รายงานสรุปผลการวิจัยโครงการศึกษาพฤติกรรมและความต้องการของประชาชนในการใช้บริการโทรทัศน์ในยุคภูมิทัศน์สื่อใหม่

รายงานสรุปุ ผลการวิิจััย โครงการศึึกษาพฤติกิ รรมและความต้้องการของประชาชน ในการใช้้บริิการโทรทัศั น์ใ์ นยุุคภูมู ิทิ ัศั น์์สื่่�อใหม่่ โดย มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช

รายงานสรุปผลการวิจัยโครงการศึกษาพฤติกรรมและวามตอ้ งการของประชาชน ในการใชบ้ รกิ ารโทรทัศน์ในยุคภูมทิ ศั นส์ ื่อใหม่ โดย มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช ข้อ้ มููลทางบรรณานุกุ รมของหอสมุุดแห่ง่ ชาติิ มหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช. รายงานสรปุ ผลการวิจัยโครงการศกึ ษาพฤติกรรมและความตอ้ งการของประชาชนใน การใชบ้ ริการโทรทศั น์ในยคุ ภูมิทัศน์สอื่ ใหม่- -กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ เอส.ออฟเซท็ กราฟฟคิ ดีไซน,์ 2564. 95 หน้า: ภาพประกอบ, ตาราง. 1. พฤติกรรม--ผลงานวิจัย. 2. การใช้บริการโทรทัศน์ - - ไทย. 3. โทรทัศน์--ความพอใจของผู้ใช้บริการ I. ชื่อเรื่อง. DC: 371.3358 LC: PN1992.55 ISBN (e-Book) 978-616-16-2594-8 © สงวนลิิขสิทิ ธิ์โ� ดย สำำ�นัักงานคณะกรรมการกิิจการกระจายเสีียง กิจิ การโทรทััศน์์ และกิจิ การโทรคมนาคมแห่่งชาติิ พิมพ์ครง้ั แรก จ�ำ นวน 100 เลม่ จดั พิมพ์โดย: มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธิราช พมิ พ์ท:ี่ โรงพมิ พ์ เอส.ออฟเซท็ กราฟฟคิ ดีไซน์ ซอยประชาอุทศิ 75 แยก 5 แขวงทงุ่ ครุ เขตทุง่ ครุ 10140 โทร. 02 873 6095 ภาพประกอบหน้าปก: StockSnap จาก Pixabay และ Freepik

รายงานสรุปุ ผลการวิิจััยโครงการศึึกษาพฤติกิ รรมและความต้อ้ งการของประชาชน ในการใช้บ้ ริิการโทรทััศน์์ในยุุคภููมิทิ ัศั น์์สื่�อใหม่่ คำำ�นำ�ำ โครงการศึึกษาพฤติิกรรมและความต้้องการของประชาชนในการใช้้บริิการโทรทััศน์์ในยุุค ภููมิิทััศน์์สื่�อใหม่่ มีีวััตถุุประสงค์์เพื่�อศึึกษา สำ�ำ รวจ รวบรวมข้้อมููลพฤติิกรรมและความต้้องการของ ประชา ชนในการใช้้บริิการโทรทััศน์์ในยุุคภููมิิทััศน์์สื่�อใหม่่ และนำ�ำ ข้้อมููลที่�ได้้จากการสำ�ำ รวจ และ สััมภาษณ์์เชิิงลึึกมาวิิเคราะห์์พฤติิกรรมและความต้้องการของประชาชน ทั้�งนี้�เพื่�อเป็็นแนวทาง การพััฒนาและกำำ�กัับดููแลกิิจการโทรทััศน์์ของสำำ�นัักงานคณะกรรมการกิิจการกระจายเสีียง กิิจการ โทรทัศั น์์ และกิิจการโทรคมนาคมแห่่งชาติิ (กสทช.) ภายใต้ก้ ารเปลี่�ยนแปลงของยุคุ ภููมิิทััศน์์สื่�อใหม่น่ี้� คณะผู้้�จััดทำำ�ขอขอบคุุณสำ�ำ นัักงานคณะกรรมการกิิจการกระจายเสีียง กิิจการโทรทััศน์์ และกิจิ การโทรคมนาคมแห่ง่ ชาติิ (กสทช.) ที่�เห็น็ ความสำำ�คัญั ของโครงการนี้�และหวังั ว่า่ ข้อ้ มูลู ที่�ได้ร้ ับั จะก่อ่ ให้เ้ กิดิ ประโยชน์อ์ ย่า่ งสูงู สุดุ ต่อ่ สำ�ำ นักั งาน กสทช. และผู้�ประกอบกิจิ การโทรทัศั น์์ และประชาชน ทั่�วไปต่อ่ ไป คณะผจู้ ัดท�ำ

I บทสรุปุ ผู้้บ� ริิหาร โครงการศึกึ ษาพฤติกิ รรมและความต้อ้ งการของประชาชนในการใช้บ้ ริกิ ารโทรทัศั น์์ ในยุคุ ภูมู ิทิ ัศั น์ส์ื่�อใหม่่ โดยสำำ�นักั งานคณะกรรมการกิจิ การกระจายเสียี ง กิจิ การโทรทัศั น์์ และ กิจิ การโทรคมนาคมแห่่งชาติิ (สำ�ำ นักั งาน กสทช.) ร่ว่ มกัับมหาวิิทยาลัยั สุุโขทัยั ธรรมาธิิราช ดำำ�เนิินการศึึกษาวิิจัยั เป็น็ 2 ส่ว่ น ได้้แก่่ ส่ว่ นที่� 1 การศึกึ ษาพฤติกิ รรมและความต้อ้ งการของประชาชนในการใช้บ้ ริกิ ารโทรทัศั น์์ ในยุคุ ภูมู ิทิ ัศั น์ส์ื่�อใหม่่ ด้ว้ ยวิธิ ีกี ารสำำ�รวจจากกลุ่�มตัวั อย่า่ งผู้�ชมรายการโทรทัศั น์์ จำ�ำ นวน 6,500 คน ทั่�วประเทศ ส่ว่ นที่� 2 การศึกึ ษาการให้บ้ ริิการรายการโทรทััศน์ใ์ นยุุคภููมิิทััศน์ส์ื่�อใหม่่ ด้ว้ ยวิธิ ีกี าร ศึกึ ษาเอกสารและสัมั ภาษณ์เ์ ชิิงลึกึ ผู้�ให้บ้ ริกิ ารโทรทัศั น์ใ์ นรููปแบบต่่างๆ จำ�ำ นวน 25 คน ผลการศึึกษาสรุปุ ได้ด้ ัังต่่อไปนี้� ส่ว่ นที่� 1 การศึกึ ษาพฤติกิ รรมและความต้อ้ งการของประชาชนในการใช้บ้ ริกิ ารโทรทัศั น์์ ในยุคุ ภููมิิทัศั น์ส์ื่�อใหม่่ ผลการศึึกษาพฤติิกรรมและความต้้องการของประชาชนในการใช้้บริิการโทรทััศน์์ใน ยุุคภููมิทิ ััศน์์สื่�อใหม่่ มีีประเด็น็ สำ�ำ คัญั ที่่�น่่าสนใจ โดยสรุุปได้ด้ ัังนี้� ความถี่� ระยะเวลา รูปู แบบและประเภทรายการที่่�รับั ชม ผู้�ตอบแบบสอบถามส่่วนใหญ่่มีีการรัับชมรายการโทรทััศน์์เป็็นประจำ�ำ โดยมีีผู้้�รัับชม ทุุกวัันคิิดเป็น็ สััดส่ว่ นมากที่่�สุดุ คือื ร้้อยละ 50.49 รองลงมาคือื รัับชมเป็น็ ประจำ�ำ ทุกุ สัปั ดาห์์ (1-6 ครั้�งต่อ่ สััปดาห์)์ คิดิ เป็็นสััดส่ว่ นร้้อยละ 34.55 โดยเมื่�อผู้้�รัับชมมีีอายุมุ ากขึ้�นจะมีีแนว โน้้มการรัับชมทุุกวัันมากขึ้�น ด้้านระยะเวลาที่�ใช้้ในการรัับชมรายการโทรทััศน์์ในแต่่ละวัันนั้�น พบว่า่ ผู้�ชมส่่วนใหญ่่ (ร้้อยละ 78.56) ใช้เ้ วลารัับชมไม่่เกินิ วัันละ 4 ชั่�วโมง โดยมีเี พีียงร้อ้ ยละ 16.18 ที่่�รัับชมเฉลี่�ยมากกว่่าวัันละ 4 ชั่�วโมง ผู้�ชมที่�ใช้้เวลารัับชมเป็น็ เวลา 1-2 ชั่�วโมงต่่อวันั คิดิ เป็น็ สัดั ส่ว่ นมากที่่�สุดุ คือื ร้อ้ ยละ 39.15 ซึ่�งกลุ่�มผู้�ชมทุกุ ช่ว่ งอายุมุ ีกี ารรับั ชมโทรทัศั น์โ์ ดยใช้้ เวลาเฉลี่�ยในแต่่ละวัันในลัักษณะใกล้้เคีียงกััน สำ�ำ หรัับรููปแบบที่�กลุ่�มตััวอย่่างรัับชมรายการ โทรทััศน์ม์ ีีสััดส่่วนใกล้้เคีียงกันั คืือ การรับั ชมตามตารางเวลาออกอากาศ และรับั ชมย้้อนหลััง ตามความต้้องการ (on demand) โดยมีีสััดส่่วนคิิดเป็็นร้้อยละ 49.02 และ 50.98 ตามลำ�ำ ดับั

II สำำ�หรัับพฤติิกรรมในการเลืือกชมรายการโทรทััศน์์ประเภทต่่างๆ พบว่่า รายการที่� ผู้�ตอบแบบสอบถามรับั ชม มากที่่�สุดุ 5 อันั ดัับแรก (ทั้�งฟรีที ีีวีี เคเบิิลทีีวีี ทีีวีดี าวเทียี ม ไอพีีทีวี ีี และทีวี ีอี อนไลน์)์ ได้แ้ ก่่ 1) รายการข่่าว/เล่่าข่า่ ว (ร้้อยละ 69.52) 2) รายการเพลง/ดนตรีี (ร้อ้ ยละ 44.85) 3) รายการภาพยนตร์์ (ร้อ้ ยละ 41.63) 4) รายการเกมโชว์์/บัันเทิิงทั่�วไป (ร้้อยละ 31.48) และ 5) รายการละคร/ซีีรีสี ์์ (ร้้อยละ 33.14) โดยเมื่�อพิจิ ารณาความต้อ้ งการ ช่่วงอายุุพบว่่ากลุ่ �มอายุุมากนิิยมรัับชมรายการข่่าว/เล่่าข่่าวมากกว่่ากลุ่ �มที่ �อายุุน้้อยกว่่า ตามลำำ�ดับั ในขณะที่�กลุ่�มผู้�ชมที่่�มีอี ายุนุ ้อ้ ยจะนิยิ มรับั ชมรายการละคร/ซีรี ีสี ์์ รายการภาพยนตร์์ รายการท่่องเที่�ยว/แนะนำำ�ร้้านอาหาร และรายการตลก มากกว่่ากลุ่�มที่่�มีีอายุุมากกว่่าตาม ลำำ�ดับั เช่น่ กันั ส่่วนช่่องทางหรืือวิิธีีการในการรัับชมรายการโทรทััศน์์ในภาพรวม พบว่่าช่่องทางที่� กลุ่�มตัวั อย่า่ งใช้ใ้ นการรับั ชมรายการโทรทัศั น์ม์ ากที่่�สุดุ ยังั คงเป็น็ การรับั ชมทางฟรีที ีวี ี/ี ทีวี ีดี ิจิ ิทิ ัลั โดยมีีผู้�ใช้้ช่อ่ งทางนี้้�คิดิ เป็็นร้อ้ ยละ 49.58 รองลงมาคือื ช่่องทางโซเชีียลมีเี ดียี เช่่น เฟซบุ๊๊�ก (Facebook) ยูทู ููป (YouTube) ไลน์์ทีวี ีี (LINE TV) ร้้อยละ 32.46 เคเบิลิ ทีีวีี ร้อ้ ยละ 19.69 ทีีวีีดาวเทียี ม ร้้อยละ 18.85 และไอพีที ีีวีี ร้้อยละ 10.08 ตามลำำ�ดัับ ภาพที่่� 1 การรับั ชมรายการโทรทััศน์ผ์ ่่านแพลตฟอร์์มต่่างๆ จำำ�แนกตามกลุ่่�มอายุุ

III สารบัญั ผลการสำ�ำ รวจช่่องทางการรัับชมผ่่านอิินเทอร์์เน็็ต ผู้้�รัับชมในทุุกช่่วงอายุุจะใช้้ ช่อ่ งทางผ่า่ นโซเชียี ลมีเี ดีีย เช่่น เฟซบุ๊๊�ก (Facebook) ยูทู ููป (YouTube) ไลน์์ทีีวีี (LINE TV) มากที่่�สุุด (ร้้อยละ 21 - 41 รองลงมาคืือ ช่่องทางการรัับชมผ่่านแอปพลิิเคชัันของช่่อง รายการ(ร้อ้ ยละ 5 - 14) และแอปพลิิเคชััน OTT (ร้้อยละ 4 - 14) โดยมีีสััดส่ว่ นใกล้เ้ คีียง กััน ส่่วนที่�เหลืือจะเป็น็ การรัับชมผ่่านเว็็ปไซต์บ์ นอิินเทอร์์เน็็ตทั่�วไป (ร้อ้ ยละ 1 - 7) โดยกลุ่�ม ผู้�ชมที่่�มีีอายุุน้้อยจะนิิยมรัับชมผ่่านโซเชีียลมีีเดีียและแอปพลิิเคชัันต่่างๆ มากกว่่ากลุ่�มผู้�ชมที่� มีีอายุุมาก ภาพที่�่ 2 การรับั ชมรายการโทรทัศั น์ผ์ ่่านอิินเทอร์เ์ น็็ตและแอปพลิิเคชันั ต่่าง ๆ จำ�ำ แนกตามกลุ่่�มอายุุ ผลการสำำ�รวจความต้้องการในด้้านช่่องทางการรัับชมรายการโทรทััศน์์ จำำ�นวน 6 ช่อ่ งทาง ซึ่�งประกอบด้ว้ ย ฟรีที ีวี ีี/ทีีวีดี ิิจิทิ ัลั เคเบิิลทีวี ีี ทีีวีดี าวเทียี ม ไอพีที ีวี ีี OTT/ทีวี ีีผ่่าน อินิ เทอร์์เน็ต็ และเว็็บไซต์ท์ั่�วไป พบว่า่ ฟรีที ีีวี/ี ทีีวีีดิจิ ิิทััลเป็็นช่่องทางที่�ได้ร้ ัับความนิยิ มสูงู สุุด โดยส่่วนใหญ่ใ่ ห้้เหตุผุ ลที่่�สำ�ำ คััญว่่า มีคี วามสะดวก ฟรีี หรือื ไม่ม่ ีีค่า่ ใช้จ้ ่่ายเพิ่�มเติิม รองลงมา ได้แ้ ก่่ OTT/ทีวี ีผี ่า่ นอินิ เทอร์เ์ น็ต็ และเว็บ็ ไซต์ท์ั่�วไป เพราะมีรี ายการที่�ชอบ รายการที่่�ต้อ้ งการ รัับชม ซึ่�งตอบสนองความต้้องการได้้มากกว่่ารายการจากฟรีีทีีวีี/ทีีวีีดิิจิิทััล ที่�รายการ ไม่ส่ อดคล้อ้ งกับั ความต้อ้ งการรับั ชมและมีโี ฆษณามากเกินิ ไป นอกจากนี้้�ปัญั หาที่่�ผู้้�รับั ชมผ่า่ น เครือื ข่า่ ยอินิ เทอร์์เน็ต็ พบบ่่อยคืือ อินิ เทอร์์เน็็ตช้้าและมีีราคาแพง นอกจากนั้�นผู้�ชมส่ว่ นใหญ่่ ยินิ ดีีจ่า่ ยเงิินเพิ่�มไม่่เกิิน 500 บาท/เดืือน เพื่�อรัับชมรายการที่�ตนชอบ

IV สารบััญ ผลการสำำ�รวจในด้้านอุุปกรณ์์ที่�ใช้้ในการรัับชมรายการโทรทััศน์์ พบว่่าอุุปกรณ์์หลััก ที่�ผู้�ตอบแบบสอบถามใช้้ในการรัับชมมากที่่�สุดุ ได้้แก่่ เครื่�องรัับโทรทััศน์์ (ทีีวี)ี ร้้อยละ 58.02 รองลงมาเป็น็ โทรศัพั ท์ม์ ือื ถือื ร้อ้ ยละ 28.55 และอุปุ กรณ์อ์ื่�นๆ เช่น่ เครื่�องคอมพิวิ เตอร์์ แท็บ็ เล็ต็ และโน้้ตบุ๊๊�ก ร้้อยละ 13.43 ตามลำ�ำ ดัับ ซึ่�งหากจำำ�แนกผลการสำ�ำ รวจตามช่่วงอายุุพบว่่า ทุกุ ช่ว่ งอายุมุ ีกี ารรับั ชมด้ว้ ยเครื่�องรับั โทรทัศั น์ม์ ากที่่�สุดุ โดยกลุ่�มผู้้�มีอี ายุมุ ากกว่า่ จะมีกี ารรับั ชม ด้ว้ ยเครื่�องรับั โทรทัศั น์ค์ ิดิ เป็น็ สัดั ส่ว่ นที่�มากกว่า่ กลุ่�มผู้�ชมที่่�มีอี ายุนุ ้อ้ ยกว่า่ ในขณะที่�กลุ่�มผู้�ชมที่� มีอี ายุนุ ้้อยกว่่าจะมีสี ัดั ส่ว่ นการใช้โ้ ทรศััพท์ม์ ือื ถืือเป็็นอุปุ กรณ์์หลัักในการรัับชมมากว่่ากลุ่�มผู้�ชม ที่่�มีอี ายุมุ ากกว่า่ ภาพที่่� 3 อุปุ กรณ์์หลัักที่่�ใช้้ในการรัับชมรายการโทรทััศน์์ การสำ�ำ รวจความต้้องการอุปุ กรณ์์ในการรัับชมรายการโทรทัศั น์์ โดยแบ่ง่ ตามช่ว่ งอายุุ พบว่า่ กลุ่�มอายุุน้อ้ ยคืือ 15-30 ปีี จะมีีความต้้องการในใช้โ้ ทรศััพท์ม์ ือื ถืือ/แท็บ็ เล็็ตมากที่่�สุุด รองลงมา ได้้แก่่ เครื่�องรับั โทรทััศน์์ คอมพิิวเตอร์์ และอินิ เทอร์์เน็็ตความเร็็วสููง ซึ่�งมีีความ แตกต่า่ งจากกลุ่�มที่่�มีอี ายุมุ ากกว่่า 30 ปีขีึ้�นไป อย่า่ งไรก็ต็ ามกลุ่�มที่่�มีีอายุุมากกว่า่ 60 ปีีขึ้�นไป จะมีคี วามต้อ้ งการรับั ชมรายการโทรทัศั น์จ์ ากเครื่�องรับั โทรทัศั น์ใ์ นสัดั ส่ว่ นที่่�สูงู กว่า่ กลุ่�มอื่�น ขณะ เดีียวกัันก็็ต้้องการใช้้คอมพิิวเตอร์์และอิินเทอร์์เน็็ตความเร็็วสููงในสััดส่่วนต่ำำ��กว่่ากลุ่�มอื่�น ทั้�งนี้� เนื่�องจากกลุ่�มคนอายุมุ ากส่ว่ นใหญ่จ่ ะไม่ค่ ่่อยชำำ�นาญในการใช้อ้ ุปุ กรณ์์สมััยใหม่่

