6-NUTRITION--61-QR code

เอกสารประกอบการสอน วิชา 722-271 จุลชีววิทยาสารอาหารสาหรบั การเจรญิ ของจลุ นิ ทรีย์อ. ธนสุ รา เหล่าเจริญสขุ

การจาแนกจุลินทรียโ์ ดยใชโ้ ภชนาการ1. Autotroph2. Heterotroph

1. Autotrophจุลินทรียพ์ วกน้ีสรา้ งอาหารเองได้ โดยใช้อนนิ ทรยี ส์ ารบางอยา่ ง

1. Autotroph จลุ ินทรยี พ์ วกนีม้ เี อนไซม์ cocarboxydismutase สาหรบั ตรึงCO2 จากอากาศมาใชเ้ ปน็ แหลง่ คาร์บอน หรอื ใชส้ ารประกอบพวกคาร์บอเนตแทน

2. Heterotroph ต้องการอนิ ทรยี ส์ ารเปน็ อาหาร จุลนิ ทรีย์เหลา่ นี้พบไดบ้ ่อย และมหี ลายชนดิ

การจาแนกจุลนิ ทรียโ์ ดยใชโ้ ภชนาการ1. Photosynthetic autotroph2. Chemosynthetic autotroph3. Photosynthetic heterotroph4. Chemosynthetic heterotroph

1.Photosynthetic autotroph ไดพ้ ลงั งานจากแสง ใช้CO2 เปน็ แหลง่ คาร์บอน เชน่ สาหรา่ ยสนี า้ เงนิ แกมเขียว และแบคทเี รยี ทสี่ งั เคราะห์แสง

2. Chemosynthetic autotroph ใช้ CO2 เป็นแหลง่ คาร์บอน พลังงานจากการออกซไิ ดสส์ ารอนนิ ทรีย์ ไดแ้ ก่ H2S, NaNO2 NH4OH

2. Chemosynthetic autotrophเชน่ Thiobacillus thioxidansoxidize ธาตุกามะถนั ให้เปน็ กรดซัลฟรู ิคS + H2O +3NaNO3 H2SO4 + 3NaNO2 + Energy

3. Photosynthetic heterotroph ได้พลังงานจากแสง ใช้อนิ ทรยี ส์ ารเปน็ แหล่งคาร์บอน เช่น purple non sulfur bacteria Rhodopseudomonas, Rhodospirillum

4. Chemosynthetic heterotroph ไดพ้ ลงั งานจากปฏิกรยิ าเคมี ใชส้ ารประกอบอนิ ทรยี เ์ ปน็ แหลง่ คาร์บอน ไดแ้ ก่ โปรโตซวั รา ยีสต์

4. Chemosynthetic heterotroph4.1 Saprophyteได้แก่ heterotrophic bacteria ยีสต์ รา* ดารงชวี ติ โดยใชส้ ารประกอบอินทรียท์ เี่ กดิข้นึ เองรอบเซลล์หรือมาจากของเสยี และสง่ิ มชี วี ติอนื่* ทาหน้าท่ยี ่อยสลายอินทรยี ส์ ารทต่ี ายแล้ว

4. Chemosynthetic heterotroph4.2 parasite เป็นจลุ ินทรยี ์ท่ีได้อาหารจากส่ิงมชี ีวติ อื่น แบง่ ออกเปน็

4.2 parasite4.2.1 Facultative parasite* ไดอ้ าหารจากสงิ่ มชี วี ิตอืน่ หรือจากซากพชื หรือซากสตั วท์ ่ีตายแล้ว

4.2 parasite4.2.2 Obligate parasiteได้อาหารจากสงิ่ มีชวี ติ อืน่ เท่าน้ัน ถา้ สงิ่ มชี ีวติ ท่ีparasite อาศยั อยู่ตายลงไป จุลินทรียเ์ หล่านี้จะตายด้วย เช่น ไวรสั ริกเก๊ตเชยี

ชนิดของอาหารเพาะเล้ยี งแบคทีเรยี1. อาหารเล้ยี งเช้อื แบ่งตามส่วนประกอบ ของอาหาร2. อาหารเล้ยี งเช้อื แบ่งตามประโยชนท์ ีใช้

อาหารเล้ยี งเช้อื แบ่งตามสว่ นประกอบของอาหาร1. Synthetic media2. Nonsynthetic Media

Synthetic media อาหารเล้ยี งเช้อื ท่ีเราทราบส่วนประกอบที่แน่นอน มีสตู รทางเคมีและอตั ราสว่ นอย่างแน่นอนของสารประกอบแต่ละชนิด

nonsynthetic media จุลนิ ทรยี บ์ างชนดิ ไม่สามารถเจรญิ ในsynthetic mediaได้ มนั ตอ้ งการไวตามิน หรือgrowth factor บางอยา่ ง ดงั นนั้ จงึ มกั ใช้organic extract หรอื infusion เล้ยี ง

nonsynthetic media อาหารเล้ยี งเช้อื ที่ไม่ทราบสว่ นประกอบท่ีแน่นอน จงึ ไม่สามารถที่จะทาข้นึ อกี ให้เหมือนเดมิ ได้ เช่น meat infusion broth

