อยุธยา

Kasintorn Sain Peter School S O วิชา ประวตั ศิ าสตร์ 4 ระดบั ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี ๒ C I ครูผสู้ อน นางสาวนยิ ม พรมโพธ์ิทนิ A หนว่ ยการเรยี นรูท้ ี่ 2 L พฒั นาการของอาณาจกั รอยุธยา

พัฒนาการของอยุธยา • การสถาปนาอาณาจกั รอยุธยา • ปัจจัยทมี่ ีผลตอ่ ความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจกั รอยุธยา • พฒั นาการทางประวัติศาสตรข์ องอาณาจักรอยุธยา • การเสื่อมอานาจของอาณาจักรอยุธยา • ภมู ิปญั ญาและวัฒนธรรมไทยสมยั อยธุ ยา

พระปรางคส์ ามยอด จงั หวัดลพบรุ ี แควน้ ละโว้ (ลพบรุ )ี •ได้รับอิทธิพลของทวารวดี มีความเจริญรุ่งเรืองทาง พระพุทธศาสนานกิ ายเถรวาท •รับวัฒนธรรมขอมในภายหลัง มีการยอมรับนับถือ ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และพระพุทธศาสนานิกาย มหายาน •ได้ตั้งตัวเป็นอิสระหลังจากขอมเส่ือมอิทธิพลลง และ ต่อมาลดความสาคัญลง ทาให้อโยธยาข้ึนมามีอานาจ แทน

การสถาปนาอาณาจกั รอยธุ ยา • อาณาจักรอยธุ ยาเกิดจากการร่วมมือกันของแควน้ สพุ รรณภมู ิ (สพุ รรณบุรี) และแคว้นละโว้ (ลพบุร)ี • กรงุ ศรอี ยธุ ยาต้งั ขน้ึ ในเมอื งเกา่ เดมิ ที่มชี ่ือว่า อโยธยา ซึ่งต้ังอยู่ระหวา่ ง เมืองสุพรรณบุรีและลพบุรี แผนที่อยธุ ยาฉบับเก่าแก่ท่ีสดุ มชี ื่อว่า Iudea (ยูเดีย) แผนท่อี ยธุ ยาในจดหมายเหตุลาลูแบร์

ข้อสนั นิษฐานเก่ียวกบั ความเปน็ มาของพระเจ้าอทู่ อง • พระเจา้ อ่ทู องสบื เชือ้ สายมาจากพระเจา้ ชยั ศิริทีเ่ คยครองเมืองฝาง (ปัจจุบันอยู่ในเขต จ.เชียงใหม่) จากน้ันมีเชื้อสาย สืบราชสมบัติต่อมาหลายรุ่นจึงได้เกิดพระเจา้ อ่ทู อง • พระเจ้าอู่ทองเป็นราชบุตรเขยของพระเจ้าศิริชัยเชียงแสน ต่อมาได้รับราชสมบัติ ครองราชย์อยู่ 6 ปี จึงเกิดโรคห่า (อหิวาตกโรค) จงึ ทรงยา้ ยราชธานีมาตั้งท่เี มืองศรอี ยุธยา

ข้อสนั นิษฐานเก่ียวกับความเปน็ • พระเจ้าอทู่ องเปน็ พระราชโอรสของพระเจา้ แผน่ ดนิ จีน แล้วถูกเนรเทศมาอยทู่ ป่ี ัตตานื และเดินทางผ่านมาทางเมอื ง ละคร (นครศรธี รรมราช) กยุ บรุ ี (ใน จ.ประจวบฯ) และมาสร้างเมอื งพรบิ พรี (เพชรบุร)ี ภายหลังมาสรา้ งเมอื งอยธุ ยา จากขอ้ สันนิษฐานต่างๆ ยังไมอ่ าจสรปุ ไดว้ ่าข้อสันนิษฐานใดนา่ จะถกู ต้อง

ปจั จัยสาคญั ในการสถาปนากรงุ ศรีอยธุ ยาเปน็ ราชธานี

ปจั จยั ท่มี ีผลต่อความเจริญรุ่งเรืองของอาณาจักร แหล่งอารยธรรมด้งั เดิม สภาพภมู ิประเทศ อยุธยาได้รบั อารยธรรมเดมิ กอ่ นมีการตงั้ อาณาจักรมาปรับใชเ้ ข้า กรงุ ศรอี ยธุ ยาตงั้ อยู่บรเิ วณท่ีราบลุม่ มีแม่นา้ ไหลผา่ น กับอารยธรรมใหม่ ทอ่ี ยุธยาสรา้ งข้ึนมา จึงเหมาะแกก่ ารเพาะปลกู และคา้ ขาย สภาพภมู ิอากาศ อาณาจักรอยุธยาตัง้ อยูใ่ นเขตรอ้ นชน้ื มลี มมรสุมพดั ผ่าน ทาให้มฝี นตกชุก ส่งผลให้มแี หล่งน้าอดุ มสมบูรณ์