V สารบััญ ส่ว่ นที่� 2 การศึกึ ษาการให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทัศั น์ใ์ นยุคุ ภูมู ิิทัศั น์์สื่�อใหม่่ ในการศึกึ ษา สถานการณ์ก์ ารให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทัศั น์ใ์ นยุคุ ภูมู ิทิ ัศั น์ส์ื่�อใหม่่ คณะที่�ปรึกึ ษาได้ท้ ำ�ำ การศึกึ ษา เอกสารและสัมั ภาษณ์เ์ ชิงิ ลึกึ ผู้�ประกอบกิจิ การโทรทัศั น์ป์ ระเภทต่า่ งๆ ในเขตกรุงุ เทพมหานคร/ ปร ิิมณฑโทลรแทัลัศะนใ์์ภนาเมคืือพื้ง�นใหดินิญ่ใ่ๆนรจะำ�ำ บนบวดนิิจิ2ทิ ั5ัล ราย ซึ่�งสามารถสรุุปได้้ดัังต่่อไปนี้� ประเทศไทยได้้เริ่�มกระบวนการปรับั เปลี่�ยนการออกอากาศระบบโทรทัศั น์ภ์ าคพื้�นดินิ จากระบบแอนะล็อ็ กเป็็นระบบดิจิ ิิทััลเมื่�อปีี พ.ศ. 2556 ตามแผนแม่บ่ ทกิิจการกระจายเสีียง และกิจิ การโทรทััศน์แ์ ห่ง่ ชาติิ ฉบัับที่� 1 (พ.ศ. 2555-2559) ข้้อมููลจากสำำ�นักั นโยบายและ กิจิ การกระจายเสียี ง สำ�ำ นักั งาน กสทช. พบว่่าในเดืือนกุุมภาพันั ธ์์ พ.ศ. 2564 มูลู ค่า่ การ โฆษณาของช่อ่ งรายการโทรทัศั น์ภ์ าคพื้�นดินิ มียี อดรวมประมาณ 4,809 ล้า้ นบาท นำำ�โดยช่อ่ ง ความคมชััดสููง (HD) 2,950 ล้า้ นบาท ส่่วนข้้อมููลจาก Nielsen Media Research พบว่่า เม็ด็ เงินิ โฆษณาโดยรวมของทุกุ สื่�อในปีี พ.ศ. 2563 มีมี ูลู ค่า่ รวมทั้�งปีี 1.04 แสนล้า้ นบาท และ คาดการณ์์ว่่าในปีี พ.ศ. 2564 จะอยู่�ที่� 1.07 แสนล้า้ นบาท คิดิ เป็น็ การเติิบโต ร้้อยละ 3 โดย เม็็ดเงินิ โฆษณาของทีวี ีีดิจิ ิิทััลคาดว่่าจะมีโี ฆษณาเพิ่�มขึ้�นถึงึ ร้อ้ ยละ 6 หรืือ 3.4 หมื่�นล้า้ นบาท การที่�คนรัับชมทีีวีีมากขึ้�นช่่วง COVID-19 อาจเป็น็ เพราะต้อ้ งการชม “ข่่าว” ซึ่�งเป็น็ เนื้�อหา รายการที่�คนชอบรับั ชมสด จึึงทำ�ำ ให้เ้ ม็ด็ เงิินโฆษณาน่า่ จะไหลเข้า้ สู่่�ทีวี ีีดิจิ ิทิ ััลเพิ่�มขึ้�น จากการสัมั ภาษณ์ผ์ู้�ให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทัศั น์ช์ ่อ่ งต่า่ งๆของทีวี ีดี ิจิ ิทิ ัลั พบว่า่ ผู้�ให้ข้ ้อ้ มูลู มีีความเห็็นพ้้องต้้องกัันว่่าประชาชนยัังคงชอบชมรายการโทรทััศน์์ ซึ่�งหมายถึึงการบริิโภค เนื้�อหารายการหรือื คอนเทนต์์ (content) แต่ด่ ้ว้ ยพัฒั นาการด้า้ นเทคโนโลยีกี ารสื่�อสาร ทำำ�ให้้ ประชาชนมีีทางเลืือกในการรัับชมเนื้�อหารายการมากขึ้�นตามช่่องทางที่�เห็็นว่่าสะดวก และ เหมาะสมกับั วิิถีีชีวี ิติ (lifestyle) ดังั นั้�น ฟรีที ีวี ี/ี ทีีวีีดิิจิิทัลั จึึงเป็น็ ทางเลือื กของผู้้�สููงอายุทุี่�ไม่่มีี กิิจกรรมมาก สามารถเข้า้ ถึงึ ได้้ง่่าย ใช้้อุุปกรณ์์ต่่างๆ ได้ส้ ะดวกโดยไม่่ต้อ้ งมีีทักั ษะในการใช้้ เทคโนโลยีีที่่�ซัับซ้้อน แต่อ่ ุุปสรรคในการประกอบกิิจการในปััจจุบุ ััน คือื การแข่ง่ ขัันที่่�สููงขึ้�น โทรทัศั น์์ผ่่านโครงข่า่ ยเคเบิิล ตลาดการให้บ้ ริกิ ารเคเบิลิ ทีวี ีขี องประเทศไทยอยู่�ในสภาพถดถอยอย่า่ งต่อ่ เนื่�อง ปัจั จัยั หนึ่�งคืือการเข้้ามาแข่่งขัันของผู้�ให้้บริิการโทรทััศน์์ดิิจิิทััลระดัับชาติิ และการที่�เทคโนโลยีี อิินเทอร์์เน็็ตได้้มีีการขยายตััวอย่่างมาก ผู้�ให้้บริิการอิินเทอร์์เน็็ตรายใหญ่่ของประเทศหลาย รายได้้เข้้ามาจัับกลุ่�มลููกค้้าเพื่�อให้้บริิการในลัักษณะสื่�อหลอมรวม (convergence) มากขึ้�น ด้้วยราคาที่่�ถููกกว่่าเคเบิิลทีีวีี ลููกค้้าจึึงรู้้�สึึกว่่าเป็็นบริิการที่�คุ้�มค่่ามากกว่่า มีีช่่องรายการ มากกว่า่ และคุณุ ภาพรายการดีกี ว่่าเคเบิลิ ทีวี ีแี บบเดิิม

VI กลุ่�มเป้า้ หมายของเคเบิลิ ทีวี ีมี ีคี วามหลากหลายตามพื้�นที่�การให้บ้ ริกิ าร ปัจั จุบุ ันั นี้�เคเบิลิ ทีวี ีีมีลี ููกค้้าหลััก 2 กลุ่�ม คือื 1) ลููกค้า้ รายเหมาคืือ กลุ่�มพวกโรงแรม กลุ่�มอพาร์ท์ เม้น้ ต์์ และ 2) ลููกค้้ารายเดี่�ยว เช่่น ผู้้�พัักอาศััยตามบ้้าน ตึึกแถว และคอนโดมิิเนีียม ซึ่�งผู้�ประกอบกิจิ การเคเบิลิ ทีวี ีใี นเมือื งใหญ่ส่ ่ว่ นมากยังั คงมีรี ายได้ใ้ นส่ว่ นของลูกู ค้า้ ราย เหม าอยู่� ส่ว่ นตลาดกลุ่�มลููกค้า้ รายเดี่�ยวนั้�น จำ�ำ นวนลููกค้้าลดลงอย่า่ งชััดเจน เนื่�องจากลูกู ค้า้ แต่ล่ ะรายมีตี ัวั เลือื กแพ็ก็ เกจการให้บ้ ริกิ ารที่่�ถูกู ใจจากผู้�ประกอบกิจิ การแต่ล่ ะรายได้้ ปัจั จุบุ ันั นี้�

VII สารบััญ พฤติกิ รรมผู้�บริโิ ภคเปลี่�ยนแปลงไป ผู้�ประกอบกิจิ การเคเบิลิ ทีวี ีหี ลายรายจึงึ ไม่ส่ ามารถดำ�ำ เนินิ ธุรุ กิจิ อยู่�ได้้ แต่ธ่ ุรุ กิจิ เคเบิลิ ทีวี ีใี นพื้�นที่่�ท่อ่ งเที่�ยวยังั มีรี ายได้จ้ ากลูกู ค้า้ รายเดี่�ยวซึ่�งเป็น็ คนต่า่ งชาติิ และคนสููงอายุุอยู่่�บ้้าง ในขณะที่่�ลููกค้้าคนไทยจำำ�นวนมากหายไป อย่่างไรก็็ตาม ทรููวิิชั่�นส์์ ผู้�ให้้บริิการโทรทััศน์์แบบบอกรัับสมาชิิกระดัับชาติิซึ่�งมีีจำำ�นวนสมาชิิกประมาณ 4 ล้้านราย ไม่่ก ัังวลกับั การที่�ผู้�ชมเคเบิลิ ทีวี ีีจะย้้ายไปชมผ่่านแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ เนื่�องจากทรูเู ป็น็ องค์์กรที่� มีกี ารให้บ้ ริกิ ารเนื้�อหารายการผ่า่ นหลากหลายแพลตฟอร์ม์ จึงึ สามารถรองรับั ลูกู ค้า้ ได้ห้ ลายกลุ่�ม โทรทััศน์์ผ่า่ นโครงข่่ายดาวเทียี ม การให้บ้ ริกิ ารของทีวี ีดี าวเทียี มนั้�นเป็น็ การให้บ้ ริกิ ารในพื้�นที่�กว้า้ ง จึงึ ไม่ไ่ ด้เ้ น้น้ รายการ ท้้องถิ่�นเป็็นจุุดขายเหมืือนรายการของเคเบิิลทีีวีี (ในระดัับท้้องถิ่�น) ปััจจุบุ ัันนี้�สื่�อออนไลน์์ดึึง ลููกค้้าจากทีีวีีดาวเทีียมไปมาก บางรายที่่�ยัังพออยู่�ได้้เพราะกลุ่�มอายุุลููกค้้า 40-45 ปีีขึ้�นไป อาศัยั อยู่่�ต่่างจัังหวััด ชอบเปิดิ ทีีวีเี ป็น็ เพื่�อน แต่่ก็ต็ ้อ้ งเป็น็ ผู้้�สูงู อายุุที่่�มีีเงิินจ่่ายค่า่ สมาชิิก ส่ว่ น ลููกค้้ากลุ่�มอายุุ 40 ปีีลงมาจะรู้้�จัักอุุปกรณ์์สมััยใหม่่มากกว่่า จึึงมัักจะหัันไปรัับชมผ่่าน แพลตฟอร์ม์ ออนไลน์ก์ ันั มากขึ้�น ส่ว่ นใหญ่ท่ ีวี ีดี าวเทียี มถ่า่ ยทอดรายการจากช่อ่ งทีวี ีดี ิจิ ิทิ ัลั แต่่ ได้ม้ ีกี ารซื้�อเนื้�อหารายการต่า่ งประเทศมาเผยแพร่อ่ ีกี ทางหนึ่�งด้ว้ ย แม้ว้ ่า่ ในอดีตี จะเคยมีกี าร ผลิิตรายการเองกันั บ้้าง แต่่พบว่า่ ในปััจจุุบัันการผลิิตรายการเองใช้ต้ ้น้ ทุนุ สููง ไม่่คุ้�มค่า่ ในเชิิง ธุุรกิิจ โทรทััศน์์ผ่า่ นโครงข่่ายอิินเทอร์์เน็็ต (IPTV) ผู้�ให้้บริิการ IPTV ในประเทศไทยมีีหลายราย แต่่รายใหญ่่ๆ เป็็นผู้�ให้้บริิการ โทรคมนาคม เช่่น TOT IPTV, AIS Play, และ 3BB ลูกู ค้า้ หรือื ผู้�ชม IPTV เป็น็ กลุ่�มที่�แตกต่่าง จากกลุ่�มผู้�ชมทีีวีดี ิิจิิทััล เคเบิิลทีีวีี และทีีวีีดาวเทีียม เพราะส่่วนใหญ่่เป็็นคนวััยหนุ่�มสาวที่่�มีี ความคุ้�นเคยกัับเทคโนโลยีดี ิิจิิทััล และชอบดููรายการประเภทเลืือกชมตามความต้้องการและ ตามความสะดวก (on-demand) โดยไม่ย่ ึึดตามผัังรายการ ส่่วนใหญ่่ผู้�ใช้บ้ ริกิ าร IPTV เป็็น กลุ่�มที่�ชอบชมซีีรีีส์ว์ ัยั รุ่�น และซีรี ีสี ์์วาย นอกเหนือื จากรายการของช่่องทีวี ีดี ิจิ ิทิ ััลแล้้ว เนื้�อหา รายการบน IPTV ก็ม็ ีกี ารจัดั หามาจากแหล่ง่ ต่า่ งๆ มีทีี่�ผลิติ เองบ้า้ งแต่เ่ ป็น็ ส่ว่ นน้อ้ ย นอกจาก นั้�น IPTV ต้อ้ งขอรัับใบอนุญุ าตประกอบกิจิ การโทรทัศั น์ท์ี่�ไม่่ใช้้คลื่�นความถี่�จาก กสทช. ใน ขณะที่� OTT ไม่ต่ ้อ้ งขออนุุญาตตามกฎหมาย จึงึ ไม่ต่ ้อ้ งจ่่ายค่า่ ธรรมเนียี มเสียี ภาษีี ฯลฯ และ ประเทศไทยยังั มีผีู้�ให้บ้ ริกิ าร IPTV แบบละเมิดิ ลิขิ สิทิ ธิ์ผ� ิดิ กฎหมายอยู่่�จำำ�นวนไม่น่ ้อ้ ย โดยการ ให้บ้ ริกิ ารผ่า่ นทางเว็บ็ ไซต์์ต่่างๆ ซึ่�งมีเี นื้�อหารายการหลากหลายและราคาถูกู และอาจมีกี าร พนันั เข้า้ มาให้บ้ ริกิ ารด้ว้ ย ทำำ�ให้ผู้้�ให้บ้ ริกิ าร IPTV ที่�ได้ร้ ับั ใบอนุญุ าตตามกฎหมายเสียี เปรียี บ ในด้า้ นต้้นทุนุ การประกอบกิิจการที่่�สููงกว่่า

VIII สารบัญั การให้้บริิการโทรทััศน์์ในรูปู แบบโอทีีทีี โอทีีทีี (OTT: Over-the-Top) คืือการให้้บริิการแพร่่ภาพและเสีียงผ่่านเครืือข่่าย อิินเทอร์์เน็็ต หรืือการให้้บริิการกระจายเสีียงหรืือบริิการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายอื่�นที่�ไม่่ใช่่ โครงข่่ายกระจายเสีียงหรืือโทรทััศน์์ และให้้บริกิ าร OTT ไม่ไ่ ด้้เป็น็ เจ้า้ ของหรืือผู้�ให้้บริกิ าร โครงข่า่ ยอิินเทอร์เ์ น็็ต ไม่ต่ ้อ้ งลงทุนุ โครงข่่ายสัญั ญาณเอง ตััวอย่า่ งเช่น่ YouTube และ Face- book live เป็น็ ต้้น

IX ส่่วนใหญ่่แล้้ว OTT เป็็นการให้้บริิกาสรราายรกบาัรญั ประเภทวิิดีีโอและภาพยนตร์์ผ่่าน อินิ เทอร์เ์ น็ต็ โดยที่�ผู้�ชมไม่จ่ ำำ�เป็น็ ต้อ้ งเป็น็ สมาชิกิ เคเบิลิ ทีวี ีหี รือื ทีวี ีดี าวเทียี มแบบบอกรับั สมาชิกิ ผู้�ให้้บริกิ าร OTT ที่่�มีชีื่�อเสีียงในขณะนี้� ตััวอย่่างเช่่น Netflix, Amazon Prime Video, Hulu และ Disney+ เป็น็ ต้้น การรัับชมโทรทัศั น์์แบบ OTT นั้�น ส่ว่ นมากผู้�ชมไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องชมตาม เวลาออกอากาศหรือื ที่�เรียี กว่่ามีลี ัักษณะเป็็น Linear Service แต่ส่ ามารถรัับชมได้้ตามเวลา ที่�ผู้�ช มต้อ้ งการ เป็น็ การชมรายการย้อ้ นหลััง หรืือเรียี กชมตามความต้อ้ งการ (on demand) จากการสำำ�รวจของ OVUM Research (2019) พบว่า่ มีผีู้�ใช้้บริกิ าร OTT ทั่�วโลกประมาณ 657 ล้้านคน ในปีี พ.ศ. 2562 และเพิ่�มขึ้�นอย่า่ งต่่อเนื่�อง คาดว่่าจะมีจี ำำ�นวนถึงึ 968 ล้้านคน ในปีี พ.ศ. 25661 รููปแบบการให้้บริิการ OTT นั้�นมีคี วามแตกต่่างจากการให้บ้ ริกิ ารโทรทัศั น์ใ์ นรููปแบบ เดิิม โดยมีีผู้�เกี่�ยวข้้องหลายส่่วน และให้้บริิการบนเครืือข่่ายอิินเทอร์์เน็็ต องค์์ประกอบของ บริิการ OTT (OTT Value Chain) ประกอบด้ว้ ย 5 ส่ว่ น ได้้แก่่ 1) ผู้�เป็็นเจ้า้ ของหรือื ผู้�ผลิิต เนื้�อหา (Content Creator/Copyright Owner) 2) ผู้�ให้บ้ ริกิ ารแพลตฟอร์ม์ (Service Platforms) 3) ผู้�ให้บ้ ริิการโครงข่่ายอินิ เทอร์์เน็็ต (Network Provider) 4) ผู้�ผลิิตอุุปกรณ์เ์ พื่�อรองรัับการ ให้้บริกิ าร OTT (Devices) และ 5) ผู้�ใช้บ้ ริกิ าร (End Users) รูปู แบบการทำำ�ธุรุ กิจิ ของผู้�ให้บ้ ริกิ าร OTT นั้�น สามารถแบ่ง่ ได้้เป็น็ 1) การหารายได้้จากการเก็บ็ ค่่าสมาชิิก (Subscription Video on Demand: SVoD) 2) การหารายได้้จากการเก็็บค่า่ บริกิ ารเป็น็ รายครั้�ง (Transactional Video on De- mand: TVoD) 3) การหารายได้้จากการโฆษณา (Advertising-Based Video on Demand: AVoD) 4) การหารายได้จ้ ากการเก็็บค่า่ บริิการเพิ่�มเติิมจากบริกิ ารเสริิม (Freemium) และ 5) การให้บ้ ริิการแบบไม่่หารายได้้ (As a Feature) เพื่�อเพิ่�มช่่องทางให้้ลููกค้า้ เข้้าถึึง บริิการ OTT ของตนได้ม้ ากขึ้�น หรือื เพื่�อเป็น็ การรัักษาฐานลููกค้้าของตนเอง รายได้้ของการให้้บริิการ OTT สามารถเรีียงลำ�ำ ดัับจากมากไปน้้อยได้้ดัังนี้� 1) VoD 2) SVoD และ 3) TVoD ซึ่�งรููปแบบการหารายได้้แบบ AVoD ได้ร้ ับั ความนิยิ มสููงสุดุ จากผู้้�รัับชม เนื่�องจากไม่ม่ ีกี ารเรีียกเก็บ็ ค่่าบริิการจากผู้�ใช้บ้ ริิการ2 1 OVUM. OTT Media Services Consumer Survey & OTT-CSP Partnership Study. 2019. 2 TIME Consulting. Over the Top (Competition Regulation on OTT TV Regulation. National Broadcasting and Teleommunications Commission. 2017.

