พุทธประวัติสังเขป

คํานาํ พมิ พค รง้ั ที่ ๖/๒๕๒๘ พทุ ธประวัติสังเขปน้ี ไดอํานวยความสะดวกแกค รู อาจารย และ นกั เรยี น ท้งั ในโรงเรยี นพระปรยิ ัตธิ รรม และในสถานศึกษาทว่ั ไปเปน อยา งดี ดงั ที่ทราบกนั อยู. ในการพิมพค รง้ั น้ี ไดนําเอาบนั ทกึ เหตกุ ารณใ นพทุ ธประวตั ิ ท่ี แสดงใหเห็นวา พระพุทธเจาทรงมีพระพุทธจริยาวัตร หรอื พระพุทธ- ลักษณูปนิสัย ท่คี วรจะนอมนํามาถอื ไวเ ปนเยี่ยงอยาง ซงึ่ มอี ยูเปน อนั มาก แตไดนํามาเพียงเลก็ นอ ยพอเปนตัวอยาง โดยตงั้ ชื่อวา \"พุทธประวตั -ิ เนต\"ิ ซง่ึ แปลวา เยย่ี งอยา ง หรอื แบบอยาง หรอื ตวั อยา งในพทุ ธประวตั .ิ ไดนาํ เอาบันทึกดงั กลาวนม้ี าพมิ พร วมเขา ดว ย เพ่ือใหนักเรยี นไดรูจกั ใช พทุ ธประวัติ ใหเ ปนประโยชนใ นชวี ติ ประจาํ วัน และเปนประโยชนใ น การแตงกระทธู รรมอีกวชิ าหนงึ่ ในแผนกธรรมสนามหลวงดวย. อน่ึง การศึกษาพระปรยิ ัตธิ รรม แผนกธรรมสนามหลวง เฉพาะ วชิ าพทุ ธประวตั ิ ทา นกาํ หนดใหศ กึ ษา และสอบไลค วามรูด า นศาสนพธิ ี รวมเขา ในวิชาพทุ ธประวตั ิดวย จึงไดนาํ เอา \"ศาสนพิธีสงั เขป\" ที่ ไดบ นั ทึกยอมมาจากศาสนพธิ ี เลม ๑ ซ่ึงองคการศกึ ษาประกาศใชเปน หลกั สูตร มารวมไวในเลม น้ดี ว ย เพอื่ สะดวกในการเรียน การสอน และการสอบวชิ าพุทธประวตั ิยิ่ง ๆ ขึ้น. พระศรีวิสุทธญิ าณ วดั บวรนิเวศวหิ าร ๔ กรกฎาคม ๒๕๒๘ คํานําครัง้ ที่ ๑/๒๕๑๓ บันทึก \"พทุ ธประวตั ิสังเขป\" นี้ พระมหาอุบล นนฺทโก ป.ธ. ๙

วัดบวรนิเวศวหิ าร ครูสอนปรยิ ัติธรรมวดั บวรนิเวศวหิ าร อาจารย ภาษาบาลีสภาการศกึ ษา และเจาหนาทใ่ี นแผนกตํารากองอํานวยการ มหามกุฎราชวทิ ยาลัย ไดบนั ทึกเกบ็ ใจความในพุทธประวตั ิเปนตอน เปน สว น คือ :- ๑. เก่ยี วกบั ประวตั ิ ชอ่ื สถานที่ ชื่อบุคคล ความเปนมา---- จนตรัสร.ู ๒. พทุ ธกจิ พระพุทธเจาทรงบําเพ็ญโลกัตถจริยาอยางไร ทไี่ หน แกใคร ดวยอาการอยา งไร ซงึ่ เปน เนตติตวั อยางท่ีสาํ คญั . ๓. หวั ขอ ธรรมะเรอ่ื งนั้น ๆ ทรงแสดงทไ่ี หน มพี ระประสงค อยา งไร ใจความท่ีควรจํามีอะไรบา ง เปนประโยชนแกผูม ุงถอื เอาแตง ใจความ. พจิ ารณาเหน็ วา \"พุทธประวตั ิสงั เขป\" น้ี จะอํานวยความ สะดวกแกค รูอาจารยแ ละนกั เรียน ในวิชาพทุ ธประวตั ิท้งั ในโรงเรยี น และสถานทอ่ี บรมทว่ั ไป นอกจากน้ัน ผศู ึกษาทมี่ ีเวลานอยจะไดรวบรดั ถอื เอาในความทต่ี นประสงคไดเปน อยางดี จึงตพี ิมพขนึ้ เปน หนงั สอื คูมอื วชิ าพทุ ธประวัตแิ ผนกธรรมสนามหลวง มหามกฎราชวิทยาลยั ในพระบรมราชปู ถัมภ ขออนโุ มทนาแด พระมหาอุบล นนทฺ โก ป.ธ. ๙ ทีม่ อบลขิ สิทธหิ นังสือน้ีใหแกมลู นิธิ ฯ เพอ่ื พิมพเผยแพรตอ ไป. ในพระราชพิธีเฉลมิ พระชนมพรรษา วนั ท่ี ๕ ธนั วาคม ๒๕๑๓ พระมหาอุบล นนทฺ โก ป.ธ. ๙ เจาหนา ทีแ่ ผนกตําราของมหามกุฎ ฯ ไดร บั พระราชทานสมณศกั ด์เิ ปน พระราชาคณะ มีราชทนิ นามวา \"พระ- ศรีวิสทุ ธญิ าณ\" แผนกตาํ รามหากุฎราชวทิ ยาลัย ทราบซงึ่ ในพระ- มหากรณุ าธิคุณ จงึ ขอพระราชทานถอื โอกาส ขอถวายพระพรแด สมเดจ็ บรมบพิตรผูทรงพระคุณอนั ประเสรฐิ ขอจงทรงพระเจรญิ ใน

พระราชสิรสิ มบตั พิ ิพฒั นมงคลทุกประการ. ขอถวายพระพร มหามกุฎราชวทิ ยาลยั ในพระบรมราชูปถมั ภ ๒ ธนั วาคม ๒๕๑๓ คํานํา (พิมพค ร้งั ที่ ๑/๒๕๑๓) พุทธประวตั สิ งั เขปนี้ ไดเ ก็บเอาขอความในหนังสือพุทธประวัติ บันทึกไว เพ่อื ประโยชนแกการทอ งจาํ (สวนตัว) ตามที่อาจารยสอน ตั้งแตเรยี นนกั ธรรมช้นั ตรี ตอ มาเมอ่ื ทาํ หนาที่เปนครูสอน กไ็ ดบ นั ทึก เพิม่ เติมเขาอีก คร้นั ถงึ พ.ศ. ๒๕๐๙ นวกภกิ ษุวดั บวรนเิ วศวหิ าร แจงความประสงคจะโรเนยี วแจก กไ็ ดคนควาเอาขอความบางอยา ง ในหนังสอื อ่ืนนอกจากพุทธประวัติ แตมคี วามเก่ียวเน่ืองกันมาเพ่มิ เขา เลก็ นอย แลว ใหโ รเนียวแจกนวกภกิ ษุ-สามเณร วัดบวรนเิ วศวหิ าร และวัดอ่ืน ๆ บางวดั และไดโรเนียวแจกติดตอ กันมา ๓ ป ตอ มากม็ ีผู ตอ งการถามหาอยเู สมอ จงึ ปรารภจะพมิ พเปน เลม ใหเรยี บรอ ย แตย งั ไมพ รอม คร้นั ไดทราบวา ในงานเฉลิมพระชนมพรรษาศกน้ี จะไดร ับ พระราชทานสมณศกั ด์ิตามพระราชประเพณี จึงไดชําระแกไขเพิ่มเติม อกี แลว พิมพเปน เลมขึ้น เปนเครอ่ื งปฏิการแกท า นผมู เี มตตามาแสดง มุทิตาจิตบาง และแจกเปนวิทยาทานตอ ไปบาง หวงั วาคงอาํ นวยประ- โยชนแ กผไู ดรบั และอา น ตลอดถึงลกู หลาน ญาติ มติ ร ผูกาํ ลังเรยี น นกั ธรรมและธรรมศกึ ษาตามสมควร. แตก อ นอน่ื โปรดทราบวา พทุ ธประวตั ิสงั เขปนี้ ผูบันทกึ มงุ การ ทองจําเปน สําคญั ไดย กเอาใจความที่เหน็ วา สําคัญบางแหงในทีน่ ้นั ๆ ขนึ้ เรยี งเปนขอ ๆ ใชค ําพูดยอ ๆ สนั้ ๆ เพอ่ื จํางาย จงึ ไดท งิ้ ราชาศพั ท

เสียบา ง ท้งิ เน้ือความแมทีส่ าํ คญั บางแหงบา ง เปล่ียนสํานวนแตค งมี ใจความเดิมไวบาง ฉะนั้น เพ่ือความเขาใจแจมแจงพสิ ดาร ทานผยู ัง ไมรูโปรดอา นดูในหนังสือพุทธประวัติที่จดั เปน หลกั สูตร ซึง่ ทา นบุรพา- จารย สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส ทรงรจนา ไวด ีแลวเถดิ . ขอนอมถวายลขิ สิทธิเปน สมบัติของมูลนิธิมหามกุฎราชวทิ ยาลัย และสวนความดจี ากหนังสอื น้ี แดส มเด็จพระมหาสมณเจา ฯ พระองค น้นั และบุรพาจารยท ุกทาน. และขอขอบคณุ แกท ุกทา น ผทู ไี่ ดมสี วนชวยในการพมิ พท ุกครัง้ ตลอดมา. พระมหาอบุ ล นนฺทโก ป.ธ. ๙ วดั บวรนเิ วศวิหาร ๒๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๑๓

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนา ท่ี 1 พทุ ธประวัตสิ งั เขป ขอ ความเบอ้ื งตน การศกึ ษาพุทธประวัติ คอื การเรียนรคู วามเปนไปของพระพทุ ธ- เจา ยอมเปน สิ่งสาํ คญั และมีประโยชนม าก สําหรับพทุ ธศาสนิกชน เพราะพระพุทธประวตั เิ ปนเรื่องท่แี สดงพระพุทธจรรยาของพระพุทธเจา ใหปรากฏ ทั้งเปน สว นอัตตสมบตั ิและสัตตูปการสัมปทา เปน ส่งิ สําคญั ของผูปฏบิ ตั ิตามคําสอนของพระพุทธเจา เทากับพงศาวดารยอมเปนสง่ิ สําคัญของชาติคน ทจี่ ะใหร ไู ดว าชาติใดไดเปน มาแลว อยา งไร เพราะ พระองคท รงเปน เยี่ยงอยางอันดี ทงั้ อบุ ายวิธีและระเบียบดําเนินการ ในสว นท่ที รงทําแกพ ระองคเ องและแกผูอืน่ ผทู ่ไี ดศกึ ษากจ็ ะไดเ หน็ ตัวอยา งทดี่ ี เปน เหตใุ หท ําชีวิตของตนใหเ ปน ประโยชน ปรบั ปรงุ ความ ประพฤติปฏบิ ัติใหถ ูกตอ งตามคลองธรรม เปนเครือ่ งนํามาซ่ึงชน้ั ตา่ํ ๆ กลาง ๆ ไปกอน กลาวคือเรียนรแู ลวใหร ูจกั หยบิ ยกนอ มนําเอามาใช ในกิจการทางโลก จะเปนสว นพระวิรยิ ะหรอื พระขนั ตกิ ต็ าม กค็ งจะได ประโยชนมาก ย่ิงไดศกึ ษาใหล ะเอยี ดก็จะยิ่งรสู กึ ซาบซงึ้ ในพระพทุ ธคุณ มากขน้ึ ศรทั ธา ปสาทะ ความเชอื่ ความเลื่อมใสกเ็ จริญมากข้นึ เทา กับ ระลึกถึงบรรพบรุ ษุ ผไู ดทําประโยชนไ วแกวงศตระกลู และประเทศชาติ

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั ิสงั เขป - หนาท่ี 2 ของตน ๆ แลวจะเห็นไดวาทานเหลา น้ันมีบญุ มคี ณุ แกตนอยางไร แลว จะไดม ีแกใ จบําเพ็ญความดีเจรญิ รอยตาม. รวมความแลว การเรยี นรูพ ทุ ธประวัติ ยอมไดค ติ ๓ ทาง คอื :- ๑. ทางตาํ นาน ใหส าํ เรจ็ ผลคือทราบเรอ่ื งของพระพุทธเจา วา เปน มาอยางไร. ๒. ทางอภินิหาร ใหส าํ เร็จผลคือไดเห็นวธิ กี ารเผยแผพระ พทุ ธศาสนา ทพ่ี ระองคทรงกระทาํ สําเร็จอยา งนาอัศจรรย และผทู หี่ นักในทางอภินิหาร ก็จะไดศรทั ธาปสาทะในพระ พทุ ธานภุ าพย่ิงขึ้น. ๓. ทางธรรม ใหส าํ เรจ็ ผลคือ ไดห ยง่ั ทราบขอ ปฏิบตั ิและเหตุ ผลท่ีเปนจรงิ โดยละเอียดแลว ปฏบิ ตั ิถกู ตอง. ฉะนน้ั พทุ ธศาสนิกชน นกั เรียน นักศึกษา ควรกําหนดจดจาํ ไว โดยสงั เขป ดงั ตอ ไปนี้ :-