การต้ังอยกู่ ่งึ กลางเสน้ ทางเดนิ เรือ ทรัพยากรธรรมชาติ ระหว่างอนิ เดยี กับจนี อยุธยามที รพั ยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ เช่น ผักผลไม้ ปลานา้ จดื อาณาจักรอยธุ ยาจึงได้ประโยชน์จากการ ค้าขายและรับอารย และปลาทะเล แร่ธาตุ ไม้หายาก ซ่งึ เป็นท่ตี ้องการของพ่อค้า ธรรมจากจีนและอินเดีย ตา่ งชาติ พระปรีชาสามารถของพระมหากษัตริย์ จากพระปรีชาสามารถของพระมหากษตั รยิ ์หลายพระองค์ ทาให้ อยธุ ยารอดพน้ จาก ภยั คุกคามจากภายนอกได้



รายพระนามพระมหากษัตรยิ ์อยธุ ยา รายพระนาม ราชวงศ์ ปีท่คี รองราชย์ รวมระยะเวลา 1. สมเดจ็ พระรามาธบิ ดีท่ี 1 (อู่ทอง) อู่ทอง พ.ศ. 1893-1912 19 2. สมเด็จพระราเมศวร อทู่ อง พ.ศ. 1912-1913 1 3. สมเดจ็ พระบรมราชาธิราชที่ 1 (ขุนหลวงพงัว่ ) สพุ รรณภมู ิ พ.ศ. 1913-1931 18 4. สมเด็จพระเจา้ ทองลัน สุพรรณภูมิ พ.ศ. 1931-1931 7 วัน อู่ทอง พ.ศ. 1931-1938 8 สมเดจ็ พระราเมศวร (คร้งั ท่ี 2) อู่ทอง พ.ศ. 1938-1952 15 5. สมเดจ็ พระรามราชาธริ าช

รายพระนาม (ต่อ) ราชวงศ์ ปีท่คี รองราชย์ รวม ระยะเวลา 6. สมเดจ็ พระอินทราชา (เจ้านครอินทร์) สพุ รรณภมู ิ พ.ศ. 1952-1967 7. สมเด็จพระบรมราชาธริ าชที่ 2 (เจ้าสามพระยา) สุพรรณภมู ิ พ.ศ. 1967-1991 16 8. สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ สพุ รรณภูมิ พ.ศ. 1991-2031 24 9. สมเด็จพระบรมราชาธริ าชท่ี 3 สุพรรณภูมิ พ.ศ. 2031-2034 40 10. สมเด็จพระรามาธิบดีท่ี 2 สพุ รรณภูมิ พ.ศ. 2034-2072 3 38 11. สมเดจ็ พระบรมราชาธริ าชที่ 4 (หน่อพุทธางกรู ) สุพรรณภมู ิ พ.ศ. 2072-2076 4 12. พระรัษฎาธริ าช สพุ รรณภูมิ พ.ศ. 2076-2077 13. สมเดจ็ พระชยั ราชาธิราช สพุ รรณภมู ิ พ.ศ. 2077-2089 5 เดือน 14. พระยอดฟ้า (พระแกว้ ฟา้ ) สพุ รรณภูมิ พ.ศ. 2089-2091 12 15. สมเด็จพระมหาจกั รพรรดิ สพุ รรณภูมิ พ.ศ. 2091-2111 2 16. สมเดจ็ พระมหนิ ทราธิราช สพุ รรณภูมิ พ.ศ. 2111-2112 20 1

รายพระนาม (ต่อ) ราชวงศ์ ปที ค่ี รองราชย์ รวมระยะเวลา 17. สมเดจ็ พระมหาธรรมราชาธริ าช สโุ ขทยั พ.ศ. 2112-2133 21 18. สมเด็จพระนเรศวรมหาราช สุโขทยั พ.ศ. 2133-2148 15 19. สมเดจ็ พระเอกาทศรถ สุโขทัย พ.ศ. 2148-2153 5 20. พระศรเี สาวภาคย์ สโุ ขทยั พ.ศ. 2153-2154 1 ปีเศษ 21. สมเดจ็ พระเจ้าทรงธรรม สุโขทยั พ.ศ. 2154-2171 18 22. สมเดจ็ พระเชษฐาธิราช สุโขทัย พ.ศ. 2171-2172 8 เดือน 23. พระอาทิตยวงศ์ สโุ ขทัย พ.ศ. 2172-2172 38 วัน 24. สมเดจ็ พระเจ้าปราสาททอง ปราสาททอง พ.ศ. 2172-2199 25 25. สมเดจ็ เจา้ ฟา้ ชยั ปราสาททอง พ.ศ. 2199-2199 3-5 วัน 26. สมเด็จพระศรีสุธรรมราชา ปราสาททอง พ.ศ. 2199-2199 2 เดือน 27. สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ปราสาททอง พ.ศ. 2199-2231 32

