδικημένου.Γιά νά λάβει ὁ ἁμαρτωλός τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, πρέπει πρῶτος αὐτός νάσυγχωρεῖ τούς ἐχθρούς του καί τούς ἀδικοῦντας αὐτόν. Προϋπόθεση αὐτή: νά79

συγχωρέσεις τούς ἐχθρούς σου. Ὄχι νά κοιτᾶς νά βρεῖς τό δίκιο σου. Νά τόπροσέξουμε αὐτό. Ἐχθρός μπορεῖ νά εἶναι καί ὁ ἀδελφός σου καί ὁ ἄντρας σου,κάποιος πολύ κοντινός σου δηλαδή. Καί μ’ αὐτόν δέν θά κοιτᾶς νά βρεῖς τό δίκιοσου. Θά πρέπει νά τόν συγχωρᾶς ὅπως εἶναι, γιά νά μπορέσεις νά συγχωρηθεῖς ἀπότόν Θεό γιά τίς δικές σου ἁμαρτίες. Πόσοι ἄνθρωποι ἔρχονται στήν ἐξομολόγησηκαταθλιμμένοι, ὁλοφυρόμενοι, γιατί ἀδικήθηκαν.Καί τούς λέω: αὐτό εἶναι ὅ,τι καλύτερο γιά σένα… καί μέ κοιτᾶνε! Λέω: αὐτό εἶναιπολύ μεγάλη εὐλογία πού ἔχεις… καί μέ κοιτᾶνε πάλι… δέν καταλαβαίνουν! Λέω:αὐτό εἶναι τό πρῶτο λαχεῖο πού σοῦ ’τυχε. Λένε: Γιατί; Γιατί, λέω, ἄν αὐτόν τόνἄνθρωπο πού σέ ἀδίκησε τόν συγχωρέσεις, παίρνεις τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν σουἀπό τόν Θεό. Αὐτό δέν θέλεις; Γι’ αὐτό δέν ἦρθες ἐδῶ σέ μένα τώρα; Ὁ Χριστός εἶπε«ἄν ἀφήσετε τά παραπτώματα στούς ἀνθρώπους, θά σᾶς τά ἀφήσει καί ὁ πατήρ σαςὁ οὐράνιος. Ἄν δέν τά ἀφήσετε οὔτε καί ὁ πατήρ σας ὁ οὐράνιος θά ἀφήσει τά δικάσας» (Ματθ. 6,14-15). Τελεία καί παύλα.Τί μᾶς χρωστᾶνε οἱ ἄνθρωποι; Νά, μᾶς χρωστᾶνε ἕνα κατοστάρικο… ἐλάχισταπράγματα σέ σχέση μ’ αὐτά πού χρωστᾶμε ἐμεῖς στόν Θεό, πού εἶναιδισεκατομμύρια. Ὁ Θεός λοιπόν σοῦ λέει «Θά κάνουμε ἕνα ἐμπόριο. Ἄσε τόκατοστάρικο καί σοῦ ἀφήνω τά δισεκατομμύρια». Τό κάνουμε; Δέν τό κάνουμε.Πόσοι κάνουμε δικαστήρια γιά δυό μέτρα γῆς… Πόσοι κάνουμε τσακωμούς γιά μιάκουβέντα πού μᾶς εἶπε ὁ ἄλλος… Πόσοι κόβουμε τήν καλημέρα, γιατί δέν μᾶςἀρέσει ἡ συμπεριφορά τοῦ τάδε… Καί ἔχουν χρόνια νά μιλήσουν ἀδέλφια γιάκληρονομικά καί εἶναι στά μαχαίρια καί στά δικαστήρια. Αὐτοί μετά ἐλπίζουν νάβροῦν συγχώρηση ἀπό τόν Θεό; Σέ καμιά περίπτωση.Ἄν δέν συγχωρέσεις τόν ἀδελφό σου, δέν πρόκειται νά πάρεις συγχώρηση. Μά, θάπεῖς «ἐγώ ἐξομολογήθηκα». Δέν ἔχει σημασία, θά στά ζητήσει πίσω, ὅπως στήνπαραβολή τοῦ χρεώστη τῶν μυρίων ταλάντων. Πῆγε αὐτός ἐξομολογήθηκε καί λέει«Θεέ μου, θά στά φέρω» καί τοῦ λέει ὁ Θεός «στά χαρίζω… φύγε». Μόλις ὅμωςδιαπίστωσε ὅτι δέν χάρισε τά ἑκατό δηνάρια στόν σύνδουλο, τοῦ λέει «ἔλα ἐδῶ, δένσοῦ χαρίζω τίποτα, φέρτα ὅλα». Καί φυσικά δέν εἶχε νά τά φέρει… Γι’ αὐτό δέν μᾶςσυμφέρει καθόλου. Ἡ πιό μεγάλη εὐεργεσία πού μπορεῖ νά συμβεῖ στή ζωή μας εἶναινά ἀδικηθοῦμε. Ἡ πιό μεγάλη εὐεργεσία! Γιά νά μπορέσουμε νά συγχωρεθοῦμε ἀπότόν Θεό. Νά ἀνησυχεῖτε, ὅταν δέν ἀδικεῖστε, ὄχι ὅταν ἀδικεῖστε… Γιατί αὐτόσημαίνει ὅτι δέν ἔχουμε προϋποθέσεις νά συγχωρεθοῦμε.Γιά νά λάβει, λοιπόν, ὁ ἁμαρτωλός τή συγχώρηση, θά πρέπει πρῶτα ν’ ἀφήσει τίςἀδικίες πού τοῦ κάνουν οἱ ἄλλοι. Ὁ Κύριος μᾶς ἔχει διαβεβαιώσει «ἄν ἀφήσετε τάπαραπτώματα στούς ἀνθρώπους, θά ἀφήσει καί σέ σᾶς ὁ πατήρ ἡμῶν ὁ οὐράνιος»(Ματθ. 6,14). Βλέπετε ὁ Χριστός μας πόσο ταπεινός εἶναι… δέν λέει ‘ἐγώ’ ἀλλά ὁΠατέρας ὁ οὐράνιος. Πάντα ὁ Χριστός μιλάει ἐξ ὀνόματος τοῦ Πατρός καί «ὅ,τι σᾶςλέω», λέει, «τό ἄκουσα ἀπό τόν Πατέρα». «Καί ἄν δέν ἀφήσετε τά παραπτώματα80

στούς ἀνθρώπους οὔτε ὁ Πατέρας σας θά ἀφήσει τά δικά σας». Ὅσο κι ἄνμετανοήσει ὁ χριστιανός καί ὅσους καρπούς μετάνοιας νά ἐπιδείξει, δέν λαμβάνειτήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, ἄν δέν συγχωρέσει τόν ἐχθρό του. Πρέπει νά τό βάλουμεπολύ καλά στό μυαλό μας αὐτό. Αὐτός ὁ τρόπος τῆς μετάνοιας εἶναι ὁ πλέονἀπαραίτητος γιά τήν ἀπαλλαγή ἀπό τήν ἁμαρτία. Εἶναι ἀπαραίτητο, εἶναι ὅρος, εἶναιπροϋπόθεση νά συγχωρέσεις τούς ἐχθρούς σου γιά νά πάρεις συγχώρηση.Μακάρι μάλιστα νά κατορθώσει ὁ χριστιανός νά προχωρήσει ἀπό τήν συγχώρησητῶν ἐχθρῶν στήν θεόμορφη ἀγάπη τῶν ἐχθρῶν. Ὄχι μόνο νά συγχωρέσεις κάποιον,ἀλλά νά τόν ἀγαπήσεις κιόλας, ὁμοιάζοντας στόν Χριστό πού πάνω στόν Σταυρόἀγάπησε τούς σταυρωτές Του, τούς ὑπερασπίστηκε καί εἶπε «Πατέρα μου συγχώρεσέτους δέν ξέρουν τί κάνουν» (Λουκ. 23,34). Δηλαδή δίνει καί ἐπιχείρημα στόν Θεόπαρακαλώντας Τον νά συγχωρέσει αὐτούς πού Τόν σταύρωσαν. Μέ ἄλλα λόγιαὑπερασπίζεται τούς σταυρωτές Του τήν ὥρα πού πεθαίνει. Καταλαβαίνετε τί μεγάλοπράγμα εἶναι αὐτό; Ὄχι ἁπλῶς τούς συγχωράει, ἀλλά παρακαλάει τόν Θεό νά μήντούς τιμωρήσει, γιατί ἔχουν τό ἀκαταλόγιστο, δέν ξέρουν τί κάνουν.Ἡ ἀγάπη τῶν ἐχθρῶν φέρει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου καί ὁπιστός λαμβάνει ὅλη τήν ἀφθονία τῶν θείων χαρισμάτων καί ἐξασφαλίζει τήν ἄφεσητῶν ἁμαρτιῶν του. Ἄν ἀγαπήσεις τόν ἐχθρό σου καί ἐνδιαφερθεῖς γιά τόν ἐχθρό σουδιά μιᾶς ἀνεβαίνεις ὅλη τήν κλίμακα τῶν ἀρετῶν.Ἕνα σχετικό περιστατικό διηγεῖται ὁ π. Παΐσιος. Ἦταν ἕνας σύζυγος, ὁ ὁποῖοςἀπατήθηκε ἀπό τήν σύζυγό του. Ἡ σύζυγος στήν ἀρχή τοῦ ἔλεγε ὅτι «θά πάωδιακοπές μέ τίς φίλες μου», τῆς ἔδινε χρήματα, ἀλλά δέν πήγαινε μέ τίς φίλες της,πήγαινε μέ τούς φίλους της. Τελικά κατέληξε πόρνη. Ὁ ἄντρας της δέν τήν χώρισε.Ζοῦσε στήν Ἀμερική καί ἔμενε σ’ ἕναν οὐρανοξύστη καί δέν ἦταν, ὅπως λένε οἱκοσμικοί, ‘θρησκόληπτος’ -κακός ὅρος- δηλαδή ἄνθρωπος πού νά πηγαίνει συνέχειαἘκκλησία κ.λ.π. ἀλλά ἦταν καλός ἄνθρωπος καί ἀγαποῦσε πραγματικά τήν γυναῖκατου. Τό ἔμαθε αὐτός ὅτι ἡ γυναίκα του κατέληξε πόρνη στόν Πειραιά καί ἀντί νά τήνκαταραστεῖ καί νά θυμώσει, προσευχήθηκε γι’ αὐτή «Θεέ μου πῶς θά γίνει καί αὐτήἡ ψυχή νά σωθεῖ;». Δηλαδή ὄχι ἁπλῶς τήν συγχώρεσε, ἀλλά νοιάστηκε νά μή χαθεῖ ἡψυχή της.Κι ἐνῶ ἔκανε αὐτή τήν προσευχή καί εἶχε αὐτές τίς σκέψεις καί τίς ἀγωνίες, πῶς θάσωθεῖ ἡ ψυχή τῆς γυναῖκας του, ἄνοιξε ὁ οὐρανοξύστης… ἄρχισαν νά ἀνοίγουν ἕνα-ἕνα τά πατώματα καί ἕνα πολύ λαμπρό φῶς κατέβηκε ἀπό τόν οὐρανό καί τόνἔλουσε. Ἦταν τό ἄκτιστο φῶς τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ἦταν ἐμπειρία θέωσης αὐτό τόπράγμα, ἐμπειρία μεταμορφώσεως. Τό ἴδιο φῶς πού εἶχε καί ὁ Χριστός στήΜεταμόρφωση, ἐνῶ ἦταν ἕνας ἄνθρωπος, ὅπως εἴπαμε, ὄχι πολύ θρῆσκος, ἀλλάἀκριβῶς ἐπειδή ἀγάπησε τόν ἐχθρό του -τήν γυναῖκα του δηλαδή, γιατί τόν ἔκλεβε,τόν ἀπατοῦσε κ.λ.π.- ἀξιώθηκε αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας. Θέλεις νά πᾶς κατευθείαν στόνοὐρανό; Νά ἀγαπήσεις τόν ἐχθρό σου. Ὄχι ἁπλῶς νά τόν συγχωρέσεις. Αὐτή ἡ81