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวัตสิ งั เขป - หนา ท่ี 3 ปุริมกาล ปริเฉทท่ี ๑ ชมพูทวปี และประชาชน ๑. ดินแดนทีเ่ รียกวา ชมพูทวีป ไดแ กประเทศอนิ เดยี (สมัยกอน) อยูทางทิศพายัพของประเทศไทย. ๒. ชมพทู วปี มีชน ๒ ชาติ อาศยั อยตู า งวาระกนั คือ :- (๑) ชาตมิ ลิ กั ขะ อาศัยอยกู อ น. (๒) ชาติอริยกะ ยกพวกขา มภูเขาหิมาลยั มารกุ ไลเจาของถนิ่ เดมิ แลว อาศัยอยูทีหลัง. ๓. ชมพูทวปี แบงออกเปน ๒ สว นใหญ ๆ คอื :- (๑) มชั ฌมิ ชนบท หรือมธั ยมประเทศ (สวนกลาง) เปน ท่อี ยขู องพวกอริยกะ. (๒) ปจ จันตชนบท หรือปจจนั ตประเทศ (สว นปลายแดน) เปน ท่อี ยขู องพวกมิลักขะ. ๔. อาณาเขตของมัชฌิมชนบทนัน้ มีปรากฏในพระบาลจี มั มขันธกะ ในมหาวรรคแหงพระวินยั ดงั นี้ :- (๑) ทิศบรู พา จด มหาศาลนคร (ปจ จบุ นั คือเมืองเบงคอล). (๒) \" อาคเนย \" แมน ้าํ สัลลวต.ี (๓) \" ทักษณิ \" เสตกณั ณิกนิคม (ปจ จบุ นั คือแควน เดกกนั ).

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวัตสิ งั เขป - หนาที่ 4 (๔) ทศิ ปศ จิม จด ถนู คาม (ปจจบุ ันคือเมืองบอมเบย). (๕) \" อุดร \" ภเู ขาอสุ รี ธชะ (ปจ จุบนั คือประเทศเนปาล). ๕. มชั ฌมิ ชนบทนนั้ เปน ถนิ่ ทอี่ ดุ มสมบรู ณ เปน ทีต่ ั้งนครใหญ ๆ เปนศนู ยกลางการปกครอง และเปนที่ประชุมนักปราชญคณาจารย เจา ลัทธติ า ง ๆ ๖. ชมพทู วปี ตามในอุโบสถสูตร ติกนิบาตองั คุตตรนกิ าย แบง เปน ๑๖ แควนใหญ คอื :- องั คะ มคธะ กาสี โกสละ วชั ชี มัลละ เจตี วงั สะ กรุ ุ ปญ จาละ มัจฉะ สรุ เสนะ อสั สกะ อวันตี คันธาระ กัมโพชะ. และระบุไวใ นสูตรอื่นอีก ๔ แควน คือ :- สกั กะ โกลิยะ ภัคคะ วิเทหะ อังคุตตราปะ. ๗. การปกครองของแควน เหลาน้ีตาง ๆ กนั คอื :- (๑) มพี ระเจาแผนดนิ ดาํ รงยศเปน มหาราชบา ง. (๒) มีพระเจา แผนดนิ ดํารงยศเปน เพียงราชาบาง. (๓) มีผูป กครองเปนเพียงอธบิ ดบี าง. (๔) ใชอํานาจโดยสิทธขิ าดบาง. (๕) ใชอํานาจโดยสามัคคธี รรมบาง. (๖) บางคราวเปนรัฐอสิ ระ (๗) บางคราวเปน รัฐเสยี อิสระ. ๘. ประชาชนในชมพทู วปี แบงออกเปน ๔ วรรณะ (พวก) คอื :- (๑) กษัตริย จาํ พวกเจา มีหนาทีป่ กครองบา นเมือง.

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนาที่ 5 (๒) พราหมณ จาํ พวกเลา เรียนมีหนาทีฝ่ ก สอนและทาํ พธิ .ี (๓) แพศย จําพวกพลเรอื นมีหนาท่ปี ระกอบอาชีพ เชน ทาํ นา คา ขาย. (๔) ศูทร จําพวกคนงานมหี นาท่ีรับจาง. ๙. ชนท้งั ๔ จําพวกเหลานี้ พวกท่ี ๑-๒ จัดเปนช้ันสงู ที่ ๓ เปน ช้ันสามญั ท่ี ๔ เปน ช้นั ตาํ่ พวกสงู ถือตัวจดั ไมย อมรว มกนิ รวมนอนกับพวกต่าํ หากบงั เกดิ มรี ว มกัน ลกู ทอี่ อกมาจัดเปนอกี จําพวกหนง่ึ เรยี กวา จัณฑาล ถอื วา เลวมาก. ๑๐. การศกึ ษาของคนในสมยั นนั้ กเ็ ปนไปตามวรรณะนนั้ ๆ คอื มีหนา ท่ี อยา งไร กศ็ ึกษาในเรื่องเกยี่ วกับหนาทนี่ ั้น. ๑๑. คนในสมยั นัน้ สนใจวิชาธรรมมาก จึงมคี วามคิดเห็นขดั แยงกนั ตา ง ๆ เชน :- (๑) เกยี่ วกบั เรอื่ งสังสารวฏั ๒ พวกใหญ ๆ ๑. เห็นวา ตายแลวเกดิ . ๒. เหน็ วาตายแลว สญู . (๒) เก่ยี วกับเร่อื งสุขทุกข ๒ พวกใหญ ๆ ๑. สุขทกุ ขเกดิ จากเหตุ- ๒. สขุ ทกุ ขไ มเกดิ จากเหตุ. ๑๒. คนในสมัยนนั้ ท้ัง ๔ วรรณะ กอ นแตพระพทุ ธเจาอุบัติก็ไดถ ือ ศาสนาพราหมณ ถือวา โลกธาตุท้ังปวงมีเทวดาสราง จงึ พากนั เชน สรวงดว ยการบูชายัญและประพฤติตบะทรมานรางกายตาง ๆ.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาท่ี 6 ปรเิ ฉทที่ ๒ สักกชนบท และศากยวงศ โกลิยวงศ ๑. ตํานานสักกชนบทมเี ร่ืองยอ วา พระเจาโอกากราชในพระ- นครหนง่ึ มีพระราชบตุ ร ๔ ราชบตุ รี ๕ พระองค ครน้ั พระมเหสีทิวงคต แลว ไดพระมเหสใี หมไดม ีพระโอรสอีก ๑ พระองค พระราชทาน ราชสมบตั ิใหแ กพระโอรสองคเ ล็กน้ัน โปรดใหพ ระราชบตุ ร และ พระราชบตุ รีทั้ง ๙ ไปสรา งพระนครใหมใ นดงไมสักกะ จึงไดช่ือวา สกั กชนบท และดงไมส ักกะนัน้ เปนทีอ่ ยขู องพวกกบลิ ดาบส จึงได ต้ังช่อื นครใหมน น้ั วา กบลิ พัสด.ุ ๒. พระราชบุตร พระราชบตุ รี ๘ พระองค สมสกู นั เอง ในนครกบลิ พสั ดุ จดั เปนตนวงศศ ากยะ. ๓. พระเชฏฐภคินีไดเ ปนมเหสขี องพระเจา กรงุ เทวทหะ จัด เปน ตนวงศโกลิยะ. ๔. ศากยวงศ กับ โกลิยวงศ สบื เชอื้ สายลงมาโดยลําดบั เทาที่ ปรากฏอยู มดี งั น้ี :- ศากยวงศ โกลิยวงศ พระเจาชยเสนะ ไมป รากฏพระนาม มีพระราชบุตร และพระราชบตุ รี พระเจาในโกลิยวงศ ไมป รากฏ รวม ๒ พระองค คอื :- พระนาม มีพระราชบตุ ร และ (๑) พระเจาสีหหนุ พระราชบุตรี ๒ พระองค คือ :-

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั ิสงั เขป - หนาท่ี 7 (๒) พระนางเจายโสธรา (๑) พระเจาอัญชนะ (๒) พระนางเจา กัญจนา พระเจาสหี หนุกบั พระนางเจากญั - พระเจาอัญชนะ กับ พระนางเจา จนามพี ระราชบุตรและพระราช- ยโสธรา มพี ระราชบตุ รและพระ บุตรี รวม ๗ พระองค คอื :- ราชบตุ รี รวม ๔ พระองค คอื :- (๑) พระเจาสุทโธทนะ (๑) พระเจาสปุ ปพุทธะ (๒) เจา ชายสกุ โกทนะ (๒) เจาชายฑณั ฑปาณิ (๓) \" อมโิ ตทนะ (๓) พระนางเจามายาเทวี (๔) \" โธโตทนะ (๔) พระนางเจาปชาบดี (๕) \" ฆนโิ ตทนะ (โคตม)ี (๖) เจา หญงิ ปมติ า (๗) พระนางเจาอมิตา ๑. พระเจา สุทโธทนะ มพี ระราช- พระเจา สปุ ปพุทธะ กบั พระนาง บุตร และพระราชบตุ รี ๓ พระองค เจา อมิตา มีพระราชบตุ ร และ ประสตู ิแตพ ระนางเจา มายาเทวี ๑ พระราชบตุ รี ๒ พระองค คือ:- พระองค คือ:- (๑) พระเทวทัต (๑) พระสิทธตั ถกุมาร (๒) พระนางพมิ พา หรือ และประสูติแตพ ระนางเจา ปชาบดี อกี ๒ พระองค คอื :- ยโสธรา (๑) พระนันทะ

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั ิสงั เขป - หนาที่ 8 (๒) พระนางรูปนันทา ๒. สุกโกทนะ กบั นางกีสาโคตมี มีพระโอรส ๑ พระองค คือ (๑) พระอานนท ๓. อมโิ ตทนะมพี ระราชบตุ ร และ พระราชบุตรี ๓ พระองค คือ (๑) พระเจา มหานามะ (๒) พระอนุรทุ ธะ (๓) พระนางโรหิณี ๑. พระสทิ ธตั ถะกับพระนางพมิ พา มีพระโอรส ๑ พระองค คือ พระราหลุ ๒. พระเจามหานามะ กับนางทาสี มีพระธดิ า ๑ พระองค คอื พระนางวาสภขัตติยา พระนางวาสภขัตตยิ าไดเ ปน พระอคั รมเหสี ของพระเจา ปเสนทิโกศลไดพ ระโอรส ชอ่ื \"พระเจาวฑิ ูฑภะ\"

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาที่ 9 ปริเฉทท่ี ๓ พระศาสดาประสตู ิ ๑. พระพทุ ธเจาของเราเปนชนชาวชมพทู วปี หรอื ชาวเนปาล เชื้อ ชาตอิ รยิ กะ แปลวา ชาติที่เจริญ คอื เจรญิ ดวยความรขู นบ ธรรมเนยี ม ศีลธรรมและฤทธิ์อํานาจ. ๒. พระองค เปน พระราชโอรสของพระเจาสุทโธทนะ และ พระนาง- เจา มายาเทว.ี ๓. พระองคม ีพระเจาสหี หนุเปนพระเจา ปู มีพระนางเจากญั จนาเปน พระเจา ยา มีพระเจาอญั ชนะเปน พระเจาตา มพี ระนางเจายโสธรา เปนพระเจายาย. ๔. พระองค ไมม ีพ่นี อ งรวมทองมารดากันเลย แตม ีนอ งตางมารดา กนั ๒ พระองค คือ พระนนั ทกุมาร ๑ พระรปู นันทากุมารี ๑ ซ่ึงประสตู ิแตพ ระนางเจา ปชาบดโี คตมี. ๕. พระศาสดา ไดเสดจ็ ลงสูพระครรภของพระมารดา เมื่อเวลาใกล รุง วนั พฤหสั บดี ขนึ้ ๑๕ ค่ํา เดอื น ๘ ประกา บังเกดิ แผนดนิ ไหว (เหตุแผนดินหว่ันไหว ๘ ประการ คอื (๑) ลมกําเรบิ (๒) ทา นผูม ฤี ทธิ์บนั ดาล (๓) พระโพธสิ ัตวจ ตุ ิลงสูพระครรภ มารดา (๔) พระโพธิสตั วประสูติจากพระครรภ (๕) พระโพธ-ิ สตั วต รัสรู (๖) พระพทุ ธเจายงั ธรรมจักรใหเ ปน ไป (๗) พระ พุทธเจา ทรงปลงอายสุ ังขาร (๘) พระพทุ ธเจา ปรนิ พิ พาน).