X กลุ่�มเป้้าหมายของการให้้บริิการ OTT เป็็นผู้�ชมวัยั หนุ่�มสาวและวััยรุ่�นและมีคี วามรู้� ในการใช้เ้ ทคโนโลยีดี ิจิ ิทิ ัลั และคุ้�นชินิ กับั การใช้อ้ ุปุ กรณ์ต์ ่า่ งๆ พฤติกิ รรมของคนไทยในการรับั ชม เนื้�อหารายการในรูปู แบบ OTT นั้�น เพิ่�มสูงู อย่า่ งต่อ่ เนื่�อง Ovum (2019) คาดการณ์ไ์ ว้ว้ ่า่ จำ�ำ นวน ผู้�บอกรับั สมาชิิก OTT ประเทศไทย มีแี นวโน้้มเพิ่�มสููงขึ้�นอย่า่ งต่่อเนื่�อง อาจพุ่�งสููงถึึง 2.45 ล้า้ นคน ในปีี ค.ศ. 2024 โดยสูงู กว่า่ ตัวั เลขผู้�ใช้้บริิการ OTT ในปีี ค.ศ. 2015 ถึงึ 7 เท่า่ ตััว ทั้�งนี้� แนวโน้้มการเติิบโตดัังกล่่าวเป็็นไปในทิศิ ทางเดีียวกัันกัับการเติิบโตของจำ�ำ นวนผู้�ชม OTT ทั่�วโลก ซึ่�ง Adobe และ The Diffusion Group (TDG) ได้้เคยทำ�ำ การศึกึ ษากลุ่�มอายุุของผู้�ชม ที่�เป็น็ สมาชิกิ บริกิ าร OTT ในประเทศสหรัฐั อเมริกิ า แล้ว้ พบว่า่ ค่า่ เฉลี่�ยของอายุขุ องผู้�ชมที่�เป็น็ สมาชิิก OTT เป็็นกลุ่�มคนอายุุต่ำำ��กว่่า 30 ปีี กลุ่�มใหญ่ท่ ี่่�สุุดเป็็นกลุ่�มที่่�มีอี ายุรุ ะหว่่าง 18-24 ปีี (ร้้อยละ 42.7) ตามด้้วยกลุ่�มที่่�มีีอายุรุ ะหว่่าง 25-29 ปีี (ร้อ้ ยละ 18.4) ยิ่�งกลุ่�มผู้�ชมมีีอายุุสููง มาก ยิ่�งมีีการเป็น็ สมาชิิก OTT น้้อยลง3 3 Distribution & Delivery. Consumers Spend 42% of Big Screen TV Time Viewing OTT. Retrieved February 1, 2021 from https://www.thebroadcastbridge.com/content/entry/5782/ consumers-spend-42-of-big- screen-tv-time-viewing-ott. 2015.

XI

XII



สารบัญั 1 2 บทที่� 1 7 23 สถานการณ์์การให้้บริกิ ารรายการโทรทััศน์ใ์ น 1ยุ.1ุคภ ูมู ิโิทคัศั รนง์สส์ื่�รอ้้าใหงแม่ล่ ะโครงข่า่ ยการให้บ้ ริิการโทรทัศั น์ใ์ น 29 ยุุคภููมิทิ ัศั น์์สื่�อใหม่่ 30 35 1.2 การให้้บริิการรายการโทรทัศั น์ใ์ นยุุคภูมู ิิทััศน์ส์ื่�อใหม่ ่ 37 1.3 การให้บ้ ริิการโทรทัศั น์ใ์ นรูปู แบบโอทีีทีี (OTT) 38 38 บทที่� 2 39 พฤติิกรรมและความต้้องการของประชาชนในการใช้บ้ ริกิ าร โทรทัศั น์์ในยุุคภูมู ิิทัศั น์์สื่�อใหม่่ 2.1 ความถี่� ระยะเวลา รูปู แบบและประเภทรายการที่่�รัับชม 2.2 ปััญหาและอุปุ สรรคในการประกอบกิจิ การโทรทััศน์์ ในยุุคภููมิิทัศั น์ส์ื่�อใหม่ ่ บทที่� 3 แนวโน้้มพฤติิกรรมและการให้บ้ ริกิ ารโทรทััศน์์ใน ยุุคภูมู ิิทัศั น์์สื่�อใหม่ ่ 3.1 อายุุของผู้้�รัับชมเพิ่�มขึ้�นมีแี นวโน้ม้ ในการรัับชมโทรทัศั น์์ ทุกุ วัันในสััดส่่วนที่�เพิ่�มมากขึ้�น 3.2 รายได้้ของผู้้�รัับชมเพิ่�มขึ้�นมีีแนวโน้ม้ ในการรัับชมโทรทัศั น์์ ทุกุ วัันในสััดส่่วนที่�เพิ่�มมากขึ้�น 3.3 อายุขุ องผู้้�รัับชมเพิ่�มขึ้�นมีแี นวโน้ม้ การใช้อ้ ินิ เทอร์์เน็็ต/ โซเชียี ลมีเี ดีียน้อ้ ยลง

สารบััญ (ต่อ่ ) XV 3.4 อายุุของผู้้�รับั ชมเพิ่�มขึ้�นมีีแนวโน้ม้ ในการรัับชม 40 ผ่่านอินิ เทอร์์เน็็ตและแอปพลิิเคชันั ต่่าง ๆ ลดลง 40 3.5 อายุขุ องผู้้�รับั ชมเพิ่�มขึ้�นมีแี นวโน้ม้ ในการรัับชมรายการข่่าว/ 41 เล่่าข่า่ วทุุกวัันเพิ่�มขึ้�น และรับั ชมรายการภาพยนตร์์ 42 รายการเพลง/ดนตรีี ภาพยนต์์ ละคร/ซีีรีสี ์์ ลดลง 42 3.6 อายุุของผู้้�รับั ชมเพิ่�มขึ้�นการรับั ชมตามตารางเวลา ออกอากาศมีีแนวโน้้มเพิ่�มขึ้�น ตรงกัันข้้ามกับั การรัับชม ย้้อนหลังั ตามความต้้องการซึ่�งมีแี นวโน้ม้ ลดลง 3.7 อายุขุ องผู้้�รับั ชมเพิ่�มขึ้�นมีีแนวโน้้มการจ่า่ ยเงิินเพื่�อ รับั ชมรายการที่่�ต้อ้ งการลดลง 3.8 ผู้้�รัับชมอายุตุั้�งแต่่ 31 ปีขีึ้�นไป มีแี นวโน้้มการรับั ชมพร้้อม ครอบครััวมากกว่า่ การรับั ชมคนเดีียว และมีแี นวโน้้ม รับั ชมโทรทัศั น์์จากที่่�บ้า้ นหรือื ที่่�พักั อาศััยเพิ่�มขึ้�น บทที่� 4 45 46 บทวิิเคราะห์ ์ 56 4.1 การวิิเคราะห์แ์ นวโน้้มพฤติกิ รรมและความต้อ้ งการ การใช้บ้ ริกิ ารโทรทัศั น์ใ์ นยุคุ ภููมิทิ ััศน์์สื่�อใหม่ ่ 4.2 การวิเิ คราะห์ป์ ระเด็็นกฎหมายที่�เกี่�ยวข้้องกัับ การกำำ�กับั ดูแู ลในยุคุ ภููมิทิ ัศั น์์สื่�อใหม่ ่ บทที่� 5 63 71 ข้้อเสนอแนะะเชิงิ นโยบาย บรรณานุกุ รม

สาสรบาัรญั บัญั ภาพ บทสรุปุ ผู้�บริหิ าร ภาพที่� 1 การรัับชมรายการโทรทััศน์ผ์ ่า่ นแพลตฟอร์ม์ ต่่างๆ จำำ�แนกตามกลุ่ �มอายุุ II ภาพที่� 2 การรัับชมรายการโทรทััศน์ผ์ ่่านอิินเทอร์์เน็็ตและ แอปพลิิเคชัันต่่างๆ จำำ�แนกตามกลุ่�มอายุุ III ภาพที่� 3 อุุปกรณ์ห์ ลักั ที่�ใช้้ในการรัับชมรายการโทรทััศน์์ IV บทที่� 1 ภาพที่� 1.1 ผู้้�ให้บ้ ริิการโทรทัศั น์์ประเภทบริกิ ารสาธารณะ และประเภทบริกิ ารทางธุรุ กิจิ 2 ภาพที่� 1.2 มูลู ค่า่ ตลาดโทรทััศน์ผ์ ่่านโครงข่่ายเคเบิลิ โดยรวม ระหว่า่ งปีี 2556 – 2562 4 ภาพที่� 1.3 ส่่วนแบ่ง่ ตลาด 10 อันั ดับั ของผู้�ให้บ้ ริิการโทรทัศั น์์ ผ่า่ นโครงข่่ายเคเบิลิ จำ�ำ แนกตามรายได้ผู้้�ให้บ้ ริกิ าร รอบบัญั ชีี ปีี 2562 5 ภาพที่� 1.4 มููลค่่าและร้้อยละของส่่วนแบ่่งตลาดโทรทััศน์ด์ ิิจิิทััล รอบบัญั ชีปี ีี 2561 และ 2562 9 ภาพที่� 1.5 จำ�ำ นวนผู้�ใช้้บริกิ าร OTT ทั่�วโลก 24 บทที่� 2 30 31 ภาพที่� 2.1 ความถี่�ในการรัับชมรายการโทรทัศั น์ ์ 32 ภาพที่� 2.2 ระยะเวลาที่�ใช้้ในการรับั ชมรายการโทรทััศน์ ์ 32 ภาพที่� 2.3 รายการโทรทัศั น์์ที่�ชอบรับั ชม ภาพที่� 2.4 ช่่องทางในการรัับชมรายการโทรทััศน์ ์

XVII 33 สารบัญั ภาพ (ต่อ่ ) 34 34 ภาพที่� 2.5 การรับั ชมผ่า่ นช่่องทางฟรีที ีวี ีี ทีวี ีีดิิจิิตอล 35 เคเบิิลทีีวีี ทีวี ีดี าวเทีียม และ IPTV ภาพที่� 2.6 การรัับชมผ่า่ นอิินเทอร์เ์ น็็ตและแอปพลิเิ คชััน 38 ต่่าง ๆ ภาพที่� 2.7 อุุปกรณ์์หลัักที่�ใช้ใ้ นการรับั ชมรายการโทรทัศั น์ ์ 39 ภาพที่� 2.8 อุปุ กรณ์์เสริิมที่�ใช้้ในการรับั ชมรายการโทรทััศน์ ์ 39 บทที่� 3 40 ภาพที่� 3.1 ความถี่�ในการรัับชมโทรทัศั น์์ในยุุคภูมู ิทิ ััศน์์สื่�อใหม่่ 41 จำ�ำ แนกตามอายุ ุ 41 ภาพที่� 3.2 ความถี่�ในการรัับชมโทรทัศั น์์ในยุุคภูมู ิทิ ัศั น์ส์ื่�อใหม่่ 42 จำ�ำ แนกตามรายได้ ้ 43 ภาพที่� 3.3 เวลาในการใช้อ้ ิินเทอร์์เน็็ต/โซเชียี ลมีีเดียี 43 จำ�ำ แนกตามอายุ ุ ภาพที่� 3.4 การรับั ชมผ่า่ นอิินเทอร์์เน็็ตและแอปพลิเิ คชััน ต่่างๆ จำำ�แนกตามอายุ ุ ภาพที่� 3.6 รููปแบบการรับั ชมรายการ จำ�ำ แนกตามอายุ ุ ภาพที่� 3..5 ประเภทรายการโทรทัศั น์์ที่่�รับั ชมจำำ�แนกตามอายุ ุ ภาพที่� 3.7 ค่า่ ใช้จ้ ่่ายในการใช้้บริกิ ารโทรทัศั น์์ จำำ�แนกตามอายุ ุ ภาพที่� 3.8 บุคุ คลที่่�ร่่วมรัับชม จำ�ำ แนกตามอายุ ุ ภาพที่� 3.9 สถานที่�ในการรัับชมโทรทััศน์จ์ ำ�ำ แนกตามอายุ ุ

XVIII สาสรบาัรัญบัญั ภาพ (ต่อ่ ) บทที่� 4 ภาพที่� 4.1 มููลค่า่ รายได้้ของผู้้�รัับใบอนุญุ าตบริิการโครงข่่าย อิินเทอร์์เน็็ต IPTV (รายปี)ี 46 ภาาพที่� 4.2 การคาดการณ์์การเติบิ โตของผู้�เป็น็ สมาชิกิ IPTV ในประเทศไทย ค.ศ. 2010 - 2025 47 ภาพที่� 4.3 แนวโน้้มรายได้้จากการให้้บริิการ OTT และวิดิ ีโี อ ระหว่่าง ค.ศ. 2018 - 2024 จากประเทศในเอเชียี แปซิฟิ ิิก 48 ภาพที่� 4.4 ช่่องว่่างระหว่่างวัยั ของผู้�ชมรายการโทรทัศั น์์ในประเทศ สหรััฐอเมริกิ า เปรีียบเทีียบการรัับชมจากเครื่�องรัับโทรทััศน์์ แบบดั้�งเดิมิ และแบบเชื่�อมต่อ่ อุุปกรณ์ส์ื่�อใหม่ ่ 49 บทที่� 5 64 ภาพที่� 5.1 ยุทุ ธศาสตร์ภ์ ายใต้้แผนแม่่บทกิจิ การกระจายเสีียง และกิิจการโทรทัศั น์์ ฉบัับที่� 2 (พ.ศ. 2563 – 2568)



รายงานสรุุปผลการวิจิ ัยั โครงการศึึกษาพฤติกิ รรมและความต้อ้ งการของประชาชน ในการใช้้บริกิ ารโทรทัศั น์ใ์ นยุุคภููมิทิ ัศั น์ส์ื่�อใหม่่ สถานการณ์์การให้้บริกิ าร รายการโทรทัศั น์ใ์ น 1 ยุคุ ภูมู ิิทัศั น์ส์ ื่อ�่ ใหม่่ ในการศึึกษาสถานการณ์์การให้้บริิการรายการโทรทััศน์์ในยุุคภููมิิทััศน์์ สื่่�อใหม่่ คณะที่�่ปรึึกษาได้้ทำ�ำ การศึึกษาเอกสารและสััมภาษณ์์เชิิงลึึก ผู้้�ประกอบกิิจการโทรทััศน์์ประเภทต่่างๆ ในเขตกรุุงเทพมหานครและ ปริิมณฑลและในเมืืองใหญ่่ จำ�ำ นวน 25 ราย ซึ่�่งสามารถสรุุปเนื้้�อหาได้้ ดังั ต่่อไปนี้้� ครอบคลุุมเนื้ �อหาเกี่ �ยวกัับโครงสร้้างของการให้้ บริิการ วัตั ถุปุ ระสงค์์ ประเภท และรููปแบบการให้้ โครงสร้้างและโครงข่่ายการให้้ บริิการโทรทััศน์์ภาคพื้�นดินิ ในระบบดิจิ ิทิ ััล โทรทััศน์์ ผ่่านโครงข่่ายเคเบิิล โทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่าย 1.1 บริิการโทรทัศั น์์ในยุคุ ภููมิทิ ััศน์์ ดาวเทีียม และโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายอิินเทอร์์เน็็ต (Internet Protocol Television/IPTV) สื่�่อใหม่่ 1.2 การให้้บริิการรายการโทรทัศั น์์ ครอบคลุุมเนื้ �อหาเกี่ �ยวกัับการให้้บริิการรายการ ในยุคุ ภูมู ิทิ ัศั น์์สื่�่อใหม่่ และกลุ่�มเป้้าหมาย ปััญหาอุุปสรรคและปััจจััยที่� เกี่�ยวข้้องในการให้้บริิการรายการ และกลยุุทธ์์ ด้้านการให้บ้ ริิการและการหารายได้้ ครอบคลุมุ เนื้�อหาวัตั ถุปุ ระสงค์์ ประเภท และรูปู การให้้บริกิ ารโทรทััศน์์ในรููปแบบ แบบการให้้บริิการแพร่่ภาพและเสีียงผ่่าน 1.3 โอทีีทีี (OTT) เครือื ข่า่ ยอินิ เทอร์เ์ น็ต็ หรือื การให้บ้ ริกิ ารกระจาย เสีียงหรืือบริิการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายอื่ �นที่ �ไม่่ใช่่ โครงข่่ายกระจายเสีียงหรืือโทรทััศน์์

2 บทที่�่ 1 สถานการณ์ก์ ารให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทัศั น์์ในยุคุ ภููมิิทััศน์ส์ ื่อ�่ ใหม่่ 1.1 โ ค ร ง ส ร้้ า ง แ ล ะ โ ค ร ง ข่่ า ย ก า ร ใ ห้้ บ ริิ ก า ร โ ท ร ทัั ศน์์ ใ น ยุุคภูมู ิทิ ัศั น์์สื่่�อใหม่่ 1.1.1 โทรทััศน์ภ์ าคพื้้�นดิินในระบบดิิจิทิ ััล วััตถุปุ ระสงค์์ ประเภท และรููปแบบการให้บ้ ริิการ ประเทศไทยได้้เริ่ �มกระบวนการปรัับเปลี่ �ยนการออกอากาศระบบโทรทััศน์์ภาคพื้ �นดิินจากระบบ แอนะล็็อกเป็็นระบบดิิจิิทััลเมื่�อปีี พ.ศ. 2556 ตามแผนแม่่บทกิิจการกระจายเสีียงและกิิจการโทรทััศน์์ แห่ง่ ชาติิ ฉบับั ที่� 1 (พ.ศ. 2555-2559) มีกี ารกำ�ำ หนดจำำ�นวนและประเภทของช่่องรายการโทรทััศน์์ภาค พื้�นดินิ ระบบดิิจิทิ ัลั เบื้�องต้้นไว้้ทั้�งสิ้�นจำำ�นวน 48 ช่อ่ ง ได้้แก่่ • ประเภทบริิการสาธารณะและชุมุ ชน จำ�ำ นวน 24 ช่่อง และ • ประเภทบริกิ ารทางธุรุ กิิจเป็น็ ช่อ่ งระดับั ชาติิ จำ�ำ นวน 24 ช่อ่ ง ซึ่�งในเดือื นกรกฎาคม พ.ศ. 2564 มีผีู้�ได้ร้ ับั ใบอนุุญาตให้้บริิการโทรทัศั น์ป์ ระเภทบริิการสาธารณะ จำ�ำ นวน 4 ช่่อง และผู้�ให้บ้ ริิการโทรทัศั น์์ประเภทบริกิ ารทางธุรุ กิิจที่่�ยัังคงดำ�ำ เนินิ การอยู่� 15 ช่่อง (ภาพที่� 1.1) ภาพที่่� 1.1 ผู้้ใ� ห้้บริิการโทรทััศน์ป์ ระเภทบริิการสาธารณะ และประเภทบริกิ ารทางธุรุ กิิจ