การเตรยี ม meat infusion broth แช่เน้อื บดในนา้ คา้ งคนื แลว้ จงึ กรองเอาเศษเน้อื ช้นิ ใหญ่ ๆ ออก นาไปตม้ และกรองอกี ครงั้ โดยใชก้ ระดาษกรอง เตมิ เกลอื peptones

Granulated culture media

อาหารเล้ยี งเช้อื แบ่งตามประโยชนท์ ใี ช้1. Enrichment media2. Selective media3. Differential media4. Assay media5. All-purpose media

Enrichment media อาหารเล้ยี งเช้อื น้ใี ชใ้ นการแยกแบคทีเรยี ซง่ึ มี อยูเ่ พยี งเลก็ นอ้ ยและเจรญิ เติบโตชา้ ออกจาก จุลนิ ทรยี อ์ นื่ ๆ ซง่ึ มีมากว่าและเจรญิ เติบโต เรว็ กว่า

Enrichment media อาหารเล้ยี งเช้อื น้มี ีสารประกอบบางอย่างท่ี กระตนุ้ การเจรญิ เติบโตของจลุ นิ ทรยี ท์ ี่ ตอ้ งการและยบั ยงั้ จุลนิ ทรยี ท์ ่ีไม่ตอ้ งการ

Enrichment media เช่น tetrathionate media ใชต้ รวจหา Salmonella typhosa ในอจุ าระของผูป้ ่ วย อาหารเล้ยี งเช้อื น้จี ะกระตนุ้ การเจรญิ เติบโตของ S. typhosa และยบั ยงั้ การเจรญิ ของ E. coli ซง่ึ พบเสมอในอจุ จาระ

Selective media อาหารเล้ยี งเช้อื ที่ใชแ้ ยกจุลนิ ทรยี ท์ ่ีตอ้ งการ ออกจากจุลนิ ทรยี อ์ นื่ ๆ โดยมีสารประกอบท่ี ยบั ยงั้ การเจรญิ เตบิ โตของจุลนิ ทรยี ท์ ี่ไม่ ตอ้ งการ แต่จุลนิ ทรยี ท์ ่ีตอ้ งการจะเจรญิ ตามปกติ

Selective media เช่นใส่ crystal violet ลงไปในอาหารเล้ยี งเช้อื เพอ่ื ไปยบั ยงั้ การเจรญิ ของแบคทีเรยี แกรมบวก brilliant green bile agar ใชแ้ ยก Salmonella หรอื medium salt agar ใชแ้ ยก Staphylococci ออกจากหนอง อจุ จาระ

Differential media อาหารเล้ยี งเช้อื ที่ใชแ้ ยกจลุ นิ ทรยี ท์ ี่ตอ้ งการ ออกจากจุลนิ ทรยี อ์ น่ื ๆ โดยมีสารประกอบที่ ยบั ยง้ั การเจรญิ เติบโตของจุลนิ ทรยี ท์ ่ีไม่ตอ้ งการ จากนนั้ จงึ ใชร้ ปู ร่างลกั ษณะของโคโลนี การสรา้ งนา้ ย่อย ฯลฯ แยกจลุ นิ ทรยี ท์ ่ี ตอ้ งการออกมา

Differential media Endo agar ใชแ้ ยก E. coli ออกมาจาก แบคทีเรยี อน่ื ๆ ในอาหารน้มี ี Lactose ซง่ึ ช่วย ให้ E. coli เจรญิ ไดด้ แี ละมี sodium sulfite และ fuchsin dye ยบั ยง้ั การเจรญิ เติบโตของ จุลนิ ทรยี อ์ น่ื

Differential media นอกจากน้สี ารท่ีเกดิ ข้นึ จากการเจรญิ เติบโต ของ E. coli ทาใหโ้ คโลนมี ีสแี ดงเขม้ และมี ขอบเป็ นสเี ขยี วโลหะ

E.coli in Endo medium

อาหาร EMB agar เติมสี Eosin Ymethylene blue

Assay media อาหารทีใชใ้ นการตรวจหาสารบางอย่างท่ี เกดิ ข้นึ จากกระบวนการเมตาบอลสิ มของ จลุ นิ ทรยี ์ เช่น วิตามิน กรดอะมิโน ยาปฏชิ วี นะ ฯลฯ

All-purpose media เช่น nutrient agar และ nutrient broth ซงึ่ มีประโยชนห์ ลายอย่าง เช่น ใชน้ บั จานวน แบคทเี รยี ใชต้ รวจดรู ปู ร่าง ลกั ษณะ ฯลฯ

สว่ นประกอบของอาหารเล้ยี งเช้อื1. นา้2. Peptones3. Meat extract4. Yeast extract5. Gelatin

สว่ นประกอบของอาหารเล้ยี งเช้อื6. Agar7. Sodium Chloride (NaCl)8. Inorganic requirement ไดแ้ ก่ Mn, K,Mg, Fe, S และ P

peptone Beef extract 38

Yeast extract Bacto agar 83

Types ofculturemedia 84