aบริการสุขภาพที่เป็นมิตร

ช่อื หนังสอื : มาตรฐานบรกิ ารสุขภาพท่เี ป็นมติ รสำ� หรับวยั รนุ่ และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมนิ ตนเอง ISBN : 978-616-11-2437-3 จัดท�ำโดย กรมอนามัย กรมสขุ ภาพจติ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข www.rh.anamai.mail.go.th โทรศัพท์ 0 2590 4238 โทรสาร 0 2590 4163 พมิ พค์ รัง้ ท่ี 1 ธันวาคม 2557 จำ� นวนท่ีพิมพ ์ 3,200 เล่ม จดั พมิ พโ์ ดย กองทนุ ประชากรแหง่ สหประชาชาติ (UNFPA) พิมพ์ท่ี ศนู ย์สื่อส่งิ พมิ พแ์ ก้วเจ้าจอม (กรงุ เทพ ฯ)

ค�ำน�ำ กระทรวงสาธารณสขุ มีนโยบายส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค และดูแลสุขภาพประชากรวยั รนุ่ แบบองคร์ วม ทง้ั สขุ ภาพกาย สขุ ภาพจติ พฒั นาการด้านการเรยี นรู้ อารมณแ์ ละสงั คม จึงไดม้ อบนโยบายให้กรมสขุ ภาพจติ กรมควบคุมโรค และกรมอนามัย ร่วมมือกันบูรณาการแผนงานโครงการที่เก่ียวข้อง ให้เกิดประสิทธิภาพ ประสิทธิผล และประโยชน์สูงสุดแก่ผู้รับผิดชอบงานระดับต่าง ๆ และกลุ่มเป้าหมายวัยรุ่น ดังนั้นการพัฒนาและ ปรับมาตรฐานบริการสขุ ภาพท่ีเปน็ มิตรส�ำหรบั วยั รนุ่ และเยาวชน (Youth Friendly Health Services : YFHS) ให้เป็นฉบบั บรู ณาการ จงึ มนี ยั ส�ำคญั ทต่ี ้องเรง่ ดำ� เนนิ การ เพราะโรงพยาบาล/สถานบริการสาธารณสุข สามารถ ใช้เป็นแนวทางด�ำเนินงาน YFHS ใช้ประเมินตนเองและพัฒนาคุณภาพบริการอย่างต่อเนื่อง และใช้ส่ือสารกับ ผู้เย่ียมประเมินจากภายนอกให้สามารถวางแผนการเยี่ยมประเมิน และให้ข้อเสนอแนะเพ่ือการพัฒนา รวมทั้ง เปน็ เครอื่ งมอื สำ� หรบั ผนู้ เิ ทศระดบั กรม ระดบั เขต ระดบั จงั หวดั ใชต้ ดิ ตามการดำ� เนนิ งาน YFHS ของโรงพยาบาล/ สถานบริการสาธารณสขุ “มาตรฐานบรกิ ารสุขภาพทเี่ ปน็ มิตรสำ� หรบั วัยร่นุ และเยาวชน (ฉบับบรู ณาการ) และแบบประเมินตนเอง” ฉบับนี้ส�ำเร็จลงได้ด้วยการสนับสนุนด้านวิชาการ ความร่วมมือ และข้อเสนอแนะจากผู้บริหาร ผู้ทรงคุณวุฒิ ผเู้ ชย่ี วชาญ นกั วชิ าการจากกรมสขุ ภาพจติ กรมควบคมุ โรค กรมอนามยั ราชวทิ ยาลยั กมุ ารแพทยแ์ หง่ ประเทศไทย ราชวิทยาลยั สตู ินรีแพทย์แหง่ ประเทศไทย สถาบนั รับรองคุณภาพสถานพยาบาล (องคก์ ารมหาชน) สภาเด็กและ เยาวชนแหง่ ประเทศไทย รวมทัง้ โรงพยาบาลในสงั กัดสำ� นักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข โดยไดร้ ับการสนับสนุน งบประมาณจากกองทนุ ประชากรแหง่ สหประชาชาติ (UNFPA) กระทรวงสาธารณสขุ จึงขอขอบคณุ มา ณ โอกาสน้ี กระทรวงสาธารณสขุ หวงั เปน็ อยา่ งยงิ่ วา่ มาตรฐานฯ (ฉบบั บรู ณาการ) น้ี จะเปน็ ประโยชนส์ ำ� หรบั โรงพยาบาล และสถานบริการทั้งภาครัฐและเอกชน และผูท้ ่เี ก่ียวขอ้ งใช้เป็นแนวทางในการด�ำเนินงาน ให้วัยรุน่ และเยาวชน เขา้ ถงึ บริการสุขภาพตามความตอ้ งการซง่ึ จะสง่ ผลดีต่อการมีคณุ ภาพชีวติ ทีด่ ตี อ่ ไป (นายณรงค์ สหเมธาพฒั น)์ ปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ก

สารบัญ คำ� นำ� ก สารบัญ ข-ค บทท่ี 1 มาตรฐานบริการสขุ ภาพทเี่ ปน็ มติ รสำ� หรบั วัยรุ่นและเยาวชน (ฉบบั บูรณาการ) 2 4 - ความเป็นมาและความส�ำคัญ 6 - คณุ ลกั ษณะของบริการสุขภาพทเ่ี ป็นมิตรส�ำหรับวยั ร่นุ และเยาวชน 6 - วัตถุประสงค ์ 7 - กรอบแนวคดิ มาตรฐาน YFHS ฉบบั บรู ณาการ 7 - กลมุ่ เป้าหมาย (ผใู้ ช้มาตรฐาน และผู้ได้รบั ประโยชน)์ 9 - องค์ประกอบของมาตรฐาน 9 - ประโยชนท์ ่ีคาดวา่ จะได้รบั - การวดั ความส�ำเรจ็ ของการพัฒนา บทที่ 2 การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพทเี่ ปน็ มติ รสำ� หรับวัยรุ่นและเยาวชน 14 (ฉบบั บูรณาการ) 15 32 - แนวทางการใช้แบบประเมินตนเอง - แบบประเมนิ ตนเองตามมาตรฐานบริการสขุ ภาพท่เี ปน็ มิตรสำ� หรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบบั บูรณาการ) - นิยามศัพท ์ บทที่ 3 กระบวนการด�ำเนนิ งานโรงพยาบาลตามมาตรฐานบรกิ ารสขุ ภาพทเ่ี ปน็ มติ ร 38 ส�ำหรับวยั รนุ่ และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 39 40 - กระบวนการดำ� เนนิ งาน - แผนภูมกิ ระบวนการด�ำเนินงานโรงพยาบาลตามมาตรฐานบรกิ ารสขุ ภาพท่ีเป็นมติ ร ส�ำหรับวยั ร่นุ และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) - บทบาทของหน่วยงานต่างๆ ในการดำ� เนนิ งานตามมาตรฐานบริการสขุ ภาพท่เี ป็นมติ ร ส�ำหรบั วัยรนุ่ และเยาวชน (ฉบบั บูรณาการ) ข

บทที่ 4 การเยี่ยมประเมนิ โรงพยาบาลตามมาตรฐานบริการสขุ ภาพท่ีเป็นมิตร 44 ส�ำหรบั วัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 46 47 - การเตรียมเอกสารของโรงพยาบาลเพื่อขอรับการเยีย่ มประเมนิ 50 - การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นการเยย่ี มประเมนิ - การเข้าเยย่ี มประเมนิ - การเขยี นรายงานการเยีย่ มประเมิน บทที่ 5 แนวทางการให้คะแนนและการพจิ ารณาเพื่อตดั สนิ ตามมาตรฐานบรกิ ารสขุ ภาพ 56 ทเี่ ป็นมิตรสำ� หรับวยั รนุ่ และเยาวชน (ฉบบั บรู ณาการ) 57 - หลกั คดิ การใหค้ ะแนนตามโปรแกรมส�ำเรจ็ รปู - แนวทางการใหค้ ะแนนตามมาตรฐาน YFHS (ฉบับบูรณาการ) บรรณานกุ รม 64 ภาคผนวก 66 67 - ตารางการเยี่ยมประเมินโรงพยาบาลตามมาตรฐานบรกิ ารสุขภาพทีเ่ ป็นมติ ร 86 ส�ำหรับวยั รุ่นและเยาวชน (ฉบบั บรู ณาการ) - ตวั อยา่ งของการเขียนแบบประเมนิ ตนเอง - คณะกรรมการอำ� นวยการ คณะกรรมการเย่ียมประเมินและรับรองโรงพยาบาล ตามมาตรฐานบริการสขุ ภาพทเี่ ป็นมิตรสำ� หรบั วัยรุ่นและเยาวชน (ฉบบั บรู ณาการ) รายนามคณะท�ำงานพัฒนามาตรฐานบริการสุขภาพท่เี ปน็ มิตร 96 สำ� หรับวัยรนุ่ และเยาวชน (ฉบบั บรู ณาการ) ค

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง 6

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทที่ 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) บทท่ี 1 มาตรฐานบริการสขุ ภาพทเี่ ปน็ มิตร ส�ำหรับวัยรนุ่ และเยาวชน(ฉบับบรู ณาการ) 1

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง ความเป็นมาและความสำ� คญั สถานการณ์และแนวโน้มปัญหาการตั้งครรภ์ ความเครียด สุขภาพจิต การติดสารเสพติด การเจ็บป่วย จากโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ และปญั หาสขุ ภาพอน่ื ๆ ของวยั รนุ่ และเยาวชนทวคี วามรนุ แรงและมคี วามซบั ซอ้ น มากขึน้ ตามล�ำดับ อีกทัง้ การเปลย่ี นแปลงสภาพแวดลอ้ มทางเศรษฐกจิ สังคม และครอบครัวตลอดจนเทคโนโลยี ในปจั จุบนั ส่งผลให้วัยรุน่ และเยาวชนจำ� นวนไม่น้อย มพี ฤตกิ รรมเสย่ี งต่อการเกิดปญั หาสขุ ภาพ เชน่ พฤตกิ รรม การมเี พศสัมพนั ธ์โดยไม่ใชถ้ ุงยางอนามยั พฤติกรรมการใช้สารเสพตดิ การดม่ื สรุ า การสบู บหุ ร่ี เป็นตน้ ดว้ ยขนาดและความรนุ แรงของปญั หาสขุ ภาพของวยั รนุ่ และเยาวชนทเี่ กดิ ขนึ้ ในเกอื บทกุ ภมู ภิ าค ทำ� ใหอ้ งคก์ าร อนามยั โลกสนบั สนนุ ประเทศสมาชกิ เรง่ พฒั นานโยบาย ยทุ ธศาสตร์ และแผนงานเพอ่ื ปอ้ งกนั และลดปญั หาสขุ ภาพ ในกลมุ่ ประชากรน้ี และสง่ เสรมิ การดำ� เนนิ การทจี่ ะทำ� ใหว้ ยั รนุ่ และเยาวชนเขา้ ถงึ ขอ้ มลู ขา่ วสาร และบรกิ ารสขุ ภาพ และอนามยั การเจรญิ พันธุท์ ่ีมีมาตรฐานคุณภาพที่เรยี กวา่ Youth Friendly Health Services (YFHS) ซงึ่ เปน็ ยทุ ธศาสตร์สำ� คญั ประการหนง่ึ ทชี่ ่วยป้องกนั และแกไ้ ขปัญหาสขุ ภาพของกลุ่มประชากรน้ี สำ� หรบั ประเทศไทย กระทรวงสาธารณสขุ ไดม้ นี โยบายสง่ เสรมิ การพฒั นา YFHS มาอยา่ งตอ่ เนอื่ งกลา่ วคอื • พ.ศ. 2540 - 2541 กรมอนามัย ด�ำเนินการศึกษาวิจัยพฤติกรรมทางเพศของวัยรุ่น ความต้องการ บริการสขุ ภาพ รวมทง้ั แนวทางการให้บริการการปรกึ ษาและบรกิ ารสขุ ภาพและอนามัยการเจริญพนั ธ์ุ แก่วยั ร่นุ • พ.ศ. 2542 เป็นต้นมา กรมอนามัยมีนโยบายส่งเสริมและสนับสนุนให้จังหวัดด�ำเนินการจัดบริการ สุขภาพและอนามยั การเจรญิ พนั ธส์ุ �ำหรบั วยั รุ่น ภายใต้ชื่อ “มุมเพื่อนใจวัยรนุ่ ” (Friend Corner) ตามความพร้อมและบรบิ ทในแตล่ ะพืน้ ท่ี พร้อมสนบั สนนุ ด้านวชิ าการ อบรมผ้ใู หบ้ รกิ าร สอ่ื ส่ิงพมิ พ์ และการจดั ท�ำ website www.friendcorner.net อกี ทงั้ ไดจ้ ัดท�ำมาตรฐาน “มมุ เพอื่ นใจวยั ร่นุ ” • พ.ศ. 2547 กระทรวงสาธารณสุขมีนโยบายเช่ือมโยง “มุมเพ่ือนใจวัยรุ่น” (Friend Corner) เข้ากับ To Be Number One และมอบให้กรมสขุ ภาพจติ ดำ� เนินการ • พ.ศ. 2549 - 2552 กรมอนามยั ดำ� เนินงานวิจยั และจัดกิจกรรมเพอื่ พฒั นา “มาตรฐานบรกิ ารสุขภาพ ทีเ่ ปน็ มิตรสำ� หรับวยั รุ่นและเยาวชน และแบบประเมนิ ตนเอง” • พ.ศ. 2551 - 2552 กรมอนามยั สนบั สนนุ การจดั บรกิ ารสขุ ภาพสำ� หรบั วยั รนุ่ และเยาวชนในโรงพยาบาล สงั กดั ส�ำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข โดย สปสช. สนบั สนนุ งบประมาณ • พ.ศ. 2553 เป็นต้นมา กรมอนามัยขยายผลการจัดอบรม “ผู้ให้บริการที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและ เยาวชน” และก�ำหนดเป้าหมายรายปีความครอบคลุมของโรงพยาบาลที่มีผู้ให้บริการวัยรุ่นท่ีผ่าน การอบรมฯ • พ.ศ. 2555 กรมอนามัยร่วมกับภาคีและเครือข่ายเริ่มพัฒนาระบบการเยี่ยมประเมินโรงพยาบาล ตามแนวทางมาตรฐาน YFHS จดั การอบรมผูเ้ ยยี่ มประเมนิ จัดทำ� เกณฑ์การประเมนิ และตั้งเป้าหมาย ความครอบคลุมคุณภาพตามมาตรฐานใหค้ รบทุกโรงพยาบาลภายในปี พ.ศ. 2560 2

