(6o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

μήν πῶ ὅλες, εἶναι ἀποτέλεσμα ἁμαρτιῶν. Γι’ αὐτό ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ψάξει πούἔσφαλλε καί νά μετανοήσει εἰλικρινά. Τότε μόνο, καί ἄν θέλει ὁ Θεός, θάἀποκατασταθεῖ ἡ ὑγεία του ἡ σωματική.Τί εἶναι καλύτερο «τά πλούτη ἤ ἡ φτώχεια;». Μέχρι ἑνός ὁρίου εἶναι καλός ὁπλοῦτος. Εἶσαι σάν τόν Ἀβραάμ; Νά μήν βλαφτεῖς ἀπό τόν πλοῦτο; Τότε ἐντάξει.Πόσοι εἶναι ὅμως σάν τόν Ἀβραάμ καί δέν παρασύρονται ἀπό τόν πλοῦτο; Συνήθωςαὐξάνεται ὁ ἐγωισμός τους καί γίνονται ἄσπλαχνοι, σκληρόκαρδοι, καχύποπτοι καίγεμάτοι ἄγχος καί ἀγωνία μήν χάσουν τόν πλοῦτο πού ἔχουν. Ἄν ὀ ἄνθρωπος φτάσεισέ τέτοιο σημεῖο, τότε ὁ πλοῦτος δέν εἶναι καλός. Ἡ φτώχεια ἐπίσης ἐξαρτᾶται ἄνεἶναι καλό ἤ κακό. Ἄν, γιά παράδειγμα, εἶσαι φτωχός καί θέλεις νά γίνεις πλούσιος,εἶσαι σέ λάθος δρόμο. Ἄν ὅμως εἶσαι φτωχός καί δέν δυσανασχετεῖς, ἀλλά τόχαίρεσαι δοξάζοντας τόν Θεό, τότε αὐτό σέ βοηθάει πνευματικά, γιατί σέ ταπεινώνει.Ἀκόμα «εἶναι καλύτερη ἡ τιμή ἤ ἡ ἀτιμία;». Ἐξαρτᾶται, πάλι, πῶς τό χρησιμοποιεῖςτό καθετί. Γι’ αὐτό ἔλεγαν οἱ ἅγιοι, νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος πάνω ἀπό ὅλα αὐτά. Νάεἶναι τό ἴδιο γιά τόν ἄνθρωπο, εἴτε τόν τιμοῦν, εἴτε τόν ἀτιμάζουν. Νά εἶναι τό ἴδιοκαί ὁ πλοῦτος καί ἡ φτώχεια καί ἡ ὑγεία καί οἱ ἀρρώστιες.Ἔλεγε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «οἶδα καί περισσεύειν καί ὑστερεῖσθαι» (Φιλ. 4,12).Θυμᾶστε τό περιστατικό μέ ἕναν ἄνθρωπο πού θέλοντας νά γίνει μοναχός πῆγε σέἕναν γέροντα, λέγοντάς του τήν ἐπιθυμία του. Ὁ γέροντας τότε τόν ἔστειλε στόκοιμητήριο καί τοῦ εἶπε νά βρίσει τούς κεκοιμημένους. Ὁ ἄνθρωπος τό ἔκανε καίὅταν ἐπέστρεψε τόν ρωτάει ὁ γέροντας: - Πῶς ἀντέδρασαν οἱ κεκοιμημένοι στίςβρισιές καί στίς ἀτιμώσεις σου; Ἐκεῖνος ἀπάντησε πώς δέν εἶπαν τίποτα. Τότε ὁγέροντας τοῦ εἶπε νά ξαναπάει καί νά τούς ἐπαινέσει. Ὅταν ἐπέστρεψε τόνξαναρώτησε ὁ γέροντας τί τοῦ εἶπαν οἱ κεκοιμημένοι γιά τους ἐπαίνους πού τούςἔκανε. Ἐκεῖνος πάλι ἀπάντησε πώς δέν τοῦ εἶπαν τίποτα. Τότε ὁ γέροντας τοῦ εἶπεὄτι ἔτσι πρέπει νά γίνει κι αὐτός, ἄν θέλει νά γίνει μοναχός. Δηλαδή καλόςχριστιανός. Ἄν θέλουμε νά γίνουμε καλοί χριστιανοί λοιπόν, πρέπει νά ἀποβάλλουμετήν προσκόλληση καί στόν πλοῦτο καί στήν φτώχεια καί στήν τιμή καί στήν ἀτιμίακαί νά εἶναι γιά μᾶς τό ἴδιο. Αὐτό ἰσχύει ἀκόμα καί γιά τήν ζωή καί τόν θάνατο. Εἶναικαλύτερη ἡ ζωή ἀπό τόν θάνατο; Ὄχι πάντα. Πολλές φορές εἶναι καλύτερος ὁθάνατος ἀπό τήν ζωή. Ὅταν εἶναι, π.χ. νά ἀρνηθεῖς τόν Χριστό, τότε προτίμησε τόνθάνατο. Ἄν εἶναι νά ἀρνηθεῖς τόν Χριστό γιά νά ζήσεις, κολάστηκες, ἔχασες τήναἰώνια σωτηρία. Ἑπομένως μήν κολλήσεις στό ἀγαθό τῆς ζωῆς καί μήν φοβᾶσαι τόνθάνατο.«Ὅλα αὐτά καθεαυτά εἶναι ἀδιάφορα», οὔτε καλά, οὔτε κακά, ἀλλά ἐξαρτᾶται πῶςθά τά ἀξιοποιήσεις. Κι ἐσύ νά προτιμᾶς τήν ἀσθένεια, νά προτιμᾶς τήν φτώχεια, νάπροτιμᾶς τήν ἀτιμία, ὅλα αὐτά πού ταπεινώνουν τήν ψυχή καί τό σῶμα». Τελικάαὐτά μᾶς βοηθᾶνε περισσότερο, γιά νά πετύχουμε τήν σωτηρία μας ἀπό τά ἄλλα, ἀπότά πλούτη καί τίς τιμές, τήν ἄνετη ζωή καί τήν εὐρωστία τήν σωματική.«Ἕνας ξενιτεμένος δέν προτιμάει τόν εὐκολότερο δρόμο γιά νά γυρίσει στό σπίτι51

του, ἀλλά τόν πιό ἀσφαλή». Ὁ πιό ἀσφαλής δρόμος εἶναι αὐτός τῆς ταπείνωσης, τῆςφτώχειας, τῆς ἀτιμίας καί τῆς ἀσθένειας. «Ἕνας ναύτης δέν ἐπιθυμεῖ τόν γλυκύτεροἄνεμο, ἀλλά ἐκεῖνον πού τόν φέρνει πιό σίγουρα στό λιμάνι» κι ἄς εἶναι καί λίγοβίαιος. Ἕνας ἄρρωστος δέν ψάχνει γιά τά πιό γλυκά φάρμακα, ἀλλά προτιμάει τάὠφέλιμα κι ἄς εἶναι καί πικρά. Ἐσύ ἀδελφέ μου, χρησιμοποιεῖς ὅλα αὐτά μέ τόνἀντίθετο τρόπο καί κυνηγᾶς ἀκριβῶς αὐτά πού δέν σέ ὠφελοῦν», δηλαδή τόν πλοῦτο,τήν δόξα, τήν τιμή, τήν ὑγεία «καί ἀγαπᾶς μόνο αὐτά πού σοῦ δίνουν ἀνάπαυση στόσῶμα καί σοῦ προσκομίζουν ἡδονές», οἱ ὁποῖες ὅμως εἶναι τό δηλητήριο τῆς ψυχῆς.Ἀκριβῶς γι’ αὐτό τό δηλητήριο πέθανε ὁ Χριστός μας καί μᾶς ἔδειξε τόν τρόπο νάἐξουδετερώνουμε αὐτό τό δηλητήριο τῆς μάταιης καί σαρκικῆς ἡδονῆς πού ἔρχεταιμέσα ἀπό τά πάθη. Τό ἀντίδοτο σέ αὐτή τήν ἡδονή εἶναι ἡ ὀδύνη, ὁ πόνος, ἡ ἄσκηση,ὅλα αὐτά πού δέν μᾶς ἀρέσουν. Δέν ἀρέσουν στόν σωματικό, στόν ὑλικό, στόν γήινοἄνθρωπο.«Γι’ αὐτό ἀπό τώρα καί στό ἑξῆς μήν θέλεις νά εἶσαι ἀγαπητέ τόσο τυφλός, ὥστε νάνομίζεις γιά ὠφέλιμα ἐκεῖνα πού σέ ἀπομακρύνουν ἤ καί σέ ἐμποδίζουν ἀπό τόμέγιστο ἀγαθό». Μήν λές: πάνω ἀπό ὅλα ὑγεία, νά λές: πάνω ἀπό ὅλα ὁ Θεός καί ὅ,τιἀρέσει στόν Θεό. «Καί μήν θέλεις νά ἀλλάζεις τά ὀνόματα τῶν πραγμάτων πούὁδηγοῦν στήν ἀπώλειά σου, ὀνομάζοντας τό καλό, κακό καί τό κακό, καλό».Δυστυχῶς, σήμερα, τόσο ἔχουμε σκοτιστεῖ οἱ ἄνθρωποι πού ὀνομάζουμε τό μαῦροἄσπρο καί τό ἄσπρο μαῦρο. Γιά νά μήν ἀκούσεις τό «οὐαί καί ἀλλοίμονο», πού λέειὁ Κύριος διά μέσω τοῦ Προφήτου Ἡσαΐα «Ἀλλοίμονο σέ ὅσους λένε τό καλό κακόκαί τό κακό καλό» (Ἡσ. 5,20).«Ξύπνα κάποτε ἀπό αὐτόν τόν θανατηφόρο ὕπνο καί ἄν ὁ Θεός σοῦ χάρισε ὐγεία,ὀμορφιά, γνώση, πλοῦτο, ἀξιώματα καί ἄλλα ὅμοια φυσικά καί ἀπρόβλεπτα καλά,μήν τά χρησιμοποιεῖς κακῶς γιά τήν ἀπώλειά σου, ἀλλά κάνε τα ὄργανα γιά τήνσωτηρία σου. Ἀποφάσισε νά τρέχεις πάντοτε πρός τόν τελικό σκοπό σου μέ ὅλη σουτήν καρδιά. Καί ἄν βρεῖς τίποτε ἐμπόδια, γκρέμισέ τα καί μήν σταματήσεις ποτέμέχρι νά ἐπιτύχεις τόν σκοπό σου, ὅπως κάνει ἕνας ποταμός, ὁ ὁποῖος δένἐμποδίζεται ἀπό τά ἐμπόδια πού βρίσκει μπροστά του, ἀλλά τρέχει γρήγορα μέχρι νάφτάσει τήν θάλασσα». Λέει ὁ Ἐκκλησιαστής: «ὅλοι οἱ χείμαρροι πορεύονται στήνθάλασσα» (Ἐκκλ. 1,7) καί ὅλοι οἱ Χριστιανοί πορεύονται στόν Θεό, θά λέγαμε. ὉΧριστιανός θά πρέπει νά εἶναι σάν ὁρμητικός χείμαρρος. «Τρέχω ἐπί τό βραβεῖον τῆςἄνω κλήσεως» (Φιλ. 3,14), ὅπως ἔλεγε καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Αὐτή πρέπει νάεἶναι ἡ ζωή μας, μία συνεχής ἄνοδος μέ πολλή προθυμία πρός τόν Θεό.«Γι’ αὐτό, τί σοῦ χρησιμεύουν οἱ παράλογες ἐπιθυμίες πού ἔχεις γιά τά κτίσματα»;Γιατί κυνηγᾶς τά λεφτά, τίς τιμές; Τί σέ νοιάζει, ἄν κάποιος σέ ἀτιμάζει καί σέ βρίζει;Ἄφησέ τον καί βλέπε μόνο τό βραβεῖο τῆς ἄνω κλίσεως καί τρέχε πρός αὐτό.«Αὐτές οἱ ἐπιθυμίες γιά τά κτίσματα εἶναι ἐμπόδιο γιά τόν σκοπό τῆς σωτηρίας σου.Ξερίζωσέ τες ὅλες ἀπό τήν καρδιά σου, μολονότι τίς ἀγάπησες μέχρι τώρα ὡς κόρη52

ὀφθαλμοῦ». Δυστυχῶς τά ἀγαπήσαμε, ἀδελφοί μου, τά πάθη μας, τίς ἁμαρτίες μας.Γι’ αὐτό χρειάζεται πολύ νά ἀγωνιστοῦμε. Μάλιστα σήμερα πού οἱ ἄνθρωποι εἶναιἀκατήχητοι καί βρίσκουν τόν Χριστό σέ μεγάλη ἡλικία, πρέπει νά παλέψουν μέ ὅλητήν προηγούμενη ζωή τους, μέ ὅλες τίς κακές συνήθειες. Αὐτό δέν εἶναι εὔκολο,ἀλλά μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά τό κάνει μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά νικήσει. Δένπρέπει ὅμως νά τά παρατήσει, δέν πρέπει νά βιαστεῖ καί νά περιμένει γρήγοραἀποτελέσματα, γιατί ὁ πόλεμος μέ τόν ἑαυτό μας εἶναι ὁ πιό δύσκολος καί ὁ πιόαἱματηρός. Τελικά ὅμως ἡ νίκη θά εἶναι τοῦ Χριστοῦ, ἀρκεῖ νά ἔχουμε ὑπομονή.«Ἐάν ὁ δεξιός σου ὀφθαλμός σέ σκανδαλίζει, βγάλτον καί πέταξέ τον μακριά». Αὐτόπονάει, γιατί εἶναι μάτι σου, ἀλλά πρέπει νά τό βγάλεις, γιατί εἶναι ἄρρωστο, σάπιο,ἔχει παθει γάγγραινα. Ἄν δέν βγάλεις τήν γάγγραινα, θά σαπίσει ὅλο τό σῶμα σουκαί θά πεθάνεις. Ἔτσι εἶναι καί ἕνα πρόσωπο πού ἀγαπᾶς καί εἶναι πολύ δικό σου.Ἄν εἶναι ὅμως σάπιο, δέν πρέπει νά ἔχεις πλέον σχέση μαζί του. Αὐτό γίνεται καί μέἕνα πράγμα, πού τό ἀγαπᾶς, ἀλλά δέν σέ βοηθάει στήν σωτηρία σου, γιατί εἶναι ἕναδηλητήριο πού δηλητηριάζει σιγά-σιγά ὅλη σου τήν ὕπαρξη.«Τί σοῦ χρειάζονται ἐκεῖνα τά ξεφαντώματα, τί σοῦ χρειάζονται οἱ τόσεςπεριπλανήσεις ἀπό ἐδῶ καί ἀπό ἐκεῖ;». Βλέπε σήμερα τόν τουρισμό. Τότε, στάχρόνια τοῦ ἁγίου ἴσως νά μήν ὑπῆρχε ἤ ὑπῆρχε σέ μικρότερο βαθμό. Σήμερα οἱἄνθρωποι γυρνᾶμε συνεχῶς. Γιά ποιόν λόγο; Ὅλο αὐτό ξέρετε, λέγεται ‘διασκέδαση’πού σημαίνει διασκορπισμός (διά+σκεδασμός). Εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο ἀπό αὐτόπού οἱ ἅγιοι Πατέρες ὁνομάζουν ψυχαγωγία. Ψυχαγωγία σημαίνει ἀγωγή τῆς ψυχῆς,δηλαδή ὁδήγηση τῆς ψυχῆς πρός τόν σκοπό της, πού εἶναι ὁ Θεός. Πόσο λοιπόνβοηθάει ὁ διασκορπισμός στήν ψυχαγωγία; Εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο. Κι ὅμως ἐμεῖςτά ἔχουμε ταυτίσει. Καί λένε σήμερα οἱ ἄνθρωποι νά ψυχαγωγηθῶ καί ἐννοοῦν νάδιασκορπιστῶ. Ἀντίθετα, οἱ Πατέρες λένε νά συγκεντρωθεῖς στόν ἑαυτό σου, ὄχι νάδιασκορπιστεῖς καί νά διαχυθεῖς στά κτίσματα. Νά συγκεντρώσεις τόν ἑαυτό σουμέσα στήν καρδιά σου, νά μιλήσεις στόν Θεό καί θά βρεῖς τά πάντα ἐκεῖ, θά βρεῖςτόν οὐρανό... «Ὁ θόλος τῆς καρδιᾶς σου εἶναι ὁ θόλος τοῦ οὐρανοῦ», λέει ὀ ἈββᾶςἸσαάκ ὁ Σύρος. Ἡ σκάλα πού θά ἀνέβεις στόν οὐρανό εἶναι μέσα στήν καρδιά σουκαί δέν εἶναι μέσα στόν διασκορπισμό τοῦ νοῦ διά τῶν αἰσθήσεων μέσα στάκτίσματα, ὅπως γίνεται μέ τίς συνεχεῖς περιπλανήσεις πού κάνει ὁ σύγχρονοςἄνθρωπος. «Ὅλα αὐτά εἶναι ἐμπόδια, κόψτα ὅλα, ἀκόμα κι ἄν τά ἀγαπᾶς σάν τό δεξίσου χέρι. Ἄν τό δεξί σου χέρι σέ σκανδαλίζει, κόψτο καί ρίξτο μακριά».«Τί σέ ὠφελοῦν τά τόσα μπλεξίματα πού χρησιμοποιεῖς στίς ὑποθέσεις τῶν ἄλλων,πού δέν σέ ἀφοροῦν»; Γιατί ἀνακατεύεσαι; Γιατί σέ ἐνδιαφέρει τί ἔκανε ὁ/ἡ τάδε;Γιατί νά μάθεις πράγματα πού δέν σέ βοηθᾶνε στή σωτηρία σου; Γιατί νά μάθεις τάνέα; «Ἕνα νέο μόνο νά μάθεις: ὅτι ὁ Χριστός ἔχει σταυρωθεῖ γιά σένα». Αὐτό τό νέοπρέπει νά τό μάθεις πολύ καλά, νά τό ζήσεις.«Ἐάν τό χέρι σου ἤ τό πόδι σου σέ σκανδαλίζει, κόψτο καί ρίξτο μακριά. Σοῦ53

φαίνονται ἀσήμαντα αὐτά πού εἴπαμε; Γνώριζε, ὅμως, ἀγαπητέ, ὅτι αὐτά εἶναικυρίως οἱ πέτρες καί τά ἐμπόδια, πού ἐμποδίζουν τόν δρόμο τῆς σωτηρίας σου καίεἶναι ἀνάγκη νά τά βγάλεις ἀπό τήν μέση, ὅπως σέ προστάζει ὁ Θεός μέ τόν Ἡσαΐα‘Καθαρίστε τόν δρόμο ἀπό τίς πέτρες’ (Ἡσ. 57,14)». Ἔχεις νά κάνεις ἕναν δρόμο.Δέν εἶναι εὔκολο νά φτάσεις στόν Θεό. Πρέπει νά περάσεις ἕναν δρόμο πού ἔχειἐμπόδια, τά ὁποῖα πολλές φορές μᾶς ἐμποδίζουν νά φτάσουμε στό τέρμα. Αὐτά τάἐμπόδια εἶναι οἱ κακές συναναστροφές, οἱ κακές συνήθειες, τά πάθη, οἱἐνασχολήσεις μέ ὅλα αὐτά πού δέν μᾶς ὠφελοῦν. Ὁ καιρός μας, ὁ χρόνος πού θάζήσουμε σ’ αὐτήν τήν ζωή εἶναι περιορισμένος. Κανένας δέν γλίτωσε τόν θάνατο.Βεβαίως ὁ θάνατος εἶναι μία εὐλογία, ἀλλά εἶναι καί ἕνα τέλος στήν εὐκαιρία πούἔχουμε γιά τήν αἰώνια εὐτυχία. Μετά τόν θάνατο, στήν ἄλλη ζωή, δέν μποροῦμε νάμετανοήσουμε. Ἄς ἀξιοποιοῦμε τό κάθε δευτερόλεπτο.Κάποτε πού εἶχα συναντήσει τόν γέροντα Παΐσιο, μοῦ εἶπε: «μήν χάνειςδευτερόλεπτο». Ξέρετε, οἱ Ἅγιοι εἶναι πολύ κοντά μας, ὄχι μόνο γιατί μᾶς βοηθᾶνε,ἀλλά καί γιατί εἶναι σάν κι ἐμᾶς. Ἔχουν τούς ἴδιους πειρασμούς, τίς ἴδιες ἀτιμίες,τούς ἴδιους λογισμούς, τίς ἴδιες προσβολές μέ μᾶς. Καί ὀ ἴδιος ὁ Χριστός μας εἶχεπροσβολές ἀπό τόν πονηρό, χωρίς βέβαια νά ἁμαρτήσει. Καί οἱ ἅγιοί μας λοιπόνεἶχαν αὐτόν τόν πόλεμο. Γιατί, ὅμως, ἔγιναν ἅγιοι; Γιατί ἀκριβῶς ἀξιοποίησαν κάθεδευτερόλεπτο γιά τόν Θεό, δίνοντας κάθε δευτερόλεπτο σέ Αὐτόν.«Καθαρίστε τούς δρόμους ἀπό τίς πέτρες. Βγάλτε τά ἐμπόδια. Καί ἀπό αὐτά τάφαινομενικά ἀσήμαντα, ἐξαρτᾶται, ἤ νά χάσεις, ἤ νά κερδίσεις τήν αἰώνια εὐτυχία,πού εἶναι ἡ ἀπόλαυσις τοῦ Θεοῦ». Μήν νομίζετε ὅτι εἶναι κοπιαστικό. Δέν εἶναι,γιατί κάποια στιγμή αὐτός ὁ ἀγῶνας, τό νά δίνεις κάθε δευτερόλεπτο στόν Θεό, ἔχειἕνα τέρμα. Θά τελειώσει κάποια στιγμή. Ὁ διάβολος τό κάνει νά μᾶς φαίνεται πολύδύσκολο καί μᾶς πειράζει μέ τόν λογισμό: ‘συνέχεια τόν Θεό θά σκεφτόμαστε,συνέχεια προσευχή θά κάνουμε;’. Ἄν κανείς ὅμως τό ἀρχίσει, θά καταλάβει πώςαὐτό δέν εἶναι τό δύσκολο, ἀλλά τό εὔκολο. Τό δύσκολο εἶναι αὐτό πού κάνουμετώρα καί διασκορπιζόμαστε, ξεχνώντας τόν Θεό καί πέφτουμε σέ ἕνα σωρό παγίδεςτοῦ διαβόλου, πού μᾶς κατατυραννάει.«Μίσησε ἀδελφέ μου τούς διεστραμμένους δρόμους -τούς σκολιούς δρόμους (Παρ.21,8), ὅπως λέει ἡ Ἁγία Γραφή- ὅλα αὐτά πού μέχρι τώρα περπατοῦσες. Ἀποφάσισεεἰς τό ἑξῆς νά χρησιμοποιήσεις ὅλους τούς λογισμούς σου καί ὅλες σου τίς ἐπιθυμίεςγιά τήν ἐλπίδα τῆς εὐτυχίας πού σέ περιμένει». Μᾶς περιμένει μία ἀνείπωτη εὐτυχία,ἀγαθά πού δέν μπορεῖς νά τά περιγράψεις πόσο ὡραῖα εἶναι! Ἐκεῖ λοιπόν νά εἶναι ἡσκέψη σου.«Καί ἐπειδή σέ ἔπλασε ὁ Κύριος μόνο γιά τόν Ἑαυτό του, παρακάλεσέ Τον νά σοῦδώσει χάρη καί δύναμη, γιά νά ξεκολλήσεις ἀπό ὅλα καί νά ζεῖς μόνο γι’ Αὐτόν».Ὑπάρχει μία πολύ ὡραία προσευχή, τήν ὁποία σᾶς παρακαλῶ καί σᾶς συνιστῶ νάτήν βρεῖτε. Βρίσκεται στόν «Ἀόρατο πόλεμο» καί τήν λέμε μετά τήν Θεία Κοινωνία.54

Τήν ἔχει στό δεύτερο μέρος μετά ἀπό τό κεφάλαιο πού λέει πῶς νά εὐχαριστοῦμε τόνΘεό γιά τήν Θεία Εὐχαριστία πού μᾶς ἔδωσε. Ἀφοῦ κοινωνήσεις, νά πεῖς αὐτήν τήνπροσευχή. Καί ἀνάμεσα στά ἄλλα λόγια της λέμε: «Κάνε με Θεέ μου νά μήν θέλωτίποτα, νά μήν ἀκούω τίποτα, νά μήν βλέπω τίποτα, ἐκτός ἀπό Ἐσένα καί ἀπό τόθέλημά Σου». Ἔτσι πρέπει νά ζοῦμε.«Ὅλη σου ἡ φροντίδα νά εἶναι μόνο πῶς νά πετύχεις τήν σωτηρία σου, ἐπειδή αὐτόςεἶναι ὁ σκοπός τοῦ κάθε ἀνθρώπου, ὁ Θεός». ‘’Τοῦτο τέλος παντός ἀνθρώπου’’(Ἐκκλ. 7,2), ὁ Θεός. Ὁ Θεός νά τό δώσει αὐτό γιά ὅλους μας.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Λέει ὁ Χριστός μας δύο πράγματα, τά ὁποῖα φαίνονται ἀντιφατικά. Τό πρῶτοπού λέει, εἶναι: «στενή καί τεθλιμμένη ὁδός, ἡ ἀπάγουσα εἰς τήν ζωήν» (Ματθ. 7,14).Ἀπό τήν ἄλλη λέει: «Ὁ ζυγός μου χρηστός καί τό φορτίο μου ἐλαφρόν» (Ματθ.11,30). Ποιό ἀπό τά δύο ἰσχύει;Ἀπ. : Αὐτά ἀναφέρονται στήν Ἁγία Γραφή. Καλό εἶναι νά διαβάζετε τήν Ἁγία Γραφήκαί νά διαβάζετε τό πρωτότυπο, ὄχι τίς μεταφράσεις. Ξέρουμε πολύ καλά τά ἀρχαῖαἑλληνικά, νά τό ξέρετε, εἶναι μέσα στό αἷμα μας. Τά νέα ἑλληνικά εἶναι πού μᾶςμπερδεύουν...Στενή λοιπόν καί τεθλιμμένη ἡ ὁδός ἡ ἀπάγουσα εἰς τήν ζωήν, αὐτή ἡ ὁδός πούὁδηγεῖ στήν ζωή. Ἀπό τήν ἄλλη ὁ Χριστός χαρακτηρίζει τόν ζυγό Του χρηστό,δηλαδή καλό καί τό φορτίο Του ἐλαφρό.Ἰσχύουν καί τά δύο! Ξέρετε γιατί εἶναι στενή καί τεθλιμμένη ἡ ὁδός καί πολλοίπαρασύρονται καί πηγαίνουν στήν πλατιά ὁδό; Γιατί εἴμαστε ράθυμοι, τεμπέληδες,δέν θέλουμε νά δουλέψουμε, δέν θέλουμε νά ξεκινήσουμε. Παρασυρόμαστε ἀπό τόνπονηρό, πού δέν μᾶς λέει νά μήν τό κάνουμε, ἀλλά ‘ἔχεις καιρό’... μᾶς πείθει ὅτιμποροῦμε νά δουλέψουμε ἤ νά προσπαθήσουμε ἀργότερα. Μᾶς πείθει νά τόἀναβάλλουμε. Ἐκμεταλλεύεται τήν ραθυμία μας καί τήν τεμπελιά μας καί περνοῦντά χρόνια τῆς ζωῆς μας ἄκαρπα καί καποια στιγμή τελειώνει ὁ χρόνος μας. Χάνουμεαὐτήν τήν ὀμορφιά, πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, γιατί ἡ ὁδός εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός.Τί ποιό μακάριο ὑπάρχει ἀπό τό νά εἶσαι μέ τόν Χριστό καί νά σηκώνεις τόν ζυγότοῦ Χριστοῦ!Ὅταν λοιπόν μπεῖς σ’ αὐτόν τόν ζυγό, μετά καταλαβαίνεις τί βαρύς ἦταν ὀ ζυγός πούσήκωνες ὡς τώρα, ὁ ζυγός τοῦ διαβόλου δηλαδή. Τότε καταλαβαίνεις... γιατί ἡἀμαρτία καί τό νά ζεῖς μέσα στήν ἁμαρτία καί νά ζεῖς μέ τό κοσμικό φρόνημα, εἶναισάν ἔναν ἄνθρωπο πού περπατάει μέ τά χέρια. Εἶναι φυσιολογικό νά περπατᾶς μέ τάχέρια; Ὄχι φυσικά. Τό φυσιολογικό εἶναι νά περπατᾶς μέ τά πόδια. Ἡ ἁμαρτία εἶναιτό ἀντίθετο. Εἶναι σάν νά ἔχεις γυρίσει ἀνάποδα. Ἀλλά θά πεῖς: ὅλοι ἔτσι περπατᾶνε55

σήμερα. Ἔ, σχεδόν ὅλοι... Μᾶς ἔχει τυπωθεῖ λοιπόν πώς αὐτό εἶναι τό φυσιολογικό.Τό μαῦρο σήμερα ἔχει γίνει ἄσπρο καί τό ἄσπρο μαῦρο. Ἄν κάνεις τήν ἀντιστροφή,θά δεῖς πόση ἀνάπαυση θά νιώσεις καί θά καταλάβεις πόσα ἔχασες τόσα χρόνια.Σίγουρα τό ἔχετε ζήσει κι ἐσεῖς πού βρήκατε τήν ἐν Χριστῷ ζωή σέ μεγαλύτερηἡλικία καί ἀναρωτηθήκατε τόσα χρόνια τί κάνατε, πόσο ἀνόητα φερθήκατε πούστερήσατε τήν ψυχή σας ἀπό τόν Θεό.Γι’ αὐτό, ἄς διαλέξουμε καί ἄς πάρουμε τόν ζυγό τοῦ Χριστοῦ μας, γιατί αὐτό εἶναιτό φυσιολογικό μας. Οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ μας εἶναι οἱ ὁδηγίες τοῦκατασκευαστοῦ μας. Εἶναι ὁ τρόπος πού ἔβαλε ὁ κατασκευαστής μας γιά νάλειτουργήσουμε. Εἶναι, ἄν θέλετε, οἱ προδιαγραφές μας. Ἕνα αὐτοκίνητο δέν εἶναιπροορισμένο γιά τήν θάλασσα. Γιά τήν θάλασσα εἶναι ἡ βάρκα. Ἄν βάλουμε τόαὐτοκίνητο στήν θάλασσα, θά καταστραφεῖ. Ἔτσι καί ὁ Θεός μᾶς ἔδωσε ἕνα σῶμα.Τό σῶμα δέν εἶναι προορισμένο γιά τήν πορνεία, ἀλλά γιά τήν ἁγνότητα καί γιά τήνσωφροσύνη μέσα στόν γάμο. Ἄν κάνουμε τό λάθος, θά καταστραφοῦμε καί ψυχικάκαί σωματικά. Γι’ αὐτό σήμερα ἔχουμε ἕνα σωρό ἀρρώστιες ψυχικές καί σωματικές,γιατί δέν ἀκολουθοῦμε τίς ὁδηγίες τοῦ κατασκευαστή μας. Οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ εἶναιοἱ ὁδηγίες γιά νά λειτουργήσουμε σωστά καί νά προάγουμε συνεχῶς τήν ὕπαρξή μαςστόν τελικό σκοπό πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Ὅταν λοιπόν κάνεις τήν ἀντιστροφή,ὅταν γυρίσεις καί περπατήσεις κανονικά μέ τά πόδια καί ὄχι μέ τά χέρια, τότεκαταλαβαίνεις πόσο καλός, πόσο χρηστός, εἶναι ὁ ζυγός τοῦ Χριστοῦ μας.Ἐρ. : Γιατί ἀπαγορεύεται ἡ μεταμόσχευση καρδιᾶς;Ἀπ. : Γιατί ὅταν παίρνεις τήν καρδιά ἀπό κάποιον, τόν σκοτώνεις. Εἶναι ψέμα πούλένε ὅτι εἶναι πεθαμένος. Ἄν κάποιος εἶναι πεθαμένος, τότε καί τά ὄργανά του εἶναιἄχρηστα γιά μεταμόσχευση. Ἄν κάνετε μεταμόσχευση ἐπιτρέπεται μόνο σέ διπλάὄργανα. Νά πάρεις δηλαδή ἕνα νεφρό ἤ ἕνα μάτι. Ὄχι νά τοῦ πάρεις τό συκώτι τοῦἄλλου ἀνθρώπου ἤ τήν καρδιά, γιατί ἔτσι τόν σκοτώνεις. Μά θά σκεφτεῖς: - Θάπεθάνει. Κι ὅμως δέν ἔχεις δικαίωμα ἐσύ νά τόν σκοτώσεις, γιατί αὐτές οἱ τελευταῖεςστιγμές εἶναι οἱ πιό κρίσιμες γιά τόν ἄλλον. Ἐκείνη τήν ὥρα ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νάπαλεύει μέ τούς δαίμονες, νά παρακαλάει τόν Θεό, νά μετανοεῖ, νά προσεύχεται... Κιἐσύ σταματᾶς τήν διαδικασία τῆς σωτηρίας του. Αὐτό εἶναι φόνος.Ἐρ. : Εἶναι δυνατόν τά ὑλικά ἀγαθά νά φέρουν εὐτυχία;Ἀπ. : Τό εἴπαμε νομίζω... Ἄν ἀξιοποιήσεις σωστά τά ἀγαθά, κερδίζεις εὐτυχία. Δένμου ἀρέσει ἡ λέξη εὐτυχία, γιατί δέν ὑπάρχει τύχη. Ἄν θέλεις νά σοῦ χαρίσουν τήναἰώνια ζωή, τότε θά ἔλεγα ὅτι μποροῦν, ἄν ζήσεις ὅπως ἔζησαν ὁ Ἀβραάμ καί οἱὑπόλοιποι. Ἄν ζήσεις ὅμως, ὅπως ζοῦν κατά κανόνα οἱ πλούσιοι, θά πᾶς στήνκόλαση. Ξεκάθαρα πράγματα...Ἐρ. : .......................56