ἀγάπη σοῦ φέρνει τό Ἅγιο Πνεῦμα καί φυσικά ἐξασφαλίζεις τήν ἄφεση τῶνἁμαρτιῶν σου.Αὐτά λοιπόν γιά τούς τρόπους τῆς μετανοίας. Ἀνακεφαλαιώνοντας θά λέγαμε ὅτιπρέπει νά ὑπάρχει ἀπαραίτητα συναίσθηση καί συντριβή, μετά νά ὑπάρχει πίστη στόμυστήριο, ἐλπίδα στήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ καί νά σκέφτεται ὁ ἄνθρωπος τήν ἀγάπητοῦ Θεοῦ. Μετάνοια σημαίνει νά σταματάει κανείς τό κακό καί νά κάνει τό καλό καίπροπάντων νά ἀποκαθιστᾶ τήν ἀδικία, ἄν εἶναι ὑλική μέ τό ἴσο ὑλικό καί ἄν εἶναιπνευματική, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως. Καί πάνω ἀπό ὅλα νά συγχωράει τούςἐχθρούς του, γιατί ἄν δέν τό κάνει αὐτό δέν θά βρεῖ συγχώρεση.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Σχετικά μέ τούς ἐχθρούς. Δέν νομίζω πιά ὅτι ἔχουμε ἐχθρούς πού νά τούςμισοῦμε θανάσιμα… Τί ἐννοοῦμε;Ἀπ. : Ἀλλοίμονο ἄν τούς μισοῦμε κιόλας! Ἐδῶ λέμε νά τούς ἀγαπᾶμε… Σᾶς εἶπαἐχθρός μπορεῖ νά γίνει καί ὁ ἄνδρας σου σέ μιά στιγμή καί νά σέ βρίσει. Μπορεῖ νάσέ καταραστεῖ… Ἐσύ τί θά κάνεις ἐκείνη τή στιγμή; Θά τόν μισήσεις; Θά τόνἀντιπαθήσεις; Γίνεται ἐχθρός σου ἐκείνη τή στιγμή. Ἤ μπορεῖ νά εἶναι ὁ γείτονάςσου… Ὁποιοσδήποτε πού σοῦ κινεῖ τήν ἀντιπάθεια. Δικαιολογεῖται νά ἀντιπαθοῦμεἔστω καί ἕναν ἄνθρωπο στή γῆ; Δέν δικαιολογεῖται. Ἄν ἀντιπαθεῖς ἔστω κι ἕνανἄνθρωπο στή γῆ ἔχεις χωριστεῖ ἀπό τόν Χριστό. Δέν μποροῦμε νά ἀντιπαθοῦμεκανέναν. Λέει «αὐτός μοῦ κάθεται στό στομάχι». Ἐσύ φταῖς γιατί δέν ἔχεις καλόστομάχι! Θά πρέπει νά τούς χωνεύεις καί νά τούς ἀγαπᾶς ὅλους.Ἐρ. : …….τούς πολιτικούς μας……..Ἀπ. : Κι ὅμως τούς ψηφίζουμε μετά πάλι. Μέ τόν ἑαυτό μας ἔπρεπε νά τά βάζουμε,γιατί ἐμεῖς τούς βάλαμε ἐκεῖ πάνω. Τώρα θερίζουμε αὐτά πού σπείραμε. Καί θά δεῖτεπού θά τούς ξαναψηφίσουμε, γιατί δέν βάζουμε μυαλό.Ἐρ. : Δέν πρέπει νά ψηφίζουμε πάτερ;Ἀπ. : Πρέπει νά ψηφίζουμε. Ἀλλά νά ψηφίζουμε μονάδες, ἔλεγαν οἱ Γεροντάδες,δηλαδή πρόσωπα. Πρόσωπα, τά ὁποῖα νά ἔχουν λίγο φόβο Θεοῦ. Τούς λιγότερομαύρους ἀπ’ τούς μαύρους…Ἐρ. : Αὐτό κάνουμε…Ἀπ. : Μακάρι νά κάνουμε αὐτό… Ἐγώ ἀκούω ὅτι ἄλλα πράγματα κάνουμε. Μέ τήνσκέψη ὅτι ἄν ψηφίσω μικρό κόμμα δέν θά βγεῖ, ψηφίζω τούς μεγάλους, οἱ ὁποῖοιεἶναι έπίσης ἄθεοι… φαινομενικά κάπως λιγότερο ἄθεοι καί τίποτα δέν διορθώνεται.82

Μᾶς κοροϊδεύουν δηλαδή. Καί οὐσιαστικά αὐτό πού ἀρχίζει τό ἕνα κόμμα, τόσυνεχίζει τό ἄλλο. Τό θέμα γιά τίς ταυτότητες ξέρετε ποιός τό ξεκίνησε; Τόπροηγούμενο κόμμα, ἀπό τό 2006 ἔχει ξεκινήσει. Κι ἔχουν τό ἴδιο πρόγραμμα καί οἱμέν καί οἱ δέ. Ἁπλῶς μᾶς παίζουν μπαλάκι, λίγο ὁ ἕνας… λίγο ὁ ἄλλος… γιά νάνομίζουμε ὅτι εἴμαστε καί ἐλεύθεροι!Ἐρ. : Ἡ πραγματική μετάνοια εἶναι αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «ἡ κατάΘεόν λύπη μετάνοιαν εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον ἐργάζεται» (Β΄Κορ. 7,10). Ἄνμετανοιώσεις πραγματικά, ἡ μετάνοιά σου εἶναι ἀμεταμέλητη. Δέν ξαναγυρίζεις…Ἀπ. : Νά σταματήσουμε τό κακό καί νά κάνουμε τό καλό, νά μήν πηγαίνουμε μπρόςπίσω. Αὐτό σημαίνει.Ἐρ. : Πάτερ οὐσιαστικά πρέπει νά φύγουμε ἐντελῶς ἀπό τόν κόσμο…Ἀπ. : Αὐτό εἶναι, γιατί εἶναι μέγας ἐχθρός ὁ κόσμος! Μέγας ἐχθρός! Γι’ αὐτό, εἴπαμε,θά πρέπει νά κάνουμε πιό μεγάλο ἀγῶνα. Ἄν οἱ καλόγεροι κάνουν τέσσερις ὧρεςπροσευχή κάθε μέρα ἐπισήμως στήν Ἐκκλησία, ἐσεῖς θά πρέπει νά κάνετεπαραπάνω. Βάλτε καί τούς κανόνες καί τίς μελέτες… γι’ αὐτό λένε: βαριά ἡκαλογερική! Ἀλλά ἀσήκωτος ὁ γάμος. Ἔτσι λέει ἡ παροιμία. Συνήθως λένε μισή τήνπαροιμία, γιά νά ἀποτρέπουν τούς ἀνθρώπους ἀπό τήν καλογερική. Ἀλλά ἡκαλογερική εἶναι ὁ πιό εὔκολος δρόμος γιά τή σωτηρία. Ὁ γάμος εἶναι πολύ πιόδύσκολος δρόμος γιά τή σωτηρία κι ὅμως τόν περνᾶνε γιά πιό εὔκολο, γιατί τάχατεςδέν ἔχεις τίς ἴδιες ὑποχρεώσεις. Στό γάμο ὅμως ἔχεις περισσότερες ὑποχρεώσεις,περισσότερα πράγματα νά κάνεις, γιά νά ἀντισταθεῖς σέ ὅλες αὐτές τίς πειρασμικέςκαταστάσεις τοῦ κόσμου.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης83

Δοκιμασίες καί Πνευματικός Ἀγώνας (Γεροντικό - Κεφάλαιο 45)Συνεχίζουμε μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ τό κεφάλαιο «Περί δοκιμασιῶν» ἀπό τόΓεροντικό,τό 45ο μάθημα. «Ὅταν κουράζεται ἡ ψυχή σου ἀπό τό βάρος τῶνδοκιμασιῶν», λέει ὁ ἀββᾶς Ὑπερέχιος,«ἄς ψάλλουν τά χείλη σου θείους ὕμνους καίἡ καρδιά σου ἄς μελετᾶ τά οὐράνια, γιά νά βρίσκεις ἀνακούφιση». Ἐδῶ θυμόμαστετούς Ἁγίους Σαράντα Μάρτυρες πού μέσα στήν παγωμένη λίμνη, ἔλεγαν «Δριμύς ὁχειμών, ἀλλά γλυκύς ὁ Παράδεισος».Ὅταν κανείς μελετᾶ τά οὐράνια, ἔχει τόν νοῦ του εἰς τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, εἰς τόνΠαράδεισο, τότε ὑπερβαίνει τίς δοκιμασίες. Ὅταν ψάλλει ὕμνους στόν Θεό,παρηγορεῖται ἀπό τούς πόνους καί τούς κόπους. «Μιμήσου τόν κουρασμένοὁδοιπόρο, πού μέ τό τραγούδι πού σιγολένε τά χείλη του διασκεδάζει τόν κόπο τῆςὁδοιπορίας», ἔλεγε ὁ ἀββᾶς αὐτός, ὁ ἀββᾶς Ὑπερέχιος. Γιατί, οἱ πειρασμοί, οἱδοκιμασίες, εἶναι ἀναγκαῖες καί ὅποιος τίς ἀποφεύγει, ἀπομακρύνεται ἀπό τήνοὐράνια ζωή. Καί ὁ Κύριος μᾶς εἶπε ὅτι «διά πολλῶν θλίψεων θά μποῦμε στήβασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Πράξ. 14,22). Δέν μᾶς ὑποσχέθηκε ἄνεση σ’ αὐτή τή ζωή,ἀλλά σταυρό. «Ὅποιος θέλει νά Μέ ἀκολουθήσει, νά σηκώσει τόν σταυρό του, νάἀπαρνηθεῖ τόν ἑαυτό του καί νά Μέ ἀκολουθήσει» (Ματθ. 16,24).«Παραχώρησε κάποτε ὁ Θεός νά δοκιμαστεῖ σκληρά ἕνας ἀδελφός στή Σκήτη, γιά νάὠφεληθοῦν οἱ ἄλλοι ἀπό τήν ὑπομονή του. Χωρίς δική του ὑπαιτιότητα, τόνπεριφρόνησαν ὅλοι οἱ ἄλλοι ἀδελφοί». Κατά παραχώρηση Θεοῦ. «Τόν ἀπἐφευγαν.Δέν ἤθελαν οὔτε νά τόν χαιρετήσουν. Ἄν ζητοῦσε καμιά φορά ψωμί ἤ τίποτε ἄλλοἀπολύτως ἀναγκαῖο, δέν βρισκόταν κανείς νά τοῦ δώσει». Μία πλήρηςἐγκατάλειψη. «Τήν Κυριακή δέν τόν φώναζαν ποτέ νά φάει μαζί μέ τούς ἄλλουςἀδελφούς στήν ἀγάπη». Τό τραπέζι, πού εἶναι γνωστό ὡς «ἀγάπες», τό κάνανε οἱπρῶτοι χριστιανοί. Ἐκεῖ στήν Σκήτη τό κρατοῦσαν αὐτό. Σκήτη εἶναι μιά περιοχήτῆς Αἰγύπτου μεταξύ Καΐρου καί Ἀλεξανδρείας. Ὑπάρχει καί σήμερα ὁ τόπος καίἔχει Μοναστήρια Κόπτικα. Καταλαβαίνουμε ἀπό αὐτό, ὅτι ὁ μοναχισμός δέν εἶναιτίποτα ἄλλο, παρά ἡ συνέχεια τῶν πρώτων χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τίς ἀγάπες,εἶχαν δηλαδή τό κοινό τραπέζι μαζί μέ τήν Θεία Λειτουργία. Μέ τήν ΘείαΕὐχαριστία ἦταν συνυφασμένο αὐτό.Ἀλλά ἐκεῖ, κατά παραχώρηση Θεοῦ, δέν τόν καλοῦσαν. «Μιά φορά γύρισεκατάκοπος στό κελλί του ἀπό τό θέρος καί δέν βρῆκε οὔτε ἔνα ξερομόμματο νάξεγελάσει τήν πείνα του. Οὔτε λίγο νερό νά δροσίσει τά φλογισμένα χείλη του». Καίἐκεῖ, βεβαίως, χρειάζεται πάρα πολύ τό νερό, γιατί κάνει πολύ ζέστη. «Κανένας ἀπότούς γείτονές του δέν τόν λυπήθηκε νά τόν ἀνακουφίσει. Μ’ ὅλα αὐτά ὅμως δένμικροψύχησε, οὔτε ἀγανάκτησε ἐναντίον τῶν ἄλλων, οὔτε τούς κατηγόρησε γιά84

μισαδελφία. Ὑπέφερε μέ γενναιότητα τή δοκιμασία του λέγοντας στόν ἑαυτό τουπώς γιά τίς ἁμαρτίες του ἦταν ἄξιος γιά χειρότερα».Αὐτός εἶναι ἕνας πολύ ὡραῖος καί ἀποτελεσματικός λογισμός γιά ὅλους μας. Γι’ αὐτόλέμε πάντα τά παραδείγματα τῶν ἁγίων καί τῶν ἀσκητῶν, ὅλων τῶν ἁγίων. Δένὑπάρχει διάκριση τῶν ἀσκητῶν καί τῶν κοινωνικῶν ἁγίων. Αὐτό δέν εἶναι ὀρθόδοξο,ἄν τό λένε κάποιοι. Ὅλοι οἱ ἅγιοι εἶναι ἀσκηταί καί ὅλοι οἱ ἅγιοι εἶναι κοινωνικοί,δηλαδή ἐργάστηκαν ποιμαντικά γιά χάρη ὅλης τῆς ἀνθρωπότητας. Ἀκόμα καί οἱ πιόἀπομονωμένοι ἐρημίτες μέ τή ζωή τους ὠφέλησαν ὅλη τήν ἀνθρωπότητα. Βλέπετε,λοιπόν, ἕνας πολύ καλός λογισμός πού διώχνει ἀμέσως τήν ἀντίδραση καί τήνἀντιπάθεια πού πάει νά δημιουργηθεῖ, ὅταν κάποιος μᾶς ἀδικεῖ, κάποιος μᾶςπεριφρονεῖ.Ποιός εἶναι ὁ λογισμός; Ὅτι μοῦ ἀξίζουν καί χειρότερα ἀπό αὐτά πού πάσχω ἀπότούς ἄλλους, γιατί εἶμαι ἁμαρτωλός καί ἔχω κάνει πολύ-πολύ χειρότερα ἐγώ στόνΘεό καί χρωστάω πολύ περισσότερα ἀπό αὐτά πού μοῦ χρωστοῦν οἱ ἄλλοι. Καί ὁΚύριος εἶπε «ἐάν ἀφήσουμε στούς ἄλλους αὐτά πού μᾶς χρωστοῦν, θά ἀφήσει καί ὁοὐράνιος Πατέρας τά δικά μας» (Ματθ. 6,14). «Ἄφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα, ὡς καίἡμεῖς ἀφίεμεν». Ἄν κανείς θέλει νά εἰρηνεύει, δηλαδή, ὅταν ἀδικεῖται, θά πρέπει νάλέει αὐτό τό πρᾶγμα, ὅτι ἀξίζω αὐτό πού παθαίνω. Γιά τίς ἁμαρτίες μου εἶναι καίἀξίζω καί πιό πολλά.«Βλέποντας ὁ Θεός τήν ὑπομονή του, τόν ἀπάλλαξε εὐθύς ἀπ’ αὐτόν τόνπειρασμό». Ὅταν κανείς, δηλαδή, κάνει αὐτό τόν λογισμό, πολύ γρήγορα αἵρεται ὁπειρασμός. Θά τό δοῦμε καί πιό κάτω καί σέ μιά ἄλλη περίπτωση. Πολύ γρήγορα,ἀμέσως ὁ Θεός παίρνει τόν πειρασμό, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ταπεινώνεται. Ἐνῶ,ἀντίθετα, ὅταν ἀντιδρᾶ, δυσανασχετεῖ, γογγύζει, τά βάζει μέ τούς ἄλλους, τά βάζει μέτόν Θεό, τότε ὁ πειρασμός παραμένει, δέν φεύγει. Καί χειροτερεύει κιόλας…«Τό ἴδιο βράδυ χτύπησε τήν πόρτα τοῦ κελλιοῦ του ἕνας ξένος, περαστικός ἀπο τήνσκήτη, καί τοῦ ἄφησε ἕνα φορτίο ἀπό ψωμιά και ἄλλα φαγώσιμα πού εἶχε στήνκαμήλα του». Τελείωσε ἡ πείνα! «Προτοῦ προφτάσει ὁ ἀδελφός νά τόνεὐχαριστήσει, ἐκεῖνος ἐξαφανίστηκε. Ὁ Μοναχός τότε ἄρχισε νά κλαίει καί νά λέειστήν προσευχή του: – Κύριέ μου, δέν ἤμουν ἄξιος νά θλίβομαι λίγο γιά τήν ἀγάπησου, γι’ αὐτό μοῦ πῆρες τή δοκιμασία;». Βλέπετε; Ἦταν πολύ ἐνάρετος! Δέν εἶπε«Νά, ὀρίστε, βλέπετε; Ἀξίζω». Δέν εἶμαι ἄξιος Κύριε νά ὑποφέρω λίγο γιά Σένα;Χαιρόταν πού ὑπέφερε γιά χάρη τοῦ Κυρίου, γιατί εἶχε καθαρή συνείδηση καί ἤξερεὅτι δέν εἶχε φταίξει κάτι στούς ἀδελφούς πού τόν περιφρονοῦσαν. Ἦταν καθαράπειρασμικό αὐτό. Μιά δοκιμασία ἀπό τόν Θεό γιά νά φανερωθεῖ ἡ ἀρετή του καί νάὠφεληθοῦν οἱ ἄλλοι ἀπό τήν ὑπομονή του.«Πράγματι τοῦ τήν πῆρε, γιατί ἀπό τήν ἄλλη μέρα κιόλας ἔπαψαν νά τοῦ φέρονται μέσκληρότητα οἱ ἀδελφοί». Τό ζητούμενο, λοιπόν, εἶναι κανείς πάντοτε νά85

