ความสุขอันประเสริฐ

พระไพศาล วสิ าโล

พระไพศาล วสิ าโล อั น ป ร ะ เ ส ริ ฐ

อันประเสรฐิ พระไพศาล วสิ าโล www.visalo.org ชมรมกลั ยาณธรรม หนังสอื ดีล�ำดับท ี่ ๑๙๕ w w w . k a n l a y a n a t a m . c o m พมิ พ์ครัง้ ที่ ๑ : ธนั วาคม ๒๕๕๕  จ�ำนวนพมิ พ์  ๑๐,๐๐๐ เลม่    จดั พมิ พโ์ ดย ชมรมกลั ยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชยั  ตำ� บลปากนำ�้  อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั สมทุ รปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพั ท ์ ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔ ถอดความ มารศรี วสิ ทิ ธกิ าศ ภาพปก/ภาพประกอบ เซมเบ ้  จดั รปู เลม่  คนขา้ งหลงั    ชว่ ยแกค้ ำ�  อะตอ้ ม  พสิ จู นอ์ กั ษร หอยทากตวั นน้ั , หะนู พมิ พโ์ ดย บรษิ ทั  สำ� นกั พมิ พส์ ุภา จ�ำกดั  ๑๑๘ ซอย ๖๘ ถนนจรญั สนิทวงศ์  เขตบางพลดั กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐-๒๔๓๕-๘๕๓๐ สพั พทานงั  ธัมมทานงั  ชนิ าติ การให้ธรรมะเปน็ ทาน ยอ่ มชนะการใหท้ ้ังปวง

ขอมอบเป็น ธรรมบรรณาการ แด่ จาก

ความสขุ อันประเสริฐ คําปรารภ ใครๆ ก็ย่อมปรารถนาความสุข แต่ความสุข  ทค่ี นสว่ นใหญแ่ สวงหานน้ั มกั นำ� มาซง่ึ ความทกุ ข ์ ทงั้   4 ในระหวา่ งทไี่ ขวค่ วา้ และเมอ่ื ไดม้ าแลว้  อนั ทจ่ี รงิ เพยี ง  แค่อยากก็ทุกข์แล้ว และแม้ได้สมอยาก ก็สุขแค ่ ชั่วคราว เพราะหลังจากน้ันก็อยากได้มากข้ึนไปอีก  หาไมก่ อ็ ยากไดส้ ง่ิ ใหมท่ แี่ ปลกกวา่ เดมิ  จงึ ตอ้ งดนิ้ รน  แสวงหาตอ่ ไปอกี  เป็นเชน่ น้ีไม่จบสน้ิ ความสขุ ดงั กลา่ วจงึ เปน็ ความสขุ ท ี่ “รอ้ น” แต ่ ยงั มคี วามสขุ อกี ชนดิ หนง่ึ ท ่ี “เยน็ ” ไมต่ อ้ งไปแขง่ ขนั   หรอื แยง่ ชงิ กบั ใคร เปน็ ความสขุ ทเ่ี กดิ จากความสงบ 

พระไพศาล วสิ าโล ไมพ่ งึ่ พงิ สงิ่ กระตนุ้ เรา้  อกี ทงั้ ยงั หลอ่ เลยี้ งใจใหเ้ พยี ร  ท�ำความดีและเอื้อเฟื้อเกื้อกูลผู้อื่น จึงก่อให้เกิดทั้ง  ประโยชน์ตนและประโยชน์ท่าน นี้แลคือความสุข  อนั ประเสรฐิ ความสขุ อนั ประเสรฐิ นส้ี ามารถตามตดิ เราไป  5 ทกุ หนแหง่  เพราะสถติ ทใี่ จเรา และสามารถเผอ่ื แผ่  ใหผ้ อู้ นื่ สมั ผสั ไดด้ ว้ ยใจ อยา่ งไรกต็ ามความสขุ ชนดิ นี ้ หาซ้ือไม่ได้ แต่ต้อง “ท�ำ” เอง ด้วยการบม่ เพาะใจ  จนผลบิ านเปน็ ความสขุ  โดยมสี ต ิ สมาธ ิ และปญั ญา  เป็นสง่ิ บำ� รุงเลยี้ งและเครื่องรกั ษา หนังสือเล่มน้ีมีอนุสนธิจากการบรรยายของ  อาตมภาพในงานแสดงธรรมและปฏิบัติธรรมครั้งที่  ๒๓ ซ่ึงชมรมกัลยาณธรรม ได้จัดขึ้นเม่ือวันที่ ๘  กรกฎาคม ศกน้ี ณ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราช-  มงคลกรงุ เทพฯ เพอ่ื นอ้ มถวายเปน็ พระราชกศุ ลแด ่ องคพ์ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั  ชมรมกลั ยาณธรรม 

ความสขุ อันประเสริฐ เห็นว่ามีประโยชน์ น่าพิมพ์เผยแผ่ในโอกาสขึ้น  ปีใหม่ อาตมภาพจึงได้ปรับปรุงแก้ไขให้เหมาะแก ่ การจดั พมิ พ์ ขออนุโมทนาชมรมกัลยาณธรรม ที่มีกุศล  ฉนั ทะในการจดั งานแสดงธรรมและจดั พมิ พห์ นงั สอื   เล่มนี้เป็นธรรมทาน หวังว่าหนังสือเล่มน้ีจะมีส่วน  เสรมิ สรา้ งฉนั ทะและวริ ยิ ะใหแ้ กท่ า่ นในการฝกึ ฝนตน  เพอื่ เขา้ ถงึ ความสขุ อนั ประเสรฐิ  จนเขา้ สกู่ ระแสแหง่   6 พระนพิ พานในปจั จุบนั ชาตดิ ว้ ยเทอญ ๒๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๕

พระไพศาล วิสาโล คาํ นำ� ชมรมกลั ยาณธรรม ความสุข เป็นปัจจัยส�ำคัญยิ่งของทกุ ชวี ติ  เรา  7 คนุ้ เคยคำ� น ้ี  ดง่ั เชน่ เมอ่ื จะอธษิ ฐานขอพรพระหรือจะ  อวยพรใครกม็ กั จะ “ขอใหม้ คี วามสขุ ” เปน็ อนั ดบั แรก  ความสุขเป็นท้ังเหตุ ทั้งผล และยังเปน็ วถิ ดี ำ� เนนิ ของ  ชวี ติ ในหลายมติ  ิ ทงั้ กายและจติ  ทง้ั สว่ นตวั และสว่ นรวม  ท้ังส่วนโลกและส่วนธรรม เป็นต้น เช่นในการเจริญ  ภาวนา ท่านว่า ความสุขเป็นเหตุใกล้ให้เกิดสมาธิ  (เปน็ เหต)ุ  ทำ� ความดแี ลว้ จงึ มคี วามสขุ  (เปน็ ผล) ใช ้ ชีวิตอย่างมีความสุข (เป็นทางด�ำเนิน) แม้กระทั่ง  พระนพิ พาน อนั เปน็ ปลายทางแหง่ วฏั ฏะ ทา่ นกก็ ลา่ ว วา่  น่ันคือ “บรมสขุ ”