รายพระนาม (ตอ่ ) ราชวงศ์ ปีทค่ี รองราชย์ รวม ระยะเวลา 28. สมเดจ็ พระเพทราชา บ้านพลหู ลวง พ.ศ. 2231-2246 14 พ.ศ. 2246-2251 6 29. สมเดจ็ พระสรรเพช็ ญ์ที่ 8 (พระเจ้าเสือ) บา้ นพลหู ลวง พ.ศ. 2251-2275 23 พ.ศ. 2275-2301 26 30. สมเด็จพระสรรเพ็ชญ์ที่ 9 (พระเจา้ อยหู่ ัวท้ายสระ) บา้ นพลหู ลวง พ.ศ. 2301-2301 2 เดอื น พ.ศ. 2301-2310 9 31. สมเดจ็ พระบรมราชาธิราชท่ี 3 (พระเจา้ อยู่หัวบรมโกศ) บ้านพลหู ลวง 32. สมเดจ็ พระเจา้ อทุ ุมพร (ขุนหลวงหาวดั ) บา้ นพลูหลวง 33. สมเด็จพระท่นี ่ังสุริยามรนิ ทร์ (พระเจา้ เอกทศั ) บ้านพลหู ลวง

ลกั ษณะการเมอื งการปกครอง ภาพวาดกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค ฝีมือชาวยุโรปในสมัย สมเด็จพระนารายณ์ มหาราช

รูปแบบการปกครองสมยั อยธุ ยาตอนต้น การบริหารราชการแผ่นดนิ ส่วนกลาง สพุ รรณบุรี ทศิ เหนือ นครนายก โดยมีกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีและ ทิศตะวนั ตก ลพบุรี ทศิ ตะวันออก เป็นศูนย์กลางการปกครองท้ังหมดของอาณาจักร มี อยธุ ยา การกาหนดให้มีเมืองหน้าด่านทั้ง 4 ทิศ เพ่ือป้องกัน ข้าศึกก่อนท่ขี า้ ศกึ จะจ่โู จมเข้ามาถงึ ราชธานี พระประแดง ทิศใต้

ในเขตราชธานที ่ีกรงุ ศรอี ยุธยา มีเสนาบดี 4 ตาแหนง่ เรียกวา่ จตุสดมภ์รบั ผิดชอบดูแลการบรหิ าร ราชการแผ่นดินตามพระบรมราชโองการของพระมหากษตั ริย์ จตุสดมภ์แบง่ ออกเปน็ 4 หน่วยงาน ดังน้ี

การบริหารราชการแผน่ ดนิ สว่ นหัวเมือง หวั เมอื งชนั้ ใน อยไู่ ม่ไกลจากราชธานี ทางราชธานีจะแต่งต้ัง “ผ้รู ง้ั ” ไปปกครอง ราชธานี เช่น เมืองราชบรุ ี สงิ ห์บรุ ี ชยั นาท หวั เมอื งชั้นนอก (เมอื งพระยามหานคร) อยหู่ ่างไกลจากราชธานี มีเจา้ เมอื งที่สืบทอดทาง สายเลอื ดเป็นผปู้ กครอง

รปู แบบการปกครองสมยั อยุธยาตอนปลาย การบรหิ ารราชการแผ่นดนิ ส่วนกลาง สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงแบง่ ส่วนราชการทมี่ ีหนา้ ท่บี รหิ ารราชการแผ่นดินและควบคุมกาลังคน ออกเปน็ 2 ฝ่าย โดยมีอัครมหาเสนาบดีรบั ผิดชอบ

การบรหิ ารราชการแผ่นดนิ สว่ นหวั เมือง หัวเมืองชั้นใน ยกเลิกเมืองลูกหลวงทั้ง 4 ทิศ และ ขยายขอบเขตการปกครองของราชธานีให้กว้าง ออกไป โดยใหร้ วมเข้ากับเมืองในวงราชธานี เป็นเมือง ช้นั จตั วา มีผูร้ ั้งกับกรมการเมอื งปกครอง ราชธานี หัวเมืองช้ันนอก (เมืองพระยามหานคร) มีการจัดเมือง เป็นช้ันเอก ช้ันโท ชั้นตรี พระมหากษัตริย์จะแต่งต้ังขุน นางชน้ั สูงไปเปน็ ผ้สู าเรจ็ ราชการเมอื ง หวั เมอื งประเทศราช ลักษณะการปกครองยงั คงเป็นแบบ เดียวกับสมัยอยุธยาตอนต้น เช่น เมืองทวาย ตะนาวศรี เชียงกราน เขมร

รปู แบบการปกครองสมยั อยธุ ยาตอนปลาย สมุหพระกลาโหม ดูแลหัวเมืองฝ่ายใต้ทงั้ กิจการทหารและพลเรอื น สมหุ นายก ดูแลหัวเมืองฝา่ ยเหนอื ทั้งกิจการ ทหารและพล เรอื น รวมท้งั จตุสดมภ์ และให้กรมคลังดูแลหัว เมืองชายทะเลตะวันออกทง้ั กิจการทหารและพล เรือน และกรมคลัง