ταπεινώνεται καί νά μέμφεται τόν ἑαυτό του σέ κάθε περίσταση. Νά λέει ἐγώ φταίω,οἱ ἁμαρτίες μου τά προκαλοῦν ὅλα αὐτά καί ὄχι ἡ κακία τῶν ἄλλων, τοῦ κόσμου…ἀκόμα καί τῶν δαιμόνων. Νά μήν τό λέει αὐτό. Νά λέει ἐγώ φταίω καί ἐγώ ἑλκύωαὐτόν ὅλο τόν πόνο καί αὐτή ὅλη τήν ταλαιπωρία. Γιατί, «τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίαςθάνατος» (Ρωμ. 6,23).Ἄλλο περιστατικό. «Ἕνας Γέροντας ἐρημίτης ξεκίνησε γιά τό πιό κοντινό χωριό νάπουλήσει τά πανέρια του». Ἔπλεκαν ἀπό βλαστούς φοινίκων τή λεγόμενη σειρά,ἔραβαν μετά αὐτές τίς σειρές, ἔφτιαχναν πανέρια καί τά πουλοῦσαν γιά νά πάρουνκάποια χρήματα, κάποια τρόφιμα. «Στόν δρόμο πού πήγαινε τόν βρῆκε ὁ διάβολοςκαί ἀπό τήν πολύ κακία πού εἶχε ἅρπαξε τά πανέρια ἀπό τά χέρια του καί ἔγινεἄφαντος». Θά πεῖτε: – Γίνονται τέτοια πράγματα; Ἀφοῦ ὁ διάβολος δέν ἔχει σῶμα,πῶς τοῦ τά ἅρπαξε; Κατά παραχώρηση Θεοῦ γίνονται κι αὐτά!Ἐξαφανίστηκαν τά πανέρια.. «Τότε ὁ Γέροντας, χωρίς νά στενοχωρηθεῖ καθόλου,σήκωσε τά μάτια στόν οὐρανό καί εἶπε: Σ’ εὐχαριστῶ Θέε μου πού μέ ἀπάλλαξες ἀπ’τό φορτίο μου κι ἀπ’ τόν κόπο νά κατεβῶ στό χωριό». Ἤθελε ὁ διάβολος νά τάπάρει; Ἄς τά πάρει. Ἐγώ γλίτωσα ἀπό τήν ταλαιπωρία νά πάω κάτω. Ἀφοῦ ὁ Θεόςἤθελε νά τά πάρει ὁ πονηρός, θά πεῖ ὅτι εἶναι γιά τό καλό μου. Γιατί, τίποτα δένκάνει ὁ πονηρός, ἄν δέν ἔχει πάρει ἄδεια ἀπό τόν Θεό. Καί τίποτα δέν ἀφήνει ὁ Θεόςτόν διάβολο νά μᾶς κάνει, ἄν δέν δεῖ ὅτι εἶναι γιά τό καλό μας. Γι’ αὐτό βλέπετεἀνθρώπους πού δέν πατᾶνε στήν Ἐκκλησία, πού δέν ἔχουν καθόλου ἀρετή κι ὅμωςδέν παθαίνουν κανένα κακό.Τούς ἀφήνει ὁ Θεός νά ζοῦνε πολλά χρόνια, νά τούς πηγαίνουν ὅλα καλά, κοσμικάκαλά, νά ἔχουν χρήματα, ἐπιτυχίες, τά παιδιά τους καί ὅλα αὐτά. Καί κάποιοισκανδαλίζονται καί λένε: Γιατί; Ἐμεῖς πᾶμε καί στήν Ἐκκλησία κι ὅμως ἔχουμεἀναποδιές, ἔχουμε δυσκολίες. Μά, ἀκριβῶς, γιατί ὁ Θεός σέ σᾶς βλέπει ὅτι μέ τούςπειρασμούς πού σᾶς δίνει θά γίνετε καλύτεροι. Μ’ ἐκείνους βλέπει ὅτι, ἄν ἀφήσει τόνδιάβολο νά τούς πειράξει, θά γίνουν χειρότεροι, ἀκόμα χειρότεροι ἀπ’ ὅτι εἶναι.Ὁπότε τούς ἀφήνει ἐκεῖ, στήν κόλαση αὐτή, νά μήν πᾶνε σέ πιό βαθειά κόλαση. Ὅλααὐτά τά κακά βεβαίως εἶναι φυλαγμένα γιά τήν ἄλλη ζωή, εἴτε ἐδῶ θά ξεχρεώσειςεἴτε ἐκεῖ. Καλύτερα νά ξεχρεώσεις ἐδῶ παρά ἐκεῖ. Ὅταν κανείς ὑπομένει ἐδῶδοκιμασίες καί πειρασμούς, ξεχρεώνει καί καθαρίζεται.Ἐρ. : ………………….Ἀπ. : Βέβαια, ὅλα εἶναι ἀπό τόν Θεό. Ὅλα εἶναι κατά παραχώρηση ἤ κατά εὐδοκία.Τίποτα δέν γίνεται χωρίς νά εἶναι γνωστό στόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι ὁ Παντοκράτωρ,Αὐτός πού κρατεῖ τά πάντα. Εἶναι Αὐτός πού συνέχει, πού συγκροτεῖ τά πάντα, πούσυνέχει καί συγκροτεῖ τά σύμπαντα στήν «παλάμη» Του, ἐντός εἰσαγωγικῶν, γιατί ὁΘεός δέν ἔχει χέρια… Κρατάει τά πάντα, ἐλέγχει τά πάντα καί μέσα στήνπαντογνωσία Του καί στήν παν-φιλανθρωπία Του, θά λέγαμε, παραχωρεῖ νά συμβεῖ86

καί αὐτό, νά πέσει χαλάζι, νά γίνει τσουνάμι, νά γίνει μιά ἡφαιστειακή ἔκρηξη νάκαταποντιστεῖ μιά ὁλόκληρη πόλη… Τά ἀφήνει ὁ Θεός αὐτά, πάλι γιά τό καλό μας.Πίσω ἀπό ὅλα αὐτά, πρέπει νά ξέρουμε, εἶναι καί ἡ δική μας ἁμαρτωλότητα, εἶναικαί οἱ συνέπειες τῆς ἁμαρτίας, τά ὁποῖα ὅμως πάντα εἶναι ἐλεγχόμενα ἀπό τόν Θεό.Γι’ αὐτό, βλέπετε, ὑπάρχει ἕνα ὅριο σ’ ὅλα αὐτά. Δέν εἶναι ἀνεξέλεγκτα. Τότσουνάμι θά πάει 200μ. ἀπό τήν ἀκτή, δέν θά πάει 250μ. Τόσο ἔχει κανονίσει ὁ Θεόςνά πάει, μέχρι ἐκεῖ. Λέει, ἄς ποῦμε, στήν Ἀποκάλυψη ὅτι «ἔπεσε ταλαντιαία χάλαζα»(Ἀποκ. 16,21). Ταλαντιαῖο θά πεῖ χαλάζι πού ὁ κάθε κόκκος του ζύγιζε κιλά. Ἕνατάλαντο νομίζω ἦταν 42 κιλά. Ἔχει πέσει ποτέ τέτοιο χαλάζι στή γῆ; Ποτέ! Λέειστήν Ἀποκάλυψη θά γίνει αὐτό. Δηλαδή, θά πέφτουν κομμάτια ὁλόκληρα πάγου…θά τρομάξουν οἱ ἄνθρωποι τότε. Ὁ Θεός τά ἀφήνει μέχρι ἕνα σημεῖο ὅλα αὐτά τάφυσικά, ἄς τό ποῦμε, σημεῖα, τίς φυσικές καταστροφές, πάλι γιά τό καλό μας, γιά νάμᾶς παιδαγωγήσει.Ὅταν, λοιπόν, τοῦ πῆρε τά κοφίνια, εἶπε αὐτή τήν προσευχή ὁ Γέροντας, «Σέεὐχαριστῶ Θεέ μου». Δέν τά ἔβαλε μέ τόν διάβολο, νά καταραστεῖ τόν διάβολο.Εὐχαρίστησε τόν Θεό, γιατί ἤξερε ὅτι καί ὁ διάβολος κατά παραχώρηση Θεοῦ τόκάνει αὐτό πού κάνει. Κάνουν μερικοί μάγια. Πιάνουν τά μάγια; Μπορεῖ νά πιάσουν.Πῶς γίνεται αὐτό; Ἔτσι θέλει ὁ διάβολος καί πιάνουν τά μάγια; Ὄχι, ὁ Θεός τόἀφήνει, τό παραχωρεῖ. Καί πάσχει ὁ ἄνθρωπος… Ἔρχονται πόσες φορές,τρομοκρατημένοι ἄνθρωποι, μοῦ κάνουν μάγια, μοῦ ἔχουν κάνει μάγια… καί εἶναισυνέχεια σέ μιά ὑπερένταση. Γιατί νά εἶσαι ἔτσι; Γιά νά πιάσουν, σημαίνει ὅτι ὁΘεός τό παραχώρησε. Εἶναι γιά τό καλό σου. Ἐσύ ζῆσε χριστιανική ζωή καί ἄσε τόνδιάβολο. Μήν κυνηγᾶς τόν διάβολο, πές εὐχαριστῶ Θεέ μου. Πές εὐχαριστῶ, ὅπωςεἶπε ἐδῶ: εὐχαριστῶ πού μοῦ πῆρε ὁ διάβολος τά πανέρια. Καί νά δεῖς πῶς θά φύγειὁ διάβολος! Θά σκάσει!Εἶναι θέμα πίστεως. Ὅ,τι γίνεται, τό ξαναλέω, νά τό βάλουμε καλά στόν νοῦ μας,εἶναι κατά παραχώρηση ἤ κατά εὐδοκία. Δύο περιπτώσεις ὑπάρχουν. Κατά εὐδοκίαεἶναι ὅταν κάτι εἶναι σύμφωνο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ τό ἀγαθό καί εὐάρεστο καίτέλειο. Ὀ Θεός θέλει ὅλοι νά σωθοῦμε. Ὅ,τι κάνουμε στήν κατεύθυνση νά σωθοῦμε,μιά ἀρετή, μιά ἐλεημοσύνη… αὐτό γίνεται κατ’ εὐδοκία Θεοῦ. Ὅταν ὅμως γίνεταικάτι, στό ὁποῖο φταῖμε κι ἐμεῖς, κοντά στήν ἁμαρτία τό ἀφήνει ὁ Θεός, τό παραχωρεῖνά γίνει, ἕνα ἀτύχημα, μία ἀρρώστια, πού μᾶς φαίνεται ἐμᾶς κακό, ἀλλά μᾶςσυνεφέρει ἀπό τήν κατάσταση τῆς ἁμαρτωλότητας πού ζοῦμε.Ὁπότε, «ὅταν εἶπε αὐτή τήν προσευχή, ὁ διάβολος μή ὑποφέροντας τήν ἀταραξία τοῦἐρημίτη, τοῦ πέταξε κατάμουτρα τά πανέρια φωνάζοντας: πάρ’ τα πίσω παλιόγερε!Ὁ ἐρημίτης τά μάζεψε πάλι καί συνέχισε τόν δρόμο του γιά τό χωριό».Δηλαδή,καταντροπιάστηκε ὁ διάβολος μέ τήν πίστη καί τήν ταπείνωση τοῦ Γέροντα.Καίγεται ὁ διάβολος…87