ความสขุ อันประเสรฐิ ความดี ความสุข และความจริง เป็นสามสิ่ง  สำ� คญั ทต่ี อ้ งสมั พนั ธเ์ ชอ่ื มโยงกนั  ความสขุ เปน็ สง่ิ จำ� เปน็   ก็จริง แต่หากเรายังมืดบอด มุ่งแสวงหาและเสพสุข  อย่างไร้ศีลธรรมหรือขาดปัญญาเท่าทัน เราอาจจะ  “สกุ ” แทนทจ่ี ะพบ “สขุ ” หากความสขุ นน้ั  ไมส่ มั พนั ธ์  กับความดีและความจรงิ  สขุ กอ็ าจกลายเปน็  “สมทุ ยั ”  หรอื เหตแุ หง่ ทุกข์แทนท่ี ในทางตรงข้าม หากเข้าใจ  และใชค้ วามสขุ ใหเ้ ปน็  พฒั นาความสขุ ใหด้ ใี หถ้ กู ทาง  ความสุขนั้นย่อมเป็นสุขแท้ที่ไร้โทษ และมีคุณค่า  8 เกินประมาณได้ จากงานแสดงธรรมครง้ั ท ่ี ๒๓ ทผ่ี า่ นมา พระ  ธรรมเทศนาเรื่อง ความสุขอันประเสริฐ ของพระ  อาจารยไ์ พศาล วสิ าโล ไดก้ ลายมาเปน็  “ลายแทงแหง่   ความสขุ ” ซงึ่ เปย่ี มลน้ คณุ คา่ สาระ ให้เข้าใจความสุข  ในแงม่ มุ ตา่ งๆ และใชค้ วามสขุ ในการพฒั นาชวี ติ และ  จิตวิญญาณ เก้ือกูลต่อการเข้าถึงความดี ความจริง  ตามทพี่ ระอาจารย์ได้เมตตาอธิบายไว้อย่างแจ่มแจ้ง  ด้วยภาษาทเี่ ขา้ ใจงา่ ย ชวนตดิ ตาม จงึ เปน็ เรื่องท่ีท่าน  ไม่ควรพลาด ทั้งยังปลุกเร้าพลังใจให้รู้ทันสุข และ 

พระไพศาล วิสาโล มีโอกาสสัมผัสความสุขในระดับที่ประณีตย่ิงข้ึน ซึ่ง  9 เปน็ เรื่องไมเ่ หนอื วิสัยท่ที ่านจะพิสจู นด์ ว้ ยใจตนเอง ในมงคลวาระพทุ ธชยนั ต ี ๒,๖๐๐ ป ี แหง่ การ  ตรสั รฯู้  มาบรรจบกบั มงคลกาลครบรอบ “๓ ทศวรรษ  แห่งสมณเพศ ของพระอาจารย์ไพศาล วิสาโล” ใน  ตน้ ศกั ราช ๒๕๕๖ น ี้ อกี ทง้ั ยงั ชว่ งเวลาแหง่ ความสขุ   ของการฉลองศกั ราชใหม ่ ในนามชมรมกลั ยาณธรรม  ขอนอ้ มถวาย “ความสขุ อนั ประเสรฐิ ” เพอื่ เปน็ พทุ ธ-  บชู าและอาจรยิ บชู า ขอขอบคณุ ทกุ ทา่ นทมี่ สี ว่ นชว่ ยใน  งานธรรมบรรณาการ และขอมอบหนังสือเล่มงาม  แทนความสขุ สง่ ถงึ ทกุ ทา่ นดว้ ยความปรารถนาด ี เพอ่ื ให้  ท่านได้พบต้นธารแห่งความสุขท่ีกลางใจตน เป็น  กำ� ลงั ใจใหท้ า่ นเขา้ ถงึ ความสขุ อนั ประเสรฐิ ยงิ่ ๆ ขน้ึ ไป  จนถงึ บรมสุข คือพระนิพพาน ทกุ ทา่ น เทอญ กราบขอบพระคุณและสวสั ดปี ใี หม่ ทพญ. อัจฉรา กลิ่นสุวรรณ์ ประธานชมรมกัลยาณธรรม

ความสุข อนั ประเสรฐิ สารบญั ๑ • ความดี ความจรงิ ความสขุ ๑๓ ๒ • กามสขุ และโทษของกามสขุ ๑๗ ๓ • การหลดุ พน้ จากกามสขุ ๒๕ ๔ • คนสปี่ ระเภท เหมอื นกวางสฝี่ งู ๓๑ ๕ • ความสขุ อนั ประเสรฐิ ๓๙ ๖ • ความสขุ เกดิ จากขา้ งใน ๔๕

พระไพศาล วิสาโล ๗ • สงบเพราะรู้ กบั สงบเพราะไมร่ ู้ ๕๑ ๘ • ใจทเ่ี ปน็ กลาง ๕๗ ๙ • ทกุ ข์ แปลวา่ การบบี คน้ั ๖๗ ๑๐ • ความสขุ ทไ่ี มม่ ี “ฉนั ” ๗๓ ๑๑ • กา้ วสคู่ วามสขุ อนั ประเสรฐิ ๘๕



๑ ความด ี ความจรงิ  ความสุข พวกเราทง้ั หลายยอ่ มปรารถนาชวี ติ ทด่ี งี าม  ชวี ติ ทดี่ งี ามหมายความวา่ อยา่ งไร  ในทางพระพทุ ธ- ศาสนา ชวี ติ ทดี่ งี ามกห็ มายถงึ ชวี ติ ทไี่ ดท้ ำ� ความดี ไดเ้ หน็ ความจรงิ  และทส่ี ำ� คญั อกี ประการหนงึ่ กค็ อื มีความสุข  การปฏบิ ตั ิในพระพุทธศาสนา ไม่วา่   ศีล สมาธิ ปัญญา หรือการปฏิบัติตามแนวอริย-  มรรคมอี งคแ์ ปด ถงึ ทสี่ ดุ แลว้ กเ็ พอื่ การสรา้ งสรรค์  ชีวิตให้เปี่ยมด้วยความดี ด้วยกาย วาจา และใจ  ไดเ้ ห็นความจริงซงึ่ สง่ ผลมาเปน็ ความสุข

ความสุข อนั ประเสริฐ ความดี ความจริง และความสุข เป็นสาม  สิ่งทเี่ ชอื่ มโยงสัมพนั ธก์ ันมาก และชว่ ยหลอ่ เลย้ี ง  เกื้อกูลกัน  ผลของการท�ำความดีก็คือความสุข  และความสขุ กเ็ ปน็ เครอื่ งหลอ่ เลยี้ งใหท้ ำ� ความดไี ด ้ อยา่ งมน่ั คง ไมท่ อ้ แทท้ อ้ ถอยงา่ ยๆ  การทำ� ความด ี นนั้ ยอ่ มเปน็ พน้ื ฐานหรอื เตรยี มความพรอ้ มใหจ้ ติ   ได้เห็นความจริง  และเม่ือจิตได้เห็นความจริงคือ  เกิดปัญญา ผลท่ีเกิดตามมาก็คือความสุข  ใน  เวลาเดียวกันความสุขก็เป็นเคร่ืองหล่อเล้ียงให้  14 การเขา้ ถงึ ความจรงิ นนั้ เปน็ ไปไดอ้ ยา่ งตอ่ เนอ่ื งแม ้ มีอุปสรรคก็ไม่ท้อถอย  แม้กระทั่งการเจริญจิต  ภาวนากต็ อ้ งมคี วามสขุ เปน็ เครอื่ งหลอ่ เลยี้ ง หาไม ่ แลว้ ชีวิตจิตใจก็จะแห้งแล้ง การทำ� ความดหี รอื การเจรญิ ปญั ญา สามารถ  จะทำ� ใหจ้ ติ ใจเหยี่ วแหง้ หรอื แหง้ แลง้ ไดห้ ากวา่ ขาด  ความสขุ   แตค่ วามสขุ กไ็ มอ่ าจแยกขาดจากความด ี และความจรงิ ได ้  เพราะวา่ ถา้ เราไมท่ ำ� ความด ี เรา 