ปจั จยั ที่สง่ เสรมิ ความเจรญิ ทางเศรษฐกจิ

ลักษณะทางเศรษฐกจิ เกษตรกรรม จากทาเลที่ต้ังของกรุงศรีอยุธยาเหมาะแก่การประกอบอาชีพเกษตรกรรม ผลิตผลทางการเกษตรที่สาคัญ คือ ข้าว นอกจากนีย้ ังมีผลิตผลจากป่า เชน่ ไม้ฝาง นอแรด งาช้าง ครั่ง หนงั สัตว์ ยางสน ไมก้ ฤษณา เปน็ ต้น

การค้ากับต่างประเทศ การค้ากับตา่ งประเทศเปน็ การค้าโดยใช้เรอื สาเภา ซึ่งดาเนินการโดยพระมหากษตั ริย์ พระราชวงศ์ ขนุ นาง และ พอ่ ค้าจีนท่ีเกยี่ วขอ้ งกบั การค้าสาเภา นอกจากน้ี อยธุ ยายงั ติดตอ่ ค้าขายกบั ชาวตะวนั ตกดว้ ย ได้แก่ โปรตเุ กสฮอลันดา อังกฤษ และฝรั่งเศส เรอื สาเภาจนี ทเี่ ขา้ มาคา้ ขายกับอยุธยา

รายได้ของแผน่ ดนิ ในสมยั อยุธยา รายไดท้ ีเ่ กบ็ ตามด่านขนอนทง้ั ทางบกและทางน้าโดยเกบ็ ชกั ส่วนสนิ คา้ รายได้ท่ีเกิดจากการเก็บส่วนผลประโยชน์ในการประกอบอาชพี ต่าง ๆ ของ ราษฎร เช่น การทานา ทาไร่ ทาสวน รายได้จากส่ิงของ เงินทอง ท่ีราษฎรนามาให้กับทางราชการแทนการถูก เกณฑ์แรงงาน เชน่ สว่ ยดีบกุ รายได้จากคา่ ธรรมเนยี มทที่ างราชการเกบ็ จากราษฎร

Kasintorn Sain Peter School S O วชิ า ประวตั ิศาสตร์ 4 ส22104 ระดบั ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 2 C หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 พัฒนาการด้านตา่ งๆสมยั อยุธยา I เรอื่ ง พัฒนาการความสมั พันธ์ระหว่างประเทศ A L ครูผสู้ อน นางสาวนิยม พรมโพธ์ิทนิ



สงั คมศักดินาสมยั อยธุ ยา ความหมายของศักดนิ า ศักดินา หมายถึง เคร่ืองกาหนดสิทธิและหน้าทข่ี องบุคคลในสงั คม เพ่ือจาแนกให้เห็น ถึงความแตกต่างในเร่ืองสิทธิและหน้าท่ีของบุคคลตามศักดินา เช่น ผู้มีศักดินา 400 ขึ้นไปมี สิทธเิ ขา้ เฝ้าได้ แต่ตา่ กวา่ 400 ไม่มีสทิ ธิเข้าเฝา้ ประโยชน์ของศักดินา ร ะ บ บ ศั ก ดิ น า มี ป ร ะ โ ย ช น์ ใ น ก า ร ค ว บ คุ ม บั ง คั บ บั ญ ช า ผู้ ค น ต า ม ล า ดั บ ช้ั น และมอบหมายให้คนมีหน้าที่รับผิดชอบตามที่กาหนดเอาไว้ และเม่ือบุคคลทาผิดต่อกัน ก็สามารถใช้เป็นหลักในการปรับไหมได้ เช่น ถ้าผู้มีศักดินาสูงทาความผิดต่อ ผู้มีศักดินา ต่ากว่า กจ็ ะปรับไหมตามศกั ดินาของผมู้ ีศักดนิ าสงู กว่า

โครงสร้างสงั คมไทยสมยั อยุธยา พระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานวุ งศ์ ขุนนาง • พระประมุขของ • เครือญาตขิ อง • บคุ คลท่รี ับราชการ ราชอาณาจักร ทรงไดร้ ับ พระมหากษัตริย์มี แผ่นดิน มที ัง้ ศักดินา การยกยอ่ งใหเ้ ป็น ศกั ดนิ าแตกต่างกนั ไป ยศ ราชทินนาม สมมตเิ ทพ และทรงเปน็ ตามฐานะ และตาแหนง่ ธรรมราชา

ไพร่ ทาส พระภิกษุสงฆ์ • ราษฎรท่ตี ้องถูกเกณฑ์ • บคุ คลท่ีมไิ ดม้ กี รรมสทิ ธ์ิ • บุคคลท่สี บื ทอด แรงงานใหก้ ับทาง ในแรงงานและชีวติ ของ พระพุทธศาสนา ราชการทง้ั ในยามปกติ ตนเอง ตอ้ งตกเป็นของ ซึ่งไดร้ ับการยกย่องและ และยามสงคราม นายจนกวา่ จะไดไ้ ถต่ ัว ศรัทธาจากบุคคลทุกชน และต้องสงั กดั มูลนาย ช้ัน