«Μιά μέρα πού καθόταν ἔξω ἀπό τήν καλύβα του ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς μέ ἑπτά ἀπό τούςμαθητές του καί συζητοῦσαν γιά πνευματικά ζητήματα, τούς εἶπε ξαφνικά ὁΓέροντας: Σήμερα θά μᾶς ἐπιτεθοῦν Βεδουΐνοι». Προφανῶς εἶχε πάρει ἀποκάλυψηἀπό τόν Θεό. «Σᾶς συμβουλεύω λοιπόν νά σηκωθεῖτε νά φύγετε γιά νάσωθεῖτε».Αὐτό εἶναι νόμιμο πού τούς εἶπε ὁ Γέροντας, γιατί λέει ὁ Κύριος, ὅταν σᾶςδιώκουν ἀπό μία πόλη, φεύγετε σέ ἄλλη. Μπορεῖτε νά φύγετε. Νά μή μείνετε ἐκεῖ καίμπεῖτε σέ μεγάλη δοκιμασία καί πειρασμό νά ἀρνηθεῖτε τήν πίστη σας. Ὅταν, ὅμως,ἔρχεσαι ἐνώπιος ἐνωπίῳ μέ τόν ἀντίχριστο, μέ τόν ἀντίθεο, πού σοῦ λέει: Πιστεύειςστόν Θεό; Δέν θά πεῖς δέν πιστεύω. Πιστεύω. Ἀλλά ἐφόσον δέν εἶσαι μπροστά τουκαί δέν σέ ρωτᾶνε, ἄν εἶσαι χριστιανός ἤ ὄχι, μπορεῖς νά φύγεις, νά κρυφτεῖς. Καί ὁΧριστός μας κρυβόταν καί οἱ Ἅγιοι κρυβόντουσαν.Ἐρ. : ……………Ἀπ. : Ἀνάλογα… Δέν εἶναι ἄρνηση νομίζω. Πῶς θά τό δείξεις εἶναι τό θέμα. Δένμπορεῖς νά κάνεις τά μουσουλμανικά, ἄς ποῦμε, γιά νά γλιτώσεις. Λέει ὁ Κύριος«ὅποιος μέ ὁμολογήσει ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, θά τόν ὁμολογήσω καί ἐγώ καίὅποιος μέ ἀρνηθεῖ, θά τόν ἀρνηθῶ καί ἐγώ» (Ματθ. 10,32-33). Αὐτό τό φαινόμενο τόπρωί εἶμαι στό τζαμί καί τό ἀπόγευμα στόν ναό, δέν εἶναι εὐάρεστο στόν Θεό. Θάκάνεις αὐτά μέχρι ἐκεῖ πού δέν δίνεις δικαίωμα στόν ἄλλον νά σκανδαλιστεῖ καί νάβλασφημηθεῖ ὁ Χριστός. Εἶπε νά φεύγετε, δέν εἶπε νά μεταμφιέζεστε… Ὄχι νάὑποκρίνεστε… νά φεύγετε εἶπε. Αὐτό εἶπε, νά φεύγετε ἀπό τήν μία πόλη σέ ἄλλη.Μιά μέρα λοιπόν καθόταν ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς καί τούς ἀποκάλυψε ὅτι θά ἔρθουνΒεδουΐνοι. Ὁ ἀββᾶς Μωϋσῆς εἶναι ὁ περίφημος αὐτός, ὁ πρώην ληστής πούμετανόησε καί βαπτίστηκε καί ἔγινε καί ἱερέας. Τούς λέει, μπορεῖτε νά φύγετε.«Ἐσύἀββᾶ τί θά κἀνεις;», τόν ρώτησαν ἐκεῖνοι. Ὁ Γέροντας φάνηκε μιά στιγμήσυνεπαρμένος ἀπό βαθειά συγκίνηση. Ἐγώ, τούς εἶπε, ὕστερα ἀπό μικρή σιωπή,χρόνια τώρα περιμένω αὐτή τήν εὐλογημένη ὥρα πού θά ἐξιλεώσω τίς περασμένεςμου ἁμαρτίες. Πῶς ἀλλιῶς θά πραγματοποιηθεῖ ὁ λόγος τοῦ Δεσπότου μου «πάντεςοἱ λαβόντες μάχαιραν ἐν μαχαίρᾳ ἀποθανοῦνται».Εἶναι λόγος τοῦ Κυρίου αὐτός. Αὐτός πού παίρνει μαχαίρι, μέ μαχαίρι θά χαθεῖ. Καίαὐτός ὁ λόγος ὄντως πραγματοποιεῖται μέ φοβερή ἀκρίβεια. Ὑπάρχουν περιστατικάμέ ἀνθρώπους πού φόνευσαν καί μετά παραχώρησε ὁ Θεός νά φονευθοῦν, σάν νάτούς κυνηγοῦσε τό μαχαίρι. Ἕνας γέροντας πάλι ἔλεγε, πολλοί ἄνθρωποι πούφονεύονται σέ αὐτοκινητιστικά κ.λ.π. εἶναι ἄνθρωποι πού ἔχουν κάνει ἐκτρώσεις,ἔχουν πάρει μαχαίρι δηλαδή, ἔχουν σκοτώσει, ὁπότε παραχωρεῖ ὁ Θεός νάσκοτωθοῦν. Καί ὁ Ἅγιος Μωϋσῆς πρίν μετανοήσει, πρίν βαπτιστεῖ, προφανῶς εἶχεκάνει καί φόνους, ἀφοῦ ἦταν ληστής, ἦταν ἀρχηγός ληστῶν. Γι’ αὐτό λέει τώρα θέλωνά ἐξιλεωθῶ. Βέβαια, ὁ Θεός δέν τοῦ τό ζητοῦσε αὐτό, γιατί τά εἶχε κάνει πρίνβαπτιστεῖ καί πρίν μετανοήσει, ἀλλά ἐκεῖνος ἑκούσια μένει γιά νά φονευτεῖ, νά δώσειτή ζωή του στόν Κύριο.88

«Οὔτε καί ἐμεῖς φεύγουμε τότε, τοῦ δήλωσαν μ’ ἕνα στόμα ἐκεῖνοι, θά μείνουμε ἐδῶνά πεθάνουμε μαζί σου. Ἐγώ δέν φέρνω καμία εὐθύνη, γι’ αὐτό ἀκριβῶς σᾶς τόπροεῖπα, τούς ἀποκρίθηκε ὀ ὅσιος. Ἄς κάνει ὁ καθένας ὅ,τι νομίζει». Γιατί, θάἐρχόντουσαν φυσικά σέ πολύ μεγάλη δοκιμασία. Ἤ νά ὁμολογήσουν τόν Χριστό καίνά σφαγιαστοῦν ἤ νά ἀρνηθοῦν τόν Χριστό καί νά σωθοῦν. Αὐτό θά τούς ζητοῦσανοἱ βάρβαροι. «Νά, ἔφτασαν κιόλας οἱ βάρβαροι. Τή στιγμή ἐκείνη περικυκλώσανετήν καλύβα Ἄραβες λησταί καί ἔσφαξαν τόν Ἅγιο Γέροντα καί ἕξι ἀπό τούς μαθητάςτου. Ὁ ἕνας πρόλαβε καί κρύφτηκε. Ἔτσι γλίτωσε τήν σφαγή καί εἶδε ἑπτά στεφάνιανά στεφανώνουν τούς ὁσιομάρτυρες». Βλέπετε; Ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου ἀπό τούςἁγίους καί πῶς οἱ ἅγιοι εἶχαν αὐτή τήν σοφία καί τή διάκριση ἀπέναντι στούςπειρασμούς. Ἤξεραν καί αὐτό πού λέει ὁ Θεός, ἀλλά πολλές φορές ὑπερβαίνουν καίτήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ἔκαναν καί παραπάνω. Δέν τούς τό ζητοῦσε αὐτό ὁ Θεός.Γι’ αὐτό ὁ Θεός πληροφόρησε τόν Μωϋσῆ, ἄν θέλουν νά φύγουν, νά φύγουν. Ἀλλάδέ φύγανε… Αὐτό εἶναι ὑπέρ, εἶναι ἕνα δῶρο πού ἔκαναν αὐτοί στόν Θεό. Θάμποροῦσε νά πέσουν ξαφνικά οἱ βάρβαροι καί νά μήν μποροῦσαν νά φύγουν, νά τούςἔσφαζαν ὅλους. Ὄχι, ὁ Θεός τούς εἰδοποιεῖ. Φαίνεται ἀπό ’δῶ ἡ μεγάλη τους ἀρετή,πού μένουν ἑκούσια νά σφαγοῦν.Βλέπετε τώρα τήν στάση αὐτή τῶν ἁγίων καί πόσο ἀντίθετη εἶναι μέ τήν κοσμικήστάση… Ἕνας κοσμικός θά ἔλεγε: Θά ἔρθουν οἱ βάρβαροι; Νά φτιάξουμεὀχυρωματικά ἔργα, νά πάρουμε τουφέκια, νά πάρουμε τά ὅπλα τῆς ἐποχῆς τέλοςπάντων, νά κάνουμε ἄμυνα, νά ἀντιμετωπίσουμε τήν κατάσταση! Τίποτα ἀπό αὐτά…Σάν πρόβατα ἐπί σφαγῇ. Ἅμα θέλει ὁ Θεός νά μᾶς σφάξουν, θά μᾶς σφάξουν. ὉΧριστός δέν πῆρε ποτέ ὅπλα, ποτέ δέν ἀμύνθηκε, ποτέ δέν χτύπησε ἄνθρωπο. Κι,ὅταν ὁ Ἅγιος Πέτρος ἔβγαλε τό μαχαίρι καί ἔκοψε τό αὐτί τοῦ δούλου, τοῦ εἶπε«βάλε τό μαχαίρι σου στή θήκη, ὅποιος πῆρε μαχαίρι, μέ μαχαίρι θά χαθεῖ» (Ματθ.26,52).Αὐτα γιά τό μικρό αὐτό κεφάλαιο περί δοκιμασιῶν.Τό ἑπόμενο κεφάλαιο εἶναι περί πνευματικοῦ ἀγῶνος.«Κάποιος φιλόπονος μοναχός, πού ἀγωνιζόταν μέ ὅλες του τίς δυνάμεις γιά τήνἀρετή, κάποτε ἀτόνισε κι ἔπεσε σέ ἀμέλεια. Γρήγορα, ὅμως, συνῆλθε κι ἔλεγε στόνἑαυτό του: – Ταλαίπωρε ἄνθρωπε, μέχρι πότε θά καταφρονεῖς τή σωτηρία σου; Δένφοβᾶσαι τόν θάνατο καί τήν κρίση;». Γιατί, πολλές φορές ξεκινάει κανείς καλά μέζῆλο τά πνευματικά, ἐξομολογεῖται, προσεύχεται, χαίρεται, διαβάζει βίους ἁγίωνκ.λ.π. θεολογικά βιβλία, ἐκκλησιάζεται, ἀλλά, ἄν δέν προσέξει καί ἀμελήσει, φτάνεικάποια στιγμή σέ μιά πολύ χαμηλή πνευματική στάθμη. Αὐτή εἶναι καί ὅλη ἡπροσπάθεια τοῦ διαβόλου, αὐτόν πού εἶναι ἐπιμελής στά πνευματικά νά τόν ρίξει σέἀμέλεια. Τόν ἀμελή νά τόν ρίξει στήν ἁμαρτία καί τόν ἁμαρτωλό νά τόν ρίξει στήνἀπόγνωση, στήν ἀπελπισία, ὥστε νά σταματήσει νά ἀγωνίζεται καί νά αὐτοκτονήσειπνευματικά, νά γυρίσει νά γίνει πάλι κοσμικός ὅπως πρίν.89

Αὐτός τό κατάλαβε καί εἶπε στόν ἑαυτό του: Δέν φοβᾶσαι τόν θάνατο καί τήν κρίση;Μέχρι πότε θά καταφρονεῖς τή σωτηρία σου; Δέν λυπᾶσαι τήν ψυχή σου; «Μέ τίςσκέψεις αὐτές γινόταν προθυμότερος στό ἔργο τοῦ Θεοῦ. Μιά μέρα, ἐνῶπροσηύχετο, μαζεύτηκαν γύρω του τά πονηρά πνεύματα καί πάσχιζαν νά τόνἀποσπάσουν ἀπό τήν προσευχή. – Μέχρι πότε θά μέ βασανίζετε; εἶπε μ’ ἀγανάκτησηὁ ἀδελφός. Δέν σᾶς ἔφτασε τόσος χρόνος, πού μέ εἴχατε ρίξει σέ ἀμέλεια;». Καί τίτοῦ ἀπαντᾶνε οἱ δαίμονες; «-Ὅταν ἤσουν ἀμελής, δέν μᾶς ἔδινες καμιά ἐνόχληση,ἀποκρίθηκαν μέ κακία οἱ δαίμονες καί σέ παραμελούσαμε κι ἐμεῖς. Τώρα, πού μᾶςἐναντιώνεσαι, σέ πολεμοῦμε». Ἀφοῦ τόν εἶχαν δικό τους, γιατί νά τόν πολεμήσουν;Δέν ἔχαναν τόν χρόνο τους μ’ αὐτόν.Ὅταν ἄρχισε νά εἶναι μέ τόν Χριστό, τότε τόν πολεμοῦσαν. Γι’ αὐτό καί μᾶς μή μᾶςκάνει ἐντύπωση… Λένε μερικοί: τώρα πάτερ, πού ἦρθα στήν Ἐκκλησία, ἔχω πιόπολλά προβλήματα, πιό πολλές δυσκολίες. Ἔτσι εἶναι, γιατί ὁ διάβολος λυσσάει καίθέλει νά σέ γυρίσει πίσω, νά σέ ἀνακόψει ἀπό τήν πορεία σου. Ὅταν ἦσουν στήνκοσμική ζωή, δέν τόν ἐνοχλοῦσες, σέ εἶχε ἐξασφαλισμένο γιά τήν κόλαση. Πήγαινεσέ ἄλλους πού ἀγωνιζόντουσαν καί δέν ἔχανε τόν χρόνο του μαζί σου. «Σάν ἄκουσεαὐτά ὁ ἀδελφός, βίαζε πιό πολύ τόν ἑαυτό του στόν πνευματικό ἀγῶνα καί μέ τήΧάρη τοῦ Θεοῦ πρόκοψε στήν ἀρετή».Ἄλλο περιστατικό. «Ἕνας ἀδελφός πού περνοῦσε ἄσκοπα τόν καιρό τουπαραμελώντας τή σωτηρία του, κατέβαινε κάποτε στήν πόλη νά πουλήσει τά καλάθιατου. Βραδιάστηκε, ὅμως, στόν δρόμο καί γιά νά μήν κινδυνεύσει στή σκοτεινήνύχτα, βρῆκε πρόχειρο κατάλυμα σ’ ἕνα παλιό τάφο. Ξάπλωσε νά ξεκουραστεῖ..». Οἱτάφοι μπορεῖ νά ἦταν καί μικρά σπιτάκια. Ἄν πᾶτε καί σήμερα στήν Αἴγυπτο καίδεῖτε τούς τάφους εἶναι σάν μικρά σπιτάκια. Μπῆκε λοιπόν σ’ ἕνα ἀπό αὐτά καίπροσπάθησε νά ξεκουραστεῖ. «Ἐνῶ ἔκλειναν πιά τά μάτια του ἀπό τή νύστα, εἶδεἀπέναντί του δύο δαίμονες νά τόν περιεργάζονται.Γιά δές ἐκεῖ, τόλμησε ὁ καλόγηρος νά ξαπλώσει στό μνημεῖο, εἶπε ὁ ἕνας, ἄς τόνπειράξουμε, γιά νά ἀναγκαστεῖ νά φύγει ἀπ’ τήν κατοικία μας». Ἦταν τό σπίτι τῶνδαιμόνων ἐκεῖ. «Μή χάνουμε μ’ αὐτόν τόν καιρό μας, ἀποκρίθηκε μέ περιφρόνηση ὁἄλλος, εἶναι ἀπ’ τούς δικούς μας. Τρώει, πίνει, φλυαρεῖ, παραμελεῖ τά καθήκοντά τουκαί κάνει σχεδόν ὅλα μας τά χατίρια. Ἄς πᾶμε νά πειράξουμε ἐκείνους πού μᾶςπολεμοῦν νύχτα – μέρα μέ τήν προσευχή τους καί τήν ἄσκηση». Τά λέγανε οἱδαίμονες μεταξύ τους αὐτά. «Βλέποντας ὁ ἀδελφός πώς καί οἱ δαίμονες ἀκόμα τόνπεριφρονοῦσαν, ἔβαλε ἀρχή καί ἔγινε καλός μοναχός». Γιατί ἔγινε ὅλο αὐτό τώρα; ὉΘεός τό παραχώρησε. Νά φανερωθοῦν οἱ δαίμονες, νά δεῖ ὁ μοναχός ὁ ἀμελής πώςτόν περιφρονοῦν ἀκόμα καί οἱ δαίμονες καί νά μετανοήσει. Βλέπετε πῶς μᾶςδιδάσκει ὁ Θεός! Ἀκόμα καί μέσα ἀπό τήν κακία τῶν δαιμόνων.«Ἄν πῆρες πραγματική ἀποφαση νά ζήσεις στό ἑξῆς σύμφωνα μέ τόν θεῖο νόμο, θάβρεῖς βοηθό αὐτόν τόν Νομοθέτη, λέει ἕνας ἅγιος πατήρ». Ὁ ἴδιος ὁ Θεός δηλαδή θά90