พระไพศาล วสิ าโล จะพบความสขุ ไดอ้ ยา่ งไร  และถา้ เราตอ้ งการเขา้ ถงึ ความสขุ อยา่ งแทจ้ รงิ  กต็ อ้ งเหน็ ความจรงิ อยา่ ง แจม่ แจง้  โดยเฉพาะความจรงิ ทเ่ี กย่ี วกบั กายและ ใจ  เห็นความจริงแจ่มแจ้งในไตรลักษณ ์ ได้แก่ ความไมเ่ ทยี่ ง ความเปน็ ทกุ ข ์ ความเปน็ อนตั ตา  เปน็ ธรรมชาตขิ องมนษุ ยท์ ป่ี รารถนาความสขุ   15 กนั ทง้ั นนั้   แตก่ ารทค่ี นเราจะเขา้ ถงึ ความสขุ ได ้ ก ็ ต้องเข้าใจก่อนว่า ความสุขมีหลายระดับหลาย  ประเภท  ความสขุ ทอ่ี งิ วตั ถเุ ปน็ สงิ่ ทค่ี นสว่ นใหญ่  รจู้ กั และแสวงหา แทบจะเปน็ สง่ิ เดยี วทร่ี จู้ กั กว็ า่ ได้  แตแ่ ทจ้ รงิ แลว้ กย็ งั มคี วามสขุ ทไี่ มอ่ งิ วตั ถ ุ เรยี กวา่   นิรามิสสุข  เป็นความสุขท่ีเกิดจากใจท่ีสงบ  ถ้า  สงบอยา่ งยง่ิ กเ็ รยี กวา่  ฌานสขุ  ซง่ึ ยงั เปน็ สขุ ของ  ปุถุชน  แต่ว่าสุขที่ย่ิงกว่าน้ันท่ีไม่อิงวัตถุก็มีอยู่  เป็นสุขที่เกิดจากใจที่สว่างด้วยปัญญา รู้แจ้งเห็น  จรงิ หรอื เห็นความจริงของชวี ิตอย่างทว่ั ถึง



๒ กามสุข  และโทษของกามสขุ ดงั ทไี่ ดก้ ลา่ วไวแ้ ลว้ วา่ คนเราสว่ นใหญร่ จู้ กั   แต่ความสุขชนิดเดียว และมุ่งแสวงหาความสุข  ชนดิ นน้ั กนั มาก  นนั่ คอื ความสขุ ทเี่ กดิ จากสมั ผสั   ทางตา ห ู จมกู  ลนิ้  กาย เรยี กงา่ ยๆ วา่  ความสขุ   ทางวัตถุ หรือความสุขทางเน้ือหนัง  พระพุทธ-  ศาสนาเรียกความสุขชนดิ นวี้ า่  กามสุข 

ความสุข อันประเสรฐิ กามสขุ เปน็ ยอดปรารถนาของผคู้ น  แมก้ ระทง่ั   ชาวพุทธจ�ำนวนมากเวลาท�ำบุญก็มักจะอธิษฐาน  ขอใหไ้ ดค้ วามสขุ ชนดิ นนั้  เชน่  ขอใหร้ ำ่� รวย ขอให้  มง่ั ม ี ขอใหเ้ จรญิ ดว้ ยยศทรพั ย ์ แตค่ วามสขุ ชนดิ นี้  เปน็ ท่ปี รารถนาจริงหรอื ? จากมมุ มองของชาวพทุ ธ กามสขุ เปน็ ความสขุ กจ็ รงิ อย ู่ แตเ่ ปน็ สขุ ทเี่ จอื ไปดว้ ยทกุ ข ์ พระพทุ ธ- เจา้ ทรงเปรยี บเหมอื นกบั ไฟทจี่ ดุ โดยใชห้ ญา้ และ 18 ไมเ้ ปน็ เชอื้   มนั ใหแ้ สงสวา่ งกจ็ รงิ  แตเ่ ปน็ แสงสวา่ ง ทไ่ี มแ่ จม่ แจง้ หรอื นวลตา เพราะวา่ มนั เจอื ไปดว้ ย ควัน และควันน้ีก็ระคายเคืองตา หายใจเข้าไป  ก็ส�ำลักได้  อันนี้เรียกว่าเป็นโทษที่เกิดควบคู่กับ  ประโยชนข์ องไฟทมี่ หี ญา้ เปน็ เชอื้  กามสขุ เปรยี บได้  เชน่ นนั้  คอื แมว้ า่ มนั จะใหค้ วามสขุ แกผ่ เู้ สพ แตก่  ็ ทำ� ให้เกดิ ความทุกขแ์ กเ่ จ้าตวั อยูไ่ ม่น้อย 

พระไพศาล วิสาโล บางครง้ั พระองคท์ รงเปรยี บกามสขุ เหมอื น 19 การจดุ คบเพลงิ ทที่ ำ� ดว้ ยหญา้ แลว้ เดนิ ถอื ทวนลม ส่ิงที่เกิดขึ้นตามมาไม่ใช่เพียงแค่ควันท่ีระคาย  เคืองตา แต่ไฟนั้นยังสามารถลามไหม้  ถ้าไม่รีบ  ปลอ่ ยไมร่ บี วางกจ็ ะไหมท้ งั้ มอื ทงั้ แขนได ้  พระองค์  เปรยี บเทยี บไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรมมาก เพอ่ื ทจี่ ะช ้ี ให้เห็นว่ากามสุขหรือสุขจากวัตถุ ซ่ึงมีศูนย์กลาง  อยู่ท่ีเงินหรือทรัพย์สมบัติ เป็นส่ิงที่เจือไปด้วย  ความทุกข ์ ทุกข์ของกามสุขนั้นมีหลายอย่างหลาย ลักษณะ  ประการแรกก็คือ มันไม่ให้ความสุขท ี่ ย่ังยืน  ตอนที่เราได้มาใหม่ๆ ก็มีความสุข ไม่ว่า  จะเป็นรถยนต์ บ้าน เงินทอง หรือแม้แต่คนรัก  แต่ไม่นานนักก็เร่ิมจืดจาง ทำ� ให้เกิดความอยาก  ท่ีจะหาใหม่ หรือหาให้มากข้ึน  ทันทีท่ีเกิดความ  อยากขึ้นมาก็เป็นทุกข์แล้ว เพราะปกติเรามักจะ  อยากได้สิ่งท่ีเรายังไม่มีหรือยังไม่ได้มา  เพราะ 

ความสขุ อันประเสริฐ ฉะนั้นเมื่อเกิดความอยากก็เกิดความทุกข์เผาลน  จิตใจเนื่องจากยังไม่ได้สิ่งท่ีอยาก  ขณะเดียวกัน  เม่ือต้องดิ้นรนเพื่อที่จะได้ส่ิงนั้นมาก็ต้องเหน็ด  เหน่ือย หลายครง้ั เราเหนด็ เหนอ่ื ยเพราะเราตอ้ งแยง่   ชิงกับคนอ่ืน เพราะว่าสิ่งเหล่านมี้ ีจำ� กัด แต่คนท ่ี อยากได้มีมากมาย ไม่ว่าส่ิงนั้นจะเป็นคน สัตว์  สง่ิ ของ  เพราะฉะนนั้ กย็ อ่ มเกดิ การแขง่ ขนั แยง่ ชงิ   20 และตอ่ สกู้ นั  หรอื ใชอ้ บุ ายตา่ งๆ ถงึ ขนั้ ทต่ี อ้ งคดโกง  ท�ำผิดกฎหมาย หรือท�ำสิ่งท่ีผิดศีลธรรม ซึ่งก็น�ำ  ไปสู่ความทุกขท์ ่ีทบั ทวีขนึ้  

