คู่มือการบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย

คู่มือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ˜ ตดิ ตงั้ ระบบดดู อากาศเฉพาะที่ ˜ การบำ� รุงรักษา เครอ่ื งมอื เครอื่ งจกั ร 2. การป้องกนั ทางผา่ นของสารเคมี ˜ การบ�ำรุงรกั ษาสถานที่ทำ� งานให้สะอาดเรยี บรอ้ ย ˜ การติดตง้ั ระบบระบายอากาศท่ัวไป ˜ เพิ่มระยะทางให้ผปู้ ฏิบัติงานหา่ งจากแหล่งสารเคมี ˜ การตรวจหาปริมาณสารเคมีเทียบกับค่ามาตรฐานความปลอดภัย จะตอ้ งปรบั ปรงุ แก้ไขหากสงู เกินกว่าคา่ มาตรฐานความปลอดภยั 3. การป้องกนั ทผ่ี ้ปู ฏิบัตงิ าน ˜ การให้การศึกษาและการฝึกอบรมให้ทราบถึงอันตรายและการ ปอ้ งกนั ˜ การลดชว่ั โมงการทำ� งานทเี่ กย่ี วกบั สารเคมที เี่ ปน็ อนั ตรายใหน้ อ้ ยลง ˜ การหมนุ เวียนหรือการสับเปลย่ี นหนา้ ที่การปฏบิ ตั งิ าน ˜ การให้ผู้ปฏิบัติงานทำ� งานอยู่ในหอ้ งทค่ี วบคมุ เปน็ พิเศษ ˜ การตรวจสขุ ภาพก่อนเข้าทำ� งาน ˜ การใช้เคร่ืองป้องกันอนั ตรายสว่ นบุคคล 142 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน

คมู อื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคุม ครองแรงงาน 143

ค่มู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 144 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุม้ ครองแรงงาน

คู่มือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) บทที่ อุปกรณค์ ้มุ ครองความปลอดภยั สว่ นบุคคล (Personal Protection Equipment) ความส�ำคัญของอุปกรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั ส่วนบุคคล จากการขยายตัวเศรษฐกิจของไทยที่ดีขึ้นโดยมีแรงขับเคล่ือนจาก การส่งออกสินค้าที่ขยายตัวสูงสอดคล้องกับการขยายตัวของอุปสงค์ต่างประเทศ และราคาน้�ำมันดิบในตลาดโลก เช่นเดียวกับการบริโภคภาคเอกชนที่ขยายตัว ในเกือบทุกหมวดการใช้จ่าย ส่งผลให้การผลิตภาคอุตสาหกรรมขยายตัว สอดคลอ้ งกนั การเตบิ โตดงั กลา่ วสง่ ผลใหก้ ารลงทนุ ภาคเอกชนมกี ารขยายตวั ในสว่ น ของเครื่องมือเคร่ืองจักรเป็นส�ำคัญ สะท้อนจากมูลค่าการน�ำเข้าสินค้าทุน และ นอกจากนี้ การลงทุนภาคเอกชนยังมีปัจจัยบวกเพ่ิมเติมจากการขยายตัวของ การลงทุนโครงสร้างพื้นฐานของภาครัฐ โดยเฉพาะความชดั เจนของโครงการ EEC ทเี่ พมิ่ ขน้ึ หลงั พระราชบญั ญตั เิ ขตพฒั นาพเิ ศษภาคตะวนั ออกผา่ นการอนมุ ตั ใิ หเ้ ปน็ กฎหมาย อีกท้งั ประเด็นความกังวลเรื่องการขาดแคลนแรงงานไดค้ ลีค่ ลายลง จากภาวะความเจริญด้านเศรษฐกิจและสังคม ท�ำให้สภาพการท�ำงาน สาขาต่าง ๆ ที่เก่ียวเน่ืองกันเปลี่ยนไปท�ำให้ผู้ปฏิบัติงานหรือคนงานมีโอกาสเสี่ยง ต่ออันตรายมากขึ้น เช่น การท�ำงานในสถานประกอบการที่มีการออกแบบสร้าง ท่ีไม่ถูกต้อง การท�ำงานในสถานประกอบการที่มีกระบวนการผลิตท่ีไม่ปลอดภัย สภาพแวดล้อมของการท�ำงานท่ไี มป่ ลอดภัยทง้ั ทางด้านกายภาพ ชวี ภาพ ทางเคมี และจิตวิทยาสังคม ท�ำให้เกิดอุบัติเหตุ การบาดเจ็บ พิการ หรือเสียชีวิต รวมท้ัง เกิดโรคจากการท�ำงาน สง่ เหล่าน้ลี ้วนมีโอกาสเกิดขนึ้ ได้ตลอดเวลา ถึงแม้บางครั้ง สถานประกอบการจะได้มีการวางแผนโครงสร้าง มีการออกแบบด้านวิศวกรรม มาเปน็ อยา่ งดแี ลว้ กต็ าม แตก่ ารทำ� งานบางอยา่ งมขี อ้ จำ� กดั ทไี่ มอ่ าจใชห้ ลกั การทาง กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ้ ครองแรงงาน 145

คู่มอื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) วิศวกรรมมาใช้ในการแก้ปัญหาได้ ดังน้ันจึงจ�ำเป็นต้องป้องกันอันตรายที่อาจจะ เกิดข้นึ กบั ตัวบุคคล โดยการสวมใส่อุปกรณ์คุม้ ครองความปลอดภยั ส่วนบคุ คล นยิ าม อปุ กรณค์ ุ้มครองความปลอดภยั ส่วนบุคคล หรอื อปุ กรณป์ ้องกันอันตราย ส่วนบุคคล หรือ Personal Protective Equipment (PPE) หมายถงึ อปุ กรณ์ ส�ำหรับผู้ปฏิบัติงานสวมใส่ขณะท�ำงานเพื่อป้องกันอันตรายที่อาจจะเกิดข้ึนจาก เคร่ืองมือ เคร่ืองจักร หรือสภาพแวดล้อมในการท�ำงานที่ไม่ปลอดภัย รวมท้ัง ปัจจัยที่อาจจะเกิดจากตัวบุคคลท่ีอาจจะเป็นสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุจาก การท�ำงานได้ ดังนั้นจึงต้องให้ผู้ปฏิบัติงานสวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัย ส่วนบุคคลท่ีเหมาะสมกับสภาพการทำ� งานตลอดเวลาการทำ� งาน เพอื่ ช่วยป้องกนั อวัยวะของร่างกายในส่วนท่ีต้องสัมผัสงานหรือป้องกันระบบทางเดินหายใจ มิให้ ประสบอนั ตรายจากภาวะอันตรายทอ่ี าจเกดิ ขึ้นไดต้ ลอดเวลาขณะทท่ี ำ� งาน ประเภทของอุปกรณ์ค้มุ ครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คล 1. อุปกรณ์ป้องกันศรี ษะ (Head Protection Devices) อปุ กรณป์ อ้ งกนั ศรี ษะ (Head Protection Devices) หรอื หมวกนริ ภยั (Safety Helmet) เป็นอุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคลท่ีออกแบบมา เพ่ือป้องกันการกระแทก การเจาะทะลุจากวัสดุท่ีจะตกลงมากระทบกับศีรษะได้ และยังสามารถต้านทานต่อกระแสไฟฟ้า ทนการไหม้ไฟ ซ่ึงคุณสมบัติต่างๆ ขึน้ อยกู่ ับชั้นคุณภาพ (Class) ของหมวกนิรภยั ซ่ึงอปุ กรณป์ อ้ งกันศีรษะนีเ้ ป็นเพียง การลดแรงเทา่ นนั้ ไมใ่ ชใ่ หส้ ามารถกนั ไดอ้ ยา่ งสมบรู ณจ์ ากการกระแทกอยา่ งรนุ แรง หมวกนิรภัยควรจะสามารถทนได้ต่อการตกใส่ของเครื่องมือเล็ก ๆ น็อต สกรู ชนิ้ ส่วนของไม้ เปน็ ตน้ 146 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุม้ ครองแรงงาน

คูมอื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) หมวกนิรภยั แบง่ ตามคุณสมบตั ิของการใช้งาน ได ้ 4 ประเภท ดงั น้ ี 1. ประเภท A ท�ามาจากพลาสติกหรือไฟเบอร์กลาส มีน�้าหนักเบา เหมาะส�าหรับใช้งานทั่วไป เช่น คนก่อสร้าง โยธา เครื่องจักรกล เหมืองแร่ และ งานที่ไมเ่ สีย่ งกบั กระแสไฟฟา้ แรงสูง เปลือกนอกปอ้ งกันน�้าไดแ้ ละไหม้ไฟช้า 2. ประเภท B ท�ามาจากวัสดุสังเคราะห์ประเภทพลาสติก หรือ ไฟเบอรก์ ลาส และไมม่ รี ทู ห่ี มวก เหมาะสา� หรบั การใชง้ านทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั กระแสไฟฟา้ แรงสูง เช่น ช่างเดินสายไฟ ในสถานไี ฟฟ้าและในโรงไฟฟ้า 3. ประเภท C ทา� มาจากวสั ดทุ เ่ี ปน็ โลหะ เหมาะสา� หรบั การใชง้ านปอ้ งกนั การกระแทก แรงเจาะ และใชใ้ นงานที่ไม่เส่ียงกบั กระแสไฟฟา้ 4. ประเภท D ท�ามาจากวัสดุสังเคราะห์ประเภทพลาสติก และ ไฟเบอรก์ ลาส ออกแบบเพื่อใช้ในงานดับเพลงิ หรอื งานปอ้ งกนั อคั คภี ัย ต้องมีความ ทนทานไม่ไหมไ้ ฟ และไม่เป็นตัวนา� ไฟฟ้า กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 147

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สว่ นประกอบหมวกนริ ภัย หมวกนริ ภยั สว่ นใหญผ่ ลติ จากพลาสตกิ ชนดิ อะครโี ลไนทรายลบ์ วิ ตาไดอนี - สไตรีนเทอร์โพลิเมอร์ (Acrylonitrile Butadiene-Styrene Terpolymer) โดยมีสว่ นประกอบที่สา� คัญทจี่ ะชว่ ยปอ้ งกนั อนั ตรายให้แกผ่ ู้สวมใส ่ ดงั น้ี ตวั หมวก ทา� มาจากพลาสตกิ โลหะ หรือ ไฟเบอร์กลาส รองใน แผ่นซับเหง่ือ ท�ามาจากใยสังเคราะห์ใช้ส�าหรับซับเหง่ือและ ใหอ้ ากาศผา่ นได้ กระบังหมวก แถบป้องกันการกระแทก และหมวกนิรภัยท่ีได้มาตรฐาน จะไม่ท�าใหผ้ ูส้ วมใส่ถูกจ�ากัดหรือลดขอบเขตการมองในทางกวา้ ง อปุ กรณย์ ดึ เหนยี่ ว เชน่ แถบโยง แถบรดั เบาะรองแผน่ ปดิ ห ู แผน่ ปดิ หลงั คอ สายรดั ศรี ษะ และสายรดั ดา้ นหลงั ศรี ษะ ซง่ึ สามารถปรบั ใหเ้ หมาะสมกบั ผสู้ วมใสไ่ ด้ สายรัดคาง คอื สายรดั ใตค้ างเพอื่ ให้การสวมหมวกนริ ภัยกระชบั ยงิ่ ขน้ึ 148 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูมอื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) การเลือกใช้หมวกนริ ภยั หมวกนริ ภยั มมี าตรฐานสากลสา� หรบั ควบคมุ คณุ ภาพ สา� หรบั ประเทศไทย การผลิตหมวกนิรภัยภายใต้มาตรฐานอุตสาหกรรม มอก.368/2524 และจะต้อง มีค�าอธิบายอยดู่ า้ นในของหมวก มีเครอ่ื งหมายการค้าช่อื ผผู้ ลติ สินคา้ วนั เดือน ปี ท่ีผลิต บอกประเภท ชนิดของสินค้า วัสดุที่ใช้ในการผลิต จะต้องมีการทดสอบ ดา้ นไฟฟา้ โดยเฉพาะหมวกนริ ภยั ประเภท B โดยการใชแ้ รงเคลอื่ นไฟฟา้ กระแสสลบั ขนาด 20,000 โวลท ์ ท ่ี 50-60 ไซเกลิ ต่อวนิ าท ี เป็นเวลา 3 นาท ี และจะมกี ระแส ไฟฟ้าร่ัวไม่เกิน 9 มิลลิแอมป ส่วนประเภทอ่ืน จะมีความต้านทานกระแสไฟฟ้า นอ้ ยกวา่ จะอยทู่ ่ี 2,200 โวลท ์ ท ี่ 50-60 ไซเกลิ ตอ่ วนิ าท ี ในเวลา 1 นาท ี และกระแส จะรัว่ ไมเ่ กนิ 1 มิลลิแอมป  มีการทดสอบความทนตอ่ การไหม้ไฟ และการทดสอบ ความคงทนต่อแรงกระท�า ซึ่งหมวกนิรภัยทุกชนิดน้ันจะช่วยลดอันตรายจากการ ถกู วัสดตุ กมากระทบกระแทกศรี ษะได้มาก หากมีการใช้อยา่ งถกู วธิ แี ละถูกตอ้ ง นอกจากนี้ยังมีหมวกนิรภัยส�าหรับสตรีท่ีท�างานสัมผัสกับเคร่ืองจักรกล สายพาน ใบพดั ทมี่ กี ารเคลอื่ นไหว เพอ่ื ปอ้ งกนั เสน้ ผมมใิ หถ้ กู ดดู เขา้ ไปกบั เครอื่ งจกั ร ซึ่งบางชนิดท�าด้วยวัสดุทนไฟเพ่ือใช้ในการท�างานที่มีความร้อนจากงานเช่ือม หรือหลอมโลหะ กับหมวกชนิดปัมขึ้นรูปมีลักษณะของหมวกบางและเบา เพื่อใช้ ส�าหรับงานเบาในโรงงานบางชนิดเท่าน้ัน และมีข้อจ�ากัดเข้มงวดในการใช้ จะใช้ แทนหมวกนิรภยั ไม่ได้เด็ดขาด กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุมครองแรงงาน 149