Kasintorn Sain Peter School S O วิชา ประวตั ิศาสตร์ 4 ระดับชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒ C I ครผู สู้ อน นางสาวนิยม พรมโพธท์ิ นิ A หน่วยการเรียนรูท้ ่ี 2 พฒั นาการของอาณาจักรอยุธยา L เร่ือง ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งประเทศ (ครง้ั ที่ 1)

Kasintorn Sain Peter School S O วชิ า ประวัติศาสตร์ 4 ส22104 ระดบั ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี 2 C หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 2 พัฒนาการด้านตา่ งๆสมยั อยธุ ยา I เร่อื ง พัฒนาการความสัมพันธร์ ะหวา่ งประเทศ ครงั้ ท่ี 1 A L ครผู ้สู อน นางสาวนิยม พรมโพธทิ์ ิน

ความสัมพันธ์กบั สโุ ขทัย • ลักษณะความสมั พนั ธม์ ที ั้งการใช้นโยบายการสรา้ งไมตรี การเผชิญหนา้ ทางทหาร และนโยบายการสร้าง ความสัมพันธ์ทางเครือญาติ • อยุธยาใชก้ ารเผชญิ หน้าทางทหารกับสโุ ขทัยมาตง้ั แต่สมัยสมเดจ็ พระรามาธิบดีที่ 1 (อ่ทู อง) และสมยั สมเดจ็ พระ บรมราชาธริ าชที่ 1 (ขนุ หลวงพง่ัว) • สมัยสมเด็จพระอินทราชา (เจ้านครอินทร์) ทรงแก้ไขปัญหาจลาจลท่ีสโุ ขทัย ทาใหส้ ุโขทยั กลับมาอยูใ่ ตอ้ านาจ ของอยุธยา และทรงสรา้ งความสมั พนั ธ์ทางเครือญาติ โดยให้พระราชโอรส คือ เจา้ สามพระยาอภเิ ษกกบั เจ้าหญงิ เชือ้ สายราชวงศพ์ ระรว่ ง • สมยั สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถทรงผนวกรวมสโุ ขทัยเขา้ เปน็ ส่วนหนงึ่ ของอยุธยา

ความสัมพนั ธก์ ับลา้ นนา ภาพจติ รกรรมฝาผนังแสดงสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงยกทพั ไปตีคา่ ยพระเจา้ เชยี งใหมท่ ี่บ้านสระเกศ (จ.อา่ งทองในปจั จุบัน) • ลักษณะความสัมพันธส์ ว่ นใหญเ่ ป็นการเผชญิ หนา้ ทางทหาร • สมยั สมเดจ็ พระบรมราชาธิราชท่ี 1 (ขุนหลวง พงวั่ ) เปน็ ต้นมา เมื่อ พ.ศ. 2128 อยธุ ยาไดร้ บกับลา้ นนาเพ่อื ให้มาอยใู่ นอานาจแตไ่ ม่ประสบ ความสาเรจ็ • สมัยสมเดจ็ พระชัยราชาธิราช อยุธยาไดย้ ึดลา้ นนาเป็นเมอื ง ประเทศราช แต่สุดทา้ ยก็ต้องเปน็ เมืองประเทศราชของพมา่ • สมัยสมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช อยุธยาไดล้ ้านนากลบั มาเป็น เมืองประเทศราช • หลงั จากสมยั สมเด็จพระนเรศวรมหาราช เป็นต้นไป ลา้ นนาก็เรมิ่ แยกตวั เปน็ อิสระบ้าง เป็นประเทศราช ของพม่าบ้าง ของอยุธยาบา้ ง

ความสมั พันธ์กบั พมา่ ความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับพม่าส่วนใหญ่เป็นการแข่ง ภาพจติ รกรรมฝาผนงั แสดงการทาสงครามยทุ ธหตั ถี อิทธิพลและการขยายอานาจจึงทาให้เกิดสงครามตลอดมา ระหว่างสมเด็จพระนเรศวรมหาราชกบั พระมหาอปุ ราชา สาเหตุสาคัญมาจากการท่ีพม่าได้เป็นใหญ่ในเหนือดินแดนมอญ และไทยใหญ่แล้วก็พยายามขยายอานาจเข้ามายังอาณาจักร อยุธยา การที่พม่ายกทัพมารบกับอยุธยาหลายครั้งแสกงให้เห็น ถงึ ความต้องการเปน็ ใหญใ่ นดินแดนแถบน้ีแล้วพม่าต้องการแสดง ความเปน็ เอกภาพในดินแดนพม่าโดยการรวบรวมชนกลุ่มน้อยให้ เป็นหนึ่งเดียวกันแต่อุปสรรคสาคัญของพม่า ในสมัยอยุธยาไทย กับพม่าได้ทาสงครามกันถึง 24 ครั้ง ความสัมพันธ์ระหว่างไทย กับพม่าจึงเป็นลักษณะความสัมพันธ์ทางการเมืองและ การทา สงครามเกือบตลอดเวลา