มหาวิิทยาลัยั สุุโขทััยธรรมาธิิราช 3 1.1.2 โทรทัศั น์์ผ่่านโครงข่า่ ยเคเบิิล วััตถุุประสงค์์ ประเภท และรููปแบบการให้บ้ ริกิ าร โทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายเคเบิิล หรืือเคเบิิลทีีวีี เป็็นการส่่งสััญญาณผ่่านสายเคเบิิลจากต้้นทางหรืือ ผู้�ให้บ้ ริกิ ารไปยังั กล่อ่ งรับั สัญั ญาณตามบ้า้ น1 ซึ่�งเคยเป็น็ บริกิ ารที่�ได้ร้ ับั ความนิยิ มจากผู้�ชมทั่�วประเทศอย่า่ ง แพร่ห่ ลายในระยะหนึ่�ง โดยมีชี ่ว่ งเติบิ โตสูงู สุดุ ประมาณ พ.ศ. 2557 ต่อ่ มาประชาชนมีกี ารเข้า้ ถึงึ อินิ เทอร์เ์ น็ต็ มากขึ้�นนับั ตั้�งแต่่ พ.ศ. 2558 ทำำ�ให้ส้ ภาวการณ์ข์ องเคเบิลิ ทีวี ีเี ริ่�มถดถอยมาโดยตลอด2 จุดุ เริ่�มต้น้ ของเคเบิลิ ทีวี ีนีั้�นเป็น็ การให้บ้ ริกิ ารแก่ป่ ระชาชนที่�ไม่ส่ ามารถรับั สัญั ญาณโทรทัศั น์ร์ ะบบภาคพื้�นดินิ หรือื รับั สัญั ญาณที่� ส่ง่ ผ่า่ นคลื่�นวิทิ ยุมุ าทางอากาศด้ว้ ยเสาอากาศได้น้ั่�นเอง ข้อ้ มูลู ในปีี พ.ศ. 2563 ของสำำ�นักั งาน กสทช. ระบุุ ว่่าประเทศไทยมีีผู้�ให้้บริิการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายเคเบิิลจำ�ำ นวนทั้�งสิ้�น 284 ใบอนุุญาต (นัับรวมบริิษััท ทรูวู ิิชั่�น กรุ๊ป� จำ�ำ กัดั ) โดยแบ่ง่ เป็็น • ผู้้�ให้้บริิการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายเคเบิิลระดัับชาติิจำำ�นวน 6 ใบอนุุญาต (นัับรวม บริิษััท ทรููวิิชั่�น กรุ๊ป� จำ�ำ กััด) • ผู้้�ให้้บริกิ ารโทรทัศั น์ผ์ ่่านโครงข่า่ ยเคเบิิลระดัับภูมู ิิภาค จำำ�นวน 54 ใบอนุญุ าต และ • ผู้้�ให้้บริิการโทรทััศน์ผ์ ่่านโครงข่า่ ยเคเบิลิ ระดัับท้อ้ งถิ่�น จำำ�นวน 224 ใบอนุุญาต คิิดเป็็นอัตั ราที่� ลดลงร้อ้ ยละ 19.77 จากปีี 2561 และมูลู ค่า่ การเติบิ โตของตลาดปีี 2561 ก็็ติิดลบร้้อยละ 10.44 เมื่�อเทียี บ กัับมูลู ค่่าตลาดปีกี ่่อนหน้้า3 การประกอบกิจิ การโทรทัศั น์ผ์ ่า่ นโครงข่า่ ยเคเบิิล เป็็นการให้้บริิการโทรทัศั น์แ์ บบไม่ต่ ้อ้ งขอรัับการ จััดสรรคลื่�นความถี่�ตามพระราชบัญั ญัตั ิกิ ารประกอบกิจิ การกระจายเสียี งและกิจิ การโทรทัศั น์์ พ.ศ. 2551 แต่ต่ ้อ้ งได้ร้ ับั ใบอนุญุ าตเพื่�อให้บ้ ริกิ ารโครงข่า่ ยกระจายเสียี งหรือื โทรทัศั น์ส์ ำ�ำ หรับั กิจิ การที่�ไม่ใ่ ช้ค้ ลื่�นความถี่� ซึ่�งผู้้�รับั ใบอนุญุ าตจะทำำ�การให้บ้ ริกิ ารแพร่ส่ ัญั ญาณโทรทัศั น์ผ์ ่า่ นทางสายเคเบิลิ ไปยังั ผู้้�รับั ชมปลายทาง โดย ในปััจจุบุ ัันมีีผู้�ให้บ้ ริกิ ารทั้�งในระบบแอนะล็อ็ กและระบบดิจิ ิทิ ััล ในรอบบััญชีีปีี 2562 การให้้บริิการโทรทัศั น์์ ผ่่านโครงข่า่ ยเคเบิลิ มีีมููลค่า่ รวมประมาณ 634.02 ล้า้ นบาท ลดลงจากปีี 2561 ถึึงร้อ้ ยละ 38 ซึ่�งเมื่�อ เปรีียบเทีียบมููลค่่าตลาดนัับตั้�งแต่่ปีี 2556-2562 พบว่่า มููลค่่าตลาดลดลงถึึงร้้อยละ 45 ตาม ความสัมั พันั ธ์์กัับจำำ�นวนผู้�ให้บ้ ริิการในตลาดที่�ลดลงไปเช่่นกััน (ภาพที่� 1.2) 1 สำำ�นักั คุ้�มครองผู้�บริโิ ภคในกิิจการกระจายเสียี งและโทรทัศั น์์. เรารับั โทรทััศน์ไ์ ด้อ้ ย่า่ งไรบ้า้ ง. สืืบค้้นเมื่�อวันั ที่� 1 กุมุ ภาพัันธ์์ 2564 จาก http://bcp.nbtc.go.th/th/detail/2017-01-24-22-45-18. สำ�ำ นัักงาน กสทช. 2564. 2 สัมั ภาษณ์์ คุุณวิชิ ิติ เอื้�ออารีวี รกุุล. กรรมการผู้้�จัดั การบริษิ ััทเจริิญยิ่�ง (8888). วันั ที่� 4 กุมุ ภาพัันธ์์ 2564. 3 สำ�ำ นัักงาน กสทช. รายงานสภาพการแข่ง่ ขัันและพฤติกิ รรมในอุุตสาหกรรมกิจิ การโทรทัศั น์์ ประจำำ�ปีี 2563. บริิษัทั ธนาเพรส จำำ�กััด. 2563.

4 บทที่่� 1 สถานการณ์ก์ ารให้้บริิการรายการโทรทััศน์์ในยุคุ ภูมู ิิทัศั น์์สื่อ่� ใหม่่ ภาพที่�่ 1.2 มูลู ค่่าตลาดโทรทัศั น์์ผ่่านโครงข่า่ ยเคเบิลิ โดยรวมระหว่่างปีี 2556 – 2562 ที่�มา: รายได้ท้ี่�ยื่�นชำำ�ระค่า่ ธรรมเนีียมต่อ่ สำ�ำ นักั งาน กสทช. ในรอบบััญชีี 2556-2562 ในรอบบััญชีปี ีี 2561 การให้้บริกิ ารโทรทัศั น์์ผ่า่ นโครงข่่ายเคเบิิลมีีมูลู ค่่าประมาณ 999.67 ล้้านบาท • รายได้ม้ ากกว่า่ ครึ่�งหนึ่�งของมูลู ค่า่ รวมของทั้�งตลาดมาจากผู้�ให้บ้ ริกิ ารเคเบิลิ ระดับั ท้อ้ งถิ่�น โดย ครองส่่วนแบ่ง่ ตลาดร้อ้ ยละ 50.36 • รองลงมาคืือผู้�ให้บ้ ริิการเคเบิลิ ระดัับภููมิิภาคที่�ครองส่ว่ นแบ่ง่ ตลาด ร้้อยละ 34.36 และ • ผู้้�ให้บ้ ริิการเคเบิลิ ระดัับชาติไิ ด้้ส่ว่ นแบ่ง่ ตลาดร้อ้ ยละ 15.28 ตามลำำ�ดัับ อย่่างไรก็ต็ าม แม้้ผู้�ให้้บริกิ ารเคเบิลิ ระดัับท้้องถิ่�นมีจี ำำ�นวนมาก แต่พ่ บว่่า ผู้�ให้บ้ ริิการเคเบิิลระดัับ ชาติิสามารถทำำ�รายได้้ให้้กัับตลาดได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพมากกว่่า โดยพิิจารณาได้้จากสััดส่่วนของผู้�ให้้ บริกิ ารเคเบิิลระดัับชาติิที่่�มีเี พีียงร้อ้ ยละ 1.39 แต่ส่ ามารถทำำ�รายได้ท้ ี่่�คิิดเป็็นส่่วนแบ่ง่ มููลค่า่ ตลาดได้ส้ ูงู ถึงึ ร้อ้ ยละ 15.28 เฉลี่�ยสูงู กว่า่ ผู้�ให้บ้ ริกิ ารเคเบิลิ ระดับั ท้อ้ งถิ่�นประมาณ 18.5 เท่า่ และผู้�ให้บ้ ริกิ ารเคเบิลิ ระดับั ภูมู ิภิ าคก็ส็ ามารถทำำ�รายได้ส้ ูงู กว่า่ ผู้�ให้บ้ ริกิ ารเคเบิลิ ระดับั ท้อ้ งถิ่�นโดยเฉลี่�ยประมาณ 3 เท่า่ เมื่�อตรวจสอบ รายได้้ที่�ยื่�นชำำ�ระค่่าธรรมเนีียมต่่อสำำ�นัักงาน กสทช. ในรอบบััญชีี 2562 พบว่่าส่่วนแบ่่งตลาด 10 อัันดับั ของผู้�ให้้บริิการโทรทััศน์์ผ่า่ นโครงข่า่ ยเคเบิิลจำำ�แนกตามรายได้ผู้้�ให้้บริกิ าร (ไม่่รวมทรููวิชิั่�นส์์) ปรากฏดัังนี้� (ภาพที่� 1.3)

มหาวิทิ ยาลััยสุโุ ขทััยธรรมาธิริ าช 5 ภาพที่่� 1.3 ส่่วนแบ่ง่ ตลาด 10 อันั ดัับของผู้้ใ� ห้้บริิการโทรทััศน์ผ์ ่า่ นโครงข่า่ ยเคเบิลิ จำำ�แนกตามรายได้้ผู้ใ�้ ห้้บริกิ ารรอบบัญั ชีี ปีี 2562 ที่�มา: รายได้ท้ี่�ยื่�นชำ�ำ ระค่า่ ธรรมเนีียม รอบบััญชีี 2562 ต่่อสำ�ำ นักั งาน กสทช. จากข้อ้ มูลู ข้า้ งต้น้ ทำำ�ให้เ้ ห็น็ ได้ช้ ัดั ว่า่ ตลาดการให้บ้ ริกิ ารเคเบิลิ ทีวี ีขี องประเทศไทยอยู่�ในสภาพถดถอย อย่่างต่่อเนื่�อง ซึ่�งไม่ต่ ่่างจากสถานการณ์์เคเบิิลทีวี ีใี นประเทศอื่�น ๆ โดยผู้�ประกอบกิิจการจำำ�นวนถึึงร้้อยละ 70 ในประเทศไทยมีีรายได้้ติิดลบ ปััจจััยหนึ่�งคืือการเข้้ามาแข่่งขัันของผู้�ให้้บริิการโทรทััศน์์ระดัับชาติิ และการที่�เทคโนโลยีอี ินิ เทอร์เ์ น็ต็ ได้ม้ ีกี ารขยายตัวั อย่า่ งมาก ผู้�ให้บ้ ริกิ ารอินิ เทอร์เ์ น็ต็ รายใหญ่ข่ องประเทศ หลายรายได้เ้ ข้า้ มาจับั กลุ่�มลูกู ค้า้ เพื่�อให้บ้ ริกิ ารในลักั ษณะสื่�อหลอมรวม (convergence) มากขึ้�น ด้ว้ ยราคา ที่่�ถููกกว่่าเคเบิิลทีีวีี ลููกค้้ารู้้�สึึกว่่าเป็็นบริิการที่�คุ้�มค่่ามากกว่่าจ่่ายค่่าสมาชิิกเคเบิิลทีีวีีที่่�มีีช่่องรายการ น้อ้ ยกว่่าและคุณุ ภาพรายการด้้อยกว่า่

6 บทที่่� 1 สถานการณ์ก์ ารให้บ้ ริิการรายการโทรทััศน์ใ์ นยุคุ ภููมิทิ ััศน์ส์ ื่่�อใหม่่ 1.1.3 โทรทัศั น์์ผ่า่ นโครงข่า่ ยดาวเทีียม วััตถุุประสงค์์ ประเภท และรููปแบบการให้บ้ ริกิ าร การประกอบกิิจการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายดาวเทีียม (Satellite Television) เป็็นการให้้บริิการ โทรทััศน์์แบบไม่่ต้้องขอรัับการจััดสรรคลื่ �นความถี่ �ตามพระราชบััญญััติิการประกอบกิิจการกระจายเสีียง และกิจิ การโทรทัศั น์์ พ.ศ. 2551 แต่ต่ ้อ้ งได้ร้ ับั ใบอนุญุ าตเพื่�อให้บ้ ริกิ ารโครงข่า่ ยกระจายเสียี งหรือื โทรทัศั น์์ สำ�ำ หรับั กิจิ การที่�ไม่ใ่ ช้ค้ ลื่�นความถี่� ซึ่�งผู้้�รับั ใบอนุญุ าตจะทำ�ำ การให้บ้ ริกิ ารแพร่ส่ ัญั ญาณโทรทัศั น์ผ์ ่า่ นดาวเทียี ม ถึึงผู้้�รัับ (Direct to home : DTH) ทั้�งในระบบ C-band และ Ku-band โดยมีีพื้�นที่�ในการให้้บริิการ ครอบคลุมุ ประเทศไทย การพัฒั นาของเทคโนโลยีสี มัยั ใหม่ท่ ำ�ำ ให้ธ้ ุรุ กิจิ แพร่ภ่ าพโทรทัศั น์ม์ ีกี ารเปลี่�ยนแปลง ไปในรูปู แบบต่า่ งๆ โดยเฉพาะการเติบิ โตของธุรุ กิจิ โทรทัศั น์ผ์ ่า่ นดาวเทียี ม ซึ่�งเป็น็ ธุรุ กิจิ ที่่�มีีต้น้ ทุนุ ไม่ส่ ูงู มาก นักั เมื่�อเทียี บกับั ในอดีตี ที่่�ผ่า่ นมา รัศั มีขี องสัญั ญาณดาวเทียี มสามารถส่ง่ สัญั ญาณออกอากาศได้ค้ รอบคลุมุ หลายพื้�นที่� โดยผู้�ลงทุนุ ไม่่ต้้องเสียี เวลาติดิ ตั้�งเสาสััญญาณ เพีียงพััฒนาเนื้�อหาหรือื รายการที่�ออกอากาศ และขอใบอนุญุ าตส่่งสัญั ญาณโทรทัศั น์์ ก็็สามารถให้บ้ ริิการได้้ โทรทััศน์์ดาวเทียี มมีกี ารเติิบโตมากในช่่วง ก่่อน พ.ศ. 2556 แต่่ขณะนี้้�ก็เ็ ผชิญิ ปััญหาเช่น่ เดีียวกัับเคเบิลิ ทีวี ีที ี่่�มีีจำำ�นวนผู้�ชมลดน้้อยลง 1.1.4 โทรทััศน์์ผ่า่ นโครงข่า่ ยอินิ เทอร์เ์ น็็ต (IPTV) วััตถุุประสงค์์ ประเภท และรูปู แบบการให้บ้ ริิการ การให้้บริิการโทรทััศน์์ผ่า่ นโครงข่า่ ยอิินเทอร์เ์ น็็ต (Internet Protocol Television/IPTV) เป็น็ การ นำำ�เอาเทคโนโลยีีโทรทััศน์ม์ าประยุกุ ต์์ใช้้ ซึ่�งแต่่เดิิมการเผยแพร่ร่ ายการโทรทัศั น์ท์ี่�เรารู้้�จักั กัันเป็็นการเผย แพร่ส่ ัญั ญาณภาพและเสียี งผ่า่ นทางคลื่�นความถี่� แต่ส่ ำำ�หรับั IPTV นั้�น คือื การนำ�ำ เอาเทคโนโลยีอี ินิ เทอร์เ์ น็ต็ ความเร็ว็ สูงู ผ่า่ นเครือื ข่า่ ยบรอดแบนด์ท์ี่�ครอบคลุมุ อยู่�ทั่�วประเทศมาใช้แ้ ทน4 IPTV ทำำ�งานโดยการรับั ข้อ้ มูลู จากแหล่่งข้้อมููลหลััก (source) หรืือจะเรีียกว่่าเป็็นแชนแนลที่่�ทำ�ำ การถ่่ายทอดรายการต่่างๆ ทำำ�การส่่ง สััญญาณผ่่านดาวเทีียมหรืือทางลีีสไลน์์ (leased line) โดยถููกนำ�ำ มาจััดสรรและจำ�ำ แนกหมวดหมู่�ไว้้ยััง เซิิร์์ฟเวอร์์เพื่�อส่ง่ สตรีีมมิ่�งออกไปที่� CDN (Content Distribution Network) อีกี ทีีหนึ่�ง จากนั้�นจึึงค่่อย ทำำ�การส่่งข้้อมููลจาก CDN เพื่�อตอบสนองต่อ่ การเรีียกใช้ง้ าน IPTV ที่�ผู้�ชมต้อ้ งการรับั ชม และแน่่นอนว่่าสามารถ รองรัับการเข้า้ ถึึงของผู้�ชมจำ�ำ นวนมากได้5้ 4 TOT. IPTV คืืออะไร. สืืบค้น้ เมื่�อวัันที่� 1 พฤษภาคม 2564 จาก http://www.totiptv.com/iptv.html. 5 TOT. วิิธีกี ารทำำ�งานของ IPTV. สืบื ค้น้ เมื่�อวัันที่� 1 พฤษภาคม 2564 จาก http://www.totiptv.com/ iptv.html.