คูม อื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) การดูแลรกั ษาหมวกนิรภยั การดูแลรักษาหมวกนิรภัย โดยการท�าความสะอาดท้ังตัวหมวกและ อุปกรณ์ด้วยน้�าอุ่นกับสบู่ หรือด้วยน�้ายาฆ่าเช้ือท่ีเหมาะสมอย่างสม�่าเสมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการใช้งานของหมวกที่มีการผลัดเปลี่ยนกันใช้ พร้อมท้ัง การตรวจสอบดแู ล ชน้ิ สว่ นท่มี กี ารช�ารดุ ทส่ี ามารถเปล่ยี นแปลงแกไ้ ขได ้ หรอื ช�ารุด จนไม่สามารถเปลยี่ นแปลงแกไ้ ขได้ใหเ้ ปลี่ยนชดุ ใหม่ หรือการเสอ่ื มสภาพตามอายุ การใชง้ าน รวมทง้ั การจดั เก็บ การเลอื กสหี มวกนิรภัย หมวกนิรภัยนี้ส่วนใหญ่จะมีสีเข้มสดหรือมีแถบสะท้อนแสงท้ังนี้ เม่ือเวลาสวมใส่จะสามารถมองเห็นได้ในระยะไกล ซึ่งในแต่ละสีมีความหมาย ในการใชง้ านทแี่ ตกตา่ งกนั ซงึ่ เปน็ สญั ลกั ษณท์ ส่ี ามารถบง่ บอกไดถ้ งึ ตา� แหนง่ หนา้ ท่ ี และมีความหมาย ดังน้ี หมวกนิรภัยสขี าว ส�าหรบั วิศวกร ผู้บริหาร หัวหน้างาน ผูเ้ ยยี่ มชม และคณะกรรมการความปลอดภยั อาชวี อนามัย และสภาพแวดล้อมในการทา� งาน หมวกนิรภัยสีนํา้ เงิน สา� หรับช่างไฟฟ้า ชา่ งไม้ และเจา้ หนา้ ทเ่ี ทคนคิ อื่นๆ 150 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูม ือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) หมวกนริ ภยั สเี หลือง ส�าหรบั พนกั งานทัว่ ไป หมวกนิรภัยสีเขยี ว สา� หรับเจา้ หนา้ ท่คี วามปลอดภยั ในการทา� งาน หมวกนริ ภยั สีแดง สา� หรับการท�างานที่เกย่ี วกบั ความร้อน เช่น ช่างเชอ่ื ม หมวกนิรภัยสสี ม้ ส�าหรับการทา� งานทเี่ กีย่ วกับความร้อน เชน่ ช่างเชื่อม กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน 151

คมู อื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) หมวกนิรภัยสีแดง สา� หรบั เจา้ หน้าทง่ี านดับเพลิง หมวกนริ ภัยสเี หลอื ง สา� หรับเจ้าหนา้ ท่ีงานดับเพลงิ 2. อุปกรณ์ป้องกนั ตา (Eye Protection Devices) เปน็ อปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คลสา� หรบั ชว่ ยปอ้ งกนั เพอื่ ลดอนั ตรายอนั อาจจะเกดิ ขนึ้ ในขณะทา� งานทอ่ี าจมเี ศษวสั ด ุ สารเคม ี หรอื รงั ส ี ทจี่ ะ ท�าใหใ้ บหน้าและดวงตาเป็นอนั ตรายได้ แบง่ ออกเป็น แว่นตานิรภัย (Protective Spectacles or Glasses) รปู รา่ งลกั ษณะคล้ายกับแวน่ ตาโดยท่ัวไป แต่จะแตกต่างกันในส่วนของความทนทาน แข็งแรง และวัสดุท่ีใช้ท�าแว่นกับเลนส์ที่ใช้ตามความจ�าเป็นของ ลักษณะงานแต่ละชนิด เช่น ป้องกันแสงจ้า ป้องกัน ความร้อน ป้องกันสารเคมี รังสี กันลม หรือต้าน แรงกระแทก ซง่ึ มที ง้ั ชนดิ ทมี่ กี ระบงั ดา้ นขา้ ง ชว่ ยปอ้ งกนั เศษส่ิงของวัสดุกระเด็นเข้าทางด้านข้างกับชนิดไม่มี กระบังด้านข้างใช้ส�าหรับป้องกันอันตรายเข้าทางด้านหน้าเท่าน้ัน ซึ่งมีทั้งแบบที่ สามารถปรับให้เหมาะสมกับการใชง้ านได้กับแบบท่ีคงที ่ วัสดุทใ่ี ช้ท�ากรอบแว่นนนั้ 152 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คมู่ ือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) มีทั้งที่ท�ำมาจากโลหะและพลาสติก และชนิดผสมระหว่างโลหะกับพลาสติก ท่ีมี คุณสมบัติทนต่อการกัดกร่อน ดูดซึม เพื่อป้องกันการติดเช้ือต่าง ๆ ได้ง่าย ไม่มี กลิ่นหรือเป็นพิษกับผู้ใช้ นอกจากนั้นยังมีอุปกรณ์ป้องกันตาชนิดอื่น ๆ อีก เช่น ครอบแว่น (Cover goggles) ใช้สวมทับแว่นสายตาเพื่อป้องกันทั้งตาและแว่นตา ผู้สวมในขณะท�ำงาน ครอบป้องกันสารเคมี (Chemical goggles) เป็นแว่นชนิด ทีม่ ีเลนสป์ ระเภทผ่านการอบความรอ้ น หรอื เลนส์พลาสตกิ ชนิดทนกรด ทนด่างได้ ใช้ในการป้องกันสารเคมีในรูปของฝุ่นละออง หรือของเหลวกระเด็นเข้าตาทั้งทาง ด้านตรงและด้านข้าง โดยมีกระบังด้านข้าง ครอบตาส�ำหรับท�ำงานหลอมโลหะ หรืองานเหมืองแร่ ส่วนเลนส์อาจท�ำมาจากพลาสติก หรือแก้วขึ้นอยู่กับความ ตอ้ งการใชง้ านแตล่ ะชนดิ ทแ่ี ตกตา่ งกนั ไป โดยจะตอ้ งคำ� นงึ ถงึ ปจั จยั เกย่ี วขอ้ งตอ่ ไปน้ี 1. วัสดุที่ใช้ต้องไม่ท�ำให้เกิดการระคายเคืองและเป็นอันตราย ต่อดวงตา 2. มกี ารหกั เหทเี่ หมาะสมกบั การใชง้ าน (ไมเ่ กนิ 1/11 ปรซิ มึ ไดออฟเตอร)์ 3. ก�ำลังการหักเหในตัวกลางใด ๆ และความแตกต่างของก�ำลัง การหกั เหในตวั กลางทีต่ ่างกันทง้ั สองชนดิ ตอ้ งไม่เกนิ 1/16 ไดออฟเตอร์ 4. วัสดทุ ้ังสองชนิดทใ่ี ชต้ อ้ งทนความรอ้ นไดใ้ กล้เคยี งกัน 5. เลนส์พลาสติกบางชนิดอาจเส่ือมคุณภาพเน่ืองจากปฏิกิริยา จากสารเคมีบางอย่างได้ 6. เลนสพ์ ลาสตกิ จะทนทานต่อวัสดทุ ่แี หลมคมได้มากกวา่ 7. เลนส์พลาสตกิ จะทนตอ่ วัสดเุ ลก็ ท่เี คลือ่ นไหวไดด้ ีกว่าเลนสแ์ ก้ว 8. เลนสพ์ ลาสตกิ จะทนทานกบั การขดี ขว่ นไดด้ ขี นึ้ ดว้ ยการเคลอื บผวิ หนา้ ด้วยสารบางอยา่ ง 9. การฝ้ามวั ของเลนสแ์ ก้วจะหายไปเรว็ กว่าเลนส์พลาสตกิ 10. เลนส์ท้ังสองชนิดจะมีความทนทานต่อแรงกระแทกมากข้ึน เม่อื มีความหนาที่เหมาะสม กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุ้มครองแรงงาน 153

คมู อื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) การเลอื กใชแ้ ว่นนริ ภยั 1. ควรเลือกชนิดที่มีกรอบกระชับ แข็งแรง เหมาะกับการสวมใส่ ในการทา� งาน 2. ควรเลือกชนิดท่ีมีคุณสมบัติในการป้องกันอันตรายได้สูงสุดและ ใช้งานได้ตลอดเวลา 3. มขี นาดทก่ี วา้ งใหญพ่ อดกี บั ขนาดของรปู หนา้ และจมกู โดยวดั ระยะ ห่างของช่วงตาลบด้วยความกว้างของจมูกจะเท่ากับเส้นผ่าศูนย์กลางที่ยาวของ เลนสท์ ่จี ะใช ้ 4. สามารถท�าความสะอาดได้ง่ายเพ่ือให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้งานได้ ทันทีและไมต่ ดิ เช้อื ไดง้ ่าย 5. ทนความร้อนไมต่ ิดไฟงา่ ย 6. ราคาถกู 154 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน