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทที่ 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) • พ.ศ. 2556 - 2557 กระทรวงสาธารณสุข มีนโยบายการบูรณาการแผนงานส่งเสริมสุขภาพและ ปอ้ งกันโรคตามกลมุ่ วยั โดยกลุ่มวยั รุน่ กรมสุขภาพจติ ไดร้ ับมอบหมายให้รบั ผดิ ชอบงานสขุ ภาพวยั รนุ่ ในภาพรวม และบูรณาการงานกับกรมวิชาการต่าง ๆ ของกระทรวงสาธารณสุข เพื่อดูแลสุขภาพ วยั รุ่นแบบองคร์ วมท้งั สขุ ภาพกาย สุขภาพจติ พัฒนาการ ดา้ นการเรยี นรู้ อารมณ์ และสังคม ร่วมกนั บรู ณาการกรอบแนวคดิ การจดั บรกิ ารสขุ ภาพวยั รนุ่ และมาตรฐานการใหบ้ รกิ ารทเ่ี ปน็ มติ ร จดั ทำ� ตน้ ฉบบั “คู่มือแนวทางการจัดบริการสุขภาพวัยรุ่นแบบบูรณาการตามมาตรฐานกระทรวงสาธารณสุข” เพ่อื สนบั สนุนการดำ� เนินงานของสถานบรกิ ารสาธารณสขุ ในพืน้ ที่ • พ.ศ. 2557 - ปัจจุบัน กรมวิชาการของกระทรวงสาธารณสุข ได้แก่ กรมอนามัย กรมควบคุมโรค และกรมสุขภาพจิต ร่วมบูรณการยุทธศาสตร์และการขับเคลื่อนการด�ำเนินงานตามยุทธศาสตร์ การพฒั นากล่มุ วยั รุน่ ภายใต้กรอบการบูรณาการด้านยทุ ธศาสตรก์ ลมุ่ วยั รุ่น ดังนี้ ยทุ ธศาสตร์ที่ 1 : การจัดการสงิ่ แวดลอ้ มท่ีเออื้ ต่อการจัดการสขุ ภาพวัยรุ่น โดยเน้นการบงั คบั ใช้ กฎหมายเพื่อให้วัยรุ่นปลอดภัยจากพฤติกรรมเสี่ยง เช่น ปัญหาทางเพศ แอลกอฮอล์ สารเสพติด ความรุนแรง การพนนั ตดิ เกม ฯลฯ มาตรการที่ 1 : การบังคับใช้กฎหมายเพอื่ ให้วยั รุ่นปลอดภัยจากปญั หาทางเพศ และแอลกอฮอล์ สารเสพติด ผลลพั ธ์ คือ วัยรุ่นไดร้ ับการปกป้องจากสงิ่ แวดล้อมท่กี ่อให้เกดิ พฤติกรรมเส่ียง ยทุ ธศาสตรท์ ี่ 2 : การจัดบริการที่มีคุณภาพมาตรฐานครอบคลุมและเข้าถึงวัยรุ่นทุกกลุ่มในสถาน บริการสาธารณสุข สถานศกึ ษา และชุมชน มาตรการที่ 2 : มาตรการในโรงเรียน ซ่ึงเปน็ มาตรการเชงิ รกุ สู่สถานศึกษา โดยเนน้ การพฒั นา ทักษะชีวิต เพศศึกษารอบด้าน รวมท้ังได้รับการคัดกรองและช่วยเหลือภายในโรงเรียน ผลลัพธ์ คือ วัยรุ่นได้รับการพัฒนาทักษะชีวิต มีความรู้เรื่องเพศศึกษา ในการป้องกันหรือลดการต้ังครรภ์ ในกลุม่ วยั รุ่น มาตรการที่ 3 : มาตรการในโรงพยาบาล ซึ่งเป็นการจัดบริการท่ีเป็นมิตร สอดคล้องกับ ความตอ้ งการและบรบิ ทของวยั รนุ่ รวมถงึ การใหบ้ รกิ ารคมุ กำ� เนดิ ในแมว่ ยั รนุ่ ผลลพั ธ์ คอื ลดพฤตกิ รรม เสีย่ งท่ีกอ่ ใหเ้ กดิ การต้ังครรภ์ในแม่วยั รุ่น และการตดิ เชื้อ HIV/STI ในวัยรุ่น มาตรการที่ 4 : มาตรการในชุมชน ซึ่งเป็นมาตรการเชิงรุกสู่ชุมชน โดยการจัดพื้นท่ีส�ำหรับ เยาวชนท่ีวยั รุ่นและเยาวชนสามารถมาทำ� กจิ กรรมเชงิ สรา้ งสรรคแ์ ละเปน็ ประโยชนร์ ว่ มกัน รวมทง้ั มี การสนับสนนุ ใหค้ วามรใู้ หแ้ กพ่ ่อแม่/ผูป้ กครองในการดูแลวัยรนุ่ และเยาวชน ผลลพั ธ์ คือ วยั รุ่นมพี ้ืนที่ สรา้ งสรรค์ในการจัดกิจกรรมท่ชี ่วยลดปัญหาการใช้สารเสพตดิ อุบตั ิเหตุ การฆ่าตวั ตาย ตดิ เกม และ ความรุนแรงในกลมุ่ วัยรุน่ เป็นตน้ ยทุ ธศาสตรท์ ่ี 3 : พฒั นาระบบบรหิ ารจัดการรว่ มกับ DHS เพ่อื สนับสนุนการดำ� เนนิ งานสง่ เสริม สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรคในกลมุ่ วยั รนุ่ 3

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง มาตรการที่ 5 : การบรู ณาการและเช่ือมโยงกับระบบ DHS โดยมกี ิจกรรมบรู ณาการในการพัฒนา ระบบข้อมลู สขุ ภาพวยั รุ่น มที มี Teen Manager ระดบั เขต/จงั หวดั ในการขับเคลือ่ นการดำ� เนนิ งาน กลมุ่ วัยรุน่ ในพน้ื ท่ี เพ่ือใหว้ ยั รุ่นสามารถเข้าถงึ และใชบ้ ริการไดอ้ ย่างทว่ั ถงึ ท้งั นี้ยุทธศาสตรแ์ ละมาตรการดังกลา่ วมีเปา้ หมาย คือ การลดปัญหาการตงั้ ครรภ์ในวัยรนุ่ และปัญหาการ บรโิ ภคเคร่ืองดม่ื แอลกอฮอล์ในประชากรอายุ 15 - 19 ปี ***(เอกสารอ้างอิง : เอกสารการประชุมคณะกรรมการบริหารการจัดการบูรณาการยทุ ธศาสตรส์ ุขภาพ ด้านพัฒนาสุขภาพกลมุ่ วยั รุ่น ปงี บประมาณ 2558) ดังน้ันจึงมีความจ�ำเป็นท่ีจะต้องพัฒนาและปรับปรุงมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น และเยาวชน และระบบการประเมินและรับรองโรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ ให้มีมิติของการบูรณาการงานของ กรมวิชาการให้มีความชัดเจนและเป็นรูปธรรมมากข้ึน สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ที่ 2 ของกระทรวงสาธารณสุข ท่ีว่าด้วยการจัดบริการที่มีคุณภาพมาตรฐานครอบคลุม และเข้าถึงวัยรุ่นทุกกลุ่มในสถานบริการสาธารณสุข สถานศึกษา และชมุ ชน เป็นไปตาม 3 มาตรการดงั กลา่ ว การพัฒนามาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) รวมท้ัง การพฒั นาระบบการประเมินและรับรองโรงพยาบาล เปน็ การท�ำงานรว่ มกนั ของกรมควบคมุ โรค กรมสุขภาพจิต กรมอนามยั และหนว่ ยงานภาครฐั และเอกชนทเ่ี กย่ี วขอ้ ง เพอ่ื ใหโ้ รงพยาบาลมกี ารจดั ระบบบรกิ ารสขุ ภาพทเ่ี ปน็ มติ ร สำ� หรบั วยั รนุ่ และเยาวชน บรรลตุ ามเปา้ หมายของกระทรวงสาธารณสขุ ทกี่ ำ� หนดใหภ้ ายในปี พ.ศ. 2560 โรงพยาบาล สังกัดส�ำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขทุกแห่ง ผ่านเกณฑ์การประเมินและรับรองโรงพยาบาลตามมาตรฐาน บริการสุขภาพทเี่ ป็นมิตรส�ำหรับวยั ร่นุ และเยาวชน (ฉบับบรู ณาการ) อันจะสง่ ผลใหว้ ัยรนุ่ และเยาวชนมีพฤตกิ รรม ทเ่ี หมาะสม ลดปญั หาสขุ ภาพ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ การตงั้ ครรภ์ในวยั รนุ่ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธแ์ ละเอดส์ ปญั หา ความรุนแรง รวมทงั้ ปัญหาสุขภาพทเ่ี กิดจากพฤติกรรมเส่ยี ง และพรอ้ มเตบิ โตเป็นผูใ้ หญท่ ี่มีคุณภาพต่อไป คุณลกั ษณะของบรกิ ารสขุ ภาพที่เปน็ มิตรสำ� หรับวัยรุ่นและเยาวชน บริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (Youth Friendly Health Services : YFHS) มคี วามหมายส้ัน ๆ คอื บริการสุขภาพที่ตอบสนองความตอ้ งการของวยั รุ่นและเยาวชน องค์การอนามัยโลก (World Health Organization : WHO) ได้สรปุ คุณลักษณะ YFHS ประกอบดว้ ย 1. นโยบายท่เี ป็นมิตร เป็นไปตามสิทธขิ องวยั รุน่ และเยาวชนในขอ้ กำ� หนดของสหประชาชาติวา่ ดว้ ย สทิ ธิ ของเดก็ และคำ� ประกาศตา่ ง ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง คำ� นงึ ถงึ ความตอ้ งการพเิ ศษ ทแ่ี ตกตา่ งกนั ของกลมุ่ ประชากร รวมถึงกลุ่มประชากรท่ดี อ้ ยโอกาส ไม่มกี ารจำ� กัดบริการสุขภาพด้วยเหตผุ ลทางเพศ ความทุพพลภาพ เชอื้ ชาติ ศาสนา หรอื อายุ ใหค้ วามสนใจเปน็ พเิ ศษในปจั จยั ทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั เพศ รบั รองความเปน็ สว่ นตวั 4

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทที่ 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และส่งเสริมความรับผิดชอบต่อตนเอง ดังนั้นวัยรุ่นและเยาวชนสามารถให้ค�ำยินยอมการรักษา ด้วยตนเองได้ ใหบ้ รกิ ารสขุ ภาพโดยไมค่ ดิ คา่ ใชจ้ า่ ย หรอื มคี า่ ใชจ้ า่ ยทว่ี ยั รนุ่ และเยาวชนสามารถจา่ ยได้ 2. กระบวนการให้บริการท่ีเป็นมิตร การลงทะเบียนท่ีง่ายและปกปิด รวมทั้งสามารถเก็บและค้นข้อมูล ย้อนหลังได้ ระยะเวลารอรับการรักษาสั้น และมีระบบส่งต่อที่รวดเร็ว (ในกรณีที่จ�ำเป็น) สามารถ ให้การปรึกษาได้ท้งั ในกรณีทีม่ แี ละไมม่ ีการนดั หมาย 3. ผใู้ หบ้ ริการที่เป็นมิตร มีสมรรถนะทางเทคนิคทเี่ กีย่ วขอ้ งกับวยั รนุ่ และเยาวชน และสามารถให้บริการ สง่ เสรมิ สขุ ภาพ ปอ้ งกนั โรค รกั ษาและดแู ลในสว่ นทเี่ กยี่ วขอ้ งตามสภาพแวดลอ้ มเปน็ รายบคุ คล มที กั ษะ ในการตดิ ตอ่ สอ่ื สาร มแี รงจงู ใจและสง่ิ ผลกั ดนั เขา้ ถงึ งา่ ย ไวใ้ จได้ อทุ ศิ เวลาใหก้ บั ผรู้ บั บรกิ ารหรอื ผปู้ ว่ ย อย่างเพยี งพอ ให้ความสนใจผรู้ ับบริการเป็นอย่างดี ให้บริการทกุ คนอย่างเท่าเทยี มกนั ให้ขอ้ มูลและ การสนับสนุนพร้อมท้ังเสนอทางเลือก ให้วัยรุ่นและเยาวชนสามารถเลือกส่ิงท่ีตรงกับความต้องการ ได้อยา่ งเหมาะสม 4. ทีมสนับสนุนบริการท่ีเป็นมิตร เข้าใจและค�ำนึงถึงการให้บริการวัยรุ่นและเยาวชนแต่ละคนอย่าง เทา่ เทียมกัน มสี มรรถนะ แรงจูงใจและการสนบั สนนุ ทดี่ ี 5. สถานที่และสิ่งอ�ำนวยความสะดวก สถานท่ีต้ังอยู่ในสิ่งแวดล้อมท่ีปลอดภัย เดินทางสะดวก และมี รูปแบบท่ีวัยรุ่นและเยาวชนต้องการ เวลาให้บริการที่สะดวกเหมาะสมกับวัยรุ่นและเยาวชน สถานท่ี มีความเป็นส่วนตัวและไม่ท�ำให้สังคมและชุมชนมองในแง่ลบ มีเอกสาร ส่ือส่ิงพิมพ์เพ่ือให้ข้อมูล ความรูแ้ ก่ผู้รบั บรกิ าร 6. วัยรนุ่ และเยาวชนมีสว่ นร่วม เพอ่ื ให้ไดร้ บั ขอ้ มูลเกย่ี วกบั บรกิ ารและสิทธขิ องตน เพ่อื กระตนุ้ วัยร่นุ และ เยาวชนใหเ้ คารพสทิ ธขิ องผูอ้ ื่น เพ่อื มีส่วนร่วมในการประเมนิ บรกิ ารรวมถึงประเมินสอ่ื ให้ความรู้ 7. มีการส่ือสารกับชุมชนและชุมชนมีส่วนร่วม เพ่ือส่งเสริมคุณค่าของบริการสุขภาพส�ำหรับวัยรุ่นและ เยาวชน เพอ่ื กระตุน้ ใหค้ รอบครวั และชุมชนสนบั สนนุ บรกิ าร 8. การบรกิ ารเชงิ รกุ และสมั พนั ธก์ บั บรกิ ารดา้ นอนื่ โดยวยั รนุ่ และเยาวชนในชมุ ชน เพอื่ เพมิ่ ความครอบคลมุ และการเข้าถึงบริการ 9. การบรกิ ารท่เี หมาะสมและครบวงจร บริการด้านกาย จิต อารมณ์ สงั คม และพัฒนาการของวยั รุ่นและ เยาวชน มีบริการดูแลสุขภาพครบวงจรและมีการดูแลต่อเน่ือง รวมถึงบริการส่งต่อ ลดข้ันตอน ที่ไม่จำ� เปน็ 10. การบรกิ ารสขุ ภาพที่มีประสทิ ธิผล มขี ้อมูลจากการศกึ ษาวจิ ยั และคู่มอื ในการปฏิบตั งิ าน มีเคร่ืองมอื วสั ดอุ ปุ กรณแ์ ละบรกิ ารพื้นฐานทีจ่ �ำเปน็ มีกระบวนการปรบั ปรงุ คณุ ภาพบริการ 11. การบริการท่ีมีประสิทธิภาพ มีระบบบริหารจัดการข้อมูลข่าวสารและข้อมูลค่าใช้จ่ายส�ำหรับ แหล่งทรัพยากรต่าง ๆ มีระบบการใชป้ ระโยชนจ์ ากขอ้ มูลขา่ วสาร 5

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง วตั ถปุ ระสงค์ 1) เพอ่ื เปน็ แนวทางสำ� หรบั โรงพยาบาล/สถานบริการสาธารณสุข ด�ำเนินงานจัดบริการสขุ ภาพที่เป็นมิตร ส�ำหรับวัยรุน่ และเยาวชน รวมทั้งใช้ในการประเมินตนเองและพัฒนาคณุ ภาพบรกิ ารอยา่ งต่อเน่อื ง 2) เพ่ือใช้สื่อสารกับผู้เย่ียมประเมินจากภายนอกให้สามารถวางแผนการเยี่ยมประเมินและให้ข้อเสนอแนะ เพอ่ื การพัฒนาต่อไป 3) เพอ่ื เป็นเคร่อื งมอื ส�ำหรบั ผนู้ ิเทศระดบั กรม ระดบั เขต ระดบั จงั หวดั ในการตดิ ตามพฒั นาโรงพยาบาล/ สถานบริการสาธารณสุขให้ดำ� เนินงานจดั บรกิ ารสขุ ภาพทเ่ี ปน็ มิตรส�ำหรบั วัยรุ่นและเยาวชน กรอบแนวคิดมาตรฐาน YFHS ฉบับบูรณาการ โรงพยาบาลดำ� เนนิ งานตามมาตรฐาน YFHS วยั รนุ่ และเยาวชนเข้าถึงและใชบ้ ริการสุขภาพ ฉบับบรู ณาการ ตามความเหมาะสมทั้งเชงิ รับและเชิงรุก - การบริหารจัดการ ลดพฤติกรรมเสีย่ ง - การเขา้ ถงึ กลมุ่ เปา้ หมาย และการสรา้ ง ความตอ้ งการในการใช้บรกิ าร • มพี ฤตกิ รรมทางเพศที่ไม่ปลอดภัย - บริการทคี่ รอบคลุมความต้องการ ท่ีทำ� ให้ตง้ั ครรภ์ ของกลุ่มเป้าหมาย • การตดิ เชอื้ จากโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ/์ - ระบบบริการทีม่ ปี ระสิทธภิ าพ เอดส์ และเปน็ มิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน • สารเสพติด /บุหรี่ /แอลกอฮอล์ • การตดิ เกม/การพนัน โรงพยาบาลประเมนิ ตนเองและปรับปรงุ • ความรุนแรง คุณภาพบริการ ตามมาตรฐานอย่างต่อเนอ่ื ง • การนเิ ทศติดตาม • ลดการตงั้ ครรภ์ในวยั รุ่น • การเย่ยี มประเมนิ โรงพยาบาล • ลดการต้ังครรภซ์ ้�ำ • การเย่ยี มประเมินและรับรองคณุ ภาพ • ลดภาวะแทรกซ้อนจากการแทง้ ตามมาตรฐานทกุ 3 ปี ที่ไมป่ ลอดภยั • ภาวะการเจบ็ ป่วยทางจติ 6