พระไพศาล วิสาโล สมมตุ วิ า่ เราไดม้ าแลว้ กต็ อ้ งเหนอ่ื ยกบั การท่ี  21 ต้องรักษา เพราะว่าคนอ่ืนก็อยากจะแย่งชิงจาก  เราไป  บางอย่างอาจจะรักษาได้นานหน่อย เช่น  ทรพั ยส์ มบตั  ิ  แตบ่ างอยา่ งกร็ กั ษาไดไ้ มน่ าน เชน่   ตำ� แหนง่  ฐานะ หรอื อำ� นาจ เพราะมวี าระทจ่ี ะตอ้ ง  เปดิ ทางใหค้ นอน่ื   การทเ่ี ราตอ้ งพยายามรกั ษามนั   ไว้ด้วยความหวงแหนก็ทำ� ให้เหน่ือยและเป็นทุกข ์ ยงิ่ ถา้ หากรกั ษาไมไ่ ดก้ เ็ กดิ ความเศรา้ เสยี ใจ คบั แคน้   ใจ  ยังไม่ต้องพูดถึงตอนที่ดิ้นรนแสวงหามา  ถ้า  ไม่ได้มาก็ทุกข์ต้ังแต่ตอนน้ันแล้ว เพราะฉะนั้น  ความทกุ ขจ์ งึ เกดิ ขน้ึ แทบจะในทกุ ขน้ั ตอนของการ  แสวงหาและได้มา จนถงึ ในยามทต่ี อ้ งพลัดพราก การพลัดพรากน้ันมีสองแบบคือ จากเป็น  กบั จากตาย  จากตายกห็ มายความวา่ เมอ่ื เราตอ้ ง  ตายเรากต็ อ้ งสญู เสยี สง่ิ ทง้ั หมดทม่ี อี ย ู่  แตถ่ งึ ยงั ไม่  ตายก็อาจจะต้องสูญเสียส่ิงนั้นๆ ไป เพราะมีคน  แยง่ ชงิ ไป หรอื วา่ มนั ครบวาระทจ่ี ะตอ้ งมอบคนื ให ้

ความสขุ อันประเสรฐิ แก่ผู้อ่ืน  เพราะฉะน้ันความสุขแบบน้ีจึงน�ำมาซึ่ง  ความทุกข์และอาจจะน�ำไปสู่การผิดศีลผิดธรรม  ได้ ดังท่ีเราทราบอยู่ปัจจุบันเมืองไทยมีปัญหา  เรอ่ื งคอรร์ ปั ชน่ั  การลกั ขโมย อาชญากรรม รวม  ทง้ั การลว่ งละเมดิ ทางเพศ และการเอารดั เอาเปรยี บ  ในรปู แบบตา่ งๆ  ทงั้ หมดนเี้ ปน็ เพราะวา่ ผคู้ นลว้ น  แต่ลุ่มหลงในกามสุข  ต่างก็ปรารถนาความสุข  ประเภทนจ้ี นมองไมเ่ หน็ วา่ มันมโี ทษอยา่ งไรบา้ ง 22 มอี ปุ มาอปุ ไมยอยา่ งหนงึ่ ของพระพทุ ธองคท์ ี่ ใหข้ อ้ คดิ ไดเ้ ดน่ ชดั มาก นนั่ คอื  คนทเี่ ปน็ โรคเรอ้ื น ซ่ึงมีแผลตามตัว มีหมู่หนอนชอนไช  และเป็น  ธรรมดาเมอื่ เปน็ โรคเรอ้ื นกอ็ ยากเกาหรอื ไมก่ ย็ า่ ง  กายใหร้ อ้ น  เมอ่ื เกาปากแผลกเ็ กดิ ความสขุ   ชาว  บา้ นเรยี กวา่  “มนั ”  ยง่ิ เกายงิ่ มนั   แตว่ า่ ความมนั   หรือความสุขน้ันเกิดข้ึนประเด๋ียวเดียว เพราะว่า  พอเลิกเกา มันก็คันอีก ทำ� ให้อยากเกาอีก  และ  อาจจะต้องเกาแรงข้ึน แรงขึ้น  ใช่แต่เท่านั้น ย่ิง 

พระไพศาล วิสาโล เกาหนังก็ยิ่งถลอก แผลก็ยิ่งเปิด ปากแผลก็ย่ิง  สกปรก มกี ลน่ิ เหมน็ และเนา่ เฟะยงิ่ ขนึ้   ความสขุ   ทไ่ี ดจ้ ากการเกาจงึ เปน็ ความสขุ ชวั่ คราว แตต่ ามมา  ดว้ ยความทกุ ข ์  ทกุ ขเ์ พราะอยากเกาอกี เนอื่ งจาก  รสู้ กึ คนั มากขน้ึ   แตย่ งิ่ เกากย็ งิ่ คนั  และยง่ิ คนั กท็ ำ�   ใหย้ งิ่ อยากเกา  ยงิ่ เกาแผลกย็ ง่ิ เปดิ   อาการหนกั   มากขน้ึ   อปุ มานที้ า่ นเปรยี บไดด้ งั คนทเี่ สพกามสขุ ส่ิงทไี่ ดค้ ือ สุขชว่ั คราว แตท่ ุกขย์ าวนาน 23



๓ การหลุดพ้นจากกามสุข เมื่อได้ตระหนักถึงโทษของกามสุขแล้ว  มาดูกันว่าเราจะหลุดพ้นจากสุขชนิดนี้ หรือว่า  เป็นอิสระจากมันได้อย่างไร  ค�ำตอบก็คือเราไม ่ สามารถจะหนีจากมันได้เลยถ้าหากว่าเราไม่มี  ความสขุ อยา่ งอนื่ ทด่ี กี วา่ เขา้ มาแทนท ่ี  เหมอื นกบั   คนทตี่ ดิ เหลา้ ตดิ บหุ ร ี่ จะไมม่ วี นั เลกิ เหลา้ เลกิ บหุ ร่ ี

ความสุข อนั ประเสริฐ ได ้ ตราบใดทยี่ งั ไมส่ ามารถเขา้ ถงึ หรอื คน้ พบความ  สุขท่ีดีกว่า  ท่ีจริงเพียงแค่ได้พบความโปร่งโล่ง  สขุ สบายจากการไมต่ ดิ เหลา้ ตดิ บหุ ร ่ี อนั นน้ั กเ็ ปน็   ความสขุ มากพอทจี่ ะทำ� ใหเ้ ลกิ อบายมขุ เหลา่ นนั้ ได ้ หรอื ถ้าได้พบกบั ความสขุ ทเ่ี กิดจากผคู้ นแวดลอ้ ม  ทเี่ ออ้ื เฟอ้ื เกอ้ื กลู เหน็ อกเหน็ ใจ มนี ำ้� ใจไมตร ี กช็ ว่ ย  ใหเ้ ลกิ เหลา้ เลกิ บหุ รห่ี รอื อบายมขุ ตา่ งๆ ไดง้ า่ ยขนึ้ 26 ในประเทศตะวันตก มีการจัดต้ังกลุ่มช่วย  เหลอื ผตู้ ดิ เหลา้   บางทา่ นอาจจะรจู้ กั ด ี คอื  Alcoho-  lic Anonymous (AA)  วธิ กี ารของเขาในการเยยี วยา  ผคู้ นใหเ้ ลกิ จากการตดิ เหลา้  ไมไ่ ดม้ อี ะไรมาก คอื   การเข้ามาอยู่ในกลุ่มและมาพบปะพูดคยุ กนั เปน็   ประจ�ำ  มีการปรับทุกข์และแลกเปลี่ยนประสบ  การณ์ของกันและกัน ท�ำให้สมาชิกมีความสุข  ความสขุ จากมติ รภาพเหลา่ นเี้ มอ่ื เกดิ ขนึ้  กส็ ามารถ  จะมาทดแทนความสขุ ทเ่ี กดิ จากเหลา้ หรอื สรุ าได ้