คมู่ อื การบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) การดูแลรักษาแวน่ นิรภยั 1. ทำ� ความสะอาดดว้ ยการลา้ งดว้ ยสบกู่ บั นำ้� อนุ่ แลว้ แชใ่ นนำ้� ยาฟนี อล นำ้� ยาไฮโดรคลอไรด์ หรือน้ำ� ยาแอมโมเนียนานประมาณ 10 นาที แลว้ ทงิ้ ไว้ใหแ้ หง้ หรอื ใชเ้ ครอ่ื งเป่าให้แหง้ 2. เกบ็ ไวใ้ นทที่ ไ่ี มม่ ีฝ่นุ และความชืน้ สูง 3. เม่ือมีการช�ำรุดเสียหายควรซ่อมแซมปรับปรุงให้สามารถใช้งานได้ อย่างปกติและควรใชเ้ ปน็ อปุ กรณ์ส่วนตัว ไมค่ วรใช้รว่ มกันแบบของสว่ นรวม 3. อปุ กรณ์ป้องกันใบหน้า (Face Protection) การท�ำงานบางอย่างต้องเส่ียงต่ออันตรายที่อาจจะเกิดข้ึนกับบริเวณ ใบหน้า ดังน้ันอุปกรณ์ป้องกันใบหน้าจึงจ�ำเป็นส�ำหรับการป้องกันความร้อน การแผ่รังสีทีม่ ีความเข้มสงู หรือเปน็ อันตราย การหลอมเหลวโลหะ การเช่ือมโลหะ การตัดโลหะด้วยการใชก้ ๊าซ ได้แก่ กระบงั ป้องกนั ใบหนา้ (Face Shield) หนา้ กาก กรองแสง หมวกครอบกันกรด หมวกครอบแบบจ่ายอากาศ และอุปกรณ์ป้องกัน แบบใชม้ อื ถอื มลี กั ษณะโคง้ ครอบใบหนา้ แผงวสั ดมุ ที ง้ั ประเภททบึ แสงและมชี อ่ งใส่ แผน่ กรองแสงส�ำหรับการมองเหน็ ในส่วนตากบั แผงวัสดุโปรง่ แสง โดยจะยดึ ติดกบั หมวกครอบศีรษะหรือสายรัด ซึ่งจะต้องท�ำมาจากวัสดุชนิดทนไฟ ป้องกันแสง ท่ีเป็นอันตราย และทนต่อการใช้น้�ำยาฆ่าเช้ือในการท�ำความสะอาด น้�ำหนักเบา (ไม่ควรหนักเกิน 800 กรัม) การติดวัสดุเข้าด้วยกันไม่ควรให้มีหมุดยื่นมาสัมผัส ศีรษะได้ แผ่นกรองแสงควรเป็นแบบท่ีถอดเปลี่ยนได้ เมื่อเกิดการช�ำรุดหรือ เสอื่ มสภาพ อปุ กรณป์ อ้ งกนั ใบหนา้ ทด่ี คี วรมสี ดั สว่ นเมอื่ สวมใสแ่ ลว้ มคี วามเหมาะสม และสามารถปรับให้กระชับได้ แผ่นกรองแสงเรียบเป็นเงาไม่มีรอยขูดขีด และ ปิดคลุมทงั้ หมดใบหนา้ ไม่ท�ำปฏิกิรยิ ากบั ของเหลว สามารถทำ� ความสะอาดได้ง่าย สว่ นชนดิ ทเ่ี ปน็ แบบจา่ ยอากาศ จะมคี ณุ สมบตั พิ เิ ศษทสี่ ามารถจา่ ยอากาศเพมิ่ เขา้ ไป ขณะท�ำงานเกี่ยวข้องในบริเวณที่มีฝุ่นละออง ไอ ฟูม ละอองของสารเคมี หรือ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและค้มุ ครองแรงงาน 155

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สารพิษฟุ้งกระจาย เพ่ือให้ผู้สวมใส่ในการปฏิบัติงานมีความสะดวก ไม่อึดอัด ไม่หายใจเอาละอองตา่ ง ๆ เข้าไป หนา้ กากป้องกนั ใบหน้า (Face Shield) หน้ากากป้องกันใบหน้ามีแผงใสโค้งครองใบหน้าเพ่ือป้องกันการ กระเดน็ กระแทกของแขง็ หรอื แมก้ ระท่งั สารเคมแี ละวสั ดุท่มี ีความร้อน หน้ากาก ป้องกันใบหน้าจึงเหมาะสมส�าหรับท่ีจะใช้งานเจียรใน สกัดและงานที่เกี่ยวข้อง กับสารเคมี แผงใสกรอบใบหน้าท�าด้วยโพลีคาร์บอเนต (Polycarbonate) หรือ พลาสติกใสและต้องผ่านการทดสอบตามมาตรฐาน เช่น ความต้านทานต่อแรง กระแทก แรงเจาะ สารเคมี และความร้อน เปน็ ตน้ หน้ากากเช่ือมแบบตดิ กบั หมวกนริ ภัย บางครัง้ จา� เป็นตอ้ งสมหนา้ กากเช่อื มป้องกันใบหน้าควบค่ไู ปกับหมวก นิรภัยก็ให้ใช้หน้ากากเชื่อมแบบติดกับหมวกนิรภัย สะดวกสบายในการใช้และ ปลอดภยั 156 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุมครองแรงงาน

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 4. อุปกรณ์ป้องกนั ห ู (Ear Protection) การทา� งานในสถานทที่ มี่ เี สยี งดงั มากเกนิ กวา่ ทห่ี ขู องคนเราจะรบั ไดน้ น้ั คอื มเี สยี งดงั เกนิ กวา่ 85 เดซเิ บล จะตอ้ งหาวธิ กี ารทจ่ี ะลดความดงั ของเสยี งนน้ั และ ถา้ หากวา่ มคี วามดงั เกนิ กวา่ 90 เดซเิ บลตลอดเวลาการทา� งานจะทา� ใหเ้ กดิ อนั ตราย ต่อระบบการได้ยิน ส�าหรับช่วงเวลาท�างานท่ีไม่เกินวันละ 8 ช่ัวโมง หากมีระดับ เสยี งดงั อยทู่ ี่ 130 เดซเิ บล ถอื วา่ เปน็ อนั ตรายตอ่ การไดย้ นิ ของห ู (กรมอนามยั , มปป. 99) ซ่ึงท่ีมาของเสียงอาจจะเน่ืองมาจากการท�างานกับเคร่ืองจักรกลต่าง ๆ หรือ เสียงจากแรงกระแทกของวัตถุท่ีเป็นโลหะรุนแรง ดังนั้น การลดระดับความดัง ของเสียงเพื่อให้อยู่ในช่วงท่ีไม่เป็นอันตรายกับหูหรือการควบคุมท่ีจุดก�าเนิด ของเสยี ง เพอื่ หลกี เลยี่ งมใิ หเ้ สยี งมาปะทะกบั สว่ นการไดย้ นิ ของคนนน้ั เปน็ สงิ่ จา� เปน็ อย่างย่ิง ท่ีจะต้องมีการก�าหนดมาตรการที่จะช่วยลดอุบัติเหตุหรือความเสียหาย กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 157

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) ที่จะเกิดกับหูในการได้ยิน โดยการใช้อุปกรณ์ป้องกันหูเพ่ือลดความดังของเสียง ที่ผ่านมากระทบในส่วนของอวัยวะภายในหู คือ กระดูกหูและแก้วหู ซึ่งจะต้อง เลอื กใชใ้ นแบบทมี่ คี วามเหมาะสม มมี าตรฐานกา� หนดเกย่ี วกบั ความถข่ี องเสยี งจาก การแนะน�าของผูท้ ม่ี ีความรู้ และมกี ารทดสอบ ทดลองกบั การใช้งานจริง เพอ่ื ให้ได้ อุปกรณท์ ี่มคี ุณภาพ มีความเหมาะสมกบั การใชง้ าน ประกอบดว้ ย 4.1 ท่อี ดุ ห ู (Ear plug) เปน็ วสั ดทุ ่ที �ามาจากยางพลาสติกออ่ น ข้ผี ึ้ง และฝ้าย หรือสาลี ที่ผู้ผลิตออกแบบให้มีขนาดพอเหมาะกับรูหู เพ่ือให้สามารถ ป้องกันเสียง ซึ่งจะแตกต่างกันออกไปท้ังชนิดอุดหูท้ังสองข้างจะป้องกันเสียงได้ ดีกว่าชนิดท่ีใช้ชั่วคราว ที่อาจจะท�าจาก ส�าลี ฝ้าย จะช่วยป้องกันเสียงได้เพียง ระดับหนึ่งเท่านั้น นอกจากน้ันยังมีชนิดท่ีท�ามาจากวัสดุประเภทไฟเบอร์กลาสก็ จะป้องกันเสียงได้ดี เช่นกัน แต่มีข้อเสียคือจะแข็งเม่ือใช้จะท�าให้เกิดการระคาย เคืองกับผิวของหูได้ ดังนั้นในการเลือกใช้วัสดุป้องกันเสียงแบบอุดหู จึงควรเลือก ชนิดที่มีความเหมาะสมกับการใช้งาน เหมาะสมกับแต่ละคนและสามารถถอด ท�าความสะอาดได้ง่าย ซึ่งในวัสดุแต่ละชนิดน้ันจะช่วยลดความดังของเสียงที่ แตกต่างกันดังน้ ี - สา� ลีหรือฝ้ายธรรมดาช่วยลดความดงั ของเสยี งได้ 8 เดซิเบล - อะคริลคิ (acrylic) จะช่วยลดความดังได ้ 18 เดซเิ บล - ใยแกว้ ช่วยลดความดงั ของเสียงได ้ 20 เดซิเบล - ยางซลิ โิ คน (silicon rubber) ชว่ ยลดความดงั ได ้ 15-30 เดซเิ บล - ยางออ่ นและยางแขง็ ชว่ ยลดความดงั ของเสยี งได ้ 18-25 เดซเิ บล 158 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคุม ครองแรงงาน

คูมอื การบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 4.2 ท่ีครอบห ู (Ear muff) เป็นอุปกรณ์ท่ีใช้ส�าหรับป้องกันเสียงดังท่ีเป็นอันตรายต่อระบบ การไดย้ นิ ของห ู ซง่ึ จะมลี กั ษณะคลา้ ยหฟู งั ทใี่ ชค้ รอบใบหทู ง้ั สองขา้ ง โดยมกี า้ นโคง้ ครอบศีรษะและใช้วัสดุท่ีมีความนุ่มหุ้มทับ ส่วนตัวครอบหูน้ันมีการออกแบบ ให้แตกต่างกันตามลักษณะของการใช้งาน ซ่ึงจะประกอบด้วยวัสดุป้องกันเสียง (acoustic) อยภู่ ายในทคี่ รอบห ู สว่ นตวั รองรอบนอกนน้ั อาจจะบดุ ว้ ยโฟม พลาสตกิ ยางหรือบรรจุของเหลวไว้ เพื่อช่วยดูดซับเสียง ท�าให้พลังงานของเสียงลดลง ในบางชนิดยังมีการออกแบบใช้ส�าหรับงานท่ีต้องมีการสื่อสารกันโดยการติด เคร่ืองมือส่ือสาร หรือโทรศัพท์ภายในท่ีครอบหูด้วย เพ่ืออ�านวยความสะดวกใน การตดิ ต่อสอื่ สารกับสว่ นงานอื่นได้โดยสะดวก ทค่ี รอบหูแตล่ ะชนดิ จะมคี ณุ สมบตั ิ ท่ีแตกต่างกัน ตั้งแต่ชนิดที่ใช้กับงานหนักความดังเสียงมากจะช่วยลดความดังได้ ประมาณ 40 เดซเิ บล และชนดิ ปานกลางจะชว่ ยลดความดงั ไดป้ ระมาณ 35 เดซเิ บล ชนิดใช้ในงานเบาจะช่วยลดความดังได้ประมาณ 30 เดซิเบล ส่วนชนิดที่ช่วย ดูดซับและลดพลังงานของเสียงลงได้มากกว่าคือชนิดที่บรรจุของเหลวในตัว กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน 159

คูม ือการบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) รองรอบนอก การดแู ลรกั ษาทค่ี รอบหโู ดยการใชผ้ า้ ชบุ นา้� สบเู่ ชด็ ลา้ งและเชด็ ใหแ้ หง้ ทุกครง้ั หลงั การใช้งาน จะช่วยรกั ษาสภาพใหส้ ามารถใช้งานไดอ้ ย่างยาวนาน 5. อุปกรณป์ อ้ งกนั มอื นวิ้ มือ และแขน (Hand Leathers and Arm Protection) ในการปฏิบตั งิ านทต่ี อ้ งใชส้ ว่ นของมือ น้วิ มือ และแขน ซ่ึงอาจเส่ยี งต่อ อนั ตรายจากการถกู วตั ถมุ คี ม บาด ตดั การขดู ขดี ทา� ใหผ้ วิ หนงั ถลอก การจบั ของรอ้ น หรือการใช้มือสัมผัสวัสดุอุปกรณ์ท่ีอาจก่อให้เกิดอันตรายอื่น ๆ น้ันจ�าเป็นต้องมี อปุ กรณป์ อ้ งกนั โดยใชถ้ งุ มอื หรอื เครอื่ งสวมเฉพาะนว้ิ ชนดิ ตา่ ง ๆ ตามความเหมาะสม กับลกั ษณะของงานดงั นี้ 5.1 ถุงมือใยหิน ใช้ส�าหรับงานที่ต้องสัมผัสความร้อนเพ่ือป้องกัน มใิ ห้มอื ไดร้ ับอันตรายจากความร้อนหรอื ไหม ้ 5.2 ถงุ มอื ใยโลหะ ใชส้ า� หรบั งานทเี่ กย่ี วกบั การใชข้ องมคี ม ในการหนั่ ตัด หรือสัมผัสวัสดุอุปกรณท์ ี่แหลมคม หยาบมาก 160 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูม ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 5.3 ถุงมือยาง ใช้ส�าหรับงานไฟฟ้า และถุงมือยางท่ีสวมทับด้วย ถุงมือหนังชนิดยาว เพื่อป้องกันการถูกของมีคมบาดหรือท่ิมแทงทะลุ ส�าหรับใช้ ในงานไฟฟ้าแรงสูง 5.4 ถงุ มอื ยางชนดิ ไวนลี หรอื นโี อพรนี ใชส้ า� หรบั งานทต่ี อ้ งสมั ผสั สาร เคมชี นดิ ทีม่ ีฤทธิ์กดั กรอ่ นหรอื ซึมผา่ นผิวหนังได้ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุม ครองแรงงาน 161