กลมุ่ เป้าหมาย มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทที่ 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 1. ผู้ใช้มาตรฐาน กลุ่มเป้าหมายหลักที่ใช้มาตรฐานฯ นี้ คือ ผู้บริหารโรงพยาบาล ผู้ให้บริการ และ เจา้ หนา้ ทท่ี เ่ี กย่ี วขอ้ ง ทอ่ี ยู่ในโรงพยาบาล/สถานบรกิ ารสาธารณสขุ ทงั้ ภาครฐั และเอกชนอนื่ ๆ กลมุ่ เปา้ หมายอน่ื ๆ ไดแ้ ก่ ผูบ้ ริหารและผูน้ เิ ทศจากหน่วยงานทีเ่ กีย่ วข้อง รวมทั้งนักวิชาการและผสู้ นใจท่ัวไป 2. ผู้ได้รับประโยชน์ กลุ่มเป้าหมายของการใช้มาตรฐานฯ คือวัยรุ่นและเยาวชน อายุ 10 - 24 ปี ทง้ั ทอ่ี ยู่ในระบบการศกึ ษาและนอกระบบการศกึ ษา ชนบทหา่ งไกล ชมุ ชนแออดั สถานประกอบการ กลมุ่ หลากหลาย ทางเพศ เดก็ เร่รอ่ น เด็กดอ้ ยโอกาส หญิงบรกิ ารท่อี ยู่ในช่วงวยั รุ่น รวมทง้ั เดก็ พิเศษ เพ่ือให้เกิดผลลพั ธ์ของการ บรกิ ารที่มคี ุณภาพมาตรฐาน ดังน้ี 1. วัยรุ่นเข้าถึงสถานบริการได้อย่างม่ันใจ ง่าย สะดวก มีความเป็นมิตร รักษาความลับ และความเป็นส่วนตัว มีบริการที่ครอบคลุมความต้องการ แก้ไขปัญหาอย่างเป็นองค์รวม ครบวงจรและอยา่ งตอ่ เน่อื ง 2. มคี วามรใู้ นการดแู ลตนเอง รสู้ ทิ ธกิ ารเขา้ ถงึ บรกิ ารสขุ ภาพและอนามยั การเจรญิ พนั ธ์ุ และมที ศั นคติ ทด่ี ใี นการใชช้ วี ติ ทกุ ดา้ น 3. มที กั ษะชวี ติ มีภมู ติ า้ นทานและมพี ฤตกิ รรมสุขภาพท่ีดี ลดพฤติกรรมเสี่ยง (ทางเพศ สารเสพตดิ บุหรี่ แอลกอฮอล์ การติดเกม การพนัน ความรนุ แรง) และก้าวผา่ นช่วงส�ำคญั ของชีวิตได้ 4. วยั รุน่ มภี าวะสขุ ภาพทดี่ ีในเรอ่ื ง กาย จติ และสงั คม เหมาะสมตามวยั ลดปญั หาสุขภาพ ในเรือ่ ง 4.1 การต้งั ครรภ์ในวัยรนุ่ และการต้งั ครรภ์ซำ้� 4.2 ภาวะแทรกซ้อนจากการแท้งท่ีไมป่ ลอดภัย 4.3 โรคตดิ ต่อทางเพศสมั พนั ธแ์ ละเอดส์ 4.4 ภาวะการเจบ็ ปว่ ยทางจติ องคป์ ระกอบของมาตรฐาน องคป์ ระกอบท่ี 1. การบรหิ ารจดั การ จดุ มงุ่ หมายของมาตรฐาน คอื มกี รอบทิศทางดำ� เนนิ งานชัดเจน การน�ำองคก์ รและกำ� หนดทศิ ทางโดยการ มสี ว่ นรว่ มของภาคเี ครอื ขา่ ยและผมู้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี มกี ารประชมุ ตดิ ตามอยา่ งสมำ�่ เสมอ และมกี ารปรบั ปรงุ แกไ้ ข จนเกดิ นวัตกรรม รวมทัง้ สิง่ สนบั สนนุ ทีเ่ พียงพอ องคป์ ระกอบยอ่ ยคือ 1.1 วสิ ยั ทศั น์ พันธกจิ และนโยบายที่มุง่ ไปสู่ระบบบรกิ ารสขุ ภาพส�ำหรับวัยรุน่ และเยาวชน 1.2 มีคณะกรรมการ/คณะท�ำงานเฉพาะท่ีรับผิดชอบผลักดันขับเคล่ือนการจัดบริการสุขภาพส�ำหรับวัยรุ่น และเยาวชน 7

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง 1.3 แผนปฏบิ ัติงาน/โครงการ/กจิ กรรม 1.4 ระบบขอ้ มลู สารสนเทศและการจัดการความรู้ 1.5 การสอื่ สารภายใน 1.6 การสนบั สนนุ ทรัพยากร 1.7 การกำ� กับ ตดิ ตามและประเมินผล องค์ประกอบท่ี 2. การเข้าถึงกลุ่มเปา้ หมาย และการสรา้ งความตอ้ งการในการใชบ้ รกิ าร จุดมุ่งหมายของมาตรฐาน คอื เพื่อให้กลมุ่ เปา้ หมายวยั รุน่ เยาวชนและผูเ้ กี่ยวขอ้ งรบั รู้ และเข้าถึงบรกิ าร ได้หลายช่องทาง เกิดเครือข่ายผู้รับบริการ และภาคีเครือข่ายมีส่วนร่วมในการจัดบริการสุขภาพที่เป็นมิตร ทั้งเชิงรับและเชิงรกุ องคป์ ระกอบยอ่ ย ได้แก่ 2.1 ภาคเี ครอื ข่าย 2.2 การประชาสัมพนั ธ์ 2.3 การเขา้ ถึงกลุ่มเป้าหมาย องคป์ ระกอบท่ี 3. บรกิ ารที่ครอบคลุมความตอ้ งการของกลมุ่ เปา้ หมาย จุดม่งุ หมายของมาตรฐาน คอื มีบรกิ ารเปน็ องคร์ วม ที่ครอบคลุมความตอ้ งการของวัยรุน่ และเยาวชน และ มีระบบเครอื ขา่ ยการดแู ลต่อเน่อื งและการสง่ ตอ่ องคป์ ระกอบยอ่ ย ได้แก่ 3.1 การบริการให้ขอ้ มลู 3.2 การใหก้ ารปรึกษา 3.3 การบรกิ ารท่ีครอบคลมุ การสง่ เสริมสุขภาพ ปอ้ งกนั รกั ษา และฟืน้ ฟู 3.4 การดูแลตอ่ เนอื่ งและการส่งตอ่ องคป์ ระกอบท่ี 4. ระบบบริการที่มีประสทิ ธิภาพและเป็นมติ รสำ� หรับวัยรนุ่ และเยาวชน จุดมุ่งหมายของมาตรฐาน คือ มีระบบบริการท่ีเข้าถึงง่าย สะดวก มีความเป็นส่วนตัว และวัยรุ่น มีความพึงพอใจ โดยผู้ให้บรกิ ารท่ีมที ัศนคตทิ ี่ดีตอ่ วยั รุ่นและเยาวชน องค์ประกอบยอ่ ย ได้แก่ 4.1 ระบบบรกิ าร 4.2 สถานท่ีให้บริการ 4.3 บคุ ลากรผู้ให้บริการ 8

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทท่ี 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) ประโยชน์ทค่ี าดวา่ จะไดร้ บั หลงั จากโรงพยาบาล/สถานบริการสาธารณสุข พัฒนาระบบบริการตามมาตรฐาน YFHS (ฉบบั บูรณาการ) แลว้ คาดหวังว่าจะเกิดกระบวนการ ผลผลติ ผลลพั ธ์ ผลกระทบทีส่ ำ� คัญดงั แสดงตอ่ ไปนี้ Process โรงพยาบาล/ สถานบริการสาธารณสุข พัฒนาระบบบรกิ ารตามมาตรฐาน YFHS (ฉบับบูรณาการ) เกดิ เครอื ขา่ ยการใหบ้ รกิ ารสุขภาพที่เปน็ มิตรและเข้มแข็ง ที่มคี ณุ ภาพสำ� หรับวัยรุ่น Output และเยาวชน ทัง้ ในโรงพยาบาล รพ.สต. สถานศึกษาและในชมุ ชน เนน้ ท่เี ครือข่ายระดับ อ�ำเภอทจ่ี ะไปเชอ่ื มกบั จังหวดั เพอ่ื เกิดสิง่ แวดลอ้ มท่ีเอ้อื ต่อสุขภาพ InOteurmtceodmiaete วัยรนุ่ และเยาวชนเข้าถึงบรกิ ารสขุ ภาพที่มคี ณุ ภาพได้มากขนึ้ (Accessibility) OIumtcpoamcte/ ลดปญั หาสขุ ภาพของวยั รนุ่ และเยาวชน (การตง้ั ครรภ์ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ เอดส์ ในวยั รนุ่ ปญั หาพฤตกิ รรม ความรนุ แรง การสบู บหุ ร่ี การดมื่ สรุ า การใชส้ ารเสพตดิ ฯลฯ) การวดั ความสำ� เร็จของการพัฒนา มาตรฐาน YFHS ในระยะเริม่ แรกเป็นการเร่มิ ตน้ ของโรงพยาบาลในการพฒั นาระบบการใหบ้ รกิ าร เพือ่ ให้ วัยรุ่นและเยาวชนสามารถเข้าถึงและใช้บริการได้ ดังน้ันการวัดผลจึงดูที่กระบวนการด�ำเนินงานในโรงพยาบาล เพื่อให้วัยรุ่นเข้าถึงบริการและพึงพอใจต่อบริการที่ได้รับ แต่เมื่อโรงพยาบาลมีการด�ำเนินการไประยะหน่ึงแล้ว ระยะตอ่ มาของการพัฒนา การด�ำเนนิ งานของโรงพยาบาลและเครอื ข่ายต้องมีทิศทางเดยี วกัน มคี วามเชอ่ื มโยง เพิ่มจ�ำนวนเครือข่าย เพ่ือให้ครอบคลุมประชากรในเขตพื้นท่ีเพิ่มขึ้น ส�ำหรับระยะที่หวังผลเป็นการประเมิน ประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของกิจกรรมท่ีได้ด�ำเนินการ และหลังจากน้ันความคาดหวังที่ต้องการให้เกิด คอื ผลทเ่ี กดิ กบั ประชากรวยั รนุ่ และเยาวชน ดงั นนั้ จงึ ตอ้ งมกี ารปรบั ปรงุ มาตรฐานฯ เปน็ ระยะ ๆ เพอื่ ใหม้ คี วามเหมาะสม และสอดคล้องในการลดปจั จยั เสย่ี งและปญั หาสุขภาพของกลมุ่ ประชากรนี้ ซ่ึงระยะของการพัฒนาประกอบดว้ ย (1) ระยะท่ีหนงึ่ คอื ระยะของการพฒั นาตามกระบวนการตามมาตรฐาน YFHS (2) ระยะทีส่ อง คอื ระยะของการเกดิ ผลลัพธ์ในระดบั output และ Intermediate outcome (3) ระยะทส่ี าม คอื ระยะของการบรรลุ outcome / impact ของการลดปญั หาสขุ ภาพของวยั รนุ่ และเยาวชน 9

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง การวัดความสำ� เรจ็ /ตัวชีว้ ดั เมื่อเทียบกบั มาตรฐาน ระยะ การวัดความส�ำเรจ็ /ตัวชว้ี ดั ระยะท่ี 1 1. ความครอบคลุมของมาตรการ/แผนงาน/โครงการ (approach) การพฒั นาตามกระบวนการ ในการรองรับหัวข้อในแบบประเมนิ ตนเองตามมาตรฐาน YFHS ตามมาตรฐาน YFHS (ฉบบั บูรณาการ) (ฉบบั บรู ณาการ) 2. ประสิทธภิ าพ ประสิทธิผล ของการด�ำเนนิ งานตามมาตรการ/ ระยะที่ 2 แผนงาน/โครงการ (deploy) ระยะของการเกดิ ผลลัพธ์ ระดับ Output/ 3. ระดับของการพัฒนาใหเ้ กดิ การปรับปรงุ อยา่ งตอ่ เน่ือง ทงั้ การ Intermediate outcome) ใช้ข้อมลู ขา่ วสาร การจดั การความรู้ จนเกดิ นวตั กรรม และ การบรู ณาการ (learning and integration) ระยะท่ี 3 4. ระดบั คะแนน (total scoring) ของการพัฒนาตามมาตรฐาน YFHS ระยะของการบรรลุ Outcome/Impact (ฉบับบูรณาการ) 5. จำ� นวนผู้มารบั บรกิ ารใน YFHS ของโรงพยาบาล 6. ร้อยละความพึงพอใจของผรู้ ับบริการใน YFHS ของโรงพยาบาล 1. ระดบั คะแนน (total scoring) ของการพัฒนาตามมาตรฐาน YFHS (ฉบับบรู ณาการ) 2. จ�ำนวนเครือข่ายภายในเขตพนื้ ทท่ี ่ีโรงพยาบาลรับผดิ ชอบ ทีม่ ีบรกิ ารทเี่ ป็นมติ รสำ� หรบั วยั รนุ่ และเยาวชน 3. จ�ำนวนผ้มู ารับบริการใน YFHS ของท้งั เครอื ข่ายของโรงพยาบาล 4. จ�ำนวนวยั รุ่นที่ไดร้ บั การดูแลทางสังคมจติ ใจ (Psychosocial care) 5. รอ้ ยละของวัยร่นุ และเยาวชนในเขตพ้นื ที่ท่ีโรงพยาบาลรับผิดชอบ ท่ีเขา้ ถึงบรกิ ารทีเ่ ปน็ มติ รสำ� หรับวัยรุน่ และเยาวชน 6. ร้อยละของความพึงพอใจของผรู้ บั บริการ YFHS ในโรงพยาบาล 7. ร้อยละของความพึงพอใจของผู้รบั บริการ YFHS ในเครอื ข่าย ของโรงพยาบาล 8. จำ� นวนการส่งตอ่ ผรู้ ับบรกิ ารภายในเครอื ขา่ ยของโรงพยาบาล 1. รอ้ ยละของการใช้ถงุ ยางอนามัยเมื่อมเี พศสัมพันธ์ครง้ั แรกในวัยร่นุ 2. รอ้ ยละของการใชถ้ ุงยางอนามยั เม่ือมีเพศสมั พันธ์ครงั้ ล่าสุด กับแฟนหรือคนรกั 3. ร้อยละของการเคยมีเพศสัมพันธ์ในวยั รุ่น 4. รอ้ ยละของการคลอดโดยมารดาอายุ 15 - 19 ปี และร้อยละของ การคลอดโดยมารดาอายุ 10 - 14 ปี 5. ร้อยละของวัยร่นุ อายุ 15 - 19 ปี ท่ีได้รบั บรกิ ารคุมกำ� เนิด หลงั คลอดหรือแทง้ ก่อนออกจากโรงพยาบาล 6. ร้อยละของวยั รนุ่ อายุ 15 - 19 ปี ที่ได้รบั บริการคมุ ก�ำเนดิ ด้วยวธิ ี คุมก�ำเนดิ แบบก่ึงถาวร (หว่ งอนามยั หรือยาฝังคุมก�ำเนิด) หลังคลอดหรือแทง้ กอ่ นออกจากโรงพยาบาล 10

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทท่ี 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) ระยะ การวดั ความสำ� เรจ็ /ตวั ชวี้ ดั 7. รอ้ ยละของการตง้ั ครรภซ์ ำ้� ในวยั รนุ่ อายุ 15 - 19 ปี 8. อัตราการคลอดในวยั รุ่นอายุ 15 - 19 ปี ตอ่ ประชากรหญิงอายุ 15 - 19 ปี 1,000 คน 9. จ�ำนวนและรอ้ ยละของวัยรุ่นและเยาวชนท่มี กี ารแท้ง 10. จ�ำนวนและร้อยละของวยั รนุ่ และเยาวชนป่วยดว้ ยโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพนั ธ์ ผู้ติดเชื้อเอชไอวี และผปู้ ว่ ยเอดส์ 11. ความชกุ ของผูบ้ รโิ ภคเครือ่ งด่มื แอลกอฮอล์ในประชากรอายุ 15 - 19 ปี 11

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง 12

การประเมมินาตตนรเฐอางนตบารมิกมารตสรุขฐภานาพบทริก่ีเปา็นรมสิุตขภรสาพ�ำหทรี่เปับ็นวมัยิตรุ่นร บทท่ี 12 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) บทที่ 2 การประเมนิ ตนเอง ตามมาตรฐานบริการสุขภาพท่เี ปน็ มติ ร ส�ำหรบั วยั รนุ่ และเยาวชน (ฉบบั บรู ณาการ) 13