Ἀπ. : Ἡ ὑπακοή στόν Πνευματικό εἶναι ἡ σωτηρία μας. Αὐτό εἶναι τό εὔκολοπράγμα. Τό δύσκολο εἶναι νά μήν ἔχεις πνευματικό. Εἶναι ἀπώλεια, γιατί ὁπνευματικός εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει κάνει τόν ἴδιο δρόμο, πού ξεκινᾶς ἐσύ νάκάνεις τώρα. Ξέρει νά σέ καθοδηγήσει σωστά καί νά σέ πάει ἐκεῖ πού πρέπει νά πᾶς.Ἐρ. : Ἐπιτρέπεται ἡ ἐξωσωματική γονιμοποίηση;Ἀπ. : Καί αὐτό πρέπει νά γίνεται μέ προϋποθέσεις. Εἶναι μεγάλο θέμα. Θά σᾶς πῶδυό πράγματα. Πρῶτον, τό ὠάριο καί τό σπερματοζωάριο πρέπει νά εἶναι δικά σας,δέν πρέπει νά τά πάρετε ἀπό ξένους, γιατί αὐτό εἶναι μοιχεία. Ἰδιότυπη μοιχείαλέγεται στήν Θεολογία. Δεύτερον, δέν πρέπει νά γονιμοποιηθοῦν παραπάνω ἀπό ὅσαθά ἐμφυτευτοῦν. Δέν πρέπει νά γονιμοποιήσεις δέκα ὠάρια καί νά ἐμφυτεύσεις τάδύο ἤ τά τρία. Τά ὑπόλοιπα ὠάρια, τά βάζουν στό ψυγεῖο καί μετά τά πετᾶνε.Δηλαδή κάνεις ἑφτά φόνους, γιά νά ἔχεις ἕνα παιδί... Καταλαβαίνετε πόσο τεράστιαζημιά παθαίνεις; Κάνεις ἑπτά ἐκτρώσεις οὐσιαστικά.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης57

Προέλευση καί ἀντιμετώπιση λογισμῶν - 1ο μέροςΜέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν εὐχή τοῦ Γέροντα, σήμερα θά ἀσχοληθοῦμε μέ ἕναθέμα, πολύ θεμελιακό γιά τήν πνευματική ζωή καί τόν πνευματικό ἀγῶνα. Τό θέματῶν λογισμῶν. Θά δοῦμε τό κεφάλαιο ἀπό τόν Εὐεργετινό: πῶς νικᾶ κανείς τούςλογισμούς καί πότε δέν εἶναι ὑπεύθυνος γι’ αὐτούς.Οἱ ἄνθρωποι πολλές φορές μπερδευόμαστε καί στεναχωριόμαστε γιατί μᾶς ἔρχεται ὁτάδε λογισμός καί ὁ ἄλλος καί ὁ ἑπόμενος, οἱ ἄσχημοι αὐτοί λογισμοί, πού μᾶςκάνουν νά λυπόμαστε γιατί νομίζουμε ὅτι ἁμαρτάνουμε.Ἀλλά δέν ἁμαρτάνουμε, μέχρις ἑνός σημείου. Ὁ κάθε λογισμός ἔχει στάδια.Ὕπάρχουν στάδια ἀνένοχα καί στάδια ἔνοχα, μέχρι νά φθάσει κανείς νάσυγκατατεθεῖ στόν κακό λογισμό, ὁπότε κάνει ἁμαρτία μέσα του. Ἐσωτερικά.Ἔτσι λοιπόν σήμερα θά δοῦμε μέσα ἀπό τά κείμενα τῶν Ἁγίων κάποια τέτοιαστοιχεῖα, πού θά μᾶς βοηθήσουν σ’ αὐτό τό θέμα τῶν λογισμῶν. Πάρα πολλοίἄνθρωποι στήν ἐποχή μας βασανίζονται ἀπό τούς λογισμούς -καθώς κι ἀπό τίςλεγόμενες ἔμμονες ἰδέες- καί δέν ξέρουν πῶς νά τούς ἀντιμετωπίσουν. Οἱ λογισμοίὄντως δέν ἀντιμετωπίζονται, ἄν δέν ἔχει κανείς τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἄν δέν ἔχει τήΧάρη τοῦ Θεοῦ καί δέν ἔχει ἕναν ἔμπειρο πνευματικό ὁδηγό, ὁ ὁποῖος θά τόνβοηθήσει νά ξεδιαλύνει αὐτά τά κουβάρια μέσα του.Πῶς λοιπόν νικᾶ κανείς τούς λογισμούς καί πότε δέν εἶναι ὑπεύθυνος γι’ αὐτούς;Κατ΄ ἀρχήν νά ποῦμε ὅτι καί ὁ Χριστός μας εἶχε προσβολή λογισμῶν, ὅπως καί οἱἍγιοι κατ’ ἐπέκταση εἶχαν προσβολές λογισμῶν.Ἡ προσβολή εἶναι ἀνένοχη. Δέν εἶναι ἁμαρτωλή. Τό νά σοῦ ἔλθει μιά κακή σκέψη,ἕνας κακός λογισμός, αὐτό εἶναι ἀνένοχο. Ἀπό ἐκεῖ καί μετά, πῶς θά τόἀντιμετωπίσεις, ἔχει σημασία διότι μπορεῖ, εἴτε νά νικήσεις, εἴτε νά νικηθεῖς. Καί ἀπόἐκεῖ ἀρχίζει εἴτε ἡ δόξα εἴτε ἡ πτώση, ἡ ἁμαρτία. Γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο ὁ Θεόςπαραχωρεῖ νά μᾶς πειράζει ὁ λογισμός, γιά νά μᾶς δίνει στεφάνια. Δέν μᾶς δίνει τούςλογισμούς γιά νά μᾶς καταποντίζει στό κακό, ἀλλά γιά νά μᾶς προάγει στό ἀγαθό.Ὅπως κανείς κάνει μία ἄσκηση καί μαθαίνει σιγά-σιγά μιά ὡραία τέχνη καίπροοδεύει στήν τέχνη αὐτή καί γίνεται εἰδικός καί προάγεται ὅλη ἡ ὕπαρξίς του, ἡζωή του, διότι πέρασε σωστά τίς διάφορες ἀσκήσεις, τά διάφορα στάδια, τίς διάφορεςτάξεις τῆς σχολῆς αὐτῆς.Ἔτσι καί ὁ διάβολος μέ τούς λογισμούς, πού μᾶς βάζει καί ὁ κόσμος καί ὁ παλαιόςἄνθρωπος, πού ἔχουμε μέσα μας, λειτουργοῦν σάν γυμναστήρια, σάν ἀφορμές καίσάν βοηθήματα, ὥστε νά μπορέσει ὁ ἄνθρωπος νά προαχθεῖ καί νά φθάσει στό καθ᾿ὁμοίωσιν. Ρώτησαν κάποτε ἕναν χαρισματοῦχο Γέροντα:– Τί σέ βοήθησε περισσότερο γιά νά φθάσεις σ’ αὐτό τό σημεῖο, πού ἔφθασες; Σέ58

βοήθησε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ὁ Ἅγιος Πορφύριος; (γιατί τούς εἶχε γνωρίσει αὐτούς τούςἀνθρώπους). – Μέ βοήθησαν σ’ ἕνα ποσοστό 10%, τούς ἀπήντησε.– Καί στό ὑπόλοιπο, ποιός σέ βοήθησε;– Ὁ διάβολος, τούς λέει.– Ὁ διάβολος;– Ναί! Ὁ διάβολος μέ βοήθησε, διότι κάθε φορά πού ἐρχόταν, τοῦ ἔλεγα ‘Εὐχαριστῶπού ἦλθες’ καί θυμόμουν τήν προσευχή, θυμόμουν ὅτι ἔπρεπε νά κατευθυνθῶ πρόςτόν Θεό, ὅτι ὀφείλω τήν ὕπαρξή μου στόν Θεό, ὁτι εἶμαι ράθυμος, γι’ αὐτό καί μοῦἦλθε ὁ λογισμός. Μέ βρῆκε σέ κατάσταση ραθυμίας, πού ἦμουν ἀνοιχτός στίςδαιμονικές ἐπιθέσεις. Πράγματι! Αὐτός μέ βοήθησε!Καταλαβαίνουμε ἑπομένως, πόσο καλό μᾶς κάνει αὐτή ἡ παραχώρηση τοῦ Θεοῦ.Διότι συχνά μᾶς βασανίζει ὁ ἑξῆς λογισμός: «Γιατί ὁ Θεός δέν τοῦ δίνει μία, τέλοςπάντων, νά ἡσυχάσουμε ἀπ’ αὐτόν καί νά μή μᾶς ταλαιπωρεῖ». Ὄχι! Μᾶς ὠφελεῖπάρα πολύ, ὅταν τόν πάρουμε σύμμαχό μας.Ἀπό τό Γεροντικό: «Ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας ρώτησε τόν ἀββᾶ Ποιμένα γιά τούς ρυπαρούςλογισμούς».Ἕνας ἅγιος ρωτάει ἕναν ἄλλον ἅγιο ἄνθρωπο γιά τούς ρυπαρούς λογισμούς.Βλέπουμε πώς καί οἱ ἅγιοι ἔχουν πειρασμό. Δέν ἁμαρτάνουν, ἀλλά ἀγωνίζονται κιαὐτοί. Προσβολές ἔχουν. Γι’ αὐτό δυό Ἅγιοι, δύο ἀββάδες, μεγάλοι Γέροντεςσυζητοῦν γιά τούς ρυπαρούς λογισμούς!«Καί ὁ ἀββᾶς Ποιμένας τοῦ εἶπε: Ὅπως ἀκριβῶς, ἄν ἀφήσει κανείς κλεισμένη μιάκάμπτρα -ἡ κάμπτρα ἦταν κοφίνι πλεχτό μέ καπάκι σάν κιβώτιο, πού ἔβαζαν τάπλυμένα ροῦχα γιά νά στραγγίξουν πρίν τά ἁπλώσουν- γεμάτη ροῦχα, αὐτά θάσαπίσουν». Φυσικά στήν ἀρχή θά στραγγίξουν, ἀλλά ἄν τά ἀφήσεις ἐκεῖ καί δέν τάἁπλώσεις θά σαπίσουν.«Ἔτσι ἀκριβῶς συμβαίνει καί μέ τούς λογισμούς. Ἄν δέν τούς μετατρέψουμε σέπράξεις, θά ἐξαφανισθοῦν μόνοι τους μέ τόν καιρό».Βλέπουμε πόσο ὡραῖο καί παρήγορο εἶναι αὐτό, πού λέει ὁ ἀββᾶς Ποιμένας, ὁὁποῖος εἶναι ἀπό τούς πιό διακριτούς καί τούς πιό σοφούς Πατέρες τοῦ Γεροντικοῦ.Τί μᾶς λέει πολύ ἁπλά; Περιφρόνησέ τους, τούς λογισμούς. Μήν ἀσχολεῖσαι.Φυσικά, μήν τούς κάνεις πράξη.Ὅταν δέν τούς κάνουμε πράξη, σιγά–σιγά θά φύγουν. Ὁ διάβολος ἐξαιτίας τοῦμεγάλου ἐγωισμοῦ του, δέν ἀνέχεται νά τόν περιφρονεῖς. Τό θεωρεῖ πολύπροσβλητικό καί σηκώνεται καί φεύγει. Ἀκόμη καλύτερο εἶναι αὐτό, πού εἴπαμεπροηγουμένως, νά τοῦ λές ‘εὐχαριστῶ πού ἦλθες καί μοῦ θύμισες τήν προσευχή καίτή νήψη, τήν ἐγρήγορση, αὐτό πού καίει τόν διάβολο. Ὁπότε, ἔρχεται νά σοῦ κάνεικακό καί σοῦ κάνει καλό. Βλέποντας ὅμως ὅτι σοῦ προξενεῖ στεφάνια, ὑποχωρεῖ. Γι’αὐτό, τοῦ ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος: «νά ΄ρχεσαι, μοῦ κάνεις πολύ καλό». Δηλαδή δέντόν φοβόταν τόν διάβολο.59

«Ὁ ἴδιος, ὁ ἀββᾶς Ποιμένας, «ὅταν ρωτήθηκε ἀπό τόν ἀββᾶ Ἰωσήφ γιά τό ἴδιο θέματοῦ εἶπε: Ὅπως ἄν βάλει κανείς ἕνα φίδι, κι ἕναν σκορπιό σέ δοχεῖο καί τό κλείσεικαλά θά ψοφήσουν ὁπωσδήποτε μέ τόν καιρό, ἔτσι καί οἱ πονηροί λογισμοί, πούπροέρχονται ἀπό τούς δαίμονες. Μέ τήν ὑπομονή χάνουν τή ζέση τους καίἐξαφανίζονται».Κάνε ὑπομονή καί τίποτα ἄλλο. Περιφρόνησέ τους. Μή σέ πιάνει ἄγχος, μή σέπιάνει ἀγωνία, σφίξιμο, πότε θά φύγει, γιατί ἦλθε, γιατί ἔρχεται. Μή δίνεις καμιάσημασία καί ὅπως ἦλθε, θά φύγει.«Ἕνας ἄλλος ἀδελφός ρώτησε τόν ἀββᾶ Ποιμένα γιά τίς ἐπιθέσεις τῶν λογισμῶν.Καί ὁ Γέροντας τοῦ εἶπε: Ἄς ὑποθέσουμε πώς ἕνας ἄνθρωπος ἔχει φωτιά στά δεξιάτου κι ἕνα δοχεῖο μέ νερό στά ἀριστερά του. Ὅταν λοιπόν φουντώνει ἡ φωτιά, ἄςπαίρνει νερό ἀπό τό δοχεῖο καί ἄς τή σβήνει. Φωτιά εἶναι οἱ πονηροί λογισμοί, πούσπέρνει μέσα μας ὁ ἐχθρός καί νερό εἶναι ἡ καταφυγή μας στόν Θεό».Βλέπουμε, πώς μέ μία ἁπλή πρόταση, δίνει ὅλη τή συνταγή. Ὅλη τή θεραπευτικήτῶν λογισμῶν. Ἡ θεραπευτική τῶν λογισμῶν εἶναι αὐτή: Ἡ καταφυγή στόν Θεό. Νάμήν ἀσχολούμαστε μέ τούς λογισμούς, ὅπως δέν ἀσχολούμαστε μέ τά σκυλιά πούγαυγίζουν ἕνα αὐτοκίνητο ἐν κινήσει. Δέν σταματοῦμε ν’ ἀνοίξουμε τήν πόρτα γιάνά τά διώξουμε. Προχωροῦμε, συνεχίζουμε τόν δρόμο μας. Ἔτσι καί μέ τούςλογισμούς, τούς περιφρονοῦμε καί ἀφηνόμαστε στόν Θεό, καταφεύγουμε στόν Θεό,διά τῆς προσευχῆς φυσικά. Αὐτή εἶναι ἡ καλύτερη ἀντιμετώπιση.Ὑπάρχει ἕνας ἀκόμη τρόπος ἀντιμετώπισης, εἶναι ἡ ἀντίσταση κατά μέτωπο. Νάπεῖς ‘δέν σέ θέλω φύγε’, νά κάνεις ἔντονη προσπάθεια, νά κάνεις νηστεία, ἀσκήσεις,νά κάνεις, μέ ἄλλα λόγια, ἕναν αἱματηρό ἀντιρρητικό ἀγῶνα. Νά φέρεις ἀντίρρησηστόν λογισμό. Ἀλλά αὐτό εἶναι γιά τούς ἔμπειρους. Τούς προχωρημένουςπνευματικά. Καί πάλι εἶναι ἐπικίνδυνο καί ἐπίφοβο.Ὁ διάβολος ἐπειδή ἔχει πολλά χρόνια πεῖρα στούς λογισμούς, στόν πνευματικόπόλεμο, ὑπάρχει πιθανότητα νά σέ ρίξει, νά σέ τουμπάρει, ὅταν ἀρχίσεις νά τοῦκάνεις ἀντίρρηση, νά πιάσεις κουβέντα μαζί του, νά τοῦ φέρνεις ἀντιρρήσεις, νά σοῦλέει, νά τοῦ λές. Νά τοῦ ξαναλές, νά σοῦ ξαναλέει. Γι αὐτό γιά μᾶς, πού εἴμαστεἀρχάριοι, τό ποιό ἀσφαλές εἶναι νά τόν περιφρονήσουμε καί νά στραφοῦμε στήνπροσευχή.Αὐτή εἶναι ἡ καλύτερη ἀντιμετώπιση τῶν λογισμῶν. Γι’ αὐτό, λέει ἐδῶ ὁ Ἅγιος, ἡφωτιά εἶναι οἱ λογισμοί, τό νερό εἶναι ἡ καταφυγή στόν Θεό. Κάθε φορά, πού ἔρχεταιὁ κακός λογισμός, νά θυμόμαστε νά καταφεύγουμε στόν Θεό μέ τήν προσευχή.«Ἕνας ἀδελφός ρώτησε κάποιον ἀπό τούς Πατέρες: Τί νά κάνω πού μέ πολεμοῦνπολλοί λογισμοί καί δέν ξέρω πῶς ν‘ ἀμυνθῶ; Καί ὁ Γέροντας ἀπάντησε: Νά μήν60

πολεμήσεις ἐναντίον ὅλων μαζί, ἀλλά ἐναντίον ἐνός, τοῦ κυριότερου. Γιατί ὅλοι οἱλογισμοί ἔχουν μιά κεφαλή. Πρέπει λοιπόν νά ἀνακαλύψει κανείς ποιά εἶναι ἡκεφαλή καί νά πολεμήσει ἐναντίον της. Τότε μαζί μέ αὐτήν καταβάλλονται καί οἱἄλλοι λογισμοί».Τώρα μᾶς δείχνει τήν τέχνη γιά νά ἀντιμετωπίσουμε πολύν ὄχλο λογισμῶν, πολλούςκαι διαφορετικά εἴδη μερικές φορές. Ὅλοι, ὡστόσο, ἔχουν μιά κοινή πηγή. Ἕνανἀρχηγό. Πρέπει νά τόν ἀνακαλύψουμε τόν ἀρχηγό. Αὐτό τίς περισσότερες φορέςεἶναι δύσκολο, γι’ αὐτό χρειάζεται ὁ πνευματικός ὁδηγός, ὁ ὁποῖος θά μᾶς βοηθήσεινά ἐντοπίσουμε τόν αρχηγό τῶν δαιμόνων, πού κινεῖ αὐτούς τούς κακούς λογισμούς.«Ὅταν τόν βρεῖς καί συντρίψεις τήν κεφαλή του, τότε φεύγουν καί ὅλοι οἱὑπόλοιποι».Πολλές φορές αὐτός ὁ λογισμός, γιά νά μήν ποῦμε πάντα, εἶναι ὁ λογισμός τῆςὑπηρηφάνειας, τοῦ ἐγωισμοῦ, τῆς οἴησης, τῆς κατάκρισης, ὅλα αὐτά εἶναι πολύσυγγενικά, τῆς μνησικακίας, τοῦ θυμοῦ, τῆς ὀργῆς, εἶναι σάν μιά ‘ἀδελφότητα’, θάλέγαμε. Κακή ἀδελφότητα. Κι ἀπό ἐκεῖ ξεκινοῦν πλήθος ἄλλοι λογισμοί.Ἄν θέλει κανείς νά συντρίψει τόν διάβολο ὁριστικά, πρέπει νά συντρίψει τήνὑπερηφάνεια, πού εἶναι τό κεφάλι τοῦ διαβόλου καί ὁ ἀρχηγός ὅλων τῶν λογισμῶν.Ἀπό κεῖ ξεκινοῦν ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι λογισμοί . Ἀπό τήν ἰδέα ὅτι εἴμαστε κάτι, κάτιπολύ σπουδαῖο ἤ τέλος πάντων κάτι ἀξίζουμε κι ἐμεῖς. Θά πρέπει νά μᾶς προσέχουν,νά μᾶς παραδέχονται κ.λ.π.«Ἔνας Γέροντας εἶπε: Τό νά μποῦν οἱ λογισμοί μέσα μας δέν εἶναι ἀξιοκατάκριτο»,μέ τήν ἔννοια νά μᾶς προσβάλουν, νά δεχθοῦμε μιά ἐπίθεση. Αὐτό δέν εἶναιἀξιοκατάκριτο, δέν εἶναι ἔνοχο. «Ἀξιοκατάκριτη εἶναι ἡ κακή ἀντιμετώπιση». Πῶςθά σταθοῦμε! Ἦλθε ὁ λογισμός. Τί θά κάνουμε; Ἀπό κεῖ καί μετά ἀρχίζει ἡ εὐθύνημας. Ἡ κρίση. Ἡ νίκη ἤ ἡ ἧττα! «Μπορεῖ κανείς νά ναυαγήσει ἀπό τούς λογισμούς,ἀλλά μπορεῖ καί νά στεφανωθεῖ ἀπό τούς λογισμούς». Κάθε φορά πού νικᾶ, παίρνεικι ἕνα στεφάνι.Ἔχει ἕνα ὡραῖο περιστατικό στό Γεροντικό. Ὁ ὑποτακτικός κάθε βράδυ ἔπαιρνε τήνεὐχή τοῦ Γέροντά του, πρίν κοιμηθεῖ. Ἕνα βράδυ, πρίν προλάβει νά πάρει τήν εὐχήτοῦ Γέροντα, ὁ Γέροντας κοιμήθηκε. Ὁ ὑποτακτικός ἔμεινε ἐκεῖ γονατιστός μπροστάτου καί περίμενε. Τοῦ ἦλθε ὁ λογισμός νά τόν ξυπνήσει. Τόν νίκησε. Εἶπε θά κάνωλίγη ὑπομονή, νά μήν ξυπνήσω τόν Γέροντα. Τοῦ ἦλθε δεύτερος λογισμός. Πάλισκέφτεται, ἄς μήν τόν ἐνοχλήσω, κουρασμένος εἶναι. Ἦλθε τρῖτος, τέταρτος,πέμπτος, ἕκτος, ἕβδομος λογισμός. Ἑπτά φορές. Καί τίς ἑπτά τόν νίκησε. Ξημέρωσε!Ἀνοίγει τά μάτια ὁ Γέροντας καί τοῦ λέει, «Παιδί μου, γιατί εἶσαι ἐδῶ; Δένκοιμήθηκες»; Καί ὁ μοναχός τοῦ εἶπε: «Γέροντα περιμένω νά μοῦ δώσετε εὐχή γιάνά πάω νά κοιμηθῶ». Θαύμασε ὁ Γέροντας καί πῆρε πληροφορία καί τοῦ εἶπε:«Παιδί μου ἀπόψε πῆρες ἑπτά στεφάνια». Τά εἶδε ὁ Γέροντας. «Κάθε φορά πού61

ἀντιστεκόσουν στόν λογισμό, ἔπαιρνες καί ἀπό ἕνα στεφάνι».«Ἕνας ἀδελφός ρώτησε κάποιον Γέροντα:– Πῶς πρέπει νά διώχνει ὁ νοῦς τούς πονηρούς λογισμούς;– Δέν μπορεῖ νά τό κάνει ἐντελῶς μόνος του γιατί δέν ἔχει τόση δύναμη».Ἄλλωστε καί ὁ Χριστός μᾶς τό εἶπε: «χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰω.15,5). Φυσικά ὅταν λέει ‘οὐδέν’ ἐννοεῖ οὐδέν-τίποτα. Οὔτε ἕναν λογισμό δηλαδή, δένμποροῦμε νά διώξουμε μέ τήν δική μας δύναμη μόνο.Γι’ αὐτό εἶναι λάθος νά λέμε ἀπό αὔριο θά τό κόψω αὐτό τό πάθος, δέν θά τάξανακάνω. Εἶναι λάθος. Πρέπει νά ποῦμε μέ τή δύναμη τοῦ Θεοῦ, μέ τή Χάρη τοῦΘεοῦ, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τῆς Παναγίας καί τῶν Ἁγίων, δέν θά τό ξανακάνω.Γι’ αὐτό ἀποτυγχάνουμε ξέρετε, γιατί πάντα ἀποφασίζουμε ἔχοντας ἐμπιστοσύνηστόν ἑαυτό μας, δίχως νά παίρνουμε βοηθό τόν Θεό.Δέν μπορεῖ λοιπόν ὁ νοῦς μόνος νά διώξει τούς λογισμούς, δέν ἔχει τόση δύναμη.Νά γιατί ὅταν εἶσαι ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία, εἶσαι ἕρμαιο τοῦ διαβόλου καί τῶνλογισμῶν. Διότι δέν ἔχουμε αὐτή τή Χάρη, τή συνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μέτήν ὁποία θά τούς νικήσουμε.Οἱ δυστυχεῖς αὐτοί ἄνθρωποι πηγαίνουν στούς ψυχολόγους, στούς ψυχιάτρους γιάνά τούς ἀπαλλάξουν ἀπό τίς ἔμμονες ἰδέες, ἀλλά τελικά δέ γίνεται τίποτα. Χρειάζεταιἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ γιά νά θεραπευτεῖ ὁ νοῦς ἀπό τούς λογισμούς. Δέν φεύγει ἡ ἰδέα.Μερικές φορές εἶναι πολύ ἀνόητες οἱ ἰδέες καί γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος ὅτι εἶναιἀνοησίες αὐτά πού τοῦ ἔχουν καρφωθεῖ στό μυαλό. Κι ὅμως εἶναι ἀδύνατο νά τίςδιώξουν. Δέν ἔχει τή δύναμη μόνος του νά τίς διώξει, ἄν δέν ἔλθει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ,ἄν δέν μπεῖ στήν θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας νά λάβει τή Θεία Χάρη, ἄν δέν μπεῖκανείς στήν ἄσκηση καί στή μυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας δέ γίνεται τίποτα. Οὔτεἕναν λογισμό δέν μπορεῖ νά νικήσει.«Ὅταν ὅμως οἱ λογισμοί πολεμοῦν τήν ψυχή, αὐτή πρέπει νά καταφεύγει ἀμέσωςστόν πλάστη της, μέ τήν προσευχή. Κι Ἐκεῖνος θά τούς διαλύσει, ὅπως ἡ φωτιάλιώνει τό κερί».Ἔτσι, ὁ Πλάστης μας, ὁ Χριστός μᾶς διαλύει τούς λογισμούς. Νά γιατί οἱ ἄνθρωποιτῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὑγιεῖς ἄνθρωποι. Πραγματικά ὑγιεῖς προσωπικότητες εἶναι μόνοοἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας. Μή ψάχνεται νά βρεῖτε ἀληθινά ὑγιή -πνευματικά καίψυχικά- ἄνθρωπο ἐκτός Ἐκκλησίας. Δέν ὑπάρχει. Οὔτε και ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τῆςἘκκλησίας δηλαδή ἐξωτερικά, εἶναι ὑγιεῖς. Δέν εἶναι. Ὑγιεῖς εἶναι αὐτοί, οἱ ὁποῖοιζοῦν σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία, τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Δηλαδή τή Μυστηριακή,τήν ἀσκητική ζωή. Τότε θεραπεύεται ἡ προσωπικότητα τοῦ ἀνθρώπου.«Τοῦ Ἁγίου Ἐφραίμ: Γνώριζε ἀδελφέ, ὅτι ὅσο βρισκόμαστε σ’ αὐτή τή ζωή,περνᾶμε μέσα ἀπό παγίδες γι’ αὐτό ἄς εἴμαστε πάντα προσεκτικοί μή τυχόν καίπέσουμε σέ καμιά θανάσιμη παγίδα. Γιατί ὁ πονηρός στήνει παγίδες, πού εἶναι ὅλο62

γλύκα καί τίς κρύβει πάντα ἀπό τήν ψυχή μας γιά νά τήν πιάσει καί νά τήν ρίξει στήναἰώνια κόλαση».Κάποτε ὁ Μέγας Ἀντώνιος εἶχε δεῖ ὅλες αὐτές τίς παγίδες ἁπλωμένες σέ μιάτεράστια πεδιάδα καί ἔφριξε μέ τίς τέχνες τοῦ διαβόλου. Εἶναι ἀδύνατο νά ξεφύγει ὁἄνθρωπος, ἐάν δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ καταφυγή στόν Θεό. Δηλαδή ἡ ταπείνωση. Γιατίποιός καταφεύγει στόν Θεό; Αὐτός, ὁ ὁποῖος ἔχει ταπεινό φρόνημα. Αὐτός, ὁ ὁποῖοςδέν πιστεύει στή δύναμή του. Ἐνῶ οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι λένε ‘θέλω καί μπορῶ’.‘Ἀφοῦ μπορεῖς προχώρα’. Στό τέλος ὅμως δέν κάνουν τίποτα. Αὐτοπεποίθηση μᾶςλέει ἡ ψυχολογία σήμερα. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι σωστό. Μᾶς ἔλεγαν στό σχολεῖο ὅτι‘δέν ὑπάρχει δέν μπορῶ, ἀλλά δέν θέλω’. Ἐντελῶς κοσμικό φρόνημα. Τό ὀρθό ποιόεἶναι; Ναί μπορῶ, ἀλλά μέ τή δύναμη τοῦ Θεοῦ.«Ἄς μήν ἀποχαυνωθοῦμε λοιπόν ἀπ’ τή γλυκύτητα τῶν θανατηφόρων παγίδων καίπαρασυρθοῦμε στήν ἐξέταση τῶν πονηρῶν λογισμῶν».Οἱ παγίδες τί εἶναι; Οἱ λογισμοί. Τό λέει τώρα ξεκάθαρα. Μή νομίζετε ὅτι εἶναιτίποτα ἄλλο. Οἱ παγίδες εἶναι οἱ λογισμοί. Αὐτές εἶναι οἱ παγίδες, πού στήνει ὁδιάβολος καί μᾶς λέει ὁτι εἶναι ὅλο γλύκα. Τίς σερβίρει ὁ διάβολος μαζί μέ ζάχαρη,μέ μέλι καί μᾶς προτρέπει νά ἐξετάσουμε τί ὡραῖο πού εἶναι. Ὅμως, ἄς μηνπαρασυρθοῦμε.«Γιατί ἄν κατορθώσει ὁ πονηρός λογισμός νά μπεῖ στήν ψυχή, τότε γλυκαίνει τήναἴσθησή της μέ τήν πονηρή ἐξέταση καί στή συνέχεια ἄν δέν διωχθεῖ μέ προσευχήκαί δάκρυα γίνεται γι’ αὐτήν θανάσιμη παγίδα».Ἔτσι μᾶς πολεμᾶ ὁ διάβολος μέ αὐτήν τήν γλυκύτητα, τήν ὁποία δημιουργεῖ στήνψυχή.«Ἀδελφέ, μή χάνεις τό θάρρος σου ἀπό τούς λογισμούς, πού ἔρχονται ἐναντίον σου,γιατί εἶναι ἀρχή τοῦ ἀγῶνα καί κατάλαβε αὐτό πού σοῦ λέω, ἀπό τόν λάκκο μέ τόβρόχινο νερό. Ὅταν βρέξει καί μαζευτεῖ στόν λάκκο τό εὐλογημένο νερό στήν ἀρχήεἶναι θολωμένο, ὅσο ὅμως περνάει ὁ καιρός γίνεται πιό καθαρό».«Καί σύ λοιπόν ἀγαπητέ, μάθε νά μή λιποψυχεῖς γιατί εἶναι γραμμένο: ‘χείμαρροιἀνομίας ἐξετάραξάν με’ (Ψαλμ. 17,5), ἀλλά και ‘ὁ Θεός ἡμῶν καταφυγὴ καὶ δύναμις,βοηθὸς ἐν θλίψεσι ταῖς εὑρούσαις ἡμᾶς σφόδρα. διὰ τοῦτο οὐ φοβηθησόμεθα ἐν τῷταράσσεσθαι τὴν γῆν’ (Ψαλμ. 45,2).Ἰδίως στήν ἀρχή ὁ διάβολος ξεσηκώνει πλήθος λογισμῶν καί πρέπει νά τό ξέρουμεαὐτό. Ὅλοι εἴμαστε ἀρχάριοι καί ὅλοι ἔχουμε πλῆθος λογισμῶν. Ἀκόμη, θά μᾶςφέρει βλάσφημους λογισμούς γιά νά μᾶς τρομοκρατήσει, γιά νά μᾶς κάνει νά τάπαρατήσουμε. Νά ἀπογοητευτοῦμε καί νά σκεφτοῦμε: Πῶς δέν μέ καίει τώρα ὁΘεός! Πῶς μέ ἀνέχεται μέ αὐτά, πού ἔχω μέσα μου! Δέν εἶναι δικά μας. Εἶναι63