คมู อื การบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 5.5 ถุงมือหนังใช้สําหรับงานท่ีต้องสัมผัสวัสดุที่หยาบ งานที่มีการ ขดั ผิว การแกะสลกั หรืองานเช่ือมทมี่ ีความร้อนต�่า 5.6 ถงุ มอื หนงั เสรมิ ใยเหลก็ ใชส้ า� หรบั งานหลอมโลหะหรอื ถลงุ โลหะ 5.7 ถุงมอื ผา้ หรือเส้นใยทอ ใชส้ า� หรับงานทีต่ อ้ งหยิบจับวสั ดุอุปกรณ์ เบา ๆ เพ่อื ปอ้ งกันมอื จากสง่ิ สกปรกตา่ ง ๆ 162 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุมครองแรงงาน

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 5.8 ถุงมือผ้าหรือใยทอเคลือบน้ํายา ใช้ส�าหรับงานท่ีต้องสัมผัส สารเคมโี ดยทวั่ ไป เชน่ งานหบี หอ่ งานบรรจกุ ระปอ๋ ง หรอื อตุ สาหกรรมอาหาร ฯลฯ นอกจากน้ันยงั มีอุปกรณ์ปอ้ งกันมอื น้วิ มอื และแขน ส�าหรับใชก้ บั งาน ที่มีลักษณะเฉพาะด้านอื่น ๆ เช่น หนังหุ้มมือหรือเบาะรองมือใช้พันมือและแขน ส�าหรับงานที่ต้องสัมผัสความร้อนหรืองานที่มีสะเก็ดของร้อนกระเด็นกระทบมือ และแขนได้ ครีมท�ามือใช้ท�าเพ่ือป้องกันการท�างานที่มีการระคายผิวหนัง และ เครอื่ งสวมเฉพาะนว้ิ มอื ใชใ้ นงานเฉพาะอยา่ ง เพอื่ ปอ้ งกนั ของแหลมคมหรอื ปอ้ งกนั การกระแทกน้วิ ได ้ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 163

คูมอื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 6. อปุ กรณ์ป้องกนั เท้าและขา อุปกรณ์ป้องกันเท้าและขาที่ส�าคัญและมีความจ�าเป็นอย่างย่ิงส�าหรับ ผู้ท่ีต้องท�างานในสถานท่ีท่ีอาจเกิดอันตรายกับเท้า ได้แก่ รองเท้าต้ังแต่รองเท้า ธรรมดา รองเท้าหุ้มข้อ และรองเท้าที่เสริมด้วยอุปกรณ์ป้องกันต่าง ๆ เรียกว่า รองเท้านิรภัย ส�าหรับสวมใส่ในการท�างานเพ่ือป้องกันอันตรายหรือการบาดเจ็บ ของเท้าจากการถกู กระแทก ถกู ทบั หรืองานมอี นั ตรายอ่ืน ๆ เกย่ี วกับเท้า คณุ สมบตั ขิ องรองเทา้ นริ ภยั ตามความสามารถในการรบั แรงอดั และแรง กระแทก แบง่ ออกเปน็ 3 ชนดิ ดังนี้ ชนดิ เบอร์ แรงกระแทก (ปอนด์) แรงอดั (ปอนด์) 75 75 2,500 50 50 875 30 30 100 164 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุมครองแรงงาน

คมู อื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ลักษณะการใช้งาน 1. รองเท้าชนิดหุ้มข้อและเป็นฉนวนท่ีดี ใช้ส�าหรับงานไฟฟ้าหรืองานท่ี อาจมอี ันตรายจากการกระเด็นของเศษวสั ดุหรือการระเบิดที่ไมร่ ุนแรงนกั 2. รองเท้าหุ้มแข้ง เป็นรองเท้าที่ออกแบบส�าหรับป้องกันอันตรายจาก การท�างานที่มีความร้อนจากการถลุงหรือหลอมโลหะ งานเช่ือมต่าง ๆ ซ่ึงจะต้อง ไมม่ กี ารเจาะตาไกร่ อ้ ยเชอื ก เนอ่ื งจากจะเปน็ ชอ่ งทางใหโ้ ลหะทห่ี ลอมเหลวกระเดน็ หรือไหลเข้ารองเท้าได้ และจะต้องสวมใส่สะดวกและถอดได้ง่ายรวดเร็วในกรณี เกิดเหตฉุ กุ เฉิน 3. รองเท้าพ้ืนโลหะท่ียืดหยุ่นได้ ใช้ส�าหรับงานก่อสร้าง เพ่ือป้องกัน การกระแทก การกดทบั และของแหลมคมทิม่ ตา แต่ต้องมั่นใจว่าการท�างานน้ันไม่ เกี่ยวข้องกบั ไฟฟา้ 4. รองเทา้ พนื้ ไม ้ เหมาะสา� หรบั การใชง้ านในสถานทท่ี า� งานทพ่ี นื้ เปยี กชนื้ ตลอดเวลาหรอื มคี วามรอ้ น เชน่ โรงงานผลิตเบยี ร์ และงานทเ่ี กี่ยวกบั การลาดยาง แอสฟัลท์ 5. รองเท้าหัวโลหะ เหมาะส�าหรับใช้กับการท�างานที่อาจมีวัตถุส่ิงของ น�า้ หนักมากตกใส่ทับหรอื กระแทกเทา้ ในการเคล่อื นย้ายส่งิ ของที่นา้� หนกั มาก นอกจากน ้ี ยงั มรี องเทา้ หนงั ฟอกทเี่ หมาะสา� หรบั การใชง้ านในโรงงานอาหาร รองเท้ายางหรือพลาสติกที่ป้องกันการเปียกชื้นและท�าความสะอาด ป้องกัน ส่ิงสกปรกได้ดี เหมาะส�าหรบั การท�างานในหอ้ งนา้� สาธารณะ เปน็ ต้น สว่ นอุปกรณ์ ป้องกันขาน้ันจะมีลักษณะที่เป็นวัสดุแผ่นหุ้มตลอดขา หรือหน้าแข้งโดยปลาย กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุมครองแรงงาน 165

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ด้านล่างจะบานและโค้งงอเข้ารูปกับหลังเท้าและเสริมด้วยเส้นใยโลหะหรือใยทอ เพื่อป้องกันการกระแทกหรือส่ิงท่ีอาจกระเด็นมากระทบขา ซ่ึงการใช้งานนั้น จะเลอื กใหเ้ หมาะสมตามลกั ษณะของงาน เชน่ งานหลอมเหลว หรอื ถลงุ มคี วามรอ้ น มักใช้อุปกรณ์ท่ีท�ามาจากใยหินหรือหนัง ส่วนงานท่ีเกี่ยวข้องกับกรด-ด่าง หรือ ของเหลวทม่ี คี วามรอ้ น กม็ กั เลอื กอปุ กรณท์ ที่ า� มาจากยางสงั เคราะห ์ ยางธรรมชาติ หรอื พลาสตกิ ทท่ี นตอ่ ความรอ้ นและการกดั กรอ่ นและตอ้ งสามารถสวมใสแ่ ละถอด ได้สะดวกรวดเร็วในกรณที ี่เกิดเหตอุ นั ตรายฉกุ เฉิน การดูแลรักษารองเท้าและอุปกรณ์ป้องกันขาหลังการใช้งานต้องท�า ความสะอาดท้ังด้านนอกด้านในด้วยน้�าธรรมดา หรือใช้น�้ายาฆ่าเชื้อเช็ดท�าความ สะอาด ฉีดน้�าล้างแลว้ วางใหแ้ หง้ 7. อปุ กรณป์ อ้ งกนั อนั ตรายของระบบหายใจ (Respiratory Protective Devices) อุปกรณ์ป้องกันอันตรายของระบบหายใจ ใช้ส�าหรับป้องกันอันตราย ที่เกิดข้ึนกับระบบหายใจของผู้ที่ท�างานในสภาพงานที่มีลักษณะการท�างานท่ีมี มลพิษหรือมีอุปสรรค์ต่อการหายใจ ซ่ึงผู้เก่ียวข้องหรือผู้ท่ีจะตัดสินใจใช้อุปกรณ์ ดังกล่าวจะต้องมีความรู้ มีข้อมูลของสภาพแวดล้อม เพื่อที่จะเลือกใช้อุปกรณ์ได้ ถูกต้อง หากการตัดสินใจเลือกใช้เกิดการผิดพลาดหรือไม่มีข้อมูลส�าคัญมาก่อน อาจทา� ใหเ้ กดิ อนั ตรายถงึ ชวี ติ ได ้ ดงั นน้ั จงึ ควรจะตอ้ งมกี ารพจิ ารณาขอ้ มลู ดงั ตอ่ ไปนี้ ประกอบการตัดสนิ ใจ 166 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 1. ลกั ษณะของอนั ตรายทเี่ กดิ ขนึ้ วา่ เปน็ มลพษิ ชนดิ ใดอยใู่ นรปู แบบใด 2. ความรุนแรงของอันตรายน้ันจะต้องตัดสินใจว่าจะต้องป้องกัน ชนดิ ไหนก่อน-หลัง เพือ่ ความปลอดภยั สงู สดุ ของชวี ติ 3. ชนดิ ของสารอนั ตราย วา่ สารนนั้ ๆ ออกฤทธเ์ิ ปน็ กรด-ดา่ ง การเขา้ สู่ ร่างกายและอันตรายทจ่ี ะเกดิ กับอวยั วะใดกอ่ น รวมทง้ั ผลกระทบอ่ืน ๆ 4. ความเขม้ ขน้ ของสารอนั ตรายเพอื่ เปน็ ขอ้ มลู ในการเลอื กใชอ้ ปุ กรณ์ ปอ้ งกันท่ีเพียงพอกบั ความเข้มขน้ ของสารอนั ตราย 5. ระยะเวลาในการปอ้ งกนั เนอ่ื งจากอปุ กรณแ์ ตล่ ะชนดิ มอี ายใุ นการ ใชง้ าน ดังนน้ั การเลอื กใช้จึงควรจะตอ้ งรูร้ ะยะเวลาของการปอ้ งกนั เพอ่ื ให้สามารถ เลอื กใชอ้ ปุ กรณ์ได้อยา่ งถกู ต้องและมีระยะเวลาเพยี งพอกับการปอ้ งกัน 6. สถานทบี่ รเิ วณและกจิ กรรมหรอื ลกั ษณะของงาน ดงั นนั้ การตดั สนิ ใจ เลอื กใชอ้ ปุ กรณจ์ ะตอ้ งศกึ ษาขอ้ มลู ดงั กลา่ ว เพอ่ื เลอื กอปุ กรณท์ เี่ หมาะสมกบั สถานท่ี และกจิ กรรม เพอื่ มใิ หอ้ ปุ กรณเ์ ปน็ ภาระหรอื อปุ สรรคตอ่ การทา� งาน เชน่ บางสถานที่ บางกิจกรรมเหมาะที่จะใช้อุปกรณ์ท่ีเป็นถังอัดอากาศ แต่บางแห่งเหมาะกับการ ใช้อุปกรณ์แบบกรองอากาศ เปน็ ต้น การเลือกใช้อปุ กรณ์ป้องกันอันตรายของระบบหายใจ การเลือกใช้อุปกรณ์ป้องกันอันตรายของระบบหายใจ นอกจากจะมี ข้อมูลต่าง ๆ แล้ว ส่ิงที่ควรจะค�านึงถึงคือวิธีการใช้ที่ถูกต้องด้วยวิธีการศึกษา รายละเอียด มีการแนะน�า อธิบาย สาธิต ฝึกอบรมจากผู้เก่ียวข้องจนม่ันใจและ สามารถตรวจสอบไดว้ ่าเหมาะสมกับสถานทีแ่ ละกจิ กรรมท่ีต้องการใช ้ ซง่ึ อปุ กรณ์ กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 167