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง แนวทางการใช้แบบประเมินตนเอง เน่ืองจากแบบประเมินตนเองตามมาตรฐานฯ น้ี ใชเ้ ป็นเคร่อื งมือในการประเมนิ ตนเอง ในการดำ� เนินงาน จัดบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน เป็นแบบประเมินท่ีออกแบบให้ผู้บริหารและบุคลากร ท่ีเกยี่ วข้องของโรงพยาบาล รว่ มในการประเมินตนเอง โดยเรม่ิ จาก 1. ผู้บริหาร กลุ่มแกนน�ำ และผู้เกี่ยวข้องในโรงพยาบาลและเครือข่ายร่วมกันศึกษามาตรฐานฯ เพ่ือให้ เห็นความส�ำคัญของการจัดการระบบในภาพรวมและเห็นความจ�ำเป็นของการน�ำข้อมูลจาก หน่วยงานต่าง ๆ มาเช่ือมโยงกัน และร่วมกันหาหลักฐานตามแบบประเมินตนเองตามมาตรฐานฯ และน�ำข้อที่ไม่ผา่ นการประเมนิ ตนเอง กำ� หนดเปน็ โอกาสพัฒนา (opportunity for improvement, OFI) 2. น�ำข้อมูลจากทุกส่วนมาประมวล เป็นข้อมูลโรงพยาบาลและจากแผนในการปรับปรุงคุณภาพบริการ ตามประเด็นทย่ี งั ไม่ผ่าน เป็นโอกาสพฒั นาตามขอ้ 1 เป็นหวั ข้อในการกำ� หนดวธิ กี าร มาตรการ หรือ แผนงาน/โครงการ (approach) เพ่ือใหบ้ รรลเุ กณฑ์มาตรฐานทก่ี �ำหนด ควรเป็นความร่วมมอื ของผนู้ ำ� และสมาชิกในหนว่ ยงาน 3. ด�ำเนินการตามวธิ ีการ มาตรการ หรือแผนงาน/โครงการตามท่ีกำ� หนดในข้อ 2 (deploy) ใช้กระบวน การเรียนรู้ ได้แก่ การใช้ขอ้ มลู เชิงประจกั ษ์ (evidence base) การแลกเปล่ียนเรียนรู้ การบรู ณาการงาน รว่ มกัน (learning & integration) เพือ่ ยกระดับการพัฒนาในระดบั ทีส่ งู ขน้ึ 4. ท�ำการประเมินตนเองซ�้ำ จนเห็นว่าโรงพยาบาลมีการพัฒนาตามมาตรฐาน YFHS มีบริการ มีความ ครอบคลมุ ในทกุ องคป์ ระกอบ โรงพยาบาล/สถานบริการสาธารณสขุ แจ้งความประสงค์ไปยังส�ำนักงาน สาธารณสุขจงั หวัด เพ่ือขอรบั การเยย่ี มประเมนิ ต่อไป วิธกี ารกรอกข้อมลู ในแบบประเมนิ ตนเอง 1. โปรดใส่เคร่อื งหมายในชอ่ ง มี ไม่มี ไมแ่ น่ใจ การประเมิน มี หมายถึง มกี ารปฏบิ ัติงานอยา่ งสมบูรณ์ ครบถว้ น ไม่ม ี หมายถึง ไม่มกี ิจกรรม หรือ ไมไ่ ด้ปฏิบัติ ไมแ่ น่ใจ หมายถงึ มีการปฏิบัตบิ ้าง แต่ไม่สมำ่� เสมอ 2. โปรดกรอกข้อมลู ใหส้ มบูรณ์ ในชอ่ งหลกั ฐานทปี่ รากฏ/วธิ ีการ 2.1 กรณที ่ีประเมนิ เกณฑ์ ขอ้ นน้ั ในช่อง มี ไมแ่ น่ใจ ใหร้ ะบุ กจิ กรรม/การปฏบิ ตั ทิ ่แี สดงให้เห็นวา่ โรงพยาบาลมแี นวทางอย่างไรในการทบ่ี รรลเุ กณฑ์ประเมนิ ข้อนัน้ 2.2 กรณที ปี่ ระเมนิ เกณฑข์ อ้ นนั้ ในชอ่ ง ไมม่ ี ใหร้ ะบุ ศกั ยภาพ ความสามารถในการดำ� เนนิ งาน และ/หรอื ข้อจำ� กดั ที่ไม่สามารถด�ำเนินการได้ 14

แบบประเมนิ ตนเองตามมาตรฐานบรกิ ารสขุ ภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวยั ร่นุ และเยาวชน (ฉบบั บูรณาการ) องคป์ ระกอบท่ี 1. การบรหิ ารจดั การ มาตรฐาน ผลการประเมนิ ตนเอง 1.1 วิสัยทศั น1์ พนั ธกจิ 2 และนโยบาย3 มี ไม่ม ี ไมแ่ นใ่ จ หลกั ฐานทปี่ รากฏ/วิธกี าร โรงพยาบาลมนี โยบายที่มุ่งไปส่กู ารพฒั นาระบบบริการสขุ ภาพสำ� หรับวัยร่นุ และเยาวชน4 เกณฑต์ ัดสนิ 1.1.1 โรงพยาบาลมนี โยบายการจดั บริการสขุ ภาพวยั รนุ่ และเยาวชน เป็นลายลกั ษณอ์ กั ษร 1.1.2 เจา้ หน้าที่ ภาคเี ครือขา่ ย ตวั แทนวัยรุ่นและเยาวชน มสี ว่ นร่วม ในการก�ำหนดนโยบายการจดั บริการสขุ ภาพวัยรุ่นและเยาวชน 1.1.3 มีการทบทวนและปรบั ปรุงนโยบายที่เกดิ จากการมีสว่ นร่วม ของเจ้าหน้าที่ ภาคเี ครอื ข่ายและตวั แทนวัยร่นุ และเยาวชน การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 15 1.2 คณะกรรมการ/คณะท�ำงาน5 โรงพยาบาลมคี ณะกรรมการ/คณะทำ� งานเฉพาะทีร่ ับผดิ ชอบผลกั ดนั และขบั เคล่อื น ระบบบรกิ ารสขุ ภาพวยั รุน่ และเยาวชน โดยการมีส่วนรว่ มจากหนว่ ยบรกิ าร วยั รุน่ และเยาวชน และเครือขา่ ยทงั้ ภาครฐั เอกชน และชุมชน เกณฑต์ ดั สิน 1.2.1 มคี ำ� ส่ังแต่งตง้ั คณะกรรมการ/คณะทำ� งานท่ีมาจากตวั แทนของ โรงพยาบาล หนว่ ยบริการวยั รนุ่ และเยาวชน องคก์ รปกครอง สว่ นทอ้ งถ่ิน เขตพ้ืนทีก่ ารศึกษา/สถานศึกษา วัยร่นุ และเยาวชน เครอื ข่ายทั้งภาครฐั เอกชน และชุมชน

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนมาตรฐานผลการประเมินตนเอง (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง ม ี ไม่มี ไม่แนใ่ จ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วิธกี าร 16 1.2.2 กรรมการมีการประชมุ ตดิ ตามความกา้ วหน้า อย่างต่อเนอ่ื ง สม�ำ่ เสมอ มีรายงานการประชุมและมีขอ้ เสนอแนะ 1.2.3 มีการน�ำขอ้ เสนอแนะของคณะกรรมการ/ คณะท�ำงานไปพฒั นาการ ด�ำเนนิ งานอยา่ งเปน็ รูปธรรม 1.3 แผนปฏบิ ตั ิงาน /โครงการ/กจิ กรรม6 มีการจดั ทำ� แผนปฏิบตั งิ าน /โครงการ/กจิ กรรม สอดคลอ้ งกับนโยบายเก่ยี วกบั ระบบบริการสขุ ภาพวัยรุ่นและเยาวชน ตามสถานการณป์ ญั หาและบริบทของพ้นื ที่ อย่างชดั เจนและตอ่ เน่อื ง เกณฑต์ ัดสิน 1.3.1 มแี ผนปฏบิ ัตงิ าน/โครงการเปน็ ลายลกั ษณ์อกั ษร ครอบคลมุ กิจกรรม การพฒั นาคณุ ภาพบริการเพอ่ื ใหก้ ลุ่มเป้าหมายเข้าถึงบรกิ ารและ ใช้บรกิ าร 1.3.2 แผนปฏบิ ตั ิงาน/โครงการ/กจิ กรรม สอดคลอ้ งกับบริบทของพน้ื ที่และ ความต้องการของวยั รุน่ และเยาวชน ภาคีเครอื ขา่ ย 1.3.3 มกี ารปฏบิ ัตงิ านและมีกจิ กรรมตามแผนงาน/โครงการอยา่ งเปน็ รปู ธรรม 1.3.4 ภาคเี ครอื ขา่ ยมีสว่ นรว่ มจัดท�ำแผนปฏบิ ตั ิงาน/โครงการ/กจิ กรรม 1.3.5 มกี ารทบทวนแผน และปรบั แผนให้สอดคลอ้ งกับสถานการณ์โดยการ มสี ่วนรว่ มของภาคีเครอื ขา่ ย และวัยรนุ่ และเยาวชน 1.4 ระบบข้อมลู สารสนเทศ และการจดั การความรู้ ระบบขอ้ มลู สารสนเทศ การรวบรวม จัดเก็บข้อมูลอย่างเป็นระบบ รวมท้งั การนำ� ขอ้ มูลมาวิเคราะห์สถานการณ์ อบุ ตั ิการณ์และแนวโน้มของปัญหาสุขภาพวัยรุน่ และ

มาตรฐาน ผลการประเมินตนเอง ม ี ไม่ม ี ไมแ่ น่ใจ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วธิ กี าร เยาวชน เพ่ือเปน็ ประโยชน์ในการวางแผนพัฒนาระบบบรกิ ารและบรกิ ารเชิงรกุ รวมทง้ั ระบบการเฝา้ ระวงั เพอื่ การสง่ เสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั ปญั หาสขุ ภาพของ วยั รนุ่ และเยาวชนอย่างต่อเน่ือง เกณฑ์ตัดสนิ 1.4.1 ข้อมลู ท่ีส�ำคญั ของวัยร่นุ และเยาวชน 1) จำ� นวนวัยรุ่นและเยาวชนในพืน้ ทีร่ บั ผิดชอบ 2) ข้อมูลสุขภาพทีส่ ำ� คญั ของวัยรนุ่ และเยาวชนในพื้นที่ เชน่ ข้อมูล การเจรญิ เตบิ โต สุขภาพจติ ภาวะโภชนาการ พฤติกรรมเสย่ี ง ทางเพศ ทันตสขุ ภาพ การสบู บหุ รี่ บรโิ ภคเครือ่ งดื่มแอลกอฮอล์ และการใชส้ ารเสพติด 3) ขอ้ มูลสภาพแวดล้อมและปัจจยั อื่น ๆ ท่มี ีผลกระทบต่อปญั หา ของวยั รนุ่ เชน่ สถานบันเทิง รา้ นเกม ร้านเหลา้ หอพกั เปน็ ต้น 4) ขอ้ มลู ด้านสถานศึกษา และสถานประกอบการทอี่ ยู่ในพ้ืนท่ี 5) จำ� นวนครง้ั และรอ้ ยละทมี่ ารบั บรกิ ารจำ� แนกตามปญั หาสขุ ภาพวยั รนุ่ ทม่ี ารบั บรกิ ารประเภทตา่ ง ๆ เชน่ ถกู กระทำ� รนุ แรง ใหก้ ารปรกึ ษา การตง้ั ครรภ์ไมพ่ รอ้ ม เพศและอนามยั การเจรญิ พนั ธ์ุ (การคมุ กำ� เนดิ ยาคมุ ฉกุ เฉนิ ถงุ ยางอนามยั ตรวจการตง้ั ครรภ์ ตรวจ HIV / STIs) 6) จำ� นวนวยั รุน่ ท่ีได้รบั การดแู ลทางสงั คมจติ ใจ (Psychosocial care) เชน่ ประสานหรือหาแหล่งช่วยเหลือด้านสงั คม ด้านเศรษฐกิจ ด้านการศึกษา ตดิ ตามเพื่อดแู ลตอ่ เน่ือง ให้ข้อมูล ให้คำ� แนะน�ำ ใหก้ ารปรกึ ษา ฯลฯ 7) ร้อยละของการคลอดโดยมารดาอายุ 15 - 19 ปี และรอ้ ยละของ การคลอดโดยมารดาอายุ 10 - 14 ปี การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 17

มาตรฐาน มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนผลการประเมนิ ตนเอง (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง มี ไม่มี ไมแ่ น่ใจ หลกั ฐานที่ปรากฏ/วิธกี าร 18 8) รอ้ ยละของวยั ร่นุ อายุ 15 - 19 ปี ที่ไดร้ ับบรกิ ารคมุ กำ� เนดิ หลงั คลอด หรือแทง้ ก่อนออกจากโรงพยาบาล 9) ร้อยละของวยั รุ่นอายุ 15 - 19 ปี ท่ีไดร้ ับบริการคุมกำ� เนดิ ด้วยวธิ ี คมุ กำ� เนดิ แบบกง่ึ ถาวร (หว่ งอนามยั หรอื ยาฝงั คมุ กำ� เนดิ ) หลงั คลอด หรือแท้งกอ่ นออกจากโรงพยาบาล 10) รอ้ ยละของการตั้งครรภซ์ �ำ้ ในวัยรุ่นอายุ 15 - 19 ปี 11) จ�ำนวนและร้อยละของวัยรุ่นและเยาวชนท่มี ีการแทง้ 7 12) จ�ำนวนและร้อยละของวัยรนุ่ และเยาวชนปว่ ยด้วยโรคติดต่อ ทางเพศสมั พันธ์และผ้ตู ดิ เชือ้ เอชไอวี และผปู้ ว่ ยเอดส์ 13) จ�ำนวนวัยรนุ่ และเยาวชน ทข่ี อรบั การปรึกษาทางโทรศพั ท์ หรอื ทางสือ่ ออนไลน์ 14) จำ� นวนวยั รุ่นทีร่ ับการส่งตอ่ จากเครอื ขา่ ยเพ่ือรบั บริการและจำ� นวน วัยรุ่นท่สี ่งต่อไปยงั เครือข่าย 15) ขอ้ มูลอื่น ๆ 1.4.2 มีระบบการจัดเก็บขอ้ มูลผู้รับบรกิ ารทเี่ ปน็ ความลบั 8 1.4.3 มีการวิเคราะหข์ อ้ มูลเพ่อื แสดงผลงานและผลลพั ธ์อย่างเป็นรูปธรรม ทน่ี ำ� ไปใช้ในการพัฒนางานและบรกิ ารอย่างต่อเนอ่ื งรวมท้ัง มีการคนื ข้อมูลกลบั ใหพ้ นื้ ท่ี 1.4.4 มกี ารน�ำขอ้ มูลในพื้นท่มี าใช้ในการวางแผนการจัดบริการเชงิ รกุ มกี าร วเิ คราะห์กรณีศกึ ษา (case study) ในรายที่เป็นปญั หา หรือแสดงถงึ แนวโนม้ การเปล่ยี นแปลงที่มีผลกระทบ หรอื มแี นวโน้มของการ เปลี่ยนแปลงทต่ี อ้ งเฝา้ ระวัง เช่น ความรุนแรง พฤติกรรมเสี่ยงตา่ ง ๆ

มาตรฐาน ผลการประเมนิ ตนเอง ม ี ไม่ม ี ไมแ่ น่ใจ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วิธกี าร การจัดการความรู้ มีเวทีการแลกเปล่ียนเรียนรู้ ถอดบทเรียน และประสบการณ์ ของผูใ้ หบ้ ริการ ภาคเี ครือขา่ ย รวมทง้ั อาสาสมัคร/แกนนำ� เยาวชน เกณฑ์ตดั สิน 1.4.5 มีการจดั เวทแี ลกเปลี่ยนเรยี นรแู้ ละสรปุ บทเรยี นจากผ้ใู หบ้ รกิ าร อาสาสมัคร แกนนำ� วยั รุ่นและเยาวชน ภาคเี ครือข่าย และผู้เกี่ยวข้อง 1.4.6 มกี ารพฒั นาเทคโนโลย/ี นวตั กรรมเพอื่ พฒั นาบรกิ ารสขุ ภาพทม่ี ี ความเปน็ มิตรสำ� หรบั วยั ร่นุ และเยาวชน 1.4.7 มกี ารสรุปบทเรยี นเพื่อเผยแพรแ่ ละขยายผล 1.5 การส่อื สารภายในโรงพยาบาล9 การสอื่ สาร นโยบาย แผนงาน โครงการ และข้อมูลทเี่ ก่ยี วขอ้ งในการใหบ้ ริการ สขุ ภาพส�ำหรับวยั ร่นุ และเยาวชนใหแ้ ก่บคุ ลากรภายในหน่วยบริการ หน่วยงาน ทเ่ี กีย่ วข้องภายในโรงพยาบาล10 ทราบอย่างทวั่ ถึงและสม�ำ่ เสมอและสอ่ื สารไดอ้ ย่าง ถูกตอ้ ง เกณฑต์ ดั สนิ 1.5.1 มีการประชมุ ช้แี จง การท�ำความเขา้ ใจกับบุคลากร ผปู้ ฏบิ ตั งิ านและ มรี ายงานการประชมุ มีการสือ่ สารดว้ ยชอ่ งทางต่าง ๆ เช่น ปา้ ยประชาสมั พนั ธ์/เสยี งตามสายในหนว่ ยงาน/อินทราเนต็ /เอกสาร สง่ิ พิมพ์ ฯลฯ 1.5.2 เจา้ หน้าท่ีและบุคลากรภายในหน่วยบรกิ าร หนว่ ยงานสนับสนนุ บุคลากรทว่ั ท้ังองค์กร รับทราบนโยบาย แผนงาน/โครงการและข้อมลู ท่บี คุ ลากรเกี่ยวข้องในการให้บรกิ ารสขุ ภาพสำ� หรับวยั ร่นุ และเยาวชน การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 19