ξεσηκώματα τοῦ διαβόλου, ὅπως τό βρόχινο νερό, πού μαζεύεται στόν λάκκο καίεἶναι πολύ θολό. Σιγά-σιγά, ὅμως, γίνεται αὐτό τό καθάρισμα γιατί κατακάθεται ἡλάσπη καί εἰρηνεύει ὁ λογισμός καί ὁ νοῦς μας.Στήν ἀρχή χείμαρροι ἀνομίας ἐξετάραξάν με, ἀλλά ὁ Κύριος καταφυγή καί δύναμιςκαί δέν θά φοβηθοῦμε ἐν τῷ ταράσσεσθαι τὴν γῆν.«Ὅταν λοιπόν ἔλθει στόν νοῦ πονηρός λογισμός, κραύγασε στόν Κύριο μέ δάκρυαλέγοντας: Κύριε σπλαχνίσου με τόν ἁμαρτωλό, κατάργησε τόν πονηρό καί διώξε τονμακριά μου. Γιατί ὁ Θεός εἶναι καρδιογνώστης καί γνωρίζει τούς λογισμούς, πούπροέρχονται ἀπό τή δική μας κακοήθη προαίρεση, γνωρίζει ὅμως καί τούςλογισμούς, πού μᾶς βάζει στόν νοῦ ἡ κακία τῶν δαιμόνων, γιά τούς ὁποίους εἴμαστεἀνεύθυνοι, ἄν δέν τούς καλλιεργήσουμε».Γι΄αὐτούς πού προέρχονται ἀπό τή δική μας κακοήθη προαίρεση, ἀπό τά πάθη πούἔχουμε μέσα μας, βεβαίως γι΄ αὐτούς εἴμαστε ὑπεύθυνοι. Πρέπει νά πολεμᾶμε τάπάθη, πού ἔχουμε μέσα μας. Ἐπίσης καί τήν ἁμαρτωλή διάθεση, πού ἔχουμε, τήνἁμαρτωλή ροπή, τήν ἁμαρτωλή θέληση.«Νά γνωρίζεις ἄλλωστε καί τοῦτο, ὅτι ὅσο ἀγωνίζεσαι καί κάνεις ὑπομονή στήνὑπηρεσία τοῦ Κυρίου, τόσο καθαρίζουν ὁ νοῦς σου καί οἱ λογισμοί σου.Αὐτά μᾶς λέει ὁ Ἅγιος Ἐφραίμ. Βλέπουμε ὅτι ὅλοι οἱ ἅγιοι συμφωνοῦν σ’ αὐτό τόθέμα. Κατάφευγε στόν Θεό καί πές: ‘Θεέ μου σπλαχνίσου με. Κατάργησε, Θεέ μου,τόν πονηρό καί διώξε τόν μακριά μου’.«Τοῦ ἀββᾶ Ἡσαΐα: Τρία πράγματα εἶναι πού κυριεύουν τήν ψυχή, ὥσπου νά φθάσεισέ μεγάλα μέτρα. Κι αὐτά τά τρία δέν ἐπιτρέπουν στίς ἀρετές νά συγκατοικήσουν μέτόν νοῦ: Ἡ αἰχμαλωσία τοῦ νοῦ ἀπό ἐμπαθεῖς λογισμούς, ἡ ὀκνηρία καί ἡ λήθη».Αὐτά τά τρία ἐμποδίζουν τήν ψυχή νά προοδεύσει. Ὅταν ἀφήνουμε τόν νοῦ μας νάαἰχμαλωτίζεται ἀπό τούς ἐμπαθεῖς λογισμούς, ὅταν εἴμαστε ὀκνηροί, τεμπέληδες καίὅταν ἔχουμε λήθη. Ξεχνοῦμε δηλαδή τόν Χριστό. Ξεχνοῦμε τήν κοινωνία μαζί Του.Ξεχνοῦμε τά λόγια Του, ξεχνοῦμε τίς ἐντολές Του.«Τοῦ ἀββᾶ Μάρκου: Μερικοί ρωτᾶνε, ἄν στό βάπτισμα καταργεῖται ἡ ἁμαρτία, γιατίἐνεργεῖ καί πάλι στήν καρδιά; Ἀφοῦ λέμε ὅτι μέ τό βάπτισμα καθαριζόμαστε, γιατίπάλι ἐνεργεῖ ἡ ἁμαρτία στήν καρδιά μας»;Ἀπαντᾶ: «Δέν ἔχει ἀπομείνει ἁμαρτία πού ἐνεργεῖ ἀπό μόνη της μετά τό βάπτισμα»,ὄντως τό βάπτισμα μᾶς καθαρίζει. «Ἀλλά ἐνεργεῖ γιατί ἐμεῖς τήν ἀγαπᾶμε καί γιάχάρη της παραλείπουμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖες εἶναι φυλακτικές.Μᾶς διαφυλάσσουν ἀπό τήν ἁμαρτία. Ὅσο κανείς δέν προσεύχεται, ὀ νοῦς του εἶναι64

ἀνοιχτός στίς δαιμονικές ἐπιρροές. Ὅταν προσεύχεται, εἶναι ἀπασχολημένος ὁ νοῦςτου μέ τήν προσευχή, ὁπότε γλυτώνει ἀπό τήν ἁμαρτία. Νά γιατί οἱ ἐντολές, ὅταν τίςτηροῦμε, μᾶς προφυλάσσουν ἀπό τήν ἁμαρτία καί διαφυλάσσουν τήν καθαρότητατοῦ βαπτίσματος, τήν καθαρότητα τῆς ψυχῆς μας καί τήν καθαρότητα μετά τήνἐξομολόγηση. Διότι κάθε φορά πού ἐξομολογούμαστε εἶναι σάν νά ξανά-βαπτιζόμαστε. Γινόμαστε πεντακάθαροι μετά τήν ἐξομολόγηση. Γιατί ὅμωςξαναπέφτουμε; Ἁπλά, δέν τηροῦμε σωστά τίς ἐντολές. Ὑπάρχουν κενά στόνπνευματικό ἀγῶνα, ὁπότε βρίσκει εὐκαιρία ὁ διάβολος καί περνᾶ τούς λογισμούς τουκαί ἐμεῖς δυστυχῶς τούς θέλουμε, τούς ἀγαπᾶμε καί πέφτουμε πάλι στά ἴδια.«Τό ἅγιο Βάπτισμα δίνει τέλεια λύση ἀπό τήν ἁμαρτία. Στήν αὐτεξούσια προαίρεσήμας ὅμως ἀνήκει τό νά δέσουμε πάλι τούς ἑαυτούς μας μέ τήν προσκόλληση στήνἁμαρτία ἤ νά τούς ἐλευθερώσουμε μέ τήν ἐργασία τῶν ἐντολῶν. Γιατί ἕνας λογισμόςσχετικῶς μέ κάποια ἡδονή ἤ θυμό πού χρονίζει δέν εἶναι ἀπόδειξη πώς ἔχει ἀπομείνειἁμαρτία μετά τό βάπτισμα, ἀλλά πώς ἐμεῖς ἔχουμε θεληματική προσκόλληση στάπάθη, ἀφοῦ σύμφωνα μέ τή Γραφή ἔχουμε τήν ἐξουσία ‘λογισμοὺς καθαιρεῖν καὶ πᾶνὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ’ (Β΄Κορ. 10,5)».Ἔχουμε τήν ἐξουσία νά τούς διώξουμε τούς λογισμούς. Γιά νά παραμένουν οἱλογισμοί, εἴτε αὐτοί πού ἔχουν σχέση μέ κάποια ἡδονή, εἴτε μέ θυμό πού χρονίζειμέσα μας, μιά μνησικακία, κάτι πού μᾶς ἔχουν κάνει καί μᾶς πλήγωσαν, μᾶςἀδίκησαν, ὅταν αὐτό χρονίζει μέσα μας, αὐτό δέ σημαίνει ὅτι δέν ἔχουμε βαφτιστεῖ ἤὅτι δέν βαφτιστήκαμε σωστά, ἀλλά ὁτι ἀγαπᾶμε τά πάθη μας καί ἑκουσίωςπροσκολλούμαστε σ’ αὐτά.«Ὁ πονηρός λογισμός λοιπόν, σέ ἐκείνους πού τόν ἀνατρέπουν μέσα τους εἶναισημάδι φιλοθεΐας καί ὄχι ἁμαρτίας».Βλέπουμε ὅτι ἀποτελεῖ ἀπόδειξη πώς ἀγαπᾶμε τόν Θεό. Ποιό; Τό ὅτι ἔρχονται οἱλογισμοί καί ἐμεῖς τούς ἀνατρέπουμε. Γι’ αὐτό ἐπιτρέπει ὁ Θεός αὐτούς τούςλογισμούς καί ἀφήνει τόν διάβολο νά μᾶς τούς φέρνει, γιά νά ἀποδεικνύουμε κάθεφορά ὅτι τόν ἀγαπᾶμε. Ἀλλά, καί νά μαθαίνουμε ὁλο καί πιό πολύ, νά Τόν ἀγαπᾶμε.Κάθε φορά, πού περνᾶμε τίς ἐξετάσεις τῆς ἀγάπης στόν Θεό, νικώντας τούς κακούςλογισμούς, προοδεύουμε καί πιό πολύ στήν ἀγάπη, παίρνουμε πιό πολύ Χάρη,κολλᾶμε ἀκόμη περισσότερο στόν Θεό.Ὅπως συμβαίνει καί στά ἀνθρώπινα. Ὄσες πιό πολλές θυσίες κάνουμε γιά ἕναπρόσωπο, τόσο πιό πολύ τό ἀγαπᾶμε. Γιά παράδειγμα, οἱ γονεῖς ὅσο πιό πολύὑποφέρουν γιά τά παιδιά τους, τόσο πιό πολύ τά ἀγαποῦν. Τό ἴδιο ἰσχύει καί μέ τόνΘεό.Ὁ πονηρός λοιπόν λογισμός πού νικιέται εἶναι σημάδι φιλοθεΐας καί ὄχι ἁμαρτίας.Ὁπότε νά μή μᾶς στεναχωρεῖ πού ἔρχονται πονηροί λογισμοί. Ἀντίθετα νάχαιρόμαστε γιατί μᾶς δίνεται ἡ εὐκαιρία νά ἀποδείξουμε πόσο ἀγαπᾶμε τόν Θεό.65

«Ἁμαρτία λοιπόν δέν εἶναι ἡ προσβολή τοῦ λογισμοῦ», λέει ὁ ἀββᾶς Μάρκος,«ἁμαρτία εἶναι ἡ προσκόλληση τοῦ νοῦ στόν λογισμό αὐτό. Κι ἄν δέν τόν ἀγαπᾶμετότε γιατί ἀσχολούμαστε τόσο πολύ μαζί του; Εἶναι ἀδύνατον νά παρατείνεται ἡπαραμονή μέσα στήν καρδιά μας ἑνός λογισμοῦ, πού τόν μισοῦμε μέ τήν καρδιά μας,ἐκτός κι ἄν ἔχουμε οἱ ἴδιοι τήν διάθεση νά πράξουμε τό κακό.Στό βάθος ὑπάρχει μία δική μας ἐπιθυμία νά πράξουμε τό κακό. Ὅσο κι ἄν λέμεἐξωτερικά, ‘δέν τό θέλω’, στό βάθος λίγο τό θέλουμε, τό ἀγαπᾶμε, γι’ αὐτό καίπαραμένει. Μπορεῖ νά τό ἐξομολογηθοῦμε, νά τό ξαναεξομολογηθοῦμε, ἀλλά στόβάθος μᾶς ἀρέσει. Γι’ αὐτό καί παραμένει. Πρέπει νά τό μισήσουμε τελείως ἀπό τάβάθη τῆς ψυχῆς μας για νά φύγει καί νά μᾶς ἐγκαταλείψει ὁριστικά.«Ἔχεις λοιπόν τή δύναμη καί τά ὄπλα ν’ ἀνατρέπεις τούς λογισμούς». Μπορεῖς νάτό κάνεις. «Καί τά ὅπλα τῆς στρατείας ἡμῶν οὐ σαρκικά, ἀλλά δυνατά τῷ Θεῷ πρόςκαθαίρεσιν ὀχυρωμάτων. Λογισμούς καθαιροῦντες καί αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημαεἰς τήν ὑπακοήν τοῦ Χριστοῦ» (Β΄Κορ. 10,4-5).Ἔχουμε ὅπλα πνευματικά, πολύ δυνατά, πού μᾶς ἔχει δώσει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, τάὁποῖα μποροῦν νά καθαιροῦν τούς λογισμούς καί νά αἰχμαλωτίζουν πᾶν νόημα, κάθεσκέψη μας, κάθε προϊόν τοῦ νοῦ στόν Θεό, στόν Χριστό, στήν ὑπακοή τοῦ Χριστοῦ.Καί νά εἶναι ὅλοι οἱ λογισμοί μας σύμφωνοι μέ τόν Χριστό, μέ τό θέλημά Του.«Ἄν λοιπόν, ἐνῶ ἔχεις τή δύναμη νά τούς ἀνατρέψεις, δέν τό κάνεις μόλις σέπροσβάλουν, τότε φανερώνεις ὅτι ἀπό ἀπιστία ἀγαπᾶς τήν ἡδονή καί συνομιλεῖς μαζίτους. Καί ὅτι ἑπομένως αὐτῆς τῆς ἐνέργειας αἴτιος εἶσαι ἐσύ καί ὄχι κάποιοκατάλοιπο τῆς ἁμαρτίας τοῦ Ἀδάμ».Μέ τό βάπτισμα τά ἔχουμε ἐξαλείψει ὅλα. Δέν ἔχει μείνει κάτι ἀπό τήν ἁμαρτία τοῦἈδάμ μέσα μας. Ἀλλά ἐμεῖς ἀγαπᾶμε τήν ἁμαρτία, γι’ αὐτό παραμένουν οἱ λογισμοί.Παραμένουν καί τήν ἀγαπᾶμε γιατί ὑπάρχει αὑτή ἡ ἀπιστία. Δέν ὑπάρχει ἡ πλήρηςἐμπιστοσύνη στόν Θεό. Τό πλῆρες ἄφημα στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ.Ὁ κόσμος μᾶς προτρέπει νά μήν πηγαίνουμε συχνά στήν Ἐκκλησία, γιατί στό βάθοςνομίζει ὅτι κάτι θά στερηθοῦμε. Οὐσιαστικά αὐτό εἶναι ἀπιστία. Ἔλλειψηἐμπιστοσύνης στόν Θεό. Σάν νά σοῦ λένε, πώς ἡ χαρά δέν εἶναι μόνο στόν Θεό, εἶναικαί κάπου ἀλλοῦ, μήν πᾶς πολύ μέσα στήν Ἐκκλησία, γιατί θά χάσεις τή χαρά σου.Περνᾶνε καί στά παιδιά αὐτή τήν ἄποψη καί αὐτό εἶναι ἐγκληματικό. Ἄν ἡ χαράεῖναι κάπου ἀλλοῦ, τότε οἱ Χριστιανοί εἶναι οἱ πιό οἰκτροί καί ἀξιολύπητοι ἄνθρωποι.Ἡ χαρά εἶναι προϊόν τῆς Χάριτος. Τῆς Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. «Καρπός τοῦΠνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις,πραότης, ἐγκράτεια» (Γαλ. 5,22).«Πραγματικοί ἐχθροί τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ πονηροί λογισμοί γιατί ἐμποδίζουν νά γίνειτό θέλημά του. Ἐνῶ ὁ Θεός «θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσινἀληθείας ἐλθεῖν» (Α΄Τιμ. 2,4), οἱ λογισμοί μᾶς πλανοῦν κάνοντάς μας νά66

προσκολληθοῦμε σ’ αὐτούς καί μᾶς ἐμποδίζουν ἀπό τή σωτηρία. Ὅταν λοιπόν τούςμισήσουμε τελείως καί ἐμπιστευτοῦμε τόν Κύριο σέ ὅλα, στρέφοντας σέ Αὐτόν κάθελογισμό μας, μέ καρδιακή καί ἀποκλειστική ἐλπίδα, τότε, ὅπως στήν ἀρχή τῆςπίστεως μέ τό βάπτισμα, τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἔγινε τροφή τοῦ πιστοῦ, παρ’ ὅμοιακαί στήν κατάσταση τῆς νοερῆς ἐλπίδας καί τῆς ἀρνήσεως τῶν πονηρῶν λογισμῶν, ὁστερεωμένος στήν πίστη καί ὁ καθαρός νοῦς, γίνεται τροφή τοῦ Ἰησοῦ, πού εἶπε:«ἐμόν βρῶμά ἐστιν ἵνα ποιῶ τό θέλημα τοῦ Πατρός μου» (Ἰω. 4,34). Ποιό εἶναι τόθέλημα τοῦ Πατρός; «Πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείαςἐλθεῖν», σύμφωνα μέ τόν λόγο τοῦ Ἀποστόλου Παύλου».Ὅταν λοιπόν μισήσουμε τελείως τούς λογισμούς καί ἐμπιστευτοῦμε τόν Κύριο σέὅλα, τότε γινόμαστε τροφή τοῦ Χριστοῦ. Γιατί ἡ χαρά τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀκριβῶςαὐτή, νά σωθοῦμε. Καί τό βρῶμα τοῦ Ἰησοῦ; «Ἐμόν βρῶμά ἐστιν ἵνα ποιῶ τόθέλημα τοῦ πέμψαντός με». Καί ποιό εἶναι τό θέλημα τοῦ Πατρός του; Νά σωθοῦνὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Ἄρα καί τό θέλημα τοῦ Ὑιοῦ εἶναι αὐτό. Καί τό βρῶμα, ἡ τροφήτοῦ Ἰησοῦ, τοῦ Χριστοῦ μας εἶναι ἡ σωτηρία μας.Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος «νά σωθοῦμε, νά πᾶμε στόν Παράδεισο γιά νά χαρεῖὁ Χριστός μας. Νά μήν πᾶμε στήν κόλαση καί μᾶς βλέπει καί στεναχωριέται ἐκεῖπέρα πού θά εἴμαστε».Μ’ αὐτή τήν ἔννοια οἱ Πατέρες μᾶς ἑρμηνεύουν τά λόγια τοῦ Χριστοῦ στόΕὐαγγέλιο τῆς κρίσεως: ‘Νά θρέψετε τούς φτωχούς’. Εἶναι ὁ Ἴδιος. Καί πότε τόντρέφουμε τόν Χριστό; Γιατί εἶναι πτωχός ὁ Χριστός; Γιατί ἀναζητεῖ τίς ψυχές μας καίθέλει ἐμᾶς. Πτωχεύει ἀπό ἐμᾶς. Ὅταν λοιπόν ἐμεῖς σωθοῦμε κάνοντας αὐτά πούπρέπει, τρέφουμε τόν Χριστό, Τόν ἀναπαύουμε ἐκπληρώνοντας αὐτήν τήν ἐντολήτῆς ἀγάπης.«Γνωρίζει ὁ ἐχθρός τό δίκαιο τοῦ Πνευματικοῦ νόμου καί γι’ αὐτό ζητάει μόνο τήνοερή συγκατάθεση». Δηλαδή μόνο μέ τόν νοῦ μας νά ποῦμε ‘ναί’, στόν ἐχθρό, στόνκακό λογισμό.«Ἔτσι ἤ θά ἀναγκάσει αὐτόν πού νικήθηκε νά ὑποβληθεῖ στούς κόπους τῆςμετάνοιας ἤ ἄν δέν μετανοήσει, θά τόν θλίψει μέ ἀκούσιες συμφορές».Γιατί, αὐτή εἶναι ἡ δικαιοσύνη. Στόν πνευματικό ἀγῶνα ὑπάρχουν νόμοι. Ἀπό τήστιγμή, πού θά συγκατατεθοῦμε στό κακό, θά πρέπει, γιά νά ἐξαλείψουμε τό κακό,νά ὑποβληθοῦμε στούς κόπους τῆς μετάνοιας. Ἑκούσιους κόπους. Νά ἐξαλείψουμετήν κακή ἡδονή, πού πέρασε μέσα μας, ἐξαιτίας τῆς ἁμαρτίας. Ἄν δέν τό κάνουμε,τότε θά μᾶς θλίψει ὁ ἐχθρός μέ ἀκούσιες συμφορές. Εἶναι δίκαιο αὐτό, εἶναι οἱΠνευματικοί νόμοι, πού λειτουργοῦν.«Κάποτε τόν κάνει νά γογγύζει ἐξαιτίας τῶν συμφορῶν, ὥστε καί ἐδῶ νάπολλαπλασιάσει τίς ὠδῖνες καί στήν ὥρα τοῦ θανάτου νά τόν ἀποδείξει ἄπιστο γιάτήν ἀνυπομονησία του».67

Ὁ διάβολος προσπαθεῖ νά μᾶς ρίξει καί στόν γογγυσμό. Βάζει πειρασμούς, ἔτσιὥστε νά πολλαπλασιάσει τίς ὠδῖνες καί στήν ὥρα τοῦ θανάτου νά φέρει στοιχεῖαστόν Θεό γιά τήν ἀπιστία μας. Ἕνας πού δέν ἔχει ὑπομονή, σημαίνει ὅτι εἶναιἄπιστος, δέν ἔχει ἐμπιστοσύνη στή Θεία Πρόνοια, στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.«Ἄν ἁμαρτήσεις, μήν κατηγορεῖς τήν πράξη ἀλλά τή σκέψη. Γιατί ἄν δέν πήγαινεμπροστά ὁ νοῦς, δέν θά ἀκολουθοῦσε τό σῶμα».Λέμε, ‘ἡ κακιά ἡ ὥρα’! Ποιά κακιά ὥρα; Σάν νά εἶναι τυχαῖο δηλαδή. Δέν εἶναι. Δένὑπάρχει τύχη. Ὑπάρχει μία ὁλόκληρη διαδικασία πού ἔχει γίνει μέσα μας ἀόρατη,νοερή. Ἔχουμε συγκατατεθεῖ νοερά. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ ἐχθροῦ. Ἡ νοερήσυγκατάθεση.Γι’ αὐτό, ὅταν ρωτοῦσαν τούς Ἁγίους:– Τί κάνετε ἐδῶ πέρα;– Νοῦν τηροῦμεν, ἀπαντοῦσαν.Φυλᾶμε τόν νοῦν μας. Δηλαδή; Νά μήν συγκατατεθεῖ στόν ἐχθρό. Γιατί ἅπαξ καίσυγκατατεθοῦμε, θά πρέπει μετά νά κουραστοῦμε, νά κοπιάσουμε, εἴτε μέ τούςἑκούσιους κόπους τῆς μετάνοιας, εἴτε μέ τούς ἀκούσιους, πού παραχωρεῖ ὁ Θεός γιάνά καθαρισθοῦμε. Ὅπως οἱ διάφορες ἀσθένειες ἤ θλίψεις πού μᾶς συμβαίνουν καίἀναρωτιόμαστε γιατί μᾶς ἦλθαν. Γιατί ἀκριβῶς λειτουργοῦν αὐτοί οἱ νόμοι.«Ὁ Θεός κρίνει καί ζυγίζει κάθε σκέψη μας. Γιατί τό ἴδιο πράγμα μπορεῖ νά τόσκεφθεῖ κανείς εἴτε ἁπλά εἴτε μέ ἐμπάθεια».Ἑπομένως δέν ἔχει σημασία τό τί κάνεις ἤ τό τί σκέπτεσαι, ἀλλά μέ τί συνδέεις αὐτόπού κάνεις καί σκέπτεσαι. Ἄν τό συνδέεις μ’ ἕνα πάθος, τότε ἁμαρτάνεις. Ἄν τόσκέπτεσαι ἀπαθῶς, δέν ἁμαρτάνεις.«Ὅταν διώξουμε ἀπό τόν νοῦ μας κάθε ἑκούσια κακία, τότε θά μπορέσουμε καί νάπολεμήσουμε καί τά πάθη πού ἔχουμε ἀπό πρόληψη».Τί εἶναι ἡ πρόληψη τώρα; «Πρόληψη εἶναι ἡ ἀθέλητη ἀνάμνησις τῶν προηγουμένωνκακῶν, πού ἔχουμε διαπράξει». Ὅλα αὐτά πού ἔχουμε κάνει στό παρελθόν καί μᾶςἔρχονται σάν μνῆμες, σάν ἐνθυμήσεις, αὐτά εἶναι οἱ λεγόμενες προλήψεις.Ἄν θέλουμε νά πολεμήσουμε τά πάθη, πού ἔχουν δημιουργηθεῖ ἀπό τίς προλήψεις,ἀπό τίς προηγούμενες αὐτές κακές πράξεις, θά πρέπει προηγουμένως νά διώξουμεκάθε ἑκούσια κακία. Ὁτιδήποτε δηλαδή κακό κάνουμε μέ τή θέλησή μας στόν νοῦ.Ὅταν ξέρουμε ὅτι κάτι εἶναι κακό νά σταματήσουμε νά τό πράττουμε, ὥστε νάμπορέσουμε νά ἐλευθερωθοῦμε καί ἀπό τό κακό παρελθόν καί ἀπό τίς μνῆμες. Ἄνὅμως ἔχουμε τίς μνῆμες καί μέ τόν νοῦ συνεχίζουμε ν’ ἁμαρτάνουμε,καταλαβαίνουμε πώς εἶναι ἀδύνατον νά καθαρίσει ὁ νοῦς.68

«Ἀπό τούς πνευματικούς ἀγωνιστές ἡ πρόληψη ἐμποδίζεται νά γίνει πάθος, ἐνῶ ἀπότούς νικητές τῶν παθῶν ἀποκρούεται καί σάν ἁπλή προσβολή».Ὅταν ἀγωνίζεται κανείς, τοῦ ἔρχονται μέν κάποιες σκέψεις ἀπό τό παρελθόν ἀπό τάπάθη, πού εἶχε στό παρελθόν, ἀλλά δέν τά βάζει σέ πράξη καί δέν τά ἀναβιώνει,ὁπότε δέν ἑδραιώνεται τό πάθος καί σταδιακά ἐξαλείφεται. Ἀλλά αὐτός, πού εἶναιπραγματικά νικητής, δέν ἀφήνει οὔτε τίς ἁπλές προσβολές. Δέν ἀφήνει οὔτε καί τήνἁπλή μνήμη νά βγεῖ ἀπό τήν ψυχή του.«Προσβολή εἶναι κίνηση τῆς καρδιᾶς χωρίς ἁμαρτωλή εἰκόνα ἤ φαντασία. Σάν ἕναστενό πέρασμα, πού τό ἔχουν καταλάβει ἀπό πρίν οἱ ἐμπειροπόλεμοι». Αὐτή εἶναι ἡπροσβολή. Εἶναι μία κίνηση τῆς καρδιᾶς χωρίς ὅμως εἰκόνα καί δίχως φαντασία.«Ὅπου ὑπάρχουν εἰκόνες λογισμῶν, ἐκεῖ ἔχει γίνει συγκατάθεση. Γιατί μόνο ἡ χωρίςεἰκόνα προσβολή εἶναι ἀναμάρτητη».Βλέπουμε πόσο διακριτικοί εἶναι οἱ ἅγιοι. Ἀκριβεῖς. Πότε γίνεται ἁμαρτία; Ὅτανφτιάξουμε καί εἰκόνα μέσα στόν νοῦ μας. Δέν εἶναι σκέτος λογισμός, ἔχει καίφαντασία. Τότε σημαίνει ὅτι ἔχει γίνει συγκατάθεση.«Καί ὑπάρχει ἄνθρωπος πού ξεφεύγει ἀπό αὐτά, ὅπως ὁ δαυλός ἀπ’ τή φωτιά. Ἐνῶὑπάρχει κι ἐκεῖνος πού δέν γυρίζει πίσω, ὥσπου νά φουντώσει ἡ φλόγα. Μή λές ὁπειρασμός ἔρχεται χωρίς νά θέλω. Γιατί ὁπωσδήποτε κι ἄν δέν ἀγαπᾶς τήν ἴδια τήνἁμαρτωλή πράξη, ἀγαπᾶς ὅμως τίς αἰτίες της».Να μή λέμε λοιπόν πώς δέν φταίω. Φταῖμε! Γιατί ἀγαπᾶμε τίς αἰτίες. Ἀγαπώντας τίςαἰτίες σιγά-σιγά θά φθάσουμε καί στήν πράξη. Ἔλεγε ἕνας μεγάλος ἀββᾶς, ὅτι δένφεύγουν οἱ λογισμοί καί τά πάθη ἀπό μέσα μας, διότι δέν ἀπομακρύνουμε τίς αἰτίες.«Δῶσε τους τόν ἀρραβώνα καί θά φύγουν», ἔλεγε. Ὁ ἀρραβώνας εἶναι ἀκριβῶς αὐτάτά προκαταρκτικά πού κάνουμε. Τά αἴτια τῶν παθῶν, τά ὁποῖα πολλές φορές τάἀγαπᾶμε. Γιά παράδειγμα, ὅταν ἀνοίγεις τήν τηλεόραση ἤ τό διαδίκτυο ἀνεξέλεγκτα,κοιτᾶς περίεργα, ὅταν συχνάζεις σέ ὕποπτα μέρη, εἶναι πολύ εὔκολο νά πέσουμε,χωρίς νά τό συνηδητοποιήσουμε. Αὐτά εἶναι τά αἴτια. Πρέπει νά τά κόψουμε, νά τάμισήσουμε αὐτά, πού μᾶς ρίχνουν στήν ἁμαρτία, γιά νά μπορέσουμε νάθεραπευτοῦμε ἀπό τά ἀντίστοιχα πάθη.«Ἐκεῖνος πού παρασύρεται ἀπό τούς λογισμούς του, τυφλώνεται ἀπ’ αὐτούς καί ἐνῶβλέπει τίς ἐνέργειες τῶν ἁμαρτιῶν, τίς αἰτίες τους δέν μπορεῖ νά τίς δεῖ». Γι’ αὐτόἐδῶ χρειάζεται ὁ πνευματικός ὁδηγός, ὥστε νά βοηθήσει. Διότι βλέπουμε τόἀποτέλεσμα, ἀλλά δέν βλέπουμε τήν αἰτία.«Ὅταν ὁ νοῦς ἀπαλλαγεῖ ἀπό τίς ὑλικές φροντίδες βλέπει ἀνάλογα τίς πανουργίεςτῶν ἐχθρῶν».69