คมู่ อื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ปอ้ งกนั อนั ตรายของระบบหายใจนนั้ แบง่ ออกเปน็ 2 ชนดิ ตามลกั ษณะความจำ� เปน็ เฉพาะการใช้งาน คอื ชนิดเครื่องช่วยหายใจและชนดิ เครื่องกรองอากาศ ซ่งึ จะใช้ แทนกันได้ ในบางกรณี เช่นเคร่ืองกรองอากาศอาจใช้เครื่องช่วยหายใจแทนได้ แต่เครอื่ งชว่ ยหายใจไม่สามารถใช้เครือ่ งกรองอากาศแทนได้ และจะต้องสวมใส่ให้ พอดีกับใบหน้าและศีรษะไม่ให้มีการร่ัวซึมของอากาศภายนอกเข้าไปได้ ไม่ท�ำให้ ผสู้ วมใส่อึดอัดเกนิ ไป และจะต้องมีสภาพแขง็ แรงทนทานเปน็ อยา่ งดีดว้ ย 1. เครื่องช่วยหายใจ มีลักษณะเป็นหน้ากากครอบมิดชนิดเต็มหน้า มีช่องกระจกใสผนึกแน่นตรงส่วนตาท่ีอาจท�ำด้วยยางหรือวัสดุอื่นที่มีคุณสมบัติ ใกล้เคียงกัน กระชับกับใบหน้ามิให้อากาศจากภายนอกรั่วซึมเข้าได้ มีท่อต่อส่ง จ่ายอากาศเช่ือมตดิ กบั ถงั จา่ ยอากาศ แบง่ ออกเปน็ 2 ชนิด คือ 1.1 ชนิดท่ีอากาศหมุนเวียนได้ โดยจะมีลิ้นเปิด-ปิดอากาศส�ำหรับ การหายใจเขา้ และหายใจออก โดยมที อ่ ตอ่ กบั เครอ่ื งจา่ ยออกซเิ จน เครอ่ื งชว่ ยหายใจ ชนิดน้ีเหมาะส�ำหรับกรณีท่ีบริเวณการท�ำงานนั้นไม่มีอากาศหายใจ หรือไกลเกิน กว่าจะใช้ท่อจ่ายอากาศจากท่ีหน่ึงที่ใดได้ การใช้เครื่องช่วยหายใจชนิดนี้ผู้ใช้จะ ตอ้ งมสี ขุ ภาพรา่ งกายทสี่ มบรู ณแ์ ขง็ แรง และจะตอ้ งศกึ ษาเรยี นรู้ ฝกึ อบรมวธิ กี ารใช้ เปน็ อยา่ งดี พรอ้ มท้งั มกี ารศึกษาอบรมเพิม่ เตมิ ทุก 6 เดอื น 1.2 ชนิดที่อากาศหมุนเวียนไม่ได้จะต้องมีลิ้นเปิดระบายอากาศท่ีใช้ หายใจแล้วออก โดยต่อท่อไว้กับถังบรรจุอากาศหรือเครื่องจ่ายอากาศ ซ่ึงจะต้อง ม่ันใจว่า อากาศท่ีบรรจุในถังหรือเคร่ืองจ่ายอากาศน้ันบริสุทธ์ิ ไม่มีส่ิงปนเปื้อน มีแรงดันอากาศไม่เกิน 25 ปอนด์ต่อตารางน้ิว (ชัยยุทธ ชวนิตนิธิกุลล 2532: 273) และเพื่อให้เกิดความปลอดภัยสูงสุดควรติดต้ังเครื่องปรับระดับแรงดัน อากาศควบคู่กับการติดตั้งเคร่ืองกรองอากาศ รวมทั้งติดตั้งสัญญาณเตือน เม่ือมี คารบ์ อนมอนอกไซด์ปะปนเข้าไปในอากาศทอี่ ัดอย่ใู นถังดว้ ย 168 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและค้มุ ครองแรงงาน

คู่มือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) วธิ ีการใชอ้ ปุ กรณช์ ว่ ยหายใจอยา่ งปลอดภยั 1. ผู้ใช้ต้องผ่านการอบรมเทคนิคและวิธีใช้มาเป็นอย่างดี ใช้ได้อย่าง ถกู ต้อง 2. อปุ กรณต์ อ้ งมคี วามสมบรู ณไ์ มช่ ำ� รดุ เสยี หาย เหมาะสมกบั ผสู้ วมใส่ โดยต้องไมม่ สี ารเคมีเป็นพษิ ตกค้างติดอย่กู บั หน้ากาก 3. ต้องศึกษารายละเอียดในการปรับปริมาณออกซิเจนเข้าออกให้ เหมาะสมหรือมิใหผ้ ู้สวมใส่อดึ อดั 4. มอี ปุ กรณส์ ำ� รองสำ� หรบั การทำ� งานในทท่ี มี่ อี นั ตรายสงู หรอื อตั ราเสยี่ ง ที่อาจเกิดกรณีฉุกเฉินอ่ืน เพื่อให้สามารถแก้ไขช่วยเหลือผู้ท่ีอยู่ในขณะปฏิบัติงาน ไดท้ นั ที 5. ศึกษาระยะเวลาท่ีต้องปฏิบัติงานกับขีดจ�ำกัดของเวลาในการ ใช้อุปกรณ์นั้น โดยมีผู้ที่มีหน้าท่ีเฝ้าระวังคอยสังเกตส่ิงผิดปกติตลอดระยะเวลา การท�ำงาน 6. ทีมงานผู้ที่ใช้อุปกรณ์ควรจะต้องได้รับการฝึกอบรมสาธิตวิธีการ ใชว้ ธิ ีการซ่อมบ�ำรุงดูแลรักษาอย่างถูกต้อง เพอื่ ยดื อายุการใชง้ านของอปุ กรณแ์ ละ เพ่ือความปลอดภัยสงู สุดของทกุ ฝ่าย 2. เครอ่ื งกรองอากาศ การเลอื กใชต้ อ้ งใหต้ รงกบั การปอ้ งกนั ประเภทของ สารเคมีหรือสารพิษด้วย เน่ืองจากอุปกรณ์ป้องกันมักจะมีการออกแบบใช้เฉพาะ อยา่ งกับสารเคมหี รอื สารพษิ เปน็ สว่ นใหญ่ เช่น 2.1 เคร่ืองกรองอากาศชนิดใช้แผ่นกรองท่ีท�ำมาจากกระดาษหรือ ใยทอชนดิ อน่ื ทส่ี ามารถถอดทำ� ความสะอาดหรอื ถอดเปลยี่ นแผน่ กรองใหมไ่ ด้ นยิ ม ใช้กบั งานทีม่ ี ฝุน่ ละอองมาก เชน่ โรงงานอตุ สาหกรรมตา่ ง ๆ โรงงานแป้ง โรงงาน ซเี มนต์ โรงเลอื่ ย โรงงานถ่านหนิ ฯลฯ เครื่องป้องกันชนดิ น้จี ะไม่สามารถป้องกัน สารพษิ แก๊สพษิ หรอื การทำ� งานในทที่ ่ีไมม่ ีอากาศหายใจได้ นอกจากนี้ ยังมีหน้ากากป้องกันก๊าซพิษท่ีใช้เฉพาะชนิดของสารพิษ ซง่ึ มลี กั ษณะคลา้ ยกบั เครอื่ งกรองทว่ั ไป ตา่ งกนั ตรงทแี่ ผน่ กรองอากาศสามารถกำ� จดั กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน 169

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สารเคมีหรือสารพิษเฉพาะชนิดหรือสารอ่ืนท่ีมีคุณสมบัติใกล้เคียงกันเท่านั้น และ จะมแี ถบสเี ปน็ ตัวบอกถงึ คณุ สมบตั ิในการปอ้ งกนั กา๊ ซไว้ดว้ ย เช่น แถบสที ี่ติดกับหนา้ กาก ชนดิ ของกาซ สีขาว กา๊ ซทอี่ อกฤทธ์ิเป็นกรด สขี าวคาดแถบสเี ขียว กว้าง 1 นิว้ ดา้ นลา่ ง ก๊าซไซยาไนท์ สขี าว คาดแถบสเี หลอื ง กวา้ ง 1 นว้ิ ดา้ นลา่ ง กา๊ ซคลอรีน ก๊าซหรือไอสารอินทรยี ์ สีดา� ก๊าซแอมโมเนยี สเี ขียว กา๊ ซคารบ์ อนมอนนอกไซด์ สีฟา้ ฝนุ่ ไอ ควันละอองหมอก แถบขาวคาดดา กวา้ ง 1 น้วิ ก๊าซท่เี ป็นกรดและไอสารอนิ ทรีย์ สเี หลือง ก๊าซทุกตัวทั่วไป สีแดงหรอื อาจมแี ถบสีฟา้ หรอื เทาคาด สารกมั มนั ตภาพรงั สี สมี ว่ ง 2.2 เครื่องกรองชนิดใช้วัสดุตัวกรอง ซึ่งประกอบด้วยหน้ากากแบบ เต็มหน้า หรือแบบครึ่งหน้า ผลิตจากวัสดุท่ีเป็นยางหรือพลาสติกมีเลนส์กระจก ตรงสว่ นตา มที อ่ ตอ่ ระหวา่ งภาชนะหรอื กระปอ๋ งบรรจสุ ารเคมสี า� หรบั กรองอากาศ ติดอยู่กับหน้ากากหรือล�าตัว เครื่องกรองชนิดนี้ใช้ได้กับบริเวณท�างานที่ออกซิเจน 170 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน

คู่มือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) มากกวา่ รอ้ ยละหกสบิ หรอื มไี อสารพษิ ทม่ี คี วามเขม้ ขน้ ในอากาศตำ�่ และใชไ้ ดร้ ะยะ เวลาส้ันหรือไม่เกนิ 8 ช่ัวโมง ดงั ตัวอย่างความเขม้ ขน้ ของไอสารตา่ ง ๆ ในอากาศ ทีส่ ามารถใชเ้ คร่อื งกรองชนดิ นไี้ ด้ คอื ¢ ไอของสารอินทรยี ์ต่าง ๆ ไมเ่ กินรอ้ ยละ 0.10 (โดยปรมิ าตร) ¢ ไอของกรดชนิดตา่ ง ๆ ไมเ่ กนิ ร้อยละ 0.05 ¢ ไอของสงิ่ ผสมระหวา่ งกรดและสารอนิ ทรยี ์ ไมเ่ กนิ รอ้ ยละ 0.05 ¢ ไอของแอมโมเนีย ไมเ่ กนิ รอ้ ยละ 0.07 วิธีการใช้เครอื่ งกรองอากาศอยา่ งปลอดภยั 1. ต้องตรวจสอบสภาพของเครื่องกรองอากาศท้ังหน้ากากและ แผน่ กรองใหอ้ ยู่ในสภาพสมบรู ณ์ครบถว้ นสามารถใชง้ านได้อย่างปลอดภยั 2. เวลาจะใช้งานต้องตรวจดูและปรับแผ่นกรองต่อกับหน้ากากหรือ กระป๋องภาชนะบรรจุสารเคมีให้เรียบร้อยและอยู่ในต�ำแหน่งที่ไม่เกะกะ ในการทำ� งาน 3. ตรวจสอบและทดสอบลิ้นเปิด-ปิดว่าอากาศผ่านเข้าออกได้ เป็นอยา่ งดี หากผดิ ปกติตอ้ งแก้ไขก่อนน�ำไปใช้ 4. หมนั่ สงั เกตและตรวจสอบขณะทำ� งานหากมกี ารรว่ั ซมึ ของอปุ กรณ์ ต้องรบี ออกจากบริเวณท�ำงานทนั ที 5. หลังการใช้งานต้องมีการท�ำความสะอาด ดูแลบ�ำรุงรักษาอยา่ งถูก วธิ ที ุกครง้ั ท้ังแผ่นกรองและวัสดบุ รรจุสารเคมี 3. หนา้ กากกรองสารเคมี มลี กั ษณะเปน็ หนา้ กากปดิ ครง่ึ ใบหนา้ ผลติ จาก พลาสติกหรือยาง และมีท่ีกรองอากาศติดอยู่บริเวณจมูก ซึ่งภายในบรรจุผงถ่าน เพื่อท�ำหน้าที่ดูดซับไอของสารหรือก๊าซพิษ ประเภทไอพิษของสารอินทรีย์ เช่น แอลกอฮอล์ เบนซิน ไอน้�ำมัน อะซีโตน คาร์บอนเตตราคลอไรด์ คลอโรฟอร์ม หน้ากากชนิดนี้เหมาะส�ำหรับใช้ในที่ที่มีอากาศพิษความเข้มข้นต�่ำเท่าน้ัน และ ไม่เหมาะส�ำหรับบริเวณที่มีออกซิเจนน้อย บริเวณที่มีสารพิษชนิดไม่มีกล่ินหรือ สารพิษชนิดทที่ ำ� ใหเ้ กดิ การระคายเคืองตา และมรี ะยะเวลาใช้ท่ีจ�ำกดั เชน่ กัน กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ้ ครองแรงงาน 171