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนผลการประเมินตนเอง (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง 20 มาตรฐาน มี ไมม่ ี ไม่แนใ่ จ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วธิ กี าร 1.5.3 มกี ารประเมนิ ผลการรบั รขู้ ้อมูลจากการสือ่ สารภายในองคก์ ร 1.6 การสนบั สนุนทรัพยากร การจัดสรรงบประมาณ บุคลากร และวสั ดุ เวชภัณฑ์ ครุภณั ฑ์ สนับสนนุ การจัด ระบบบริการสุขภาพสำ� หรับวัยร่นุ และเยาวชน ตามแผนงาน/โครงการท่กี ำ� หนด เกณฑต์ ดั สิน 1.6.1 งบประมาณ/โครงการ ได้รบั การสนับสนนุ จากหนว่ ยงานทงั้ ภายใน และภายนอก 1.6.2 แพทย์เปน็ หวั หนา้ /ประธานรบั ผดิ ชอบการดำ� เนนิ งานอยา่ งตอ่ เนือ่ ง 1.6.3 ทมี เจ้าหนา้ ที่/พยาบาล/นักวิชาการและเครือขา่ ยรบั ผดิ ชอบ การด�ำเนนิ งาน 1.6.4 วัสดุ เวชภณั ฑ์ ครุภัณฑ์ อุปกรณ1์ 1 เพียงพอและเหมาะสม ในการดำ� เนนิ งาน 1.6.5 งบประมาณในการพฒั นาศกั ยภาพของบคุ ลากรผปู้ ฏิบัตงิ านรวมทงั้ แกนนำ� วัยรุน่ ท่เี ป็นเครอื ข่ายในชุมชน 1.6.6 มกี ารสรา้ งขวญั กำ� ลังใจ สร้างแรงจงู ใจ12 แกบ่ ุคลากรที่รบั ผิดชอบ 1.7 การกำ� กบั ติดตาม และประเมินผล มีการควบคมุ กำ� กบั ติดตาม และประเมินผลเพ่ือการพฒั นาระบบบรกิ ารสุขภาพ ส�ำหรับวัยรนุ่ และเยาวชนอย่างชดั เจน รวมทัง้ มีการแก้ปญั หาและพฒั นาการ ดำ� เนนิ งานอยา่ งตอ่ เน่อื ง เกณฑต์ ดั สิน 1.7.1 มกี ารด�ำเนินงานตามแผนที่กำ� หนด

มาตรฐาน ผลการประเมนิ ตนเอง ม ี ไม่ม ี ไม่แน่ใจ หลกั ฐานที่ปรากฏ/วิธกี าร 1.7.2 มกี ารติดตามงานอย่างตอ่ เนอื่ งในรูปแบบตา่ งๆ 1.7.3 มีการนำ� ปญั หาท่พี บมาวิเคราะหแ์ กไ้ ขและปรับปรุงเพ่ือพฒั นางาน 1.7.4 มีการประเมินผล • กิจกรรมตามแผนงาน/โครงการที่ได้ด�ำเนนิ การ • จำ� นวนผรู้ ับบริการรายเดอื น ปี จำ� แนกตามเดือน ปี อายุ เพศ • ประเภทบรกิ าร และช่องทางการเขา้ รบั บริการ • ความพงึ พอใจของการรับบริการทง้ั ในและนอกโรงพยาบาล • ความตอ้ งการของกล่มุ เปา้ หมาย วัยรุ่นและเยาวชนในทต่ี า่ ง ๆ เช่น โรงเรยี น โรงงาน และชมุ ชน เปน็ ต้น • การประชาสมั พันธ์ การรับรูข้ ้อมลู ข่าวสารของกลุ่มเป้าหมาย • การประเมินการบรรลตุ ามวตั ถปุ ระสงคข์ องการด�ำเนินงาน 1.7.5 การรายงานผลต่อผ้บู ริหาร/คณะกรรมการ/คณะทำ� งาน/เครือขา่ ย อยา่ งสมำ่� เสมอ 1.7.6 มีการนำ� ผลการประเมินมาปรับระบบการด�ำเนินงานและมขี ้อมูล/ นำ� เสนอแสดงผลย้อนหลังทแ่ี สดงให้เห็นวา่ มีการปรับปรงุ การด�ำเนนิ งาน 1.7.7 มีรปู แบบ/นวตั กรรม13 การประเมนิ ผลการด�ำเนินงานท่เี ปน็ แบบอย่าง ทด่ี ีท่ีสามารถขยายผลได้ การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 21

องค์ประกอบท่ี 2. การเขา้ ถงึ กลมุ่ เป้าหมาย และการสร้างความตอ้ งการในการใช้บริการ มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเองมาตรฐานผลการประเมินตนเอง 22 มี ไม่ม ี ไม่แนใ่ จ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วิธกี าร 2.1 ภาคีเครอื ขา่ ย14 มีภาคีเครือข่ายการดำ� เนนิ งานทีค่ รอบคลุม เกณฑต์ ดั สนิ 2.1.1 ทำ� เนยี บภาคเี ครือข่าย และการประสานงาน 2.1.2 ภาคีเครอื ข่ายมบี ทบาทเปน็ ผ้รู ่วมในการด�ำเนนิ งาน 2.1.3 ภาคเี ครอื ขา่ ยมกี ารประชมุ รว่ มกนั อยา่ งนอ้ ยปลี ะ 1 ครง้ั และมรี ายงาน การประชุม และได้รบั การพฒั นาศักยภาพอย่างตอ่ เนื่อง 2.1.4 ภาคเี ครอื ขา่ ยร่วมกนั พัฒนาการด�ำเนนิ งานให้วยั รนุ่ เขา้ ถึงบริการ ตรงตามความตอ้ งการ และครบวงจร 2.1.5 มีรูปแบบ/นวัตกรรมการด�ำเนนิ งานให้วัยรนุ่ เข้าถงึ บริการและ สร้างความต้องการในการใชบ้ ริการ 2.2 การประชาสมั พันธ์ มกี ารเผยแพรป่ ระชาสมั พนั ธบ์ รกิ ารและข้อมูลขา่ วสารดา้ นสขุ ภาพในหลายชอ่ งทาง ใหเ้ ข้าถึงกลมุ่ วยั ร่นุ และเยาวชน ครอบครวั ชมุ ชน เครือข่าย และประชาชนทว่ั ไป เกณฑต์ ดั สิน 2.2.1 มีแผนการประชาสมั พนั ธ์บรกิ ารและข้อมลู ขา่ วสารด้านสุขภาพ 2.2.2 มีกจิ กรรมและมีการดำ� เนนิ งานตามแผนการประชาสมั พันธ์

มาตรฐาน ผลการประเมนิ ตนเอง 2.2.3 มีกิจกรรมประชาสัมพันธ์หลายชอ่ งทาง ม ี ไม่ม ี ไมแ่ น่ใจ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วิธกี าร 2.2.4 วยั รนุ่ และเยาวชนรบั รขู้ อ้ มลู ขา่ วสารและชอ่ งทางการใหบ้ รกิ ารทเ่ี ปน็ มติ ร อยา่ งนอ้ ย 2 ช่องทาง 2.2.5 ครอบครวั และภาคเี ครอื ข่ายรับรูข้ ้อมูลขา่ วสารและช่องทางการให้ บรกิ ารที่เปน็ มิตร 2.2.6 ชมุ ชน ประชาชนท่ัวไป หนว่ ยงานอ่ืน รับรูข้ อ้ มูลขา่ วสารและชอ่ งทาง การให้บริการที่เป็นมติ ร 2.3 การเข้าถงึ กลุม่ เปา้ หมาย มีกลไกการดำ� เนินงาน การเสริมสร้างความร่วมมือ การสนับสนนุ จากชมุ ชน พ่อแม่ ผู้ปกครองและเครอื ขา่ ยเพอ่ื พัฒนาการเข้าถงึ บรกิ ารสขุ ภาพ และการเพ่มิ การใชบ้ รกิ ารของกลมุ่ เปา้ หมาย โดยการมสี ว่ นร่วมของวัยรนุ่ และเยาวชน และภาคีเครอื ข่าย เกณฑ์ตัดสนิ 2.3.1 มชี ่องทางการเข้าถงึ บริการท่สี ะดวก มคี วามเป็นส่วนตัว15 ของผ้รู ับบริการ ท่ีแสดงตัวและไม่แสดงตวั 2.3.2 มกี ารจัดบรกิ ารสขุ ภาพเชิงรุก16 ในชุมชนและเครอื ข่ายทีส่ อดคล้องกับ ปญั หา และความต้องการของกลมุ่ เป้าหมายเช่น การจดั พืน้ ที่เยาวชน เวทพี อ่ แม่ การสอนเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในโรงเรยี น 2.3.3 ชุมชนและภาคเี ครอื ข่าย เข้ารว่ มกจิ กรรม/โครงการอยา่ งตอ่ เนือ่ ง รวมท้ังใหค้ วามชว่ ยเหลือและสนบั สนุนกิจกรรม/โครงการ การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 23

มาตรฐาน มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนผลการประเมนิ ตนเอง (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง ม ี ไม่ม ี ไมแ่ น่ใจ หลกั ฐานท่ีปรากฏ/วิธกี าร 24 2.3.4 มกี ารสนับสนนุ ใหเ้ กิดรปู แบบการทำ� งานแบบเพื่อนช่วยเพื่อน17 ในกล่มุ แกนนำ� วัยรุน่ และเยาวชน เชื่อมโยงการทำ� งานระหว่างชุมชน กบั โรงพยาบาล 2.3.5 การสนับสนนุ และเช่อื มโยงระบบการดแู ลช่วยเหลอื นกั เรียน18 2.3.6 มกี ารสรปุ บทเรยี น/แลกเปลย่ี นเรยี นรรู้ ะหวา่ งโรงพยาบาล และเครอื ขา่ ย ในพ้ืนทรี่ บั ผิดชอบ พัฒนาให้เกิดรปู แบบ/นวตั กรรมการให้บรกิ าร ทีก่ ลมุ่ เป้าหมายเข้าถงึ ไดแ้ ละมีสว่ นร่วม

องค์ประกอบที่ 3. บริการทคี่ รอบคลุมความตอ้ งการของกลุ่มเปา้ หมาย มาตรฐาน ผลการประเมินตนเอง มี ไมม่ ี ไม่แน่ใจ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วธิ กี าร 3.1 การบริการให้ข้อมูล สอื่ มบี ริการใหข้ อ้ มลู ความรู้เก่ียวกับสุขภาพวยั รุ่นและเยาวชน ที่ถูกต้อง ครบถ้วน ช่องทางการให้บริการ ทนั สมยั สะดวกรวดเร็ว ครอบคลุมประเด็นส�ำคัญของกล่มุ เปา้ หมาย ด้วยระบบ วธิ ีการสื่อสารหลายรูปแบบและนา่ สนใจ เกณฑต์ ัดสนิ 3.1.1 สอ่ื ใหค้ วามรู้เก่ียวกบั สุขภาพวัยรุ่นและเยาวชน มคี วามถูกตอ้ ง ทนั สมัย ครอบคลุมประเดน็ สำ� คญั ของกลมุ่ เปา้ หมาย 3.1.2 ชอ่ งทางการให้ความรู้มีความหลากหลาย เชน่ สอื่ ออนไลน์ (social media)19 เอกสารส่ิงพมิ พ์ ส่ือมัลตมิ เี ดีย การประชมุ /สมั มนาและอ่ืน ๆ 3.1.3 มีการสนับสนุนส่อื ให้ รพ.สต.และเครอื ข่ายในชุมชน และวิธีการให้ ข้อมูลความร้แู ละมีการแลกเปลย่ี นส่อื ภายในเครอื ขา่ ยเพือ่ นำ� ขอ้ มลู ที่ได้มาใช้ในการพัฒนา 3.1.4 มีการประเมินส่อื และวธิ ีการใหข้ ้อมูลความรรู้ วมทัง้ การพัฒนาสือ่ ให้ ทันสมยั และสอดคลอ้ งกบั ความต้องการของกลุม่ เป้าหมาย 3.1.5 มีรูปแบบ/นวตั กรรมการให้ขอ้ มลู ที่ดีครอบคลุม ทันสมยั นา่ สนใจ ทสี่ อดคลอ้ งกับบริบทของพนื้ ท่ี การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 25 3.2 การให้การปรึกษา ทะเบียนผู้รบั บรกิ าร มีการให้การปรึกษารปู แบบตา่ งๆ ท้งั ในและ/หรอื นอกเวลาราชการแกว่ ัยรุ่นและ เยาวชนรวมท้งั พอ่ แม่ / ผ้ปู กครอง ท่มี ีความเปน็ ส่วนตวั และเป็นความลับ เกณฑต์ ดั สนิ 3.2.1 การให้การปรกึ ษาเพอื่ ป้องกันพฤตกิ รรมเสย่ี ง20 โดยผทู้ ่ผี า่ นการอบรม ด้านการให้การปรึกษา

มาตรฐาน มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนผลการประเมินตนเอง (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง มี ไม่ม ี ไมแ่ น่ใจ หลักฐานทป่ี รากฏ/วิธีการ 26 3.2.2 การให้การปรกึ ษาสุขภาพและอนามยั การเจริญพันธ์/ุ การตง้ั ครรภ์ ไม่พร้อมในวัยรุ่น 3.2.3 การให้การปรึกษากอ่ นสง่ ตรวจทางห้องปฏบิ ตั กิ าร21 3.2.4 การให้การปรึกษาทางโทรศัพท์ 3.2.5 การใหก้ ารปรึกษาครอบครวั 22 3.2.6 มที ีมสหสาขาวิชาชพี ให้การปรกึ ษาตามปญั หาของผู้รับบริการ 3.2.7 มกี ารปรับปรุงระบบและการใหก้ ารปรกึ ษานอกเวลาราชการในรปู แบบ พเิ ศษอ่นื ๆ และมเี ครือขา่ ยทมี ผใู้ หก้ ารปรกึ ษา 3.2.8 มรี ูปแบบการใหก้ ารปรกึ ษาที่ดี เช่น ระบบการบันทกึ /การตดิ ตามผล การใหก้ ารปรกึ ษาทางโทรศพั ท์ 3.3 การบริการทค่ี รอบคลุมการสง่ เสรมิ สุขภาพ ป้องกนั รกั ษา และฟ้นื ฟู แฟม้ ประวตั ิ มีบริการสง่ เสริม ป้องกัน รกั ษาพยาบาลและฟน้ื ฟูทงั้ ทางร่างกาย จิตใจ อารมณ์ แบบประเมนิ พฤติกรรมเสี่ยง และสังคมทค่ี รอบคลุมประเดน็ ส�ำคัญ มีการด�ำเนินงานแบบเปน็ องค์รวม บนั ทกึ การให้บริการ ผสมผสาน เคารพและปกปอ้ งสทิ ธผิ รู้ บั บรกิ าร เขา้ ถึงและใช้บรกิ ารได้สะดวก รวดเร็วและไมต่ ตี ราทัง้ ในสถานพยาบาลและในระบบของภาคีเครอื ข่าย เกณฑ์ตัดสนิ 3.3.1 มบี รกิ ารสง่ เสริมสุขภาพ โดยการคดั กรอง ประเมินภาวะสขุ ภาพ พฤตกิ รรมสขุ ภาพและพฤติกรรมเสยี่ ง ตามความตอ้ งการของ ผูร้ ับบรกิ ารหรือตามความจ�ำเปน็ (ขอ้ บง่ ช้ที างการแพทย)์ โดยไม่คิด ค่าใชจ้ ่ายตามชุดสิทธปิ ระโยชนข์ องผูร้ บั บรกิ าร ได้แก่ • การซกั ประวัตแิ ละการตรวจรา่ งกาย

มาตรฐาน ผลการประเมนิ ตนเอง มี ไมม่ ี ไม่แน่ใจ หลกั ฐานทีป่ รากฏ/วธิ ีการ • การประเมินพฤตกิ รรมส่งเสริมสขุ ภาพและพฤตกิ รรมเสี่ยง ทะเบียนผ้รู บั บริการในโรงพยาบาล อุบตั เิ หตุและความรุนแรง เชน่ แบบบันทกึ ประเภทการให้บรกิ าร - การประเมนิ พฤตกิ รรมเส่ียงด้านจิตสังคม23 - การประเมินภาวะโภชนาการ24 - การประเมนิ การตดิ นิโคตนิ 25 เปน็ ตน้ 3.3.2 มบี ริการป้องกันและแกไ้ ขปัญหาสขุ ภาพ รวมท้ังการรกั ษาฟน้ื ฟู ตามชดุ สิทธิประโยชน์ ดังน้ี • สอนดา้ นพฒั นาการวัยร่นุ และอบรมเพศศกึ ษาแกว่ ัยรนุ่ และ เยาวชน ครู พอ่ แม่ ผูป้ กครอง • สอนการเตรียมตวั กอ่ นมบี ุตร การฝากครรภ์ การคลอด การดูแลหลังคลอด และการป้องกันการตั้งครรภ์ซ้�ำ • สอนการปอ้ งกนั โรคตดิ ต่อทางเพศสัมพนั ธแ์ ละเอดส์ • การวินิจฉัยและการรกั ษาโรคติดตอ่ ทางเพศสัมพนั ธ์และเอดส์ • บรกิ ารคมุ กำ� เนดิ ชว่ั คราวและกง่ึ ถาวร เชน่ ถงุ ยางอนามยั ยาเมด็ คมุ ก�ำเนิด และยาคุมกำ� เนดิ ฉกุ เฉิน หว่ งอนามยั ยาฝังคมุ กำ� เนิด • บรกิ ารวางแผนครอบครวั และการป้องกันการต้งั ครรภ์ที่ไมพ่ ร้อม • บริการดแู ลช่วยเหลอื การตั้งครรภ์ไมพ่ ร้อม26 • การรักษาโรค/ภาวะผดิ ปกตติ ามความตอ้ งการและปัญหาของ เยาวชน เช่น สวิ ภาวะผิดปกตขิ องประจำ� เดอื นหรอื การ เปลยี่ นแปลงรา่ งกายและจติ ใจตามการเจรญิ เตบิ โตและพฒั นาการ ภาวะน้ำ� หนักเกิน ภาวะขาดสารอาหารเร้อื รัง 3.3.3 การปอ้ งกันและแกไ้ ขปัญหาสขุ ภาพและอนามัยการเจรญิ พนั ธ์ุ แบบองคร์ วมครอบคลุมประเดน็ ปัญหาทพ่ี บ การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 27