Ὅσο εἴμαστε αἰχμαλωτισμένοι ἀπό τήν ὕλη καί ἀπό τίς μέριμνες, πού συνδέονται μέτήν ὕλη, μέ τά χρήματα, μέ τίς ὑλικές ἀπολαύσεις, μέ τήν πολυτέλεια, μέ τή μόδα,ὅλα αὐτά, δέν μποροῦμε νά διακρίνουμε τίς πανουργίες τοῦ ἐχθροῦ, γιατί εἴμαστεἀπορροφημένοι ἀπό αὐτά. Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ Μ. Βασίλειος ὅτι «ἡ ἡσυχία εἶναι ἡ ἀρχήτῆς καθάρσεως». Ὅταν ἡσυχάζεις ἀπό αὐτά τά ἐξωτερικά, τίς πολλές μέριμνες, τότεμπορεῖς νά δεῖς τίς τέχνες τοῦ διαβόλου. Καί ὁ Γέροντας Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής(κοιμήθηκε τό 1959) ἔλεγε, περισσότερο ἀπό ὅλα φοβᾶμαι τίς μέριμνες, διότι σέἀπομακρύνουν ἀπό τόν Θεό.«Ὑπάρχει κακία πού ἐγκαταστάθηκε στήν καρδιά λόγω τῆς μακροχρόνιας συνήθειαςκαί ὑπάρχει κακία πού πολεμάει μέ λογισμούς μέσω τῶν καθημερινῶν πραγμάτων».Τώρα μᾶς παρουσιάζει τίς πηγές τῶν λογισμῶν. Ὑπάρχουν λογισμοί πού ξεκινοῦνἀπό μέσα μας, λόγω τοῦ ὅτι ἔχει ἐπαναληφθεῖ πολλές φορές μιά ἁμαρτία καί ἔχειγίνει συνήθεια, ἔχει γίνει πάθος. Ἀπό αὐτή τήν κακή συνήθεια, πού ἔχει ἐγκατασταθεῖστήν καρδιά, ὡς πάθος, συνεχῶς πηγάζουν λογισμοί καί ἐπιθυμίες. Ὑπάρχουν καίἄλλοι λογισμοί πού πηγάζουν εἴτε ἀπό τά πράγματα πού ὑπάρχουν γύρω μας, εἴτεἀπό τά πρόσωπα, τά ὁποῖα συναντοῦμε.«Σάν ἄπειρο μοσχάρι πού ψάχνοντας γιά χορτάρι ἔφθασε σέ τόπο ἀπόκρημνο, ἔτσιἀποπλανιέται καί ἡ ψυχή σιγά-σιγά ἀπό τούς λογισμούς».Ἄς τό προσέξουμε κι αὐτό. Εἶναι πολύ ὡραῖο καί χαρακτηριστικό. Στήν πράξη αὐτόγίνεται. Ὁ διάβολος σιγά-σιγά μᾶς πάει ἀπό τόν ἕναν λογισμό στόν ἄλλον, κάνει ἕνανἁμαρτωλό συνειρμό ὁ νοῦς μας κι ἔτσι μᾶς φθάνει ἐκεῖ, πού δέν πρέπει νά πᾶμε. Σάντό μοσχάρι, πού τό ξεγελᾶ τό χορτάρι καί τρώγοντας πέφτει στόν κρημνό.«Ὅταν ὁ νοῦς μέ ἀνδρεία, πού δίνει ὁ Κύριος ἀποσπᾶ τήν ψυχή ἀπό χρόνιασυνήθεια ἁμαρτίας, τότε ἡ καρδιά εἶναι σάν νά βασανίζεται ἀπό δημίους, πού τήνσέρνουν ὁ ἕνας ἀπό ἐδῶ κι ὁ ἄλλος ἀπό ἐκεῖ. Ἀπό τόν νοῦ δηλαδή κι ἀπό τό πάθος».Εἶναι πολύ δύσκολο ν’ ἀποσπάσει κανείς τήν ψυχή του ἀπό μιά χρόνια κακήσυνήθεια. Νά γλυτώσει τόν νοῦ του ἀπό ἕνα πάθος. Νοιώθει νά τραβιέται ἀπό δύοἀντίθετες δυνάμεις. Ἀπό τή μιά μεριά εἶναι ὁ Θεός καί ὁ καλός ἑαυτός του, πού τόντραβᾶ πρός τόν Θεό κι ἀπό τήν ἄλλη μεριά τό πάθος. Εἶναι σάν νά σχίζεται ὁἄνθρωπος σέ δυό κομμάτια.«Τρεῖς νοερές περιοχές ὑπάρχουν, ὅπου μπαίνει ἐναλλακτικά ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου.Τό κατά φύσιν, τό ὑπέρ φύσιν καί τό παρά φύσιν. Ὁταν εἶναι στό ‘κατά φύσιν’βρίσκει τόν ἑαυτόν του αἴτιο τῶν πονηρῶν λογισμῶν καί ἐξομολογεῖται στόν Θεό τίςἁμαρτίες του, ἀναγνωρίζοντας τίς αἰτίες τῶν παθῶν. Ὅταν ἔλθει στό ‘παρά φύσιν’λησμονεῖ τήν Δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καί φιλονικεῖ μέ τούς ἀνθρώπους» διότι δῆθεντόν ἀδικοῦν. «Ὅταν φθάσει στό ‘ὑπέρ φύσιν’ βρίσκει τούς καρπούς τοῦ ἉγίουΠνεύματος», πού εἶπε ὁ Ἀπόστολος ‘ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη…’ «Καί ξέρει πώς ἄνπροτιμήσει τίς ὑλικές φροντίδες, δέν μπορεῖ νά παραμένει ἐκεῖ. Καί ὅποιος φεύγει70

ἀπό τήν περιοχή αὐτή, τήν ὑπέρ φύσιν, πέφτει στήν ἁμαρτία καί στίς φοβερέςδοκιμασίες, πού ἀκολουθοῦν. Ἄν ὄχι ἀμέσως, ἀλλά στόν καιρό τους. Ὅπως γνωρίζειἡ Δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ».Εἶναι φανερό ὅτι ἡ φυσιολογική κατάστασή μας εἶναι τό ‘ὑπέρ φύσιν’. Δηλαδή τό νάμήν ἁμαρτάνουμε. Τό κατά φύσιν εἶναι ὅταν κινεῖσαι λογικά καί ἀναλάβεις τήνεὐθύνη. Τό παρά φύσιν εἶναι ὅταν κατηγορεῖς τούς ἄλλους, ὅπως συνήθως γίνεταιστόν κόσμο. Φταῖνε ὅλοι οἱ ἄλλοι ἐκτός ἀπό ἐμᾶς, γιά ὅλα.Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά πάει στό κατά φύσιν ἀρχικά καί νά παραδεχθεῖ ὅτι φταίει καίν’ ἀρχίσει ν’ ἀγωνίζεται, νά ἐξομολογεῖται καί ν’ ἀντιμετωπίζει αὐτούς τούςπονηρούς λογισμούς, μέ τόν τρόπο πού εἴπαμε, δηλαδή μέ τήν προσευχή γιά νάφθάσει σιγά-σιγά στό ὑπέρ φύσιν. Νά βρεῖ τήν καθαρότητα καί τό ἅγιο Πνεῦμα, τόὁποῖο θά μένει μέσα του, θά τοῦ δώσει τήν ἀγάπη, τή χαρά, τήν εἰρήνη, τήνπραότητα κ.λ.π. ὅλο αὐτό πού λέγεται καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὡστόσο κιαὐτό δέν εἶναι μόνιμο. Ἄν κανείς δέν προσέξει καί ξαναπέσει στά ὑλικά, στίςμέριμνες, θά τό χάσει. Θά πέσει πάλι στό κατά φύσιν καί θά ἀρχίσει νά παλεύει ξανάμέ λογισμούς καί θά ἔχει καί τίς δοκιμασίες σύμφωνα μέ τήν Δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ,σύμφωνα μέ τούς Πνευματικούς νόμους.Οἱ δοκιμασίες, ὅπως εἴπαμε, δίνονται ἀπό τόν Θεό γιά νά καθαρισθεῖ ὁ ἄνθρωποςκαί νά ἐπανέλθει στό ὑπέρ φύσιν. Φυσικά κι ἐμεῖς πρέπει νά κάνουμε ἀνάλογουςκόπους μετανοίας. Καί στό μέτρο πού δέν τούς κάνουμε -τούς κόπους αὐτούς-παραχωρεῖ ὁ Θεός πιό ἔντονες δοκιμασίες γιά νά καθαρισθοῦμε, ἐπειδή μᾶς ἀγαπᾶ.Ἄν ὅμως κανείς εἶναι τελείως ἀδιόρθωτος, τότε δέν τοῦ δίνει σ’ αὐτή τή ζωήδοκιμασίες ἤ τοῦ τά δίδει μαζεμένα στο τέλος ἤ τοῦ μένουν γιά τήν ἄλλη ζωή, ὁπότεαὐτό εἶναι φοβερό. Αὐτό σημαίνει κόλαση μετά.«Ὅταν καί χωρίς νά τό θέλουμε μᾶς πολεμοῦν οἱ πονηροί λογισμοί, νά κατηγοροῦμετούς ἑαυτούς μας καί ὄχι ἄλλον. Γιατί ρίζες τῶν πονηρῶν λογισμῶν εἶναι οἱὁλοφάνερες κακίες, τίς ὁποῖες μέ χέρια καί πόδια καί στόματα ὑπερασπιζόμαστε σέκάθε περίσταση».Ὑπάρχει μιά ἀγάπη μέσα μας, στήν κακία. Γι’ αὐτό ἔρχονται οἱ πονηροί λογισμοί.Ὁπότε, μήν τά φορτώνουμε σέ ἄλλους, ἀλλά στόν ἑαυτό μας.«Ὅταν ὁ νοῦς ἀρνηθεῖ ἐντελῶς τόν ἑαυτό του καί κρατήσει σταθερά τήν ἐλπίδαπρός τόν Θεό τότε ὁ ἐχθρός μέ τήν πρόφαση, δῆθεν τῆς ἐξομολογήσεως, παριστάνειμέ εἰκόνες ἀκριβῶς τά ἁμαρτήματα, πού διαπράχθηκαν, μέ σκοπό νάξαναζωντανέψει τά πάθη, πού μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ λησμονήθηκαν καί νά βλάψεικρυφά τόν ἄνθρωπο. Γιατί κι ἄν ἀκόμη, ὁ ἄνθρωπος εἶναι δυνατός καί μισεῖ τά πάθη,ἀναγκαστικά θά σκοτισθεῖ καί θά πέσει σέ σύγχυση γιά τά προηγούμενα ἁμαρτήματάτου».71

Γι’ αὐτό συμφέρει νά μή θυμόμαστε ἀκριβῶς τίς ἁμαρτίες πῶς ἔγιναν καί τάπεριστατικά μέ λεπτομέρειες γιατί ξαναζωντανεύουν πάλι τά πάθη, τά ὁποῖα μέ τήΧάρη τοῦ Θεοῦ τά εἴχαμε ξεχάσει. Θά πρέπει νά τά ἐξομολογηθεῖς βεβαίως, ἀλλάχωρίς πολλές λεπτομέρειες γιατί μπορεῖ πάλι νά βλαφτεῖς κρυφά ἀπ’ αὐτή τήνἀνάμνηση.«Ἄν μάλιστα εἶναι ἀκόμη στήν καταχνιά ὁ ἄνθρωπος καί στήν ἀγάπη τῆς ἡδονῆς, θάμεταφερθεῖ στήν ἐποχή ἐκείνη μέ τό νά θυμηθεῖ τίς πτώσεις του μέ ἀκρίβεια καί μέλεπτομέρεια καί θά ξαναζήσει ἐκείνη τήν κατάσταση τήν ἁμαρτωλή καί θάἀσχοληθεῖ ἐμπαθῶς μέ τίς προσβολές τοῦ ἐχθροῦ, ἔτσι ὥστε ἡ μνήμη αὐτή θάἀποδειχθεῖ σύνδεσμος μέ τά προηγούμενα καί ὄχι ἐξομολόγηση».Τώρα βλέπουμε μιά παγίδα πού στήνει ὁ διάβολος, ὅταν πρόκειται γιά ἐξομολόγηση.Μέ τήν πρόφαση ὅτι θά ἐξομολογηθοῦμε καί θά μᾶς συγχωρέσει ὁ Θεός, μᾶς βάζειπάλι νά θυμηθοῦμε λεπτομέρειες ἀπό τίς πτώσεις μας καί νά μᾶς γυρίσει ξανά σ’ἐκείνη τήν ἁμαρτωλή κατάσταση.«Οἱ ἀκούσιοι λογισμοί ξεφυτρώνουν ἀπό προηγούμενη ἁμαρτία, ἐνῶ οἱ ἑκούσιοιἀπό τήν ἐλεύθερη θέλησή μας. Αἴτιοι λοιπόν τῶν πρώτων εἶναι οἱ δεύτεροι».Αὐτό εἶναι πολύ ὡραῖο καί πολύ συμπυκνωμένο. Ὑπάρχουν λογισμοί, πού ἔρχονταιχωρίς νά τούς θέλουμε. Αὐτοί πηγάζουν ἀπό προηγούμενες ἁμαρτίες. Λέμε, ‘πῶςμοῦ ἦρθε αὐτό’; Ἀπό παλιά. Κάτι εἴχαμε κάνει. Ἐνῶ, οἱ ἑκούσιοι εἶναι ἐπειδή τούςθέλουμε ἐμεῖς. Μέ τή θέλησή μας τούς κάνουμε. Ἀλλά αὐτοί οἱ ἑκούσιοι ἀργότεραθά μᾶς φέρουν τούς ἀκούσιους.«Στίς κακές σκέψεις πού ἔρχονται χωρίς τή θέλησή μας, ἀκολουθεῖ λύπη. Γι’ αὐτόκαί σύντομα ἐξαφανίζονται».Οἱ σκέψεις πού ἔρχονται χωρίς τή θέλησή μας. Δέν τίς θέλει ὁ ἄνθρωπος καίσύντομα θά ἐξαφανιστοῦν. «Σέ αὐτές ὅμως τίς κακές σκέψεις πού ἔρχονται μέ τήθέλησή μας, ἀκολουθεῖ χαρά, γι’ αὐτό καί δύσκολα γλυτώνουμε ἀπ’ αὐτές».Ἀπό αὐτούς τούς κακούς λογισμούς. Ὅλες αὐτές οἱ ἐπιθυμίες, πού δημιουργοῦμεἐμεῖς μέσα μας, φέρνουν μιά ἡδονή. Μόνο πού ἐπιθυμήσαμε κάτι, νιώθουμε μιάεὐχαρίστηση. Γι’ αὐτό καί δύσκολα ἐξαλείφονται γιατί τούς φέρνουμε ἐμεῖς, τούςθέλουμε. Τούς θέλουμε καί τούς δημιουργοῦμε ἐμεῖς, γι’ αὐτό καί δύσκολαἐξαλείφονται. Ἐνῶ οἱ ἄλλοι, πού ἔρχονται χωρίς νά τούς θέλουμε, ἐπειδή φέρνουνμία λύπη, φεύγουν πιό εὔκολα.«Ἄν θέλεις νά μήν πειράζεσαι ἀπό πονηρούς λογισμούς νά καταδέχεσαι ἐξουδένωσητῆς ψυχῆς σου καί θλίψη τῆς σάρκας σου».Ταπείνωση δηλαδή καί στήν ψυχή καί στό σῶμα. Ταπείνωση, ἐξουδένωση τῆςψυχῆς. Νά χαιρόμαστε ὅταν μᾶς ἐξουδενώνουν, μᾶς κάνουν σκουπίδι. Σέ72

ἐξουδενώνουν, δηλαδή σέ κάνουν τό ‘οὐδέν’, σέ ἐξευτελίζουν, πού λέει ὁ κόσμος. Σέπροσβάλουν. Θίγουν τήν ἀξιοπρέπειά σου -τήν περίφημη ἀξιοπρέπεια!- τήνκαταρρακώνουν. Νά χαίρεσαι γιατί αὐτό ἀκριβῶς σέ ἀπαλλάσσει ἀπό τούς κακούςλογισμούς. Αὐτή εἶναι μιά σπουδαία μέθοδος, πού τή χρησιμοποιοῦν οἱ πνευματικοίκαί ἅγιοι Γέροντες καί μᾶς κακοφαίνεται καμιά φορά -γιατί δέν ξέρουμε τί μᾶςγίνεται- ὅταν μᾶς μαλώσει ὁ πνευματικός μας. Σήμερα αὐτό δέν γίνεται γιατί δέν τόἀντέχουν οἱ ἄνθρωποι τοῦ κόσμου, στό Ἅγιο Ὄρος ὅμως γίνεται. Οἱ Πατέρες τόδέχονται, ἄν τούς ἐπιπλήξει ὁ Γέροντάς τους, ἀκόμα καί ἄδικα, γιατί ἔχει τόν λόγοτου. Ἔτσι φεύγουν οἱ κακοί λογισμοί καί φέρνει τήν ψυχή στήν ταπείνωση.Συνάμα νά ταπεινώσεις καί τή σάρκα μέσα ἀπό τήν ἄσκηση. Νά πού ὠφελεῖ ἡἄσκηση, πού ὠφελεῖ ἡ νηστεία! Ταπεινώνοντας τό σῶμα, πέφτουν οἱ δυνάμεις τοῦσώματος μέ τήν ἄσκηση, ὁπότε συν-ταπεινώνεται καί ἡ ψυχή. Καί τότε βεβαίωςἔρχεται ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καί φεύγουν οἱ κακοί λογισμοί καί ἔρχεται ἡ ἁγνότητα. Ἄνθέλουμε νά μήν πειραζόμαστε ἀπό πονηρούς λογισμούς, νά ἐξουδενώνουμε τήν ψυχήμας καί νά θλίβουμε τή σάρκα μας.«Καί αὐτό ὄχι σέ μερικά ἀλλά σέ κάθε καιρό καί τόπο καί πράγμα». Σέ κάθε τί. Σέκάθε περίσταση.«Ἐκεῖνος πού γυμνάζεται μέ τή θέλησή του στίς θλίψεις, δέν θά κυριευθεῖ ἀπό τούςἀκούσιους πονηρούς λογισμούς».Ὅταν θεληματικά κανείς ὑιοθετεῖ θλίψεις, σέ αὐτά πού λέει ἡ Ἐκκλησία μας, τήνηστεία, τήν ἀγρυπνία, τίς μετάνοιες, τίς κακοπάθειες γιά τόν Θεό, τότε δέν θά τόνκυριεύσουν ἀκούσιοι πονηροί λογισμοί.«Ἐκεῖνος ὅμως πού δέν καταδέχεται τίς θλίψεις (τίς ἑκούσιες), θά αἰχμαλωτισθεῖἀπό τούς ἀκούσιους πονηρούς λογισμούς καί χωρίς νά τό θέλει».Γι’ αὐτό χρειάζεται πάντα ἡ ἄσκηση, δηλαδή ἡ θλίψη ἡ σωματική. Ἡ μή ἄνεση. Τόἀντίθετο τῆς ἀνέσεως, κακοπάθεια, ὥστε νά μήν αἰχμαλωτιζόμαστε ἀπό τούςἀκούσιους πονηρούς λογισμούς. Αὐτά μᾶς τά λέει ὁ ἀββᾶς Μάρκος.Εἶναι μιά ὁλόκληρη ἐπιστήμη. Ἡ ἐπιστήμη τῶν λογισμῶν, τό πῶς δηλαδήἀντιμετωπίζονται οἱ λογισμοί, οἱ ὁποῖοι εἶναι στή βάση τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνα. Ἀπόἐκεῖ ξεκινᾶ ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς. Ἄν θεραπευτοῦν οἱ λογισμοί, ἄν ἀντιμετωπίσει ὁἄνθρωπος σωστά τούς λογισμούς, θεραπεύεται. Κόβει καί τά πάθη, κόβει καί στήσυνέχεια ὅλες τίς ἁμαρτίες.ΑΠΟΡΙΕΣ:– ………….(ἐρώτηση)73

– Ναί καί τούς σαρκικούς καί γενικότερα ὅλους τούς κακούς λογισμούς.– Πῶς καταλαβαίνει ὁ πονηρός ἄν νίκησε ἤ νικήθηκε;– Ἀπό τίς ἀντιδράσεις μας. Δέν γνωρίζει τίς σκέψεις μας. Μᾶς βάζει ἕναν λογισμόκαί παρατηρεῖ ἄν τόν κάνουμε. Ἄν δεῖ ὅτι τόν ἀκούσαμε, μᾶς τόν ξαναβάζει τόνλογισμό. Ἄν ἀποκτήσουμε τή συνήθεια, μετά δέν ἀσχολεῖται ἄλλο. Ἁπλῶς ἔρχεταιἀπό καιροῦ εἰς καιρόν γιά νά δεῖ ἄν κάνουμε ὑπακοή. Ἀφοῦ μᾶς ἔχει γίνει πάθος καίἔχουμε γίνει οἱ ἴδιοι δαίμονες τοῦ ἑαυτοῦ μας, δέν χρειάζεται πιά νά χάνει τόν χρόνοτου μέ μᾶς.– …………..(ἐρώτηση)– Ὁ διάβολος ἔχει πεῖρα αἰώνων. Ἡ ψυχή ἐκδηλώνεται καί μέ τίς κινήσεις τοῦσώματος. Ἀκόμη καί ἡ ἔκφραση τοῦ προσώπου ἀλλοιώνεται. Ὁ πονηρός διαβάζει τάἐξωτερικά καί γι’ αὐτό κάνει λάθος μερικές φορές. Εἰκάζει φαντάζεται, ὑποθέτει,πιθανολογεῖ.– …………..(ἐρώτηση)– Εἶναι μιά δύναμη καί τό μίσος καί μποροῦμε νά κάνουμε καλή χρήση. Εἶναι τόἀντίθετο τῆς ἀγάπης. Ὅπως καί ἡ λύπη. Ἡ λύπη δέν εἶναι πάντοτε κακή. Ὑπάρχεικαί ἐπωφελής λύπη, ἡ λύπη γιά τίς ἁμαρτίες μας. Μποροῦμε νά τήν ἀξιοποιήσουμεσωστά γιά νά καθαρισθοῦμε.Τό μίσος μᾶς τό ἔδωσε, γιά νά μισήσουμε καταρχήν τόν διάβολο, τόνἀνθρωποκτόνο. Ἀπό τά ἀποτελέσματα, θά παρακινηθοῦμε νά τόν μισήσουμε.Ἐφόσον βιώνουμε αὐτή τήν κόλαση, μέ τήν προτροπή τοῦ διαβόλου, κινούμαστεπλέον ἐχθρικά ἀπέναντί του. Σκέφτεσαι ‘ἄν συγκατατεθῶ σ’ αὐτόν τόν λογισμό, θάγίνω πάλι χάλια. Ἀφοῦ τό ἔχεις πάθει ἤδη τόσες φορές.. Λίγη λογική νά βάλεις! Τόλέει κι ὁ ἀπόστολος: «Τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος» (Ῥωμ. 6,23). Γιατί νά τόξανακάνω; Γιατί νά ὑποφέρω;– …………..(ἐρώτηση)– Κάτι πού δέν σοῦ ἀρέσει, δέν τό θέλει ἡ ψυχή, σιγά-σιγά θά φύγει, θά τό πάρει ὁΘεός. Χρειάζεται ὅμως ὑπομονή. Ἕνα φίδι πού ἔχεις μέσα σ’ ἕνα δοχεῖο, ὅσο δέντοῦ ἀνανεώνεις τόν ἀέρα, θά ψοφήσει. Ὡστόσο νά μήν λέμε «Πῶς τό ἔπαθα ἐγώ;»Αὐτό δείχνει ἐγωισμό. Ἐκτός ἄν τό λέμε, ἐπειδή μετανοοῦμε, ὁπότε εἶναι σωστό.– …………..(ἐρώτηση)– Ἡ ἐξουδένωση θά βοηθήσει. Ἄν κάνουμε αὐτοεξουδένωση, ἄν αὐτοταπεινωθοῦμε.Ἀλλά θά βοηθήσουν καί οἱ ἄλλοι. Θά βρεθοῦν πολλοί πού θά σέ ἀδικήσουν, θά σέσυκοφαντήσουν, θά σέ βρίσουν. Ἐκεῖ πρέπει νά καμφθεῖς, νά τά δεχθεῖς. Τότεταπεινώνεσαι. Ἄν ἀντιδράσεις καί ψάξεις τό δίκιο σου, τήν ἔχασες τήν εὐκαιρία νάνικήσεις τούς κακούς λογισμούς. Γι’ αὐτό ὁ Θεός ἐπιτρέπει τέτοιες δοκιμασίες, γιάνά μᾶς βοηθήσει στόν πνευματικό ἀγῶνα. Ἄν δέν ταπεινωθοῦμε, θά ἔχουμε κακούςλογισμούς.Ἕνας τρόπος ταπείνωσης εἶναι ἡ συνεχής προσευχή.74

– …………..(ἐρώτηση)Τρία πράγματα μᾶς βοηθοῦν στήν ταπείνωση:α) Ἡ συνεχής προσευχήβ) Τό νά βάζουμε τόν ἑαυτό μας κάτω ἀπό ὅλους. Αὑτό σημαίνει νά δεχόμαστε ὅλεςτίς ταπεινώσεις καίγ) Νά ἀγαπήσουμε τόν σωματικό κόπο, νηστεία, κακοπάθεια κ.τ.λ. δηλαδή τήνταπείνωση τοῦ σώματος.– …………..(ἐρώτηση)Γιά νά περάσει ἕνας λογισμός, σημαίνει πώς εἴχαμε ἀνοιχτή τήν πόρτα. Δηλαδή ὅτιδέν προσευχόμασταν. Γι’ αὐτό ἐκεῖνος ὁ Γέροντας εἶπε ‘εὐχαριστῶ πού ἦρθες’ στόνδιάβολο, γιατί τοῦ θύμησε τήν προσευχή. Ἔτσι κάνουμε τόν διάβολο ‘σύμμαχο’.– …………..(ἐρώτηση)– Μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή ὁ νοῦς εἶναι καρφωμένος ἐκεῖ. Ὡστόσο κάποιεςπροσβολές μπορεῖ νά ἔρθουν. Ἐπειδή εἶναι πολύ κουραστικό, λίγο μπορεῖ νάξεφεύγεις. Μακάρι νά φτάσουμε σ’ αὐτή τήν κατάσταση, πού καί νά μᾶς ἔρθει μιάπροσβολή, νά μήν ἁμαρτήσουμε.– Πότε μ’ ἕναν λογισμό κάνουμε ἁμαρτία καί πότε δέν κάνουμε;– Ἡ προσβολή εἶναι πάντα ἀνένοχη. Εἴτε εἶναι ἀπό τόν κακό ἑαυτό μας ἤ ἀπό τόνδιάβολο. Ἡ προσβολή, ὅπως εἴπαμε, εἶναι χωρίς εἰκόνα. Ἀπό τή στιγμή πού κάνουμεεἰκόνα, γίνεται συγκατάθεση. Ἕνα ἄλλο κριτήριο εἶναι ὅτι μπαίνει μιά ἡδονή ἀπό τήσυνομιλία μέ τόν λογισμό. Ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος νά ἐξετάζει τόν λογισμό καί νάεὐχαριστιέται. Τότε ἀρχίζει καί ἡ ἁμαρτία, ἡ συγκατάθεση.– …………..(ἐρώτηση)– Εἶναι μιά πάλη. Στήν πάλη ὑπάρχει ἐνοχή καί δέν ὑπάρχει.. Ὁ Θεός ξέρει μέἀκρίβεια. Ἡ πάλη εἶναι ἀνάμεσα στήν προσβολή καί στή συγκατάθεση. Σ’ αὐτό τόσημεῖο πρέπει νά προσπαθήσουμε νά μήν ἁμαρτήσουμε.Ὑπάρχουν τά πάθη μέσα μας, οἱ κακές συνήθειες, ὑπάρχουν καί οἱ προσβολές άπ’ἔξω ἀπό τόν διάβολο.Ὁποιαδήποτε κι ἄν εἶναι ἡ πηγή τῶν λογισμῶν, ἡ ἀντιμετώπιση εἶναι ἡ ἴδια. Ἡπεριφρόνηση. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε: «μήν ἀσχολεῖσθε μέ τά πάθη». Οὔτε καί μέτόν διάβολο. Καί τά δύο νά τά περιφρονοῦμε. Ἔχουμε ἕνα σωρό πάθη. Ὅλες τίςἁμαρτίες τίς ἔχουμε κάνει. Περιφρόνηση καί καταφυγή στόν Θεό χρειάζεται, ἀγάπηστόν Θεό. «Νά προσπαθήσουμε ν’ ἀγαπήσουμε τόν Θεό», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριοςκι ἀπό κεῖ καί μετά μόνα τους αύτά θά μαραθοῦνε. Ὅπως ἕνας κήπος μέ ἀγκάθια,πού δέν τόν ποτίζεις. Ὅσο δέν τά ποτίζεις, θά ξεραθοῦν, ὅσο τά ποτίζεις θάμεγαλώνουν. Κι ἄν προσπαθήσεις νά κάνεις ἕναν αἱματηρό ἀγῶνα, θά ματώσεις,ὅπως ὅταν πιάνεις ἀγκάθια. Οὔτε αὐτό ἐνδείκνυται -λέει ὁ Γέροντας- ἄστα νάμαραθοῦν μέ ὑπομονή. Αὐτός εἶναι ὁ πιό εὔκολος καί ἀναίμακτος τρόπος νά νικήσειςτά πάθη καί τούς λογισμούς.75

Ὑπομονή. Μπορεῖ νά πάρει καί μιά ζωή. Ὑπάρχουν φιδάκια μικρά, ὑπάρχουν καίβόες. Ἐκεῖ φαίνεται καί ἡ πίστη μας. Ὁ διάβολος μᾶς προτρέπει νά τά παρατήσουμε.Ἐμεῖς πρέπει μέ ὑπομονη νά συνεχίσουμε τήν πάλη.– …………..(ἐρώτηση)– Εἶναι σκόπιμο νά παρακολουθοῦμε τόν ἑαυτό μας. Νά εἴμαστε ‘ἐπίσκοποι’ τοῦἑαυτοῦ μας. Σέ περίπτωση πού δέν προσέχουμε τούς λογισμούς, δέν μποροῦμε νάτούς ἀντιμετωπίσουμε. Θά ποῦμε ‘τόσα ἄκουσες, διάβασες, τά ἐξομολογήθηκες καίπάλι τά ἴδια κάνεις’. Θά μαλώσουμε ἐμεῖς τόν ἑαυτό μας, θά κάνουμε κήρυγμα σέμᾶς. Ἄν προσέχουμε, σταδιακά, θά μπορέσουμε νά τούς ἀποφύγουμε. Πάντοτε μέ τήβοήθεια καί τήν καταφυγή μας στόν Θεό.– …………..(ἐρώτηση)– Βέβαια ἔχουν δύναμη πάνω μας οἱ λογισμοί γιατί ἔχουν ἑδραιωθεῖ μέσα μας.Αὐτός εἶναι ὁ ἀγώνας, αἱματηρός ἀγώνας, ὥστε νά ἑναντιωθοῦμε στόν κακό ἑαυτόμας, τόν ὁποῖο τόσα χρόνια τρέφαμε κι ἀγαπούσαμε. Γι’ αὐτό εἶναι πολύ ὠφέλιμο ν’ἀρχίζει κανείς τήν ἀγωγή στά μικρά παιδιά. Πόσο σημαντικό εἶναι ἡ σωστήοἰκογένεια καί οἱ σωστοί γονεῖς, πού θά δώσουν τίς ἀπαιτούμενες βάσεις καίἀργότερα δέν θά χρειαστεῖ νά παλέψουν τόσο τά παιδιά μέ λογισμούς. Δέν θάταλαιπωρηθοῦν ἰδιαίτερα, διότι θά ἔχουν μάθει στήν ταπείνωση καί θά εἶναι πολύεὔκολο νά γίνουν ἅγιοι.– …………..(ἐρώτηση)– Χρειάζεται ὄντως τόσο σκληρό ἀγώνα, ὁ ὁποῖος μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ γίνεταιεὔκολος. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος, ὅτι «ἐγώ σᾶς λέω πώς εἶναι εὔκολος ὁ ἀγώναςκαί δυνατή ἡ εὐτυχία καί στόν κόσμο καί στούς ἐγγάμους», μέ τήν προϋπόθεση νάἐκπέμπουμε στή συχνότητα τοῦ Θεοῦ, δηλαδή: ταπείνωση καί ἀγάπη. Ἄςδοκιμάσουμε, μόνο ἕναν ταπεινό λογισμό νά κάνουμε, πόση ἀνακούφιση νιώθουμε.Γιατί ὁ διάβολος μᾶς φουσκώνει, μᾶς ὁδηγεῖ στή ‘φυσίωση’, μᾶς κάνει ὑπερήφανους.Ὅταν ἔρχεται κάποιος μέ μιά καρφίτσα (μιά βρισιά) καί σοῦ σπάσει αὐτό τόδιαβολικό μπαλόνι, σοῦ κάνει οὐσιαστικά τή μεγαλύτερη εὐεργεσία.– …………..(ἐρώτηση)– Γιά παράδειγμα, ὅταν μισεῖς κάποιον, φαντάζεσαι νά τόν ἀποκεφαλίζεις. Πῶςγίνονται οἱ φόνοι; Τόν ἔχεις σκοτώσει χίλιες φορές μέ τή φαντασία σου, μέσα σου.Κάποια στιγμή γίνεται καί πράξη.– …………..(ἐρώτηση)– Ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς λογισμούς πρέπει νά τούς διώχνουμε. Κατεξοχήν βέβαιατούς κακούς. Γιά νά κάνουμε καθαρή προσευχή, δέν πρέπει νά ἔχουμε κανένανλογισμό.– …………..(ἐρώτηση)76