ตวั อยา่ งสงครามระหว่างอยุธยากับพม่าคร้ังสาคญั คราวสมเดจ็ พระสุริโยทัย สงคราม สงคราม ขาดคอชา้ ง พ.ศ. 2091 ประกาอิสรภาพ ยทุ ธหัตถี พ.ศ. 2135 พ.ศ. 2127

ความสัมพันธก์ บั หัวเมอื งมอญ • ลักษณะความสมั พนั ธม์ ีทั้งการคา้ การผกู สมั พันธไมตรี และการเมือง • ในระยะแรก ผนู้ าของอยธุ ยาได้พยายามจะขยายอทิ ธิพลเหนือมอญ และเมือ่ อยธุ ยา มคี วามเจรญิ รงุ่ เรืองทางการค้า ผนู้ าอยธุ ยาได้ขยายอานาจเขา้ ครอบครองเมืองทา่ ของมอญแถบชายฝ่ังทะเลอนั ดามนั เพ่ือผลประโยชน์ทางการคา้ • นอกจากนี้ อยธุ ยายังให้ทพ่ี งึ่ พิงแก่ชาวมอญทอ่ี พยพหนีภัยสงครามจากพม่าดว้ ย ท้ังนีเ้ พอ่ื ทีอ่ ยุธยาจะได้อาศยั มอญเปน็ ดา่ นหน้าปะทะกับพมา่ ก่อนจะยกทัพมาถงึ อยธุ ยา

ความสมั พนั ธก์ ับเขมร • ลักษณะความสัมพันธ์มที ั้งการเผชิญหน้าทางทหาร การเมอื ง และวัฒนธรรม • สมัยสมเด็จพระรามาธิบดีท่ี 1 (อู่ทอง) ใน พ.ศ. 1895 โปรดให้พระราเมศวรและขุนหลวงพง่ัวยกทัพไปตีเขมร และกวาดต้อน ชาวเขมรบางสว่ นมาไว้ในเขตไทย ทาให้อยุธยาไดร้ ับอิทธิพลวฒั นธรรมเขมรด้วย • สมยั สมเด็จพระบรมราชาธริ าชที่ 1 (ขุนหลวงพงัว่ ) ยกทัพไปตีเขมร • สมัยสมเดจ็ พระบรมราชาธริ าชที่ 2 (เจา้ สามพระยา) ยึดราชธานีเขมรที่นครธม และทรงแต่งตั้งพระนครอินทร์ พระราชโอรส ไปครองเขมร ปกครองไม่นานกถ็ กู เขมรลอบปลงพระชนม์ • สมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ไทยตดิ พนั สงครามกบั พมา่ เขมรได้ถือโอกาสยกทพั มาตีไทย • สมัยสมเด็จพระนเรศมหาราชทรงยกทัพไปตเี มืองละแวก ราชธานเี ขมรขณะนน้ั ได้ และหลงั จากสมยั นี้ เขมรเริ่มต้งั ตวั เป็นอสิ ระ และในตอนปลายสมยั อยุธยา เขมรไดอ้ อ่ นน้อมตอ่ อยุธยาบา้ ง ญวนบา้ ง จนกระทง่ั เสยี กรุงใน พ.ศ. 2310 เขมรจงึ เปน็ อสิ ระ

ความสัมพนั ธ์กับลา้ นช้าง พระธาตุศรีสองรกั จ.เลย เป็นหลักฐาน ที่แสดงให้เหน็ ถงึ ความสมั พันธ์อันดี • ลักษณะความสัมพันธ์ส่วนใหญ่เปน็ การผกู สัมพันธไมตรี ระหว่างอยุธยากับลา้ นชา้ ง • สมัยสมเดจ็ พระรามาธบิ ดที ี่ 1 (อทู่ อง) ไทยมคี วามสัมพันธ์อนั ดกี ับ พระเจ้าฟ้างุ้มแหง่ ล้านชา้ ง • สมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ไทยกับล้านช้าง มีความสนิทแนบ แน่นมากขึ้น เม่ือพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชแห่งล้านช้างแต่งต้ังทูตมา กราบทูลขอพระเทพกษัตรีไปเป็นพระอัครมเหสีแต่ถูกพระเจ้า - บุเรงนองส่งทหารมาชิงตัวไปเสียก่อน อย่างไรก็ดีอยุธยายังคงรักษา สัมพันธไมตรีอันดีเอาไว้ จนกระทั่งสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าคร้ังท่ี 1 ทาใหค้ วามสมั พันธล์ ดน้อยลงไป