มาตรฐาน มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนผลการประเมนิ ตนเอง (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง มี ไมม่ ี ไม่แนใ่ จ หลักฐานท่ปี รากฏ/วธิ ีการ 28 3.3.4 มกี ารเรยี นรแู้ ละปรับปรงุ รปู แบบบรกิ ารให้สอดคล้องกบั ความตอ้ งการ ของผูร้ ับบริการอย่างต่อเน่ืองโดยการมสี ว่ นร่วมของวยั รนุ่ และเยาวชน ชมุ ชนและภาคเี ครือขา่ ย 3.3.5 มรี ูปแบบ/นวตั กรรมการใหบ้ ริการที่เปน็ แบบอย่าง เชน่ รูปแบบการ ดแู ลแม่วัยรุ่น รปู แบบการให้ความรู้สำ� หรบั วยั รุน่ เป็นตน้ 3.4 การดูแลตอ่ เนอื่ งและการส่งตอ่ ทะเบยี นการสง่ ตอ่ / บันทึกการส่งตอ่ ทีมผู้ให้บริการมกี ารสร้างความเขา้ ใจ ความร่วมมอื และประสานงานกบั Flow chart การสง่ ต่อ หนว่ ยบริการสุขภาพ27 องค์กรเครอื ขา่ ยทั้งภาครฐั และเอกชน28 และชมุ ชนเพ่อื วิธกี ารสอื่ สารขอ้ มลู การดูแลอยา่ งต่อเน่อื งและการสง่ ต่อ รวมทัง้ ให้การรกั ษาเปน็ ระบบอย่างต่อเน่อื ง เกณฑต์ ดั สิน 3.4.1 ทะเบยี นและข้อมูลการดูแลต่อเนือ่ งและส่งตอ่ 3.4.2 การประสานความร่วมมือ และท�ำความเข้าใจในระบบการดแู ลต่อเนื่อง การสง่ ตอ่ กบั หน่วยบรกิ ารทเ่ี ก่ียวขอ้ งในโรงพยาบาลและหนว่ ยงาน นอกโรงพยาบาล 3.4.3 การสือ่ สารและการสง่ ต่อข้อมูลผู้รบั บริการใหแ้ กห่ นว่ ยบริการ ท่เี กีย่ วข้องเพอื่ การดแู ลตอ่ เน่ือง โดยค�ำนึงถึงการรักษาความลับ 3.4.4 มกี ารรบั - ส่งต่อจากเครือขา่ ยแกนน�ำวยั รุน่ และเยาวชน และเครอื ขา่ ย อื่น ๆ รวมทงั้ มกี ารบนั ทกึ การรับและสง่ ต่อ 3.4.5 มกี ารติดตามผลการดแู ลต่อเน่อื ง การสง่ ต่อ การรบั กลบั และน�ำมา วิเคราะหเ์ พื่อการพัฒนาและแก้ไขปญั หา 3.4.6 มรี ปู แบบ/นวตั กรรมการดูแลต่อเนื่องและการสง่ ตอ่ ที่เปน็ แบบอยา่ ง

องค์ประกอบที่ 4. ระบบบรกิ ารทีม่ ีประสิทธภิ าพและเปน็ มติ รสำ� หรบั วัยรนุ่ และเยาวชน มาตรฐาน ผลการประเมินตนเอง มี ไม่ม ี ไมแ่ นใ่ จ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วิธกี าร 4.1 ระบบบริการ แผนภมู ิระบบบรกิ ารสุขภาพวยั รุ่นภายใน มรี ะบบบรกิ ารทเี่ นน้ การให้บริการทีเ่ ป็นมิตรสำ� หรับวัยรุ่นและเยาวชน มีการด�ำเนนิ โรงพยาบาล การอยา่ งตอ่ เน่ือง แพทย์ พยาบาล นักจิตวทิ ยา นกั โภชนาการ เกณฑต์ ัดสนิ นกั สังคมสงเคราะห์ นักกจิ กรรมบ�ำบัด ฯลฯ 4.1.1 ระบบบริการทีม่ กี ารลดขัน้ ตอนการให้บริการท่ีตอบสนองตอ่ ความ ตามบริบท ต้องการของผรู้ บั บริการ และการเช่อื มโยงสง่ ตอ่ หนว่ ยบริการภายใน ทใี่ หบ้ รกิ ารดว้ ยความเปน็ มติ ร และมจี ดุ แรกรบั ทเี่ ปน็ มติ รเขา้ ถงึ บรกิ ารงา่ ย บันทึกการประชมุ case conference 4.1.2 การท�ำงานเปน็ ทมี /ทีมสหสาขาวิชาชีพ 4.1.3 ทุกหนว่ ยบริการในโรงพยาบาลที่เกยี่ วขอ้ งกับวัยรุน่ และเยาวชน มคี ูม่ อื แนวทางการปฏิบัติงาน29 4.1.4 มกี ารลดขนั้ ตอนในการรับ - สง่ ตอ่ จากหน่วยงานภายนอก/ภาคี เครอื ขา่ ย การใหก้ ารดแู ลที่เปน็ มิตรและตอ่ เน่อื ง โดยค�ำนงึ ถึง ความเปน็ สว่ นตวั และการรกั ษาความลับ และช่องทางพิเศษ30 ตามบรบิ ทและความพรอ้ มของโรงพยาบาล 4.1.5 การให้บรกิ ารแบบเบ็ดเสร็จ ณ จดุ เดียว (one stop service)31 4.1.6 การปรบั ปรงุ คณุ ภาพการใหบ้ รกิ ารโดยการประชมุ ผเู้ กีย่ วขอ้ ง เช่น การประชมุ กลุ่มเพอื่ ปรึกษาปญั หารายกรณี (case conference)32 4.1.7 มีรปู แบบ/นวตั กรรมของระบบการให้บริการทีเ่ ปน็ แบบอยา่ งท่ดี ี การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 29

มาตรฐาน มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนผลการประเมนิ ตนเอง (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง มี ไมม่ ี ไม่แนใ่ จ หลกั ฐานท่ีปรากฏ/วิธกี าร 30 4.2 สถานทีใ่ ห้บรกิ าร สภาพแวดลอ้ มทางกายภาพทเ่ี หมาะสมในการให้บริการ เกณฑ์ตัดสิน 4.2.1 สถานทบี่ รกิ ารสะอาด ปลอดภยั เปน็ สดั สว่ น สะดวกในการเขา้ ถงึ บรกิ าร 4.2.2 พ้ืนท่สี ำ� หรบั รอรบั บรกิ ารและให้การปรึกษาแยกเป็นสัดสว่ นเพ่อื ความ เป็นส่วนตวั 4.2.3 มตี ารางเวลาการให้บริการและประเภทของบริการแสดงไว้ชัดเจน 4.2.4 มีการประเมนิ ความพึงพอใจต่อสถานที่ และการน�ำผลการประเมนิ มา พฒั นาสถานที่ใหบ้ ริการ และให้วยั รนุ่ มสี ว่ นร่วมในการพัฒนา 4.2.5 เครือข่ายนอกโรงพยาบาล เช่น รพ.สต. โรงงาน ชมุ ชน สถานศกึ ษา และหา้ งสรรรพสนิ คา้ มสี ถานที่ใหบ้ รกิ ารทเี่ ปน็ มติ รกบั วยั รนุ่ และเยาวชน 4.3 บคุ ลากรผูใ้ ห้บริการ แผนการอบรมของบคุ ลากร/HRD ผใู้ ห้บริการทร่ี ับผิดชอบงานไดร้ ับการพัฒนาศกั ยภาพในการท�ำงานดา้ นวัยรนุ่ และ เยาวชนอยา่ งตอ่ เน่อื ง และมีทศั นคติ/แนวคดิ ท่ีไม่มีอคติและการเลือกปฏิบตั ติ อ่ วยั ร่นุ และเยาวชน เกณฑ์ตดั สนิ 4.3.1 ผใู้ ห้บริการผ่านการอบรมหลักสตู รการใหก้ ารปรกึ ษาขัน้ พนื้ ฐาน33 4.3.2 ผ้ใู หบ้ รกิ ารไดร้ ับการพฒั นาศกั ยภาพตามหลกั สูตรทจ่ี �ำเปน็ ของงาน ในความรบั ผิดชอบ34 และหลกั สูตรเสริม35 4.3.3 ผูใ้ ห้บริการไดร้ บั การพัฒนาศักยภาพดา้ นวยั รนุ่ และเยาวชน อยา่ งต่อเนื่อง36

มาตรฐาน ผลการประเมินตนเอง มี ไมม่ ี ไม่แนใ่ จ หลกั ฐานท่ปี รากฏ/วธิ กี าร 4.3.4 ผ้ใู หบ้ รกิ ารไดร้ บั การประเมินสมรรถนะในด้านความรู้ ทักษะการให้ บริการ พฤตกิ รรมบรกิ ารและน�ำผลการประเมินมาปรับปรุงพัฒนา ศกั ยภาพในการทำ� งาน 4.3.5 ผู้ให้บริการเตม็ ใจ มุ่งมน่ั เสียสละในการให้บริการแก่วัยรนุ่ และเยาวชน สามารถถา่ ยทอดและเป็นวทิ ยากรไดร้ วมถึงเปน็ ท่ปี รึกษาส�ำหรับ การพฒั นางานอนามยั การเจริญพันธุ์ในวัยรุ่นและเยาวชน 4.3.6 ผใู้ หบ้ รกิ ารรว่ มเปน็ ทีมเย่ยี มสำ� รวจและพฒั นาโรงพยาบาลในจงั หวัด ตามมาตรฐาน YFHS (ฉบับบูรณาการ) การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 31

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง นยิ ามศัพท์ 1. วสิ ัยทัศน์ หมายถึง ภาพอนาคตของโรงพยาบาลซงึ่ ผู้บรหิ ารและผู้ปฏิบัตงิ านต้องการให้เกิดขนึ้ อาจรวมถึง ประชาชน (วัยรุ่นและเยาวชน) และควรเป็นส่วนหนึ่งของวิสัยทัศน์ในระบบคุณภาพโรงพยาบาล เช่น HA/HPH, HPHNQC 2. พันธกจิ หมายถึง ข้อมลู ทรี่ ะบถุ งึ ความมุ่งหมาย หน้าทร่ี ับผิดชอบซ่งึ มุ่งมนั่ ท่จี ะทำ� สอดคล้องกบั พันธกจิ หลกั ขององคก์ ร 3. นโยบาย หมายถึง ทิศทางหรือเป้าหมายในการด�ำเนินงานขององค์กรซึ่งจะน�ำไปสู่ความส�ำเร็จ ในการบรหิ ารงานให้เกดิ ระบบบริการสขุ ภาพส�ำหรบั วยั รนุ่ และเยาวชน 4. ระบบบรกิ ารสขุ ภาพสำ� หรบั วยั รนุ่ และเยาวชน หมายถงึ การใหบ้ รกิ ารสขุ ภาพวยั รนุ่ และเยาวชนแบบองคร์ วม เพือ่ ส่งเสริม ปอ้ งกนั ดแู ลช่วยเหลือในเรือ่ งปญั หาพฤติกรรมสขุ ภาพและปญั หาทาง อารมณ์ ตลอดจน การดูแลในด้านการอนามัยเจริญพันธุ์ เพศศึกษา โภชนาการ ทันตกรรม และพฤติกรรมเส่ียงต่าง ๆ ตามปัญหาและบรบิ ทของพน้ื ที่ 5. คณะกรรมการ/คณะท�ำงาน หมายถึง คณะกรรมการ/คณะทำ� งานรวมทง้ั ตวั แทนจากเยาวชน และเครอื ข่าย ที่เก่ียวข้องที่ไดร้ ับการมอบหมาย มีการระบขุ อบเขตหน้าท่ีชัดเจน และปฏบิ ัตหิ น้าทต่ี ามขอบเขตทกี่ �ำหนด 6. แผนปฏิบัติงาน/โครงการ/กิจกรรม หมายถึง แผน/แนวทางการด�ำเนินงานท่ีต้องระบุ วัตถุประสงค์ กลุ่มเป้าหมาย งบประมาณ กลวธิ ดี ำ� เนนิ การ ผรู้ ับผิดชอบ ระยะเวลา และวธิ กี ารประเมินผล 7. การแทง้ หมายถงึ การสน้ิ สดุ การตง้ั ครรภ์ในระยะทท่ี ารกยงั ไมส่ ามารถจะเลยี้ งรอดได้ โดยองคก์ ารอนามยั โลก ได้ก�ำหนดให้ถือว่าการแท้งคือการส้ินสุดการต้ังครรภ์ก่อนอายุครรภ์ครบ 28 สัปดาห์ หรือทารก มีน�้ำหนักตัวน้อยกว่า 1,000 กรัม หรือมีความยาวน้อยกว่า 35 เซนติเมตร และการแท้งบุตรสามารถ แบ่งตามวธิ ีการแท้งดงั น้ี การแทง้ เอง (spontaneous abortion) หมายถงึ การส้ินสดุ ลงของการต้งั ครรภ์ ท่ีเกิดข้ึนเอง โดยไม่ได้เกิดจากการชักน�ำด้วยวิธีการใด ๆ ก่อนอายุครรภ์ 22 สัปดาห์และการท�ำแท้ง (induced abortion) หมายถึง การสน้ิ สดุ ลงของการตงั้ ครรภ์ท่ีเกิดจากการชักน�ำดว้ ยวิธีการใด ๆ ท้งั ที่มี ขอ้ บ่งช้ที างการแพทย์ และไม่มีขอ้ บ่งชท้ี างการแพทย์โดยไม่จำ� กดั อายคุ รรภ์ 8. ระบบการจดั เกบ็ ขอ้ มลู ผรู้ บั บรกิ ารทเ่ี ปน็ ความลบั หมายถงึ การจดั การแฟม้ ขอ้ มลู ผมู้ ารบั บรกิ าร การตระหนกั ถึงความส�ำคัญของการรักษาความลับของการให้บริการ มีช้ันของการสืบค้นและการเข้าถึงข้อมูลในระบบ คอมพวิ เตอร์ในโปรแกรมตา่ ง ๆ รปู แบบวธิ กี ารเกบ็ เอกสาร การตดิ เครอื่ งหมาย สญั ลกั ษณ์ในบตั รผปู้ ว่ ยนอก หรอื แฟม้ ประวตั ทิ รี่ ักษาเปน็ ความลับ 9. การสอื่ สารภายในโรงพยาบาล หมายถึง การน�ำข้อมลู วสิ ยั ทศั น์ พันธกิจ นโยบาย แผนงาน โครงการ และ ขอ้ มูลทเี่ กีย่ วข้องในการใหบ้ ริการสุขภาพส�ำหรับวัยรุน่ และเยาวชน ถึงบคุ ลากรในองค์กรผ่านชอ่ งทางตา่ งๆ เช่น การประชมุ ป้ายประชาสัมพนั ธ์ เสียงตามสาย สอ่ื ออนไลน์ เอกสารส่ิงพมิ พ์ ฯลฯ 10. หนว่ ยงานทีเ่ กย่ี วขอ้ งภายในโรงพยาบาล หมายถึง เจ้าหนา้ ท่ปี ระชาสัมพันธ์ เจ้าหนา้ ที่ในคลนิ ิกทเ่ี กย่ี วข้อง งานชนั สตู ร งานเภสชั กรรม หอ้ งเอกซเรย์ การเงนิ พนกั งานทำ� ความสะอาด งานรกั ษาความปลอดภยั ฯลฯ 32

การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทที่ 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 11. วัสดุ เวชภัณฑ์ ครภุ ัณฑ์ อปุ กรณ์ หมายถงึ วัสดุ เวชภัณฑ์ อปุ กรณท์ ่ีจำ� เป็นต้องใชใ้ นงานบรกิ ารอนามัย การเจริญพันธุ์ เช่น ยาเม็ดคุมก�ำเนิด ยาฉีดคุมก�ำเนิด ห่วงอนามัย ยาฝังคุมก�ำเนิด ถุงยางอนามัย แถบตรวจการต้งั ครรภ์ สายวัดรอบอวยั วะเพศ ฯลฯ ท่ีมคี วามเพยี งพอ ความพรอ้ มใช้ การระบุวนั หมดอายุ ชัดเจน รวมทั้งครุภัณฑ์ต่าง ๆ ท่ีมีการบ�ำรุงรักษาสม�่ำเสมอขณะใช้งาน ตลอดจนการซ่อมบ�ำรุง เช่น เคร่อื งอลั ตร้าซาวน์ เครื่องมอื ตรวจทางหอ้ งปฏิบตั กิ าร เป็นต้น 12. การสร้างขวัญก�ำลังใจ สร้างแรงจูงใจ หมายถึง การยกย่องชมเชย และให้ผลตอบแทนแก่บุคลากร ที่รบั ผดิ ชอบทีม่ ผี ลงานดีเพ่ือให้บคุ ลากรตระหนักในคณุ คา่ ของตน และเพ่อื สร้างแรงจงู ใจในการท�ำงาน 13. นวัตกรรม หมายถึง การน�ำความคิดใหม่ ๆ วิธีการปฏิบัติใหม่ ๆ หรือสิ่งประดิษฐ์ใหม่ ๆ หรืออาจจะได้ รบั การปรับปรุงจากส่ิงด้ังเดิมให้ดีขึ้น ให้ทันสมัยและใช้ได้ผลดียิ่งขึ้น เม่ือน�ำนวัตกรรมมาใช้จะช่วยให้ การทำ� งานนน้ั ไดผ้ ลดมี ปี ระสทิ ธภิ าพและประสทิ ธผิ ลสงู กวา่ เดมิ ทง้ั ยงั ชว่ ยประหยดั เวลาและแรงงานไดด้ ว้ ย เชน่ การปรบั ปรงุ คณุ ภาพบรกิ ารทท่ี ำ� ใหว้ ยั รนุ่ เขา้ ถงึ และใชบ้ รกิ ารอยา่ งมคี ณุ ภาพ รวดเรว็ การลดขน้ั ตอนบรกิ าร การผลติ สือ่ เป็นตน้ 14. ภาคเี ครือขา่ ย หมายถึง หน่วยงานภาครัฐและเอกชน ทม่ี บี ทบาทในการดูแลวัยรุ่นและเยาวชนในความดแู ล เชน่ สถานบรกิ ารสขุ ภาพทกุ ระดบั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ โรงเรยี น ชมรม กลมุ่ ผปู้ กครอง ศนู ยเ์ ยาวชน กลุ่มแกนนำ� วยั รุ่นและเยาวชน สภาเดก็ และเยาวชน ท่มี วี ัยรุ่นและเยาวชนในความดแู ล 15. ช่องทางการเขา้ ถงึ บริการท่ีสะดวก มีความเป็นส่วนตัว หมายถงึ บรกิ ารทางโทรศพั ท์ (hotline, warmline) พบปะนอกสถานที่ ส่ือออนไลน์ การให้บริการนอกเวลาราชการ (ช่วงเย็น วันสุดสัปดาห์) บริการนอก สถานที่ 16. การบรกิ ารสขุ ภาพเชงิ รกุ หมายถงึ บรกิ ารเชงิ รกุ ในกลมุ่ เปา้ หมายทง้ั ในสถานศกึ ษา สถานประกอบการ ชมุ ชน และอน่ื ๆ เปน็ บรกิ ารทอี่ อกไปเชอื่ มกบั กจิ กรรมสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพของเครอื ขา่ ยโรงเรยี น สถานศกึ ษา ชมุ ชน ชมรม เชน่ การอภปิ ราย สัมมนา การใหค้ วามรเู้ ร่อื งเพศศึกษา การปอ้ งกนั ตนเองจากการบรโิ ภคยาสูบและ เครอื่ งดมื่ แอลกอฮอล์ ทกั ษะชีวติ การใหก้ ารปรกึ ษา บรกิ ารตรวจสขุ ภาพ ร่วมจัดรณรงค์ จดั นิทรรศการ กจิ กรรม To Be Number One, Friend Corner 17. รูปแบบการท�ำงานแบบเพ่ือนช่วยเพ่ือน หมายถึง กิจกรรมหนึ่งของข้ันตอนการป้องกันและแก้ไขปัญหา ในระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน ซึ่งครูที่ปรึกษาจัดให้นักเรียนได้ดูแลช่วยเหลือกันซ่ึงอาจจัดเป็นคู่ (buddy) หรือเป็นกลุ่ม โดยคัดเลือกนักเรียนที่มีจุดแข็งด้านสัมพันธภาพ หรือนักเรียนท่ีมีความมั่นคง มคี วามเปน็ ผนู้ ำ� และมคี วามสามารถเฉพาะดา้ น ทจี่ ะนำ� ไปใชใ้ นการดแู ลชว่ ยเหลอื เพอ่ื น เชน่ ดา้ นการเรยี น ดนตรี ศลิ ปะ กฬี า เปน็ ตน้ 18. ระบบการดแู ลช่วยเหลือนักเรียน หมายถงึ กระบวนการด�ำเนนิ งานดแู ลช่วยเหลือนกั เรยี นอยา่ งเปน็ ระบบ มขี น้ั ตอน ครทู ปี่ รกึ ษาเปน็ บคุ ลากรหลกั ในการดำ� เนนิ งาน โดยการมสี ว่ นรว่ มของบคุ ลากรทกุ ฝา่ ยทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ทั้งภายในและนอกสถานศกึ ษา ไดแ้ ก่ คณะกรรมการสถานศึกษา ผู้ปกครอง ชุมชน ผ้บู ริหาร และครทู กุ คน มีวธิ ีการและเคร่ืองมือที่ชัดเจน มมี าตรฐานคุณภาพและมีหลกั ฐานการท�ำงานทตี่ รวจสอบได้ 33

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง 19. สอื่ ออนไลน์ (social media) หมายถงึ เวบ็ ไซต์ ทบ่ี คุ คลสามารถมปี ฏสิ มั พนั ธ์โตต้ อบกนั ไดโ้ ดยผา่ นเครอื ขา่ ย อนิ เตอรเ์ นต็ 20. การใหก้ ารปรกึ ษาเพอื่ ปอ้ งกนั พฤตกิ รรมเสย่ี ง หมายถงึ การใหก้ ารปรกึ ษาเพอ่ื ปอ้ งกนั และแกไ้ ขพฤตกิ รรมเสย่ี ง เช่น พฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ การใช้ถุงยางอนามัย จ�ำนวนคู่นอน การบริโภคเคร่ืองดื่มแอลกอฮอล์ การสบู บหุ ร่ี การใชส้ ารเสพตดิ ความรนุ แรงในครอบครวั ตดิ เกม ประเมนิ การตดิ นโิ คตนิ ตรวจ HIV/STIs ฯลฯ 21. การใหก้ ารปรึกษากอ่ นส่งตรวจทางหอ้ งปฏิบตั กิ าร หมายถงึ การใหก้ ารปรกึ ษากอ่ นการตรวจการตั้งครรภ์ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ สารเสพตดิ รวมทงั้ การใหก้ ารปรกึ ษา การตรวจเลอื ดดว้ ยความสมคั รใจ(voluntary counseling and testing) เกี่ยวกบั การตรวจเอชไอวี พ.ศ. 2557 โดยมีแนวทางปฏิบตั ิของแพทย์ กลา่ วว่า เพอ่ื ใหค้ นทกุ กลมุ่ วยั ไดเ้ ขา้ ถงึ บรกิ ารการตรวจและรกั ษาการตดิ เชอ้ื เอชไอวี โดยไมจ่ ำ� กดั อายุ เชน่ ไมป่ ฏเิ สธ การรักษาผู้ป่วยด้วยสาเหตุว่าติดเชื้อเอชไอวี ต้องค�ำนึงถึงผลดีและผลกระทบที่อาจจะเกิดข้ึนในกระบวน การตรวจ การบันทึกผลและการแจ้งผลการตรวจ แพทย์จะต้องดูแลให้มีการด�ำเนินการในเร่ืองต่าง ๆ อยา่ งเหมาะสมแกก่ รณี เช่น การตรวจการติดเชื้อในบคุ คลทวั่ ไป การตรวจการตดิ เชื้อในผ้ทู ่ีมคี วามเจ็บป่วย หญิงตั้งครรภ์ บคุ ลากรทางด้านสขุ ภาพและกรณีที่มีการกระทำ� ผดิ กฎหมาย (ประกาศ ณ วนั ท่ี 9 ตุลาคม 2557) 22. การให้การปรกึ ษาครอบครัว หมายถึง การใหก้ ารปรึกษาโดยมบี คุ คลในครอบครวั และวยั รนุ่ รว่ มด้วย 23. การประเมนิ พฤตกิ รรมเสยี่ งดา้ นจติ สงั คม (Psychosocial Assessment หรอื Heeadsss Interview) หมายถงึ การพูดคยุ เพอ่ื สอบถามถงึ พฤติกรรมเสี่ยงทอ่ี าจเกิดข้นึ ตามหัวข้อ HEEADSSS ไดแ้ ก่ H-Home ครอบครวั ท่ีอย่อู าศยั ชมุ ชนแวดลอ้ ม ความปลอดภยั ในบา้ น E-Education/Employment ไดแ้ ก่ การเรยี น การท�ำงาน เปา้ หมายอาชพี และความหวังในชวี ิต E-Eating พฤตกิ รรมการกิน มากหรือน้อยเกินไป ไม่ถูกสุขลักษณะ ขาดอาหาร ผอมเกินไปหรือเสยี่ งต่อภาวะน้�ำหนักเกนิ A-Activities and friends ได้แก่ กจิ วัตรประจำ� วัน การออกกำ� ลังกาย งานอดิเรก กิจกรรมทส่ี นุกและเพลดิ เพลนิ คลายเครยี ด เพ่อื นและเพื่อนสนิท กจิ กรรม ทท่ี �ำร่วมกัน พฤตกิ รรมเส่ยี งในกลุม่ เพ่อื น D-Drug abuse ไดแ้ ก่ การลองใชส้ ารเสพติด การใช้เหล้า บุหรี่ หรือยาอื่น ๆ ที่แพทย์มิได้ส่ัง S-Sexual activities ได้แก่ พฤติกรรมทางเพศ ความพึงพอใจทางเพศ (Sexual orientation) เอกลักษณท์ างเพศ (Sexual identity) พฤตกิ รรมรักร่วมเพศ การมีเพศสัมพนั ธ์ การปอ้ งกนั โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ การปอ้ งกนั การตง้ั ครรภ์ S-Safety/Violence/abuse ไดแ้ ก่ พฤตกิ รรม เสย่ี งตอ่ อบุ ตั เิ หตแุ ละความรนุ แรง การปอ้ งกนั อบุ ตั เิ หตใุ นการใชย้ านพาหนะ (สวมหมวกกนั นอ็ ก คาดเขม็ ขดั นิรภัย ฯลฯ) การชกต่อย ใช้อาวุธ การพกพาอาวธุ ความรนุ แรงในครอบครวั การทารณุ กรรม การละเมดิ ทางเพศ S-Suicidal idea ไดแ้ ก่ ความร้สู กึ เบ่ือหนา่ ยทอ้ แท้ เบอ่ื ชีวิต ความคดิ อยากตาย การพยายาม ฆา่ ตัวตายหรือท�ำรา้ ยตนเอง 24. การประเมนิ ภาวะโภชนาการ หมายถึง การใช้กราฟการเจริญเตบิ โตในวัยรนุ่ อายุ 13-18 ปแี ละค�ำนวณค่า BMI ใชใ้ นวัยรุน่ และเยาวชนอายุ 18 ปี ข้ึนไป (website ส�ำนักโภชนาการ กรมอนามัย) 34

การประเมินตนเองตามมาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตร บทท่ี 2 ส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) 25. การประเมนิ การตดิ นิโคติน หมายถงึ การใช้แบบทดสอบฟาเกอรส์ ตรอมเพ่อื วัดระดบั การติดนิโคตนิ อยู่ใน คู่มือปฏบิ ัตงิ านการใหบ้ รกิ ารบำ� บัดผู้เสพยาสูบ พ.ศ. 2556 (http//btc.ddc.moph.go.th) 26. บรกิ ารดูแลชว่ ยเหลือการตัง้ ครรภ์ไม่พรอ้ ม หมายถงึ การให้การปรกึ ษาท่เี หมาะสม มีการให้ข้อมลู อย่าง รอบด้านประกอบการตัดสินใจของผู้รับบริการ การส่งต่อ และการดูแลอย่างต่อเนื่องภายหลังการส่งต่อที่ ชัดเจน ทงั้ ในและนอกหนว่ ยงาน โดยเฉพาะการสง่ ตอ่ ไปยงั หนว่ ยงานดา้ นสงั คมและสวสั ดกิ าร (กรมประชา- สงเคราะห)์ หนว่ ยงานวางแผนครอบครวั และหน่วยงานดา้ นกฎหมาย 27. หน่วยบริการสุขภาพ หมายถึง สถานบริการในสังกัดสํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขระดับปฐมภูมิ ทตุ ิยภมู ิ และตตยิ ภมู ิ 28. องค์กรเครือข่ายท้ังภาครัฐและเอกชน หมายถึง สถานบริการของรัฐทั้งในระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิและ ตตยิ ภมู ิ เช่น โรงพยาบาลทรี่ ับสง่ ตอ่ โรงพยาบาลส่งเสริมสขุ ภาพต�ำบล ศนู ยส์ ขุ ภาพชุมชน และองค์กร เครอื ขา่ ยอืน่ ๆ เชน่ สมาคมพัฒนาประชากรและชมุ ชน (PDA) สมาคมวางแผนครอบครวั แห่งประเทศไทย (สวท.) องค์กรปกครองส่วนทอ้ งถิ่น หนว่ ยงาน / มูลนธิ ติ ่าง ๆ ใหค้ วามช่วยเหลือเพอ่ื ผหู้ ญิง เป็นต้น 29. คู่มอื แนวทางการปฏิบตั งิ าน หมายถึง วธิ ปี ฏบิ ตั ิ หรือขัน้ ตอนการปฏิบตั ิงาน ของหน่วยงาน องค์กร 30. ชอ่ งทางพเิ ศษ หมายถงึ การจดั ระบบบรกิ ารเฉพาะ ทที่ ำ� ใหผ้ รู้ บั บรกิ ารวยั รนุ่ และเยาวชนเขา้ ถงึ บรกิ ารทส่ี ะดวก รวดเรว็ ไมย่ ุง่ ยากและรักษาความลับ 31. การให้บริการแบบเบ็ดเสร็จ ณ จุดเดียว (one stop service) หมายถึง การน�ำงานที่ให้บริการทั้งหมด ที่เกยี่ วขอ้ ง มารวมใหบ้ รกิ ารอยู่ในสถานทเ่ี ดยี วกนั ในลกั ษณะทส่ี ง่ ตอ่ งานระหวา่ งกนั ทนั ทหี รอื เสรจ็ ในขน้ั ตอน หรือเสร็จในจดุ ให้บรกิ ารเดยี ว โดยมจี ุดประสงคเ์ พอ่ื ใหก้ ารใหบ้ ริการ มีความรวดเรว็ ขนึ้ 32. การประชมุ กลมุ่ เพือ่ ปรึกษาปัญหารายกรณี (case conference) หมายถงึ การประชมุ เพ่ือปรึกษาหารือ เพอ่ื รวบรวมความคดิ เหน็ ของผทู้ เี่ กยี่ วขอ้ ง หรอื กลมุ่ คนทม่ี ารว่ มประชมุ กนั เพอื่ ปรกึ ษาหารอื ตามปญั หาทพ่ี บ 33. หลกั สตู รการใหก้ ารปรกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน หมายถงึ เปน็ หลกั สตู รอบรมบคุ ลากรสาธารณสขุ ทที่ ำ� งาน ทส่ี ามารถ ให้การปรกึ ษาได้ เนือ้ หาประกอบดว้ ย การทบทวนตนเองของผ้ใู หก้ ารปรกึ ษา การสร้างสมั พนั ธภาพ 34. หลกั สตู รท่จี ำ� เป็นของงานในความรบั ผิดชอบ หมายถึง หลักสตู รการให้การปรึกษาทเ่ี ขา้ ถงึ วยั รนุ่ และการ ให้การปรึกษาวยั รุน่ (สามารถดาวน์โหลดได้ที่ www.smartteen.net) หลักสูตรท่ตี รงกบั ลักษณะงานบรกิ าร ของตนท่ีรบั ผดิ ชอบ ซ่ึงเปน็ หลักสูตรท่ีจำ� เป็นที่ใชใ้ นการปฏบิ ัติงาน เชน่ ผู้ให้บรกิ ารทีเ่ ปน็ มติ รส�ำหรบั วยั รุ่น และเยาวชน(http://rh.anamai.moph.go.th/yfsh_58.html) การใหก้ ารปรกึ ษาปญั หาการตง้ั ครรภ์ไมพ่ รอ้ มและ การดแู ลสขุ ภาพวัยรนุ่ การใหก้ ารปรกึ ษาทางโทรศพั ท์ ปัญหาวัยรุน่ ติดเกมและการพนนั เป็นตน้ 35. หลักสูตรเสริม หมายถึง หลักสูตรการใส่ห่วงอนามัยและยาฝังคุมก�ำเนิด ทักษะการให้การปรึกษาแบบ เสริมสร้างพลัง (empowerment counseling) เป็นตน้ 36. การพัฒนาศักยภาพดา้ นวยั รนุ่ และเยาวชนอย่างต่อเนอื่ ง หมายถึง เพม่ิ พูนความรู้ ความเข้าใจและทักษะ ในการให้บริการทีเ่ ปน็ มิตรและที่จ�ำเปน็ แกเ่ ยาวชนกลุ่มต่าง ๆ โดยการจดั ท�ำแผนพัฒนาศกั ยภาพบคุ ลากร เชน่ การอบรมภายในโรงพยาบาล การเขา้ ร่วมประชุมปรึกษาปญั หารายกรณี (case conference) การรว่ ม ประชมุ วิชาการวัยรุ่นและการฝกึ อบรมผ่านส่ืออเิ ล็กทรอนกิ สข์ องกรมสขุ ภาพจติ ฯลฯ 35