– Ὁ Χριστός εἶχε προσβολή λογισμῶν. Τούς τρεῖς λογισμούς στήν ἔρημο. Ἐπειτα ὁδιάβολος Τόν ἐγκατέλειψε, ἀφοῦ εἶχε νικήθει.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης77

Περί φιλαυτίας - 1ο μέροςΜέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν εὐχή τοῦ Γέροντα, μέ ὅση δύναμη καί φώτιση μᾶςδίνει ὁ Θεός, θά ἐξετάσουμε σήμερα το κύριο πάθος ἀπό τό ὁποῖο πηγάζουν ὅλα τάπάθη κατά τούς Πατέρες καί εἶναι τό πάθος τῆς φιλαυτίας, πού κυριεύει τήν ψυχήμας. Οἱ ἅγιοι Πατέρες δέν μιλοῦν γιά ἐγωισμό, ἀλλά γιά φιλαυτία. Ὁ ὅρος ἐγωισμόςεἶναι νεότερος.Οἱ ἅγιοι Πατέρες συμφωνοῦν ὅλοι στό ὅτι ἡ φιλαυτία εἶναι ἡ μητέρα καί ἡ τροφόςὅλων τῶν ἄλλων παθῶν καί τῶν κακιῶν. Ἄν ἀναλύσουμε τή λέξη φιλαυτία, σημαίνειἀγάπη πρός τόν ἑαυτό μας. Ὁ Κύριος, στό κατά Ἰωάννη Εὐαγγέλιο, στό 12οκεφάλαιο στόν 25ο στίχο, ἀναφέρθηκε σέ αὐτήν τήν ἀγάπη. Εἶχε πεῖ συγκεκριμένα«ὁ φιλῶν τήν ψυχήν αὐτοῦ ἀπολλέσει αὐτήν καί ὁ μισῶν τήν ψυχήν αὐτοῦ ἐν τῷκόσμῳ τούτῳ εἰς ζωήν αἰώνιον φυλάξει αὐτήν.». Αὐτός δηλαδή, πού ἀγαπάει τήνψυχή του, θά τήν χάσει καί αὐτός πού μισεῖ τήν ψυχή του σέ αὐτόν τόν κόσμο, θάτήν φυλάξει στήν αἰωνιότητα.Ἡ λέξη «ψυχή», ἀναφέρεται στή ζωή. Πραγματικάαὐτός πού ἔχει αὐτήν τήν ὑπερβολική ἀγάπη πρός τή ζωή καί τόν ἑαυτό του,καταστρέφεται καί χάνει τή ζωή του. Ἀντίθετα αὐτός πού πετάει αὐτήν τήν ἀγάπηπρός τόν ἑαυτό του καί δέν τόν λογαριάζει, φυλάει οὐσιαστικά τόν ἑαυτό του.Ἀκούγεται λίγο παράξενο αὐτό. Πρόκειται γιά τήν ἄρρωστη ἀγάπη πού ἔχουμε γιάτόν ἑαυτό μας, ἡ ὁποία τελικά σκοτώνει τόν ἑαυτό μας. Ὅταν ὅμως κανείς βγαίνειἀπό τόν ἑαυτό του, βγαίνει ἀπό τή φυλακή του καί ἐλευθερώνεται. Αὐτή εἶναι ἡἔξοδος γιά τήν ὁποία εἴμαστε πλασμένοι. Ὁ Θεός μᾶς ἔχει φτιάξει ἔτσι, ὥστε νάεἴμαστε κοινωνικοί, ἀγαπητικοί, νά βγαίνουμε ἀπό τόν ἑαυτό μας, νά διαγράφουμεαὐτήν τήν ἄρρωστη ἀγάπη πρός τόν ἑαυτό μας καί νά πηγαίνουμε πρός αὐτήν τήνἀνιδιοτελή ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον. Τότε σώζουμε τήν ψυχή μας καίδιασώζουμε τήν ὕπαρξή μας.Ἡ ψυχή μας εἶναι φτιαγμένη γιά νά ἀγαπάει τόν Θεό καί τόν συνάνθρωπο. Ὅσο δένκινεῖται πρός αὐτήν τήν κατεύθυνση, ἀλλά μένει καί ἀσχολεῖται μέ τόν ἑαυτό της,ἀρρωσταίνει. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος δέν προσεύχεται καί δέν προσπαθεῖ νά ἀγαπήσει τόνΘεό καί τόν συνάνθρωπο, ἀρρωσταίνει. Τότε προκύπτουν τά λεγόμενα ψυχολογικά,φοβίες καί ἄλλα, τά ὁποῖα εἶναι ἀκριβῶς τά ἀποτελέσματα τῆς φιλαυτίας, τοῦδαίμονα δηλαδή, γιατί πίσω ἀπό τά πάθη κρύβονται οἱ δαίμονες.Ὁ Χριστός μᾶς λέει ὅτι ὅποιος ἀγαπάει τόν ἑαυτό του καί ἐγκλωβίζεται σ’ αὐτό,οὐσιαστικά ὑποκύπτει στό δαιμόνιο τῆς φιλαυτίας καί γι’ αὐτό ἀρρωσταίνει καί χάνειτελικά τήν ὕπαρξη, τή ζωή καί τήν ψυχή του.Ὁ ἀπόστολος Παῦλος περιγράφει τά χαρακτηριστικά τῶν ἀνθρώπων τῶν ἐσχάτωνχρόνων. Ἀνάμεσα στά ἄλλα ἀναφέρει καί τό πάθος τῆς φιλαυτίας, τό ὁποῖο θάκυριαρχεῖ. Ὁπωσδήποτε τώρα βρισκόμαστε στούς ἐσχάτους χρόνους καί γι’ αὐτόκυριαρχεῖ ἡ φιλαυτία στούς ἀνθρώπους σέ τέτοιο βαθμό. Λέει στόν μαθητή του τόν78

Τιμόθεο «Τοῦτο δέ γίνωσκε, ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται καιροί χαλεποί·ἔσονται γάρ οἱ ἄνθρωποι φίλαυτοι, φιλάργυροι, ἀλαζόνες[…]» (Β΄Τιμ. 3,1).Ἑπομένως οἱ δύο αὐτές ἀναφορές στήν Ἁγία Γραφή, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, πού λέει ὅτιὅποιος ἀγαπάει τήν ψυχή του θά τήν χάσει καί ἡ δεύτερη, ὁ λόγος τοῦ ἀποστόλουΠαύλου, πού λέει ὅτι στούς ἔσχατους καιρούς οἱ ἄνθρωποι θά γίνουν φίλαυτοι, εἶναιἀρκετές γιά νά φανερώσουν τό μεγάλο κακό πού προξενεῖ στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπουτό πάθος τῆς φιλαυτίας.– Πῶς μποροῦμε νά τό καταπολεμήσουμε;Ὅλοι ἔχουμε τό πάθος τῆς φιλαυτίας, ὅσο δέν κινούμαστε ἐναντίον του καί δέν τόπολεμᾶμε. Θά πρέπει νά ζήσουμε σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία καί νάἀκολουθήσουμε τή θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας γιά νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό αὐτό.Κατ’ ἀρχήν νά δώσουμε τόν ὁρισμό τοῦ πάθους, σύμφωνα μέ τούς ἅγιους Πατέρες.Φιλαυτία εἶναι ἡ μεγάλη, ὑπερβολική καί ἄρρωστη ἀγάπη πού ἔχουμε πρός τόν ἑαυτόμας. Δέν εἶναι ἡ σωστή ἀγάπη, γιατί σωστή ἀγάπη εἶναι νά πετάξουμε τόν ἑαυτό μαςκαί νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό καί τόν συνάνθρωπο.Κατά τόν Ὅσιο Νικήτα τόν Στηθᾶτο «Ἡ φιλαυτία εἶναι ἡ ἄλογος φιλία τοῦσώματος». Οἱ Πατέρες τό κάνουν ἀκόμα πιό συγκεκριμένο, ἀφοῦ λένε ἡ φιλία τοῦἑαυτοῦ μας, ἡ ἀγάπη πρός τό σῶμα μας, ἡ ὁποία εἶναι ἄλογη. «Ἥτις φίλαυτόν τέἀποτελοῦσαν, ἤτοι φιλόψυχον καί φιλοσώματον». Ἡ ὁποία ἀφοῦ κάνει τόν μοναχό-καί κατ’ ἐπέκταση κάθε χριστιανό- φίλαυτο, τόν κάνει νά ἀγαπάει τό σῶμα του καίτήν ψυχή του, δηλαδή τόν ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό καί ἀπό τή βασιλεία Του.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ ὑπερβολικά καί ἀποκλειστικά τήν ψυχή καί τό σῶμα του,ἀγνοώντας ἐντελῶς τόν Θεό καί τούς συνανθρώπους του, τότε λέμε ὅτι ἔχει τό πάθοςτῆς φιλαυτίας.– Εἶναι κακό νά ἀγαπᾶμε τήν ψυχή μας;Κάτι τέτοιο ἀκούγεται παράδοξο. Ἄν ἀγαπᾶμε ὑπερβολικά καί μόνο τήν ψυχή μας,χωρίς νά λογαριάζουμε τούς ἄλλους, τότε εἶναι ὄντως κακό. Αὐτό τό συναντοῦμεκάποιες φορές στήν ἐξομολόγηση. Κάποιοι παραπονιοῦνται γιατί τούς παίρνουν τήσειρά ἄλλα ἄτομα. Ἔτσι, βάζουν τήν ψυχή τους πάνω ἀπό τῶν συνανθρώπων τους.Ἡ ἀγάπη εἶναι νά βάλουμε τήν ψυχή τῶν ἄλλων πάνω ἀπό τή δική μας. Θά πρέπει νάσκεφτοῦμε λοιπόν ὅτι ὁ συνάνθρωπός μας, θά ἔχει μεγαλύτερη ἀνάγκη ἀπό ὅτι ἐμεῖςκαί εὐχαρίστως νά τοῦ παραχωροῦμε τή σειρά. Ἄλλοι πάλι, ὅταν κάποιοςἐξομολογούμενος ἀργεῖ, ἐπειδή λίγο τούς καθυστερεῖ, δυσανασχετοῦν καί θυμώνουν.Δέν δείχνουν ὑπομονή καί ἀγάπη. Σκέφτονται πάλι ἐγωιστικά.Λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος: «Φιλαυτία δέ ἐστι, τό πρός τό σῶμα πάθος», εἶναι δηλαδή ἡφιλαυτία ἡ ἀγάπη πού ἔχουμε πρός τό σῶμα μας. Κάνει καί ἀλλοῦ ἀναφορά γιά τόπάθος τῆς φιλαυτίας «Φιλαυτία ἐστίν ἡ πρός τό σῶμα ἐμπαθής καί ἄλογος φιλία ᾗἀντίκειται ἀγάπη καί ἐγκράτεια». Ἀφοῦ τονίζει ὅτι ἡ φιλαυτία εἶναι ἡ παθιασμένη καίἄλογη ἀγάπη γιά τό σῶμα μας, μᾶς δίνει καί τό φάρμακο.79

Τά φάρμακα που, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο, ἐξουδετερώνουν τή φιλαυτία εἶναι ἡ ἀγάπηκαί ἡ ἐγκράτεια. Πρέπει δηλαδή νά κάνουμε ἄσκηση. Ἑπομένως, ἡ φιλαυτία εἶναιἀντίθετη στήν ἀγάπη καί στήν ἐγκράτεια καί ἀντιστρόφως ἡ ἀγάπη καί ἡ ἐγκράτειαεἶναι ἀντίθετες στή φιλαυτία.Φυσικά δέν ἐννοοῦμε φιλαυτία τή φροντίδα τοῦ σώματος, πού εἶναι μέσα στάφυσιολογικά ὅρια, ἀλλά τήν ὑπερβολική φροντίδα τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς. Ὅτανδηλαδή κάποιος τρώει, ὅσο χρειάζεται, αὐτό δέν εἶναι φιλαυτία. Ἀλλά, ὅπως λέει καίὁ ἅγιος Παΐσιος, ἄν διαλέξεις μεταξύ δύο φαγητῶν, πού ἔχουν τήν ἴδια θρεπτική ἀξίατό πιό νόστιμο, αὐτό ἔχει φιλαυτία. Ἄν ὅμως εἶσαι ἄρρωστος, ἔχεις ἀνορεξία καίπρέπει νά φᾶς κάτι γιά νά διεγείρεις τήν ὄρεξή σου καί διαλέξεις τότε τό πιό νόστιμο,αὐτό ἔχει διάκριση.Ἀναλύοντας ὁ ἅγιος Μάξιμος τά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τῆς φιλαυτίας γράφειὅτι «στόν μοναχό -καί κατ’ ἐπέκτασιν στόν κάθε χριστιανό-ἡ φιλαυτία φέρνειλογισμούς. Τοῦ λέει τό πάθος νά ἐλεήσει τό σῶμα του καί νά τό λυπηθεῖ. Νά πάει νάφάει, ἐνῶ δέν εἶναι ἀκόμα ἡ ὥρα καί ἐνῶ δέν τό χρειάζεται. Τοῦ λέει νά οἰκονομήσειτάχα καί νά τακτοποιήσει τό σῶμα του, γιά νά μήν ἀρρωστήσει. Ρίχνει σιγά σιγάαὐτό τό πάθος τόν χριστιανό στόν βόθρο, στήν ἀκαθαρσία καί τή βρωμιά τῆςφιληδονίας.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι κοσμικός καί δέν εἶναι μοναχός, τοῦ βάζει συνεχῶςλογισμούς γιά νά προσέξει τό σῶμα του καί τοῦ διεγείρει συνεχῶς νέες ἐπιθυμίες.Τόν προτρέπει, χάριν οἰκονομίας καί ὑγείας τοῦ σώματος, νά ἐνδιαφέρεταιπερισσότερο ἀπό ὅσο πρέπει γιά νά ἀπολαύσει τίς τροφές καί ἄλλα πράγματα, τήνἄνεση, τήν καλοπέραση γιά νά ἐκπληρώσει τίς ἐπιθυμίες του. Ἔτσι ὁ ἄνθρωποςγεμίζει λογισμούς καί ἐπιθυμίες, ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ πάθους. Αὐτό ἐκμεταλλεύεταικαί ἡ τηλεόραση, καθώς καί οἱ ἄλλες ἐταιρεῖες καί συνεχῶς μᾶς προβάλλουνδιαφημίσεις καί μᾶς διεγείρουν ἐπιθυμίες μέσω αὐτῶν.Τό πάθος τῆς φιλαυτίας κάνει τόν ἄνθρωπο νά προτιμᾷ περισσότερο ἀπό τούςκόπους τῆς ἀρετῆς τήν ἀνάπαυση τοῦ σώματος. Ἐπιλέγει νά μήν πονάει ἑκούσια σέδιάφορα ἔργα, πού φέρνουν τήν ἀρετή καί ἔτσι καθιστᾶ τήν ψυχή του χαύνη.Ἀποχαυνώνεται ὁ ἄνθρωπος καί γίνεται ἄτονος στό νά πορευθεῖ στό στάδιο τῆςἡσυχίας, τῆς προσευχῆς καί τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης: «Τίποτα ἄλλο δέν κάνει τήν ψυχή τοῦ χριστιανοῦχαύνη, τεμπέλικη καί ἀνόητη, ὅσο τήν κάνει τό πάθος τῆς φιλαυτίας». Γι’ αὐτό καί ὁἍγιος Νικήτας ὁ Στηθᾶτος ὀνομάζει τό πάθος αὐτό «παγκάκιστον φιλαυτίαν».Στό Εὐαγγέλιο ἔχουμε ἕνα χαρακτηριστικό παράδειγμα φίλαυτου ἀνθρώπου. Εἶναιαὐτό τοῦ ἄφρονος πλουσίου. Αὐτός ἔλεγε «ψυχή, ἔχεις πολλὰ ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτηπολλά· ἀναπαύου, φάγε, πίε, εὐφραίνου» (Λουκ. 12,19). Εἶναι ἀνόητος, ἄφρων,φίλαυτος καί θέλει νά μαζέψει ὑλικά ἀγαθά, γιατί νομίζει ὅτι μέ αὐτά θά χορτάσειτήν πεινασμένη ψυχή του. Ὁ φίλαυτος δέν ἐνδιαφέρεται γιά τή θεραπεία τῆς ψυχῆςτου, οὔτε γιά τή δόξα τοῦ Θεοῦ, οὔτε γιά τήν ἐξυπηρέτηση τῶν συνανθρώπων του.Ἐνδιαφέρεται μόνο γιά τόν ἑαυτό του καί κυρίως γιά τό σῶμα του. Ἔχει γίνει80

φιλοσώματος, φιλήδονος καί νομίζει ὅτι καί ἡ ψυχή του θά ἀναπαυτεῖ, ὅτανἀναπαυτεῖ τό σῶμα του. Αὐτό εἶναι τό τραγικό λάθος του.Γι’ αὐτό καί σήμερα, πού ζοῦμε μέ πολλή σωματική ἄνεση, νιώθουμε μεγάλη ἀνία.Τά νέα παιδιά συνέχεια παραπονιοῦνται ὅτι βαριοῦνται. Οἱ γονεῖς ἀποροῦν πούσυμβαίνει αὐτό γιατί νομίζουν ὅτι τούς τά ἔδωσαν ὅλα. Δέν ἀναλογίζονται ὅμως ὅτιδέν τούς ἔδωσαν τό βασικότερο, πού εἶναι ὁ Χριστός. Ὁ Χριστός γεμίζει τήν ψυχή,διώχνοντας τήν ἀνία καί τό ἀνικανοποίητο. Ἡ ψυχή δέν θεραπεύεται, παρά μόνο ἄνἀγαπήσουμε τόν Θεό. Ὁ ἅγιος Πορφύριος λέει ὄτι «εἶναι ἀπαίτηση τῆς ψυχῆς πρῶτανά ἐρωτευτεῖ τόν Θεό καί τότε θεραπεύεται». Ἄν δέν μάθουμε στό παιδί νάπροσεύχεται καί ν’ ἀγαπᾶ ἔτσι τόν Θεό, μέσω τῆς προσευχῆς, ἄν δέν τό μάθουμε νάζεῖ μέσα στήν Ἐκκλησία μέ ὅλους τούς τρόπους, πού μᾶς διδάσκει ἡ Ἐκκλησία γιάνά ἀγαπήσουμε τόν Θεό, τότε ἀφήνουμε τήν ψυχή τοῦ παιδιοῦ ἄδεια. Δέν ἔχουμεκάνει τίποτα ἀπολύτως ὠφέλιμο γιά τό παιδί.Αὐτός λοιπόν ὁ ἄφρων πλούσιος εἶναι ὁ φίλαυτος, ὁ ὁποῖος ἐνδιαφέρεται μόνο νάμαζεύει. Ἐνῶ εἶχε πάρα πολλά ἀγαθά καί θά μποροῦσε νά ἀνοιχτεῖ στόν πλησίον,κάνοντας πολλές ἐλεημοσύνες, ὠφελώντας ἔτσι τήν ψυχή του, ἐκεῖνος ἐπέλεξε νάγκρεμίσει τίς ἀποθῆκες του, νά κάνει μεγαλύτερες καί νά μαζέψει ἀκόμαπερισσότερα. Ὁ φίλαυτος μαζεύει πλοῦτο, χρήματα, ἡδονές, κυνηγᾶ τη μάταιη δόξατοῦ κόσμου. Γι’ αὐτό, λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες ὅτι ἀπό τή φιλαυτία ξυπνοῦν τά τρίαμεγάλα πάθη: ἡ φιλαργυρία, ἡ φιληδονία και ἡ φιλοδοξία.– Ποιά εἶναι τά φρικτά ἀποτελέσματα πού ἔχει αὐτό τό πάθος τῆς φιλαυτίας στήνψυχή τοῦ ἀνθρώπου;Λέει ὁ ἅγιος Νικήτας ὁ Στηθᾶτος ὅτι τό σπουδαῖο ἐμπόδιο τῆς προκοπῆς εἶναι ἡφιλαυτία. Ὅσο κι ἄν προσπαθήσει κάποιος, ἄν δέν διώξει πρῶτα τή φιλαυτία, δέν θάκαταφέρει ποτέ νά προχωρήσει πνευματικά. Πόσες φορές προσπαθοῦμε νά κόψουμεἕνα πάθος καί δέν μποροῦμε, γιατί ἀπό πίσω κρύβεται τό μεγάλο θηρίο τῆςφιλαυτίας, ποῦ μᾶς γεμίζει μέ λογισμούς. Σκεφτόμαστε ὅτι ἄν δέν φᾶμε, ἄν δένκοιμηθοῦμε 9 ὧρες, θά ἀρρωστήσουμε. Αὐτό εἶναι μιά ἀπάτη. Πρέπει νά διώξουμεαὐτόν τόν λογισμό, τοῦ νά μήν πάθει κάτι ἡ ὑγεία μας, ὅπως λέμε στό Ἅγιο Ὄροςκάπως εἰρωνικά «ἡ πολύτιμος ὑγεία μας». Νά βιάσουμε τόν ἑαυτό μας μέσω τῆςνηστείας, τῆς ἐγκράτειας, νά σπάσουμε τό κλείσιμο στόν ἐγωισμό μας, νάπροσευχηθοῦμε καί νά πονέσουμε γιά τόν πλησίον, ὥστε νά προχωρήσουμεπνευματικά.Ἡ φιλαυτία ὑποβάλει σάν λογισμό στούς ἀνθρώπους ὅτι θά ἀρρωστήσουν καί ὅτι θάἀποκτήσουν νόσους πού δύσκολα θά θεραπευτοῦν. Ἔτσι ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος ξεκινᾶ μέθέληση καί διάθεση νά προχωρήσει πνευματικά, μέ τέτοιους λογισμούς λόγω τῆςφιλαυτίας, ψυχραίνεται ὁ ἀρχικός του ζῆλος καί τά παρατάει.Τήν κακοπάθεια ἡ φιλαυτία τήν συκοφαντεῖ στόν ἀγωνιστή χριστιανό καί τόν πείθεινά τήν ἀφήσει. Δημιουργεῖ λογισμούς γιά διάφορες ἀσθένειες ἀναγκάζοντας ἔτσι τήνψυχή νά ὀπισθοχωρήσει. Τήν πείθει νά μήν ἀναλάβει ἀγῶνες ἀσκητικούς γιά τήντήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ καί γιά τή θεραπεία τῶν παθῶν πού τήν81

ἀπασχολοῦν.Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέει: «ἔτσι ἡ φιλαυτία εἶναι ἕνα περικάλυμμα πού ὄχιμόνο δέν ἀφήνει τήν ψυχή νά ἐργασθεῖ τή θεραπεία της, ἀλλά καί τῆς ἀποκρύπτει τάπάθη πού ὑπάρχουν σ’ αὐτήν». Ἔτσι ὁ φίλαυτος, οὔτε πάει μπροστά προχωρώνταςπνευματικά, οὔτε καί μέσα του βλέπει σωστά. Οὐσιαστικά εἶναι ἕνας τυφλός.«Ὁ φίλαυτος δέν θέλει νά βλέπει τόν ἑαυτό του, δέν θέλει νά αἰσθάνεται τήνπνευματική του φτώχεια».Ὁ ἅγιος Μάξιμος ἀναφέρει «Ἡ φιλαυτία εἶναι ἡ μητέρα τῶν κακῶν, γιατί ἀπό αὐτήνγεννιοῦνται οἱ πρῶτοι καί ἐμπαθεῖς καί γενικώτατοι τρεῖς ἐμμανεῖς λογισμοί τῆςγαστριμαργίας, τῆς φιλαργυρίας καί τῆς κενοδοξίας». Αὐτά εἶναι τά τρία κυρίαρχαπάθη, ἀπό τά ὁποῖα κυβερνιέται ὁ κόσμος. Ὁ κοσμικός ἄνθρωπος ἐνεργεῖ μέ ἕνα ἀπόαὐτά τά τρία κίνητρα. Εἴτε μέ τό κίνητρο νά ἀποκτήσει χρήματα, εἰτε μέ τό κίνητρονά ἀποκτήσει ἐπαίνους καί δόξα, εἴτε μέ τό νά ἔχει ἡδονές. Μπορεῖ ταυτόχρονα νάἔχει καί τά τρία πάθη. Ὅλα αὐτά εἶναι γεννήματα τῆς φιλαυτίας.Ὁ ἅγιος Μάξιμος λέει ἀκόμα :– «ἡ φιλαυτία εἶναι καί μητέρα τῆς πολυλογίας». Μέσω τῆς πολυλογίαςἱκανοποιοῦμε τή φιλοδοξία μας, τρέφουμε τόν ἐγωισμό μας.– «εἶναι ἡ μητέρα καί τῆς ἡδυφαγίας». Τρῶμε φαγητά πού φέρνουν ἡδονή, τά ὁποῖαεἶναι αἴτια τῆς ἀκολασίας, ἀφοῦ ἀπό τά ὡραῖα φαγητά πού φέρνουν ἡδονή,παρασυρόμαστε καί στά σαρκικά πάθη.– «εἶναι ἡ μητέρα ἀκόμα καί τῆς φιλαργυρίας», γιατί ὅταν κανείς ἀποταμιεύειχρήματα πάλι αἰσθάνεται μιά ἀσφάλεια ἐγωιστική.– «εἶναι ἡ μητέρα καί τῆς κενοδοξίας. Αὐτά εἶναι αἴτια τοῦ μίσους πρός τόνπλησίον». Ὅποιος ἔχει φιλαργυρία καί κενοδοξία, μισεῖ καί τόν πλησίον.«Γενικότερα, θά μποροῦσε νά ἰσχυριστεῖ κανείς ὅτι ἐκεῖνος πού ἔχει τή φιλαυτία,ἔχει καί ὅλα τά πάθη», λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος.Ὅλη αὐτή ἡ κατάσταση προήλθε ἀπό τήν πτώση. Ἀπό τή στιγμή πού ὁ Ἀδάμ καί ἡΕὔα ἔπεσαν ἀπό τόν Παράδεισο, μπῆκε στή ζωή μας αὐτό, πού οἱ Πατέρεςὀνομάζουν «οἱ δερμάτινοι χιτῶνες», δηλαδή «ἡ φθορά καί ἡ θνητότητα». Γίναμεθνητοί, ἐνῶ θά μπορούσαμε, ἄν κάναμε ὑπακοή νά μέναμε ἀθάνατοι καί μπῆκε μέσαμας ἀπό ἐκείνη τή στιγμή ἡ φθορά, πού δέν ὑπῆρχε ὡς τότε. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆςκατάστασης εἶναι ἡ φιλαυτία.Ὁ ἄνθρωπος νιώθει ἀνασφαλής καί κλείνεται στόν ἑαυτό του. Φυσικά τόἐκμεταλλεύεται καί ὁ διάβολος καί ὁ ἄνθρωπος ἀρρωσταίνει πάρα πολύ.Ἄν κανείς μπεῖ ἐνεργά μέσα στήν Ἐκκλησία ζώντας τήν ἐκκλησιαστική ζωή,ξεπερνάει τή φθορά καί τή θνητότητα.– Γιατί γιορτάζουμε τήν Ἀνάσταση μέ τόσο πανηγυρικό τρόπο;Γιατί πλέον γιά τόν χριστιανό δέν ὑπάρχει θάνατος, θνητότητα. Ἔχει πατηθεῖ ὁ82

θάνατος. Ὁ βιολογικός θάνατος δέν εἶναι παρά ἕνα πέρασμα ἀπό μιά αἴθουσα σέ μιάἄλλη αἴθουσα, ἀπό ἕναν γήινο χῶρο πού ζοῦμε τώρα, σέ ἕναν πνευματικό χῶρο.Ὅποιος δέν ἔχει ζήσει μέσα στήν Ἐκκλησία δέν τά ζεῖ αὐτά καί εἶναι δέσμιος τῆςφιλαυτίας. Ἔτσι τρέμει τόν θάνατο, τή φθορά, τήν ἀρρώστια καί εἶναιὑποδουλωμένος σέ αὐτό τό πάθος.Ὁ ἅγιος Ἡσύχιος ὁ Πρεσβύτερος λέει «δέν ὑπάρχει κακία χειρότερη ἀπό τήφιλαυτία, γιατί αὐτή εἶναι μητέρα πού γεννάει πάρα πολλά τέκνα. Τά τέκνα της εἶναιὁ αὐτοέπαινος στήν καρδιά, ἡ αὐταρέσκεια, ἡ γαστριμαργία, ἡ πορνεία, ὁ φθόνος, ἡκενοδοξία καί ἡ κορωνίδα ὅλων τῶν παθῶν, πού εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια. Ἡ φιλαυτίαδέν εἶναι μόνο ἡ μητέρα τῶν παθῶν, ἀλλά καί τῶν ἐμπαθῶν λογισμῶν».Ὁ ἅγιος Μάξιμος λέει «ὁ λογισμός τῆς γαστριμαργίας γεννᾶ τόν λογισμό τῆςπορνείας. Ὁ λογισμός τῆς κενοδοξίας, γεννᾶ τόν λογισμό τῆς ὑπερηφάνειας. Ἀπότούς λογισμούς τῆς γαστριμαργίας, τῆς κενοδοξίας καί τῆς φιλαργυρίας, γεννιοῦνταιὅλοι οἱ ἄλλοι λογισμοί: τῆς λύπης, τῆς ὀργῆς, τῆς μνησικακίας, τοῦ φθόνου, τῆςκαταλαλιᾶς κ.τ.λ. Καί ὅλοι αὐτοί οἱ λογισμοί γεννιοῦνται ἀπό τή φιλαυτία».Πόσο ἄριστοι γιατροί ἦταν οἱ ἅγιοι! Γνώριζαν πολύ καλά τίς ἀρρώστιες τῆς ψυχῆς,ἀλλά καί τή θεραπεία. Ὅλα αὐτά τά ἀγνοοῦν οἱ λεγόμενοι ψυχίατροι καί ψυχολόγοι.Ἐδῶ μᾶς λέει πῶς γεννιέται ὁ ἕνας λογισμός ἀπό τόν ἄλλον καί ποῦ ὁδηγεῖ.«Ἡ φιλαυτία εἶναι κάλυμμα τῆς ψυχῆς, τό ὁποῖο ἐμποδίζει τόν ἄνθρωπο νάπροχωρήσει στή γνώση καί τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τῶν Λόγων πού ὑπάρχουν μέσα στήνκτίση», λέει ὁ ἅγιος Ἠλίας ὁ Πρεσβύτερος.Κάθε ὄν πού ὑπάρχει, ἔχει μέσα του ἕναν λόγο πού ὑπάρχει καί ἐξηγεῖ τό γιατίὑπάρχει. Αὐτός ὁ λόγος εἶναι ὁ Θεός Λόγος. Καθετί ὑπάρχει διότι θέλει ὁ ΘεόςΛόγος, δηλαδή ὁ Χριστός, νά ὑπάρχει. Κάθε πράγμα ὑπάρχει, γιατί πορεύεται πρόςτόν Θεό Λόγο. Ἔχει ἕνα τέρμα πού εἶναι πάλι ὁ Χριστός.Ὅλα αὐτά ὅμως ὁ φίλαυτος δέν τά βλέπει. Εἶναι ἐντελῶς τυφλός. Δέ μπορεῖ νά δεῖτήν Ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, πού τή λέμε «Θεία Πρόνοια» καί «Δημιουργική Ἐνέργεια»,μέ τήν ὁποία φτιάχτηκε, κατευθύνεται, συντηρεῖται καί κυβερνιέται ὅλος ὁ κόσμοςκαί ὅλη ἡ ἱστορία. Ὁ φίλαυτος δέν τά βλέπει ὅλα αὐτά καί τά ἐξηγεῖ θεοποιώντας τήφύση ἤ λέγοντας πώς ὅλα ἔγιναν τυχαία. Δέν ὑπάρχει ὅμως οὔτε Θεός φύση, οὔτετύχη. Ὅ,τι ὑπάρχει εἶναι ἀποτελέσματα τῆς δημιουργικῆς καί προνοητικῆς ἐνέργειαςτοῦ Θεοῦ. Ὁ φίλαυτος ὅμως δέ μπορεῖ νά δεῖ τίποτα πέρα ἀπό τόν ἑαυτό του, οὔτετόν Θεό, οὔτε τόν συνάνθρωπο. Εἶναι τυφλός καί ἔτσι γίνεται μισόΘεος καίμισάνθρωπος.Γι’ αὐτό λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος «Μή ἔσο αὐτάρεσκος καί οὐκ ἔση μισάδελφος καί μήἔσο φίλαυτος καὶ ἔση φιλόθεος». Δηλαδή, μήν εἶσαι αὐτάρεσκος καί δέν θά μισεῖςτόν ἀδελφό σου καί μήν εἶσαι φίλαυτος καί θά ἀγαπᾶς τόν Θεό. Οἱ ἅγιοι λοιπόν λένεὅτι ὅταν πάψουμε νά ἀγαπᾶμε τόν ἑαυτό μας, τότε θά γίνουμε φιλόΘεοι. Τότε θάβροῦμε τόν Θεό.Ὅσο ἀγαπᾶμε τόν ἑαυτό μας, ἡ καρδιά μας εἶναι κατειλημμένη ἀπό τόν ἑαυτό μας83