มหาวิทิ ยาลัยั สุโุ ขทัยั ธรรมาธิริ าช 7 IPTV ช่ว่ ยสร้า้ งประโยชน์ใ์ ห้ก้ ับั ทั้�งผู้�ผลิติ สื่�อและผู้้�รับั ชม เป็น็ อีกี หนึ่�งช่อ่ งทางในการนำ�ำ เสนอของสื่�อ เพื่�อให้ผู้้�ชมสามารถรับั ชมรายการต่า่ งๆ ได้อ้ ย่า่ งง่า่ ยดายจากอุปุ กรณ์ห์ ลายชนิดิ ทำ�ำ ให้เ้ กิดิ การสร้า้ งรายการ รูปู แบบปฏิสิ ััมพัันธ์์ (Interactive TV) ซึ่�งผู้�ชมสามารถโต้้ตอบและค้้นหาข้อ้ มููลของรายการโทรทัศั น์์เหล่า่ นั้�นไปพร้อ้ มกับั การรัับชมได้6้ ปัจั จุบุ ัันนี้�ในประเทศไทยมีีผู้�ได้ร้ ับั อนุญุ าตให้บ้ ริิการ IPTV จำำ�นวน 11 ราย การให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทัศั น์ใ์ นยุคุ ภูมู ิทิ ัศั น์ส์ื่�อใหม่่ เป็น็ ข้อ้ มูลู ที่�ได้ม้ าจากการสัมั ภาษณ์ผ์ู้�ให้บ้ ริกิ าร โทรทััศน์์ภาคพื้�นดิินในระบบดิิจิิทััล โทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายเคเบิิล โทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายดาวเทีียม และ โทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายอิินเทอร์์เน็็ต (Internet Protocol Television/IPTV) ซึ่�งจะนำ�ำ เสนอเรีียงตาม แพลตฟอร์ม์ โดยครอบคลุมุ ประเด็น็ ต่่างๆ ดัังนี้�7 1.2 การให้้บริิการรายการโทรทัศั น์์ในยุุคภูมู ิทิ ัศั น์์สื่่�อใหม่่ 1) การให้้บริกิ ารรายการและกลุ่�มเป้า้ หมาย 2) ปััญหาอุุปสรรคและปััจจััยที่ �เกี่ �ยวข้้องในการให้้บริิการรายการโทรทััศน์์ในยุุคภููมิิทััศนสื่ �อใหม่่ และ 3) กลยุทุ ธ์ด์ ้า้ นการให้บ้ ริิการและการหารายได้้ของรายการโทรทััศน์์ในยุุคภูมู ิิทัศั นสื่�อใหม่่ 1.2.1 โทรทััศน์ภ์ าคพื้้�นดิินในระบบดิจิ ิทิ ััล การให้บ้ ริกิ ารรายการและกลุ่่ม� เป้า้ หมาย จากการสััมภาษณ์์เชิิงลึึกผู้�ประกอบกิิจการโทรทััศน์์ภาคพื้�นดิินในระบบดิิจิิทััล จำำ�นวน 7 ราย พบว่่า การให้้บริิการของช่่องรายการโทรทััศน์์ในระบบดิิจิิทััลนั้�น ผู้�ให้้บริิการช่่องรายการโทรทััศน์์จะทำ�ำ หน้า้ ที่�รวบรวมเนื้�อหารายการ เพื่�อจัดั ทำำ�เป็น็ ผังั รายการ (program schedule) ประกอบเป็็นช่อ่ งรายการ (channel) โดยมีีลัักษณะหลัักๆ ดัังนี้� 1) รายการที่�ผลิิตด้้วยตนเอง โดยช่่องรายการเป็็นผู้�ควบคุุมดููแลการผลิิตรููปแบบรายการและ ออกค่่าใช้จ้ ่า่ ยในการดำ�ำ เนิินการผลิติ ส่่วนมากจะเป็น็ รายการข่า่ ว หรืือรายการประเภทถ่่ายทอดสด 6 TOT. จุุดเด่่นของ IPTV. สืืบค้น้ เมื่�อวันั ที่� 1 พฤษภาคม 2564 จาก http://www.totiptv.com/iptv.html. 7 สำ�ำ นัักงาน กสทช. อ้า้ งแล้ว้ . 2563. และสััมภาษณ์์ผู้�ประกอบกิิจการช่่อง ONE 31, ช่่อง Workpoint 23, ช่อ่ ง 3 HD, ช่อ่ ง 7 HD, ช่อ่ งไทยรัฐั ทีวี ีี 32 และ ThaiPBS

8 บทที่�่ 1 สถานการณ์ก์ ารให้้บริิการรายการโทรทััศน์ใ์ นยุุคภูมู ิิทัศั น์ส์ ื่อ่� ใหม่่ 2) รายการที่่�จ้้างผู้�อื่�นผลิิต ส่่วนใหญ่เ่ ป็็นลักั ษณะของรายการบัันเทิงิ ละคร หรืือเกมโชว์์ 3) รายการที่่�ร่่วมผลิิต เป็็นรายการที่�เป็็นการร่่วมลงทุุนเพื่�อผลิิตรายการระหว่่างช่่องกัับบริิษััท ผู้�ผลิติ รายการ และมีกี ารแบ่ง่ รายได้ค้ ่า่ โฆษณาตามสัดั ส่ว่ นซึ่�งขึ้�นอยู่่�กับั ข้อ้ ตกลง หรือื มีกี ารให้ผ้ ลตอบแทน เป็็นสัดั ส่ว่ นเวลาในโฆษณาแทนผลตอบแทนในรูปู ของรายได้้ 4) รายการที่�ให้ผู้้�อื่�นเช่่าช่่วงเวลาเพื่�อดำำ�เนิินการแทน โดยข้อ้ ตกลงในการเช่่าเวลาของผู้�ให้บ้ ริกิ าร ช่่องรายการขึ้�นอยู่่�กัับเงื่�อนไขสัญั ญาระหว่า่ งผู้�เช่่าและผู้�ให้เ้ ช่่า 5) รายการที่่�นำ�ำ จากผู้�อื่�นมาออกอากาศ ทั้�งนี้�การนำ�ำ มาดังั กล่า่ วอาจมีทีั้�งการได้ม้ าโดยไม่ม่ ีคี ่า่ บริกิ าร ใดๆ หรือื เป็น็ การซื้�อลิิขสิิทธิ์ร� ายการจากผู้�ผลิติ ทั้�งในและต่่างประเทศ สำำ�นัักงาน กสทช. และศููนย์์บริิการวิิชาการแห่่งจุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััยได้้สำำ�รวจและวิิเคราะห์์ ข้้อมููลมููลค่่าตลาดกิิจการโทรทััศน์์ของประเทศไทย ปีี 2562 พบว่่ามููลค่่าตลาดกิิจการโทรทััศน์์ของ ประเทศไทยมีีมููลค่่าทั้�งสิ้�นประมาณ 38,404.89 ล้้านบาท โดยแบ่ง่ เป็น็ • กิิจการโทรทััศน์์ใช้้คลื่�นความถี่� (บริิการโทรทััศน์์ภาคพื้�นดิินในระบบดิิจิิทััล) มููลค่่าประมาณ 23,761.68 ล้้านบาท (ร้อ้ ยละ 61.8 ของมููลค่่ารวมทั้�งตลาด) และ • กิิจการโทรทััศน์ท์ี่�ไม่่ใช้ค้ ลื่�นความถี่� มูลู ค่า่ ประมาณ 14,643.20 ล้้านบาท (ร้้อยละ 38.13 ของ มูลู ค่่ารวมทั้�งตลาด)8 อย่า่ งไรก็ต็ าม สำ�ำ นักั งาน กสทช. ได้จ้ ัดั ทำำ�รายงานสภาพการแข่ง่ ขันั และพฤติกิ รรมในอุตุ สาหกรรม กิิจการโทรทัศั น์์ ประจำำ�ปีี 2563 พบว่่าส่่วนแบ่ง่ ตลาดในรอบบัญั ชีปี ีี 2562 (มูลู ค่่าตลาด ประมาณ 1.91 หมื่�นล้้านบาท) ผู้�ให้้บริิการโทรทัศั น์์ภาคพื้�นดิินในระบบดิิจิิทััล ช่่องรายการหมวดหมู่�ทั่�วไปแบบความคมชััด สูงู (HD) มีสี ่ว่ นแบ่ง่ ตลาดสูงู สุดุ ที่่�ร้อ้ ยละ 58.29 ทั้�งนี้�เมื่�อพิจิ ารณามูลู ค่า่ ตลาดโทรทัศั น์ภ์ าคพื้�นดินิ ในระบบ ดิิจิทิ ัลั จากรอบบัญั ชีปี ีี 2562 เทีียบกัับรอบบัญั ชีปี ีี 2561 พบว่่ามููลค่า่ ตลาดลดลงประมาณ 1.30 พัันล้า้ น บาท (หรือื ลดลงประมาณร้้อยละ 7)9 (ภาพที่� 1.4)) 8 Nation TV. กสทช.เผยตลาดโทรทัศั น์ไ์ ทยปีี 62 มูลู ค่า่ 3.8 หมื่�นล้า้ น. สืบื ค้น้ เมื่�อวันั ที่� 15 เมษายน 2564 จาก https://www.nationtv. tv/main/content/378799418. 7 ตุลุ าคม 2563. 9 สำำ�นักั งาน กสทช. อ้้างแล้้ว. 2563.

มหาวิทิ ยาลััยสุุโขทััยธรรมาธิริ าช 9 ภาพที่�่ 1.4 มููลค่า่ และร้้อยละของส่่วนแบ่่งตลาดโทรทััศน์ด์ ิิจิิทััล รอบบััญชีีปีี 2561 และ 2562 ทมี่ า: ส�ำ นกั งาน กสทช. รายงานสภาพการแข่งขันและพฤตกิ รรม ในอุตสาหกรรมกิจการโทรทัศน์ ประจ�ำ ปี 2563. บริษัท ธนาเพรส จำ�กัด. 2563. อย่า่ งไรก็ต็ าม ข้อ้ มูลู จากสำำ�นักั นโยบายและกิจิ การกระจายเสียี ง สำ�ำ นักั งาน กสทช. พบว่า่ ในเดือื น กุมุ ภาพัันธ์์ พ.ศ. 2564 มููลค่่าการโฆษณาของ • ช่่องรายการโทรทััศน์ภ์ าคพื้�นดินิ มียี อดรวมประมาณ 4,809 ล้า้ นบาท ช่่องสาธารณะมีีมููลค่่า 29 ล้้านบาท • ช่อ่ งข่า่ วสารและสาระ 126 ล้้านบาท • ช่อ่ งความคมชััดปกติิ (SD) 1,704 ล้้านบาท และ • ช่่องความคมชััดสูงู (HD) 2,950 ล้้านบาท ส่่วนข้อ้ มููลจาก Nielsen Media Research พบว่่าเม็ด็ เงิินโฆษณาโดยรวมของทุกุ สื่�อใน ปีี พ.ศ. 2563 มีีมููลค่่ารวมทั้�งปีี 1.04 แสนล้า้ นบาท และคาดการณ์์ว่่าในปีี พ.ศ. 2564 งบโฆษณาในกรณีีที่่�ดีที ี่่�สุดุ (Best Case) จะอยู่�ที่� 1.07 แสนล้้านบาท คิิดเป็น็ การเติบิ โต ร้อ้ ยละ 3 โดยเม็็ดเงิินโฆษณาของเคเบิลิ ทีีวีี /ทีวี ีีดาวเทีียมจะลดลง ร้อ้ ยละ 11.7 โรงภาพยนตร์ล์ ดลง ร้อ้ ยละ 7.2 กลุ่�มโฆษณาออนไลน์์น่่าจะมีมี ููลค่่า ถึึง 2.1 หมื่�นล้้านบาทหรืือเติิบโต ร้อ้ ยละ 7.1 ส่ว่ นกลุ่�มสื่�อโทรทััศน์์นั้�น ทีีวีีดิจิ ิิทััลเป็็นกลุ่�มที่่�ถูกู คาดการณ์์ ว่่าจะมีโี ฆษณาเพิ่�มขึ้�นถึึงร้อ้ ยละ 6 หรืือ 3.4 หมื่�นล้้านบาท อันั เป็็นผลจากการที่�คนอยู่่�บ้้านรัับชมทีวี ีชี ่่วง COVID-19 และ “ข่า่ ว” ก็็เป็น็ ที่่�นิิยมสูงู และเป็็นเนื้�อหารายการที่�คนชอบรับั ชมสด จึงึ ทำ�ำ ให้้เม็็ดเงิินโฆษณา ไหลเข้า้ สู่่�ทีีวีีดิิจิิทััลเพิ่�มขึ้�น10 10 Pattarat. (January, 12, 2021). ประเมินิ เม็็ดเงิินโฆษณา 2564 ฟื้้น� ไข้้โต 3% “ทีวี ีดี ิจิ ิิทััล” ม้า้ มืดื วงการเพราะคนอยู่่�บ้า้ นดูขู ่า่ ว สืืบค้น้ เมื่�อวันั ที่� 12 กุุมภาพันั ธ์์ 2564 จาก https://positioning mag.com/1313810.

10 บทที่่� 1 สถานการณ์์การให้้บริิการรายการโทรทัศั น์์ในยุุคภูมู ิิทัศั น์ส์ ื่อ่� ใหม่่ งานวิิจััยฉบัับนี้� ได้้ทำำ�การสำำ�รวจพฤติิกรรมผู้้�รัับชมรายการโทรทััศน์์ทั่�วประเทศ และพบว่่า สื่�อโทรทััศน์ย์ ังั คงเป็็นสื่�อที่�เข้้าถึงึ ประชาชนชาวไทยได้้มากที่่�สุุด กลุ่�มเป้า้ หมายผู้้�รัับชมฟรีีทีีวี/ี ทีวี ีดี ิจิ ิิทัลั เป็น็ คนทุุกเพศทุุกวััย แต่่จะเพิ่�มจำ�ำ นวนมากขึ้�นตามกลุ่�มอายุุ โดยกลุ่�มที่่�รัับชมมากที่่�สุุดคืือกลุ่�มอายุุมากกว่่า 60 ปีี (ร้้อยละ 69.20) ซึ่�งสอดคล้้องกัับผลการสำ�ำ รวจพฤติิกรรมและแนวโน้้มการบริิโภคสื่�อของไทย ปีี พ.ศ. 256211 ที่�ได้้ดำ�ำ เนิินการสำ�ำ รวจกลุ่�มตัวั อย่่าง จำ�ำ นวน 10,000 ครััวเรืือนทั่�วประเทศ พบว่า่ สื่�อภาพ เคลื่�อนไหว (สื่�อโทรทัศั น์)์ ยังั เป็น็ สื่�อที่�ได้้รับั ความนิยิ มในกลุ่�มผู้�บริโิ ภคสื่�อเป็น็ จำ�ำ นวนมากในทุกุ กลุ่�มอายุุ ทั้�ง การรับั ชมสดตามตารางออกอากาศ และการรัับชมย้้อนหลััง และช่่องทางในการรับั ชมรายการโทรทััศน์์ที่� เป็น็ ที่่�ต้้องการมากที่่�สุุด ได้้แก่่ ฟรีที ีวี ีี/ทีีวีดี ิิจิิทัลั ซึ่�งมีีสัดั ส่่วนถึงึ ร้อ้ ยละ 43.29 ของผู้�ตอบแบบสอบถาม จากการสััมภาษณ์์ผู้�ให้้บริิการรายการโทรทััศน์์ประเภทต่่างๆ พบว่่า ผู้�ให้้ข้้อมููลมีีความเห็็นพ้้อง ต้้องกัันว่่าประชาชนยัังคงชอบชมรายการโทรทััศน์์ ซึ่�งหมายถึึงการบริิโภคเนื้�อหารายการหรืือคอนเทนต์์ (content) แต่่ด้้วยพััฒนาการด้้านเทคโนโลยีีการสื่�อสาร ทำำ�ให้้ประชาชนมีีทางเลืือกในการบริิโภคเนื้�อหา รายการมากขึ้�นตามช่อ่ งทางที่�เขาเห็น็ ว่า่ สะดวก (convenience) และเลือื กได้เ้ หมาะสมกับั วิถิ ีชี ีวี ิติ (lifestyle) ดังั นั้�นฟรีที ีีวีี/ทีีวีีดิิจิิทััลจึงึ เป็็นทางเลือื กของผู้้�สูงู อายุทุี่�ไม่่มีกี ิิจกรรมมาก สามารถเข้า้ ถึึงได้้ง่า่ ย ใช้้อุุปกรณ์์ ต่่างๆ ได้ส้ ะดวกโดยไม่่ต้อ้ งมีที ักั ษะในการใช้้เทคโนโลยีที ี่่�ซับั ซ้้อน ช่อ่ งรายการโทรทัศั น์แ์ ต่ล่ ะช่อ่ งนั้�นต่า่ งมีเี อกลักั ษณ์เ์ ฉพาะตัวั มีกี ลุ่�มเป้า้ หมายที่่�ชัดั เจนของแต่ล่ ะช่อ่ ง ที่�แตกต่า่ งกัันไป ตัวั อย่่างเช่่น ช่อ่ งรายการ กลุ่่�มเป้้าหมายและจุดุ เด่่น ช่อ่ ง 3HD • กลุ่�มเป้้าหมายหลัักของช่่อง 3HD เป็็นผู้�ชมในเขตกรุุงเทพและปริิมณฑล และ คนในเมืืองใหญ่่ • มีจี ุุดเด่่นเรื่�องรายการละครเป็น็ หลักั และมีรี ายการข่า่ วที่�คนยัังติิดตามรับั ชมอยู่� ตามด้้วยรายการวาไรตี้้�ต่่างๆ • ช่่อง 3 มีภี าพลัักษณ์์เป็็นแนวอนุรุ ัักษ์์ (conservative channel) แต่่ปัจั จุุบันั นี้้�มีีการ เริ่ �มปรัับเปลี่ �ยนโดยมีีการผลิิตรายการละครแนววายที่่�มีีเนื้ �อเรื่ �องทัันกระแสแห่่งยุุค สมััย เนื่�องจากคนดููมีีความคาดหวัังที่�เปลี่�ยนแปลงไป ทำำ�ให้้ช่่องต้้องปรัับตััวให้้มีี ความยืืดหยุ่ �นมากขึ้ �น12 11 สำ�ำ นักั งาน กสทช. และสถาบัันอาณาบริเิ วณศึึกษา มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์.์ การสำ�ำ รวจพฤติิกรรมและแนวโน้้มการบริิโภคสื่�อขอ ไทย ปีี 2562. 12 สัมั ภาษณ์์ คุณุ ชาคริติ ดิเิ รกวัฒั นชัยั รองกรรมการผู้้�อำำ�นวยการสำ�ำ นักั กิจิ การองค์ก์ ร บริษิ ัทั บีี อีี ซีี เวิลิ ด์์ จำำ�กัดั มหาชน วันั ที่� 21 มกราคม 2564

มหาวิิทยาลััยสุุโขทัยั ธรรมาธิริ าช 11 ช่่องรายการ กลุ่่�มเป้้าหมายและจุุดเด่น่ ช่อ่ ง 7HD • กลุ่�มเป้้าหมาย คืือ กลุ่�มมวลชน (mass audience) ซึ่�งเป็็นผู้�ชมทุุกเพศทุกุ วัยั ช่่อง ทั่�วประเทศ โดยเฉพาะคนในต่่างจัังหวััดที่่�นิิยมรัับชมรายการของช่อ่ ง เวิิร์์คพอยท์์ • จุดุ เด่น่ ของเนื้�อหารายการของช่่อง 7HD คือื แนววาไรตี้� ทั้�งละครไทย ละคร ช่่องไทยรััฐ พื้�นบ้า้ น ซีรี ีสี ์์ต่่างประเทศ รวมถึงึ รายการใหม่ๆ่ ที่่�นำำ�เสนอต่่อผู้�ชม ช่อ่ งอมริินทร์ท์ ีีวีี • กลุ่�มเป้้าหมายหลัักเป็็นผู้�ชมในกรุงุ เทพและปริมิ ณฑล รวมทั้�งในเมืืองใหญ่่ๆ • วางตำ�ำ แหน่ง่ ว่่าเป็็นผู้�ให้บ้ ริิการความบัันเทิงิ เบาสมอง (light entertainment) • มีจี ุดุ เด่น่ คืือ รายการวาไรตี้� ซิทิ คอม ในรููปแบบที่�แปลกใหม่่และน่า่ สนใจ และ การขายความนิยิ มในตัวั ดารานัักแสดง • สามารถผลิิตรายการเพื่�อจัับกลุ่�มเป้้าหมายทั้�งกลุ่�มหนุ่�มสาวและกลุ่�มผู้�ใหญ่่ได้้ พร้อ้ มกััน โดยไม่จ่ ำำ�เป็็นต้อ้ งวิ่�งตามกระแส13 • มีพีื้�นฐานมาจากธุรุ กิจิ หนังั สือื พิมิ พ์ไ์ ทยรัฐั ซึ่�งคนส่ว่ นใหญ่ข่ องประเทศรู้้�จักั ดีี เมื่�อ ไทยรัฐั หันั มาเป็น็ ผู้�ให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทัศั น์์ ก็ม็ ีผีู้�ชมติดิ ตามเป็น็ จำำ�นวนมากพอ สมควร • จุดุ เด่น่ ด้า้ นรายการข่า่ วอาชญากรรม ซึ่�งมีกี ารปรับั รูปู แบบเป็น็ รายการเล่า่ ข่า่ ว ให้้ลัักษณะไม่เ่ ป็น็ ทางการมากและมีีความใกล้้ชิิดกับั ผู้�ชม • จับั ตลาดมวลชน (mass market) โดยมีกี ารวิิเคราะห์จ์ ากฐานคนดูใู นปัจั จุบุ ััน พบว่า่ ผู้�ชมมีคี วามเชื่�อมั่�นในรายการข่า่ ว โดยเฉพาะเมื่�อเกิดิ เหตุกุ ารณ์ส์ ำ�ำ คัญั และ สถานการณ์์ใหญ่่ๆ ที่่�ต้้องจับั ตามอง • กลุ่�มเป้า้ หมายหลัักเป็น็ กลุ่�มคนเมือื ง (Urban Bangkok) แต่่ก็เ็ จาะเป้้าหมาย กลุ่�มคนต่า่ งจังั หวัดั ด้ว้ ยเช่่นกันั • จุดุ เด่น่ การผลิิตเนื้�อหารายการของอมริินทร์ท์ ีีวีีนั้�นไม่่ได้ค้ ำ�ำ นึึงถึึง เรตติ้�งอย่า่ ง เดียี วมีรี ายการคุณุ ภาพหลายรายการที่�เข้้าถึึงผู้�ชมในต่า่ งจังั หวัดั ด้ว้ ย • ช่่วงปีี พ.ศ. 2564 อมริินทร์์ทีีวีีมีีรายการละครมากขึ้�น แต่่ไม่่เน้้นเนื้�อหา การตบตีีแย่ง่ ชิิง จะเน้น้ บทประพัันธ์ท์ ี่่�ดีีและมีคี ติิสอนใจ 13 สัมั ภาษณ์์ คุุณธนศัักดิ์์� หุ่�นอารัักษ์์ ประธานเจ้้าหน้้าที่�บริิหาร สายงานพััฒนาธุรุ กิิจ บริษิ ัทั เวิิร์ค์ พอยท์์ เอ็น็ เทอร์์เทนเมนท์์ จํํากัดั (มหาชน) วันั ที่� 26 มกราคม 2564.