พระไพศาล วสิ าโล แตม่ บี างคนเลกิ เหลา้ ไดเ้ พราะวา่ พบสขุ จาก  27 สมาธ ิ  มเี รอื่ งเลา่ วา่  คราวหนงึ่ มคี นมากราบหลวง  ปู่ดู่ พรหมปญฺโญ ที่วัดสะแก อยุธยา  ที่จริงเขา  ไมไ่ ดต้ ง้ั ใจจะมากราบทา่ น แตว่ า่ เพอื่ นชวนมาหา  หลวงปดู่  ู่ ซง่ึ ปจั จบุ นั ทา่ นมรณภาพไปแลว้   ผชู้ าย  คนนี้ติดเหล้า เพ่ือนจึงชวนให้สมาทานศีล ๕  พรอ้ มกบั หดั ทำ� สมาธภิ าวนา  แตเ่ ขาปฏเิ สธโดยให ้ เหตุผลว่า ยังกินเหล้าเมายาอยู่ จะสมาทานศีล  และทำ� สมาธไิ ดอ้ ยา่ งไร  หลวงปดู่ จู่ งึ ตอบวา่  “เอง็   จะกินก็กินไปสิ ข้าไม่ว่า  แต่ให้เอ็งปฏิบัติให้ข้า  วนั ละหา้ นาทกี พ็ อ” ชายผนู้ น้ั คงเหน็ วา่ ๕ นาทไี ม่  มาก จึงรบั ปากหลวงปู่ดู่  

ความสขุ อันประเสริฐ เนอื่ งจากเขาเปน็ คนทต่ี ง้ั ใจจรงิ  เมอ่ื รบั ปาก  หลวงปู่ไปแล้วก็นั่งสมาธิสม�่ำเสมอทุกวัน  ทีแรก  กน็ งั่ แค ่ ๕ นาที  พอไดพ้ บกบั ความสงบกเ็ ลยนง่ั   นานขนึ้  แตย่ งั กนิ เหลา้ อยนู่ ะ  ทำ� สมาธเิ สรจ็ กไ็ ป  กนิ เหลา้   แตบ่ างวนั กง็ ดกนิ เหลา้ เพราะไดเ้ วลานงั่   สมาธพิ อด ี  ตอนนเี้ ขาเรม่ิ เหน็ แลว้ วา่ สมาธสิ ำ� คญั   กวา่ การกนิ เหลา้   ในทสี่ ดุ กเ็ ลกิ เหลา้ ไปเองเพราะ  มีความสุขจากสมาธิมาทดแทน  ต่อมาชายคนน้ี  28 ก็ขอบวช แล้วกบ็ วชติดต่อมาหลายปี  อันนี้เป็นตัวอย่างที่ชี้ว่า การท่ีคนเราจะละ  บางส่ิงบางอย่างที่เคยให้ความสุขจนติดพันหรือ  เสพตดิ นน้ั  จะตอ้ งมคี วามสขุ อยา่ งอน่ื เขา้ มาแทน  ท ี่ จงึ จะเปน็ อสิ ระจากมนั ได ้  การทจี่ ะละทงิ้ ไปเลย 

พระไพศาล วิสาโล โดยไมม่ ีความสุขอย่างอ่นื ท่ปี ระณตี กว่ามาแทนท ่ี หรอื มารองรบั ทำ� ไดย้ ากมาก  เพราะวา่ ลกึ ๆ แลว้   มนษุ ยเ์ ราโหยหาความสขุ  จติ เราตอ้ งการจบั ฉวย  ความสขุ   ถา้ ไมม่ คี วามสขุ ทปี่ ระณตี ใหฉ้ วย กจ็ ะ  ไปฉวยความสขุ ที่หยาบซ่งึ มหี ลายระดับ  กามสขุ ระดบั ทหี่ ยาบกไ็ ดแ้ ก ่ เหลา้  ยาเสพ-  29 ตดิ  หรอื ความสขุ จากเพศสมั พนั ธ ์  ดกี วา่ นนั้ กค็ อื   ความสขุ ทเ่ี กดิ จากรสชาตอิ นั ละเมยี ดละไม แตย่ งั   เปน็ กามสขุ อย ู่ เชน่  แทนทจ่ี ะมคี วามสขุ จากเพลง  ที่กระแทกกระท้ัน กห็ นั มามีความสุขจากการฟัง  เพลงที่ประณีต เช่น เพลงคลาสสิก เพลงเบาๆ  หรือชืน่ ชมธรรมชาตทิ ีง่ ดงาม



๔ คนสป่ี ระเภท เหมอื นกวางสฝี่ ูง ดังที่ได้บอกไว้แล้วว่าการท่ีเราจะละทิ้งสุข  ทห่ี ยาบซง่ึ เจอื ไปดว้ ยโทษ จะตอ้ งมสี ขุ ทด่ี กี วา่  สขุ   ทปี่ ระณตี กวา่  ประเสรฐิ กวา่ มาแทนท ่ี  ถา้ ไมม่ เี ลย  กล็ ะไดย้ าก  ในเรอ่ื งทเ่ี กย่ี วกบั ความสขุ  พระพทุ ธ-  องคท์ า่ นเปรยี บคนสปี่ ระเภทเหมอื นกบั กวางสฝ่ี งู   ฝงู แรกเปน็ ฝงู ทชี่ อบกนิ หญา้ อยใู่ นทงุ่ หญา้  แลว้ ก ็ กินจนเพลนิ  จนกระท่ังพรานจับได้แล้วก็ฆ่าเสีย

ความสขุ อันประเสรฐิ ประเภทท ่ี ๒ รอู้ ยวู่ า่ ทงุ่ หญา้ นนั้ อนั ตรายจงึ   เขา้ ไปหากนิ ในราวปา่  แตพ่ อถงึ ฤดรู อ้ น หญา้ และ  นำ�้ ในปา่ แหง้ หมด จงึ กลบั มายงั ทงุ่ หญา้   เมอื่ เหน็   หญ้าเขียวสดก็กินด้วยความตะกละตะกลามจน  ลืมตัว จึงถูกพรานจบั ได้ ประเภทท่ี ๓ ฉลาดหน่อย ซ่อนอยู่ใกล้ๆ  ทุ่งหญ้า และกินหญ้าโดยไม่เผลอ กินด้วยความ  ระมัดระวัง แต่ก็ถูกพรานจับจนได้ เพราะพราน  32 ฉลาดกว่า เอาไม้มาปักเป็นร้ัวล้อมทุ่งหญ้าเอาไว้  จงึ ถูกจบั ไดใ้ นท่สี ุด  ประเภทท ี่ ๔ เปน็ กวางทฉี่ ลาด คอื ไปอยใู่ น  ทท่ี พ่ี รานไมร่ จู้ กั  ซง่ึ อดุ มดว้ ยหญา้  อกี ทงั้ ยงั กนิ หญา้   โดยไม่เผลอ พรานจึงจบั ไม่ได ้