καί δέν ὑπάρχει χῶρος νά μπεῖ σ’ αὐτήν οὔτε ὁ Θεός, οὔτε ὁ συνάνθρωπος. Γι’ αὐτό,ὁ ἄνθρωπος πού δέν ζεῖ σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία καί ἑπομένως δέν μπορεῖ νάδιώξει τή φιλαυτία –μόνο ὑπακούωντας στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, καταφέρνουμε νάἀπαλλαγοῦμε ἀπό τή φιλαυτία- δέν μπορεῖ νά εἶναι φιλόθεος, οὐτε καί φιλάνθρωπος,κι ἄς λέει ὅτι ἀγαπάει τούς ἀνθρώπους καί τόν Θεό. Στό βάθος ἀγαπάει μόνο τόνἑαυτό του. Ὁ φίλαυτος, ἀκόμα κι ἄν κάνει φιλανθρωπίες, ἔχει σκοπό νά τόνγνωρίσουν καί νά τόν ἐπαινέσουν οἱ ἄλλοι, ὄχι γιατί ἀγαπάει τόν Θεό καί τόν ἀδελφότου. Αὐτή ὅμως εἶναι μεγάλη ἁμαρτία ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.Χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος λοιπόν νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό αὐτό τό παγκάκιστο πάθος, πούλέγεται φιλαυτία. Ἄν κάποτε ἀξιωθεῖ ν’ ἀφαιρέσει αὐτό τό περικάλυμμα καί δεῖ μέἀκρίβεια τά πάθη, πού κάλυπτε καί ἔτρεφε, τότε θά πενθήσει πάρα πολύ. «Τότε δένθά τοῦ ἔφτανε ὅλος ὁ χρόνος τῆς ζωῆς του γιά νά μετανοήσει. Ἀκόμα κι ἄν ζοῦσεἄλλα 100 χρόνια, ἤ κι ἄν ἔβγαινε ὅλος ὁ Ἰορδάνης ποταμός ἀπό τά μάτια του σάνδάκρυα», λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες.– Σέ τί ἔγκειται ἡ θεραπεία τῆς φιλαυτίας;Ἔγκειται στό νά καταδιώξει ὁ ἄνθρωπος τή φιλαυτία, ὅπου κι ἄν τή συναντήσει.Γενικῶς, ὅπως εἴπαμε, ἀντίκειται στή φιλαυτία, ἡ ἀγάπη καί ἡ ἐγκράτεια.– Πῶς θά καταδιώξουμε τή φιλαυτία, ὅπου κι ἄν τή συναντήσουμε;Πρῶτον ἀπαιτεῖται νά διακατέχεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν ἀρετή τῆς αὐταπάρνησης.Νά μή διστάζει, δηλαδή, νά κάνει ὁποιεσδήποτε θυσίες καί νά ἀνεχθεῖ τίςὁποιεσδήποτε στερήσεις, προκειμένου νά τηρήσει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Νά τίς τηρεῖ,ἀκόμα κι ἄν χρειαστεῖ νά δώσει τή ζωή του, νά ἔχει δηλαδή μαρτυρικό φρόνημα.Αὐτό τό λέει καί ὁ Χριστός μας «ὅποιος θέλει νά μέ ἀκολουθήσει πρέπει πρῶτα νάἀρνηθεῖ τόν ἑαυτό του καί ἔπειτα νά σηκώσει τόν σταυρό του» (Μαρκ. 8,34 ). Αὐτήἡ αὐταπάρνηση εἶναι πολύ βασική προϋπόθεση γιά νά πολεμήσουμε τή φιλαυτία καίτόν ἐγωισμό, πού εἶναι ἡ ρίζα τῆς ἀρρώστιας.Ὅλες οἱ ἀρρώστιες τῆς ψυχῆς θεραπεύονται μέ τό διώξιμο τῆς φιλαυτίας. Τήφιλαυτία τή διώχνουμε μόνο ἄν τήν ἀντικαταστήσουμε μέ τή φιλοθεΐα. Τότεθεραπεύεται ἡ ψυχή, ὅταν ἀγαπήσουμε τόν Θεό. Δέ μποροῦμε ὅμως ν’ ἀγαπήσουμετόν Θεό, ὅσο ἀγαπᾶμε ἀκόμα τόν ἑαυτό μας. Γιά νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό, πρέπει ν’ἀρνηθοῦμε τόν ἑαυτό μας καί νά πάρουμε μετά τήν ἀπόφαση νά ἀντέξουμε ἀκόμακαί τή σταύρωσή μας, προκειμένου νά εἴμαστε μέ τόν Χριστό.Λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος «οὐδενός λόγον ποιοῦμαι, οὐδέ ἔχω τήν ψυχήν μου τιμίανἐμαυτῷ, ὡς τελειῶσαι τόν δρόμον μου μετά χαρᾶς, καί τήν διακονίαν ἣν ἔλαβονπαρά τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, διαμαρτύρασθαι τό εὐαγγέλιον τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ» (Πρ.20,24). Δηλαδή λέει «δέ λογαριάζω τή ζωή μου ὡς πολύτιμη, οὔτε δίνω σημασία σέτίποτα, παρά μόνο στοχεύω νά τελειώσω τόν δρόμο μου μετά χαρᾶς καί νά τελειώσωτή διακονία, τήν ἐντολή καί τήν ὑπηρεσία, πού ἀνέλαβα ἀπό τόν Κύριο Ἰησοῦ, νάδώσω μαρτυρία γιά τό εὐαγγέλιο τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ». Δέ λογαριάζει τίποτα ἄλλο,παρά μόνο τό νά τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ἀντίστοιχα καί σέ ὅλους ἐμᾶς ὁ Θεός84

ἔχει δώσει ἐντολές ὄχι πίεσης, ἀλλά σωτηρίας. Εἶναι ἐντολές, πού, ὅταν τίςἀκολουθήσουμε, ἑνωνόμαστε μέ τόν Θεό καί διασώζουμε τήν ψυχή μας,θεραπευόμαστε.Ὁ χριστιανός γιά νά θεραπευτεῖ ἀπό τή φιλαυτία καί ἀπό ὅλα τά πάθη πούσυνδέονται μέ αὐτήν, πρέπει νά εἶναι διατεθειμένος νά ὑποβληθεῖ σέ ὁποιαδήποτεθυσία. Νά κάνει τό ἀντίθετο ἀπό αὐτά πού τοῦ ὑπαγορεύει ἡ φιλαυτία καί τά διάφοραπάθη, πού εἶναι τέκνα της. Χρειάζεται μιά ἐγκράτεια σέ ὅλα τά ἔργα.Ἐπίσης, ὁ νοῦς πρέπει νά στραφεῖ πρός τόν Θεό. Ὁ νοῦς εἶναι φτιαγμένος νά βλέπειπρός τόν Θεό, εἶναι ὁ ὁφθαλμός τῆς ψυχῆς. Εἶναι φτιαγμένος νά στρέφεται διά τῆςπροσευχῆς πρός τόν Θεό, ὄχι πρός τά γήινα, πρός τίς ἡδονές, τά χρήματα καί τήμάταιη δόξα. Ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει τόν νοῦ μας διά τῆς ὅλης θεραπευτικῆς ἀγωγῆς.Μᾶς μαθαίνει τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τή μετάνοια, τή νηστεία, τήν ἐξομολόγηση,τήν ὑπομονή, τήν ἄσκηση καί ἔτσι θεραπεύει τόν νοῦ μας. Ὅταν ὁ νοῦς μας γευθεῖ τήγλυκύτητα καί τή Θεία ἀγάπη, τότε ἀποδεσμεύεται ἀπό τό πάθος τῆς φιλαυτίας. Τότεἀποκτάει μία ἀνδρεία γιά νά διαφυλάξει τόν νόμο τοῦ Θεοῦ στή ζωή του.Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος λέει «Ὁ γευσάμενος τῶν ἄνω, εὐχερῶς τῶν κάτωκαταφρονεῖ», ὅταν δηλαδή γευθεῖς τή γλυκύτητα τοῦ Θεοῦ καί τῶν οὐρανίων, τότεεὔκολα καταφρονεῖς τά «ἀγαθά» τῆς φιλαυτίας. Τότε ὁ ἄνθρωπος συνειδητοποιεῖ ὅτιὅλα ὅσα μᾶς προωθεῖ ἡ φιλαυτία ὡς ἀγαθά δέν εἶναι τίποτα μπροστά στήν ὑπέρτατηἡδονή, πού εἶναι ὁ Θεός.Ἀπαιτεῖται λοιπόν προσπάθεια γιά νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό καί προσπάθεια νάἀγαπήσουμε καί τούς ἄλλους. Νά σπάσουμε αὐτό τό ἐγωιστικό κλείσιμο στόν ἑαυτόμας. Ἡ φιλαυτία μᾶς κλείνει στόν εαυτό μας καί χρειάζεται νά γίνει ἕνα ἄνοιγμαπρός τόν πλησίον. Ἀκόμα κι ἄν δέν τό νιώθουμε, ἀκόμα κι ἄν δέν τό θέλει ἡ καρδιάμας πραγματικά, ἄς ἐκδηλώσουμε τήν ἀγάπη μας ἔστω καί ἄν εἶναι ἐξωτερικό στήνἀρχή, ὥστε νά καταφέρουμε νά σπάσουμε καί νά γκρεμίσουμε τή φυλακή μας, πούεἶναι ὁ ἑαυτός μας. Εἶναι σκόπιμο νά βγοῦμε ἀπό τόν ἑαυτό μας καί νάσταματήσουμε νά τόν σκεφτόμαστε. Νά ἀσχοληθοῦμε λίγο μέ τόν πλησίον καί σιγά-σιγά θά ἀγαπήσουμε πραγματικά καί τόν συνάνθρωπο.Ἄς θυσιάσουμε καθετί, πού προξενεῖ ἀνάπαυση σέ ἐμᾶς καί σωματική ἄνεση,προκειμένου νά βγοῦμε ἀπό αὐτό τό πάθος καί ἀπό αὐτήν τή φυλακή. Οἱ ἅγιοιἐκδήλωσαν αὐτήν τή θυσιαστική ἀγάπη στή ζωή τους, ἀφοῦ πάνω ἀπό τή δική τουςσωτηρία, ἔβαζαν τή σωτηρία του ἀδελφῶν τους. Ἡ ἀγάπη αὐτή δέν πρέπει νάδείχνεται μόνο μέ χορήγηση χρημάτων, ἀλλά καί μέ μετάδοση σωτηρίου λόγου καίσωματικῆς διακονίας. Ἐκτός δηλαδή ἀπό τήν ἐλεημοσύνη, νά προσπαθήσουμε νάλέμε σωστά λόγια στούς ἄλλους. Σήμερα σπάνια ἀκοῦμε σωστούς λόγους. Οἱσυμβουλές πού δίνονται πολλές φορές ἀπό τά ΜΜΕ, ἤ καί ἀπό ἐπίδοξουςσυμβουλάτορες, εἶναι λάθος. Δέν ἀκούγονται τά λόγια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά λόγια δικάτους ἤ λόγια πού τούς ὑποβάλλουν οἱ δαίμονες νά ποῦν. Εἶναι σπουδαῖο νά πεῖς ἕνανσωστό λόγο στόν συνάνθρωπο, εἶναι μεγάλη ἐλεημοσύνη.Ὁ ἅγιος Μάξιμος ἀναφέρει ὅτι ἐλεημοσύνη δέν εἶναι μόνο τά χρήματα, ἀλλά καί μιά85

σωματική ἐξυπηρέτηση, ἡ διακονία πού θά δώσεις στόν ἄλλον, λίγο χρόνο ἔστω νάτόν ἀκούσεις. Προπάντων νά ἐνδιαφερθεῖς γιά τήν ψυχή του.Γιά νά πολεμήσουμε τή φιλαυτία πρέπει νά ἀναπτύξουμε μέσα μας ἕνα ἅγιο μίσος. Ὁπ. Σωφρόνιος, ἕνας σύγχρονος ἅγιος, τό ὀνομάζει «αὐτομίσος». Αὐτό εἶναι ἅγιομίσος ὡς πρός τόν ἑαυτό μας. Ὅσο μισοῦμε τόν ἑαυτό μας, τόσο θάἀπαλλασσόμαστε ἀπό τή φιλαυτία καί θά ἀνοίγονται οἱ ὁρίζοντες τοῦ πνεύματός μας.Ὁ Κύριος μᾶς ἔχει πεῖ «ὁ φιλῶν τήν ψυχήν αὐτοῦ ἀπολέσει αὐτήν, καί ὁ μισῶν τήνψυχήν αὐτοῦ ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, εἰς ζωήν αἰώνιον φυλάξει αὐτήν» (Ἰω. 12,25).Ὅποιος δηλαδή μισήσει τή ζωή του σ’ αὐτόν τόν κόσμο, δηλαδή δέν προσπαθεῖ νάἐνταχθεῖ σ’ αὐτόν τόν κόσμο μέ τά μέτρα αὐτοῦ τοῦ κόσμου, αὐτός θά τή φυλάξει σέαὐτήν τή ζωή. Ἄν ἀγαπήσουμε αὐτόν τόν κόσμο, αὐτόματα μισοῦμε τόν Θεό,γινόμαστε ἐχθροί τοῦ Θεοῦ καί χάνουμε τήν αἰώνια ζωή.Σέ κάποιο ἄλλο σημεῖο ὁ Κύριος εἶναι ἀποκαλυπτικός, ἀλλά καί ἀπόλυταἀπαιτητικός, στό κατά Λουκάν Εὐαγγέλιο, στό 14ο Κεφάλαιο λέει: «εἴ τις ἔρχεταιπρός με καί οὐ μισεῖ τόν πατέρα ἑαυτοῦ καί τήν μητέρα καί τήν γυναῖκα καί τά τέκνακαί τούς ἀδελφούς καί τάς ἀδελφάς, ἔτι δε καί τήν ψυχήν ἑαυτοῦ, οὐ δύναται εἶναιμου μαθητής». Ὅποιος δηλαδή ἔρχεται σέ ἐμένα καί δέν μισεῖ τόν πατέρα του καί τήμητέρα του καί τή γυναίκα του καί τά παιδιά καί τούς ἀδελφούς καί τίς ἀδελφές,ἀκόμα καί τήν ἴδια του τή ζωή, αὐτός δέ μπορεῖ νά εἶναι μαθητής μου.Συγκλονιστικός αὐτός ὁ λόγος. Ἕνα ἅγιο μίσος πρός καθετί καί πρός καθέναν, ὁὁποῖος ἐμποδίζει τήν ἀγάπη πρός τόν Χριστό, ἀκόμα καί στήν ἴδια τή ζωή μας. Τόμεγαλύτερο ἐμπόδιο εἶναι ἡ φιλοσωματία καί ἡ φιλοψυχία μας. Αὐτά ἐμποδίζουν τήνἀγάπη πρός τόν Θεό καί δέν μποροῦν νά μᾶς καταστήσουν μαθητές τοῦ Χριστοῦ.Πολλές φορές ἡ ἀγάπη πρός τούς συγγενεῖς μας, στούς κοντινούς, οὐσιαστικά εἶναιἀγάπη πρός τόν ἑαυτό μας, εἶναι ἕνα διευρυμένο ἐγώ. Εἶναι ἡ προέκταση τοῦ ἐγώ μαςκαί αὐτό εἶναι τό ἐμπόδιο πρός τόν Χριστό.Ἔλεγε κάποιος -θεολόγος κιόλας- ἕναν τραγικό λόγο ὅτι ὅταν ἔρθει ὁ ἀντίχριστος,θά πάρει τό χάραγμα, γιά νά θρέφει τή γυναίκα του καί τά παιδιά του. Αὐτός εἶχε ἕναδιευρυμένο ἐγώ, τή γυναίκα του καί τά παιδιά του. Οὐσιαστικά πίσω ἀπό αὐτούςκρυβόταν ὁ ἑαυτός του, λές καί οἱ ὑπόλοιποι δέν ἔχουν Θεό!Ὁπότε γίνεται ἐμπόδιο ἡφιλαυτία του ν’ ἀκολουθήσει τόν Θεό.Αὐτό τό ἅγιο αὐτομίσος, ὅταν ριζώσει μέσα μας, μᾶς ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή μετάνοια.Τότε ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ ἀληθινά νά μετανοήσει καί νά ἐκφράσει τή μετάνοιά του. Ἡμετάνοια δέν εἶναι κάτι θεωρητικό, ἀλλά ἐκφράζεται καί σωματικά. Ὁ ἄνθρωποςδακρύζει, κάνει μετάνοιες, νηστεύει, προσεύχεται, κοπιάζει, θυσιάζεται γιά τόνἄλλον. Τότε δείχνεις πραγματικά ὅτι μετανοεῖς. Ἄν δέν ἔχεις διάθεση νάκακοπαθήσεις, στήν πραγματικότητα φανερώνεις τήν ἀμετανοησία σου.Αὐτή ἡ φλογερή καί ἐπίπονη μετάνοια εἶναι ἐκείνη πού δέν θά μᾶς ἀφήσει μετά νάἀγαποῦμε τόν ἑαυτό μας μέ τά πονηρά του θελήματα καί τά ἁμαρτωλά του πάθη. Μέτή μετάνοια εἴμαστε σκληροί στόν ἑαυτό μας, προκειμένου νά εὐαρεστήσουμε στόν86

Θεό καί νά φυλάξουμε τά δικαιώματά Του. Ἕνας ἄνθρωπος, πού ἔχει συντετριμμένηκαρδιά καί λυπᾶται γιά τίς ἁμαρτίες του πραγματικά, θά ἔχει καί ἐγκράτεια. Στήνκαθημερινότητά μας, ἄν κάποιος μᾶς λυπήσει, μᾶς κόβεται ἡ ὄρεξη. Πολύπερισσότερο κανείς ἐγκρατεύεται, ὅταν λυπηθεῖ βαθιά γιά τίς ἁμαρτίες του καί αὐτότοῦ φαίνεται πολύ φυσιολογικό. Ἕνας ἄνθρωπος, πού καλοπερνάει, δείχνει ὅτι δένἔχει λυπηθεῖ ἀρκετά γιά τίς ἁμαρτίες του.Εἶναι δόγμα στήν πνευματική ζωή ὅτι ὅσο ἀγαπᾶμε τόν ἑαυτό μας καί ἔχουμεφιλαυτία, τόσο μισοῦμε καί ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τόν Θεό. Ἀντίθετα ὅσο μισοῦμετόν ἑαυτό μας, τόσο ἀγαπᾶμε καί πλησιάζουμε τόν Θεό. Ὅταν διαγράψουμε τελείωςτόν ἑαυτό μας, τότε πραγματικά βρίσκουμε τόν Θεό. Οἱ ἅγιοι, πού εἶχαν διαγράψειτόν ἑαυτό τους καί εἶχαν ταπεινωθεῖ στόν ἔσχατο βαθμό, ἐκτοξεύτηκαν σέ πολύὑψηλά ἐπίπεδα ἀρετῆς καί ταπεινότητας.Πρέπει νά ἀπαλλαγοῦμε ὁπωσδήποτε ἀπό αὐτήν τήν παγκάκιστο φιλαυτία. Δυστυχῶςπαρατηροῦμε ὅτι ὅλος ὁ τρόπος τῆς ζωῆς μας, κυριαρχεῖται ἀπό αὐτό τό πάθος.Ἀκόμα καί χριστιανοί, διακατέχονται τόσο πολύ ἀπό αὐτό τό πάθος τῆς φιλαυτίας, μέἀπότέλεσμα νά μή βιώνουν τή ζωή τῆς ἀγάπης. Ἕνας φίλαυτος δέν ἔχει ἀγάπη.Δυστυχῶς τό ζοῦμε αὐτό. Θεωρητικά εἴμαστε χριστιανοί κι ὅμως δέν ἀγαπᾶμε, γιατίεἴμαστε φίλαυτοι, ἐγωιστές καί ἀτομιστές. Ἔτσι, ὅλη μας ἡ προσπάθεια πρέπει νάκατευθυνθεῖ στό ‘κάλυμμα’ τῆς φιλαυτίας, πού δέν μᾶς ἀφήνει νά γίνουμε πρόσωπακαί ἄρα μέλη τῆς Ἔκκλησίας του Χριστοῦ καί πολίτες τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν.Ὁ ἅγιος Παΐσιος, πού εἶναι πολύ πρακτικός, μᾶς ἔχει πεῖ ἀρκετά καί ὡραῖα πράγματαγιά αὐτό τό πάθος. Ἄς ἀναφέρουμε κάποια:– Γέροντα, τί εἶναι ἡ φιλαυτία;– Τό νά κάνεις τά χατίρια τοῦ παλαιοῦ σου ἀνθρώπου. Νά ἀγαπᾶς δηλαδή τόνπαλαιό σου ἄνθρωπο.Στήν ἐκκλησιαστική ὁρολογία, ὁ παλαιός εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῶν παθῶν, τό κακόκομμάτι πού ἔχουμε μέσα μας.Καί συνεχίζει ὁ Γέροντας :– Καί ἡ γαστριμαργία καί ὁ ἐγωισμός καί τό πεῖσμα καί ἡ ζήλεια, πρακτορεῖο τουςἔχουν τή φιλαυτία. Καί βλέπεις, ἄλλος ἀπό φιλαυτία ζητάει τό βόλεμά του, τήνἀνάπαυσή του καί δέν λογαριάζει κανέναν. Ἄλλος φροντίζει σχολαστικά γιά τόφαγητό του, γιά τόν ὕπνο του, μήν τυχόν καί πάθει τίποτε ἡ ὑγεία του. Ἄλλος ζητᾶ νάτόν ὑπολογίζουν, νά τόν ἐκτιμοῦν∙ λίγο νά μήν τοῦ δώσουν σημασία, νά μήν κάνουντό θέλημά του, ἀντιδράει. Σοῦ λέει: «Γιατί δέν μέ ὑπολόγισαν; Θά τούς δείξω ἐγώ».Φοβερό πράγμα ἡ φιλαυτία!– Γέροντα πῶς μπορεῖ νά λέει κανείς: «ἕνεκά σου θανατούμεθα ὅλην τὴν ἡμέραν»(ψαλμ. 43,23);– Ἄν θυσιάζεις τό θέλημά σου γιά χάρη τοῦ ἄλλου. Τό θέλημα ἔχει τόν ἑαυτό μαςμέσα, ἔχει φιλαυτία. Ὅποιος δέν ἐξετάζει, ἄν αὐτό πού ἀναπαύει τόν ἑαυτό του87

ἀναπαύει καί τόν ἄλλον καί ἀρχίζει μέ μιά ἀπαίτηση: «θέλω ἐκεῖνο, θέλω τό ἄλλο», ἤ«γιατί δέν μοῦ τό ἔκανες ἐκεῖνο, γιατί δέν μοῦ τό ἔκανες τό ἄλλο;», αὐτός τελικά θάκανοναρχεῖται ἀπό τόν διάβολο.Τότε μπορεῖ κανείς νά τό λέει σωστά καί ἀληθινά, ὅτι ‘γιά χάρη σου πεθαίνουμεκάθε μέρα’, ὅταν θυσιάζεται. Γιά νά τό λέει ὁ ψαλμός, τουτέστιν τό Ἅγιο Πνεῦμα,σημαίνει ὅτι πρέπει νά τό κάνουμε. Ἐκεῖνο πού χαρακτηρίζει τόν ἄνθρωπο εἶναι ἡἐλευθερία του, τό θέλημα. Ὅταν κανείς λοιπόν θυσιάζει τό θέλημά του γιά χάρη τοῦἄλλου, ἐκτός ἁμαρτίας βέβαια, τότε πραγματικά ἐκπληρώνει αὐτήν τήν ἐντολή. Εἶναιὄντως ἐντολή. Τό εἶπε ὁ Χριστός στήν Καινή Διαθήκη, ὅτι πρέπει νά ἀρνούμαστε τόνἑαυτό μας καί νά σηκώνουμε τόν σταυρό μας (Μαρκ. 8,34). Ἄρνηση τοῦ ἑαυτοῦ μαςσημαίνει ἄρνηση τοῦ θελήματός μας. Ἔτσι πάλι ἐρχόμαστε στό θέμα τῆς ὑπακοῆς.Μέσω τῆς ὑπακοῆς σκοτώνουμε τή φιλαυτία. Ὅλα τά ἐγωιστικά θελήματα πούἔχουμε εἶναι οὐσιαστικά θελήματα πού ἐξυπηρετοῦν τή φιλαυτία μας. Ὅταν κανείςκόβει τό θέλημά του καί θυσιάζεται γιά τόν ἄλλον, τότε θεραπεύεται ἀπό τήφιλαυτία.Εἶναι πολύ σημαντικό αὐτό πού λέει ὁ Γέροντας ὅτι πρέπει νά ἐξετάζουμε, ἄν αὐτόπού ἀναπαύει ἐμᾶς ἀναπαύει καί τόν ἄλλον. Διαφορετικά, αὐτός πού συνέχεια θέλεικαί ἀπαιτεῖ, κανοναρχεῖται ἀπό τόν διάβολο.– Μερικοί Γέροντα, ὅταν δέν γίνεται αὐτό πού θέλουν, δέ μποροῦν νά ἡσυχάσουν.– Πῶς νά ἡσυχάσουν, ἀφοῦ ἔχουν τόν ἑαυτό τους μέσα σέ αὐτό πού θέλουν. Ἄνκανείς ἔχει τόν ἑαυτό του σέ ὅ,τι θέλει, μπορεῖ νά ἔχει καί τόν Χριστό; Ὅταν ὅμωςδέν ἔχει τόν ἑαυτό του καί ἔχει τό ἕνα, τό κυριότερο, δηλαδή τόν Χριστό, τότε τά ἔχειὅλα. Ὅταν δέν ἔχει τόν Χριστό, τίποτε δέν ἔχει. Ἄν ὁ ἄνθρωπος πετάξει τόν ἑαυτότου, ὁ Θεός τοῦ τά δίνει ὅλα κατά τρόπο θαυμαστό.Γιατί ταραζόμαστε ὅταν δέ γίνεται αὐτό πού θέλουμε; Γιατί βέβαια ἔχουμε ἐπενδύσειἐκεῖ μέσα τή φιλαυτία μας. Ἤ θά ἔχεις τόν ἑαυτό σου ἤ τόν Χριστό. Θά πρέπει νάθέλεις αὐτό, πού θέλει καί ὁ Χριστός.Ὅσο σκεφτόμαστε τόν ἑαυτό μας, ἀποτυγχάνουμε. Ὅσο σκεφτόμαστε τόν ἄλλον,τότε ἐπιτυγχάνουμε αὐτά πού θέλαμε νά πετύχουμε γιά τόν ἑαυτό μας. Ἔρχεταιδηλαδή ὁ Θεός καί μᾶς δίνει αὐτά πού χρειαζόμαστε, ἀκριβῶς γιατί ἐμεῖς ξεχάσαμετόν ἑαυτό μας καί ἀσχοληθήκαμε μέ τόν ἄλλον. Κάνοντας αὐτό πού ἀναπαύει τόνἄλλον, γίνεται καί τό δικό σου κατά τόν καλύτερο τρόπο.– Γέροντα, ἐγώ ὅταν μᾶς μιλᾶτε γιά τό πέταμα τοῦ ἑαυτοῦ μας, αἰσθάνομαι ἕνανφόβο, μήπως δέν τό ἀντέξω.– Ἔ, τί πάθαμε! Εἶναι σάν νά λές: «Ἄν πετάξω τά πάθη, τί θά ἔχω μετά;». Γιατί, ὅτανλέω νά πετάξουμε τόν ἑαυτό μας, ἐννοῶ νά πετάξουμε τά πάθη μας, νά ἀπεκδυθοῦμετόν παλαιό μας ἄνθρωπο. Γιά τόν μεγάλο πού ἔχει ἐπίγνωση εἶναι λιγάκι βαρύ νά πεῖ:«Δέν μπορῶ νά πετάξω τόν ἑαυτό μου». Ἄν σοῦ ποῦν: «πάρε τό βαριό καί γκρέμισεαὐτόν τόν τοῖχο» κι ἐσύ εἶσαι μαθημένη μέ τήν πένα, δικαιολογεῖται νά πεῖς: «δένμπορῶ». Ἀλλά γιά τήν ἀπέκδυση τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου δέ χρειάζονται δυνάμεις88