12 บทที่่� 1 สถานการณ์์การให้้บริิการรายการโทรทัศั น์์ในยุุคภููมิิทััศน์ส์ ื่�่อใหม่่ ช่่องรายการ กลุ่่�มเป้้าหมายและจุดุ เด่น่ ช่อ่ ง ONE • กลุ่�มเป้้าหมายเป็็น mass market ช่่อง ไทยพีีบีเี อส • ในปีี พ.ศ. 2563 กลุ่�มเดอะวััน เอ็็นเตอร์ไ์ พรส์ ์ ได้้เข้า้ ไปซื้�อกิิจการกลุ่�มบริิษัทั จีเี อ็ม็ เอ็ม็ แชนแนล โฮลดิ้�ง ที่�ประกอบไปด้ว้ ย จีเี อ็ม็ เอ็ม็ ทีวี ีี จีเี อ็ม็ เอ็ม็ มีเี ดียี เช้น้ จ์์ 2561 จีเี อ็็มเอ็็ม สตููดิิโอส์์ อินิ เตอร์เ์ นชั่�นเนล ซึ่�งต่่างเป็็นผู้�ผลิติ เนื้�อหารายการ และสามารถเจาะผู้�ชมกลุ่�มต่่าง ๆ ของตนได้้อย่่างสูงู สุุด • ช่่องจีเี อ็็มเอ็ม็ 25 ที่่�ยังั เป็น็ ของจีีเอ็ม็ เอ็็ม แกรมมี่� มีีกลุ่�มเป้า้ หมายเป็็นกลุ่�มคน หนุ่�มสาวยุคุ ใหม่่ เน้น้ เนื้�อหารายการแนวไลฟ์ส์ ไตล์์ ส่ว่ นบริษิ ัทั เช้น้ จ์์ 2561 จำ�ำ กัดั ทำ�ำ ธุรุ กิจิ ทั้�งออนไลน์์ ออนแอร์แ์ ละออนกราวน์์ รวมถึงึ การเตรียี มบุกุ แพลตฟอร์ม์ OTT เพื่�อรัับกระแสที่่�กำ�ำ ลัังมาแรงในปััจจุบุ ััน14 • สื่�อสาธารณะ มีีเอกลัักษณ์์เฉพาะตััวในการเป็็นที่�พึ่�งด้้านข้้อมููลข่่าวสารของ ผู้ �ชมในภาวะวิิกฤติิ • กลุ่�มเป้า้ หมายในความเป็น็ สื่�อสาธารณะนั้�น ทำำ�ให้ม้ ีกี ลุ่�มผู้�ชมที่�ไม่เ่ น้น้ กลุ่�มเฉพาะ มากนักั • จุดุ เด่่นไทยพีีบีเี อสมีีความพยายามในการดึึงกลุ่�มผู้�ชมรุ่�นใหม่ข่ึ้�นมา ด้้วยการ สร้า้ งเนื้�อหารายการใหม่่ๆ ที่่�น่า่ สนใจ โดยพิิจารณาจากความต้อ้ งการของผู้�ชม เป็็นหลักั • เนื้�อหารายการต้้องอยู่�ภายใต้้กรอบของสื่�อสาธารณะซึ่�งมีีกฎหมายรัับรองไว้้ ทำ�ำ ให้ต้ ้้องมีคี วามเป็น็ กลางมากที่่�สุดุ ไม่่เลือื กข้า้ ง ต้้องแสดงถึงึ รสนิยิ มอันั ดีี เน้้น การบริิการสาธารณะ ไม่่สร้้างผลลบหรืืออัันตรายต่อ่ สัังคม15 ปัญั หาอุุปสรรคและปััจจััยที่่เ� กี่ย�่ วข้อ้ งในการให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทัศั น์์ ภาคพื้้น� ดิินในระบบดิจิ ิทิ ัลั จากการสััมภาษณ์ผ์ู้�ให้บ้ ริิการรายการโทรทัศั น์ภ์ าคพื้�นดินิ ในระบบดิจิ ิทิ ััล จำ�ำ นวน 7 ราย ยังั พบว่่า มีีปััญหาอุุปสรรคในการให้บ้ ริิการ ซึ่�งต้อ้ งการให้ม้ ีีการปรัับปรุุงแก้ไ้ ข ดัังต่่อไปนี้� 1. หลัักเกณฑ์์การหารายได้้จากการโฆษณาที่่�กำำ�หนดไว้้ ในพระราชบััญญััติิการประกอบกิิจการ กระจายเสียี งและกิิจการโทรทัศั น์์ พ.ศ. 2551 ยังั ไม่ส่ อดคล้อ้ งกัับความเป็็นจริิงในทางปฏิบิ ัตั ิิ เนื่�องจาก พระราชบัญั ญัตั ิกิ ำำ�หนดให้้โทรทััศน์ด์ ิิจิิทััลโฆษณาได้เ้ พีียงชั่�วโมงละ 12 นาทีคี รึ่�ง ทำำ�ให้ผู้้�ประกอบกิจิ การ ต้้องวางกลยุุทธ์ก์ ารวางโฆษณา รวมทั้�งการโฆษณาแฝงด้ว้ ยกลยุทุ ธ์ต์ ่่างๆ เพื่�อให้ม้ ีีรายได้้เพิ่�มขึ้�น 14 สัมั ภาษณ์์ คุุณเดีียว วรตั้�งตระกูลู รองประธานเจ้า้ หน้า้ ที่�บริหิ ารช่่องวันั 31 วัันที่� 15 ธัันวาคม 2564 15 สััมภาษณ์์ คุุณพิภิ พ พานิิชภัักดิ์์� รองผู้้�อำ�ำ นวยการองค์์การกระจายเสียี งและแพรร่ภ่ าพสาธารณะแห่่งประเทศไทย วันั ที่� 28 มกราคม 2564.

มหาวิิทยาลััยสุโุ ขทััยธรรมาธิิราช 13 2. การวัดั ความนิยิ มจากจำ�ำ นวนผู้�ชมรายการโทรทัศั น์์ (ratings) ในปัจั จุบุ ันั ยังั ไม่ส่ ะท้อ้ นความนิยิ ม ที่�แท้้จริิงของผู้�ชมในยุุค multiscreen และมัักพึ่�งพาการสำ�ำ รวจความนิิยมของ Nielsen แห่่งเดีียว จึึงต้้องการให้้ กสทช. สนัับสนุุนเงิินทุุนในส่่วนของการสำำ�รวจความนิิยมของผู้�ชม โดยควรมีีการวััด ความนิยิ มจากแพลตฟอร์ม์ ที่�หลากหลาย เช่น่ แพลตฟอร์ม์ ออนไลน์ด์ ้้วย 3. หลัักเกณฑ์์การส่่งเสริิมให้้คนพิิการสามารถเข้้าถึึงดิิจิิทััลทีีวีียัังไม่่เหมาะสม ไม่่สอดคล้้องกัับ การนำำ�ไปปฏิิบัตั ิแิ ละเป็็นภาระค่่าใช้จ้ ่่ายแก่่ผู้�ประกอบกิิจการ ผู้�ให้บ้ ริิการจึงึ ต้้องการให้้ กสทช. เข้า้ มาช่ว่ ย สนับั สนุนุ ค่่าใช้้จ่า่ ยที่�เกิิดจากการบริิการส่่วนนี้� 4. OTT เป็น็ เทคโนโลยีีที่่�มีีผลกระทบต่อ่ การประกอบกิิจการของดิิจิทิ ัลั ทีวี ีี ด้ว้ ยจำ�ำ นวนผู้�ชม OTT ที่�เพิ่�มจำำ�นวนมากขึ้�นเรื่�อยๆ ก็ท็ ำำ�ให้้ผู้�ชมทีวี ีีดิจิ ิิทัลั ส่่วนใหญ่่จะเหลือื แต่่คนสูงู อายุุในอนาคต 5. กระแสการเปลี่�ยนแปลงของเทคโนโลยีไี ปสู่�การหลอมรวม (Technology Convergence) และ กระแสสื่�อออนไลน์์ที่่�กำ�ำ ลัังครองโลกการสื่�อสารในปััจจุบุ ันั และอนาคต เป็็นปัญั หาและอุุปสรรคที่�หลีีกเลี่�ยง ไม่ไ่ ด้้ รวมถึงึ สถานการณ์ข์ อง COVID-19 ที่�เข้้ามาทำ�ำ ให้บ้ ริิษัทั ผู้�ผลิติ สินิ ค้า้ และบริิการต่่างๆต้อ้ งลดค่่าใช้้ จ่่ายการโฆษณาลงไปมาก 6. ผู้้�ประกอบกิิจการมีีความต้้องการเห็็นนโยบายและแนวทางระยะยาวของ กสทช. อย่่างชัดั เจน ก่่อนหมดอายุุใบอนุุญาต เพื่�อการวางแผนล่ว่ งหน้้า 7. ผู้้�ประกอบกิจิ การต้อ้ งการคณะกรรมการ กสทช. ชุดุ ใหม่ท่ ี่่�มีคี วามเข้า้ ใจถ่อ่ งแท้ใ้ นธุรุ กิจิ โทรทัศั น์์ เข้้าใจความเป็น็ ผู้�ประกอบกิจิ การ และควรเป็็นผู้�ที่�มาจากภาคเอกชนบ้า้ ง

14 บทที่่� 1 สถานการณ์์การให้บ้ ริิการรายการโทรทัศั น์ใ์ นยุคุ ภูมู ิทิ ััศน์์สื่อ�่ ใหม่่

มหาวิทิ ยาลัยั สุโุ ขทััยธรรมาธิริ าช 15 กลยุุทธ์ด์ ้้านการให้้บริกิ ารและการหารายได้้ จากการสััมภาษณ์์ผู้�ประกอบกิิจการโทรทััศน์์ภาคพื้�นดิินระบบดิิจิิทััล พบว่่าผู้�ให้้บริิการมีีกลยุุทธ์์ ด้้านการให้้บริิการและการหารายได้้ของรายการโทรทัศั น์์ในยุุคภูมู ิิทััศน์ส์ื่�อใหม่่ ดัังนี้� 1. ตลาดโทรทััศน์์ดิิจิิทััลเป็็นตลาดที่่�มีีการแข่่งขัันสููง ช่่องทีีวีีแต่่ละช่่องจึึงต้้องมีีการวางตำ�ำ แหน่่ง ตนเองให้ช้ ััดเจน เพื่�อจะทำำ�ให้้มีสี ่่วนแบ่ง่ ในตลาดและประสบความสำำ�เร็็จได้้ 2. เทคโนโลยีทีี่�เปลี่�ยนแปลงอย่่างรวดเร็ว็ ในยุคุ ดิทิ ัลั ทำ�ำ ให้ม้ ูลู ค่่าของโฆษณาทีีวีลี ดลง และเม็็ดเงินิ โฆษณาถูกู นำ�ำ ไปลงที่�สื่�อออนไลน์ก์ ันั มากขึ้�น แต่ท่ ีวี ีดี ิจิ ิทิ ัลั หลายช่อ่ งมองเชิงิ กลยุทุ ธ์ว์ ่า่ สื่�อออนไลน์ก์ ็เ็ ป็น็ โอกาส ใหม่ท่ี่�จะนำ�ำ เอาเนื้�อหารายการดีๆี ที่่�มีอี ยู่�ออกเผยแพร่บ่ นแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ เพื่�อเพิ่�มการเข้า้ ถึงึ ประชาชน ผู้�ชมที่�หลากหลายมากขึ้�นเช่น่ กััน 3. ลักั ษณะของผู้�ชมกลุ่�มเป้า้ หมายเปลี่�ยนแปลงไป ทำำ�ให้ค้ นดูทู ีวี ีเี ป็น็ หลักั อยู่�ในกลุ่�มที่่�มีอี ายุมุ ากขึ้�น ช่่องทีีวีีจึึงต้้องขยายช่่องทางการรัับชมผ่่านทางออนไลน์์มากขึ้�น รวมทั้�งการสร้้างสรรค์์กิิจกรรมต่่างๆ เพื่�อดึงึ ผู้�ชมกลุ่�มหนุ่�มสาวให้้อยู่่�กัับตนให้้นานที่่�สุุด 4. กลยุทุ ธ์ก์ ารสร้า้ งพันั ธมิติ รกับั แพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ หรือื OTT เพื่�อขยายฐานผู้�ชมระดับั นานาชาติิ และเพิ่�มเม็็ดเงิินโฆษณา จะช่ว่ ยให้ช้ ่่องทีีวีีปรับั ตััวได้ท้ ันั ต่อ่ สถานการณ์ป์ ัจั จุบุ ััน 5. การสื่�อสารการตลาดในยุุคดิจิ ิทิ ัลั จำำ�เป็น็ ต้้องใช้้ช่่องทางหลากหลาย เช่น่ การสร้้าง Personal Brand ผ่า่ นพิธิ ีกี รหรือื ผู้้�ดำ�ำ เนิินรายการที่�สะท้อ้ นถึึงเอกลัักษณ์์ของช่่อง รวมทั้�งการเข้้าไปร่่วมกิจิ กรรมเพื่�อ เผยแพร่่ผลงานในระดัับโลก ซึ่�งนับั ว่่าเป็็นกลยุทุ ธ์์ที่่�สำำ�คััญ 6. นอกจากการผลิิตรายการเองแล้้ว ผู้�ให้้บริิการช่่องทีีวีีจำ�ำ เป็็นต้้องคััดเลืือกเนื้�อหารายการจาก ต่่างประเทศที่�ไม่่เคยมีีในประเทศไทยมาออกอากาศเพื่�อสร้้างความแตกต่า่ งจากคู่�แข่ง่ และดึงึ ความสนใจ จากผู้ �ชม 1.2.2 โทรทัศั น์์ผ่า่ นโครงข่า่ ยเคเบิิล การให้บ้ ริิการรายการและกลุ่่ม� เป้้าหมาย จากการสััมภาษณ์ผ์ู้�ประกอบกิิจการเคเบิิลทีวี ีทีั้�ง 7 ราย ทั้�งผู้�ประกอบกิจิ การระดับั ชาติแิ ละระดัับ ท้้องถิ่�น รวมทั้�งนายกสมาคมเคเบิิลทีวี ีแี ละโทรคมนาคมแห่่งประเทศไทย ได้้ข้อ้ สรุุปว่่ากลุ่�มเป้า้ หมายของ เคเบิลิ ทีวี ีีมีีความหลากหลายตามพื้�นที่�การให้บ้ ริกิ าร ตัวั อย่่างเช่่น ผู้�ประกอบกิจิ การเคเบิลิ ทีีวีีรายใหญ่่ใน เขตกรุงุ เทพมหานคร มองตลาดเคเบิิลทีีวีีปัจั จุุบันั นี้้�ว่่ามีีลูกู ค้้าหลักั 2 กลุ่�ม คืือ 1) ลููกค้า้ รายเหมา คือื กลุ่�มพวกโรงแรม กลุ่�มอพาร์ท์ เม้น้ ต์์ และ 2) ลููกค้้ารายเดี่�ยว เช่่น ผู้้�พัักอาศััยตามบ้้าน ตึกึ แถว และคอนโดมิเิ นีียม ผู้ �ประกอบกิิจการเคเบิิลทีีวีีในเมืืองใหญ่่ส่่วนมากยัังคงมีีรายได้้ในส่่วนของลููกค้้ารายเหมา อยู่� เนื่�องจากผู้�ชมไม่่ได้้เป็็นผู้�เลืือกผู้�ให้้บริิการแต่่เจ้้าของกิิจการ เช่่น โรงแรม/อพาร์์ทเม้้นต์์เป็็นผู้�เลืือก โดยพิิจารณาจากราคาที่�เหมาะสมและการให้้บริิการประกอบกัันไป ส่่วนตลาดกลุ่�มลููกค้้ารายเดี่�ยวนั้�น จำำ�นวนลููกค้้าลดลงอย่่างชััดเจน เนื่�องจากลููกค้้าแต่่ละรายมีีตััวเลืือกแพ็็กเกจการให้้บริิการที่่�ถููกใจจาก