ความสัมพนั ธก์ ับญวน • ความสัมพันธ์ส่วนใหญ่เกิดในสมัยอยุธยาตอนปลายโดยลักษณะความสัมพันธ์จะเป็นการเผชิญหน้าทางทหาร เพื่อแย่งชงิ ความเปน็ ใหญ่เหนือเขมร • สมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ เกิดเหตุการณ์แตกแยกภายในราชวงศ์เขมรระหว่างพระธรรมราชากับนัก แก้วฟ้าจอกจนถึงขั้นทาสงครามกัน อยุธยาและญวนต่างสนับสนุนแต่ละฝ่าย ความขัดแย้งภายในทาให้ไทยกับ ญวนต้องทาสงครามระหว่างกัน ในท่ีสุดอยุธยาชนะและได้เขมรมาอยู่ใต้อานาจ ไม่นานญวนก็เข้าไปมีอิทธิพล เหนือเขมรอีก อยุธยาจึงต้องยกทัพไปตีเขมรกลับมา ซ่ึงสถานการณ์ในเขมรจะเป็นลักษณะเช่นน้ีจนกระทั่ง สิน้ สดุ สมัยอยุธยา

ความสมั พนั ธก์ ับหวั เมืองมลายู • ลกั ษณะความสัมพันธ์มีทัง้ การค้า การเผชิญหน้าทางทหาร และการผูกสัมพนั ธไมตรี • สมัยอยุธยาตอนต้น อยุธยาส่งกองทัพไปรบกับมะละกาซึ่งเป็นศูนย์กลางการค้าสาคัญบริเวณคาบสมุทรมลายู นอกจากได้มะละกาเปน็ เมอื งขน้ึ แล้ว ยังไดห้ วั เมืองรายทางดว้ ย เช่น ปัตตานี ไทรบุรี ซึ่งอยุธยาควบคุมหัวเมือง มลายูผ่านทางเมืองนครศรีธรรมราช นอกจากจะได้ผลประโยชน์ทางเครื่องราชบรรณาการแล้วยังได้ผล ประโยชนท์ างการคา้ ขายอีกดว้ ย

แบบฝกึ หดั • ให้นักเรยี นสรุปลกั ษณะความสมั พันธข์ องอาณาจกั รอยธุ ยาที่มีต่ออาณาจกั รใกลเ้ คยี งที่กาหนดใหด้ งั นี้ 1. ความสัมพนั ธ์สุโขทยั 2. ความสัมพนั ธ์ลา้ นนา 3. ความสมั พันธ์พมา่ 4. ความสมั พนั ธม์ อญ 5. ความสมั พนั ธเ์ ขมร 6. ความสมั พันธ์ลา้ นช้าง 7. ความสมั พนั ธ์ญวณ 8. ความสัมพันธม์ ลายู

Kasintorn Sain Peter School S O วชิ า ประวัติศาสตร์ 4 ส22104 ระดบั ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี 2 C หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 2 พัฒนาการด้านตา่ งๆสมยั อยธุ ยา I เร่อื ง พัฒนาการความสัมพันธร์ ะหวา่ งประเทศ ครงั้ ท่ี 2 A L ครผู ้สู อน นางสาวนิยม พรมโพธทิ์ ิน

ความสมั พันธก์ ับจีน ภาพวาดเรอื สาเภาจนี ที่เขา้ มาคา้ ขายกับอยธุ ยา • ลักษณะความสัมพันธ์เป็นแบบรัฐบรรณาการ ซ่ึงมีความ เกี่ยวข้องกับการเมอื งและการค้า • ในสมัยอยุธยา พระมหากษัตริย์ท่ีทรงขึ้นครองราชย์มักจะ แต่งต้ังคณะทูตนาเครื่องราชบรรณาการไปยังจีน เพื่อให้จีน รับรองเพ่ือผลประโยชน์ทางการค้าและเพ่ือความชอบธรรม ในการเสด็จขึ้นครองราชย์ ซ่ึงการติดต่อระหว่างอยุธยากับ จีนดาเนินไปอย่างราบร่ืน ยกเว้นในช่วงท่ีอยุธยามีปัญหา การเมืองภายในหรือทาสงครามกับภายนอก ความสัมพันธ์ จะหยุดชะงักชัว่ คราว เม่ือเหตกุ ารณ์สงบ การติดต่อก็เริ่มต้น ขึน้ อีก

ความสัมพนั ธก์ บั ญปี่ ุน่ กองทหารอาสาญ่ปี ุ่นในกองทัพอยุธยา (ภาพเลก็ ) เสาหิน ภาษาญีป่ นุ่ แปลเปน็ ไทยวา่ อนสุ รณ์หมู่บา้ นญีป่ ุน่ • ลักษณะความสัมพันธส์ ว่ นใหญเ่ ป็นการค้าและการเมอื ง ทีอ่ ยธุ ยา • สมัยสมเด็จพระเอกาทศรถ อยุธยามีการติดต่อกับญี่ปุ่น อยา่ งเป็นทางการ • สมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ได้มีการปราบปรามชาว ญี่ปุ่นบางคนท่ีคิดก่อการร้าย ทาให้ชาวญี่ปุ่นจานวนมากพา กันอพยพออกจากอยุธยา และแม้ว่าอยุธยาจะส่งทูต ไปเจรจาสัมพันธไมตรีและค้าขายที่ญ่ีปุ่นอีก แต่ญี่ปุ่นไม่ ยอมรับ อาจเป็นเพราะเหตุการณ์ที่ทรงปราบปรามญี่ปุ่น และญี่ปุน่ ดาเนนิ นโยบายปิดประเทศ