พระไพศาล วสิ าโล คนส่วนใหญ่เหมือนกับกวางประเภทแรกก ็ 33 คือ เพลินกับการกินหญ้าในทุ่งหญ้า  ทุ่งหญ้าใน  ที่น้ีหมายถึงกามสุข จึงโดนพรานจับและฆ่าเสีย  พรานในท่ีนีห้ มายถึงกเิ ลสและความทุกข์  ประเภทท่ี ๒ น่าสนใจ คือรู้ว่าทุ่งหญ้ามัน  อันตราย จึงหลบไปอยู่ราวป่า แต่พอถึงฤดูร้อน  แล้วไม่มีอะไรกินก็เลยต้องกลับมาที่ทุ่งหญ้า จึง  โดนพรานจบั   ทา่ นเปรยี บถงึ คนทร่ี วู้ า่ กามสขุ เปน็   โทษ จึงพยายามที่จะหนีห่าง แต่ว่าไม่มีอะไรมา  ทดแทน เหมือนหลายคนที่เป็นนักปฏิบัติธรรมก็  รู้ว่าความสุขทางเน้ือหนังนี่ไม่ดีจึงพยายามที่จะ  หา่ งไกล ไมเ่ กย่ี วขอ้ งกบั มนั  ไมว่ า่ ทางตา ห ู จมกู   ลน้ิ  หรอื วา่ สมั ผสั เชน่ ทางเพศ  ยกตวั อยา่ งเชน่ พระ  หรอื นกั บวชตง้ั ใจปฏเิ สธกามสขุ  หรอื วา่ ไมเ่ กย่ี วขอ้ ง  กับมัน แต่ว่าไม่มีความสุขจากสมาธิภาวนาเป็น  เคร่ืองหล่อเล้ียง  ในท่ีสุดก็ทนไม่ได้ตอ้ งหวนกลบั   ไปหากามสขุ และถกู ความทกุ ขเ์ ลน่ งาน

ความสุข อนั ประเสรฐิ ประเภทท ่ี ๓ ทา่ นหมายถงึ พวกทม่ี คี วามสขุ   ทด่ี กี วา่ กามสขุ  แตว่ า่ ยงั มที ฐิ คิ วามเหน็ ทผี่ ดิ พลาด  เช่น มีความคิดในเรื่องของอัตตาว่าเที่ยง-สัสสต-  ทิฐิ หรือมีความคิดว่าตายแล้วดับสูญ-อุจเฉททิฐ ิ ความคดิ เหลา่ นท้ี า่ นเปรยี บเหมอื นตาขา่ ยหรอื รว้ั ที่  พรานสรา้ งดกั เอาไว ้ ทำ� ใหไ้ ปไมร่ อด คนสว่ นใหญ ่ ไมไ่ ด้จดั อยู่ในประเภทน ี้ 34 ทมี่ นี อ้ ยทส่ี ดุ กค็ อื ประเภทสดุ ทา้ ย กวางทไ่ี ป  เจอท่ีใหม่ ท่ีพรานหาไม่พบ อุดมด้วยหญ้าและ  ปลอดภยั  อนั นที้ า่ นหมายถงึ พระนพิ พานเลย คอื   เปน็ สภาวะทใี่ หค้ วามสขุ สงบเย็นอยา่ งแท้จรงิ   ประเดน็ ทอี่ ยากจะเนน้ ตอนนก้ี ค็ อื  ประเภท  ท่ี ๑ กับประเภทที่ ๒ คนส่วนใหญ่เป็นดังกวาง  ประเภทแรก พอเริ่มมีการศึกษา มีความรู้ความ  เข้าใจในธรรมะก็อาจจะกลายเป็นประเภทท่ี ๒  คอื เหน็ โทษของกามสขุ  แลว้ อยากจะหนหี า่ ง แต่ 

พระไพศาล วสิ าโล

ความสขุ อนั ประเสรฐิ ถ้าหากไม่มีความสุขที่ดีกว่ามาแทนท่ี ในท่ีสุดก ็ ต้องเวียนหวนกลบั ไปหากามสขุ อีก  พระพุทธองค์ได้ตรัสไว้เองเลยว่า แม้พระ-  องคท์ รงเหน็ โทษของกามสขุ  แตถ่ า้ ไมส่ ามารถทจี่ ะ  ได้รับความสุขท่ีประเสริฐกว่าน้ัน พระองค์ก็ต้อง  หวนกลบั มาหากามอกี  ดงั มพี ทุ ธพจนต์ อนหนงึ่ วา่   36 “เมื่อยังเป็นโพธิสัตว์ผู้ยังมิได้ตรัสรู้ เราได ้ เห็นเป็นอย่างดีด้วยสัมมาปัญญาตามเป็นจริงว่า  กามทง้ั หลายมอี สั สาทะ*นอ้ ย มที กุ ขม์ าก มคี วาม  คบั ขอ้ งมาก อาทนี วะ**ในกามนยี้ งิ่ นกั  แตเ่ รานนั้   ยังมิได้ประสบปีติสุขอันปราศจากอกุศลธรรมทั้ง  หลาย หรอื ปตี สิ ขุ อนื่ ทป่ี ระณตี ยง่ิ กวา่ นน้ั  เราจงึ ยงั   ปฏญิ าณ (ยนื ยนั ) มไิ ดก้ อ่ นวา่  จะเปน็ ผไู้ มว่ กเวยี น  มาหากามทง้ั หลาย แตเ่ มอ่ื ใดเราไดม้ องเหน็ อยา่ งดี  * อัสสาทะ - รสอรอ่ ยของรปู ** อาทนี วะ - โทษอันตำ�่ ทรามของรปู

พระไพศาล วสิ าโล ดว้ ยสมั มาปญั ญาตามเปน็ จรงิ อยา่ งนวี้ า่  กามทงั้ หลาย  37 มีอัสสาทะน้อย...และเรานั้นได้ประสบปีติสุขอัน  ปลอดจากกาม ปลอดจากอกุศลธรรมทั้งหลาย  พร้อมทั้งปีติสุขอ่ืนที่ประณีตยิ่งกว่านั้น เม่อื น้นั   เราจึงปฏิญาณได้ว่า เป็นผู้ไม่วกเวียนมาหากาม  ทัง้ หลาย”  เพราะฉะนั้นความสุขเป็นเร่ืองส�ำคัญมาก  และเราควรจะเขา้ ถงึ ความสขุ ทป่ี ระณตี ทป่ี ระเสรฐิ   กวา่  ทงั้ เพอื่ พาเราออกจากสขุ ทอี่ นั ตรายหรอื สขุ ที่  เจือไปด้วยทุกข์คือกามสุข ขณะเดียวกันก็เพ่ือ  เป็นฐานให้แก่ความเพียรเพื่อเข้าถึงความสุขท่ ี ประณีตยิ่งๆ ขึ้นไป จนกระทั่งถึงสภาวะที่พราน  หรอื ความทุกขต์ ามหาไม่เจอ



๕ ความสขุ อนั ประเสริฐ พดู อยา่ งยอ่ ๆ ความสขุ ทปี่ ระเสรฐิ คอื  ความ  สขุ ทเ่ี กดิ จากความสงบ อนั นแ้ี ตกตา่ งจากกามสขุ   อยา่ งสำ� คญั เลย เพราะวา่ กามสขุ เปน็ สขุ ทเ่ี กดิ จาก  การกระตุ้นเร้า ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น  ทางกาย อาหารทอ่ี รอ่ ยกนิ แลว้ มคี วามสขุ กเ็ พราะ  มันกระตุ้นล้ิน เพลงท่ีไพเราะฟังแล้วมีความสุข  ก็เพราะมันกระตุ้นหู จะกระตุ้นมากกระตุ้นน้อย 