σέ βοηθήσει, ἄν ἀποφασίσεις νά τηρήσεις τίς ἐντολές Του. «Ἄν πάλι μέ τή θέλησήσου παραβαίνεις τίς θεῖες ἐντολές, θά ἔχεις συνεργάτη τόν διάβολο», τό μαῦροἀφεντικό πού ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Παΐσιος. Ἀλλά θά σοῦ κάνει καί τή ζωήμαύρη… «Δεῖξε λοιπόν τήν καλή σου πρόθεση, γιά νά λάβεις δύναμη ἀπό τόνΘεό». Μέ ποιόν θέλεις νά εἶσαι… αὐτός καί θά εἶναι μαζί σου. Ἄν κάνεις αὐτά πούθέλει ὁ Θεός, ὁ Θεός θά εἶναι μαζί σου. Ἄν κάνεις τά ἀντίθετα, θά ἔχεις τόν διάβολο,ἀλλά ὁ διάβολος δέν εἶναι καλή παρέα. Μόνο κακό θά σοῦ κάνει.«Ὁ ἀββᾶς Ἰωάννης ὁ Κολοβός προσευχόταν χρόνια στόν Θεό νά τόν ἀπαλλάξει ἀπότά πάθη, πού φώλιαζαν μέσα του κι ἀπ’ ὅλες τίς ἀνθρώπινες ἀδυναμίες. Ὅταν ἐπίτέλους πῆρε αὐτό τό χάρισμα, ἔγινε ἀμέριμνος». Ἡσύχασε. Δέν εἶχε δηλαδήἐνεργοῦντα τά πάθη μέσα του. «Στό βάθος, ὅμως, τῆς ψυχῆς του ὑπῆρχε κάποιαἀνησυχία. Πῆγε λοιπόν νά συμβουλευτεῖ τόν Γέροντά του, τόν ἀββᾶ Ποιμένα. –Βλέπω τόν ἑαυτό μου σέ μεγάλη ἀνάπαυση, ἀββᾶ. Δέν ἔχω πιά κανένα πόλεμο».Δένμέ πειράζει τίποτε. Δέν ἔχω πειρασμούς. «-Πήγαινε εὐθύς καί παρακάλεσε τόν Θεόνά σοῦ ξαναστείλει τούς πειρασμούς, πού εἶχες πρῶτα, τοῦ εἶπε αὐστηρά ὁ Ὅσιος.Δέν ἔμαθες ἀκόμη, πώς μέ τόν πνευματικό ἀγῶνα προκόβει ἡ ψυχή στήνἀρετή;». Μέσω τῶν πειρασμῶν δηλαδή προχωροῦμε. «Ὁ ἀββᾶς Ἰωάννης ἔκανε,ὅπως τόν συμβούλεψε ὁ Πνευματικός του. Δέν προσευχήθηκε πιά ν’ ἀπαλλαγεῖ ἀπόκάθε πόλεμο, ἀλλά ἔλεγε στόν Θεό μέ πολλή ταπείνωση: – Kύριε, δός μου δύναμη,τή στιγμή τοῦ πειρασμοῦ νά μήν ἁμαρτήσω».Δηλαδή εἶχε φτάσει σέ μιά κατάσταση πού νά μήν ἔχει πειραμούς, νά μήν ἔχειλογισμούς. Καί τοῦ λέει ὁ Γέροντάς του, ὁ ἀββᾶς Ποιμένας -διακριτικότατος- δένεἶναι καλό αὐτό. Νά πεῖς στόν Θεό νά γυρίσουν πίσω οἱ πειρασμοί, γιά νά προκόψειςπιό πολύ στήν πνευματική ζωή. Γιατί μᾶς ὠφελοῦν πάρα πολύ οἱ προσβολές πού μᾶςκάνει ὁ διάβολος, μᾶς ξυπνᾶνε πνευματικά καί μᾶς δίνει καί στεφάνια ὁ Θεός ὅτανὑπερβαίνουμε, νικοῦμε τίς προσβολές.«Ἕνας νέος ὑποτακτικός ρώτησε κάποτε τόν ὅσιο Ποιμένα: – Τί νά κάνω ἀββᾶ πούοἱ δαίμονες δέν παύουν νά μέ πολεμοῦν ἄγρια; Ἐσένα παιδί μου πολεμοῦν οἱδαίμονες; εἶπε μέ ἔκπληξη ὁ ὅσιος. Νά εἶσαι βέβαιος ὅτι αὐτοί δέν πολεμοῦν τόνἄνθρωπο ὅσο κάνει τά θελήματά του. Ἀλλά αὐτά γίνονται δαίμονες καί τόν πολεμοῦνκαθημερινῶς». Μήν τά φορτώνουμε ὅλα στόν διάβολο… Δέν μᾶς πολεμᾶνε πάντα οἱδαίμονες. Μᾶς πολεμᾶνε τά ἴδια μας τά πάθη, οἱ ἴδιες μας οἱ ἐπιθυμίες. Γι’ αὐτό λέειὁ Ἅγιος Ἰάκωβος «ἕκαστος ἐκ τῆς ἰδίας ἐπιθυμίας πειράζεται» (Ἰακ. 1,14). Ἔλεγε ὁἍγιος Παΐσιος: μή συκοφαντοῦμε καί τόν διάβολο συνέχεια…Δέν φταίει γιά ὅλα ὁ διάβολος. Λέει ἐδῶ ὁ ἀββᾶς Ποιμένας «Ξέρεις μέ ποιούςπολέμησαν οἱ δαίμονες; Μέ τόν θεόπτη Μωϋσῆ καί τούς ὁμοίους του Ἁγίους». Εἶσαισ’ αὐτά τά μέτρα; Μή λές ὅτι μέ πειράζουν οἱ δαίμονες. Πειράζεσαι ἀπό τίς ἴδιες σουτίς ἐπιθυμίες, ἀπό τά πάθη σου πειράζεσαι. Καθάρισε τά πάθη σου, νέκρωσε τόνπαλαιό ἄνθρωπο, νέκρωσε τίς ἐπιθυμίες σου καί μετά θά ἀρχίσουν νά σέ πολεμᾶνε οἱ91

δαίμονες. «Ὅσο προκόβουν οἱ ἀγωνισταί, ἔλεγε ἡ Ὁσία Συγκλητική, τόσοπολλαπλασιάζονται οἱ ἀντίπαλοί τους».«Τί νά κάνω, Ἀββᾶ, πού μέ πειράζουν τά πάθη καί οἱ δαίμονες; ρώτησε τόν ὍσιοΣισώη ἕνας νέος μοναχός. – Μή λές πώς πειράζεσαι ἀπό τούς δαίμονες, τέκνον».Τάἴδια! Βλέπετε ταυτότητα τῶν Πατέρων; Δέν σέ πειράζουν οἱ δαίμονες. «Οἱ πιόπολλοί πειραζόμεθα ἀπό τίς κακές μας ἐπιθυμίες». Ἔβαλε καί τόν ἑαυτό του μέσα ὁὅσιος γιά νά διδάξει τόν νέο μοναχό.«Ἀρχάριος ἀκόμη στή μοναχική ζωή ὁ Μωϋσῆς ὁ Αἰθίοψ, πολεμήθηκε ἀπό σαρκικήἐπιθυμία. Πῆγε τότε, ταραγμένος, νά ἐξομολογηθεῖ στόν ἀββᾶ Ἰσίδωρο. Ὁ Γέρονταςτόν ἄκουσε μέ συμπάθεια κι, ἀφοῦ τοῦ ἔδωσε τίς συμβουλές πού ἔπρεπε, τοῦ εἶπε νάγυρίσει πίσω στό κελλί του. Ἐπειδή, ὅμως, ἐκεῖνος δίσταζε ἀκόμη, μήπωςἐπιστρέφοντας τοῦ ἀνάψει πάλι ἡ φλόγα τῆς κακῆς ἐπιθυμίας, ὁ ἀββᾶς Ἰσίδωρος τόνπῆρε ἀπό τό χέρι καί τόν ἀνέβασε σ’ ἕνα μικρό δωμάτιο, πού εἶχε πάνω ἀπό τό κελλίτου. – Kύτταξε ἐδῶ, τοῦ εἶπε, δείχνοντάς του πρός τήν δύση.Εἶδε τότε ὁ Μωϋσῆς ἕνα ὁλόκληρο στράτευμα ἀπό πονηρά πνεύματα μέ τεντωμένατόξα, ἕτοιμα γιά πόλεμο καί τρόμαξε. – Κύτταξε τώρα πρός τήν ἀνατολή, εἶπε πάλι ὁΓέροντας. Μυριάδες Ἀγγέλων σέ στρατιωτική παράταξη ἦσαν ἕτοιμοι ν’ἀντιμετωπίσουν τόν ἐχθρό». Κάθε στιγμή γίνεται αὐτός ὁ πόλεμος. Ἐμεῖς δέν τόνβλέπουμε. Οἱ δυνάμεις τοῦ φωτός καί οἱ δυνάμεις τοῦ σκότους. Ἄν τά βλέπαμε αὐτά,θά φρίτταμε… τί γίνεται κάθε στιγμή γύρω ἀπό κάθε ψυχή… πῶς παλεύουν οἱδαίμονες μέ τούς Ἀγγέλους. «Ὅλοι αὐτοί τοῦ εἶπε ὁ ἀββᾶς Ἰσίδωρος, εἶναι σταλμένοιἀπό τόν Θεό νά βοηθήσουν τόν ἀγωνιστή», οἱ Ἄγγελοι. «Βλέπεις πῶς οἱὑπερασπισταί μας εἶναι πολύ περισσότεροι καί ἀσυγκρίτως ἰσχυρότεροι ἀπό τούςἐχθρούς μας; Ὁ Μωϋσῆς εὐχαρίστησε μέ τήν καρδιά του τόν Θεό γι’ αὐτή τήνἀποκάλυψη καί παίρνοντας θάρρος, γύρισε στό κελλί του νά συνεχίσει τόν ἀγῶνατου».Ἔχει καί ἕνα πολύ ὡραῖο κεφάλαιο ὁ Ἅγιος Νικόδημος στόν Ἀόρατο Πόλεμο πούλέει περίπου τά ἴδια πράγματα. Κάθε πρωί, λέει, πού ξυπνάει ὁ ἀγωνιστής πρέπει νάσκέφτεται αὐτό τό πράγμα: ὅτι ἔχει ἀπ’ τή μιά ὅλους τούς Ἀγγέλους παραταγμένους,ἕτοιμους νά συμπολεμήσουν μαζί του καί ἀπ’ τήν ἄλλη πλευρά ἔχει τούς δαίμονεςπού εἶναι ἕτοιμοι νά τοῦ ἐπιτεθοῦν καί θά πρέπει νά προσέχει πάρα πολύ σ’ ὅλη τήδιάρκεια τῆς ἡμέρας. Νά συναγωνίζεται καί νά ἐπικαλεῖται τή βοήθεια τῶν ἁγίωνἉγγέλων, γιά νά κατατροπωθοῦν οἱ δαίμονες. Αὐτή ἡ πάλη τῶν δυνάμεων τοῦ φωτόςμέ τίς δυνάμεις τοῦ σκότους εἶναι συνεχής καί μέσα στόν κόσμο.Ὅλες αὐτές οἱ ὀργανώσεις οἱ ἀντίχριστες, ἡ μασονία, οἱ ἄθεοι, οἱ ἀντίθεοι ἄνθρωποι,ἡ κοσμικότητα, ἡ ἀνηθικότητα πού ἔχει ξεχειλίσει σήμερα στόν κόσμο.. τί εἶναιαὐτά, παρά δαιμονικές ἐνέργειες. Σήμερα ὁ διάβολος ἔχει τελείως «ξεσαλώσει»…γυμνῇ τῇ κεφαλῇ κηρύσσει ἑαυτόν. Πλέον ἀπροκάλυπτα βλέπεις μάγους καί92