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 4. เคร่ืองกรองอนุภาคและไอควันของโลหะ มีลักษณะเป็นหน้ากาก ท่ีท�าจากพลาสติกหรือยางครอบใบหน้าบริเวณจมูกและมีแผ่นกรองเป็นตัวกรอง ฝุน่ ละอองเอาไว ้ ซ่งึ จะมีลกั ษณะเฉพาะตามขนาดชอ่ งรูเปดิ ของแผน่ กรอง 5. เครื่องกรองยาฆ่าแมลง มีลักษณะเป็นหน้ากากคล้ายกับชนิดกันฝุ่น แต่มีกระป๋องหรือภาชนะบรรจุสารเคมีเพื่อดักจับสารพิษให้ได้ทั้งหมด ติดอยู่กับ หนา้ กากบรเิ วณจมกู สว่ นชนดิ ทใ่ี ชแ้ ผน่ กรองนนั้ จะใชไ้ ดก้ บั การปอ้ งกนั ยาฆา่ แมลง บางชนดิ ทีม่ คี วามเขม้ ข้นของพษิ ไม่มากนัก ดังน้นั การเลอื กใช้จึงควรตอ้ งพิจารณา ให้เหมาะสมหรือใช้ควบคู่กับเคร่ืองมือตรวจปริมาณของสารเคมีในบรรยากาศ เพ่อื ทีจ่ ะบอกความเขม้ ขน้ โดยประมาณกจ็ ะเกิดความปลอดภยั สงู สุดได้ยิ่งขึน้ 8. อปุ กรณป์ อ้ งกันพิเศษทีใ่ ช้เฉพาะงาน ในการปฏิบัติงานใด ท่ีมีความเสี่ยงอันอาจเกิดอุบัติเหตุหรือความ ไม่ปลอดภัยจากสภาพของการท�างาน จ�าเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีอุปกรณ์อ�านวย ความสะดวกเฉพาะงาน แตล่ ะชนดิ ในการปอ้ งกันอันตรายให้กับผูป้ ฏบิ ัติงาน เช่น 1. อุปกรณ์ป้องกันล�าตัว เพื่อใช้ป้องกันของแหลมคมหรือมี แง่คมต่าง ๆ ใช้ในการบรรจุหีบห่อกันการกระทบกระแทกท่ีไม่รุนแรงนัก และกันสิ่งของกระเด็นมากระทบบริเวณล�าตัวด้านหน้า อุปกรณ์น้ี มีลักษณะเป็นแผ่นคาดล�าตัวด้านหน้าเต็มตัว ซึ่งอาจท�ามาจากแผ่นหนังหรือใย 172 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ทอชนิดมีความเหนียว ยางสังเคราะห์หรือพลาสติก การเลือกใช้ต้องพิจารณาให้ เหมาะสมกับลักษณะของงาน เช่น งานที่มีความร้อนควรต้องใช้วัสดุท่ีทนความ ร้อนดว้ ย การท�างานทใ่ี กล้กบั เครอื่ งจักรท่ีมใี บพัดเคลอ่ื นไหว ก็ควรใส่แผ่นคาดให้ กระชับและไม่มีสายห้อยรุงรัง เพราะอาจติดพันกับเคร่ืองจักรท�าให้เกิดอุบัติเหตุ และความเสียหายได้ 2. ชุดป้องกันที่ท�าจากหนัง ใช้ส�าหรับสวมใส่ป้องกันร่างกายจากการ ทา� งานทม่ี กี ารแผค่ วามรอ้ นจากการหลอมเหลวโลหะ ปอ้ งกนั การไดร้ บั รงั สอี นิ ฟาเรด อัลตราไวโอเลตและป้องกันแรงกระแทกท่ีไม่มากนัก โดยชุดป้องกันน้ีจะต้องผลิต จากหนงั ท่มี คี ณุ ภาพและมคี ณุ สมบตั ดิ ีเท่าน้ัน 3. ชุดป้องกันท่ีท�าจากแอสเบสตอส ใช้ส�าหรับงานที่มีความร้อนสูง ซ่งึ อาจมีลักษณะเปน็ ผา้ คาดลา� ตัว ผา้ กนั เปอ้ื น วัสดพุ ันหน้าแขง้ หรือสนับแขง้ 4. ชุดป้องกันท่ีท�าจากอลูมิเนียม ใช้ป้องกันความร้อนสูง ส�าหรับ ผทู้ ่ีทา� งานในทม่ี กี ารหลอมเหลวโลหะทอี่ ณุ หภูมิประมาณ 2,000 องศาฟาเรนไฮด ์ โดยจะสะท้อนรังสีความร้อน โดยเฉพาะนักผจญเพลิงซึ่งจะประกอบด้วยเส้ือคลุม กางเกง ถุงมือ รองเท้า หุ้มขอ้ และทคี่ รอบศรี ษะ กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน 173

คมู ือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 5. อุปกรณ์ช่วยชีวิตในการท�างาน เพ่ือช่วยป้องกันอันตรายจากการ ท�างานในท่ีสูง หรือต้องลงไปใต้พ้ืนมาก ๆ เช่น การขุดเจาะบ่อลึกมาก ๆ ในถัง ขนาดใหญ ่ หรอื ในทที่ ม่ี กี ารถลม่ ทบั เปน็ ตน้ อปุ กรณช์ ว่ ยชวี ติ ในการทา� งานแบง่ ออก ตามลักษณะการใช้งานประกอบด้วย 5.1 เขม็ ขดั นริ ภยั แบง่ ออกเปน็ 2 ชนดิ คอื ชนดิ ทใี่ ชง้ านโดยทว่ั ไป สา� หรบั รบั นา�้ หนกั ของตวั ผใู้ ชข้ ณะทา� งาน กบั ชนดิ ทใ่ี ชป้ อ้ งกนั การตกจากทส่ี งู หรอื การท�างานที่ต้องลงไปในท่ีต่�า ซ่ึงจะต้องสามารถรับน้�าหนักเพิ่มขึ้นหลายเท่าตัว จากแรงกระตุก หากเกิดอุบัติเหตุข้ึน วัสดุที่ใช้ได้แก่หนังชนิดดีท่ีมีขนาดหนา รับน�้าหนักได้ 135-225 กิโลกรัม ความกว้างของหนังประมาณ 43 มิลลิเมตร ความยาวข้ึนอยู่กับสภาพของการใช้งาน นอกจากนั้นวัสดุท่ีใช้อาจเป็นผ้าขนาด เดียวกัน หรือผ้าทอท่ีน�ามาถักไขว้กันหรือใยสังเคราะห์จะเพิ่มความแข็งแรงได้ มากข้ึนและรบั น�้าหนกั ไดด้ กี วา่ หนัง 5.2 เชือกนิรภัย ซ่ึงมีทั้งชนิดมีตะขอทั้งสองปลายและตะขอ ที่ปลายข้างเดียวที่ล็อคติดกับสายท่ีสามารถปรับเลื่อนได้ โดยท�ามาจากป่าน มะนลิ า ใยสงั เคราะห ์ ไนลอ่ น และหนงั การเลอื กใชค้ วรเลอื กตามขนาดนา�้ หนกั ของ ความปลอดภัย เชน่ เชอื กป่านมะนิลา ขนาด ¾ นวิ้ จะสามารถรับนา้� หนักได ้ 260 กโิ ลกรัม หรอื เชือกไนล่อน ขนาด ½ นิว้ จะสามารถรบั น้�าหนกั ทีป่ ลอดภัยได้ 540 กิโลกรัม (ชัยยทุ ธ ชวลติ นธิ ิกุล, 2532: 275) 174 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คูม ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 5.3 สายรดั ลา� ตวั เปน็ อปุ กรณช์ ว่ ยปอ้ งกนั อนั ตรายจากการทา� งาน ในทส่ี งู จะแตกตา่ งจากเขม็ ขดั นริ ภยั คอื จะมสี ายรดั ลา� ตวั คาดตง้ั แตห่ วั ไหล ่ หนา้ อก เอว และขา เกีย่ วติดกับสายช่วยชวี ติ เพ่มิ ความปลอดภยั ไดม้ ากกว่า เน่ืองจากจะ เฉลี่ยแรงกระตุกหรือกระชากไปที่ล�าตัวด้วย และมักท�าจากวัสดุท่ีมีความอ่อนนุ่ม เพื่อชว่ ยลดแรงกระแทกของล�าตัวอีกชัน้ หนึ่งดว้ ย 5.4 กระเชา้ ชงิ ช้า เป็นอปุ กรณป์ อ้ งกันอันตรายสา� หรับผู้ท่ที �างาน ท่ีสูงนอกตัวอาคารท่ีใช้ส�าหรับน่ังหรือยืนบนกระเช้าท่ีผูกโยงไว้ด้วยเชือกหรือลวด สลงิ ดงึ ขนึ้ ลงตามผนงั กา� แพงในแนวดง่ิ โดยมเี ขม็ ขดั รดั เอว หรอื อกของผปู้ ฏบิ ตั งิ าน ไวด้ ว้ ยเพ่อื ปอ้ งกันการพลดั ตกจากกระเชา้ 5.5 สายชว่ ยชวี ิต คือสายเชือกหรอื วัสดทุ ี่ใช้แทนได ้ ผกู ยดึ ติดกับ ตัวผู้ปฏิบัติงาน ซ่ึงปลายข้างหนึ่งจะยึดติดกับโครงสร้างท่ีม่ันคง เพื่อป้องกันการ พลัดตกจากทส่ี งู หรอื พน้ื ตา่ งระดบั กนั มากระทบพื้นได ้ การใชง้ านตอ้ งใช้ควบคกู่ บั กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน 175