ความสัมพันธ์กับเปอรเ์ ซยี • ลกั ษณะความสัมพนั ธจ์ ะเป็นด้านการคา้ • สันนิษฐานว่าอยุธยาเร่ิมมีความสัมพันธ์กับเปอร์เซีย (ปัจจุบันคือ อิหร่าน) ในสมัยสมเดจ็ -พระเอกาทศรถ โดยเป็นเรือ่ งการคา้ ขาย • สมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม พ่อค้าเปอร์เซียชื่อ เฉกอะหมัด ไดร้ ับราชการจนมคี วามดีความชอบไดเ้ ป็นเจา้ กรมทา่ ขวา • สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เปอร์เซียส่งทูตมาเข้าเฝ้า แต่ หลังรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราชไปแล้ว ไม่ปรากฏ หลักฐานถึงการเดินทางเชื่อมสัมพันธไมตรีระหว่างอยุธยาและ เปอรเ์ ซียอกี ภาพทหารชาวเปอรเ์ ซีย จากเรื่องมโหสถ วัด สวุ รรณาราม

ความสมั พนั ธก์ ับโปรตุเกส • ลกั ษณะความสมั พันธม์ ีท้งั การคา้ การเมอื ง และวฒั นธรรม • เร่ิมต้นในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีท่ี 2 เม่ือโปรตุเกสยึด มะละกา แตม่ ะละกาเป็นประเทศราชของอยธุ ยา โปรตุเกส จึงส่งทตู มาเจรจาและทาสนธิสัญญาระหวา่ งกัน • นอกจากนี้ อยุธยายังซ้ือปืนจากโปรตุเกสและจ้างทหาร โปรตุเกสมาเป็นทหารอาสา รวมถึง รับวัฒนธรรมการทา ขนมหวานจากโปรตุเกส อันเป็นท่ีมาของขนมหวานไทย แนวอาคารท่ไี ดร้ บั การขุดแตง่ ในหมบู่ า้ นโปรตเุ กส (ภาพเลก็ ) สสุ านโบราณในหมู่บา้ นโปรตุเกส ในปจั จุบนั ด้วย เชน่ ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทอง

ความสมั พนั ธ์กบั ฮอลนั ดา แนวอาคารโบราณสถานในหมู่บา้ นฮอลันดา ทไ่ี ด้รับการขุดแตง่ (ภาพเล็ก) ปา้ ยแสดง • ลกั ษณะความสมั พันธม์ ที ัง้ การค้าและการเมอื ง • สมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ฮอลันดาส่งคณะทูตมาเจรจา ทีต่ ั้งหมู่บา้ นเป็นภาษาดัตซ์ และขอต้ังสถานีการคา้ ทปี่ ตั ตานี • สมยั สมเดจ็ พระเจา้ ทรงธรรม อยุธยากับฮอลนั ดา ไดท้ าสนธสิ ญั ญาการค้า ระหว่างกัน • สมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ฮอลันดาส่งเรือรบปิดท่าเรือตะนาวศรี อยุธยาจงึ ตดั สิทธพิ เิ ศษทางการคา้ • สมัยสมเดจ็ พระนารายณ์มหาราชได้เกิดความขัดแย้งกับฮอลันดา จนต้องดึงฝร่ังเศสเข้ามาถ่วงดุลอานาจ ทาให้ฮอลันดาค่อย ๆ ลด ปรมิ าณการคา้ และถอนตัวออกจากอยธุ ยาในทีส่ ุด

ความสมั พนั ธก์ บั องั กฤษ ภาพวาดเรอื สาเภาองั กฤษท่เี ขา้ มาค้าขายกบั อยธุ ยา • ลักษณะความสัมพนั ธม์ ีทั้งการค้าและการเมอื งในบางช่วง • สมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรมทรงอนุญาตให้อังกฤษเข้ามาต้ัง สถานกี ารค้าทกี่ รงุ ศรีอยธุ ยาได้ แตถ่ ูกฮอลนั ดาขัดขวางจนต้องปิด กิจการ • สมยั สมเดจ็ พระนารายณม์ หาราชได้เร่ิมฟนื้ ฟคู วามสัมพันธ์อีกครั้ง เพ่อื ดึงองั กฤษมาถ่วงดลุ อานาจกบั ฮอลนั ดา แต่องั กฤษไม่ประสบ ความสาเร็จในการแข่งขันกับฮอลันดา จนเม่ือเรือค้าขายของ อังกฤษถูกปล้นสะดมในน่านน้าเมืองมะริดจนต้องสู้รบกับอยุธยา ทเี่ มืองมะริด ทาใหค้ วามสัมพันธ์ห่างเหินกนั ไป