μάγισσες νά βγαίνουν στήν τηλεόραση, νά διδάσκουν τούς ἀνθρώπους πῶς νάκάνουν ξόρκια, βιβλία μαγικά νά κυκλοφοροῦν ἐλεύθερα καί παιδικά τέτοια βιβλία,νά διδάσκουν τά παιδιά πῶς νά γίνουν μάγοι! Οὐσιαστικά αὐτά τά βιβλία τοῦ ΧάριΠότερ (Harry Potter) αὐτό εἶναι, μαθαίνουν τά παιδιά πῶς νά γίνουν μάγοι, τά μυοῦνστή μαγεία, δηλαδή στήν λατρεία τοῦ σατανᾶ. Ἡ μαγεία δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, αὐτόεἶναι. Ὁ μάγος εἶναι ἡ καθέδρα τοῦ διαβόλου, ἐκεῖ πού θρονιάζεται ὁ διάβολος. Καίγίνεται αὐτή ἡ πάλη. Τό βλέπει κανείς ὁλοφάνερα, ἄν ἔχει λίγο πνευματικά μάτιακαθαρά. Ἕνας βέβαια πού δέν βλέπει καθόλου, σοῦ λέει τίποτα δέν γίνεται, πολύκαλός εἶναι ὁ κόσμος… ὅλα πᾶνε πολύ καλά…«Ὁ κόσμος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α’ Ἰω. 5,19), λέει ἡ Ἁγία Γραφή. Ὅλο τό κοσμικόσύστημα εἶναι θεμελιωμένο πάνω στόν διάβολο. Θά πρέπει νά τό ξέρουμε αὐτό οἱχριστιανοί καί νά μήν ἐλπίζουμε ποτέ σέ ἕναν διάλογο μέ τόν κόσμο. Προσέξτε, δένμποροῦμε νά κάνουμε διάλογο μέ τόν κόσμο. Σέ μιά συμφωνία πολύ χειρότερα…Μήν ἐλπίζουμε ποτέ ὅτι θά συμφωνήσουμε μέ τόν κόσμο, ἡ Ἐκκλησία μέ τόν κόσμο.Διάλογος δέν χωράει μέ τόν κόσμο. Καί, ὅταν λέω ‘κόσμος’ δέν ἐννοῶ τούςἀνθρώπους, μή μέ παρεξηγήσετε, ἐννοῶ τό κοσμικό πνεῦμα, πού εἶναι τά πάθη:φιληδονία, φιλαργυρία, φιλοδοξία, πού κυβερνοῦν τούς ἀνθρώπους τοῦ κόσμου.Μήν ἐλπίζουμε ποτέ ὅτι θά συμβιβαστοῦμε καί θά τά βροῦμε μέ τόν κόσμο, δένὑπάρχει περίπτωση. Εἶναι ἐχθρός ὁ Χριστός καί ὁ κόσμος, οἱ χριστιανοί καί οἱκοσμικοί, καί πάντοτε θά εἴμαστε σέ ἀντιπαλότητα. Πάντα θά ἔχουμε ἀπέναντί μαςκάποιους οἱ ὁποῖοι θά μᾶς λοιδοροῦν, θά μᾶς βρίζουν, θά μᾶς καταδιώκουν, μέχρι νάμᾶς κατασπαράξουν κιόλας, ὅπως ὅλους τούς Ἁγίους μας. Οἱ πιό πολλοί ἔφτασαν,στήν κυριολεξία, μέχρι καί νά κατασπαραχτοῦν. Ἀπό ποιούς; Ἀπό τούς ἀνθρώπους.Καί τούς περνοῦσαν σάν ἀρνιά μέσα στίς σοῦβλες, τούς κατακρεουργοῦσαν.Ἀλλά, εἴπαμε, εἶναι ἀκριβῶς αὐτή ἡ πάλη τῶν δυνάμεων τοῦ φωτός, τῶν Ἀγγέλων,τοῦ Θεοῦ, μέ τίς δυνάμεις τοῦ σκότους, ἡ ὁποία πάλη αὐτή θά κορυφωθεῖ στά ἔσχαταχρόνια, τοῦ Ἀντιχρίστου. Καί θά φανεῖ πρός στιγμήν ὅτι κυριαρχεῖ ὁ Ἀντίχριστος. Θάκυριαρχήσει γιά τρεισήμισι χρόνια… πολύ λίγο. Μετά βέβαια θά ἐπέμβει ὁ Θεός καίθά πάει ἐκεῖ πού εἶναι νά πάει ὁ διάβολος «στή λίμνη τοῦ πυρός τήν καιομένη»(Ἀποκ. 21,8). Γι’ αὐτό δέν πρέπει νά δειλιάζουμε ποτέ, γιατί εἴμαστε μέ τούς νικητές.Εἶναι βέβαιο ὅτι θά νικήσουμε.«Ἕνας ἅγιος ἐρημίτης εἶδε κάποτε τά πονηρά πνεύματα, σάν σμῆνος ἀπό μελίσσι, νάπερικυκλώνουν τόν ἄνθρωπο, γιά νά τόν παρασύρουν στό κακό. Κοντά του ὅμωςστεκόταν ὁ φύλαξ Ἄγγελος τῆς ψυχῆς του καί μέ γυμνό σπαθί ἔδιωχνε τάδαιμόνια». Παραχώρησε ὁ Θεός νά δεῖ τί γινόταν γύρω του. Σάν μελίσσι οἱ δαίμονεςτοῦ ἐπιτίθονταν, ἀλλά ὁ Ἄγγελος τούς ἔδιωχνε.«Ξεκίνησε μιά μέρα ὁ ἀββᾶς Μακάριος νά πάει, ὅσο μποροῦσε πιό βαθειά στήνἔρημο, γιά προσευχή καί πνευματική μελέτη. Στόν δρόμο συνάντησε ἕνα παράξενο93

πλάσμα, ἀναιδέστατο στήν ὄψη, φορτωμένο μέ σωρό μικρά καί μεγάλα δοχεῖα πούτό καθένα εἶχε κι ἀπό ἕνα φτερό». Ὅπως ἦταν τά μελανοδοχεῖα παλιά πού εἶχαν ἕναφτερό καί τό βουτοῦσαν στό μελάνι καί γράφανε. Κάπως ἔτσι ἦταν καί ἐδῶ μ’ αὐτότό ὄν… «Παραξενεύτηκε ὁ Γέροντας ἀπό τήν ἀκατανόητη ἐκείνη μορφή καί στάθηκενά τήν περιεργασθεῖ». Λέει: τί πράγμα εἶναι αὐτό; «Ὁ ἄλλος φανερά ἐνοχλημένος,τοῦ φώναξε μέ θυμό: – Tί κάθεσαι καί μέ κυττάζεις ἔτσι, μοναχέ;Ἔχεις καμιά δουλειά στόν τόπο τοῦτο, πού δέν τόλμησε ἄνθρωπος ὡς τώρα νάπατήσει τό πόδι του;». Βλέπετε; Ὑπάρχουν τόποι τῶν δαιμόνων; Ὄχι, βέβαια. Ἀλλάἐπειδή ἐκεῖ ὑπάρχουν προηγούμενα, ἐπειδή εἴτε ἔχουν γίνει ἁμαρτίες, εἴτε λατρεῖεςσέ δαίμονες, θυσίες, μπορεῖ νά ἔχουν γίνει καί φόνοι κ.λ.π., οἱ δαίμονες ἐκεῖἀποκτοῦν κάποια δικαιώματα. Λένε ἐδῶ εἶναι τόπος μας καί κατεξοχήν στήν ἔρημο.Τοῦ λέει, λοιπόν, τί ἦρθες ἐδῶ; Νά μᾶς διώξεις καί ἀπό δῶ; Ἐδῶ εἶναι δικός μαςτόπος. «- Γυρεύω τόν Θεό παντοῦ, ἀποκρίθηκε μέ θάρρος ὁ Ὅσιος. Ἀλλά ἐσύ ποιόςεἶσαι; Ἀπόκοσμο μοῦ φαίνεται τό παρουσιαστικό σου καί τό φορτίο σου ἀκατανόητο.Ἐκεῖνος τότε, χωρίς νά θέλει, βιάστηκε νά ὁμολογήσει τήν ἀλήθεια, σπρωγμένος ἀπόἀκατανίκητη δύναμη», τοῦ Θεοῦ. Ὁ διάβολος ἀναγκάζεται μερικές φορές ἀπό τόνΘεό νά πεῖ τήν ἀλήθεια. «-Ἐγώ πού βλέπεις, εἶμαι διάβολος καί τοῦτα ἐδῶ τάσύνεργά μου. Μ’ αὐτά δελεάζω τούς ἀνθρώπους καί μέ ἀκολουθοῦν, κάνοντας ὅλαμου τά θελήματα».Προσέξτε! Αὐτά δέν εἶναι ἱστοριοῦλες, παραμυθάκια, εἶναι πραγματικότητα καί τάἀποκάλυψε ὁ Θεός στόν ἀββᾶ Μακάριο, γιά νά τά ἀποκαλύψει σέ ὅλη τήνἘκκλησία. Θά πεῖς: Γιατί δέν τό εἶδα καί ἐγώ; Δέν χρειάζεται νά τό δεῖς ἐσύ. Τό εἶδεὁ Ἅγιος Μακάριος καί μᾶς τό ἀποκάλυψε. Κοιτάξτε πῶς ἐνεργεῖ ὁ διάβολος!«Ὁ ἀββᾶς Μακάριος ἐπέμενε νά τόν ἐρωτᾶ, μέχρις ὅτου ὁ σατανᾶς ἀναγκάστηκε νάτοῦ φανερώσει ὅλες του τίς παγίδες». Εἶναι ἐνδιαφέρον νά ξέρουμε πῶς δρᾶ τόκακό. «- Ὅποιον βρῶ πρόθυμο στή μελέτη», θέλει νά διαβάζει πνευματικά βιβλία,τήν Ἁγία Γραφή κ.λ.π., «τόν ἀλείφω μέ τό φτερό ἀπό τό περιεχόμενο τοῦ δοχείου,πού ἔχω στό κεφάλι μου». Ἔχει ἕνα δοχεῖο στό κεφάλι του, παίρνει μέ τό φτερό λίγοἀπό τό περιεχόμενο καί τόν ἀλείφει. «Τόν πιάνει ἀμέσως πονοκέφαλος». Μέ τό πούἀνοίγει τό βιβλίο τό πνευματικό, ἀμέσως πονοκέφαλος «κι ἀφήνει στή μέση τήμελέτη». Καταλάβατε; Καί λέει ὁ ἄλλος φταίει τό κεφάλι μου.. ἔχω ἰγμορίτιδα…Ἀλλά εἶναι ὁ διάβολος!«Ἐκεῖνον πού θέλει ν’ ἀγρυπνίσει, παίρνω ἀπό τό δοχεῖο, πού κρέμεται στά βλέφαράμου, τοῦ βάζω λίγο στά μάτια καί τοῦ φέρνω τόση νύστα, πού τρέχει εὐθύς στόστρῶμα. Τά δοχεῖα, πού βρίσκονται στ’ αὐτιά μου, ἔχουν συνταγή κατάλληλη γιάπαρακοή. Μ’ αὐτή κυνηγῶ τούς ὑποτακτικούς». Καί δέν τούς ἀφήνει νά κάνουνὑπακοή, ἀλλά προφανῶς καί τούς συζύγους, πού δέν ἀφήνει νά κάνουν ὑπακοή ὁἕνας στόν ἄλλον, ὅπως λέει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ. Γιατί ἡ ὑπακοή δέν εἶναι μόνο γιά94