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง 36

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทที่ 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) บทท่ี 3 กระบวนการดำ� เนินงาน โรงพยาบาลตามมาตรฐาน บริการสุขภาพที่เป็นมติ ร คลินกิ วัยรุ่น สำ� หรบั วัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบรู ณาการ) 37

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง กระบวนการดำ� เนนิ งาน การดำ� เนนิ งานของโรงพยาบาล เพื่อมุง่ ไปสูม่ าตรฐานบริการสขุ ภาพทเ่ี ป็นมิตรสำ� หรบั วัยร่นุ และเยาวชน ประกอบด้วยกระบวนการดังน้ี 1. โรงพยาบาลพฒั นาคณุ ภาพบรกิ ารตามคมู่ อื แนวทางคลนิ กิ วยั รนุ่ ของกรมอนามยั คมู่ อื การดำ� เนนิ งาน จัดบริการที่เป็นมิตรของกรมสุขภาพจิตและกรมควบคุมโรค และศึกษามาตรฐาน YFHS (ฉบับ บูรณาการ) และประเมินตนเองตามแนวทางมาตรฐานฯ หากมีความพร้อมและคะแนนจากการ ประเมินตนเองมากกวา่ หรอื เท่ากับ 2 ส่งแบบประเมนิ ตนเองและเอกสารทีเ่ ก่ยี วขอ้ ง ใหท้ ีมเยยี่ มและ พฒั นาระดับจงั หวดั 2. ทีมเยี่ยมและพัฒนาระดับจังหวัด เย่ียมและพัฒนาการด�ำเนินงานของโรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ เปน็ ทปี่ รกึ ษางาน และใหข้ อ้ เสนอแนะแกโ่ รงพยาบาลตามแนวทางมาตรฐาน YFHS (ฉบบั บรู ณาการ) และถา้ เยย่ี มพัฒนาแล้ว คะแนนผา่ นในระดบั 2 ทุกองคป์ ระกอบ แจง้ คณะกรรมการเยย่ี มประเมนิ ระดบั เขต เพือ่ ประสานก�ำหนดวันเข้าเย่ียมประเมินต่อไป 3. คณะกรรมการเย่ียมประเมินระดับเขต ประสานทีมเยี่ยมประเมินจากหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องและ กำ� หนดวนั และแผนการเยยี่ มประเมนิ โรงพยาบาล รวมทง้ั แจง้ กำ� หนดการใหจ้ งั หวดั และโรงพยาบาล ท่ีพรอ้ มรบั การเยย่ี มประเมินทราบ และกรณเี ป็นโรงพยาบาลศนู ย์ โรงพยาบาลทว่ั ไป คณะกรรมการ เยยี่ มประเมนิ ระดบั เขต จะแจง้ ส่วนกลางเข้าสมุ่ เย่ยี มประเมิน YFHS ดว้ ย 4. คณะกรรมการเยี่ยมประเมินระดับเขต เข้าเย่ียมประเมินโรงพยาบาลตามมาตรฐาน YFHS (ฉบับ บรู ณาการ) ตามแผนท่ีวางไว้โดยมผี ้แู ทนจากสำ� นกั งานสาธารณสุขจังหวดั เขา้ รว่ มสงั เกตการณ์ 5. คณะกรรมการเยยี่ มประเมินระดับเขต สรุปรายงานผลการเย่ียมประเมนิ โรงพยาบาล และคะแนน ท่ีให้ แยกรายโรงพยาบาลใหค้ ณะกรรมการประเมนิ และรบั รองสว่ นกลางทราบ ภายหลงั การเขา้ เยยี่ ม ประเมนิ โรงพยาบาล ภายใน 2 สปั ดาห์ 6. การรับรองโรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ คณะกรรมการประเมินและรับรองส่วนกลาง รับทราบผล การเย่ียมประเมินฯ ประชุมพิจารณาตัดสินและรับรองโรงพยาบาลตามมาตรฐาน YFHS (ฉบับ บรู ณาการ) พรอ้ มทง้ั ทำ� หนงั สอื ราชการเพอ่ื แจง้ ผลการประเมนิ รบั รอง เสนอปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ให้ความเห็นชอบ และลงนามในหนังสือแจง้ จังหวัดและโรงพยาบาล ภายใน 1 เดอื น 7. คณะกรรมการประเมินและรับรองส่วนกลาง จัดท�ำเกียรติบัตร YFHS Clinic Award และเสนอ ปลดั กระทรวงสาธารณสขุ เพอ่ื ลงนามและมอบประกาศนยี บตั รฯ ใหโ้ รงพยาบาลในการประชมุ วชิ าการ ท่เี ก่ยี วขอ้ ง ปีละ 1 ครัง้ 8. การรับรองโรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ มีอายุการรับรองคุณภาพ 3 ปี ดังน้ันเมื่อครบ 3 ปี โรงพยาบาลควรขอรับการเย่ียมประเมนซ�้ำ (Re - Accreditation) เพ่ือการพัฒนาคุณภาพตาม มาตรฐานฯ อย่างต่อเน่ืองตอ่ ไป 38

กระบวนการด�ำเนินงานโรงพยาบาลตามมาตรฐานบริการ บทที่ 3 สุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) แผนภมู ิกระบวนการดำ� เนนิ งานโรงพยาบาลตามมาตรฐานบรกิ ารสุขภาพ ทเี่ ปน็ มติ รสำ� หรบั วัยร่นุ และเยาวชน(ฉบับบรู ณาการ) ผู้รับผดิ ชอบ กระบวนการ โรงพยาบาล พฒั นาคุณภาพบรกิ ารตามคมู่ ือแนวทางคลินิกวยั รนุ่ และมาตรฐานYFHS (ฉบับบรู ณาการ) ประเมินตนเอง รพ. ที่พร้อม คะแนน >/=2 แจง้ ความประสงค์ไปยัง สสจ. และส่งแบบประเมินตนเอง ทีมเยยี่ มและพัฒนาระดบั จังหวดั เยีย่ มเพ่ือพฒั นาการด�ำเนนิ งานของ โรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ คณะกรรมการเย่ยี มประเมิน ไม่ผา่ น ผา่ น 2.0 ขนึ้ ไป ระดับเขต แจ้งผลใหค้ ณะกรรมการเยีย่ มประเมินระดบั เขต เยยี่ มประเมนิ โรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ คณะกรรมการประเมนิ รายงานผลการเย่ยี มประเมนิ มายงั ส่วนกลาง และรบั รองส่วนกลาง ประชมุ พิจารณาตดั สินและรบั รอง โรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ กระทรวงสาธารณสุข นำ� เสนอผลการพจิ ารณาตัดสินและรบั รอง เสนอปลัดกระทรวงสาธารณสุข ใหค้ วามเหน็ ชอบ และลงนามเพ่อื แจง้ ผลการประเมินให้ จงั หวดั และโรงพยาบาล ด�ำเนินการมอบเกยี รตบิ ัตร YFHS Clinic Award ปีละ 1 ครงั้ 39

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง บทบาทของหน่วยงานต่าง ๆ ในการดำ� เนนิ งานตามมาตรฐานบรกิ ารสุขภาพ ทีเ่ ป็นมิตรส�ำหรบั วัยรนุ่ และเยาวชน (ฉบับบรู ณาการ) ในการด�ำเนินงานเพ่ือให้การจัดบริการที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชนให้มีความต่อเน่ืองและมีคุณภาพ การขบั เคลอ่ื นการดำ� เนนิ งานนนั้ คณะกรรมการในสว่ นของกรมวชิ าการ และในสว่ นของระดบั พน้ื ทกี่ เ็ ปน็ สว่ นสำ� คญั และจ�ำเป็น คณะกรรมการเยีย่ มประเมนิ และรับรองโรงพยาบาล ประกอบด้วยคณะกรรมการ 3 ระดบั ดังน้ี 1) คณะกรรมการประเมนิ และรับรองส่วนกลาง ประกอบด้วย 1.1 ผ้ทู รงคุณวฒุ ิ/ทป่ี รกึ ษา 1.2 ผู้แทนราชวิทยาลยั สูตนิ รแี พทย์แห่งประเทศไทย 1.3 ผแู้ ทนราชวิทยาลยั กุมารแพทยแ์ หง่ ประเทศไทย 1.4 ผแู้ ทนส�ำนักส่งเสริมและพัฒนาสขุ ภาพจติ กรมสุขภาพจติ 1.5 ผู้แทนสถาบันสขุ ภาพจติ เด็กและวยั รุ่นราชนครินทร์ กรมสุ ขุ ภาพจติ 1.6 ผแู้ ทนส�ำนักโรคเอดส์ วัณโรค และโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพนั ธ์ กรมควบคุมโรค 1.7 ผู้แทนส�ำนกั งานคณะกรรมการควบคมุ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ กรมควบคมุ โรค 1.8 ผแู้ ทนสำ� นักควบคมุ การบรโิ ภคยาสบู กรมควบคุมโรค 1.9 ผู้แทนส�ำนักอนามยั การเจรญิ พันธุ์ กรมอนามัย บทบาทหน้าที่ • ประสานศูนย์อนามยั ส�ำนักงานป้องกันควบคุมโรค และศนู ยส์ ุขภาพจิตในการด�ำเนนิ งาน • เป็นที่ปรึกษาและให้ข้อเสนอแนะแก่คณะผู้เย่ียมประเมินระดับเขต นิเทศ ติดตามความก้าวหน้า การดำ� เนินงาน • สนับสนุนการด�ำเนินงาน การสุ่มเยี่ยมประเมินโรงพยาบาล ร่วมกับศูนย์อนามัย ส�ำนักงานป้องกัน ควบคมุ โรค และศนู ย์สุขภาพจติ ตามความต้องการและร้องขอ • ร่วมประชุมพจิ ารณาตดั สินและรบั รองโรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ • จดั อบรมพัฒนาศกั ยภาพผูเ้ ยยี่ มประเมนิ ระดับเขตและผูเ้ ยีย่ มและพัฒนาระดบั จงั หวัด • จัดเวทีแลกเปลยี่ นเรยี นรู้การดำ� เนนิ งานคลนิ กิ วัยร่นุ ในระดับประเทศ รายงานความก้าวหนา้ สรปุ และ รายงานผลการด�ำเนินงานในภาพรวมในระดับประเทศ 2) คณะกรรมการเยย่ี มประเมินระดับเขต ประกอบดว้ ย 2.1 ผแู้ ทนศูนยส์ ขุ ภาพจิต กรมสขุ ภาพจิต 2.2 ผ้แู ทนส�ำนกั งานปอ้ งกนั ควบคุมโรค กรมควบคมุ โรค 2.3 ผแู้ ทนศูนยอ์ นามยั กรมอนามัย ควรมีผู้เยย่ี มประเมินอย่างน้อย 3 คนขึ้นไป 40

กระบวนการด�ำเนินงานโรงพยาบาลตามมาตรฐานบริการ บทที่ 3 สุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) บทบาทหนา้ ท่ี • ช้ีแจงและวางแผนการด�ำเนินงาน และก�ำหนดเป้าหมายร่วมกัน (ศูนย์อนามัย ส�ำนักงานป้องกัน ควบคมุ โรค ศูนย์สขุ ภาพจติ สำ� นกั งานสาธารณสขุ จังหวดั และโรงพยาบาลในเขตรบั ผิดชอบ) • รว่ มกบั สำ� นกั งานสาธารณสุขจังหวัดในการพฒั นาโรงพยาบาลต่าง ๆ ในความรับผิดชอบ • เย่ยี มประเมินโรงพยาบาลตามมาตรฐานฯ • รายงานผลการเยยี่ มประเมิน และน�ำเสนอรายงานต่อคณะกรรมการเยยี่ มประเมินและรับรองส่วนกลาง • นิเทศและเป็นท่ีปรึกษางาน ให้ข้อเสนอแนะ ติดตามความก้าวหน้าการด�ำเนินงานของโรงพยาบาล ตามมาตรฐานฯ ร่วมกบั สำ� นกั งานสาธารณสุขจงั หวัด • แสวงหาแหลง่ ทุนอ่ืนเพ่อื สนบั สนุนการด�ำเนนิ งานการจดั บริการ YFHS ของโรงพยาบาล • จดั เวทีแลกเปล่ียนเรยี นรู้การจัดบรกิ าร YFHS (ฉบับบรู ณาการ) ในระดับเขต • รายงานความกา้ วหนา้ สรปุ และรายงานผลการดำ� เนนิ งานในภาพรวมของเขต 3) ทีมเยีย่ มและพฒั นาระดับจงั หวัด ประกอบดว้ ย • ผูร้ บั ผดิ ชอบของส�ำนกั งานสาธารณสุขจังหวดั ท่รี บั ผดิ ชอบงานอนามัยการเจรญิ พันธ์ุ งานโรคตดิ ต่อ ทางเพศสมั พนั ธแ์ ละเอดส์ และงานสุขภาพจติ ในวัยรนุ่ และเยาวชน บทบาทหนา้ ท่ี • เยยี่ มและพฒั นา เปน็ ท่ปี รึกษางานและใหข้ ้อเสนอแนะแกโ่ รงพยาบาลตามแนวทางมาตรฐาน YFHS และนเิ ทศติดตาม • นิเทศงานรว่ มกบั ศูนยอ์ นามัย ส�ำนักงานป้องกนั ควบคุมโรค ศูนย์สุขภาพจติ และส่วนกลาง • ติดตามตัวเลข/ข้อมูลเกี่ยวกับสุขภาพในวัยรุ่นและเยาวชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งข้อมูลการต้ังครรภ์ การคลอดในวัยรนุ่ เพื่อเป็นฐานขอ้ มลู และหลกั ฐานเชิงประจกั ษ์ • สนับสนุนและพฒั นาใหโ้ รงพยาบาลทีเ่ ข้าร่วมโครงการฯ มกี ารด�ำเนินงานตามมาตรฐาน YFHS เช่น จัดกิจกรรมแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ การศกึ ษาดงู าน การอบรมผ้ใู หบ้ รกิ ารและการประชมุ เครอื ขา่ ย • สนบั สนนุ งบประมาณ หรอื แสวงหาแหลง่ ทนุ อนื่ เพอื่ สนบั สนนุ การดำ� เนนิ งานของโรงพยาบาล ทงั้ เชงิ รบั เชิงรกุ • รายงานความก้าวหนา้ สรุปและรายงานผลการดำ� เนนิ งานในภาพรวมของจงั หวัด 4) สถานบรกิ ารสาธารณสขุ /โรงพยาบาล บทบาทหน้าที่ • ด�ำเนนิ งานตามมาตรฐานบริการสขุ ภาพทเ่ี ป็นมิตรส�ำหรับวยั รุน่ และเยาวชนฉบบั บรู ณาการ • ประเมนิ ตนเองและพัฒนาโรงพยาบาลให้มีคะแนนในระดับ 2 ในทกุ องคป์ ระกอบของมาตรฐานฯ • ส่งแบบประเมินตนเองตามมาตรฐานฯ และเอกสารท่ีเก่ียวข้องให้จังหวัด และก�ำหนดวันเพ่ือขอรับ การเยยี่ มประเมินโรงพยาบาลจากคณะกรรมการเย่ียมประเมินระดบั เขต 41

มาตรฐานบริการสุขภาพท่ีเป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่นและเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) และแบบประเมินตนเอง 42

มาตรฐานบริการสุขภาพที่เป็นมิตรส�ำหรับวัยรุ่น บทที่ 1 และเยาวชน (ฉบับบูรณาการ) บทท่ี 4 การเยีย่ มประเมนิ โรงพยาบาล ตามมาตรฐานบริการสุขภาพ ท่ีเปน็ มติ รสำ� หรบั วยั รนุ่ คลินิกวยั รนุ่ และเยาวชน (ฉบับบรู ณาการ) 43