16 บทที่่� 1 สถานการณ์์การให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทััศน์์ในยุคุ ภูมู ิทิ ัศั น์ส์ ื่อ่� ใหม่่ ผู้�ประกอบกิิจการแต่่ละรายได้้ ดัังนั้�น ผู้�ประกอบกิิจการรายเล็็กระดัับท้้องถิ่�นจึึงไม่่สามารถแข่่งขัันกัับ ผู้�บระกอบการรายใหญ่ร่ ะดับั ชาติิได้้ เนื่�องจากผู้�ให้บ้ ริกิ ารระดับั ชาติิเป็็นผู้�ให้้บริิการโครงข่่ายอิินเทอร์เ์ น็ต็ ที่�สามารถเข้า้ ถึงึ ผู้�ชมได้้ง่า่ ยกว่า่ เพีียงแต่พ่ ่่วงเนื้�อหารายการเพิ่�มเข้้าไปเป็น็ ของแถมหรือื แรงจูงู ใจให้ล้ ููกค้า้ โดยไม่ต่ ้้องเสียี ค่่าใช้้จ่า่ ยแต่่อย่่างใด จากการสััมภาษณ์์ผู้�ให้้บริิการเคเบิิลทีีวีีรายใหญ่่ในภููมิิภาค ได้้ข้้อมููลที่�เป็็นไปในทิิศทางเดีียวกัันว่่า ปัจั จุบุ ันั นี้�พฤติกิ รรมผู้�บริโิ ภคเปลี่�ยนแปลงไป ผู้�ประกอบกิจิ การเคเบิลิ ทีวี ีหี ลายรายก็ไ็ ม่ส่ ามารถดำำ�เนินิ ธุรุ กิจิ อยู่�ได้้ แต่่ถ้้าให้บ้ ริิการในเมืืองใหญ่่ ซึ่�งมีโี รงแรม คอนโดมีีเนียี ม และอพาร์์ทเม้้นต์์ จำ�ำ นวนมาก ก็็มีกี ลุ่�ม เป้า้ หมายแตกต่า่ งเพราะเป็น็ เมือื งท่อ่ งเที่�ยว ผู้�ประกอบกิจิ การธุรุ กิจิ ให้บ้ ริกิ ารที่่�พักั เหล่า่ นี้้�จึงึ ยังั ต้อ้ งการติดิ ตั้�งเคเบิิลทีีวีีให้้แก่่ผู้�เข้้าพัักอาศััย เนื่�องจากในบางพื้�นที่่�ยัังไม่่สามารถรัับสััญญาณทีีวีีดาวเทีียมได้้ชััดเจน ลัักษณะพิิเศษของกลุ่�มเป้้าหมายในพื้�นที่�เมืืองท่่องเที่�ยว คืือ มีีคนต่่างชาติิพัักอาศััยอยู่�เป็็นจำำ�นวนมาก ดัังนั้�น คนต่่างชาติิจึึงจััดว่่าเป็็นลููกค้้ารายเดี่�ยวที่�เป็็นกลุ่�มเป้้าหมายหลัักที่่�ต้้องการชมช่่องรายการต่่าง ประเทศ จึงึ ทำำ�ให้ธ้ ุรุ กิจิ เคเบิลิ ทีวี ีใี นพื้�นที่่�ท่อ่ งเที่�ยวยังั มีรี ายได้จ้ ากลูกู ค้า้ รายเดี่�ยวซึ่�งเป็น็ คนต่า่ งชาติแิ ละคน สููงอายุอุ ยู่่�บ้้าง ในขณะที่่�ลูกู ค้า้ คนไทยจำำ�นวนมากหายไป สถานการณ์์ COVID-19 มีีผลต่อ่ การประกอบกิจิ การเคเบิลิ ทีวี ีใี นเชิิงลบ เพราะช่ว่ งที่่�มีกี ารระบาด นี้� ชาวต่า่ งชาติเิ ดิินทางเข้้าประเทศน้้อยลง แต่่จำำ�นวนสมาชิิกรายเดี่�ยวตามบ้้านเหมืือนเดิิม ผู้�บริิหารบาง รายมองว่่าปััญหาของเคเบิิลทีีวีีในต่่างจัังหวััดยัังพอดำำ�เนิินกิิจการต่่อไปได้้ หากไม่่มีีสถานการณ์์การแพร่่ ระบาดของเชื้�อไวรัสั COVID-19 จากการสััมภาษณ์์ผู้�ประกอบกิิจการเคเบิิลทีีวีีรายหนึ่�งในภาคตะวัันออก พบว่่ากลุ่�มเป้้าหมาย ส่่วนใหญ่่เป็็นคนในพื้�นที่�ซึ่�งทำ�ำ งานไปและชมรายการไป ชอบชมรายการท้้องถิ่�น และกลุ่�มผู้้�สูงู อายุุที่่�รัับชม รายการเป็็นเพื่�อนแก้้เหงา แต่่ลููกค้้าก็็มีีจำำ�นวนลดลงเพราะผู้�ชมหัันไปรัับชมรายการผ่่านสมาร์์ทโฟนกััน มากขึ้�น ถ้้าบ้้านใดไม่่มีีผู้้�สููงอายุุก็็มัักจะยกเลิิกการเป็็นสมาชิิกเคเบิิลทีีวีี ปััจจุุบัันนี้� แม้้ยอดผู้�ชมจะลดลง แต่่ก็็ยัังไม่่มาก เพราะประชาชนยัังชื่�นชอบเนื้�อหารายการโทรทััศน์์อยู่� ทั้�งในแพลตฟอร์์มฟรีีทีีวีีและ ช่อ่ งรายการต่่างประเทศ จากการสััมภาษณ์ผ์ู้�ประกอบกิจิ การเคเบิิลทีวี ีขี ้้างต้้น จะเห็็นว่า่ กลุ่�มเป้า้ หมายของผู้�ชมเคเบิิลทีวี ีนีั้�น มีีความหลากหลาย อย่่างไรก็็ตาม ทรูวู ิิชั่�นส์์ ซึ่�งเป็น็ ผู้�ให้้บริิการโทรทัศั น์แ์ บบบอกรัับสมาชิิกระดับั ชาติิซึ่�งมีี จำ�ำ นวนสมาชิกิ ประมาณ 4 ล้า้ นราย ได้้กล่่าวถึึงกลุ่�มเป้า้ หมายของบริษิ ััทว่า่ เนื่�องจากทรูเู ป็น็ องค์ก์ รที่่�มีี การให้บ้ ริกิ ารเนื้�อหารายการผ่า่ นหลากหลายแพลตฟอร์์ม จึึงไม่่กัังวลกัับการที่�ผู้�ชมเคเบิิลทีวี ีจี ะย้า้ ยไปชม ผ่า่ นแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์

มหาวิิทยาลัยั สุโุ ขทััยธรรมาธิิราช 17 ปัญั หาอุุปสรรคและปัจั จััยที่่�เกี่ย่� วข้อ้ งในการให้บ้ ริิการรายการโทรทััศน์์ ผ่่านโครงข่่ายเคเบิิล จากการสััมภาษณ์ผ์ู้�ประกอบกิจิ การเคเบิิลทีวี ีี 7 ราย พบว่า่ มีปี ัญั หาอุุปสรรคและปััจจััยที่�เกี่�ยวข้้อง กับั การให้บ้ ริิการรายการโทรทััศน์ผ์ ่า่ นโครงข่า่ ยเคเบิลิ ดัังนี้� 1. ผู้้�ให้้บริิการเคเบิิลทีีวีีมีีความเห็็นว่่าหลัักเกณฑ์์การเผยแพร่่กิิจการโทรทััศน์์ที่ �ให้้บริิการเป็็น การทั่�วไป (must carry) ไม่่เป็น็ ประโยชน์ก์ ับั เคเบิลิ ทีวี ีี แต่่ทางเคเบิลิ ทีวี ีีต้้องเป็น็ ผู้้�รัับผิดิ ชอบภาระซึ่�งถืือ เป็น็ ค่า่ ใช้จ้ ่่ายที่�เพิ่�มขึ้�น 2. เคเบิลิ ทีวี ีรี ายเล็ก็ ในต่า่ งจังั หวัดั ประสบสภาวการณ์แ์ ข่ง่ ขันั ที่่�รุนุ แรง โดยคู่�แข่ง่ ได้ม้ ีกี ารนำ�ำ รายการ มาเผยแพร่ท่ างแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ เช่น่ OTT โดยไม่่ต้้องเสียี ค่า่ ใบอนุุญาต จึึงสามารถทำำ�การตลาดได้้ดีี กว่่าทีีวีีดิจิ ิิทัลั และเคเบิลิ ทีีวีี ทั้�งยังั ไม่่ถูกู ควบคุุมด้ว้ ยกฎระเบีียบต่่าง ๆ นัับว่า่ เป็น็ การแข่ง่ ขันั ที่�ไม่เ่ ป็น็ ธรรม 3. ภาครััฐมีีการกำำ�กัับดููแลผู้�ประกอบกิิจการเคเบิิลท้้องถิ่�นเข้้มงวดมาก เช่่น เรื่�องเนื้�อหาและ การโฆษณา แต่่การกำ�ำ กัับดููแลแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์มีคี วามเข้้มงวดที่่�น้้อยกว่่า ซึ่�งผู้�ให้บ้ ริกิ ารเคเบิิลทีวี ีีมีี ความเห็็นว่า่ ควรจะมีีการกำ�ำ กัับดููแลภายใต้ม้ าตรฐานเดียี วกััน 4. เคเบิิลทีีวีีท้้องถิ่�นมีีบทบาทช่่วยเสริิมสร้้างอััตลัักษณ์์และวััฒนธรรมท้้องถิ่�นมาตลอด แต่่ไม่่เคย ได้ร้ ับั การส่่งเสริมิ สนัับสนุุนจากภาครัฐั จึงึ ต้อ้ งการให้้ กสทช. พิิจารณาให้้การสนัับสนุนุ ผู้�ประกอบกิจิ การ ระดัับท้้องถิ่�น เพื่�อช่่วยเหลืือผู้�ประกอบกิิจการรายเล็็กให้้ได้้รัับความสะดวก และควรปรัับกฎระเบีียบที่� ล้้าหลังั ให้้เหมาะสมกับั สภาพการประกอบกิจิ การเพื่�อให้้อยู่�รอดต่อ่ ไปได้้ 5. ธุรุ กิจิ เคเบิลิ ทีวี ีที ้อ้ งถิ่�นกำ�ำ ลังั อยู่�ในช่ว่ งถดถอย หากปรับั ตัวั ไม่ท่ ันั ก็ไ็ ม่ส่ ามารถอยู่�รอดได้ใ้ นอนาคต อันั ใกล้้อย่า่ งแน่่นอน

18 บทที่่� 1 สถานการณ์ก์ ารให้้บริกิ ารรายการโทรทััศน์์ในยุคุ ภููมิทิ ัศั น์ส์ ื่่อ� ใหม่่ กลยุทุ ธ์์ด้า้ นการให้บ้ ริกิ ารและการหารายได้้ จากการสััมภาษณ์์ผู้�ประกอบกิิจการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายเคเบิิล พบว่่าผู้�ให้้บริิการมีีกลยุุทธ์์ด้้าน การให้้บริกิ ารและการหารายได้้ของรายการโทรทััศน์์ในยุคุ ภูมู ิิทััศน์ส์ื่�อใหม่่ ดัังนี้� 1. ผู้้�ประกอบการเคเบิิลทีีวีีที่�ได้้รัับใบอนุุญาตระดัับชาติิและระดัับท้้องถิ่�น ยัังพออยู่�รอดได้้ใน เมือื งใหญ่่ โดยอาศัยั รายได้จ้ ากลูกู ค้า้ รายเหมา แต่ล่ ูกู ค้า้ รายเดี่�ยวตามบ้า้ นที่่�พักั อาศัยั มีพี ฤติกิ รรมผู้�บริโิ ภค ต่่างกัันไปแต่่ละพื้�นที่� ผู้�ประกอบกิิจการจึึงควรศึึกษาความต้้องการของกลุ่�มลููกค้้าให้้ชััดเจนเพื่�อนำำ�เสนอ สิินค้า้ และบริกิ ารให้้ตรงกับั กลุ่�มเป้า้ หมายอย่า่ งแท้จ้ ริิง 2. ผู้้�ประกอบกิิจการเคเบิิลทีีวีีอาจต้้องใช้้กลยุุทธ์์การควบรวมกิิจการระหว่่างผู้ �ประกอบกิิจการ เคเบิิลทีีวีีในภููมิิภาคด้้วยกัันหากถึึงวาระจำำ�เป็็น และร่่วมกัันบริิหารตามความเหมาะสมเพื่�อลดต้้นทุุน การประกอบกิจิ การ 3. ผู้้�ให้บ้ ริกิ ารเคเบิลิ ทีวี ีใี นระบบเก่า่ ควรเปลี่�ยนไปใช้โ้ ครงข่า่ ยไฟเบอร์อ์ อพติคิ เพื่�อยกระดับั คุณุ ภาพ การให้้บริิการ ดังั นั้�น กสทช. จึึงควรช่ว่ ยสนัับสนุุนเรื่�องโครงข่่ายเพื่�อแก้ไ้ ขปััญหา 4. ควรแก้้ปััญหาเรื่�องการเรีียงช่่องทีีวีี เพราะผู้�ประกอบกิิจการเคเบิิลทีีวีีมีีความเห็็นว่่าการเรีียง ช่อ่ งทำำ�ให้้ลููกค้า้ ไม่่ได้้รัับความสะดวกในการรัับชม 5. การขอรัับการสนับั สนุุนจาก กสทช. เพื่�อหาช่่องทางให้้สามารถใช้้เงินิ กองทุนุ อุดุ หนุนุ ให้เ้ คเบิิล ท้อ้ งถิ่�นอยู่�รอดได้้ 1.2.3 โทรทัศั น์์ผ่า่ นโครงข่า่ ยดาวเทีียม การให้บ้ ริิการรายการและกลุ่่�มเป้า้ หมาย พื้�นที่�ในการให้้บริิการของทีีวีีดาวเทีียมนั้�นกิินพื้�นที่�กว้้าง จึึงไม่่ได้้เน้้นรายการท้้องถิ่�นซึ่�งเป็็นจุุดขาย เหมือื นรายการของเคเบิลิ ทีวี ีี (ในระดับั ท้อ้ งถิ่�น) ปัจั จุบุ ันั นี้�สื่�อออนไลน์ด์ ึงึ ลูกู ค้า้ จากทีวี ีดี าวเทียี มไปมาก บาง รายที่่�ยังั พออยู่�ได้เ้ พราะกลุ่�มอายุลุ ูกู ค้า้ 40-45 ปีขีึ้�นไป อาศัยั อยู่่�ต่า่ งจังั หวัดั ชอบเปิิดทีีวีีเป็็นเพื่�อน ส่่วนกลุ่�มผู้้�สููงอายุุจะมีีปััญหาเรื่�องการมอง เห็น็ เรื่�องสุขุ ภาพ ดังั นั้�นทีวี ีจี อใหญ่ย่ ังั ตอบโจทย์ข์ องกลุ่�มผู้้�สูงู อายุุอยู่� แต่่ก็ต็ ้้องเป็็นผู้้�สููงอายุทุ ี่่�มีเี งิินจ่่ายค่่าสมาชิิก ส่่วน ลููกค้้ากลุ่�มอายุุ 40 ปีีลงมาจะรู้้�จัักอุุปกรณ์์สมััยใหม่่ มากกว่า่ จึงึ มักั จะหันั ไปรับั ชมผ่า่ นแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์ก์ ันั มากขึ้ �น

มหาวิทิ ยาลััยสุุโขทัยั ธรรมาธิริ าช 19 ปัจั จุบุ ันั นี้� การโฆษณาทางโทรทัศั น์จ์ ะมีคี วามยาวขึ้�น กลายเป็น็ รายการขายสินิ ค้า้ (TV Shopping) เพราะเจ้า้ ของทุนุ ใหญ่ท่ ี่่�คุมุ เงินิ โฆษณาย้า้ ยเงินิ ไปอยู่�บนแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ ดังั นั้�นเวลาโฆษณาของโทรทัศั น์์ ทุกุ แพลตฟอร์ม์ จะเหลือื มากพอสำำ�หรับั TV Shopping ทำ�ำ ให้เ้ จ้า้ ของสินิ ค้า้ สามารถรู้้�จำำ�นวนคนที่�เข้า้ มาซื้�อ สิินค้้าได้้ทันั ทีี ไม่่ต้อ้ งรอดูยู อดขายหลังั โฆษณา ซึ่�งนัับเป็็นปัจั จััยสำ�ำ คััญที่่�มีีผลกับั ลูกู ค้า้ ที่�จะตััดสิินใจมาซื้�อ เวลาโฆษณาในทีวี ีดี าวเทียี มเช่น่ กันั จากการสััมภาษณ์์ผู้�ให้้บริิการทีีวีีดาวเทีียมรายใหญ่่ของประเทศไทย พบว่่ากลุ่�มเป้้าหมาย คืือ ผู้�ชมที่่�มีอี ายุุ 45 ปีขีึ้�นไป อาศัยั อยู่�ในกรุงุ เทพ ปริมิ ณฑล และหัวั เมือื งใหญ่่ ผู้�ประกอบกิจิ การรายนี้้�มีกี ารนำำ� นวััตกรรมและเทคโนโลยีใี หม่่ๆ มาใช้ใ้ นธุรุ กิิจเสมอ เช่น่ เป็็นผู้้�ริิเริ่�มการผลิิตและจำ�ำ หน่า่ ยอุุปกรณ์์เกี่�ยวกัับ การสื่�อสารผ่่านทางดาวเทียี ม และบริกิ ารแพลตฟอร์์มดาวเทีียม ส่ว่ นการให้้บริิการรายการนั้�น นอกจาก การนำ�ำ รายการจากช่่องทีีวีีดิิจิิทััลไปออกอากาศแล้้ว ส่่วนใหญ่่ได้้มีีการซื้�อเนื้�อหารายการจากต่่างประเทศ มาอีกี ทางหนึ่�งด้ว้ ย แม้ว้ ่่าในอดีีตจะเคยมีีการผลิิตรายการเองแต่่พบว่่าไม่คุ่้�มค่า่ ในเชิิงธุรุ กิจิ

20 บทที่�่ 1 สถานการณ์ก์ ารให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทััศน์ใ์ นยุคุ ภูมู ิิทััศน์ส์ ื่อ่� ใหม่่ ปััญหาอุุปสรรคและปัจั จัยั ที่เ่� กี่ย่� วข้อ้ งในการให้้บริิการรายการโทรทััศน์์ ผ่่านโครงข่่ายดาวเทีียม จากการสััมภาษณ์์ผู้�ให้้บริิการรายการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายดาวเทีียมรายใหญ่่ และรายย่่อย พบว่่า มีีปััญหาอุุปสรรคและปััจจััยที่�เกี่�ยวข้้องกัับการให้้บริิการรายการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายดาวเทีียม ดังั นี้� 1. หลักั เกณฑ์ก์ ารเผยแพร่ก่ ิจิ การโทรทัศั น์ท์ี่�ให้บ้ ริกิ ารเป็น็ การทั่�วไป (must carry) ทำ�ำ ให้ผู้้�ประกอบ กิิจการเคเบิิลทีีวีีและทีีวีีดาวเทีียมเสีียเปรีียบ เมื่�อมีีการเปลี่�ยนระบบโทรทััศน์์จากแอนะล็็อกเป็็นดิิจิิทััล ทั้�งหมดแล้้ว เมื่�อ ปีี พ.ศ. 2563 กสทช. จึึงไม่ค่ วรจะใช้้กฎ must carry ต่่อไป 2. ทีวี ีอี อนไลน์ด์ ึงึ ลูกู ค้า้ จากทีวี ีดี าวเทียี มไปมาก ที่่�ยังั พอดำ�ำ เนินิ ธุรุ กิจิ อยู่�ได้้ ก็เ็ พราะมีผีู้�ชมกลุ่�มอายุุ 40 ปีขีึ้�นไปที่�พอมีีฐานะ อาศััยอยู่่�ต่า่ งจังั หวััด รวมทั้�งผู้้�สููงอายุทุี่�เปิิดทีีวีีเป็น็ เพื่�อน ส่ว่ นลููกค้้ากลุ่�มอายุุ 40 ปีลี งมา ส่่วนใหญ่จ่ ะหันั ไปรับั ชมผ่่านแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ 3. การกำำ�กับั ดููแลที่�ไม่่เท่่าเทียี มและไม่่เป็็นธรรม ทำ�ำ ให้คู้่�แข่ง่ ที่�ให้บ้ ริิการออนไลน์์ เช่่น IPTV และ OTT ได้เ้ ปรียี บมากเกินิ ไป ถ้า้ กสทช. มีกี ารพิจิ ารณาปรับั ลดค่า่ ธรรมเนียี มและความเข้ม้ งวดด้า้ นการกำ�ำ กับั ดูแู ลเนื้�อหารายการลงบ้้าง ก็อ็ าจช่ว่ ยให้ท้ ีีวีีดาวเทีียมสามารถรักั ษาสถานภาพดำ�ำ เนิินธุุรกิิจต่่อไปได้้ กลยุทุ ธ์ด์ ้า้ นการให้้บริิการและการหารายได้้ จากการสััมภาษณ์์ผู้�ให้้บริิการโทรทััศน์์ผ่่านโครงข่่ายดาวเทีียม พบว่่าผู้�ให้้บริิการมองว่่ากลยุุทธ์์ใน การให้บ้ ริกิ ารและการหารายได้้ของทีวี ีดี าวเทียี มในยุคุ ภูมู ิิทััศน์์สื่�อใหม่่ ได้้แก่่ 1. กลยุทุ ธ์ก์ ารตอบสนองกลุ่�มเป้า้ หมายระดับั ท้อ้ งถิ่�น เพราะผู้�ให้บ้ ริกิ ารทีวี ีดี าวเทียี มมีจี ุดุ แข็ง็ ด้า้ น กลยุทุ ธ์์การให้บ้ ริิการแก่ล่ ููกค้้าในท้้องที่�ให้้บริิการ ซึ่�งผู้�ประกอบกิจิ การทีีวีดี ิจิ ิทิ ัลั หรืือผู้�ประกอบกิจิ การราย ใหญ่อ่ื่�นๆ ไม่่สามารถแข่ง่ ขันั ได้้ 2. หาก กสทช. มีีการผ่่อนคลายเรื่�องกำ�ำ กัับดููแล ลดความเข้้มงวด และทางสมาคมโทรทััศน์์ ดาวเทียี มใช้ก้ ลยุทุ ธ์ช์ ่ว่ ยดูแู ลแบ่ง่ ปันั เนื้�อหากัันเพื่�อลดต้้นทุนุ ก็เ็ ป็น็ แนวทางหนึ่�งในการพยายามรักั ษาธุรุ กิิจ ให้อ้ ยู่�รอดได้้ในอนาคต