τούς ὑποτακτικούς ἤ γιά τούς μοναχούς, γιά ὅλους εἶναι. Λοιπόν… κάνεις παρακοή;Νά ξέρεις ὅτι εἶσαι θύμα τοῦ διαβόλου, πού παίρνει ἀπό αὐτό τό δοχεῖο καί ἀλείφειτά αὐτιά σου.«Ἀπό τό περιεχόμενο τοῦ δοχείου, πού κρέμεται στή μύτη μου, δίνω στούς νέους, γιάνά τούς παρασύρω σέ σαρκική ἐπιθυμία» καί τούς σέρνει ἀπό τή μύτη... «Ἀπό τόδοχεῖο, πού βρίσκεται στό στόμα μου, δίνω στούς ἐγκρατεῖς, γιά νά τούς προκαλέσωλαιμαργία», νά τούς δημιουργήσω διάθεση γιά νόστιμα φαγητά. «Σέ ἄλλους πάλι, γιάνά τούς παρασύρω στήν καταλαλιά καί στήν αἰσχρολογία», οἱ ἁμαρτίες πού γίνονταιμέ τό στόμα καί τήν γλώσσα. «Τό δοχεῖο, πού φέρνω στό λαιμό μου, προξενεῖὑπερηφάνεια καί ὑψηλοφροσύνη» καί περπατάει ὁ ἄλλος σάν λοστός... εἶναι ἀπό τόδοχεῖο πού ἔχει ἀπό τόν λαιμό του ὁ διάβολος!«Τό ἄλλο, πού βλέπεις στήν κοιλιά μου, ἔχει μέσα ἀναισθησία κι ἀκολασία». Κάνειτόν ἄλλον ἀναίσθητο, ἀκόλαστο, βρωμερό, δέν καταλαβαίνει τίποτα, κυλιέται σάν τόγουρούνι στίς σαρκικές ἐπιθυμίες. Ἀκόμα καί τόν γάμο του τόν κάνει πεδίοσαρκικότητας… τίποτα… μόνο σάρκα… Ἐνῶ ὁ Θεός ἔδωσε τόν γάμο, γιά νά γίνειπεδίο ἀπελευθέρωσης ἀπό τήν σάρκα, νά ἐξαγνιστοῦν οἱ σύζυγοι μέσα ἀπό τήνσωφροσύνη πού θά ἀσκήσουν μέσα στόν γάμο καί τήν ἐγκράτεια, ὅπως λέει ἡἘκκλησία, καί νά φτάσουν κάποια στιγμή νά ζήσουν σάν ἀδέλφια μέσα στόν γάμο.Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ γάμου, νά ὑπερβαθεῖ ἡ σαρκικότητα καί νά φτάσουν στήνπαρθενία, ἀφοῦ δέν μπόρεσαν νά κάνουν τήν παρθενία ἀπό τήν ἀρχή.Παραχωρεῖ ὁ Θεός στήν ἀδυναμία καί λέει νά ἔχεις ἕναν ἄνδρα, – ὄχι καί δεύτεροκαί τρίτο καί δέκατο, ὅπως κάνουν σήμερα – μέ σκοπό νά ὑπερβεῖς τήν σαρκικότητάσου καί νά φτάσεις κι ἐσύ, ὅπως ἔζησε ὁ Χριστός, νά εἶσαι ἐλεύθερος ἀπό αὐτή τήνπροσκόλληση στή σάρκα. Ἀλλά, ὅταν ψάχνεις νά τά βρεῖς μέ τόν κόσμο, πῶς θάἐλευθερωθεῖς ἀπό αὐτό; Ὁ κόσμος θά σοῦ πεῖ: Τί εἶσαι; Τί εἶναι αὐτά πού λές;Καλόγερος εἶσαι; Γι’ αὐτό πολλές φορές δέν ἐλευθερωνόμαστε ἀπό τά πάθη μας.Γιατί τρέφουμε μέσα μας αὐτή τήν ἰδέα, ὅτι μπορεῖς νά ζήσεις καί μέ τά κοσμικά καίχριστιανικά, νά συμβιβάσεις τά πράγματα. Δέν συμβιβάζονται. Εἶναι σάν ἕνανἄνθρωπο πού θέλει νά περπατήσει ἔχοντας τό ἕνα πόδι σέ μία βάρκα καί τό ἄλλοπόδι σέ ἄλλη βάρκα. Δέν μπορεῖ νά προχωρήσει, θά διαλυθεῖ.«Τό ἄλλο, πού βλέπεις στήν κοιλιά μου, ἔχει μέσα ἀναισθησία κι ἀκολασία καί τάὑπόλοιπα φθόνο, φόνο, κλοπή κι ὅλα τ’ ἄλλα κακά. Μ’ αὐτά βγάζω τούς ἀνθρώπουςἀπό τόν ἴσιο δρόμο καί τούς ὁδηγῶ ,ὅπου θέλω ἐγώ, μέχρις ὅτου τούς παρασύρωστήν ἀπώλεια». Προσέξτε τώρα! δέν εἶναι ὅτι ὁ διάβολος ἀναγκάζει τόν ἄνθρωπο νάτά κάνει αὐτά. Ὁ διάβολος κάνει προτάσεις καί ὁ ἄνθρωπος, ἄν ἀνταποκριθεῖ στίςπροτάσεις τοῦ διαβόλου καί συγκατατεθεῖ, τότε ἁμαρτάνει, ἀφοῦ τελεῖ τήν ἁμαρτία.Δέν ἀναγκάζει ὁ διάβολος κανέναν. Μόνο προτείνει. Ὅπως καί ὁ Θεός δέν ἀναγκάζεικανέναν, μόνο προτείνει καί καλεῖ στή σωτηρία. Ἔτσι καί ὁ διάβολος. Ὁ ἄνθρωποςεἶναι αὐτεξούσιος καί ἀπέναντι στόν Θεό καί ἀπέναντι στόν διάβολο. Γι’ αὐτό ἄς μή95

λέει κανείς, δέν φταίω ἐγώ, ὁ διάβολος, ἐσύ φταῖς… Ὁ διάβολος ἔκανε τήν πρόταση.Ἐσύ τήν δέχτηκες ὅμως. Ἐσύ φταῖς. Γι’ αὐτό καί δίνουμε λόγο στόν Θεό. Ἀλλιῶς,γιατί νά δώσουμε λόγο; Ἄν ὁ διάβολος μᾶς ἀνάγκαζε νά εἴμαστε ἀκόλαστοι λόγουχάρη, νά ἔχουμε φθόνο… Τί φταῖμε ἐμεῖς, θά ποῦμε, Θεέ μου; Δέν φταῖμε… ὁδιάβολος. Ὄχι, ὁ διάβολος δέν μπορεῖ νά μᾶς κάνει τίποτε, ἄν μόνοι μας δένδεχτοῦμε τίς προτάσεις του καί τίς κάνουμε πράξεις.«Ἐσένα, ὅμως, δέν κατόρθωσα οὔτε μιά φορά νά σέ πλησιάσω, γιατί ἀδιάκοπα μέπολεμᾶς». Ἦταν σέ πνευματική ἐγρήγορση ὁ ἀββᾶς Μακάριος. Τοῦ ἔβαζε πάλιπειρασμούς.. ὅλα αὐτά τά μπουκαλάκια τά εἶχε χρησιμοποιήσει καί στόν ἀββᾶΜακάριο. Σέ ὅλους τά χρησιμοποιεῖ… καί ὅ,τι πιάσει. Μπορεῖ νά μήν πιάσουν ὅλα,μπορεῖ νά τόν πιάσει ἕνα. Ἕναν τόν πιάνει μέ τήν ἀκολασία, ἄλλον τόν πιάνει μέ τήμέθη, ἄλλον τόν πιάνει μέ τήν κακία, μέ τόν φθόνο, μέ τήν ζήλια, τήν ζηλοτυπία…ὅ,τι πιάσει. Μετά τοῦ δίνει συνέχεια ἀπό αὐτό πού ἔπιασε. Αὐτή εἶναι ἡ μαεστρία τοῦδιαβόλου. Δέν προσπαθεῖ νά σέ ρίξει σέ ὅλα τά πάθη. Σ’ ἕνα σέ ἔριξε, εἶναι ἀρκετό.Γιατί ξέρει ὅτι ὅλα ἄν τά τηρήσει ὁ ἄνθρωπος καί ἕνα δέν τηρήσει, εἶναι σάν νά μήντήρησε τίποτα (πρβλ. Ἰακ. 2,10) ἀπό τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ὁπότε τοῦ ἀρκεῖ νά σέρίξει καί σέ μία ἁμαρτία.«Ὁ ἀββᾶς Μακάριος ἔμεινε κατάπληκτος ἀπό τή μεγάλη ποικιλία πού εἶχαν τάδιαβολικά τεχνάσματα. Ἔκανε τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ ἐπάνω του καί εἶπε: – Ἄςεἶναι δοξασμένο τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ πού σέ καταργεῖ, διάβολε, διά μέσου τῶν ἉγίωνΤου. Ὅπως ἐφύλαξε ἐμένα ἀπό τίς παγίδες σου, ἄς προφυλάξει καί ὅλους ἐκείνους,πού ἀγωνίζονται νά τηρήσουν τίς ἐντολές Του. Καθώς ἔλεγε αὐτά ὁ Ὅσιος, ὁδιάβολος ἐξαφανίστηκε σάν καπνός ἀπό τά μάτια του, ἐνῶ ἐκεῖνος συνέχισε τόνδρόμο του μέ μεγάλη συλλογή, περίσκεψη καί προσοχή».Ἐδώ ὁλοκληρώσαμε καί τό κεφάλαιο περί πνευματικοῦ ἀγῶνα. Ἄν θέλετε κάτι νάσυζητήσουμε πάνω σ’ αὐτά ἤ νά ρωτήσετε κάτι…ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : ……………..Ἀπ. : Ὅσο μπορεῖς νά ἀγωνιστεῖς νά ξυπνήσεις. Νά μείνεις ὄρθια, νά κάνειςπροσευχή, ὅ,τι μπορεῖς. Ὅ,τι μέτρο σοῦ εἶναι πρόσφορο, χρησιμοποίησέ το γιά νά μήνυστάξεις. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ἄς ποῦμε, ἔλεγε στήν ἀγρυπνία καθόταν ὄρθιος καίδέν ἄφηνω, λέει, ν’ ἀκουμπάει ἡ πλάτη μου στό στασίδι, γιατί ὤπ! σέ παίρνει ὁ ὕπνοςἀμέσως. Καί μετά πάει ἡ ἀγρυπνία, πᾶνε ὅλα… Στεκόταν στό στασίδι, ἀλλά δένἀκουμποῦσε τήν πλάτη του. Φρόντιζε νά βρεῖ τί ἦταν αὐτό πού τόν κρατοῦσε ξύπνιο.Καί οἱ ἅγιοι, βλέπετε, ἀγῶνα εἴχανε. Μή νομίζετε ὅτι ἁγίασαν χωρίς κόπο.Ἀντιστάθηκαν στόν πονηρό.96

Ἐρ. : ……………..Ἀπ. : Ὄχι…. Γιατί δέν εἶναι ἕνας, εἶναι πολλοί. Ἕνας εἶναι ὁ ἑωσφόρος, ὁ ἀρχηγός,πού ἔπεσε, ἀλλά ἔπεσαν μαζί του κι ἄλλοι δαίμονες. Καί τό τάγμα τό δικό του ἔπεσε,ὅλο τό τάγμα τοῦ ἑωσφόρου, τό δέκατο τάγμα, τό ὁποῖο, ὅπως μᾶς λένε οἱ ἅγιοι, θάἀντικατασταθεῖ ἀπό τούς μοναχούς, ἀλλά πέσανε καί ἀπό ἄλλα τάγματα ἄγγελοιμεμονωμένοι… εἶναι πολλοί, δέν εἶναι ἕνας. Καί τότε βγῆκε ὁ Ἀρχάγγελος Μιχαήλκαί εἶπε: Στῶμεν καλῶς, προσέξτε! Γιατί, ἔβλεπε πού ἄρχισαν καί ἔπεφταν οἱἄγγελοι.Ἐρ. : ……………..Ἀπ. : Ναί, ἀλλά γιατί τό χαλάει; Πάλι κατά παραχώρηση Θεοῦ, γιατί προφανῶς ἐμεῖςπού τό λέμε, δέν τό λέμε ὅπως πρέπει. Τό λέμε ἀπρόσεκτα, τό λέμε ἴσως μέ λίγοκενοδοξία στό βάθος, μέ λίγο διάθεση νά προβληθοῦμε, μέ λίγη ὑπερηφάνεια… Ἐνῶὁ Θεός εἶπε τό καλό νά τό κάνεις κρυφά.Ἐρ. : ……………..Ἀπ. : Βέβαια καί ἐκεῖ μπορεῖ νά τό λές, γιά νά ἀρέσεις στόν Πνευματικό… νά τοῦκάνεις καλή ἐντύπωση… Βέβαια! Πάντα ὅ,τι κάνουμε νά τό κάνουμε μέ αἰτία τόνΧριστό μέ σκοπό τόν Χριστό καί ὅλη ἡ διαδικασία μέχρι νά τό κάνουμε νά εἶναι μέτόν Χριστό. Γιατί λέει ὁ Κύριος «Ἐγώ εἶμαι τό Α καί τό Ω» (Ἀποκ. 1,8), ἡ ἀρχή καίτό τέλος. Γιατί ξεκινᾶς νά κάνεις κάτι; Γιά νά ἀρέσεις στόν Πνευματικό; Γιά νάἀρέσεις στούς ἄλλους; Γιά νά ἀρέσεις ἴσως στόν ἑαυτό σου; Νά πεῖς ‘μπράβο’ καίστόν ἑαυτό σου; Τά κατάφερα; Ὅλα λάθος! Πρέπει νά ἀρέσεις στόν Χριστό. Ἐπειδήτό θέλει ὁ Χριστός. Αὐτός νά εἶναι ὁ σκοπός. Αὐτός νά εἶναι ἡ ἀφορμή καί Αὐτός νάεἶναι ὁ σκοπός.Ἐρ. : ……………..Ἀπ. : Ὑπουλότατο… καί ὅταν τό κάνεις σωστά, ἔρχεται στό τέλος καί σοῦ λέει«μπράβο, τί καλά πού τό ’κανες!» καί σοῦ τά παίρνει ὅλα, ὅλους τούς κόπους. Τόἔχω πεῖ κι ἄλλη φορά τό παράδειγμα. Μιά δωρεά στήν Ἐκκλησία καλό πρᾶγμα δένεἶναι; Καλό εἶναι, ναί. Νά βάλουμε κι ἕνα ἐτικετάκι κάτω ἀπό τόν πολυέλαιο νά λέειτό ὄνομά μας; Καλό δέν εἶναι κι αὐτό; Δέν εἶναι καλό! Τά χάλασες ὅλα. Καλύτερανά μήν τό κάνεις. Μοῦ ἔλεγαν γιά κάποιον ὅτι εἶχε κάνει πολλές δωρεές καί κάποτεπῶς ἔγινε καί ἔπεσε τό ἐτικετάκι πού ἔλεγε τό ὄνομά του κάτω καί δέν φαινόταν καίεἶχε γίνει ἔξω φρενῶν…. Πού δείχνει δηλαδή γιά ποιόν τό ἔκανε! Καί ὁ Χριστός θάσοῦ πεῖ: Ἀφοῦ τό ἔκανες γιά τούς ἀνθρώπους, σοῦ εἴπανε καί μπράβο, σέ γράψανεκαί στίς ἐφημερίδες, σέ πῆραν καί τά κανάλια.. Ἀπό Μένα τί ζητᾶς; Τά πῆρες αὐτάπού ἤθελες.Εἶναι κανόνας αὐτός γενικότερος: τό καλό νά τό κάνεις κρυφά, εἰ δυνατόν νά μήν τόμαθαίνεις οὔτε ἐσύ ὁ ἴδιος. «Νά μήν γνωρίζει ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου»(Ματθ. 6,3), δέν λέει; Ὁπότε μ’ αὐτή τήν ἔννοια εἶναι σωστό αὐτό πού λένε ‘νά μήν97