คมู อื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) เข็มขัดนิรภยั และสายรดั ลา� ตวั วัสดุที่ใช้ได้แก ่ เชอื กมะนิลา เชือกไนล่อน หรือลวด สลงิ ซง่ึ โดยปกตจิ ะไมค่ อ่ ยใชเ้ นอื่ งจากมคี วามยดื หยนุ่ นอ้ ยและจะเปน็ อนั ตรายหาก บริเวณท่ที �างานนั้นมีกระแสไฟฟา้ พดั ลมดูดเปา สําหรับงานในท่อี ับอากาศ ชดุ ปองกนั สารเคมี 176 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูมอื การบริหารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) ชุดปอ งกันฝนุ นอกจากน้ี ยังมีรองเท้าหนังฟอกที่เหมาะส�าหรับการใช้งานในโรงงาน อาหาร รองเทา้ ยางหรอื พลาสตกิ ทปี่ อ้ งกนั การเปยี กชน้ื และทา� ความสะอาด ปอ้ งกนั สิ่งสกปรกได้ดี เหมาะส�าหรบั การท�างานในหอ้ งน้า� สาธารณะ เปน็ ตน้ ส่วนอปุ กรณ์ ป้องกันขานั้นจะมีลักษณะท่ีเป็นวัสดุแผ่นหุ้มตลอดขา หรือหน้าแข้งโดยปลาย ด้านล่างจะบานและโค้งงอเข้ารูปกับหลังเท้าและเสริมด้วยเส้นใยโลหะหรือใยทอ เพ่ือป้องกันการกระแทกหรือส่ิงที่อาจกระเด็นมากระทบขา ซ่ึงการใช้งานน้ัน จะเลอื กใหเ้ หมาะสมตามลกั ษณะของงาน เชน่ งานหลอมเหลว หรอื ถลงุ มคี วามรอ้ น มักใช้อุปกรณ์ท่ีท�ามาจากใยหินหรือหนัง ส่วนงานที่เกี่ยวข้องกับกรด-ด่าง หรือ ของเหลวทม่ี คี วามรอ้ น กม็ กั เลอื กอปุ กรณท์ ท่ี า� มาจากยางสงั เคราะห ์ ยางธรรมชาติ หรือพลาสติกท่ีทนต่อความร้อนและการกัดกร่อนและต้องสามารถสวมใส่และ ถอดไดส้ ะดวกรวดเรว็ ในกรณีทีเ่ กดิ เหตอุ นั ตรายฉุกเฉิน กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน 177

คมู่ อื การบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) การดูแลรักษารองเท้าและอุปกรณ์ป้องกันขาหลังการใช้งานต้องท�ำความ สะอาดท้ังด้านนอกด้านในด้วยน�้ำธรรมดา หรือใช้น�้ำยาฆ่าเช้ือเช็ดท�ำความสะอาด ฉีดนำ�้ ล้างแล้ววางให้แหง้ หมายเหตุ : คู่มือน้ีกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงานจัดท�ำขึ้นเพื่อรณรงค์ส่งเสริมและ เผยแพรใ่ หน้ ายจา้ ง ลกู จา้ งเพอ่ื เปน็ แนวทางในการดำ� เนนิ งานดา้ นความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน โดยไม่หวังผลก�ำไรเชิงธุรกิจ ซ่ึงประกอบท่ีน�ำมาประกอบอาจมีลิขสิทธิ์ตามกฎหมาย กรมสวัสดิการและ คุ้มครองแรงงานจึงขออนุญาตน�ำรูปมาใช้ประกอบในการจัดท�ำคู่มือโดยไม่ต้อง ขออนญุ าตเป็นลายลักษณอ์ กั ษร 178 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน

คมู่ ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) บทท่ี สีและสญั ลกั ษณ์ แห่งความปลอดภัยในการท�ำงาน 1. สแี ห1ง่ .ค สวีแามห่งปคลวอามดปภลัยอดภยั 1.1 ความสำ� คัญของการใช้สี สี คอื ลกั ษณะของแสงทปี่ รากฏแกส่ ายตาใหเ้ หน็ เปน็ สี (พจนานกุ รม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน ในทางศิลปะ สีคอื ทัศนธาตอุ ย่างหน่งึ ที่เปน็ องค์ประกอบ สำ� คัญของงานศิลปะ และใชใ้ นการสร้างงานศิลปะ ในทางวิทยาศาสตรใ์ ห้ค�ำจำ� กัด ความของสีว่า เป็นคลื่นแสงหรือความเข้มของแสงที่สายตาสามารถมองเห็น โดยจะท�ำให้ผลงานมีความสวยงาม ช่วยสร้างบรรยากาศ มีความสมจริง เด่นชัด และน่าสนใจมากขึน้ สีเป็นองค์ประกอบส�ำคัญอย่างหน่ึงของงานศิลปะ และเป็น องค์ประกอบท่ีมีอิทธิพลต่อ ความรู้สึก อารมณ์ และจิตใจ ได้มากกว่า องค์ประกอบอ่ืน ๆ ในชีวิตของมนุษย์มีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับสีต่าง ๆ อย่าง แยกไม่ออก โดยทสี่ ีจะใหป้ ระโยชนใ์ นดา้ นต่าง ๆ เช่น 1) ใชใ้ นการจำ� แนกสงิ่ ต่าง ๆ เพือ่ ใหเ้ ห็นชัดเจน 2) ใชใ้ นการจดั องคป์ ระกอบของสง่ิ ตา่ ง ๆ เพอ่ื ใหเ้ กดิ ความสวยงาม กลมกลนื เชน่ การแตง่ กาย การจดั ตกแตง่ บา้ น 3) ใช้ในการจดั กลุ่ม พวก คณะ ดว้ ยการใช้สีต่าง ๆ เชน่ คณะสี เครือ่ งแบบต่าง ๆ 4) ใชใ้ นการสอ่ื ความหมาย เปน็ สญั ลกั ษณ์ หรอื ใชบ้ อกเลา่ เรอ่ื งราว 5) ใช้ในการสร้างสรรค์งานศิลปะ เพ่ือให้เกิดความสวยงาม สร้างบรรยากาศ สมจรงิ และนา่ สนใจ 6) เปน็ องค์ประกอบในการมองเหน็ ส่ิงต่าง ๆ ของมนษุ ย์ กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและค้มุ ครองแรงงาน 179

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 1.2 สแี หงความปลอดภยั จะใหป้ ระโยชนต์ าง ๆ ดงั น้ี 1) การใช้สีเพอ่ื แยกแยะอนั ตราย 2) การใช้สีเพอ่ื เตือนสตหิ รือเตือนภยั 3) การใช้สีกับความสวยงามอยากท�างาน หรือสร้างบรรยากาศ ในการทา� งาน 4) การใชส้ เี พือ่ ความปลอดภยั ในการทา� งาน 5) การใช้สีกบั อปุ กรณ์ปอ งกนั อันตรายจากการหายใจ 6) การใชส้ เี พื่อก�ากับในระบบท่อ 7) การใชส้ ีเปน็ รหัสแสดงระดับความสัมพนั ธ์ มาตรฐานสแี หง่ ความปลอดภยั ในการท�างาน 180 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคุม ครองแรงงาน

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สีความปลอดภัยในการทา� งานและสตี ดั 2. สัญลักษณค์ วามปลอดภยั ในการทา� งาน สัญลักษณ์ความปลอดภัย หมายถึง ส่ิงท่ีใช้สื่อความหมายเกี่ยวกับ ความปลอดภยั โดยม ี ส ี รปู แบบ และสญั ลกั ษณภ์ าพ หรอื ขอ้ ความแสดงความหมาย โดยเฉพาะเพือ่ ความปลอดภยั สัญลักษณ์ความปลอดภัยแบ่งออกเป็น 3 ประเภท ตามวัตถุประสงค์ ของการแสดงความหมาย โดยให้แสดงสัญลักษณ์ภาพไว้ตรงกลางเคร่ืองหมาย โดยไมท่ ับแถบขวางส�าหรบั เครือ่ งหมายหา้ ม ได้แก่ 1) เคร่อื งหมายความปลอดภัยทใี่ ชส้ ญั ลกั ษณ์เพยี งอยา่ งเดียว (Symbol) จากการประชมุ ของ OSHA, ISO พบวา่ เครอ่ื งหมายความปลอดภยั ชนดิ นเ้ี พยี งสอง ถงึ สามแบบเทา่ นัน้ ทที่ �าให้เกิดความเขา้ ใจอยา่ งสากล กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 181

คูม่ ือการบรหิ ารงานความปลอดภัยและอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) 2) เครอ่ื งหมายความปลอดภยั ทใี่ ชข้ อ้ ความอยา่ งเดยี ว (Text) โดยขอ้ ความ ท่ีใช้ต้องพยายามให้เป็นค�ำศัพท์เฉพาะ เพราะจะท�ำให้เกิดการรับรู้ได้มากที่สุด เชน่ “หา้ ม” “ระวัง” เปน็ ตน้ 3) เคร่ืองหมายความปลอดภัยที่ใช้ทั้งสัญลักษณ์และข้อความ (Symbol and text) คือ รวมท้งั แบบ 1 และ 2 ไว้ด้วยกัน ความส�ำคัญของการใช้สีกับสัญลกั ษณค์ วามปลอดภัยในการท�ำงาน สีเป็นสัญลักษณ์อันหน่ึงที่จะช่วยเน้นความหมาย ของเคร่ืองหมาย ความปลอดภัย และช่วยให้คนสามารถรู้ถึงระดับของอันตรายได้เม่ือมองผ่านตา ครง้ั แรก และต้องระวงั ไมใ่ ห้มผี ลท�ำใหข้ ้อมลู เปลย่ี นแปลงไป ซง่ึ ควรค�ำนึงถงึ 1) ความสวยงามควรจะเลอื กสขี องตวั หนงั สอื และสขี องพน้ื ใหแ้ ตกตา่ งกนั มากทส่ี ุด 2) ควรใชส้ ีท่ีสะดดุ ตาคนมากท่สี ุด 3) ควรใชส้ ีท่สี ม�่ำเสมอ และเป็นสากล เพือ่ ใหม้ ปี ระสทิ ธิภาพสูงสุด ความหมายของสีที่ใชใ้ นงานอตุ สาหกรรม ในงานอุตสาหกรรมซ่ึงเปน็ งาน ทตี่ อ้ งใชท้ รพั ยากรมนษุ ยเ์ ปน็ จำ� นวนมาก การปฏบิ ตั งิ านดว้ ยความปลอดภยั ถอื เปน็ หลกั สำ� คญั ประการแรกดงั นนั้ จงึ ตอ้ งใชส้ มี าเกยี่ วขอ้ ง กบั สามญั สำ� นกึ ของผปู้ ฏบิ ตั งิ าน ในโรงงานอตุ สาหกรรม จงึ กำ� หนดสเี พอื่ ใชเ้ ปน็ สอ่ื ความหมาย แทนภาษาหรอื คำ� พดู ทเ่ี ห็นกนั โดยท่ัวๆ ซ่งึ มี 4 สี คือ 182 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ้ ครองแรงงาน

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สี ความหมาย ตวั อยางการใช้งาน แดง “หยุด” - เครอ่ื งหมายหา้ ม เหลือง - เครอื่ งหมายหยุด เขียว “ระวัง” - อปุ กรณ์ดับเพลงิ น้า� เงนิ หรอื - เครอื่ งหมายอปุ กรณ์ “มีอนั ตราย” หยุดฉุกเฉิน - เครอ่ื งหมายเตือน “สภาวะความ - ช้ีบ่งว่ามีอันตราย เช่น ไฟ ปลอดภัย” วตั ถุระเบดิ กัมมันตภาพรังสี “บังคับ” วตั ถมุ พี ิษและอ่นื ๆ - ชบี้ ง่ ถงึ เขตอนั ตราย ทางผา่ น หรือ ที่มีอันตราย เครอ่ื งกีดขวาง ”ตอ้ งปฏบิ ัต”ิ - ทางออกฉกุ เฉิน - ฝกบวั ช�าระลา้ งฉกุ เฉิน - หน่วยปฐมพยาบาล - หนว่ ยกู้ภยั - เครื่องหมายสารนิเทศแสดง ภาวะปลอดภัย - เครื่องหมายบังคับ - บังคับให้ต้องสวมอุปกรณ์ ปอ งกันอนั ตรายส่วนบุคคล กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 183

คมู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) การใช้สียังน�ามาประยุกต์เปนสัญลักษณ์ในงานอุตสาหกรรมตาง ๆ เพ่มิ เตมิ อกี ได้แก  การใชส้ รี ะบบทอ ในโรงงานอุตสาหกรรม เชน สี สีทอ ความหมาย ด�า ทอนา้� ทีท่ า ทอนา้� ทงิ้ หรือพน ดว้ ยสีดา� เขียว ทอนา้� ทท่ี า ทอน้า� สะอาด หรือพน ด้วยสเี ขียว นา�้ เงนิ ทอเหลก็ ท่พี น ทอ ไอนา�้ หรอื ทาดว้ ยสนี า�้ เงนิ แสด ทอ เหลก็ ทีพ่ น ทอ ร้อยสายไฟฟา หรือทาด้วยสแี สด เหลือง ทอ เหล็กทีพ่ น ทอ แกส หรอื ทาดว้ ยสีเหลอื ง น�้าตาล ทอ เหล็กทีพ่ น ทอ นา�้ มัน หรือทาดว้ ยสีนา้� ตาล 184 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน

คมู ือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) สี สที อ ความหมาย มว ง ทอ เหล็กทพี่ น ทอกรดหรอื ทอดาง หรอื ทาดว้ ยสีมวง แดง ทอ เหล็กทีพ่ น ทอระบบน้�าดับเพลงิ หรอื ทาดว้ ยสแี ดง ความสมั พนั ธร์ ะหวา งสที ใี่ ชร้ ว มกนั เมอื่ ไดร้ บั แสงสะทอ้ นกบั การมองเหน็ ได้ชัดเจน 1) ตัวหนงั สอื ที่สามารถมองเหน็ ไดช้ ัดเจนดมี าก  ตัวหนังสอื สดี า� บนพนื้ สีขาว 2) ตวั หนงั สือท่สี ามารถมองเหน็ ไดช้ ัดเจนด ี  ตวั หนงั สือสดี า� บนพ้นื สเี หลือง  ตัวหนังสอื บนพืน้ สนี า� เงนิ ด�าบนพนื้ สีขาว  ตวั หนังสือสเี ขยี วบนพ้ืนสขี าว 3) ตัวหนังสอื ทส่ี ามารถมองเห็นไดช้ ัดเจนพอสมควร  ตัวหนงั สอื สีแดงบนพน้ื สขี าว  ตวั หนังสอื สแี ดงบนพื้นสเี ขยี ว  ตวั หนังสอื สีส้มพ้ืนสดี า�  ตวั หนังสือสีสม้ บนพน้ื สขี าว กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคมุ ครองแรงงาน 185

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) มาตรฐานสัญลักษณ์ความปลอดภัยในการท�างาน แบงตามลักษณะ การใชง้ าน ดังน้ี 1) เครื่องหมายห้ามหมายถึง เครื่องหมายซ่ึงแสดงเกี่ยวกับค�าส่ังห้าม ตามที่แสดงไวใ้ นเคร่อื งหมายความปลอดภัย แบบสญั ลกั ษณ์หรอื ข้อความ 2) เครื่องหมายบังคับเครื่องหมายซ่ึงแสดงเก่ียวกับข้อบังคับให้ปฏิบัติ และอธิบายถงึ การปอ งกนั อันตราย เชน่ สวมใสอ่ ปุ กรณป์ อ งกนั อันตรายสว่ นบุคคล เป็นต้น 3) เครื่องหมายเตือนหมายถึง เคร่ืองหมายซ่ึงแสดงภาวะอันตราย ทต่ี ้องระวัง โดยบ่งช้ีเปน็ สญั ลกั ษณห์ รือข้อความ 4) เคร่ืองหมายสารนิเทศเกี่ยวกับความปลอดภัยหมายถึง เคร่ืองหมาย ซึ่งแสดงการบ่งชถี้ งึ ต�าแหน่ง เช่น ทางออกฉกุ เฉนิ อุปกรณ์ปฐมพยาบาล เป็นตน้ 5) เคร่ืองหมายเกี่ยวกับการปองกันและระงับอัคคีภัย หมายถึง เครื่องหมายซึ่งแสดงการบ่งชี้ถึงต�าแหน่งของอุปกรณ์ปองกันและระงับอัคคีภัย สัญญาณแจ้งเหตเุ พลิงไหมแ้ ละขอ้ แนะนา� ในการใช้อปุ กรณ์แต่ละชนดิ ดังกล่าว สี/สัญญลักษณ์ ความหมาย ตัวอยา ง หยดุ /ห้าม - เครือ่ งหมายหา้ ม เชน่ ห้ามสบู บหุ ร่ ี หา้ มถ่ายรูป - พนื้ ทห่ี า้ มเขา้ เตรียมความพร้อม/ - เครือ่ งหมายเตอื น เตอื น/ระวงั - พน้ื ทอี่ นั ตรายหา้ มเข้า - บริเวณทีม่ กี ระแสไฟฟา 186 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดิการและคมุ ครองแรงงาน

คูมือการบริหารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) สี/สญั ญลักษณ์ ความหมาย ตวั อยาง แสดงสภาวะ - ห้องพยาบาล ความปลอดภยั - ทล่ี า้ งตาฉุกเฉิน - เคร่ืองหมายสภาวะความ บงั คบั ตอ้ งใหป้ ฏิบัติ ปลอดภัย ต่าง ๆ - พน้ื ทต่ี อ้ งปฏบิ ตั ติ ามคา� แนะนา� อยา่ งเครง่ ครัด - การสวมใส่อุปกรณ์คุ้มครอง ความปลอดภยั สว่ นบคุ คลตาม สัญลกั ษณ์ก่อนเข้าพนื้ ท่ี เคร่ืองหมายหลกั และเครื่องหมายเสริม มาตรฐาน IOS 3864 กา� หนดรปู เครอื่ งหมายเพอื่ ความปลอดภยั เปน็ 3 แบบ ให้มีความหมายสัมพันธ์กับการใช้สี คือ วงกลม หมายถึง การห้ามและข้อบังคับ 3 เหล่ียม หมายถึง การเตือนสติ และ 4 เหล่ียม หมายถึงข้อมูลหรือข้อแนะน�า โดยจา� แนกเปน็ เครอ่ื งหมายเพอื่ ความปลอดภยั และเครอ่ื งหมายเสรมิ ไดด้ งั ตอ่ ไปนี้ 1) การใชเ้ คร่ืองหมายเพอื่ ความปลอดภัย (1) เพอื่ เตือนใหร้ ะวงั อนั ตรายที่จะเกดิ ข้นึ กบั สขุ ภาพรา่ งกาย (2) ก�าหนดใหใ้ ส่อปุ กรณ์ปอ งกันอันตรายส่วนบุคคล (3) แนะน�าให้พึงปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติเพื่อวามปลอดภัย เคร่ืองหมายเสริมความปลอดภยั 2) เครื่องหมายเสริมความปลอดภัย (1) รูปแบบของเครอ่ื งหมายเสริม เป็น 4 เหลยี่ มผนื ผ้า หรอื 4 เหลีย่ ม จัตุรสั กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคมุ ครองแรงงาน 187

คูมอื การบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) (2) มพี นื้ ใหใ้ ชส้ เี ดยี วกบั สเี พอ่ื ความปลอดภยั และสขี อ้ ความใหใ้ ชส้ ตี ดั หรือสีพื้นใหใ้ ชส้ ขี าวและสีของข้อความให้ใชส้ ดี �า (3) ตัวอักษรทีใ่ ชใ้ นขอ้ ความ  ชอ่ งไฟระหว่างตวั อักษรตอ้ งไมแ่ ตกตา่ งกนั มากกว่ารอ้ ยละ 10  ลกั ษณะของตวั อกั ษรตอ้ งดเู รยี บงา่ ย ไมเ่ ขยี นแรเงาหรอื ลวดลาย  ความกว้างของตัวอักษรต้องไม่น้อยกว่าร้อยละ 70 ของ ความสงู ของตัวอกั ษร (4) ใหแ้ สดงเครือ่ งหมายเสรมิ ไวใ้ ตเ้ ครือ่ งหมายเพ่อื ความปลอดภยั เคร่อื งหมาย ความหมาย 1. เครอื่ งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เคร่ืองหมายเสริม แสดงโดยอักษรท่ีสามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถนิ่ เปน็ สว่ นขยายเครอื่ งหมาย หลกั ใหเ้ ขา้ ใจยง่ิ ขึน้ 1. เครอ่ื งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เครื่องหมายเสริม แสดงโดยอักษรท่ีสามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถนิ่ เปน็ สว่ นขยายเครอ่ื งหมาย หลกั ใหเ้ ขา้ ใจยงิ่ ขึ้น 1. เครอ่ื งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เคร่ืองหมายเสริม แสดงโดยอักษรที่สามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถนิ่ เปน็ สว่ นขยายเครอื่ งหมาย หลกั ให้เขา้ ใจยิ่งขนึ้ 188 กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดกิ ารและคุม ครองแรงงาน

คูมือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามัย (Safe work Safe life for SMEs) เครอ่ื งหมาย ความหมาย 1. เครอ่ื งหมายหลกั แสดงโดยภาพหรอื สญั ลกั ษณต์ ามหลกั สากล 2. เครื่องหมายเสริม แสดงโดยอักษรท่ีสามารถอ่าน เขา้ ใจงา่ ย เหมาะกบั ทอ้ งถน่ิ เปน็ สว่ นขยายเครอื่ งหมาย หลกั ให้เขา้ ใจยง่ิ ข้ึน กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวัสดกิ ารและคุมครองแรงงาน 189

ค่มู ือการบรหิ ารงานความปลอดภยั และอาชวี อนามยั (Safe work Safe life for SMEs) 190 กองความปลอดภัยแรงงาน กรมสวัสดิการและคุม้ ครองแรงงาน

คูม่ อื การบริหารงานความปลอดภยั และอาชีวอนามัย (Safe work Safe life for SMEs) บทที่ แนวทางการพฒั นาระบบบรหิ ารและ การจดั การดา้ นความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งาน ปจั จบุ นั สถานประกอบกจิ การในประเทศไทย มที ง้ั ยคุ เกา่ ทผ่ี ลติ แบบครวั เรอื น และผลิตใช้เองภายในประเทศควบคู่กับภาคเกษตรกรรม ยุคกลางเป็นการผลิต เพอื่ การสง่ ออกแตย่ งั คงใชว้ ตั ถดุ บิ ภายในประเทศเปน็ หลกั ทไ่ี ดจ้ ากภาคเกษตรกรรม และสถานประกอบกจิ การยคุ ใหมท่ พี่ ฒั นารปู แบบการผลติ เนน้ การผลติ จำ� นวนมาก ๆ โดยน�ำเทคโนโลยี เครื่องมือ เครื่องจักร อุปกรณ์สมัยใหม่มาใช้เพ่ือเพิ่มผลผลิต สถานประกอบกจิ การมคี วามหลากหลายบางแหง่ ยงั เปน็ แบบดงั้ เดมิ ทย่ี งั ใชเ้ ครอ่ื งมอื เคร่อื งจกั รและสารเคมี และสารเคมีอนั ตรายมาใช้ในกระบวนการผลติ ท�ำให้ส่งผล กระทบตอ่ ผู้ใชแ้ รงงานในด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย สภาพแวดลอ้ มในการ ท�ำงาน และก่อใหเ้ กิดอนั ตรายแก่แรงงานจนถึงขน้ั บาดเจ็บ พิการ ทพุ พลภาพ และ เสยี ชีวติ หรอื เกิดโรคอนั เน่ืองจากการท�ำงาน ตามพระราชบัญญตั ิความปลอดภัย อาชีวอนามยั สภาพแวดล้อมในการ ทำ� งานพ.ศ.2554เปน็ มาตรฐานกฎหมายความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ ม ในการท�ำงาน เพ่ือก�ำกับ ดูแล ให้สถานประกอบกิจการปฏิบัติตามมาตรฐาน กฎหมายความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานอย่าง เครง่ ครดั รวมทง้ั สง่ เสรมิ ใหม้ กี ารพฒั นาระบบการบรหิ ารและการจดั การดา้ นความ ปลอดภัย อาชีวอนามัย และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และต่อเนื่องอย่างเหมาะสม เพื่อให้แรงงานมีความปลอดภัยและสุขภาพอนามัยดี เปน็ การสงวนรกั ษาทรัพยากรบคุ คลอนั เป็นกำ� ลงั สำ� คัญของชาติ ส�ำหรับแนวทางการพัฒนาระบบการบริหารและการจัดการด้านความ ปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งานนจี้ ดั ทำ� ขนึ้ เพอื่ เปน็ แนวทาง ให้สถานประกอบกิจการน�ำไปเป็นแนวทางในปฏิบัติงานด้านความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งานใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพ และสอดคลอ้ งกบั มาตรฐานกฎหมายความปลอดภยั อาชีวอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน กองความปลอดภยั แรงงาน กรมสวสั ดิการและคุ้มครองแรงงาน 191