มหาวิิทยาลัยั สุุโขทัยั ธรรมาธิิราช 21 1.2.4 โทรทัศั น์ผ์ ่า่ นโครงข่่ายอินิ เทอร์เ์ น็็ต (IPTV) การให้้บริกิ ารรายการและกลุ่่�มเป้า้ หมาย ผู้�ให้บ้ ริกิ าร IPTV ในประเทศไทยมีหี ลายราย แต่ร่ ายใหญ่ๆ่ เป็น็ ผู้�ให้บ้ ริกิ ารโทรคมนาคม เช่น่ TOT IPTV, AIS Play, และ 3BB จากการสัมั ภาษณ์ผ์ู้�ให้บ้ ริกิ าร IPTV รายใหญ่ข่ องประเทศ รวมทั้�งผู้�ให้บ้ ริกิ าร รายย่อ่ ยอื่�นๆ ผู้�ให้บ้ ริกิ ารหลายรายกล่า่ วถึงึ ความแตกต่า่ งระหว่า่ ง IPTV และ OTT ว่า่ เป็น็ เรื่�องการนิยิ าม ความหมายมากกว่่า ในอดีีตผู้�ให้้บริิการส่่วนใหญ่่ให้้บริิการแบบเดิินสายเพราะสััญญาณยัังไม่่เสถีียร แต่่ ทุุกวันั นี้้�สัญั ญาณอิินเทอร์เ์ น็ต็ เสถียี รและมีีความเร็็วมาก ก็็เรียี กกันั ว่่า OTT ทุุกวันั นี้�ทั้�ง IPTV และ OTT มีี ความคาบเกี่�ยวกันั มากจนมีีการเรีียกสลัับกันั ไปมา ลูกู ค้า้ หรือื ผู้�ชม IPTV เป็น็ กลุ่�มที่�แตกต่า่ งจากกลุ่�มผู้�ชมทีวี ีดี ิจิ ิทิ ัลั เคเบิลิ ทีวี ีี และทีวี ีดี าวเทียี ม เพราะ ส่่วนใหญ่่เป็็นคนวััยหนุ่�มสาวที่่�มีีความคุ้�นเคยกัับเทคโนโลยีียุุคดิิจิิทััล และชอบดููรายการประเภทเลืือกชม ตามความต้้องการและตามความสะดวก (on-demand) โดยไม่่ยึึดตามผัังรายการ ส่่วนใหญ่่ผู้�ใช้้บริิการ IPTV เป็็นกลุ่�มที่�ชอบชมซีีรีีส์์วััยรุ่�น และซีีรีีส์์วาย นอกเหนืือจากรายการของช่่องทีีวีีดิิจิิทััลแล้้ว เนื้�อหา รายการบน IPTV ก็็มีกี ารจััดหามาจากแหล่ง่ ต่า่ งๆ มีทีี่�ผลิิตเองบ้้างแต่่เป็็นส่่วนน้้อย ปัญั หาอุุปสรรคและปัจั จัยั ที่เ่� กี่�่ยวข้อ้ งในการให้บ้ ริิการ IPTV จากการสััมภาษณ์ผ์ู้�ให้้บริิการรายการโทรทััศน์ผ์ ่า่ นโครงข่า่ ยอิินเทอร์เ์ น็ต็ (IPTV) จำ�ำ นวน 3 ราย พบว่่า มีีปัญั หาอุปุ สรรคและปััจจััยที่�เกี่�ยวข้้องกัับการให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทััศน์ผ์ ่่านโครงข่่ายอิินเทอร์เ์ น็ต็ ดัังนี้ � 1. IPTV ต้อ้ งขอรัับใบอนุุญาตประกอบกิิจการโทรทััศน์ท์ี่�ไม่่ใช้ค้ ลื่�นความถี่�จาก กสทช. ในขณะที่� OTT ไม่ต่ ้อ้ งขออนุญุ าตตามกฎหมาย จึงึ ไม่ต่ ้อ้ งจ่า่ ยค่า่ ธรรมเนียี ม เสียี ภาษีี ฯลฯ IPTV จึงึ อยู่�ภายใต้ส้ ภาวะ การแข่ง่ ขันั ที่�ไม่่เป็น็ ธรรม 2. ประเทศไทยยัังมีีผู้�ให้้บริิการ IPTV แบบละเมิดิ ลิขิ สิทิ ธิ์�ผิดิ กฎหมายอยู่่�จำำ�นวนไม่น่ ้้อย โดยการ ให้้บริิการผ่่านทางเว็็บไซต์์ต่่างๆ ซึ่�งมีีเนื้�อหารายการหลากหลาย ราคาถููก และอาจมีีการพนัันเข้้ามาให้้ บริกิ ารด้้วย16 ทำำ�ให้้ผู้�ให้้บริิการ IPTV ที่�ได้้รัับใบอนุุญาตตามกฎหมายเสีียเปรีียบในการแข่ง่ ขัั กลยุุทธ์์ด้้านการให้บ้ ริกิ ารและการหารายได้้ จากการสัมั ภาษณ์ผ์ู้�ประกอบกิจิ การโทรทัศั น์ใ์ นรูปู แบบของ IPTV พบว่า่ ผู้�ประกอบกิจิ การมีกี ลยุทุ ธ์์ ด้้านการให้้บริิการและการหารายได้้ไปในทิิศทางเดีียวกัับ OTT คืือเน้้นความหลากหลายของรายการที่� น่า่ สนใจ ใช้้กลยุุทธ์ด์ ้า้ นราคา และมีกี ารสร้า้ งพันั ธมิิตรจััดส่่งเสริมิ การขายร่ว่ มกัับโทรศัพั ท์ม์ ือื ถืือแบรนด์์ ดัังต่่างๆ 16 BrandInside. ศึกึ IPTV ครั้�งใหม่่! 3BB ดึึง HBO ดัันยอด True ยัังใช้้ Premier League ส่ว่ น AIS ปรับั กลยุุทธ์์. สืืบค้น้ เมื่�อวัันที่� 1 พฤษภาคม 2564 จาก https://brandinside.asia/iptv-3bb-true-ais. วัันที่� 24 ธันั วาคม 2563.

22 บทที่่� 1 สถานการณ์์การให้บ้ ริิการรายการโทรทัศั น์ใ์ นยุคุ ภูมู ิทิ ััศน์์สื่อ�่ ใหม่่

มหาวิิทยาลัยั สุุโขทัยั ธรรมาธิริ าช 23 1.3 การให้้บริิการโทรทััศน์์ในรููปแบบโอทีีทีี (OTT) โอทีที ีี (OTT: Over-the-Top) คือื การให้้บริกิ ารแพร่่ภาพและเสียี งผ่า่ นเครืือข่า่ ยอินิ เทอร์์เน็ต็ หรืือ การให้บ้ ริกิ ารกระจายเสียี งหรือื บริกิ ารโทรทัศั น์ผ์ ่า่ นโครงข่า่ ยอื่�นที่�ไม่ใ่ ช่โ่ ครงข่า่ ยกระจายเสียี งหรือื โทรทัศั น์์ ผู้�ให้้บริิการ OTT ไม่่ได้เ้ ป็น็ เจ้้าของหรือื ผู้�ให้้บริกิ ารโครงข่า่ ยอิินเทอร์เ์ น็็ต ไม่ต่ ้อ้ งลงทุนุ โครงข่า่ ยสัญั ญาณ เอง ตััวอย่า่ งเช่น่ YouTube และ Facebook live เป็น็ ต้น้ วัตั ถุุประสงค์์ ประเภท และรูปู แบบการให้้บริกิ าร ส่ว่ นใหญ่่แล้ว้ OTT เป็็นการให้บ้ ริกิ ารรายการประเภทวิดิ ีโี อและภาพยนตร์ผ์ ่า่ นอินิ เทอร์เ์ น็็ตโดยที่� ผู้�ชมไม่จ่ ำำ�เป็น็ ต้้องเป็็นสมาชิิกเคเบิิลทีวี ีหี รืือทีวี ีดี าวเทียี มแบบบอกรัับสมาชิิก ผู้�ให้บ้ ริกิ าร OTT ที่่�มีีชื่�อเสียี ง ในขณะนี้� ตััวอย่่างเช่่น Netflix, Amazon Prime Video, Hulu และ Disney+ เป็น็ ต้น้ การรับั ชมโทรทััศน์์ แบบ OTT นั้�น ส่่วนมากผู้�ชมไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องชมตามเวลาออกอากาศหรืือที่�เรีียกว่่ามีีลัักษณะเป็็น Linear Service แต่่สามารถรัับชมได้้ตามเวลาที่�ผู้�ชมต้้องการ เป็็นการชมรายการย้้อนหลััง หรืือเรีียกชมตาม ความต้้องการ (on demand) จากการสำำ�รวจของ OVUM Research (2019) พบว่่ามีีผู้�ใช้บ้ ริกิ าร OTT ทั่�วโลกประมาณ 657 ล้้านคน ในปีี พ.ศ. 2562 และเพิ่�มขึ้�นอย่า่ งต่่อเนื่�อง คาดว่่าจะมีจี ำ�ำ นวนถึงึ 968 ล้า้ น คน ในปีี พ.ศ. 256617 17 OVUM. OTT Media Services Consumer Survey & OTT-CSP Partnership Study.2019.

24 บทที่�่ 1 สถานการณ์์การให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทััศน์ใ์ นยุุคภูมู ิิทััศน์์สื่�อ่ ใหม่่ ภาพที่่� 1.5 จำำ�นวนผู้ใ้� ช้้บริิการ OTT ทั่่ว� โลก ที่�มา: OVUM. (2019). OTT Media Services Consumer Survey & OTT-CSP Partnership Study. รููปแบบการให้้บริิการ OTT นั้�นมีีความแตกต่่างจากการให้้บริิการโทรทััศน์์ในรููปแบบเดิิม โดยมีี ผู้�เกี่�ยวข้้องหลายส่่วน และให้้บริิการบนเครืือข่่ายอิินเทอร์์เน็็ต องค์์ประกอบของบริิการ OTT (OTT Value Chain) ประกอบด้ว้ ย 5 ส่่วน ได้แ้ ก่่ 1) ผู้�เป็น็ 2) ผู้�ให้้ 3) ผู้�ให้้ 4) ผู้�ผลิิต 5. ผู้�ใช้้ เจ้า้ ของหรือื ผู้�ผลิติ บริกิ ารแพลตฟอร์์ม บริิการโครงข่า่ ย อุุปกรณ์์เพื่ �อรองรัับ บริกิ าร (End เนื้�อหา (Content การให้บ้ ริิการ OTT Creator/Copyright (Service อินิ เทอร์์เน็ต็ Users) Platforms) (Network (Devices) Owner) Provider)

มหาวิิทยาลัยั สุโุ ขทััยธรรมาธิิราช 25 สำำ�หรับั รููปแบบการทำ�ำ ธุรุ กิิจของผู้�ให้้บริิการ OTT นั้�น สามารถแบ่่งได้เ้ ป็็น 1) การหารายได้จ้ ากการ 2) การหารายได้จ้ ากการเก็บ็ ค่า่ 3) การหารายได้้จากการ เก็็บค่่าสมาชิกิ (Subscription บริกิ ารเป็น็ รายครั้�ง (Transactional โฆษณา (Advertising-Based Video on Demand: SVoD) Video on Demand: AVoD) Video on Demand: TVoD) 4) การหารายได้จ้ ากการเก็็บ 5) การให้้บริิการแบบไม่่หารายได้้ (As a Feature) เพื่�อ ค่า่ บริกิ ารเพิ่�มเติิมจากบริกิ ารเสริิม เพิ่�มช่่องทางให้้ลููกค้้าเข้้าถึงึ บริกิ าร OTT ของตนได้้มากขึ้�น หรืือ (Freemium) เพื่�อเป็น็ การรัักษาฐานลููกค้้าของตนเอง รายได้ข้ องการให้้บริิการ OTT สามารถเรีียงลำ�ำ ดัับจากมากไปน้อ้ ยได้ด้ ังั นี้� 1) 2) 3) AVoD SVoD TVoD ซึ่�งรูปู แบบการหารายได้้แบบ AVoD ได้ร้ ัับความนิิยมสููงสุดุ จากผู้้�รัับชมเนื่�องจากไม่ม่ ีีการเรีียกเก็บ็ ค่่าบริกิ ารจากผู้�ใช้บ้ ริกิ าร18 การให้บ้ ริิการรายการและกลุ่่ม� เป้า้ หมาย กลุ่�มเป้้าหมายของการให้้บริิการ OTT เป็็นผู้�ชมวััยหนุ่�มสาวลงมาและมีีความรู้�ในการใช้้เทคโนโลยีี ดิจิ ิทิ ัลั และคุ้�นชินิ กับั การใช้อ้ ุปุ กรณ์ต์ ่า่ งๆ พฤติกิ รรมของคนไทยในการรับั ชมเนื้�อหารายการในรูปู แบบ OTT นั้�น เพิ่�มสูงู อย่า่ งต่อ่ เนื่�อง Ovum (2019) คาดการณ์์ไว้้ว่่า จำ�ำ นวนผู้�บอกรัับสมาชิกิ OTT มีีแนวโน้้มเพิ่�มสูงู ขึ้�นอย่่างต่่อเนื่�อง อาจพุ่�งสููงถึึง 2.45 ล้า้ นคน ในปีี ค.ศ. 2024 โดยสููงกว่่าตัวั เลขผู้�ใช้้บริกิ าร OTT ในปีี 2015 ถึงึ 7 เท่า่ ตัวั ทั้�งนี้� แนวโน้้มการเติิบโตดัังกล่่าวเป็็นไปในทิศิ ทางเดียี วกันั กับั การเติบิ โตของจำ�ำ นวน ผู้�ชม OTT ทั่�วโลก ซึ่�ง Adobe และ The Diffusion Group (TDG) ได้้เคยทำ�ำ การศึึกษากลุ่�มอายุขุ องผู้�ชม ที่�เป็น็ สมาชิกิ บริกิ าร OTT ในประเทศสหรัฐั อเมริกิ า แล้ว้ พบว่า่ ค่า่ เฉลี่�ยของอายุขุ องผู้�ชมที่�เป็น็ สมาชิกิ OTT เป็็นกลุ่�มคนอายุตุ ่ำ�ำ �กว่า่ 30 ปีี กลุ่�มใหญ่่ที่่�สุดุ เป็น็ กลุ่�มที่่�มีอี ายุรุ ะหว่า่ ง 18-24 ปีี (ร้้อยละ 42.7) ตามด้ว้ ย กลุ่�มที่่�มีีอายุุระหว่่าง 25-29 ปีี (ร้้อยละ 18.4) ยิ่�งกลุ่�มผู้�ชมมีีอายุุสููงมาก ยิ่�งมีีการเป็็นสมาชิิก OTT น้อ้ ยลง19 18 TIME Consulting. Over the Top: Competition Regulation on OTT TV. National Broadcasting and Teleommunications Commission. 2017. 19 Distribution & Delivery. Consumers Spend 42% of Big Screen TV Time Viewing OTT. Retrieved February 1, 2021 from https://www.thebroadcastbridge.com/content/entry/5782/consumers-spend-42-of-big-screen-tv-time-viewing-ott. 2015.

26 บทที่�่ 1 สถานการณ์์การให้บ้ ริกิ ารรายการโทรทััศน์ใ์ นยุคุ ภูมู ิิทััศน์ส์ ื่อ�่ ใหม่่ ปัญั หาอุุปสรรคและปัจั จัยั ที่เ�่ กี่�่ยวข้อ้ งในการให้้บริกิ าร OTT OTT ดูเู หมืือนจะเป็็นแพลตฟอร์์มโทรทัศั น์ท์ ี่่�กำำ�ลังั มีีอนาคต จากการสัมั ภาษณ์์ผู้�ให้้บริิการ OTT ใน ประเทศไทย พบว่่ามีีปัญั หาและอุปุ สรรคบางประการในการประกอบธุุรกิจิ ได้แ้ ก่่ 1. ในอดีตี ผู้�ชม OTT ประสบปัญั หาค่า่ บริิการอินิ เทอร์์เน็็ตมีรี าคาสูงู ทำำ�ให้จ้ ำ�ำ นวนผู้�ชมเติิบโตช้า้ แต่่ปััจจุุบัันค่่าบริิการอิินเทอร์์เน็็ตลดลงและมีีความเร็็วที่่�สููงขึ้�นทำ�ำ ให้้การรัับชมเนื้�อหารายการชััดเจนขึ้�น ดัังนั้�นปััจจุุบัันอุุปสรรคของผู้�ให้้บริิการจะเป็็นเรื่�องเนื้�อหารายการมากกว่่า เพราะเนื้�อหารายการดีีๆจะถููก นำ�ำ ไปเผยแพร่ใ่ นแพลตฟอร์ม์ อื่�นก่อ่ นจึงึ ค่อ่ ยมาลง OTT ภายหลังั จึงึ ทำ�ำ ให้ผู้้�ชมของ OTT สูญู หายไปจำำ�นวน หนึ่ �ง 2. มีีผู้�ให้้บริิการเว็็บไซต์์ผิิดกฎหมายนำ�ำ เนื้�อหารายการจากเจ้้าของรายอื่�นมาเผยแพร่่ในช่่องทาง ของตนโดยไม่่ต้อ้ งเสีียค่า่ ใช้้จ่า่ ย 3. อุุปสรรคด้้านภาษา ศาสนา และวััฒนธรรมของแต่่ละประเทศ ทำ�ำ ให้้เนื้�อหารายการของ ประเทศไทยและบางประเทศอาจไม่ส่ ามารถถููกเผยแพร่ใ่ นบางประเทศได้้ 4. ปัญั หาด้า้ นการกำำ�กับั ดูแู ล เนื่�องจากการบริกิ าร OTT ในประเทศไทยไม่อ่ ยู่�ภายใต้ก้ ารกำ�ำ กับั ดูแู ล ในระบบใบอนุุญาตเหมืือนกรณีีของโทรทััศน์์ และไม่่มีีกฎหมายหรืือหน่่วยงานในการกำ�ำ กัับดููแลเป็็น การเฉพาะ ผู้�ให้้บริิการ OTTรายใหญ่ ่ๆ มักั มาจากต่า่ งประเทศ โดยบางรายไม่ไ่ ด้จ้ ดทะเบียี นการประกอบ กิิจการในไทย มีีแต่่เพีียงสำ�ำ นัักงานสาขาหรืือบริิษััทย่่อยที่่�รัับผิิดชอบด้้านการตลาดที่�เข้้ามาจดทะเบีียน ทำ�ำ ให้้การกำำ�กับั ดูแู ลทั้�งด้้านเนื้�อหา ค่่าบริกิ าร การคุ้�มครองผู้�ใช้บ้ ริิการ และอื่�นๆทำ�ำ ได้้ยาก เป็็นโอกาสให้้ ผู้ �ให้้บริิการที่ �เป็็นต่่างชาติิสามารถเข้้ามาแข่่งขัันกัับผู้ �ให้้บริิการในประเทศได้้โดยมีีความได้้เปรีียบใน การแข่่งขันั ในหลายประการ20 20 สัมั ภาษณ์์ ดร.รมิดิ า ลีีลาพตะ. ผู้้�อำำ�นวยการสำ�ำ นักั ส่่งเสริมิ การแข่่งขัันและกำ�ำ กัับดูแู ลกัันเอง สำ�ำ นักั งานงาน กสทช. วันั ที่� 15 พฤษภาคม 2564.