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนาท่ี 10 ๖. พระองค ประสูตจิ ากพระครรภม ารดา เมือ่ เวลาสายใกลเ ท่ียง วันศกุ ร ขนึ้ ๑๕ คํา่ เดือน ๖ ปจ อ กอ นแต พ.ศ. ไป ๘๐ ป. ๗. พระองคประสูติที่ ใตร ม ไมส าละในลมุ พินวี นั ซ่ึงตงั้ อยรู ิมเขต เมืองกลิบพสั ดุ และริมเขตเมอื งเทวทหะตอกัน (ตําบลรุมมินเด แขวงเปชวาร ประเทศเนปาล). ๘. พอประสตู ิแลว พระมารดาและพระญาตพิ ากลบั มประทับอยใู น พระราชวัง เมอื งกบลิ พัสดุ ตามพระดํารัสพระราชบดิ า. ๙. มี อสิตดาบส (กาฬเทวลิ ดาบส) เขา มาเย่ียมถึงในพระราชวงั เหน็ ลกั ษณะแหง พระราชกมุ าร จึงทํานายวามคี ติเปน ๒ คอื :- (๑) ถา ไมบวชจะไดเปน พระเจาจกั รพรรดมิ ีอาํ นาจมาก. (๒) ถา บวชจะไดเ ปน พระพุทธเจาผูส อนดีท่ี ๑ ในโลก (ศาสดาเอก) ๑๐. ประสตู ิแลว ๕ วนั พราหมณ ๑๐๘ คน มารับประทานอาหาร กนั แลว จงึ ขนานพระนามใหแกพระกุมารวา สิทธตั ถะ แปลวา ผมู คี วามตองการสําเร็จ. ๑๑. ประสตู แิ ลวตอมา ๗ วนั พระมารดาสิ้นพระชนม ไดร บั การ ชบุ เลยี้ งจากพระนางเจาปชาบดีตอ มา. ๑๒. เจริญวยั ขน้ึ ราว ๗ ขวบ พระบดิ าใหคนขุดสระปลูกบวั ไว ๓ สระ สาํ หรบั ใหพ ระกมุ ารทรงเลนสําราญ และทรงนาํ พระกมุ ารไปให ศกึ ษาศลิ ปวิทยา ในสาํ นักครชู ่ือ วิศวามิตร พระกุมารเรียนได จบความรูของครโู ดยไมช าเหมอนเด็กอ่ืน ๆ.

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พุทธประวตั ิสงั เขป - หนา ที่ 11 ๑๓. พระชนมายุ ๑๖ ป พระบดิ าใหคนสรา งปราสาทขึ้น ๓ หลงั แลว ใหพระสิทธตั ถะราชโอราสอภเิ ษก (แตง งาน) กบั พระนางพิมพา ใหอยใู นปราสาททั้ง ๓ หลังน้ัน ตามฤดหู นาว ฤดูรอ น ฤดฝู น เปน ลาํ ดับ ๑๔. พระชนมายุ ๒๙ ป ไดพระโอรส ๑ พระองค ทรงพระนามวา ราหุล แปลวา บวง หรือหว ง.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวตั ิสงั เขป - หนาท่ี 12 ปรเิ ฉทที่ ๔ เสดจ็ ออกบรรพชา ๑. พระองคเ สดจ็ ออกทรงผนวชในปท ี่มีพระชนมายุ ๒๙ ปน นั้ เอง. ๒. มลู เหตุที่พระองคอ อกผนวช ในอรรถกถามหาปทานสตู ร กลาววา ไดทอดพระเนตรเห็นเทวทตู ๔ คือ คนแก คนเจ็บ คนตาย และสมณะ อนั เทวดาแสรง นิมิตไวใ นระหวางทาง. และใน ปาสราสสิ ูตรมัชฌิมนกิ ายแสดงวา ทรงปรารภความแก เจ็บ ตาย อันครอบงําทุกคน ไมลวงพน ไปได แลวจึงทรงดําริวา เราควร แสวงหาเครือ่ งแกค วามแก เปน ตน แตถ า อยูในพระราชวัง โดย ไมบวช ก็คงมีแตเ รือ่ งเศราหมองมวั เมา จงึ ตกลงพระทยั ออกผนวช. ๓. พระองคหนอี อกผนวชตอนกลางคนื ทรงมา ชอื่ กณั ฐกะ ออกไป มีนายฉันนะตามเสด็จไปดวย เพอ่ื นํามากลับ น้กี ลาวตามพระอรรถ- กถาจารย. สวนพระมัชฌมภาณกาจารยก ลา ววา เสดจ็ ออกซ่ึงหนา อีกนยั หน่งึ วา เสด็จออกสรงนํา้ ในชลาลัยศกั ดิ์สิทธ์ิแลว ไมเสดจ็ กลับ. ๔. พระองคท รงผนวชท่ีฝง แมนํา้ อโนมา ปา อนปุ ยอมั พวัน แขวง มลั ลชนบท. ๕. ผา กาสายะและบาตร พระอรรถกถาจารยว า ฆฏิการพรหม นํามา ถวาย. สมเดจ็ ฯ ทรงสันนษิ ฐานวา นาจะทรงไดในสาํ นกั บรรพชติ ผูไดสมาบัต-ิ ---หรอื ไดม าดวยการตระเตรียม.

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั ิสงั เขป - หนา ที่ 13 ประเฉทที่ ๕ ตรัสรู ๑. ทรงบรรพชาแลว ประทับอยทู ี่อนุปยอมั พวัน ๗ วันแลว เสด็จผา น กรุงราชคฤห พระเจา พมิ พิสาร พระเจาแผน ดินมคธ ครง้ั ยัง เปนพระราชกุมาร ตรัสชวนใหอยจู ะพระราชทานอสิ รยิ ยศยกยอง พระองคไมท รงรบั และแสดงวา มุง จะแสวงหาพระสมั มาสมั - โพธญิ าณ. ๒. พระเจาพิมพสิ ารขอปฏญิ ญาวา ตรสั รแู ลวขอใหเ สด็จมาโปรด. ๓. ไดไ ปศึกษาอยูในสาํ นักอาจารยท ้ัง ๒ คอื :- (๑) อาฬารดาบส กาลามโคตร (ไดส มาบตั ิ ๗). (๒) อุทกดาบส ราวบุตร (ไดสมาบตั ิ ๘). เรยี นจบความรขู องอาจารยไ ดส มาบตั ิ ๘ คือ :- (ก) รูปฌาน ๔ มี ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตตยิ ฌาน จตตุ ถฌาน (ข) อรปู ฌาน ๔ มี อากาสานัญจายนะ วญิ ญาณัญจายตนะ อากญิ จัญญาตนะ เนวสัญญานาสญั ญายตนะ.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวัติสงั เขป - หนาท่ี 14 ๔. เสดจ็ ออกจากสาํ นกั อาจารย ไปทาํ ความเพยี ร เพ่อื จะไดต รัสรอู ยูท ี่ ตาํ บลอุรเุ วลาเสนานิคม ดวยทุกรกิริยา ๓ อยา ง คอื :- (๑) กดฟนกบั ฟน กดลิ้นกบั เพดาน. (๒) กลั้นลมหายใจ. (๓) อดอาหาร. จนพระรปู ผอมมาก ก็ยงั ไมไ ดต รัสรูเลย. ๕. อุปมา ๓ ขอ ปรากฏแกพ ระองควา :- (๑) ผมู กี ายและจิตยังไมออกจากกาม ตรสั รูไมไ ด เปรยี บ เหมอื นไมส ดแชนาํ้ สีไมตดิ ไฟ. (๒) ผูมีกายออกแลว แตจ ิตยังไมออกจากกาม ตรสั รูไ มไ ด เหมือนไมส ดต้งั บนบก สีไมติดไฟ. (๓) ผมู ีกายและจิตออกจากกามแลว ควรตรัสรไู ด เหมอื น ไมแหงตั้งบนบก อาจสีใหเ กิดไฟได. ๖. นบั จากวนั ผนวชมาได ๖ ป พระองคไดเสวยขา วมธปุ ายาส ของ นางสชุ าดา รบั หญา ของ นายโสตถยิ ะ ลาดตา งบลั ลังกที่โคนโพธ์ิ ประทบั น่ังต้ังพระทัยอธษิ ฐานวา ยังไมบ รรลุโพธญิ าณเพยี งใด จักไมลกุ ขน้ึ เพียงนั้น เนอื้ เลือดแหง ไปเหลอื หนังหุม กระดูกก็ตาม. ๗. ขณะนัน้ มารคือกิเลสเกิดข้ึนในพระทัย พระองคทรงผจญมารดวย พระบารมี ๑๐ ทัศ คือ ๑. ทาน ๒. ศลี ๓. เนกขัมมะ ๔. ปญญา ๕. วริ ยิ ะ ๖. ขนั ติ ๗. สจั จะ ๘. อธิษฐาน ๙. เมตตา ๑๐. อุเบกขา ชนะแลว บรรลญุ าณ ๓ คือ :-

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวัตสิ งั เขป - หนา ท่ี 15 (๑) บพุ เพนวิ าสานสุ ตญิ าณ. (๒) ทิพพจกั ขญุ าณ. (๓) อาสวักขยญาณ. ก็ไดตรสั รเู ปน พระพุทธเจา เมอื่ วนั พธุ ขึน้ ๑๕ คํ่า เดือน ๖ กอนแต พ. ศ. ๔๕ ป ท่ตี น ไมโพธิ (อัสสัตถพฤกษ) ฝง แมนํ้า เนรญั ชรา. ๘. คําวา ตรสั รู นนั้ คือรูข องจริง ๔ อยาง คอื :- (๑) รทู กุ ข คอื ความไมส บายกาย ความไมส บายใจ. (๒) รูเหตุเกดิ ทุกข คือ ความอยาก. (๓) รคู วามดับทกุ ข คือ หมดความอยาก. (๔) รมู รรค คือ ขอ ปฏิบตั ใิ หถ งึ ความดับทกุ ข. ๙. ชอื่ เดิมของพระองควา สิทธตั ถะ แตพ อตรัสรขู องจริงทง้ั ๔ นี้ แลว จงึ ไดพ ระนามวา พระสัมมาสัมพทุ ธเจา แปลวา ผตู รสั รู ดถี ูกตองดว ยตนเอง. ๑๐. ครูวศิ วามติ รก็ดี อาฬารดาบส และอุทกดาบสกด็ ี ไมไดส อน ของจรงิ ท้ัง ๔ อยา งนีเ้ ลย ของจริงน้ี พระองคตรัสรูเอาเอง เพราะฉะน้ัน จงึ ไดพระนามวา พระสัมมาสัมพทุ ธเจา.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนา ท่ี 16 ปฐมโพธิกาล ปรเิ ฉทท่ี ๖ ปฐมเทศนา และ ปฐมสาวก ๑. ครั้นตรสั รแู ลว ไดป ระทับในท่ี ๗ แหง ๆ ละ ๗ วนั คอื :- (๑) ที่ ตนโพธิ (อสั สัตถพฤกษ) เปนสถานทีต่ รัสรูน ้ันเอง เสวยวมิ ตุ ติสุข พิจารณาปฏจิ จสมุปบาท, เปลง อุทาน ๓ ขอใน ๓ ยามแหงราตร.ี (๒) ท่ี ตนไทร (อชปาลนโิ ครธ) อยทู ิศตะวนั ออกของ ตน โพธิ เสวยวิมตุ ตสิ ุข, มพี ราหมณ หุหุกชาติ มาทลู ถามถงึ พราหมณ และธรรมท่ที าํ บุคคลใหเ ปนพราหมณ. (๓) ท่ี ตนจกิ (มจุ จลนิ ท) อยทู ิศอาคเนยของตน โพธิ เสวยวิมตุ ตสิ ุข, เปลง อุทานวา ความสงดั เปน สขุ ของบคุ คลผมู ีธรรม ไดสดับแลว เปนตน , มฝี นตกพรํา, มพี ระยานาคชือ่ มุจจลินท เขา มาวงดวยขนด ๗ รอบ แผพ ันพานปกพระองค. (๔) ท่ี ตน เกต (ราชายตนะ) อยูทศิ ทักษณิ ของตนโพธิ ไดมนี ายพาณชิ คือ ตปุสสะ ๑ ภลั ลกิ ะ ๑ ถวายขา วสัตตุกอน สัตตผุ ง แกพ ระพุทธองค เปนปฐมบิณฑบาตหลังจากตรสั รูแลว แสดงตนเปนอุบาสก ถงึ พระพุทธ กับพระธรรม กอนใคร ๆ ใน โลก (เทวฺ วาจกิ อปุ าสก).