σωματικές∙ ταπείνωση χρειάζεται.«Οἱ λογισμοι τοῦ ἀνθρώπου δειλοί» (Σοφ. 9,14), ὅπως λέει στήν Γραφή.Σκέφτόμαστε: ‘Θά τά καταφέρω; Μήπως σκοτώσω τόν ἑαυτό μου’;Τό μυστικό πάλι εἶναι ἡ ταπείνωση. Ἄν θέλουμε νά ἀπελευθερωθοῦμε πολύ γρήγοραἀπό τά πάθη μας, πρέπει νά ταπεινωθοῦμε, νά κάνουμε ὑπακοή στούς ἄλλους, νάβγοῦμε ἀπό τή φιλαυτία καί τόν ἐγωισμό μας,γιά νά ἀποκτήσουμε ὑγεία. Κοιτᾶξτεπόσο ὡραῖα μᾶς τά λέει ὁ Γέροντας:– Φιλαυτία εἶναι τό νά φάει ἤ νά ξεκουραστεῖ κανείς παραπάνω ἀπό ὅσο τοῦ εἶναιἀπαραίτητο. Κανονικά πρέπει νά δίνουμε στό σῶμα μόνο αὐτό πού ἔχει ἀνάγκη.Ἄλλο ἐπιθυμία καί ἄλλο ἀνάγκη. Ἄλλο εἶναι νά θέλω νά εὐχαριστήσω τό σῶμα καίἄλλο νά δώσω στό σῶμα αὐτό πού ἔχει ἀνάγκη. Μπορεῖ τό σῶμα, ὁ «κακόςτελώνης», ὅπως τό λέει ὁ ἀββᾶς Μακάριος, νά ζητάει παραπάνω γιατί καί ὁὀργανισμός εἶναι ὅπως τόν ἔχει συνηθίσει κανείς. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει τό στομάχιπεριορισμένο, τότε εὔκολα μπορεῖ νά κάνει ἐγκράτεια. Διαφορετικά γίνεται δοῦλοςστό στομάχι, γιατί καί τό στομάχι μετά ἔχει ἀνάγκη νά γεμίζει. Να! Πάρε ἕναν, πούεἶναι πολύ χοντρός. Αὐτός τόση ἀποθήκη πού ἔχει κάνει, θέλει νά βάλει τουλάχιστονμισό μοσχάρι μέσα γιά νά χορτάσει καί νά πιεῖ μετά καί δύο μπετόνια νερό!Μία ἀνέκδοτη ἱστορία λέει ὅτι δώσανε σέ κάποιον ἕνα στομάχι νά τό γεμίσει μέἄμμο καί νά τό φέρει πίσω γεμάτο. Τό γέμισε αὐτός καί τό ἔβαλε στήν πλάτη καί τόπήγαινε. Στό δρόμο ὅμως πού πήγαινε, τό στομάχι ἄνοιγε. Εἶναι ἰδιότητα τοῦ μυόςτοῦ στομάχου νά διατείνεται. Ὁπότε ἀναγκαζόταν νά βάλει κι ἄλλη ἄμμο. Τόξαναέβαλε στόν ὦμο, πάλι αὐτό ξεχείλωνε. Τό ξαναγέμισε γιά τρίτη φορά, γιάτέταρτη κ.λ.π. Τελικά δέν κατάφερε νά τό πάει ποτέ γεμάτο!Ὅσο γεμίζουμε τό στομάχι, αὐτό μεγαλώνει καί θέλει κι ἄλλο καί δέν γεμίζει ποτέ.Γι’ αὐτό λέει καί ὁ Γέροντας ὅτι εἶναι μιά συνήθεια. Ἀντίθετα, ὅταν κανείςἐγκρατεύεται, μικραίνει τό στομάχι καί χορταίνει μέ λίγο.– Παλιά Γέροντα οἱ ἄνθρωποι εἶχαν πιό δυνατό ὀργανισμό ἤ βίαζαν τόν ἑαυτό τους;– Εἶχαν φυσικά καί λίγο πιό δυνατό ὀργανισμό, ἀλλά βίαζαν καί τόν ἑαυτό τους. ὉΧατζη-Γιώργης ἔδινε στά καλογέρια του κάθε μέρα λίγο μέλι καί καρύδια. Καί ἦτανπαιδιά δεκαπέντε χρονῶν, πάνω στήν ἀνάπτυξη, ἀλλά εἶχαν τήν πνευματικήἀνάπτυξη! Σήμερα μπαίνει μιά κοσμική λογική: «νά μή νηστέψουν τά παιδιά, γιά νάμήν ἀρρωστήσουν, νά μή λείψει τίποτε ἀπό τά παιδιά, γιά νά μή δυσκολευθοῦν» καίτελικά ζοῦν κακομοιριασμένα καί θέλουν μπριζόλες συνέχεια, ἀλλά καί αὐτό πάλιδέν τά βοηθάει σέ τίποτε. Ἄν χαίρεται κανείς, ὅταν δέν τρώει γιά τήν ἀγάπη τοῦΧριστοῦ, τότε τρέφεται. Ἄν προτιμάει τό ἄνοστο ἀπό τό νόστιμο,γιά τήν ἀγάπη τοῦΧριστοῦ, τότε ἀπό τό ἄνοστο γεύεται Χριστό.Τό λάθος τῶν γονέων εἶναι ὅτι δέν προσέχουν τά παιδιά καί τρέφονται τά σαρκικάπάθη καί ἡ φιληδονία καί δέν μαθαίνουν νά ἐγκρατεύονται. Τελικά καί στίς ὑποβολέςτοῦ πονηροῦ δέν μποροῦν νά ποῦν ὄχι, στή συνέχεια, γιατί δέν ἔχουν μάθει ἀπόμικρά νά κάνουν ἐγκράτεια στίς ἡδονές τοῦ λάρυγγα.89

– Γέροντα, σήμερα ἕνα γεροντάκι δυσκολευόταν νά ἀνεβεῖ τίς σκάλες τῆς ἐκκλησίαςκαί, ἐνῶ περνοῦσαν πολλοί ἀπό ‘κεῖ, κανένας δέν πήγαινε νά τό βοηθήσει.– «Καί ἱερεύς ἰδών αὐτόν ἀντιπαρῆλθεν… καί λευίτης ἰδών αὐτόν ἀντιπαρῆλθεν»(Λουκ. 10,31-32). Ἔχουν δίκαιο… Δέν ξέρουν… Δέν ἄκουσαν ποτέ τό Εὐαγγέλιοτοῦ καλοῦ Σαμαρείτη! Τί νά πῶ; Ἀγαπᾶμε τόν ἑαυτό μας, δέν ἀγαπᾶμε τούς ἄλλους.Ἡ ἀγάπη τοῦ ἑαυτοῦ μας νικᾶ τήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον μας, γι’ αὐτό κινούμαστεἔτσι. Ὅποιος ὅμως ἀγαπᾶ τόν ἑαυτό του περισσότερο ἀπό τούς ἄλλους, δέν ζεῖσύμφωνα μέ τό πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου. Καί ὁ Χριστός, ἄν σκεφτόταν τόν ἙαυτόΤου, θά καθόταν στόν οὐρανό, δέν θά ἐρχόταν στή γῆ νά ταλαιπωρηθεῖ, νάσταυρωθεῖ, γιά νά μᾶς σώσει. Σήμερα, λίγο-πολύ, στούς περισσότερους ἀνθρώπουςὑπάρχει φιλαυτία∙ δέν ὑπάρχει τό πνεῦμα τῆς θυσίας. Ἔχει μπεῖ τό πνεῦμα: «νά μήνπάθω ἐγώ κακό». Ξέρετε πόσο πονάω, ὅταν βλέπω τί κόσμος ὑπάρχει! Τώρα πούἤμουν στό Νοσοκομεῖο, μιά μέρα χρειάστηκε νά σηκώσουν ἕναν ἄρρωστοκατάκοιτο, γιά νά τόν μεταφέρουν σέ ἄλλο θάλαμο. Ἦταν ἕνας νοσοκόμος πού, ἐνῶαὐτή ἦταν ἡ δουλειά του, δέν πῆγε νά βοηθήσει καθόλου. «Δέν μπορῶ, μοῦ πονάει ἡμέση», εἶπε μέ μιά ἀδιαφορία! Βλέπεις ἄνθρωπο ἀπάνθρωπο! Καί νά δεῖς, μιάνοσοκόμα, πού εἶχε δύο παιδάκια καί περίμενε καί τρίτο, ζορίστηκε ἡ καημένη μαζίμέ μιά ἄλλη καί τόν σήκωσαν. Τόν ἑαυτό της δέν τόν σκέφθηκε καθόλου. Ξέχασε ὅτιἦταν σέ τέτοια κατάσταση κι ἔτρεξε νά βοηθήσει τόν ἄρρωστο! Ὅταν βλέπω ἕνανἄνθρωπο νά δυσκολεύεται, νά μήν ἔχει κουράγιο καί νά γίνεται θυσία, γιά νάἐξυπηρετήσει τούς ἄλλους, ξέρετε τί χαρά μοῦ δίνει; Ὤ, μεγάλη χαρά! Ἡ καρδιά μουσκιρτάει. Νιώθω νά ἔχω συγγένεια μαζί του, γιατί κι αὐτός ἔχει συγγένεια μέ τόνΘεό.Τό πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ν’ ἀγαπήσουμε τούς ἄλλους περισσότερο ἀπό τόνἑαυτό μας. Στήν Παλαιά Διαθήκη ἦταν ἀρκετό ν’ ἀγαπήσεις τούς ἄλλους, ὅσο τόνἑαυτό σου. Στήν Καινή Διαθήκη ὅμως, πρέπει νά τούς ἀγαπᾶμε περισσότερο ἀπό τόνἑαυτό μας, ὅπως ὁ Χριστός μας μᾶς ἀγάπησε περισσότερο ἀπό τόν ἑαυτό Του,πέθανε γιά μᾶς καί εἶπε «ὅπως σᾶς ἀγάπησα ἐγώ, ν΄ ἀγαπᾶτε ὁ ἕνας τόν ἄλλον» (Ἰω.15,12). Ἐμᾶς δέν μᾶς νοιάζει γιά τούς ἄλλους. Κλειδώνουμε τίς πόρτες μας,κλειδώνουμε καί τίς καρδιές μας.– …………..(ἐρώτηση).Ὁ Γέροντας εἶχε πραγματικά πολύ τό πνεῦμα τῆς θυσίας. Κάποια φορά εἶχε πάει ἕναπαιδάκι μέ ‘ψυχολογικά’, πού νόμιζε ὅτι δέν τό ἀγαπάει κανένας. Τότε κάθισε ὁΓέροντας σέ μιά πλάκα ἀκίνητος γιά ὀκτώ ὧρες, μέχρι πού κρύωσε, γιά νά τοῦ δείξειπόσο τό ἀγαπάει. Βλέπετε οἱ ἅγιοι πόσο πνεῦμα θυσίας ἔχουν! Ἐμεῖς πολλές φορέςδέν ἔχουμε οὔτε ἕνα λεπτό γιά νά ἀφιερώσουμε στόν ἄλλον.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης90

Περί φιλαυτίας - 2ο Μέρος Λέγαμε τήν περασμένη φορά γιά τή μητέρα ὅλων τῶν κακῶν, πού εἶναι ἡ φιλαυτία.Σήμερα πάλι μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τίς εὐχές τοῦ Γέροντα, θά ἐμβαθύνουμε λίγοἀκόμα σ’ αὐτό τό θέμα. Νά κάνουμε μία σύνδεση μέ τά προηγούμενα μέ βάση αὐτάπού λέει ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας καί ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής.Λέει ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας «αὐτός πού φοβᾶται τήν ἀσθένεια τοῦ σώματος, δέν φτάνει στόμέτρο τῶν φυσικῶν του δυνατοτήτων, οὔτε μπορεῖ ν’ ἀποκτήσει τίς ἀρετές».Ὅπως λέγαμε, ἡ φιλαυτία ὁρίζεται ἀπό τούς Πατέρες σάν ἡ ἄλογη ἀγάπη πρός τόσῶμα. Ὁ ἄνθρωπος φροντίζει τό σῶμα του, ὄχι ὅμως μέ σωστό τρόπο. Ἀγαπάει τόνἑαυτό του, ἐξ οὗ καί ἡ φιλαυτία: εἶναι φίλος τοῦ ἑαυτοῦ του. Ἐδῶ ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐαςμᾶς λέει ὅτι ὁ ἄνθρωπος πού φοβᾶται νά μήν ἀρρωστήσει, δέν ἀξιοποιεῖ οὔτε τάφυσικά χαρίσματα πού τοῦ ἔχει δώσει ὁ Θεός καί ἀκόμα δέν μπορεῖ ν’ ἀποκτήσει καίτίς ἀρετές.«Ἄν ὅμως προσπέφτει κανείς στόν Θεό σέ κάθε κόπο του, ὁ Θεός ἔχει τή δύναμη νάτόν ἀναπαύσει».Ἐπίσης ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος ἀναφέρει ὅτι ὁ Θεός πάρα πολύ φροντίζει ἕνα σῶμαπού κακοπαθεῖ γι’ αὐτόν. Ἑπομένως δέν πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά δειλιάζει καί νάφοβᾶται, ὅταν κάνει ἕναν κόπο γιά τόν Θεό. Δέν πρόκειται ν’ ἀρρωστήσει ἀπό αὐτό.Ὁ Θεός θά τοῦ πάρει τόν κόπο καί δέν πρόκειται νά ἐξαντληθεῖ τελείως.Ἔχουμε πολλά ὅμορφα περιστατικά ἀπό τή ζωή τῶν Πατέρων ἀλλά καί τῶνσύγχρονων ἁγίων. Ὁ π. Παΐσιος, πού ἀσκεῖτο συστηματικά, νήστευε καίταλαιπωροῦσε τό σαρκίον του. Πολλές φορές, ἄν καί ἔφτανε στά ὅριά του, δέν τόνἄφηνε οὔτε ὁ Θεός, οὔτε ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος νά καταπέσει, ἀλλά τοῦ ἔδινανἐνίσχυση. Συγκεκριμένα, μία μέρα ὁ ἅγιος Παΐσιος εἶχε ἕναν λογισμό. Σκεφτότανλοιπόν τί καλά θά ἦταν ἄν εἶχε ἕνα ψάρι, γιά νά δυναμώσει λίγο τό σαρκίον του. Δένἤθελε νά φάει ἀπό ἡδονή, ἀλλά γιά νά ἀντιμετωπίσει τήν ἀδυναμία στήν ὁποίαβρισκόταν. Ὁ Θεός τότε τόν ἀνέπαυσε καί τοῦ ἔστειλε ἕνα πουλί ἀπό τόν οὐρανό,πού κρατοῦσε ἕνα ψάρι. Βέβαια μετά ὁ Γέροντας ντρεπόταν νά τό φάει!Ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας λοιπόν λέει ὅτι ὁ Θεός δέν θά ἐγκαταλείψει τόν ἄνθρωπο πούπασχίζει γι’ αὐτόν. Θά τοῦ πάρει τόν κόπο. Μπορεῖ δηλαδή κανείς νά κοιμηθεῖ δύοὧρες καί νά νιώθει σάν νά κοιμήθηκε ἑπτά ὧρες. Δέν ἔχει ὅμως χρόνο νά κοιμηθεῖἑπτά ὧρες,γιατί κοπιάζει στήν προσευχή, κοπιάζει γιά τό παιδί του ἐνδεχομένως,κοπιάζει ἀπό ἀγάπη.Συνεχίζει ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας «Ἄν ὁ Γεδεών δέν ἔσπαγε τίς στάμνες, δέν θά μποροῦσενά δεῖ τό φῶς τῶν λαμπάδων». Αὐτό εἶναι μία ἀλληγορία. Οἱ στάμνες εἶναι τό σῶμαμας, τό ὀστράκινο σκεῦος, μέσα στό ὁποῖο κρύβεται ἡ ψυχή μας, τό φῶς τοῦ Θεοῦκαί φανερώνεται τό91

ἅγιο Πνεῦμα. Ἄν ὅμως δέν ‘σπάσουμε’ αὐτό τό σῶμα, ἀρνούμενοι αὐτή τήν ἄλογηἀγάπη πρός αὐτό, δέν θά δοῦμε τό φῶς τοῦ Θεοῦ. Δέν θά φανοῦν οἱ ἀρετές, γιά νάμᾶς ὁδηγήσουν, ὥστε νά περάσουμε στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν ἀφενός καίἀφετέρου νά κυνηγήσουμε τούς ‘ἀλλοφίλους’, δηλαδή τούς δαίμονες.«Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος, ἄν δέν καταφρονήσει τό σῶμα, δέ θά μπορέσει νά δεῖ τό φῶςτῆς Θεότητας». Σέ κάθε Θεία λειτουργία ἀκοῦμε τό «Εἴδομεν τό φῶς τό ἀληθινόν».Αὐτό τό φῶς, πού λένε οἱ ἅγιοι, τό ἄκτιστο, τό αἰσθάνεται ὁ ἄνθρωπος ὡς εἰρήνη, ὡςκοινωνία μέ τόν Θεό, ὡς ἀγάπη πρός ὅλους, ὡς καλοσύνη, ὡς ταπείνωση. Γιά νά τόδοῦμε αὐτό, πρέπει νά διώξουμε τή φιλαυτία καί τήν ἄλογη ἀγάπη πρός τό σῶμα.Ἔχει μεγάλη σημασία πρός τά πού εἴμαστε στραμμένοι. Κάθε στιγμή, κάπουκοιτᾶμε. Ὄχι τόσο μέ τά σωματικά μάτια, ἀλλά μέ τόν νοῦ μας, μέ τά μάτια τῆςψυχῆς. Ποῦ κοιτᾶς; Κοιτᾶς πρός τόν ἑαυτό σου; Ἄρα εἶσαι φίλαυτος. Κοιτᾶς πρόςτόν Θεό; Εἶσαι φιλόΘεος. Αὐτό ἔχει σημασία τό νά μήν εἴμαστε φίλαυτοι, γιά νάεἴμαστε φιλόΘεοι. Δέν μποροῦμε νά τά κάνουμε καί τά δύο. Ἄν κοιτᾶμε πρός τόνἑαυτό μας, σιγά σιγά ἀρρωσταίνουμε. Μπαίνουμε σέ μιά μαύρη τρύπα καί αὐτο-απορροφόμαστε. Μετά παθαίνουμε ὅλα αὐτά τά ἀρρωστημένα, πού τά ὀνομάζουνψυχολογικά, κατάθλιψη κ.λ.π.Ὅλα αὐτά εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας τῆς στροφῆς τοῦ βλέμματος πρός τά μέσα,πρός τόν ἑαυτό μας. Δέν μιλᾶμε πλέον γιά τήν ἐνδοσκόπηση, ὅπου παρατηροῦμε τόνἑαυτό μας, μέ σκοπό νά διορθωθοῦμε, ἀλλά γιά τήν ἄρρωστη καί συνεχήἐνασχόληση μέ τό ‘ἐγώ’ καί τά προβλήματά μου. Αὐτό δέν τό θέλει ὁ Θεός. Πρέπειἑπομένως νά ἐλέγχουμε τόν ἑαυτό μας κάθε στιγμή. Νά ἐξετάζουμε συνεχῶς τίσκεφτόμαστε καί ποῦ εἶναι ὁ νοῦς μας.Τοῦ ἁγίου Μαξίμου: «Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου ἀπό τή μητέρα τῶν κακῶν, τήφιλαυτία, πού εἶναι ἡ παράλογη ἀγάπη τοῦ σώματος. Ἀπ’ αὐτή γεννιοῦνται,μοιάζοντας εὔλογοι, οἱ πρῶτοι καί ἐμπαθεῖς καί γενικότατοι λογισμοί, δηλαδή τῆςγαστριμαργίας, τῆς φιλαργυρίας καί τῆς κενοδοξίας, πού σχηματίζονται παίρνονταςἀφορμή ἀπό τήν ἀναπόφευκτη τάχα ἀνάγκη τοῦ σώματος κι ἀπ’ αὐτούς τούς τρεῖςγενικότατους λογισμούς πάλι γεννιέται ὅλος ὁ κατάλογος τῶν κακῶν».Σκεφτόμαστε δηλαδή οἱ ἄνθρωποι, τί θά φᾶμε, τί θά φορέσουμε, τί γνώμη ἔχουν οἱἄλλοι γιά μᾶς.Θέλουμε νά ἀρέσουμε καί νά μᾶς ἀγαποῦν ὅλοι. Ὅλα αὐτά μάλιστα τάθεωροῦμε φυσιολογικά καί δικαιολογημένα. Δέν εἶναι ὅμως τίποτα ἄλλο, ἀπό τάἀποτελέσματα τῆς φιλαυτίας. Ἀπό αὐτούς τούς λογισμούς βγαίνει καί ἡ πορνεία, ἡκατάκριση, ἡ καταλαλιά, ἡ ζήλεια, ὁ φθόνος καί πολλά ἄλλα.«Εἶναι ἀνάγκη λοιπόν νά προσέχουμε καί νά τήν πολεμοῦμε μέ μεγάλη νήψη. Καίὅταν ἀφανιστεῖ ἡ φιλαυτία, ἀφανίζονται μαζί της ὅλα ὅσα γεννιοῦνται ἀπ’ αὐτή».Ἄρα ἡ φιλαυτία εἶναι ἕνα γενικό πάθος. Εἶναι ἡ ρίζα τῶν ἄλλων παθῶν καί ἄν κανείςκόψει τή ρίζα, τότε κόβει καί ὅλα τά πάθη. Εἶναι λοιπόν πολύ σημαντικό νάἀσχοληθεῖ κανείς μέ αὐτό τό πάθος. Ἄν ἀχοληθεῖ μέ ἄλλα πάθη, πού εἶναι -ἄς ποῦμε-τά κλαδιά αὐτοῦ τοῦ δέντρου, κάνει κάτι ἐπιμέρους, ἐνῶ ἄν κόψει τή ρίζα, ξεραίνει92

ὅλο τό δέντρο.«Τό πάθος τῆς φιλαυτίας στόν μέν μοναχό ὑποβάλλει (τοῦ βάζει τή σκέψη) νάλυπᾶται τό σῶμα του καί νά τοῦ χορηγεῖ τροφή πέρα ἀπ’ ὅσο πρέπει συγκαταβατικάδῆθεν, γιά νά μπορεῖ νά κυβερνηθεῖ κι ἔτσι σιγά-σιγά παρασύρεται καί πέφτει στόβάραθρο τῆς φιληδονίας. Στόν κοσμικό πάλι ὑποβάλλει νά φροντίζει πῶς νάἱκανοποιεῖ τίς ἐπιθυμίες του. Τή φιλαυτία ἀντιμάχονται ἡ ἀγάπη καί ἡ ἐγκράτεια.Ἐκεῖνος πού ἔχει τή φιλαυτία, εἶναι φανερό ὅτι ἔχει ὅλα τά πάθη. Ἄν θέλει νά κόψειτή φιλαυτία, νά ἀγαπήσει καί νά ἐγκρατεύτεται. Κανένας δέ μίσησε τή σάρκα του,λέει ὁ ἀπόστολος (Εφεσ. 5,29), ἀλλά πρέπει νά τή σκληραγωγεῖ καί νά τήχρησιμοποιεῖ ὡς δούλη (Α’ Κορ. 9,27), χωρίς νά τῆς δίνει τίποτε ἄλλο, παρά τροφέςκαί ἐνδύματα κι ἀπ’ αὐτά, ὅσα τῆς χρειάζονται γιά νά ζεῖ». «Ἔχοντες διατροφάς καίσκεπάσματα, τούτοις ἀρκεσθησόμεθα» (Α΄Τιμ. 6,8).«Μ’ αὐτόν τόν τρόπο τήν ἀγαπάει κανείς ἀπαθῶς καί τήν τρέφει σάν ὑπηρέτρια τῶνθείων καί τήν περιποιεῖται δίνοντάς της μόνο ὅσα θεραπεύουν τίς ἀνάγκες της».Τό σώμα εἶναι ὁ ὑπηρέτης τῆς ψυχῆς καί -κατ’ ἐπέκταση τοῦ Θεοῦ- γι’ αὐτό πρέπεινά τό δουλαγωγοῦμε καί νά τό σκληραγωγοῦμε. Πρέπει νά τό ἔχουμε ὑπό τήν ψυχή,ὄχι ὑπέρ. Νά μήν κάνει κουμάντο στήν ψυχή τό σῶμα, ἀλλά ἡ ψυχή νά διατάζει τόσῶμα καί νά τό ὁδηγεῖ σέ ἔργα, πού ἀρέσουν στόν Θεό. Ἡ ψυχή χρειάζεται τό σῶμαγιά νά μπορεῖ νά ἐκφράσει τή μετάνοιά της. Γι’ αὐτό οἱ ψυχές στόν Ἅδη δέ μποροῦννά ἀλλάξουν κατάσταση, γιατί δέν ἔχουν τό σῶμα. Δέ μποροῦν νά μετανοήσουν.Μόνον ὅποιος ζεῖ σέ αὐτόν τόν κόσμο καί ἔχει τό σῶμα, θά πρέπει νά τόχρησιμοποιήσει σάν ἐργαλεῖο καί νά τό ἔχει ὑπό τήν ψυχή, νά τό κυβερνάει ἡ ψυχή,ὥστε νά ἐκφράζει μέ τό σῶμα τήν πνευματική του ἐργασία, τή μετάνοιά του.«Ὅποιον ἀγαπάει κανείς, αὐτόν βέβαια καί περιποιεῖται πρόθυμα. Ἄν λοιπόν κανείςἀγαπάει τόν Θεό (πού εἶναι καί ἡ πρώτη ἐντολή), ὁπωσδήποτε κάνει πρόθυμα καίἐκεῖνα πού Τοῦ ἀρέσουν. Ἄν ἀγαπάει τή σάρκα, κάνει ἐκεῖνα πού τήν εὐχαριστοῦν.Στόν Θεό ἀρέσουν: ἡ ἀγάπη, ἡ σωφροσύνη, ἡ θεωρία καί ἡ προσευχή. Στή σάρκαἀρέσουν: ἡ γαστριμαργία, ἡ ἀκολασία καί ὅσα αὐξάνουν αὐτά τά δύο πάθη. Γι’ αὐτό,λέει πάλι ὁ ἀπόστολος Παῦλος «οἱ δέ ἐν σαρκί ὄντες Θεῷ ἀρέσαι οὐ δύνανται (Ρωμ.8,8), οἱ δέ τοῦ Χριστοῦ τήν σάρκα ἐσταύρωσαν σύν τοῖς παθήμασι καί ταῖςἐπιθυμίαις» (Γαλ. 5,24). Ὅποιος δηλαδή θέλει νά εἶναι τοῦ Χριστοῦ, θά πρέπει νάσταυρώσει τή φιλαυτία, αὐτήν τήν ἀγάπη πού ἔχει πρός τή σάρκα, μαζί μέ τάπαθήματα καί τίς διάφορες σαρκικές ἐπιθυμίες.«Ἄν ὁ νοῦς στραφεῖ πρός τόν Θεό, ἔχει τό σῶμα δοῦλο του καί δέν τοῦ παρέχειτίποτα παραπάνω ἀπ’ ὅ,τι χρειάζεται γιά νά ζήσει».Εἶναι ἀκριβῶς αὐτό πού λέγαμε, ποῦ εἶναι στραμμένος κανείς. Ἔχει σημασία πρόςποιά κατεύθυνση κοιτάζει κανείς. Ἄν κοιτάζει πρός τόν Θεό, εὔκολα ἀποφεύγει τάσαρκικά καί μισεύει. Μισεύω σημαίνει ἀπομακρύνομαι. Ὁ π. Σωφρόνιος λέει ὅτιπρέπει νά καλλιεργήσουμε τό αὐτομίσος, τό ὁποῖο εἶναι ἡ θεραπεία, τό μίσος τῆςφιλαυτίας. Τί σημαίνει νά μισήσει κανείς τόν ἑαυτό του; Σημαίνει νά ἀπομακρυνθεῖἀπό τόν ἑαυτό του. Νά ἀπομακρυνθεῖ ἀπό ὅλες αὐτές τίς ἄλογες ἐπιθυμίες, πού τοῦ93

βάζει ἡ φιλαυτία. Αὐτό θά τό καταφέρει, ὅταν στραφεῖ καί ἀσχοληθεῖ μέ τόν Θεό.Τότε θά βλέπει τό σῶμα του σάν κάτι δευτερεῦον καί ξένο, ἀφοῦ ὁ νοῦς θά εἶναιστραμμένος μόνο στόν Θεό καί θά ἐπιθυμεῖ νά χαροποιήσει τόν Θεό.Γιά νά ξεκολλήσει ὁ νοῦς ἑπομένως ἀπό ὅλα αὐτά τά πάθη, θά πρέπει νά κολλήσειστόν Θεό. Αὐτή εἶναι ἡ συνταγή. Δέν φεύγουν διαφορετικά οἱ λογισμοί καί οἱἐπιθυμίες. Γιά παράδειγμα, κάποιος θέλει διακαῶς νά ξεκολλήσει τόν νοῦ του ἀπό τόφαγητό. Ἄν δέν κολλήσει τόν νοῦ του στόν Θεό, ὄχι μόνο δέν θά τά καταφέρει, ἀλλάἡ ἐπιθυμία γιά τό φαγητό θά γίνεται ὅλο καί πιό ἔντονη. Ἄν κολλήσει ὁ νοῦς στόνΘεό, θά μαραθεῖ ἡ ὁποιαδήποτε ἐπιθυμία. Ὁ ἄνθρωπος τότε θά νιώθει τό σῶμα τουσάν ἕνα ροῦχο, δέν θά εἶναι αὐτό τό κέντρο τοῦ ἐνδιαφέροντός του καί τῆς ζωῆς του.Ἔτσι ξεφεύγει ἀπό τή φιλαυτία.«Ἄν ὅμως στραφεῖ πρός τή σάρκα, ὑποδουλώνεται στά πάθη καί φροντίζει πῶς νάἱκανοποιεῖ πάντα τίς κακές του ἐπιθυμίες».Ποιά εἶναι τώρα τά ἀποτελέσματα τῆς φιλαυτίας;Ὅποιος εἶναι φίλαυτος, εἶναι ἀναγκασμένος νά ἐπωμίζεται καί τά φοβεράἀποτελέσματα τῆς φιλαυτίας. Αὐτά εἶναι:  Ἡ πολυφαγία καί ἡ ἡδυφαγία. Τό νά τρώει δηλαδή κανείς πολύ καί τό νά τρώει τά εὐχάριστα (γλυκά, λιπαρά κ.ἄ), τά ὁποῖα κατά κανόνα εἶναι καί βλαβερά.  Ἀπό τά δύο παραπάνω γεννιέται ἕνα ἀκόμα φοβερότερο κακό, ἡ ἀκολασία.  Ἡ φιλαργυρία. Τό νά ἀγαπάει τά χρήματα καί νά ἱκανοποιεῖ ὅλες τίς ‘ὑποτιθέμενες’ ἀνάγκες πού ἔχει.  Ἡ κενοδοξία. Ὅποιος ἀγαπάει τόν ἑαυτό του, ἀγαπάει καί τή δόξα τοῦ ἑαυτοῦ του. Θέλει ὅλοι νά τόν θαυμάζουν, νά τόν τιμοῦν, νά τόν ἐκτιμοῦν καί νά τόν ἔχουν σέ περίοπτη θέση.  Ἀπό τή φιλαργυρία καί τήν κενοδοξία γεννιέται τό μίσος πρός τόν πλησίον. Ὅταν ἀγαπάει κανείς τά χρήματα καί τή μάταιη δόξα τοῦ κόσμου μισεῖ τόν συνάνθρωπό του. Ἄν, γιά παράδειγμα, δέν τοῦ δίνει χρήματα ἤ ὅταν θεωρήσει ὅτι θά τοῦ τά κλέψει ἤ ὅταν δέν τόν ἐκτιμάει καί δέν τόν παινεύει, τότε τόν μισεῖ τόν ἄλλον. Ἔτσι φθάνει στό σημεῖο νά μισήσει τόν πλησίον καί νά ἀπομακρυνθεῖ ἀπό αὐτόν. Παρατηροῦμε πώς οἱ κενόδοξοι ἄνθρωποι, δέν ἀγαπᾶνε ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Και φυσικά ἄν δέν ἀγαπάει κάποιος, δέν ἀγαπιέται.  Ὁ χωρισμός ἀπό τούς ἄλλους, ἀπό τόν Θεό, ἀλλά κι ἀπό τόν ἑαυτό μας ἀκόμα. Δηλαδή ἡ ἐσωτερική μας διάσπαση. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ἀναφέρει «Ἡ τῶν ἀνθρώπων φιλαυτία καί σύνεσις, ἀλλήλους καί τόν νόμον, ἢ ἀπωσαμένη, ἢ σοφισαμένη, εἰς πολλάς μοίρας τήν μίαν φύσιν κατέτεμε». Λέει δηλαδή ὅτι ἡ φιλαυτία τῶν ἀνθρώπων τούς χώρισε καί μεταξύ τους, ἀλλά καί μέσα τους. Ὅποιος θέλει νά ἑνοποιήσει τίς ἐσωτερικές του δυνάμεις καί νά γίνει πάλι ἁπλός, πρέπει νά πολεμήσει αὐτήν τή φιλαυτία. Ἔτσι διώχνει αὐτήν τήν ἐσωτερική διάσπαση, τόν διχασμό πού ζοῦμε πολλοί ἄνθρωποι μέσα μας.94