ความสขุ อนั ประเสริฐ ก็แล้วแต่ ส�ำหรับวัยรุ่นต้องกระตุ้นแรงๆ หน่อย  ถึงจะมีความสุข ส�ำหรับคนมีอายุมากก็อาจจะ  กระตุ้นน้อยหน่อยจงึ จะมีความสขุ  เชน่  ฟังเพลง  คลาสสกิ  หรอื เพลงบรรเลงเบาๆ แตว่ ยั รนุ่ ฟงั เพลง  แบบนแ้ี ลว้ อาจจะงว่ งเหงาหาวนอนไปเลยกไ็ ด ้ แต่  พน้ื ฐานกเ็ หมอื นกนั คอื จะสขุ กต็ อ่ เมอื่ อายตนะถกู   กระตนุ้  เมอื่ ถกู กระตนุ้ แลว้ กท็ ำ� ใหเ้ กดิ ความตน่ื เตน้   เป็นการกระตุ้นเร้าทางกายซึ่งตรงข้ามกับสุขท ่ี 40 ประณตี สุขที่ประณีตเป็นสุขท่ีเกิดจากความสงบ  สงบจากอะไร อยา่ งแรกคอื สงบจากสง่ิ เรา้ เยา้ ยวน  ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ความ  สงบจากส่ิงเร้าเย้ายวนอันนี้ทางพระพุทธศาสนา  เรยี กวา่  เนกขมั มสขุ   บางทกี เ็ รยี กวา่  สขุ ทเี่ กดิ จาก  การปลอดจากกาม  แตฟ่ งั ดแู ลว้ อาจจะเขา้ ใจยาก  สกั หนอ่ ยสำ� หรบั คนทไี่ กลวดั   แตถ่ า้ พดู วา่ เปน็ สขุ   ทเี่ กดิ เพราะปลอดจากสง่ิ เรา้ เยา้ ยวน  เมอื่ ปลอด 

พระไพศาล วิสาโล จากสง่ิ เรา้ เยา้ ยวน สง่ิ ทเี่ กดิ ขนึ้ กค็ อื ความสงบและ  41 ชวี ิตที่เรียบง่าย  เด๋ียวนี้ชีวิตคนสมัยใหม่มีส่ิงเร้าเยอะมาก  โดยเฉพาะอย่างย่ิงสิ่งเร้าจากเทคโนโลยี ส่ิงเร้า  นอกบา้ นกค็ อื  ผบั  บาร ์ คาราโอเกะ โรงหนงั  สถาน  บนั เทงิ   ในบา้ นกค็ อื  เครอ่ื งเลน่  MP3 เครอื่ งเลน่   DVD เพลง โทรทศั น ์ และเดยี๋ วนก้ี ม็ สี อ่ื ประเภท IT  หรอื เทคโนโลยสี ารสนเทศ  ทงั้ หมดนคี้ อยกระตนุ้   เร้าอยู่ตลอดเวลาต้ังแต่ต่ืนจนเข้านอน ดูเหมือน  ให้ความสุข แต่ก็ท�ำให้ชีวิตวุ่นวาย ถูกกระตุ้น  ตลอดเวลา จนกระทั่งผู้คนรู้สึกเหน่ือย เพราะ  พกั ผอ่ นไมพ่ อ  แตเ่ มอ่ื ปลกี ออกมาจากชวี ติ แบบนน้ั   เช่น มาอยู่ในป่า หรือปลีกวิเวกมาอยู่ในวัดเพ่ือ  ปฏิบัติธรรม  ทีแรกก็รู้สึกว้าเหว่ รู้สึกเหงา รู้สึก  แห้งแล้ง แต่ต่อมาก็จะรู้สึกถึงความสุขเพราะจิต  ได้สมั ผสั กบั ความสงบ

ความสุข อันประเสริฐ เมื่อเร็วๆ นี้ก็มีข่าวดาราหนุ่มไปบวชพระ  ตอนแรกเขาตงั้ ใจวา่ จะบวชสกั เดอื นหนง่ึ  จากนนั้   จะสึกมาแต่งงานเพราะว่าหมั้นผู้หญิงเอาไว้แล้ว  แต่พออยู่ไปก็ติดใจ เพราะว่าชีวิตพระมีความ  สขุ   หลายคนสงสยั วา่ ทา่ นจะเปน็ สขุ ไดอ้ ยา่ งไรใน  เมื่อไกลจากแสงสี ไกลจากความบันเทิง ความ  สะดวกสบายกม็ นี อ้ ย แตว่ า่ พระหนมุ่ รปู นน้ั ทา่ นได ้ พบความสขุ ทเี่ กดิ จากความสงบ เปน็ ความสงบท ี่ ปลอดจากสง่ิ เรา้ เยา้ ยวน ไกลจากสงิ่ อกึ ทกึ วนุ่ วาย  42 ไดพ้ บชวี ติ ทเ่ี รยี บงา่ ย สบายๆ ไมต่ อ้ งแขง่ ขนั  ไม่  ตอ้ งวง่ิ วนุ่  หรอื ดนิ้ รนแสวงหาสงิ่ เสพอยา่ งทเี่ คยท�ำ  ท่ีจริงเพียงแค่นอนเป็นเวลา ตื่นเป็นเวลา และมี  กจิ วตั รทไี่ มย่ งุ่ เหยงิ สบั สน วา่ งแทนทจี่ ะวนุ่  กจ็ ะพบ  กบั ความสขุ ชนดิ นไ้ี ดไ้ มย่ าก เราเรยี กวา่  เนกขมั ม-  สขุ  ซ่งึ มหี ลายระดับ เมอื่ ปลอดจากสงิ่ เรา้ เยา้ ยวน ไดพ้ บเนกขมั ม- สุขแล้ว  ต่อมาก็จะพบกับความสุขอีกแบบหนึ่ง 

พระไพศาล วิสาโล ท่ีลึกกว่าเดิม คือเป็นความสุขท่ีปลอดจากความ  43 อยาก  ทีแรกไม่มีส่ิงเร้าจากภายนอกหรือความ  อึกทึกวุ่นวาย  อันน้ีเป็นเร่ืองของปัจจัยภายนอก  เป็นเรื่องของส่ิงแวดล้อม  ต่อมาเมื่อได้พบกับ  ความสงบ ความเรยี บงา่ ย กร็ สู้ กึ พอใจ เกดิ ความ  โปร่งโล่ง เบาสบาย ไมว่ ่นุ วาย ไมเ่ ร่าร้อน กเิ ลส  ตัณหาสงบลง อนั น้ีเรียกว่า ปวเิ วกสุข ซ่ึงมกั จะ  เกิดจากการหลีกเร้นจากส่ิงเร้าเย้ายวน ไร้ความ  อึกทึกวุ่นวาย เป็นความสุขท่ีเกิดจากภายใน คือ  ใจไมม่ คี วามอยาก ไมม่ คี วามปรารถนาทจ่ี ะแสวง  หาสง่ิ เสพ อกี ทง้ั จติ ก็ไม่แส่ส่ายว้าวุน่



๖ ความสขุ เกดิ จากข้างใน ครบู าอาจารยส์ อนวา่  คนเราทกุ ขเ์ พราะจติ   แสส่ า่ ยเนอ่ื งจากตอ้ งการความสขุ  แลว้ คดิ วา่ ความ  สุขอยู่ข้างนอก แต่จริงๆ แล้วความสุขอยู่ข้างใน  พบไดเ้ มอื่ ใจสงบ สงบจากความอยาก ความวา้ วนุ่   หรือขุ่นเคืองร�ำคาญใจ ก็ช่วยให้เกิดความสงบที ่ ลุ่มลึกข้ึน แม้ยังไม่ได้ท�ำสมาธิภาวนาแบบเข้าถึง  ฌานสขุ เลยกต็ าม 