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวัติสงั เขป - หนาท่ี 17 (๕) ทอ่ี นิมมสิ เจดีย อยทู างทิศอสี านของตนโพธิ เสดจ็ ยืนจอ งดตู นมหาโพธิ ไมกระพรบิ พระเนตร. (๖) ทร่ี ตั นจงกรม อยูร ะหวางตน โพธิ กับ อนมิ มสิ เจดีย เสดจ็ จงกรมในทซ่ี ่งึ นริ มิตข้ึน. (๗) ท่เี รือนแกว อยูทางทิศปจ ฉิมพายพั ของตน โพธิ ทรงพิจารณาอภิธัมมปฎ กในเรอื นแกว ซ่งึ เทวดานิรมติ ขึ้น. ๒. บาลมี หาวรรความเี พียง ๔ แหง อรรถกถาสามนต เติมอีก ๓ แหง เรียงลําดบั ดังน้ี ๑. โพธิ ๒. อนมิ มสิ ๓. จงกรม ๔. เรอื นแกว ๕. ไทร ๖. จกิ ๗. เกต. ๓. เสด็จจากไมเกตลบั ไปรม ไมไ ทรอกี ทรงพิจารณาเห็นวา ธรรมนล้ี กึ ซึ้ง ยากที่ผูย นิ ดีในกามคณุ จะรตู ามได แตผ ูมีกเิ ลสนอ ย อาจรูได เพราะความทัง้ หลาย เปรียบดวยดอกบวั ๔ เหลา คือ :- (๑) ผมู อี ินทรยี แ กกลาอาจรูธรรมไดฉ บั พลัน เปรียบ เหมอื นดอกบัวจักบานวันน้.ี (๒) ผมู อี ินทรยี ปานกลาง เปรยี บเหมอื นดอกบวั จักบาน วันพรงุ น.ี้ (๓) ผูม อี นิ ทรียอ อ น เปรียบเหมือนดอกบัวจักบานในวัน ตอไป. (๔) คนอาภพั กเิ ลสหนาแนนไมอ าจรูธรรมเลย เปรียบ เหมือนดอกบวั ทีเ่ ปนเหยอ่ื ของปลาและเตา . จึงทรงตั้งพระหฤทยั เพื่อแสดงธรรม และต้ังปณิธานเพ่ือดํารง

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาท่ี 18 พระชนมอยูจนพระศาสนาแพรหลายถาวร. ๔. ข้ึน ๑๔ คาํ่ เดอื น ๘ เสด็จไปพาราณสี เจออปุ กาชีวก ระหวา ง แมนํ้าคยากบั พระมหาโพธิ์ตอกัน อุปกาชวี กทลู ถามถึงศาสดา พระ องคต รัสตอบวา พระองคเปนผูตรสั รูเอง ไมม ีใครเปน ครสู อน. อุปกาชวี กไมเ ชือ่ สั่นศีรษะแลว หลีกไป พระองคเ สด็จไปปา อิสปิ ตน- มฤคทายวนั . ๕. วันขึ้น ๑๕ คํ่า เดอื น ๘ ปท่ีตรสั รนู ้ันเอง ไดท รงแสดงธรรม ชอื่ วา ธัมมจักกัปปวตั ตนสตู ร โปรดปญ จวคั คยี  คือ ฤษี ๕ ตน คือ โกณฑัญญะ วปั ปะ ภัททยิ ะ มหานามะ อัสสชิ ที่ปา อสิ ปิ ตน- มฤคทายวัน แขวงเมอื งพาราณสี. ๖. ธัมมจกั กปั ปวตั ตนสูตร อันนับเปน ปฐมเทศนา มใี จความเปน ๕ ตอน คอื :- (๑) ทรงชท้ี างผิด (สดุ โตง ) ๒ อยาง อันไดแ กค วาม หมกมนุ ในกาม และการทรมานตนใหล ําบาก วา เปนทางไมค วรเสพ แลว ทรงช้ที างถูก (มชั ฌมิ า ปฏปิ ทา คอื อรยิ มรรคมีองค ๘ ) วา เปน ทางแหง พระนพิ พาน. (๒) ทรงช้ีความจรงิ แท (อริยสจั ) ๔ อยาง คือ ทกุ ข สมุทยั นโิ รธ มรรค. (๓) ทรงยนื ยันวา เปนพระพุทธะ เพราะทรงรูจกั ตวั ความจรงิ หนาทเ่ี ก่ียวกับความจรงิ และไดทรงทํา

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนา ที่ 19 กจิ ท่ีเกีย่ วกบั ความจรงิ เสร็จแลว. (๔) ทรงแสดงความพน วเิ ศษ สุดชาติสิน้ ภพ อันเปน ผลของการรูเหน็ ความจริงแทน ้ัน. (๕) ผลของการแสดงพระธัมมจักกปั ปวตั ตนสูตร พระ- โกณฑัญญะไดดวงตาเห็นธรรมวา สิง่ ใดมีความเกิด เปน ธรรมดา สิง่ นั้นทงั้ หมด มีความดบั เปน ธรรมดา (เปน พระโสดาบนั ). แลวขอบวชไดเ ปน พระเอหิภิกขุสงฆ สาวกโสดาบัน องคแรกในโลก (ขอนี้แหละเปนมูลเหตุให พุทธศาสนิกชนทํา อาสฬหบูชาประจาํ ป) . ๗. อยมู าถึงวันแรม ๕ คา่ํ เดือน ๙ (เดอื น ๘ ของไทย) ปน ้ัน พระพุทธเจา แสดงธรรมช่ือ อนตั ตลกั ขณสูตร มใี จความเปน ๕ ตอน คือ :- (๑) ทรงแสดงวาเบญจขนั ธมิใชต ัวตน เปน ไปเพอื่ ความ เจ็บปวย บงั คับไมไ ด. (๒) ทรงตงั้ ปญ หาใหพระปญจวคั คยี ตอบเปนขอ ๆ จนได ความแนนอนวา เบญจขันธไ มเ ท่ยี ง เปนทุกข มี ความแปรปรวนเปนธรรมดา ไมค วรลงความเห็นวา เบญจขนั ธเปน ของเรา เราเปน เบญจขันธ เบญจขันธ เปนตัวตนของเรา. (๓) ทรงเนน เปนการเตอื นใหเ บญจวคั คียล งความเห็น

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวัติสงั เขป - หนาท่ี 20 ดวยปญญาชอบตามเปนจริงวา เบญจขนั ธทง้ั หมด คอื ทเ่ี ปน อดีต อนาคต ปจจบุ นั ภายใน ภายนอก หยาบ ละเอยี ด เลว ประณีต ไกลหรอื ใกลก ต็ าม ไมใชของเรา เราไมเปนเบญจขนั ธ ๆ ไมเ ปนตวั ตนของเรา. (๔) ทรงสรปู ผลของการปฏิบัติวา พระอรยิ สาวกเม่อื ลงความเหน็ อยางน้แี ลว ยอ มเบื่อหนา ยในเบญจ- ขนั ธ เม่อื เบ่อื หนา ย ยอ มคลายกาํ หนัด เพราะคลาย กําหนัด จิตจงึ หลดุ พน จากความถอื ม่นั สน้ิ ชาติ จบ พรหมจรรย เสร็จกจิ . (๕) ผลของการแสดงอนตั ตลักขณสตู ร พระปญ จวัคคีย สําเร็จพระอรหตั . ๘. ครั้งนั้นพระอรหันตในโลก ๖ องค คือพระพทุ ธเจา ๑ พระสาวก ๕.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนา ที่ 21 ปริเฉทท่ี ๗ สง สาวกไปประกาศพระศาสนา ๑. พระพุทธเจาไดแ สดงธรรมช่อื อนุปุพพกี ถา ๕ ขอ คือ:- (๑) ทาน คอื การเอื้อเฟอ เผ่ือแผ. (๒) ศลี คือรกั ษากายวาจาใหเรยี บรอ ย. (๓) สวรรค คอื กามคณุ ที่บุคคลใคร ซงึ่ จะไดดว ยทานศีล. (๔) โทษของกามคณุ คือกามคุณนัน้ ไมเทยี่ งประกอบดว ย ความคบั แตน. (๕) คุณของการบวช คือเวน จากกามคุณไดแ ลว ไมมคี วาม คับแคน. และแสดงอรยิ สัจ ๔ (สามุกกังสิกา ธัมมเทสนา พระธรรม- เทศนาทพี่ ระองคยกข้นึ แสดงเอง) โปรดลูกชายเศรษฐีคนหนง่ึ ชอ่ื ยส ยสไดเ ปน โสดาบนั ภายหลงั ไดฟงอนปุ ุพพีกถา ๕ ขอ และอรยิ - สจั นน้ั ซ้าํ อีก จึงไดเปน พระอรหนั ตแลวของบวช. ๒. บิดาพระยส เปน อุบาสก มารดาและภรรยาเกา ของพระยศ เปน อุบาสิกา ถงึ รัตนตรยั คนแรกในโลก (เตวาจกิ อุบาสก - อุบา- สกิ า) และไดดวงตาเห็นธรรมเปนโสดาบัน เพราะไดฟงอนุ- ปุพพกี ถา และอริยสจั เหมอื นกัน แลวเลี้ยงพระกระยาหารอนั ประณตี แดพ ระศาสดาและพระยส กอ นกวาใคร ๆ ในโลก. ๓. พระองคไดทรงแสดงอนุปพุ พกี ถานน้ั โปรดสหายของพระยส ๔ คนคอื วมิ ล, สพุ าหุ, ปุณณช,ิ และควมั ปติ และสหายอ่ืนอีก ๕๐ คน จนไดเปนโสดาบันแลวท้ังหมดบวชเปนภิกษุ และไดเ ปน พระอรหันต.

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวัตสิ งั เขป - หนา ที่ 22 ๔. รวมพระอรหันตในคราวนั้น ๖๑ องค ท้ังพระพุทธเจา พระพทุ ธ- เจา ทรงสงไปแสดงธรรมสอนประชาชนทุกทิศ. ๕. พระศาสดาเสดจ็ จากพาราณสี จะไปตําบลอุรุเวลา แวะพกั ที่ ไรฝา ย, ภทั ทวคั คยี  ๓๐ คนเขามาทูลถามหาหญงิ พระองคย อน ถามวา ทา นจะแสวงหาหญิง หรอื วาหาตนดีกวา ตอบวา หาตนดีกวา พระองคจ งึ ใหพ วกสหายนั้นนน่ั ลง แลว แสดง อนุปพุ พีกถาและอรยิ สัจ ภทั ทวัคคยี  ไดด วงตาเหน็ ธรรม* ขอบวช พระองคประทานอุปสมบทแลว สง ไปประกาศพระศาสนา. ๖. พระองคเสดจ็ ไปถงึ ตาํ บลอุรุเวลา ใกลฝง แมน ํ้าเนรัญชรา แสดง ธรรมทรมานชฎิล (ฤาษี) ๓ ตนพนี่ อง คอื :- (๑) อุรุเวลากัสสป มบี ริวาร ๕๐๐ ตน. (๒) นทีกสั สป มบี ริวาร ๓๐๐ ตน. (๓) คยากสั สป มีบริวาร ๒๐๐ ตน. เขาไดบ วชเปน ภกิ ษุทง้ั หมดพรอมกบั บรวิ าร ภายหลังไดฟงธรรม ช่อื อาทิตตปรยิ ายสูตร ทตี่ าํ บลคยาสีสะ ใกลแมน า้ํ คยา. ๗. อาทิตตปริยายสูตรมีใจความเปน ๓ ตอน คือ :- (๑) ทรงแสดงวา สิ่งท้งั ปวง คอื อายตนะภายใน อายตนะภายนอก วิญญาณ ผัสสะ เวทนา เปน ของ รอ น รอ นเพราะไฟ คอื ราคะ โทสะ โมหะ รอ นเพราะ เกดิ แก ตาย โศก คราํ่ ครวญ เจ็บกาย เสยี ใจ คบั ใจ. * ในปฐมสมโพธว์ิ า ไดแ ก มรรคผลเบ้ืองต่ําทั้ง ๓

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนาท่ี 23 (๒) ทรงสรปู ผลของการปฏบิ ัตวิ า พระอรยิ สาวก เมอื่ ลงความเหน็ อยา งนี้ ยอ มเบอื่ หนา ยในสง่ิ ท้งั ปวงนั้น เมอ่ื เบ่อื หนาย ยอมคลายกําหนดั เพราะคลาย กาํ หนดั จติ จึงหลุดพนจากความถือม่ัน ส้นิ ชาติ จบ พรหมจรรย เสร็จกจิ . (๓) ผลของการแสดงอาทติ ตปริยายสูตร ภิกษุชฎลิ พนั รูป สาํ เรจ็ พระอรหตั .