τό ἀκούσει ὁ διάβολος’. Δηλαδή νά μήν τό ἀκούσει καί ὁ κακός ἑαυτός σου ἀκόμακαί ξεσηκωθοῦν τά πάθη σου.Ἐρ. : ……………..Ἀπ. : Τό λέει ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος «ἄν τηρήσει κάποιος ὅλον τόν νόμο, πταίσῃ δέ ἐν ἑνί-φταίξει σέ ἕνα πρᾶγμα- γέγονε πάντων ἔνοχος» (Ἰακ. 2,10), εἶναι σάν νά μήν τήρησετίποτα. Ἐφόσον, βέβαια, μετανοήσει, διορθώνεται τό πρᾶγμα. Γιατί κανένας δένεἶναι ἀναμάρτητος. Καί οἱ ἅγιοι δέν ἦταν ἀναμάρτητοι, ἔκαναν λάθη. Ἀκόμα καί ὁἍγιος πού γιορτάζουμε σήμερα -καί ἐγώ δέν τό εἶχα προσέξει- κάποια στιγμή ἔφτασεστό σημεῖο νά παραιτηθεῖ ἀπό τήν Ἀρχιερωσύνη του. Δέν αὐτοκαθαιρέθηκε, ἀλλάπείστηκε σ’ ἕναν δαιμονιώδη ἀνακριτή πού τοῦ εἶπε, ἐσύ γιατρός, μεγάλος,σπουδαῖος, τώρα… ἐντάξει δέν λέω καί ἡ ἱερωσύνη καλό πράγμα εἶναι, ἀλλά νάχάσεις τήν ἐπιστήμη σου, τόσα μπορεῖς νά προσφέρεις στούς ἀνθρώπους κ.λ.π.Πές, πές, πές.. δυό ἑβδομάδες περίπου τοῦ ἔκανε αὐτή τήν πλύση ἐγκεφάλου καί τόνκατάφερε νά γράψει ἕνα χαρτί πού ἔλεγε ὅτι παραιτοῦμαι ἀπό τήν ἱερωσύνη. Ὄχι ὅτιἀρνήθηκε τήν ἱερωσύνη του τελικά, ἀλλά δέν τήν ἐξασκοῦσε γιά ἕνα διάστημα. Καίἔπεσε σέ πολύ ἄσχημη κατάσταση. Τά λέει ὁ ἴδιος, καί λέει ἔκανα αὐτή τήν πολύμεγάλη ἁμαρτία. Ἀλλά μετά μετανόησε καί… ἔγινε αὐτός πού ἔγινε. Δηλαδή μπορεῖνά φταίξεις. Τό θέμα ποιό εἶναι; Νά τό παραδεχτεῖς! Νά πεῖς, ἔφταιξα, ἔκανα λάθος.Νά μήν πεῖς τί εἶναι αὐτό, δέν γίνεται αὐτό… Θά συνεχίσω νά τό κάνω, γιά μένα δένεἶναι ἁμαρτία αὐτό. Ὅπως ἔρχονται κάποιοι θρασύτατοι καί μοῦ τά λένε καίκατάμουτρα… Δέν εἶναι ἁμαρτία αὐτό, ἐφόσον ἀγαπιόμαστε, γιατί νά μήν συζοῦμε;Ἄντε νά βρεῖς ἄκρη μετά…Ἐρ. : ……………..Ἀπ. : Δέν χάνεται τίποτα… Ὄχι, ἐφόσον μετανοοῦμε, ὅλα διορθώνονται. Ἡ μετάνοιαδιορθώνει τά πάντα. Καί ἀπό πιό μεγάλος, μέγιστος, τρισμέγιστος ἁμαρτωλός γίνεσαιτρισμέγιστος ἅγιος!Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης98

Λάθη στήν ἐξομολόγηση καί ποιά ἡ σωστή προετοιμασία «Μετανοεῖτε» εἶπε ὁ Κύριος. Μετανοεῖτε συνεχῶς ἐξακολουθητικά... ἀλλάζετε, διορθώνεσθε, προοδεύετε στήνὁμοίωση μ΄ Ἐμένα, πορεύεσθε πρός τή Βασιλεία Μου... «Μετανοεῖτε»... Ὄχι μετανοῆστε μία φορά μόνο, ὄχι μία ὥρα, ὄχι μία ἡμέρα, ὄχι ἕνα μῆνα, ὄχι ἕναχρόνο, ἀλλά συνεχῶς. «Μετανοεῖτε» Ὄχι μόνο ἐξομολογηθεῖτε, ὄχι μόνο διηγηθεῖτε τά λάθη σας, ὄχι μόνο ἀπαριθμεῖστεψυχρά τίς πτώσεις σας, ὄχι μόνο καταθέστε τήν ἁμαρτωλότητά σας, ἀλλά πονέστε, κλάψτε, ἀλλάξτε νοῦ, μεταβληθεῖτε, μεταποιηθεῖτε, ἀποφασεῖστεκαλλίτερα νά πεθάνετε παρά νά ξανααμαρτήσετε... «Πολλοί ἐξομολογοῦνται ἀλλά λίγοι μετανοοῦν» ἔλεγε κάποιος. Ἐξομολογούμαστε ἐνδεχομένως τακτικά, συχνά... Πόσο ὅμως μετανοοῦμε; Ποσό «ὁλόκληρωμένη» εἶναι ἡ μετάνοιά μας; Πόσο ἀνάλογη στό μέγεθος τῆς ἁμαρτωλότητάς μας; Πόσο «ἐπίπονη» εἶναι ἡ ἀναζήτηση τῆς καρδιᾶς μας γιά τόν Κύριο; Πόσο συντριμμένη καί τεταπεινωμένη καρδιά διαθέτουμε; Πόσο ἀλλάζουμε μετά ἀπό κάθε ἐξομολόγηση; Πόσο διορθωνόμαστε;«Ἀρκετοί πιστοί ἀνταποκρίνονται θετικά στήν πρόσκληση τοῦ Πανάγαθου Θεοῦ γιάμετάνοια, ἐξομολογοῦνται εἰλικρινά καί μέ αἰσθήματα πραγματικῆς ἀγάπης πρός τόνΚύριο ἐναποθέτουν ὅλα τά ἁμαρτήματά τους ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ. Παρουσιάζονταισ’ αὐτόν ὡς μιά «ἐπιστολή... γινωσκομένη καί ἀναγινωσκομένη» (Β΄ Κορ. 3, 2). ῎Εχουντήν ὀρθή πεποίθηση καί βαθιά πίστη πώς ὅσα ποῦν θά συγχωρηθοῦν, θά σβησθοῦν, θάἐξαφανισθοῦν, ὡσάν νά μήν συνέβησαν ποτέ στή ζωή τους.....Γι’ αὐτό μέσα στό Ἐξομολογητήριο ὁμολογοῦν μέ ταπείνωση καί συντριβή τήν ἐνοχή τουςκαί ἐξομολογοῦνται πλήρως καί τελείως ὅλα τά σφάλματά τους. Τοιουτοτρόπωςλαμβάνουν τήν ἄφεση ὅλων τῶν μετά τό Ἅγιο Βάπτισμα ἁμαρτιῶν τους καί ἐπανέρχονταιστήν κατάσταση τῆς Χάριτος πλησίον τοῦ Θεοῦ εἰρηνικοί καί ἀναπαυμένοι.Ἡ δύναμη τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως χαρίζει στόν καθένα πού εὐσυνείδηταἐξομολογεῖται, τήν ἐσωτερική πληροφορία ὅτι εἶναι φίλος τοῦ Θεοῦ καί ἀγαπητόςἀδελφός τῶν Ἁγίων. Ἀποκτᾶ δέ τήν παρρησία πρός τόν Θεό, τό βασικό γνώρισμα τῶνἉγίων.Βέβαια ὑπάρχουν καί ἀρκετές περιπτώσεις, ὅπου οἱ πιστοί ἀντιμετωπίζουν ἐπιπόλαια τόΜυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως. Ἐπιδιώκουν γνωστά ὀνόματα Πνευματικῶν, ὄχιγιατί εἶναι ἔμπειροι καί διακριτικοί καί θά τούς βοηθήσουν στή σωτηρία τῶν ψυχῶν τους,ἀλλά γιά νά καυχῶνται μετά πώς εἶναι πνευματικά τέκνα γνωστῶν ἐκκλησιαστικῶν99

Πατέρων, μιμούμενοι τοιουτοτρόπως τούς ἀκάρπους Ἑβραίους, οἱ ὁποῖοι περιορίζονταννά λένε ὅτι εἶναι τέκνα Ἀβραάμ. Φεύγουν ἀπό τό Ἐξομολογητήριο περισσότερολυπημένοι, δύσθημοι καί στενοχωρημένοι παρά ἀναπαυμένοι. Δέν φταίει ὅμως γι’ αὐτότό Μυστήριο, ἀλλά οἱ ἴδιοι οἱ ὁποῖοι προσέρχονται τυπικά καί κατ' ἔθιμο μόνο στίςμεγάλες ἑορτές τῆς Ἐκκλησίας, χωρίς τήν ἀπαραίτητη προετοιμασία καί ἔμπρακτηἐκδήλωση μετανοίας»[1].Πολλοί ἄνθρωποι ὄχι μόνον δέν ἐξομολογοῦνται ἀλλά καί μισοῦν τούς ΠνευματικούςΠατέρες.. «Οι άνθρωποι» γράφει ὁ π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ «ηγάπησαν το σκότος, εν τωοποίω ενοικεί ο θάνατος, και απορρίπτουν το Φως Όπερ είναι ζωή, και πρόσκαιρος καιαιώνιος. … Δια τον λόγον ότι οι πνευματικοί φέρουν το φως της ζωής, πολλοί άνθρωποιμισούν τους λειτουργούς του Χριστού, καθώς και πρότερον εμίσησαν και Αυτόν τονΚύριον: «… Ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσιν …» }222}»[2]῞Οταν ὁ πονηρός δέν κατορθώσει νά ἀποτρέψει τούς ἀνθρώπους μέ τίς συνεχεῖς ἀναβολές τίςὁποῖες τούς ὑποβάλλει γιά νά μήν πλησιάσουν τόν Πνευματικό, τότε προσπαθεῖ νά ἐκμηδενίσειτήν πνευματική ὠφέλεια τοῦ Μυστηρίου ὑποβάλλοντας στόν προσερχόμενο στόἘξομολογητήριο νά μήν ἐξομολογηθεῖ θεαρέστως τίς ἁμαρτίες του.Ἔτσι βλέπουμε ἀρκετούς ἐπειδή προσέρχονται ἐπιφανειακά στό Μυστήριο, νά ἔχουν τήψευδαίσθηση ὅτι πηγαίνουν γιά συζήτηση καί προσωπική προβολή. Δέν προηγεῖται καμιάπροσευχή, περισυλλογή καί αὐτοκριτική. Τό ὅλο παρουσιαστικό τους καί ὁ τρόπος τῆςὁμιλίας τους, κάθε ἄλλο παρά μετάνοια φανερώνουν. Κυριευμένοι ἀπό τό κοσμικό φρόνημα,ἐπιτηδεύονται, προσποιοῦνται, θέλουν νά ἐντυπωσιάσουν. Σκοπός τους δέν εἶναι νά σώσουντίς ψυχές τους, ἀλλά νά ἀποκτήσουν τήν εὔνοια τοῦ Πνευματικοῦ, ὥστε στό μέλλον νά τούςδιευκολύνει στήν πραγματοποίηση ὑλικῶν στόχων καί προσωπικῶν συμφερόντων.Κατά τή διάρκεια τοῦ Μυστηρίου, διακρίνονται γιά τόν ἐγωϊσμό τους, ὁ ὁποῖος ἐκδηλώνεταιμέ αἴσθημα ὑπεροχῆς. Δέν διστάζουν νά ὑποκρίνονται καί νά παρουσιάζονται ὡς δῆθενεὐσεβεῖς. Προβάλλουν ἀνύπαρκτες ἀρετές τους καί καταγγέλλουν ἤ κατηγοροῦν τούςσυνανθρώπους τους. Μιλοῦν μέ γενικότητες καί ἀοριστολογίες καί καταφεύγουν σέ ἄσχετεςἱστορίες, οἱ ὁποῖες τείνουν νά συγχύσουν καί νά παραπλανήσουν τόν Πνευματικό καί νάξεθωριάσουν τήν ἱερότητα τοῦ Μυστηρίου.Ὅταν ἀποφασίσουν νά μιλήσουν γιά τόν ἑαυτό τους, ἐκφράζουν παράπονα γιά νάαὐτοδικαιωθοῦν ἤ νά δικαιολογηθοῦν. Ὅταν ἐπιτέλους μιλήσουν γιά τίς δικές τους ἁμαρτίες,περιορίζονται στά μικρά καί ἀσήμαντα καί ἀποκρύπτουν μέ ἐπιμέλεια τά μεγάλα καί σοβαρά,δῆθεν γιά νά μήν ἐκτεθοῦν στόν Πνευματικό καί χάσει τήν καλή ἰδέα πού ἔχει γι' αὐτούς.Ἀρέσκονται νά ὑπεισέρχονται σέ περιττές λεπτομέρειες, ὄχι γιατί θέλουν νά διαφωτίσουν καίνά διασαφηνίσουν, ἀλλά γιά νά συσκοτίσουν ἀποκρύπτοντας τήν ἀλήθεια ἀπό τόνΠνευματικό. Αὐτό γίνεται ἀντιληπτό γιατί ἡ οὐσία τῆς ἁμαρτίας ἀποφεύγεται οἱ δέἐξομολογούμενοι λόγῳ τῆς ἀνειλικρίνειάς τους, φεύγουν ἀσυγχώρητοι καί λυπημένοι.Ἄλλοι, πάλι, γιά νά ἐντυπωσιάσουν, κατά τήν ἐσφαλμένη γνώμη τους, τόν Πνευματικό, ὅτι100