ความสุข อันประเสริฐ ส่ิงท่ีอาตมาอยากจะพูดก็คือ ความสุขนั้น  ปัจจัยส�ำคัญอยู่ที่ข้างใน คือใจของเรา ไม่ใช่อยู่ที ่ ขา้ งนอก แตต่ อ้ งอาศยั ขา้ งนอก อาศยั สง่ิ แวดลอ้ ม  ท่ีปลอดจากส่ิงเร้าเย้ายวนทีละน้อย ทีละน้อย ก็  จะทำ� ใหจ้ ติ ไดพ้ บกบั ความสงบ สงบจากความอยาก  จากกเิ ลสตัณหา  แต่น้เี ป็นสิ่งทค่ี นทว่ั ไปไมเ่ ข้าใจ  คนส่วนใหญ่มองไม่เห็น เพราะคิดว่าความสุขอยู่  ข้างนอก  อย่างที่ได้พูดต้ังแต่ต้นว่าเวลาชาวพุทธ  ส่วนใหญ่ท�ำบุญเสร็จก็จะอธิษฐาน อธิษฐานว่า  46 อะไร เกือบร้อยทั้งร้อยอธิษฐานว่าขอให้ร่�ำรวย  มง่ั ม ี ขอใหถ้ กู หวยรวยเบอรเ์ ปน็ ตน้  ลว้ นแตม่ งุ่ ไป  ท่ีปจั จัยภายนอกทง้ั น้นั เลย  เรามกั คดิ วา่ ความสขุ เกดิ จากโชคลาภ ความ  ส�ำเร็จ หรือโลกธรรมฝ่ายบวก คือ มีลาภ มียศ  มสี ขุ  มสี รรเสรญิ   เราคดิ วา่ ความสขุ จะเกดิ ขน้ึ ได ้ จากการทเี่ รามอี าย ุ วรรณะ สขุ ะ พละ นคี้ อื สงิ่ ท ี่ ผู้คนหมายปอง ซ่ึงเป็นเรื่องวัตถุหรือร่างกาย 

พระไพศาล วสิ าโล ภายนอก  ส่ิงเหล่าน้ันให้ความสุขแก่เราก็จริง  แต่ไม่ใช่สุขท่ีย่ังยืนและเจือด้วยทุกข์  ส่วนสุขที ่ ประเสรฐิ นนั้ อยทู่ ป่ี จั จยั ภายใน คอื ใจทผ่ี อ่ นคลาย  ใจทสี่ งบจากตณั หา สงบจากกเิ ลส สงบจากความ  ว้าวุ่น กระสับกระส่าย ก็คือมีสติ มีสมาธิ และ  ที่ส�ำคัญคือมีปัญญา  น้ีเป็นปัจจัยสำ� คัญมากท่ีจะ  ทำ� ใหเ้ ราพบความสขุ อันประเสรฐิ เราจะมสี ต ิ มสี มาธ ิ มปี ญั ญาไดอ้ ยา่ งไร จะ  47 มีได้ก็เพราะการฝึกจิต จิตตภาวนา หรือการฝึก  จิตเป็นส่ิงส�ำคัญส�ำหรับการเข้าถึงความสุขที่  ประเสรฐิ  และเปน็ อสิ ระจากกามสขุ  หรอื สขุ ทห่ี ยาบ  อยา่ งไรกต็ ามอยากจะยำ�้ วา่  เมอ่ื พดู ถงึ กามสขุ แลว้   จรงิ ๆ ปญั หาไมไ่ ดอ้ ยทู่ ส่ี ง่ิ ภายนอก แตอ่ ยทู่ ใ่ี จของ  เรา  เปน็ เพราะใจของเราตา่ งหากทท่ี ำ� ใหส้ ง่ิ ตา่ งๆ  กลายเป็นส่ิงเร้า กลายเป็นกาม หรือส่ิงที่น่าพึง  พอใจข้ึนมา 

ความสุข อนั ประเสรฐิ พระพทุ ธเจา้ ตรสั วา่  “อารมณว์ จิ ติ รทงั้ หลาย  ในโลกหาใชก่ ามไม ่  ราคะทเ่ี กดิ จากความคดิ ของ  ตน (ตา่ งหาก) ทเี่ ปน็ กาม  อารมณว์ จิ ติ รทง้ั หลาย  มนั ยอ่ มดำ� รงอย ู่ (ตามสภาพของมนั )  อยา่ งนน้ั เอง  ดงั นน้ั ธรี ชนทง้ั หลายจงึ ขจดั  (แตเ่ พยี ง) ความอยาก  ในอารมณ์วิจิตรเหลา่ นั้น” หมายความวา่  อารมณท์ ง้ั หลายมนั เปน็ ของ  มนั อยา่ งนน้ั  แตใ่ จเราไปใหค้ า่ มนั วา่ เปน็ สง่ิ สวยงาม  48 จงึ เกดิ ความอยากขนึ้   สงิ่ ทเ่ี ราควรทำ� จงึ ไมใ่ ชก่ าร  ก�ำจัดหรือจัดการกับอารมณ์เหล่าน้ัน แต่จัดการ  ทใ่ี จของเราเองทไ่ี ปใหค้ า่ กบั มนั  จนเกดิ ความอยาก  ขน้ึ มา หลวงพอ่ ชา สภุ ทโฺ ท ใหข้ อ้ คดิ ทดี่ มี าก ทา่ น  บอกวา่  อะไรทเ่ี กดิ ขน้ึ กบั เรา มนั ถกู อยแู่ ลว้  แตท่ ่ี  เราเปน็ ทกุ ขเ์ พราะเราวางใจไวผ้ ดิ  นนั่ คอื เปน็ เพราะ  ใจของเราสำ� คญั มน่ั หมายสงิ่ ตา่ งๆ วา่ เปน็ กาม  พอ 

พระไพศาล วิสาโล ยดึ ตดิ ถอื มนั่ กบั มนั กเ็ ลยเกดิ ความอยากและความ  ทกุ ขต์ ามมา  ปญั หาไมไ่ ดอ้ ยทู่ จ่ี ดั การกบั วัตถุภาย  นอกทเี่ ราเรยี กวา่ กาม แตอ่ ยทู่ ใ่ี จของเราตา่ งหาก  ท่ีจะต้องจัดการ น่ันคือการฝึกจิตหรือท�ำจิตต-  ภาวนา  การเขา้ ถงึ ความสขุ อนั ประเสรฐิ ตอ้ งตงั้ ตน้ ท ี่ 49 ใจของเรา ไมใ่ ชไ่ ปจดั การกบั สง่ิ นอกตวั   จรงิ อยใู่ น  ชว่ งเรมิ่ ตน้ การปฏบิ ตั  ิ เราจ�ำตอ้ งปลกี ตวั ออกจาก  สงิ่ เรา้ เยา้ ยวนหรอื สง่ิ แวดลอ้ มทอี่ กึ ทกึ วนุ่ วาย แต ่ ก็ใหต้ ระหนกั ว่า สาเหตแุ ท้จรงิ ของความทุกขน์ ้ัน  อยทู่ ใ่ี จของเราทป่ี รงุ แตง่ และยดึ มนั่ ส�ำคญั หมายใน  สงิ่ เหลา่ นนั้  ถงึ แมเ้ ราจะหนหี า่ งจากสง่ิ เรา้ เยา้ ยวน  เพยี งใด แตถ่ า้ ใจของเรายงั มคี วามอยากอย ู่ เราก็  ไม่สามารถจะเขา้ ถงึ ความสขุ ทีป่ ระณีตได้