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนา ท่ี 24 ปริเฉทท่ี ๘ เสดจ็ ไปกรุงราชคฤหแ ควน มคะ และไดอคั รสาวก ๑. พระองคเ สดจ็ ไปกรงุ ราชคฤห ประทบั ณ ลัฏฐวิ ัน (สวนตาลหนมุ ) ทรงแสดงอนุปุพพีกถาและอริยสัจ ๔ โปรดพระเจาแผน ดินมคธ พระนามวา พมิ พสิ าร ทาวเธอพรอ มดว ยบริวาร ๑๑ สว นไดดวงตา เห็นธรรม อกี ๑ สว นตั้งอยใู นไตรสรณคมน. ๒. ความปรารถนาของพระเจาพิมพิสารคร้งั ยงั เปนพระราชกุมาร ๕ ขอ คือ :- (๑) ขอใหขา พเจา ไดเ ปนพระเจา แผนดินมคธ. (๒) \" พระอรหนั ต ผตู รสั รูชอบเองมายังแควน ของขาพเจา . (๓) \" ขา พเจาไดน่ังใกลพระอรหนั ต. (๔) \" พระอรหันตแ สดงธรรมแกขา พเจา . (๕) \" ขาพเจารูทว่ั ถงึ ธรรมของพระอรหนั ต. ความปรารถนาทงั้ ๕ ขอนี้ สาํ เร็จบรบิ ูรณในวนั ทีไ่ ดด วงตาเห็น ธรรม. ๓. พระเจา พิมพสิ าร แสดงพระองคเปนอุบาสก ทลู เชิญพระศาสดา และสงฆส าวกไปเสวยทีพ่ ระราชนเิ วศนในวันรงุ ขึ้น แลว ถวายพระ ราชอทุ ยาน เวฬุวัน (สวนไผ) ใหเปน อาราม (วดั ) ที่ ๑ ใน พระพทุ ธศาสนา. ๔. มาณพสกลุ พราหมณ ๒ สหาย คอื :-

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวัตสิ งั เขป - หนาท่ี 25 (๑) อปุ ตสิ สะ เพราะเปนบุตรนางสารี จงึ เรยี กกันวา สารบี ุตร. (๒) โกลิตะ เพราะเปน บุตรนางโมคคัลลี จงึ เรยี ก กันวา โมคคัลลานะ. พรอมดว ยบริวาร ๒๕๐ บวชในสํานักสญั ชัยปริพาชก ไมไดธ รรม พิเศษ ภายหลงั สารีบตุ รเลอื่ มใสในพระอสั สชิ และไดฟง ธรรม จากพระอสั สชิ พอเปนเลาความวา ธรรมใดเถิดแตเ หตุ พระศาสดาทรงแสดง เหตุแหง ธรรมนั้น และความดบั แหงธรรมนัน้ พระศาสดาทรงสงั่ สอนอยา งน้.ี กไ็ ดดวงตาเห็นธรรม แลว สารบี ตุ รแสดงธรรมน้ัน แกโ มคคลั ลานะ โมคคัลลานะ กไ็ ดดวงตาเห็นธรรม ปริพาชก ๒ สหาย ก็ไดพา บรวิ ารมาอุปสมบทในพทุ ธศาสนา. ๕. พระโมคคลั ลานะ อปุ สมบทแลว ๗ วนั ไปทําความเพยี รที่บาน กลั ลวาลมตุ ตคามแขวงมคธ นั่งโงกงวงอยู พระศาสดาทรงสอน อุบายแกง ว ง ๘ อยา ง คือ :- (๑) ควรนกึ ถึงเร่ืองทีจ่ าํ ๆ มาใหมาก. (๒) ควรตรกึ ตรองถึงธรรมตามทไ่ี ดศึกษามา. (๓) ควรสาธยายธรรม. (๔) ควรยอนชอ งหู. (๕) ควรลกุ ขน้ึ ยนื เอาน้ําลูบหนาตาเหลยี วดทู ศิ ดวงดาว.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาที่ 26 (๖) ควรทําความสาํ คญั ในแสงสวาง. (๗) ควรจงกรมสาํ รวมอนิ ทรีย. (๘) ควรนอนตะแคงขวา มีสตสิ มั ปชัญญะต้งั ใจวา จะ ลุกข้ึน. และทรงสอนตอไปวา ควรสาํ เหนียกวา เราจักไมช งู วง (ถอื ตัว) เขาไปสสู กลุ ๑ ไมพ ูดคาํ เปนเหตุเถียงกัน ๑ เพราะจะเปน เหตุ ใหห างจากสมาธิ ทรงตําหนิการคลกุ คลดี ว ยหมูช น ทรงสรรเสริญ ความคลุกคลดี ว ยเสนาสนะอนั สงดั . แลวตรสั ตัณหักขยธรรม. พระโมคคลั ลานะกส็ าํ เรจ็ พระอรหัตผล. ๖. พระสารบี ตุ ร อปุ สมบทแลว ๑๕ วัน มโี อกาสถวายอยงู านพัด เบอ้ื งพระปฤษฎางค (หลงั ) แหง พระศาสดา ซงึ่ กําลังทรงแสดง ธรรมชอื่ เวทนาปรคิ คหสูตร แกทฆี นขะปรพิ าชก อัคคิเวสสน- โคตร ทีถ่ าํ้ สุกรขาตา เขาคิชฌากฏู แขวงเมอ่ื ราชคฤห พลางดําริวา \"พระศาสดาตรัสสอนใหล ะการถอื ม่ันธรรมเหลาน้ัน (ทฏิ ฐ-ิ การ - เวทนา) ดว ยปญ ญาอันยงิ่ \" ก็สาํ เรจ็ พระอรหัตผล สวน ทฆี นขะปริพาชก ไดด วงตาเห็นธรรม. ๗. พระสารบี ตุ รไดเ ปนอัครสาวกฝา ยขวา เลศิ ทางปญ ญา สวนพระ โมคคลั ลานะไดเปนอัครสาวกฝายซา ย เลศิ ทางมฤี ทธ.ิ์ ๘. พระศาสดา ไดท รงเลอื กเอามคธชนบทเปน ที่ประดษิ ฐานพระ พทุ ธศาสนาเปนปฐม ก็สําเรจ็ สมพระประสงคอยางรวดเร็ว เพราะ เปนเมอื งทมี่ ่งั ค่ังและมศี าสดาเจาลัทธิมาก มศี ิษยานุศิษยมาก ชน

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาที่ 27 เหลานนั้ ไดความเช่ือความเลอ่ื มใส ปฏบิ ัตติ ามพระธรรมวินยั มาก ขนึ้ โดยลาํ ดบั . ถอดใจความแหง อภินหิ ารในเวลาประสูติ ๑. ครงั้ เขาสพู ระครรภป รากฏแกพระมารดาในสุบิน (ความฝน) ดุจพระยาชา งเผอื ก แสดงถึงการอุบตั ิข้นึ แหง บุคคลสาํ คญั คือพระมหา บรุ ุษของโลก ใหเ กดิ ความยนิ ดีทวั่ หนา . ๒. เสดจ็ อยูในพระครรภ ไมแ ปดเปอ นมลทนิ ทรงนั่งขดั สมาธิ เสด็จออกขณะพระมารดาประทับยนื แสดงถงึ การดํารงฆราวาส ไมห ลง เพลิดเพลินในกามคณุ ไดท รงทาํ กจิ ทคี่ วรทาํ , มพี ระเกยี รตปิ รากฏ เสดจ็ ออกบรรพชาดว ยปรารถนาอนั ด.ี ๓. พอประสตู แิ ลว มเี ทวบตุ รมารับ ทอน้าํ รอ น - เยน็ ตกจาก อากาศสนานพระกาย ไดแ กอ าฬารอาบสอทุ กดาบส หรอื นกั บวชอื่นรบั ไวใ นสํานัก, ทกุ รกริ ิยาดุจทอ นํา้ รอน, วิรยิ ะทางจิตดจุ ทอ นาํ้ เย็น ชาํ ระ พระสันดานใหสิ้นสงสยั ๔. พอประสตู ิแลว ทรงดําเนิน ๗ กา ว ไดแ กทรงแผพ ระศาสนา ได ๗ ชนบท คอื ๑. กาสีกบั โกศล ๒. มคธกบั องั คะ ๓. สกั กะ ๔. วชั ชี ๕. มลั ละ ๖. วงั สะ ๗. กรุ .ุ ๕. การเปลงอาสภวิ าจา คือคําประกาศพระองควาเปน เอกในโลก นัน้ ไดแกต รัสพระธรรมเทศนาท่คี นฟง อาจหย่งั รวู า พระองคเปน ยอด ปราชญศ าสดาเอกในโลก.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาที่ 28 มชั ฌมิ โพธกิ าล ปริเฉทที่ ๙ ทรงบาํ เพญ็ พุทธกิจในมคธชนบท ๑. คราวหนงึ่ พระศาสดาประทบั ใตร ม ไมไทร ชอื่ พหุปุตตนิโครธ ในระหวางกรุงราชคฤหและเมอื งนาลนั ทาตอกนั ทรงรบั ปป ผลิ มาณพ กสั สปโคตร ผถู ือเพศบรรพชิตบวชอทุ ศิ พระอรหันตใน โลก ใหเ ขา เปน ภกิ ษใุ นพระพทุ ธศาสนา ดว ยประทานโอวาท ๓ ขอ คือ :- (๑) กัสสปะ เธอพงึ ศึกษาวา เราจกั เขาไปต้งั ความละอาย และความเกรงไวในภกิ ษุทง้ั ทเ่ี ปนผูเฒา ทงั้ ท่ีเปน ผูใ หม ทงั้ ที่เปน ปานกลางอยางแรงกลา. (๒) เราจักฟง ธรรมอยา งใดอยางหน่ึง ซงึ่ ประกอบดว ยกศุ ล เราจักเง่ียหูลงฟงธรรมน้ัน พิจารณาเนือ้ ความ. (๓) เราจักไมละ กายคตาสติ สติที่ไปในกาย คือพจิ ารณา กายเปน อารมณ. ๒. พระมหากัสสปะ (ปป ผลิ) ไดเปน ภิกษุดว ยพระโอวาท ๓ ขอน้ี จัด เขา ในพวกเอหภิ ิกขอุ ปุ สมบท นบั จากอุปสมบทมาได ๘ วัน ไดสําเรจ็ พระอรหตั ภายหลงั ไดร บั ยกยองจากพระศาสดาวา เลศิ ทางฝายทรงธดุ งคคณุ และไดเ ปนประธานสงฆใ นคราวปฐม สังคายนา. ๓. พระศาสดาประทบั อยู ณ เวฬุวนาราม ถึงวันเพญ็ เดือน ๓ ไดมกี าร

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวัติสงั เขป - หนาท่ี 29 ประชมุ ใหญทเ่ี รยี กวา จาตรุ งคสนั นิบาต แปลวา การประชมุ มอี งค ๔ คอื :- (๑) พระทมี่ าประชมุ เปนพระอรหนั ต ๑,๒๕๐ องค. (๒) พระเหลา น้ันเปน เอหิภกิ ขุ. (๓) พระเหลาน้ันมากนั เองโดยมไิ ดน ดั หมายกนั . (๔) พระศาสดาทรงประทาน พระโอวาทปาติโมกข ในที่ ประชมุ น้ัน ใจความแหงพระโอวาทปาตโิ มกขนน้ั มี ๓ อยาง คือ :- ก. การไมท ําบาปท้งั ปวง. ข. การทํากุศลใหถ ึงพรอม. ค. การทาํ จติ ใหผอ งใส. ทง้ั ๓ อยา งน้ี จดั เปน หัวใจของพระพทุ ธศาสนา, (จาตุรงคสัน- นิบาต น้แี หละ เปน มูลเหตใุ หพ ทุ ธสาสนกิ ชนทํามาฆบชู า ประจาํ ป) ๔. ทรงอนญุ าตใหภ ิกษุอยูในเสนาสนะได ๕ ชนิด คือ :- (๑) วหิ าร ไดแกก ฏุ ิมหี ลงั คา มปี ก ๒ ขา ง อยา งปกติ (๒) อฆั ฒโยค \" กฏุ ทิ ่ีมงุ ซีกเดียว (เพงิ ) (๓) ปราสาท \" กุฏหิ ลายชน้ั (๔) หัมมิยะ \" กฏุ หิ ลงั คาตดั (๕) คหู า \" ถาํ้ แหงภูเขา. ๕. ราชคหกเศรษฐี ไดสรางวหิ าร (กฏุ ิ) ๖๐ หลัง อุทศิ ถวายสงฆ พระพุทธองคท รงอนุโมทนาวา การสรา งวหิ ารถวายสงฆอนั มา