Αὐτόν τόν διχασμό, πού μᾶς κάνει νά μή ξέρουμε οὔτε κἄν τόν ἑαυτό μας καί νά ἀποροῦμε ἐνίοτε μέ τόν τρόπο συμπεριφορᾶς μας. Αὐτό ὀφείλεται στήν ἐσωτερική μας διάλυση, ἡ ὁποία προέρχεται ἀπό τήν ἁμαρτία καί, ὅπως προαναφέραμε, ἡ ρίζα τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ φιλαυτία.Ὁ ἅγιος Μάξιμος ἀναφέρει ἐπίσης ὅτι «τά γεννήματα τῆς φιλαυτίας εἶναι ὅλα τάπάθη» καί τά κατατάσσει σέ δύο κατηγορίες.Στήν πρώτη κατηγορία ἐντάσσονται τά πάθη, πού ὁδηγοῦν σέ ὅλες τίς ἡδονές. Ὁφίλαυτος εἶναι καί φιλήδονος. Κάποια ἀπό αὐτά εἶναι ἡ γαστριμαργία, ἡὑπεφηφάνεια, ἡ κενοδοξία, ἡ φυσίωση, ἡ φιλαργυρία κ.ἄ. Ὁ ἄνθρωπος ἀγαπάει τόνἑαυτό του καί τό σῶμα του, μέ ἀποτέλεσμα νά κυνηγάει τίς ἡδονές, οἱ ὁποῖες θάδώσουν εὐχαρίστηση στό σῶμα του.Στή δεύτερη κατηγορία ἀνήκουν ἐκεῖνα τά πάθη, πού ἀπομακρύνουν τόν ἄνθρωποἀπό τήν ὀδύνη. Ὁ φίλαυτος δέν θέλει νά πονέσει. Ἐνῶ ἀκριβῶς ἡ ὀδύνη εἶναι τόἀντίδοτο στό δηλητήριο, πού μᾶς ἔχυσε ὁ διάβολος -τήν ἡδονή δηλαδή- καί μπῆκεμέσα μας ἐξαιτίας τῶν παθῶν. Ἄν αὐτή ἡ ἡδονή δέν ἐξουδετερωθεῖ, ὁ ἄνθρωπος δένμπορεῖ νά εἶναι ψυχικά καί πνευματικά ὑγιής καί δέν μπορεῖ νά πλησιάσει τόν Θεό.Ὁ Θεός δέν μᾶς ἐγκατέλειψε στήν δηλητηρίαση πού μᾶς ἔκανε ὁ διάβολος, ἀλλά μᾶςἔδωσε ἕνα φάρμακο, τόν πόνο. Ὁ φίλαυτος ὅμως, πού μισεῖ τήν ὀδύνη, κάνει τό πᾶν,γιά νά μήν πονέσει. Οὐσιαστικά ὅμως μισεῖ τό φάρμακο πού θά τόν σώσει. Ἔτσι ἔχειὅλα αὐτά τά πάθη πού τόν ἀπομακρύνουν ἀπό τήν ὀδύνη. Ἀγαπάει τήν ἄνεση καί τήνκαλοπέραση, μισεῖ αὐτούς πού προσπαθοῦν νά τοῦ τή στερήσουν, κλείνεται στόνἑαυτό του καί προχωράει μέσα του ὅλο καί περισσότερο ἡ ἀρρώστια τῆς φιλαυτίας.Αὐτός ὁ τραγικός ἄνθρωπος τελικά ἐκτίθεται καί στούς συνανθρώπους του γιατί οἱἄνθρωποι ἔχουν μία ἐκτίμηση στήν ἀρετή, ἀκόμα κι ἄν δέν τό παραδέχονται φανερά.Ἄς ἀναφέρουμε μερικά περιστατικά ἀπό τόν Ἅγιο Παΐσιο, ὅπου γίνεται ξεκάθαροπῶς γελοιοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος ἐξαιτίας τῆς φιλαυτίας.Εἶναι στή σειρά καί περιμένουν νά δοῦν τόν Γέροντα. Τοῦ λένε λοιπόν :– Γέροντα, σήμερα πολύς κόσμος περίμενε νά σᾶς δεῖ καί κάποιος νεαρός δένπερίμενε στή σειρά του καί τούς προσπέρασε ὅλους.– Ναί, ἦρθε καί μοῦ εἶπε: «Εἶναι ἀνάγκη νά σέ δῶ. Πῆγα στό Ἅγιον Ὄρος καί δέ σέβρῆκα καί ἦρθα ἐδῶ». Καλά, τοῦ λέω, δέν βλέπεις τί κόσμος περιμένει; Νάσταματήσουν ὅλοι, γιά νά ἀσχοληθῶ τώρα, μέ σένα; «Ναί, Πάτερ», μοῦ λέει. Ἀκοῦςκουβέντα; Καί νά εἶναι οἱ ἄλλοι στίς σκάλες, ὄρθιοι, στριμωγμένοι, μεγάλοι,ἄρρωστοι, γυναῖκες μέ μικρά παιδιά κι ἐκεῖνος νά ἐπιμένει. Καί δέν ἦταν ὅτι εἶχεκανένα σοβαρό θέμα. Χαζομάρες ἦταν αὐτά πού ἤθελε νά μοῦ πεῖ. Κατάλαβες;Τσιμέντο νά γίνουν οἱ ἄλλοι!»Νά σκεφθεῖτε, ἔρχονται μερικοί καί μοῦ λένε: «Πάτερ σήμερα νά κάνεις προσευχήμόνο γιά μένα, γιά κανέναν ἄλλον». Τέτοια ἀπαίτηση! Εἶναι σάν νά λένε: «Μ᾽ αὐτήντήν ἀμαξοστοιχία θά ταξιδέψω μόνον ἐγώ, νά μή μπεῖ μέσα ἄλλος». Ἀφοῦ, πάει καί95

πάει τό τρένο, γιατί νά μή μποῦν καί ἄλλοι μέσα»;Βλέπετε ὁ φίλαυτος εἶναι ἕνας τραγικός ἄνθρωπος, ἀπομονωμένος, ποῦ ζεῖ τήμοναξιά του. Δηλαδή νά κάνει ὁ Γέροντας προσευχή μόνο γιά σένα ἤ νά κάνουνΘεία Λειτουργία μόνο γιά τήν οἰκογένειά σου! Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι γιά ὅλη τήνἘκκλησία, γιά ὅλο τόν κόσμο. Γιατί νά μήν κάνουμε μία Βάφτιση γιά ὅλα τά παιδιάτῆς ἐνορίας πού πρέπει νά βαφτιστοῦν; Ὄχι, ὁ καθένας θέλει τήν δική του. Κατάβάθος εἶναι φιλαυτία, ἐγωισμός.-Γέροντα τί νόημα ἔχει αὐτό πού λέει ὁ Χριστός «ὃς γάρ ἂν θέλῃ τήν ψυχήν αὐτοῦσῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν» (Ματθ. 16,25);-Ἐννοεῖ νά ἀπολέσει ὁ ἄνθρωπος τή ζωή του μέ τήν καλή ἔννοια. Δηλαδή νά μήνὑπολογίζει ὁ ἄνθρωπος τή ζωή του. Να θυσιάζει τή ζωή του γιά τόν ἄλλον. «Μηδείςτό ἑαυτοῦ ζητείτω, ἀλλά τό τοῦ ἑτέρου ἕκαστος» (Α΄ Κορ. 10,24), λέει ὁ ἈπόστολοςΠαῦλος.Κανένας νά μή ζητάει τό συμφέρον του, ἀλλά ὁ καθένας νά ζητάει τό συμφέρον τοῦἄλλου. Εἶναι φοβερό αὐτό, γιατί δέν λέει ‘καί τοῦ ἄλλου’, ἀλλά μόνο τοῦ ἄλλου τόσυμφέρον. Τότε λοιπόν συμβαίνει τό ἑξῆς ἐκπληκτικό, ἄν ζητᾶμε τό συμφέρον τοῦἄλλου, γίνεται καί ἡ δική μας ἡ δουλειά. Πάει κάποιος νά ἐξυπηρετήσει τόν ἄλλονκαί -ἐκεῖ πού δέν τό περιμένει- ἐξυπηρετεῖται καί ὁ ἴδιος. Ὁ ἄνθρωπος, πού βοηθάειτόν συνάνθρωπό του, βγαίνει ἀπό τόν ἑαυτό του καί μετά φροντίζει ὁ Θεός γι’ αὐτόνγιατί αὐτός φρόντισε τόν ἀδελφό τοῦ Χριστοῦ.Συνεχίζει ὁ π. Παΐσιος:-Ὅλη ἡ βάση στήν πνευματική ζωή, ἐδῶ εἶναι. Νά ξεχνάω τόν ἑαυτό μου μέ τήνκαλή ἔννοια καί νά σκέφτομαι τόν ἄλλον. Νά συμμετέχω στόν πόνο, στή δυσκολίατοῦ ἄλλου.Θά πεῖ κανείς ‘καί πῶς θά σωθῶ ἐγώ ἄν ξεχάσω τόν ἑαυτό μου;’ Τότε μόνο σώζεταικανείς, ὅταν σώσει τόν ἄλλον. Ἡ σωτηρία μας εἶναι στά χέρια τοῦ ἀδελφοῦ μας. Ἄνδιαγράψουμε τόν ἀδελφό μας, τότε θά χαθοῦμε κι ἐμεῖς.«Νά μήν κοιτάζω πῶς νά ξεφύγω τή δυσκολία, ἀλλά πῶς νά βοηθήσω τόν ἄλλον,πῶς νά τόν ἀναπαύσω».Κάποτε εἶχε ἀρρωστήσει ἕνας συνασκητής τοῦ π. Παϊσίου καί τόν πῆγαν στήνἈθήνα. Ὁ Γέροντας χωρίς δεύτερη σκέψη, ἄφησε τήν ἔρημο καί τήν ἡσυχία του καίμέ τό κομποσχοίνι του πῆγε στήν Ἀθήνα, ὅπου ἔκατσε ἕναν μήνα καί ἔκανεδακρύβρεχτες προσευχές, ὥστε νά γίνει καλά αὐτός ὁ συνασκητής του. Δέν εἶχεκαμιά ὑποχρέωση, θά λέγαμε, δέν ἦταν κἄν συγγενής του. Κι ὅμως τά θυσίασε ὅλαπροκειμένου νά σώσει τόν ἀδελφό του καί ἄς πήγαινε πίσω καί ἡ ἄσκηση καί ἡπνευματική πρόοδος καί ἡ νοερά προσευχή καί ὅλα. Βέβαια κι αὐτά τά ἔκανε ἐκεῖπού ἦταν, ἀλλά θυσίασε τόν ἑαυτό του, τήν ξεκούρασή του, τό βόλεμά του, γιά χάρητοῦ ἀδελφοῦ του. Ὅπως λέει ὁ βίος του, πάρα πολλοί ἄνθρωποι τότε πῆγαν σέ ἐκεῖνοτό νοσοκομεῖο ζητώντας τή συμβουλή του καί τό νοσοκομεῖο εἶχε γίνει ‘ἰατρεῖοψυχῶν’, ἐξαιτίας τοῦ Γέροντα.96

Αὐτό σίγουρα βοήθησε πολύ περισσότερο πνευματικά τόν Γέροντα ἀπ’ ὅτι θά τόνβοηθοῦσε νά μείνει στό κελί του αὐτόν τόν μήνα. Ὅταν βοηθᾶμε τόν ἄλλον,βοηθιόμαστε κι ἐμεῖς. Ἄλλωστε ἡ Ἁγία Γραφή λέει ὅτι ἄν σώσει κάποιος μία ψυχή,τότε καλύπτει πλῆθος ἁμαρτιῶν του καί σώζεται καί ὁ ἴδιος (Ἰακ. 5,19).-Πῶς θά καταλαβαίνω Γέροντα τί ἀναπαύει τόν ἄλλον γιά νά τό κάνω;– Ἄν ἔρχεσαι στή θέση τοῦ ἄλλου, τότε θά καταλαβαίνεις τί ἀναπαύει τόν ἄλλον. Ἄνὅμως μένεις κλεισμένη στό καβούκι σου, πῶς θά καταλάβεις τί ἀναπαύει τόν ἄλλον;Αὐτό σημαίνει δηλαδή ὅτι καί ἡ λογική καί τό συναίσθημα θά πρέπει νά δουλέψειγιά τόν ἄλλον γιά νά καταλάβουμε τίς ἀνάγκες του.«Στήν ἐποχή μας, οἱ πιό πολλοί κοιτάζουν πῶς νά πάρουν τή θέση τοῦ ἄλλου καί ὄχιπῶς νά ἔρθουν στή θέση τοῦ ἄλλου, γιά νά τόν καταλάβουν. Παρατηρῶ καμμιά φοράπῶς μερικοί, ἀκόμη καί ὅταν πᾶνε νά κοινωνήσουν, δέν περιμένουν στή σειρά τους.Καθένας λέει: ‘ἐγώ ἔχω δουλειά καί βιάζομαι’ καί δέν σκέφτεται: ‘ἄραγε εἶμαι ἄξιοςνά κοινωνήσω’; ἤ ‘μήπως ὁ ἄλλος εἶναι πιό βιαστικός ἀπό μένα’; Τίποτε! Κοινωνοῦνκαί φεύγουν».Κοινωνοῦν ὅμως; Κοινωνῶ θά πεῖ ἐπικοινωνῶ μέ τόν ἀδελφό μου καί μέ τόν Χριστόκαί μέσω τοῦ Χριστοῦ μου μέ ὅλους. Ὅταν ὅμως δέν σκέφτομαι τούς ἄλλους,κοινωνῶ στήν πραγματικότητα; Ὄχι βέβαια. Ἄν δέν ἀγαπάω καί δέν σκέφτομαι τόνἀδελφό μου, δέν ἀγαπάω οὔτε τόν Θεό, ὁπότε ἁπλά μένω μέσα στόν ἐγωισμό μου καίτή φιλαυτία μου.«Ἐδῶ, ἀκόμη καί νά στερηθεῖς τή Θεία Κοινωνία γιά χάρη τοῦ ἄλλου, πρέπει νάχαίρεσαι».Ακόμη δηλαδή κι ἄν μιά μέρα τελειώσει ἡ Θεία Κοινωνία –πού δέν γίνεται- καί δένπρολάβουμε, γιατί χάσαμε τή σειρά μας ἐξαιτίας κάποιου, νά εἴμαστε σίγουροι ὅτι κιἐμεῖς θά ἔχουμε κοινωνήσει πνευματικά. Λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ‘κάθε φορά πού ὁἄνθρωπος πηγαίνει στή Θεία Λειτουργία μπορεῖ νά κοινωνεῖ πνευματικά, ἄσχετα ἄνγιά κάποιους λόγους δέν κοινωνήσει, εἴτε γιατί ἔχει κανόνα ἀπό τόν Πνευματικό του,εἴτε γιά ὁποιοδήποτε ἄλλο λόγο’. Ἄν λοιπόν ἔχουμε ἀγάπη μέσα μας καί κοινωνοῦμεμέ τούς ἄλλους καί θυσιαζόμαστε γιά τούς ἄλλους, τότε κοινωνοῦμε μέ τόν Θεό.«Κι ἄν ὁ ἱερέας ἔχει μία μόνο μερίδα, μόνον ἕναν μαργαρίτη, καί βρεθεῖ κάποιοςἄρρωστος, πού εἶναι ἐτοιμοθάνατος καί χρειάζεται νά κοινωνήσει, τότε πρέπει νάχαρεῖς πού δέν θά κοινωνήσεις ἐσύ, γιά νά κοινωνήσει ὁ ἄρρωστος. Αὐτό θέλει ὁΧριστός. Ἔτσι ἔρχεται ὁ Χριστός μέσα στήν καρδιά καί πλημμυρίζει κανείς ἀπόχαρά».Κάποτε εἶχε πάει ὁ π. Παΐσιος γιά νά κοινωνήσει στήν Ἁγία Κορυφή στό Σινά (ἐκείὅπου εἶχε πάρει ὁ Μωυσής τίς δέκα ἐντολές). Τότε ἐξομολογήθηκε στόν ἱερέα ὅτιεἶχε βάλει λίγο λάδι καί ὁ ἱερέας δέν τόν ἄφησε νά κοινωνήσει. Ὁ Γέροντας δένγνώριζε ὅτι ἐκείνη τήν ἡμέρα θά γινόταν Θεία Λειτουργία καί ἐνῶ ὅλη τήν ἑβδομάδανήστευε, τό Σάββατο εἶχε βάλει λίγο λάδι. Ὁ Γέροντας τό δέχτηκε χωρίς νάκατακρίνει τόν ἱερέα. Στό τέλος ὅμως αἰσθάνθηκε σάν νά εἶχε κοινωνήσει καί97

συνέβη αὐτό γιατί κράτησε τήν ἀγάπη πρός τόν ἱερέα καί δέν τόν κατέκρινε.Τό βάσανο τοῦ βολέματος. Ἡ φιλαυτία εἶναι νά ζητᾶς τό δικό σου βόλεμα.-Γέροντα μέ δυσκολεύει μιά ἀδελφή.-Ξέρεις τί γίνεται; Πολλοί βλέπουν σέ τί τούς δυσκολεύουν οἱ ἄλλοι καί ὄχι σέ τίδυσκολεύουν ἐκεῖνοι τούς ἄλλους. Ἀπαιτήσεις ἔχουν μόνον ἀπό τούς ἄλλους, ὄχι ἀπότόν ἑαυτό τους. Ἡ λογική τῆς πνευματικῆς ζωῆς εἶναι νά ἐξετάζεις σέ τί δυσκολεύειςἐσύ τούς ἄλλους καί ὄχι σέ τί σέ δυσκολεύουν οἱ ἄλλοι. Νά βλέπεις τί ἀναπαύει τόνἄλλον καί ὄχι τί ἀναπαύει ἐσένα. Γιά ἀνάπαυση ἤρθαμε σ’ αὐτήν τήν ζωή; Γιάβόλεμα; Σέ αὐτόν τόν κόσμο δέν ἤρθαμε γιά νά καλοπεράσουμε. Ἤρθαμε γιά νάξεσκονιστοῦμε καί νά ἑτοιμαστοῦμε γιά τήν ἄλλη ζωή.»Ἄν σκεφτόμαστε μόνο τόν ἑαυτό μας καί κάνουμε μόνον αὐτό πού ἀναπαύει ἐμᾶς,θέλουμε μετά νά μᾶς σκέφτονται, νά μᾶς βοηθοῦν καί νά μᾶς ἐξυπηρετοῦν οἱ ἄλλοι.Συνέχεια δηλαδή ‘θέλουμε’ καί καταλήγουμε στό βόλεμα τοῦ ἑαυτοῦ μας. ‘Ἐμέναἔτσι μέ βολεύει’, ὁ ἕνας, ‘Ἐμένα ἀλλιῶς μέ βολεύει’, ὁ ἄλλος καί τελικά ὁ καθέναςἀναπαύεται σ’ αὐτό πού τόν βολεύει. Ἀλλά ἀνάπαυση δέν βρίσκει, γιατί ἡπραγματική ἀνάπαυση ἔρχεται ἀπό τήν ἀνάπαυση τοῦ ἄλλου».Τότε θά ἀναπαυτοῦμε καί θά ξεκουραστοῦμε, ὅταν ἀναπαύσουμε τόν ἄλλον. Τόμυστικό εἶναι πάντα ὁ ἄλλος, ὄχι ὁ ἑαυτός μας. Ὁ Χριστός μας πάντα μᾶςπαραπέμπει στόν ἄλλον. Μᾶς λέει: «Θέλεις νά συγχωρηθεῖς; Συγχώρησε τόν ἀδελφόσου. Θέλεις νά ἐλεηθεῖς ἀπό Ἐμένα; Ἐλέησε τόν ἀδελφό σου. Θέλεις νά Μέ δεῖς; Δέςτόν ἀδελφό σου, ἀγάπησε τόν ἀδελφό σου, ἀλλιῶς δέν θά Μέ δεῖς. Θέλεις νά χαρεῖς;Δώσε χαρά στόν ἀδελφό σου. Θέλεις νά Μέ ἀγαπήσεις; Ἀγάπησε τόν ἀδελφό σου.Ἔτσι θά ἀγαπήσεις κι Ἐμένα». Ἄρα τό μυστικό εἶναι πάντα ὁ ἄλλος, ὁ ὁποιοσδήποτεἄλλος, αὐτός πού βρίσκεται δίπλα σου.Λέει ὁ π. Παΐσιος: «Στήν Κατοχή τό 1941, ἐπειδή οἱ Γερμανοί ἔμπαιναν μέσα στάχωριά, ἔβαζαν φωτιές καί σκότωναν, εἴχαμε φύγει ἀπό τήν Κόνιτσα καί εἴχαμε ἀνεβεῖστό βουνό. Τήν ἡμέρα πού οἱ Γερμανοί μπῆκαν στήν Κόνιτσα, τά δύο ἀδέλφια μουεἶχαν πάει νωρίς τό πρωί κάτω στόν κάμπο, στό χωράφι πού εἴχαμε καλαμπόκια, νάσκαλίσουν». Ὁπότε κινδύνευαν. «Μόλις ἄκουσα ὅτι ἔφτασαν οἱ Γερμανοί λέω στήμητέρα μου ‘θά πάω στό χωράφι νά τούς εἰδοποιήσω’». Δέν λογάριασε τόν ἑαυτότου μπροστά στόν κίνδυνο τῶν ἀδελφῶν του. «Ἐκείνη δέν μέ ἄφηνε, γιατί ὅλοι τῆςἔλεγαν ‘οἱ ἄλλοι ἔτσι κι ἀλλιῶς εἶναι χαμένοι. Μήν τό ἀφήνεις κι αὐτό νά πάει γιατίθά χαθεῖ κι αὐτό’. Ποῦ νά ἀκούσω ἐγώ; Φοράω τά ἄρβυλα καί τρέχω κάτω στόνκάμπο. Ἀπό τή βία μου ὅμως δέν τά ἔδεσα καλά καί καθώς περνοῦσα ἀπό ἕναποτισμένο χωράφι, κόλλησαν τά ἄρβυλα στή λάσπη. Τά ἀφήνω καί τρέχω ξυπόλητοςμέσα ἀπό τήν ποταμιά, πού ἦταν γεμάτη τριβόλια (ἀγριόχορτα μέ πολλά ἀγκάθια).Περίπου μιά ὥρα, καλοκαίρι, μέσα στή ζέστη ἔτρεχα ξυπόλητος πάνω στά τριβόλια.Ἀλλά οὔτε κἄν καταλάβαινα πόνο».Ξεχνάει τό σῶμα του ἀπό τήν πολλή του ἀγάπη. Δέν πονάει.«Φθάνω στό χωράφι μας, πάω κοντά στά ἀδέλφια μου, ἐκεῖ πού σκάλιζαν. ‘Ἤρθανε98

οἱ Γερμανοί’, τούς λέω. ‘Πᾶμε νά κρυφτοῦμε’. Ὁπότε βλέπουμε τούς Γερμανούς νάἔρχονται μέ τά ὅπλα. ‘Συνεχίστε -τούς λέω- νά σκαλίζετε μέ τίς τσάπες κι ἐγώ θάκάνω πώς ἀραιώνω τά καλαμπόκια καί ξεβοτανίζω’. Πέρασαν λοιπόν οἱ Γερμανοίκαί δέν μᾶς πείραξαν, δέν μᾶς εἶπαν τίποτα». Βλέπετε ἡ ἀγάπη καί ἡ προσευχή του!«Ὕστερα εἶδα ὅτι τά πόδια μου ἀπό τά τριβόλια εἶχαν γίνει ὅλο πληγές. Μέχρι τότεδέν τό εἶχα καταλάβει. Ἐκεῖνο τό τρέξιμο εἶχε χαρά. Εἶχε τή χαρά τῆς θυσίας. Ἄν δένἔτρεχα καί πάθαιναν κάτι, μετά θά ἦταν γιά μένα βάσανο. Καί ἀσυνείδητος νάἤμουνα, θά εἶχα μετά τό βάσανο τοῦ βολέματος».Ἐπίσης ἡ φιλαυτία μᾶς στερεῖ τήν εἰρήνη, τή χαρά καί μᾶς κάνει νά ταραζόμαστε.-Τί φταίει Γέροντα καί δέν εἶμαι πάντοτε εἰρηνική;-Δἐν ἐλευθερώθηκες ἀπό τόν ἑαυτό σου. Εἶσαι σκλάβα στόν παλαιό σου ἄνθρωπο.Κοίταξε νά πετάξεις τόν ἑαυτό σου, γιατί ἄν δέν πετάξεις τόν ἑαυτό σου, θά σέπετάξει ὁ ἑαυτός σου. Ὅποιος ἔχει φιλαυτία, δέν μπορεῖ νά ἔχει ἀνάπαυση, εἰρήνηψυχῆς, γιατί δέν εἶναι ἐσωτερικά ἐλεύθερος.Ὁ ἄνθρωπος εἶναι φτιαγμένος κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοιώσιν τοῦ Θεοῦ, γιά νά εἶναιἐλεύθερος, ὅπως ὁ Θεός, πού εἶναι ἀπόλυτα ἐλέυθερος. Ὅσο ὅμως ἔχουμε πάθη μέσαμας, δέν νιώθουμε ἄνετα.«Ὅποιος ἔχει φιλαυτία, δέν μπορεῖ νά ἔχει ἀνάπαυση, εἶναι σάν τή χελώνα καί τόπερπάτημά του εἶναι σάν τῆς χελώνας. Βγάζει ἐλεύθερα τό κεφάλι της ἡ χελώνα; Ὄχιβέβαια. Τόν περισσότερο καιρό μένει κλεισμένη στό καβούκι της».Ἔτσι εἶναι καί ὁ φίλαυτος ἄνθρωπος. Εἶναι κλεισμένος στόν ἑαυτό του καί σκέφτεταισυνέχεια τίς ἀνάγκες του καί τά προβλήματά του.-Νομίζω Γέροντα, ὅτι θεωρητικά πιάνω τόν ἑαυτό μου, στήν πράξη ὅμως …..-Ἡ ἐφαρμογή εἶναι δύσκολη, ἐκεῖ ζορίζεται ὁ παλαιός ἄνθρωπος. Ἄν ὅμως δένζορίσουμε φιλότιμα τόν παλαιό μας ἄνθρωπο, θά μᾶς ἀνατινάξει τήν πνευματική μαςοἰκοδομή.Ὁ παλαιός ἄνθρωπος εἶναι τά πάθη, τά ἔνστικτα. Τό ἔνστικτο τῆς αὐτοσυντήρησης,τό πάθος τῆς φιλαυτίας. Ἄν δέν τά ἀνατινάξουμε αὐτά στόν ἀέρα, θά μᾶςἀνατινάξουν αὐτά. Τότε θά εἴμαστε συνέχεια σέ μία κατάσταση ταραχῆς, φοβίας καίσκλαβιᾶς.-Γέροντα, πῶς εἶναι ἡ κόλαση;-Θά σοῦ πῶ μιά ἱστορία πού εἶχα ἀκούσει. Κάποτε ἕνας ἁπλός ἄνθρωποςπαρακαλοῦσε τόν Θεό νά τοῦ δείξει πῶς εἶναι ὁ Παράδεισος καί ἡ κόλαση. Ἕναβράδυ λοιπόν στόν ὕπνο του ἄκουσε μιά φωνή νά τοῦ λέει: “Ἔλα, νά σοῦ δείξω τήνκόλαση”. Βρέθηκαν τότε σ’ ἕνα δωμάτιο, ὅπου πολλοί ἄνθρωποι κάθονταν γύρω ἀπόἕνα τραπέζι καί στή μέση ἦταν μιά κατσαρόλα γεμάτη φαγητό. Ὅλοι ὅμως οἱἄνθρωποι ἦταν πεινασμένοι, γιατί δέν μποροῦσαν νά φᾶνε. Στά χέρια τουςκρατοῦσαν ἀπό μία πολύ μακριά κουτάλα, ἔπαιρναν ἀπό τήν κατσαρόλα τό φαγητό,ἀλλά δέν μποροῦσαν νά φέρουν τήν κουτάλα στό στόμα τους. Γι’ αὐτό, ἄλλοι99

γκρίνιαζαν, ἄλλοι φώναζαν, ἄλλοι ἔκλαιγαν.Τί μεγάλη δυστυχία, νά ἔχουν φαγητό καί νά μή μποροῦν νά φᾶνε!«Μετά ἄκουσε τήν ἴδια φωνή νά τοῦ λέει “Ἔλα τώρα νά σοῦ δείξω καί τόνΠαράδεισο”. Βρέθηκε τότε σ’ ἕνα ἄλλο δωμάτιο, ὅπου πολλοί ἄνθρωποι κάθοντανγύρω ἀπό ἕνα τραπέζι, ἴδιο μέ τό προηγούμενο καί στή μέση ἦταν πάλι μιάκατσαρόλα μέ φαγητό καί εἶχαν τίς ἴδιες μακριές κουτάλες. Ὅλοι ὅμως ἦτανχορτάτοι καί χαρούμενοι, γιατί ὁ καθένας ἔπαιρνε μέ τήν κουτάλα του φαγητό ἀπότήν κατσαρόλα καί τάιζε τόν ἅλλον».Νά ἡ ἀγάπη! Τό μυστικό εἶναι ἡ ἀγάπη. Δέν εἶναι διαφορετικές καταστάσεις. Τόφαγητό εἶναι τό ἴδιο, εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ὅταν δέν τήμοιράζεσαι, δέν κοινωνεῖς, δέν βγαίνεις ἀπό τόν ἑαυτό σου, ζεῖς στήν κόλαση. Ὅταντή μοιράζεσαι, τότε ζεῖς στόν Παράδεισο.«Κατάλαβες τώρα κι ἐσύ πῶς μπορεῖς νά ζεῖς ἀπό αὐτήν τή ζωή τόν Παράδεισο;Ὅποιος κάνει τό καλό, ἀγάλλεται, διότι ἀμείβεται μέ θεϊκή παρηγοριά. Ὅποιος κάνειτό κακό, ὑποφέρει καί κάνει τόν ἐπίγειο παράδεισο, ἐπίγεια κόλαση. Ἔχεις ἀγάπη,καλοσύνη; Εἶσαι ἄγγελος καί ὅπου πᾶς ἤ σταθεῖς, μεταφέρεις τόν Παράδεισο. Ἔχειςπάθη, κακία; Ἔχεις μέσα σου τόν διάβολο καί ὅπου πᾶς ἤ σταθεῖς, μεταφέρεις τήνκόλαση. Ἀπό ἐδῶ ἀρχίζουμε νά ζοῦμε τόν Παράδεισο ἤ τήν κόλαση».-Πῶς Γέροντα, θά ξεπεράσω τή φιλαυτία; Οἱ σωματικές μου δυνάμεις εἶναι λίγες καίδυσκολεύομαι στήν αὐταπάρνηση καί στή θυσία.-«Θυσία τῷ Θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην καίτεταπεινωμένην ὁ Θεός οὐκ ἐξουδενώσει» (ψαλμ. 50,19). Δέν ξεπερνᾶς τή φιλαυτίασου μέ τό νά σηκώνεις τόν βαρύ τουρβά τοῦ ἄλλου. Αὐτό δέν θά τό ζητήσει ἀπόσένα ὁ Θεός, ἀφοῦ δέν ἔχεις σωματικές δυνάμεις, ἀλλά ἄν ταπεινώνεσαι καίσηκώνεις μιά κουβέντα, μιά ἀδικία.Ἡ θυσία δηλαδή πού θέλει ὁ Θεός εἶναι τό ταπεινό πνεῦμα. Τή συντετριμμένη καίταπεινωμένη καρδιά ὁ Θεός δέν θά τή διαλύσει τελείως. Τό νά δεχθεῖς τόν λόγο τοῦἄλλου, τήν ἀδικία του εἶναι πάλι ξεπέρασμα τῆς φιλαυτίας. Νά σηκώσεις τήνἀδυναμία τοῦ ἄλλου.«Κι ἄν προστεθεῖ καί λίγος σωματικός κόπος ἀπό ἀγάπη καί καλοσύνη, ξέρεις πῶςβοηθάει μετά ὁ Θεός»;-Γέροντα, ὁ σωματικός κόπος καί ἡ ἄσκηση τί σχέση ἔχουν μέ τήν ἐκκοπή τῶνπαθῶν;-Ὁ σωματικός κόπος ὑποτάσσει τό σῶμα στό πνεῦμα. Καί ἡ νηστεία καί ἡ ἀγρυπνίακαί κάθε ἄσκηση, ὅταν γίνεται γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, παράλληλα μέ τόν ἀγώναγιά τήν ἐκκοπή τῶν ψυχικῶν παθῶν, βοηθοῦν. Γιατί ἄν δέν κάνει κανείς ἀγώνα γιάνά ξερριζώσει τά ψυχικά πάθη, τήν ὑπερηφάνεια, τή ζήλεια, τόν θυμό καί κάνει μόνομιά ξερή σωματική ἄσκηση, θά θρέψει τά πάθη του μέ τήν ὑπερηφάνεια. Τά ψυχικάπάθη μᾶς κάνουν μεγαλύτερο κακό ἀπ’ ὅ,τι τό πάχος τοῦ σώματος. Αὐτό εἶναι100