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั ิสงั เขป - หนาที่ 30 แตจ ตรุ ทิศมีประโยชน คือ :- ๑. วหิ ารนัน้ ยอ มกาํ จดั เยน็ รอ น สัตวราย และลมแดดเสยี ได. ๒. \" เหมาะแกการอยสู ําราญ เพือ่ บําเพญ็ สมถวิปส สนา. ๓. ภกิ ษผุ คู งแกเ รยี นอยอู าศัยในวหิ ารอันมเี ครอ่ื งใชบ รบิ รู ณ ยอ มจะแสดงธรรมเปน เครื่องบรรเทาทกุ ข แกผ ูถ วาย วหิ ารเปน ตน นั้น ทเี่ ขารูธรรมแลว จักสน้ิ อาสวะเยน็ ใจ. ๖. บรุ พบดิ ร ๓ ช้นั คอื บิดา ปู ทวด เปนผูอันจะพงึ เซน ดวยกอ น ขาวเรียก สปณฑะ แปลวา ผูรวมกอ นขาว. บรุ พบิดรพน จาด ทวดขน้ึ ไปก็ดี ญาตผิ มู ไิ ดส บื สายโดยทรงก็ดี เปนผูอันจะพึงไดร บั นํา้ กรวด เรียก สมาโนทก แปลวา ผูรว มนํา้ . ๗. ทรงอนุญาตใหทาํ ปพุ พเปตพลี คอื ทําบุญอทุ ศิ ใหเปตชนคือผูต าย โดยเปนกิจอันผคู รองเรือนจะพึงทาํ ประการหนง่ึ (เชน ทเี่ ราเรยี ก กนั วาทาํ บญุ ๗ วัน ๕๐ วัน ๑๐๐ วนั หรอื ครบรอบปจ ากวันตาย ทําบุญวนั สารท - ตรษุ - สงกรานต) โดยอนโุ ลมธรรมเนียมเซน หรอื ทักษณิ านุปทานอทุ ิศบรุ พบิดรของพราหมณ ท่ีเรยี กวา ศราทธะ แตขยายใหกวางกวาของพราหมณ คืออุทศิ ใหทั้งแก สปณ ฑะ ทัง้ แกสมาโนทก และไทยทานกใ็ หบ ริจาคในสงฆ แทนทจี่ ะเอาไป วางไวสตั วเชน กาเปนตนกิน. ๘. คําวา เปตชนหมายความได ๒ นยั คอื :- (๑) หมายเอาคนตายแลว ทั่วไปไดในคาํ วา เปโต กาลกโต- (๒) หมาเอาบรุ พบดิ ร ไดใ นคาํ วา ปุพพเปตพลี.

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั ิสงั เขป - หนาที่ 31 ๙. เปตชนผไู ปเกดิ ในกาํ เนดิ อนื่ ท้งั สคุ ติและทคุ ติ ยอมเปน อยูดวย อาหารในคตทิ ี่เขาเกดิ ไมไดรบั ผลทานที่ทายกอุทศิ ให. ตอไป เกิดใน ปตตวิ ิสยะ แดนแหง เปตร อทิสสมานกาย* จงึ จะไดร บั . ๑๐. เปตชนจะไดรบั ผลทานก็ตองพรอมดวยองค ๓ คอื :- (๑) ทายกบรจิ าคทานแลวอุทิศถงึ . (๒) ปฏิคาหกผรู ับทานเปนทกั ขิเณยยะ ผูควรรบั ทาน. (๓) เปตชนนน้ั ไดอ นโุ มทนา. ๑๑. ทักษณิ าอทุ ศิ เฉพาะบุรพบิดรเรียกวา ปพุ พเปตพล,ี ทกั ษณิ าอทุ ิศ คนตายทว่ั ไปเรยี กวา ทกั ษณิ านุปทาน แปลวา การตามเพ่มิ ใหท ักษณิ าบาง เรยี กวา มตกทาน แปลวา ทานอทุ ิศผูตายบา ง. ๑๒. ผลของปพุ พเปตพลี หรอื ทักษิณานุปทาน หรือมตกทานนนั้ มมี าก โดยใจความมี ๔ คือ :- (๑) ประโยชนส ขุ สาํ เร็จแกเปตชนโดยฐานะอนั ควรส้นิ กาล นาน. (๒) ทายก (ผูใ ห ผูทํา) ไดแสดงญาตธิ รรม. (๓) \" \" ไดบชู ายกยองเปตชนอยา งโอฬาร. (๔) \" \" ไดเพิ่มกาํ ลังใหแกภ ิกษ.ุ เปน อันวาไดบญุ ไมนอยเลย. ๑๓. การทําปุพพเปตพลีเปนตน ยอมบํารุงความรกั ใครนบั ถอื ในบรุ พ- บดิ รของตน ใหเจรญิ กศุ ลสว นกตัญูกตเวทิตา เปน ทางมาแหง ความเจริญรงุ เรอื งของสกุลวงศ. * มีกายอันคนธรรมตามองไมเหน็ .

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พุทธประวัติสงั เขป - หนาที่ 32 ๑๔. ทรงมอบใหส งฆเ ปนใหญใ นกิจกรรมน้นั ๆ มอี ุปสมบทกรรม เปนตน คอื ไดโ ปรดตั้งพระสารีบุตรใหเ ปน อุปชฌาย รบั ราธ- พราหมณ เขา บวชเปน ภิกษุ ดวย วธิ ีญัตติจตุตถกรรมอุป- สมั ปทาเปนครงั้ แรก ในพระพุทธศาสนา. ๑๕. ทรงแสดงวิธไี หวท ิศท้งั ๖ โดยใจความวา ผจู ะไหวท ศิ ตองเวน กจิ เหลา นี้ คือ :- (๑) เวนกรรมเศรา หมอง ๔ อยาง (ดนู วโกวาทหนา ๖๗). (๒) เวน อคติ ๔ อยาง ( \" ๓๖). (๓) เวน อบายมขุ ๔ อยา ง หรือ ๖ อยา ง ( \" ๖๗-๘๒). แลวจงึ ไหวท ศิ ทัง้ ๖ คอื :- (๑) ปุรตั ถิมทศิ ๆ เบ้อื งหนา คอื มารดาบิดา ( \" ๗๖). (๒) ทกั ษิณทศิ ๆ เบือ้ งหนา คอื อปุ ช ฌายอาจารย. (๓) ปจ ฉมิ ทศิ ๆ เบือ้ งหลงั คือ ภรรยา. (๔) อุตตรทิศ ๆ เบ้ืองซา ย คอื มติ ร. (๕) เหฏฐมิ ทิศ ๆ เบ้ืองลา ง คอื บาว และลูกจาง. (๖) อปุ รมิ ทศิ ๆ เบือ้ งบน คอื สมณพราหมณ. ๑๖. ทรงอนุญาตใหชาวพทุ ธทํา เทวตาพลี คือ ทาํ บุญอทุ ศิ ใหเทวดาโดย เปล่ียนวิธที ําใหสาํ เร็จประโยชนด ีกวา วิธีของพราหมณ คอื พวก พราหมณใชว ิธตี ้งั เครอ่ื งสังเวยใหเ หมาะแกเทวดาน้นั ๆ เชน :- (๑) เทวดาใจดี ก็สงั เวยดว ยขา ว ขนม นม เนย และผลไม. (๒) เทวดาใจราย กส็ งั เวยดวยเนอื้ เลอื ด ตลอดถงึ ชวี ติ ของ

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พุทธประวัติสงั เขป - หนา ที่ 33 คนหรือสตั ว. การสังเวยเทวดาใจดี กเ็ พื่อใหเ กดิ ความเอ็นดูใหชว ยคอยพทิ กั ษ รกั ษา. การสงั เวยเทวดาใจราย ก็เพื่อมใิ หค ดิ รา ยหรือทาํ รายใหเดือดรอน. และเม่อื จะสังเวย กเ็ อาเครอื่ งสงั เวยไปวางในที่นัน้ ๆ ตามท่ีเทวดาน้นั ๆ สถติ อยู เชน :- (๑) สังเวยพระธรณี วางที่พน้ื ดินหรอื ตน ไมท ่กี ลายมาเปน สงั เวยรุกขเทวดา. (๒) สังเวยพระคงคา วางในน้าํ กลายมาเปนพิธีลอยกบาล หรือ เสียกบาล. (๓) สงั เวยพระเพลิง วางในกองไฟ เรยี กวา บชู าเพลงิ . (๔) \" พระอินทร วางบนศาลเพียงตา. (๕) \" พระยม วางในปาชา . (๖) สังเวยเทวดาอน่ื ก็ทําไปแลว แตค วามเหมาะสม. ๑๗. พระศาสดาเสดจ็ ถึงบาน ปาฏลคิ าม ทรงรับนิมนตเ สวย ภัตตาหารใน เมอื งใหม (เมอื งปาฏลิบตุ ร) อัน สุนธิ พราหมณ และ วัสสการพราหมณ กาํ ลังสราง แลวทรงแสดงวธิ ีทําเทวดาพลี โดยใจความวา :- (๑) ผฉู ลาดอยูในสถานทีใ่ ด ๆ ควรนมิ นตพรหมจารผี ูม ศี ลี สํารวมดีใหฉันในทน่ี ั้น ๆ. (๒) เมอ่ื ใหทานฉันแลว พึงอทุ ศิ สว นกศุ ลใหแ กเ ทวดา

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวตั ิสงั เขป - หนา ท่ี 34 ผสู ิงสถิตอยูทีน่ ้นั . และพระองคท รงแสดงผลของเทวดาพลไี ววา :- (๑) เทวดาทัง้ หลายอนั เขาบชู าแลว ยอมบชู าตอบ. (๒) \" \" นับถอื แลว ยอมนบั ถอื ตอบ. (๓) จําเดมิ แตน้ันไป เทวดานัน้ กย็ อ มอนุเคราะหผบู ชู า นบั ถอื นั้นดว ยจติ เมตตา ดุจมารดากบั บตุ ร ฉะนนั้ . (๔) ผทู ่เี ทวดาอนุเคราะหค ือรกั ษานัน้ ยอ มประสบแต ความเจริญเสมอ. ๑๗. ประตทู พี่ ระศาสดาเสด็จออกจากเมอื งปาฏลบี ตุ รช่อื โคตมหทวาร ทาแมน ้ําคงคาท่ีเสด็จขามชือ่ โคตมติตถะ. ๑๙. พระศาสดาตรัสชมเมืองปาฏลิบุตรวา สรางดีไดจงั หวะมีระเบียบ เรียบรอ ย ทรงพยากรณวาจักเปนยอดนคร เปน ทปี่ ระชุมสนิ คา แตจ กั มอี ันตราย ๓ ประการ คอื :- (๑) เพลิงไหม. (๒) นํ้าทวม. (๓) แตกกนั เอง.

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาท่ี 35 ปริเฉทท่ี ๑๐ เสดจ็ สักกชนบท ๑. สกั กชนบท แบงเปน ๔ นคร คือ :- (๑) นครกบลิ พสั ดุ เปน ทีอ่ ยขู อง (กปล วตฺถวา สกฺกา) พวก ศากยะผูอยใู นเมืองกบลิ พัสด.ุ (๒) นครวธิ ญั ญา เปนทอ่ี ยขู อง (เวธฺา สกฺกา) พวกศากยะ ผอู ยูใ นเมือง วิธญั ญา. (๓) นครโคธาฬี เปน ทีอ่ ยขู อง (โคธาฬยิ า สกกฺ า) พวกศากยะ ผอู ยใู นเมือง โคธาฬ.ี (๔) นครโกฬยิ ะ เปนท่อี ยูของ (รามคามกา สกกฺ า) พวกศากยะ ผอู ยูใ นเมือง รามคาม. นครโกฬยิ ะ น้ี บางแหงก็เรียกวา เมอื งรามคาม. ๒. พระศาสดาเสด็จพระนครกบลิ พสั ดโุ ปรดพระพทุ ธบดิ า มีเรือ่ ง เลา วา พระเจาสุทโธทนะทรงทราบวา พระสทิ ธัตถะไดเ ปน พระศาสดาสัมมาสัมพทุ ธเจาแลว ไดสง่ั สอนธรรมแกป ระชาชน โดยลําดับมา บดั น้ี ประทบั อยู ณ กรงุ ราชคฤห จึงตรสั สงั่ ให อํามาตยหลายคนไปนิมนต แตพ วกอาํ มาตยท่ที รงใชไ ปน้ัน ไป แลว กเ็ งยี บหายไมไดเชญิ เสด็จพระศาสดามาตามทที่ รงรบั สัง่ เพราะมวั ไปฟง ธรรมเพลินจนบรรลอุ รหตั ครงั้ สดุ ทายไดใ ชใ ห กาฬทุ ายอิ ํามาตย ไปนิมนต กาฬทุ ายอิ าํ มาตยพรอ มดวยบรวิ าร ก็ไปฟงธรรมจนบรรลุอรหตั แลว บวชเปน เอหิภิกขุ คอยอยูจ น ส้ินฤดหู นาว ยา งเขาฤดูฝน ก็ไดท ูลเชญิ พระศาสดา พระศาสดา

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวตั ิสงั เขป - หนาที่ 36 พรอ มดว ยหมสู งฆไดเสด็จจากกรุงราชคฤห เดินทางไดวันละ ๑ โยชน รว ม ๒ เดอื นจึงถงึ กรุงกบลิ พสั ดุ ประทบั ท่ี นโิ ครธาราม ไดท รงแสดงอทิ ธิปาฏหิ ารยิ ท รมานเหลา ศากยะ ผสู งู อายุ ซ่ึงมี มานะไมย อมอภิวาทน พระเจา สทุ โธทนะไดถวายอภวิ าทนก อ น ศากยะนอกน้นั กไ็ ดท าํ ตามหมด. ๓. เหลา ศากยวงศ มาประชมุ กันรบั เสดจ็ พระศาสดา เปน มหาสนั - นิบาต เรยี กวา ญาติสมาคม ตา งกม็ คี วามชื่นบาน บงั เกดิ อภินิหาร ฝนโบกพรพรรษ ตกตงมา พระศาสดาทรงแสดง เวสสันดรชาดก โปรด. ๔. ในวนั รงุ ข้ึนพระศาสดาเสด็จเท่ียวภิกขาจาร ชาวบานพากันแตก ตืน่ เพราะเห็นกษัตริยเท่ียวขอทาน พระเจาสุทโธทนะไปเชญิ ให เสดจ็ กลบั พระศาสดาตรสั บอกวา การเที่ยวบณิ ฑบาตนีเ้ ปน กิจวัตรของสมณะ และไดทรงแสดงพระคาถา มคี วามวา ไมพ งึ ประมาทในบิณฑบาต พงึ ประพฤติธรรมใหสจุ รติ ผปู ระพฤตธิ รรมอยเู ปน สุข ทง้ั ในโลกนท้ี ้งิ ในโลกหนา. พระเจา สทุ โธทนะทรงสดับพระคาถานี้แลว ไดบ รรลโุ สดาปต ติ- ผล เปน พระอริยเจา .

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนาท่ี 37 ปรเิ ฉทที่ ๑๑ เสด็จโกศลชนบท ๑. โกศลชนบท ตั้งอยใู นมธั ยมชนบท ภาคเหนอื แหง ชมพูทวีป มกี รุงสาวัตถีเปนพระนครหลวง มีอาณาเขตดังน้ี (๑) ดานเหนือ จด กรุ ชุ นบท หรอื แดนเขาหมิ พานต. (๒) ดานตะวนั ออก หรอื ตะวันออกเฉยี งใต จด วัชช-ี ชนบท. (๓) ดา นใต จด องั คชนบท กบั มคธชนบท. (๔) ไมแนว า ดานไหน จด ภัคคชนบท. อาณาเขตตามทีก่ ลาวน้ี เปนเพยี งอนมุ านตามระยะทางท่ี เสด็จพทุ ธจาริกเปนตน เทา น้ัน. ๒. ในกรุงสาวตั ถีมีเศรษฐผี ูหนึง่ ชอื่ สุทัตตะ เกยี่ วขอ งกบั ราชคหก- เศรษฐี โดยท่ไี ดภคนิ มี าเปนภรรยา วนั หน่ึงไดไ ปธรุ ะที่บานของ ราชคหกเศรษฐี เหน็ ราชคหกเศรษฐจี ดั เตรยี มอาหารมากมาย เพื่อถวายพระสงฆม ีพระพุทธเจาเปน ประมุขในวนั รงุ ข้ึน กเ็ กดิ ความเล่ือมใส รงุ ข้ึนกอ นรบั ประทานอาหารไดรบั ไปเฝา พระ ศาสดา ณ สตี วนั ไดฟ งอนปุ พุ พีกถา และจตุราริยสัจ ได ธรรมจักษุ คอื บรรลุโสดาปตติผล ประกาศตนเปน อบุ าสกถึงพระ รตั นตรยั เปน สรณะตลอดชีวิต ตง้ั แตนน้ั มาก็ไดบ ริจาคทรัพย มหาศาลใหเปน ประโยชนแกพระพุทธศาสนาตลอดถงึ คนยากจน อนาถาทว่ั ไป จงึ ไดเนมิตตกนามใหมว า \"อนาถปณฑิกเศรษฐ.ี \"

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวัติสงั เขป - หนาที่ 38 ปจ ฉิมโพธิกาล ๑. พระพุทธองคเ สด็จไปส่ังสอนเวไนยชน ในคามนิคมชนบทโดย ท่วั ๆ ไป ตลอดเวลา ๔๕ ป นบั จากทต่ี รัสรมู า ปสุดทายได จําพรรษาท่ี เวฬุวคาม เมอ่ื เวสาลี ทรงพระประชวรหนกั ใกล มรณชนมพนิ าศ ทรงอดกลน้ั ดว ยอธิวาสนขันติ ทรงขับพยาธิ ดว ยความเพยี รอิทธิบาทภาวนา. ๒. ไดท รงแกวความหวงใยและความหวงั ของพระอานนท ๕ ขอคือ :- (๑) ธรรมเราไดแสดงแลว ไมทําใหม ีภายในภายนอก กํามืออาจารย คือความซอนเรน ในธรรมทงั้ หลาย ไม มีแกพระตถาคตเจา ขอล้ลี ับท่จี ะตอ งปด ไว เพ่ือแสดง แกสาวกบางเหลา หรือในอวสานกาลท่ีสุด ไมมีเลย. (๒) ตถาคตไมม คี วามหว งใยทีจ่ ะรักษาภิกษุสงฆ หรือวา ใหภ ิกษสุ งฆม ตี ัวเราเปนทพ่ี ึ่ง. (๓) บัดนีเ้ ราแกเฒา ลว งเขา ๘๐ ปแ ลว กายชํารดุ ประดจุ เกวยี นชํารุดทซี่ อ มดว ยไมไผใ ชก ารไมไ หวแลว . (๔) เดยี๋ วนก้ี ายแหงตถาคต ยอ มมคี วามผาสกุ สบายอยไู ด ดว ยอนมิ ติ เจโตสมาธิ ความตงั้ เสมอแหงจิตไมมนี มิ ิต. (๕) ทา นทั้งหลายจงมีตนเปนเกาท่ีพึ่ง คือมีธรรมเปนที่ พงึ่ อยามสี ิ่งอ่ืนเปน ที่พงึ่ แลว ทรงแสดงสติปฏฐาน ๔ และปกริ ณกเทศนา.

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวัติสงั เขป - หนาที่ 39 ๓. อยูมาถึงวนั มาฆบชู า คือ วนั ขึ้น ๑๕ คํ่า เดอื น ๓ ปที่ ๔๕ น้นั เอง พระองค ทรงปลงอายุสงั ขารทปี่ าวาลเจดีย เมืองเวสาลี คอื กาํ หนดวนั วา \"ตอ จากนีไ้ ป ๓ เดอื น เราจกั ปรินิพพาน.\" ๔. อทิ ธบิ ายทัง้ ๔ คอื ฉนั ทะ วริ ิยะ จติ ตะ วิมังสา ผใู ดเจริญ ทําใหม าก ผนู ัน้ หวงั ดํารงอยตู ลอด กัปหรือย่ิงกวา ก็พึงตั้งอยไู ด สมหวงั . ๕. สถานทท่ี รงทํานมิ ิตโอภาส เพอ่ื ใหพ ระอานนทอาราธนาพระ ตถาคตใหดํารงอยตู ลอดกัปนบั ได ๑๖ ตาํ บล คือ :- (๑) ภูเขาคิชฌกฏู . (๒) โคตมกนโิ ครธ. (๓) เหวท่ที ิ้งโจร. (๔) ถ้าํ สตั ตบัณณคหู าขา งภเู ขาเวภารบรรพต. (๕) กาฬศลิ าขางภูเขาอิสิคิลิบรรพต. (๖) เงอื้ มสปั ปโสณฑิกา ณ สีตวนั . (๗) ตโปทาราม. (๘) เวฬวุ ัน. (๙) ชวี กมั พวัน. (๑๐) มัททกุจฉิมิคทายวนั (ท้งั ๑๐ น้อี ยูเมืองราชคฤห) . (๑๑) อุเทนเจดีย. (๑๒) โคตมกเจดยี . (๑๓) สตั ตมั พเจดยี .

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวัตสิ งั เขป - หนา ท่ี 40 (๑๔) พหปุ ตุ ตเจดยี . (๑๕) สารนั ททเจดีย. (๑๖) ปาวาลเจดีย. (ท้ัง ๖ ตาํ บลตอนหลงั น้อี ยเู มอื งเวสาล)ี . ๖. ตอจากน้ันพระองคเสด็จไป กฏู าคารสาลาปามหาวัน ทรงแสดง อภญิ ญาเทสิตธรรม (โพธิปกขยิ ธรรม) สงั เวคกถา และ อัปปมาทธรรม. ครง้ั นน้ั เสด็จกลับจากบณิ ฑบาตทอดพระเนตร เมอื งเวสาลเี ปน นาคาวโลก มองอยางชา งเหลยี วหลังคร้งั สุดทา ย แลวไปบา น ภัณฑคุ าม แสดง อริยธรรม คือ ศลี สมาธิ ปญ ญา วิมุตต,ิ ตอจากนน้ั ไปบา น หัตถคี าม อมั พคาม ชมั พคุ าม โภคนคร ประทบั ที่ อานนั ทเจดีย แสดง ธรรมกี ถา และ พาหุลลกถา สตุ ตนั ติกมหาปเทส ๔ ตอ จากนนั้ เสด็จถึง เมืองปาวา ประทับอยทู ่ี อนั พวนั ของ นายจุนทะ. ๗. พอถึงวัน ขึน้ ๑๕ ค่าํ เดอื น ๖ ปน ้ัน เอง เวลาเชา พระองคเ สด็จ ไปเสวยเน้ือสุกรออน (สุกรมททฺ ว, ชาวลังกาเรียก \"สกู รมุดวั \" เปน เหด็ ชนดิ หนง่ึ ) ท่บี านนายจุนทะ บุตรของชา งทําทอง เสรจ็ แลวก็อาพาธลงพระโลหิตในระหวางทาง ทีก่ าํ ลังเสดจ็ ไปเมอื ง กุสนิ ารา แวะประทบั รมไม รบั ส่ังใหพ ระอานนทไปตักน้าํ ใน แมนํา้ นอ ยมาเสวยระงบั ความกระหายแลว ไดรับผาสิงคิวรรณ ๑ คู จากปกุ กุสะ (ศษิ ยอาฬารดาบส) นุงหมแลว มรี ศั มีผุดผอ ง รศั มขี องพระพุทธเจาผุดผอง ๒ กาล คือ :- (๑) วนั ที่ตรัสร.ู

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พุทธประวัตสิ งั เขป - หนาท่ี 41 (๒) วนั ที่ปรนิ พิ พาน. ๘. ตอ จากน้นั ไดเสดจ็ ถงึ แมน าํ้ กกธุ านที เสด็จลงสรงแลวข้นึ เสดจ็ ไปประทบั สีหไสยาท่ี อมั พวนั (สวนมะมวง) แลวตรัสวา ใคร ๆ อยาทําความเดือดรอนใหแ กนายจนุ ทะเลย เพราะบิณฑบาตทีม่ ี อานสิ งสมากนั้น มี ๒ ครั้ง คอื :- (๑) บณิ ฑบาตที่ฉนั แลว ไดตรัสรู (ไดแกบิณฑบาตท่รี บั จาก นางสชุ าดา). (๒) บิณฑบาตท่ีฉนั แลว ปรนิ ิพพาน (ไดแ กท่รี บั ฉนั ในบาน นายจุนทะ). ๙. พรอ มกบั พระสงฆไ ดเสด็จขาม แมน าํ้ หิรัญญวดี ไปถงึ สวนชอ่ื สาลวนั ในเขตเมืองกสุ นิ ารา ทรงสาํ เรจ็ สีหไสยาตะแคงขวา หันพระเศยี รไปทิศเหนือ หนั พระพักตรไปทศิ ตะวนั ตก เหนือ พระแทน ปรินิพพานไสยา ระหวางตน ไมสาละท้งั ค.ู ๑๐. การสําเรจ็ สหี ไสยา เหนือแทนปรินพิ พานไสยา ระหวางไมสาละทัง้ คู ท่เี มอื งกุสินารา เปนการไสยาครงั้ สุดทา ยเรยี ก \"อนฏุ ฐานไสยา\" (นอนไมลกุ ขน้ึ ) มีเหตุการณต า ง ๆ ดงั ตอ ไปน้ี :- ๑๑. ตน สาละทั้งคเู ผลด็ ดอกมใิ ชฤดูกาลตั้งแตโคนถึงยอด ดอกไมทพิ ย กห็ ลน ลงท่สี รรี ะของพระพุทธเจา เพ่ือบชู า พระพทุ ธเจาตรสั วา \"ดกู อนอานนท เราไมสรรเสรญิ การบชู าดวยอามิสเห็นปานนี้ วาเปน การดี ถาบรษิ ทั ๔ มาปฏบิ ตั ธิ รรมสมควรแกธรรม เรา สรรเสรญิ วา เปน การดีอยางยง่ิ ช่ือวาบูชาเราดวยบชู าอนั ยิ่ง.\"

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวัติสงั เขป - หนา ท่ี 42 ๑๒. ทรงแสดงความเปนไปแหง เทวดา สมัยนนั้ พระพุทธเจาทรง ขับ พระอปุ วาณะ ผูยนื ถวายงานพดั ทเี่ ฉพาะพระพกั ตรใหหลีก ไปเสยี พระอานนทสงสัยจึงทลู ถาม พระองคต รสั บอกวา \"เทวดา ประชุมกนั เตม็ ท่ี ๑๒ โยชนร อบเมืองกุสนิ ารา เพ่อื เหน็ พระตถาคต แตพระอปุ วาณะยืนบงั เสยี เราจึงขบั ไป\" พระอานนททลู ถามวา \"เทวดารูส กึ อยางไร ?\" พระองคตรัสตอบวา \"เทวดาบางพวกที่ ยังเปน ปุถชุ นกร็ อ งไหกลง้ิ เกลอื กไปมา บางพวกที่เปน อริยชน มคี วามอดกล้นั โดยธรรมสังเวชวา \"สังขารไมเ ท่ียง ไมไ ดตาม ปรารถนา.\" ๑๓. ทรงแสดงสังเวชนียสถาน ๔ ตําบล คือ :- (๑) สถานทีพ่ ระตถาคต ประสูต.ิ (๒) สถานทพ่ี ระตถาคต ตรัสร.ู (๓) สถานท่พี ระตถาคต แสดงธรรมจกั ร. (๔) สถานทพ่ี ระตถาคต ปรินิพพาน. วาเปน ทคี่ วรดูควรเหน็ ควรใหเ กดิ ความสงั เวช ของกลุ บุตรผมู ี ศรทั ธา. ๑๔. อาการท่ีภกิ ษพุ ึงปฏิบัตใิ นสตรภี าพ พระองคทรงแสดงวา :- (๑) อยา ดอู ยาเห็น เปน การด.ี (๒) ถาจาํ เปนตองงดตองเหน็ อยาพดู เปน การดี. (๓) ถาจําเปน ตองพดู ควรพูดคําเปนธรรม. ๑๕. ทรงแสดงวธิ ปี ฏบิ ัติในพุทธสรีระ วา พงึ ปฏบิ ัตเิ ชนเดียวกบั

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวตั สิ งั เขป - หนา ท่ี 43 สรรี ะของพระเจา จักรพรรดริ าช คอื หอดวยผา ใหมแ ลวซบั ดว ย สําลี สลบั กันโดยอบุ ายนี้ ๕๐๐ คู แลวเชญิ ลงในรางเหล็กเต็ม ดวยนา้ํ มนั มีฝาเหล็กครอบ ทาํ จติ การธารดวยไมหอม ถวาย พระเพลิงเสร็จแลว เกบ็ สารรี กิ ธาตบุ รรจไุ วในเจดยี ที่ถนนใหญ ๔ แพรง . ๑๖. ทรงแสดงถปู ารหบุคคล ๔ จําพวก (บคุ คลท่คี วรทําเจดียไว บชู า) คอื :- (๑) พระตถาคตสมั มาสัมพุทธเจา (๒) พระปจ เจกพทุ ธเจา. (๓) พระสาวกอรหันต. (๔) พระเจาจักรพรรดริ าช. ๑๗. ทรงประทานโอวาทแกพระอานนท ในครัง้ นัน้ พระอานนทไ ป ยืนเกาะไมม ีสัณฐานคลายศรี ษะวานร รองไหอยูในวหิ าร พระ องคต รัสเรยี กมาใหพระโอวาทวา \"สงั ขารไมเที่ยง ตองสูญสลาย ไปเปนธรรมดา\" และทรงพยากรณวา \"อานนทม บี ุญไดทําไว แลวดว ยในไตรทวาร จักไดเ ปน พระอรหนั ตโดยฉบั พลัน.\" ๑๘. ตรสั สรรเสริญพระอานนท วา เปนยอดอปุ ฏฐาน ฉลาดรจู กั กาล รจู ักบรษิ ทั วากาลใดบรษิ ัทไหนควรเขา เฝาพระพทุ ธเจา ฯ ล ฯ ถา แสดงธรรม บริษทั ฟง ไมอ ิม่ ไมเ บื่อเลย. ๑๙. ตรสั เรอื่ งเมืองกสุ นิ ารา พระอานนทก ราบทูลใหพ ระพทุ ธเจา เสด็จไปปรินพิ พานท่ีเมอื งใหญ ๆ คือ ๑. เมอื งจําปา ๒. ราชคฤห

แบบประกอบนักธรรมตรี - พุทธประวัตสิ งั เขป - หนา ที่ 44 ๓. สาวตั ถี ๔. สาเกต ๕. โกสมั พี ๖. พาราณสี พระองคห า ม เสยี แลว ตรัสวา \"เมืองกสุ นิ ารานี้ ในอดตี เคยเปนนครใหญม าก ชื่อ \"กสุ าวดี\" มพี ระเจา มหาสทุ ศั นจ กั รพรรดิราช ปกครอง มพี ลเมอื งมาก อดุ มสมบรู ณดวยขาวปลาอาหาร กึกกอ งกงั วาน ดว ยเสยี งทัง้ ๑๐ คอื :- ๑. เสียงชา ง ๒. เสียงมา ๓. เสยี งรถ ๔. เสยี งเภรี ๕. เสยี ง ตะโพน ๖. เสียงพิณ ๗. เสียงขบั รอ ง ๘. เสยี งกังสดาล ๙. เสียงสังข ๑๐. เสยี งคนเรียกกนิ ขาว ไมส งบทงั้ กลางวนั กลางคนื . ๒๐. ตรสั ใหแ จงขาวปรินิพพานแกมลั ลกษัตรยิ  วาจักปรนิ ิพพานใน ยามใกลร งุ แหงคนื วนั น้ี เพอื่ มิใหม ลั ลกษัตรยิ ก นิ แหนงแคลงใจ ในภายหลงั พระอานนทรบั พุทธฎีกาแลว เขาไปบอกแก มลั ลกษตั ริยในกลางที่ประชุม ณ ศาลาวาราชการ กษตั รยิ เ หลา นนั้ พรอ มดว ยโอรส, ลกู สะใภ, ปชาบดี กโ็ ศกเศรา ราํ พันตาง ๆ ประการ แลวเสดจ็ ไปสาลวนั . พระอานนทจัดใหเ ขาเฝาตาม ลาํ ดับพระวงศ เสร็จในปฐมยาม. ๒๑. ทรงโปรดสุภทั ทปรพิ าชก สมัยนนั้ สุภัททปรพิ าชก ทราบวา พระพุทธเจาจักปรนิ ิพพานในคนื นี้ จึงรบี ไปเพ่อื จะทูลถามขอ สงสัยบางอยาง ช้นั แรกถกู พระอานนทห า มไว ภายหลงั ไดรับ พุทธานุญาต จึงเขาไปทลู ถามวา \"ครูทง้ั ๖ คอื ๑. ปรู ณกสั สปะ ๒. มักขลโิ คศาล ๓. อชิตเกสกัมพล ๔. ปกทุ ธกัจจายนะ ๕. สัญชยั เวลกั ฏฐบตุ ร ๖. นคิ รนถนาฎบุตร ไดตรสั รูจ รงิ หรอื ?\"

แบบประกอบนกั ธรรมตรี - พทุ ธประวัตสิ งั เขป - หนา ท่ี 45 พระองคต รัสหามเสยี แลว ทรงแสดงธรรมแกเขาวา \"มรรค ๘ ไมม ใี นธรรมวนิ ัยใด พระสมณะ ๔ เหลา ไมมีในธรรมวินัย นั้น มรรค ๘ มใี นธรรมวนิ ัยของตถาคตเทนั้น สมณะ ๔ ยอม มดี วย.\" สภุ ทั ทะฟง ธรรมนี้แลว แสดงตนเปน อุบาสกแลว ขออปุ สม- บท. พระองคต รัสวา \"คนนอกพุทธศาสนาตอ งอยปู รวิ าส ๔ เดือนจงึ บวชได.\" สุภทั ทะวา \"ใหอ ยูส กั ๔ ปก ็อา.\" พระองคตรสั ใหพ ระอานนทน ําสุภัททะไปบรรพชา. ๒๒. สุภัททะเปนสกั ขสี าวก พระอานนทนาํ สภุ ัททะไปบรรพชาให เปนสามเณร แลวนาํ เขาถวายพระพทุ ธเจา พระองคใ หส ุภัททะ อปุ สมบทเปน ภิกษุ และบอกกัมมฏั ฐานใหไ มชานัก เธอก็ได สาํ เรจ็ อรหันตท นั ตาเห็น เปน สกั ขสี าวก ของพระศาสดา (สาวก องคห ลงั สุดของพระพุทธเจา). ๒๓. ทรงประทานโอวาทแกภิกษสุ งฆ วา \"ธรรมก็ดี วนิ ยั กด็ ี อนั ใด ท่ีเราแสดงบัญญตั ไิ วแ ลว ธรรมและวินัยนัน้ แล จักเปน ศาสดา ของทา นท้งั หลาย โดยกาลทล่ี ว งไปแหง เรา.\" ๒๔. ตรสั ใหภกิ ษุเรียกกนั โดยคารวะโวหาร ๒ อยา ง คือ :- (๑) ผูแกเ รยี กผอู อน ใชค ําวา อาวุโส หรอื ออกช่ือโคตร ก็ได. (๒) ผอู อ นเรียกผแู ก ใชคาํ วา ภนเฺ ต หรือ อายสมฺ า ก็ได.

แบบประกอบนักธรรมตรี - พทุ ธประวตั สิ งั เขป - หนาที่ 46 ๒๕. ชว่ั โมงสุดทา ย ตรสั ไว ๔ ขอ คอื :- (๑) ดกู อ นอานนท ถา สงฆปรารถนาจะถอนสกิ ขาบทเล็ก นอ ยเสยี บา ง เมอื่ เราลวงไปแลว กจ็ งถอนเถดิ . (๒) ดกู อ นอานนท เม่ือเราลว งไปแลวสงฆพ ึงทาํ พรหม- ทัณฑ แก ฉนั นภกิ ษุ เถดิ คอื หากฉันนะเจรจาคาํ ใด กพ็ ึงเจรจาคํานั้น แตไ มพ งึ วา กลาวตักเตอื นส่ังสอนแก เขา. (๓) ดกู อนภิกษทุ ั้งหลาย ถาพวกเธอสงสัยในพระรตั นตรยั หรือในมรรคปฏิปทา ก็จงถามเถิด ดงั น้ี ๓ ครง้ั แต พระสงฆนง่ิ เงยี บ พระอานนทก ราบทลู วา \"นาอศั จรรย\" พระองคตรสั รบั รองวา \"ภิกษุ ๕๐๐ รูปท่ปี ระชมุ น้นั เปนอริยบคุ คล สิ้นความสงสยั แลว.\" (๔) ตรสั ปจฉมิ โอวาทวา อปปฺ มาเทน สมฺปาเทถ ทาน ท้งั หลายจงยงั กิจทั้งปวงอันเปนประโยชนต นและผูอ นื่ ใหถ งึ พรอ มดวยความไมประมาทเถดิ . ๒๖. ปรินพิ พาน เม่ือพระองคตรัสปจฉมิ โอวาทแลว มิไดต รสั อะไร ตอไปอกี เลย ทรงทําปรินิพพานกรรมดว ยอนุบพุ พวหิ าร ๙ ประการ ดังนี้ :- เขา ฌานท่ี ๑ ออกจากฌานท่ี ๑ เขาฌานท่ี ๒ โดยนยั นี้ จนเลย ฌานที่ ๘ เขา สญั ญาเวทยิตนโิ รธสมาบตั ิ (ในตอนนพี้ ระอานนท ถาม พระอนรุ ุทธ วา \"พระองคปรินิพพานแลวหรือ ?\" พระอนรุ ุทธ