ผีขนนำ้-1

xประเพณีผขี นนำ้

คำนำ หนังสืออิเลก็ ทรอนิกสเ์ ลม่ น้จี ดั ทำขน้ึ เพ่อื รวบรวม ประวัติและพธิ ีกรรมของประเพณีผีขนนำ้ เพอ่ื ให้ ผู้อืน่ ไดศ้ กึ ษำและใชค้ วำมรูข้ ้ำพเจ้ำหวงั วำ่ หนงั สือ อเิ ลก็ ทรอนิกส์เล่มนจ้ี ะเปน็ ประโยชนแ์ ก่ผุอ้ ำ่ นหนังสือ อเิ ล็กทรอนกิ ส์เล่มน้ี

สารบญั ประเพณผี ขี นน้ำ 1 รุปแบบพิธีกำรและกำรแตง่ กำย 2-3 เครอ่ื งดนตรีส้ำหรับเลน่ ผีขนนำ้ 4 เพลงท่ีใช้บรรเลงประกอบกำรแสดงเซงิ ผขี นน้ำ 5 กำรทำ้ และตกแตง่ หัวผขี นนำ้ 6 กำรจัดงำนบญุ เดือนหกประจ้ำปี 7

ประเพณีผีขนนำ้ บำ้ นนำซ่ำว ต้ำบลนำซำ่ ว อำ้ เภอ เชยี งคำน จงั หวัดเลย เป็นกำรละเลน่ ท่ีแตกตำ่ งจำกท่ี อื่น ๆทัง ประวตั ิควำมเปน็ มำ ควำมเช่ือ รปู แบบวิธกี ำรเล่น กำร พฒั นำกำรอนรุ กั ษ์ กำรละเล่นผีขนนำ้ บ้ำนนำซ่ำวไม่มี ประวัตวิ ำ่ เลน่ ครังแรกเมื่อใดแต่ชำวบ้ำนก็สบื มำเปน็ ประเพณีเชน่ ทบ่ี รรพบรุ ษุ เคยปฏบิ ตั ิมำทกุ ปี ประเพณสี บื ทอดกันมำตงั แต่แรกคอื พธิ กี รรมไหว้ผี บรรพบุรษุ ซึ่งชำวบำ้ นรวมกันจัดขนึ เรยี กวำ่ เลยี ง บำ้ น โดยก้ำหนดเอำวันเสรจ็ สนิ จำกกำรท้ำไร่ท้ำนำ โดยมี จำ้ (ผปู้ ระกอบพธิ กี รรม)เป็นผู้ท้ำหนำ้ ท่ี ส่ือสำรระหว่ำงชำวบำ้ นกบั เจ้ำปู่ จิรมำณพ และเจ้ำปู่ ผำ่ นนิภพ ผำ่ นบัวนำงหรือ เจ้ำแมน่ ำงเทียม(ผ้เู ป็น ร่ำงทรงของเจำ้ ปุ่ทังสอง)ซ่ึงจะทำ้ พิธีเขำ้ ทรง ก้ำหนดวันทจ่ี ะเลียงบำ้ นขึน

รูปแบบพธิ ีการและการแต่งกาย การเลน่ ผีขนน้าแต่ละปี ถือเอาช่วงก่อนท่จี ะมี การลงมอื ท้าการเกษตร ชาวบ้านจะมกี ารประชุม ปรึกษาหารอื เพอ่ื จัดทา้ บญุ เดือนหก ประมาณวนั แรม 1 ค่้า ของทุกปี กอ่ นวนั ทา้ บุญกจ็ ะมกี ารบอก บญุ ไปยังหม่บู า้ นใกล้เคียงให้มารว่ มงานบญุ ที่ หมูบ่ ้านจะจัดใหม้ ขี นึ ซึ่งชาวบา้ นในหมบู่ ้านก็จะ เตรยี มสถานไว้เพ่ือต้อนรับชาวบา้ นถ่นิ อ่ืนๆ ดว้ ย ผทู้ เ่ี ล่นผขี นนำ้ สว่ นมำก เป็นชำยหน่มุ ใน หมูบ่ ำ้ น และเด็กๆ เขำเหลำ่ นันจะ จดั เตรยี มแต่งตัวหัวผขี นของตัวเอง เพอื่ เลน่ ประกอบพธิ ีบวงสรวงผีบรรพบุรุษ หัว ผีขนนำ้ ทีจ่ ะใชเ้ ลน่ หำกผู้เล่นยังเกบ็ รกั ษำ ของเดิมไว้ ก็สำมำรถนำ้ กลับมำเลน่ ใหม่ได้ อกี โดยตกแตง่ ทำสใี หม่ ใหด้ ูสดและเข้มขนึ แต่ส่วนมำกผ้เู ล่นผีขนน้ำมกั จะทำ้ หวั ผขี น น้ำขนึ มำใหมเ่ พรำะใชเ้ วลำท้ำ และตกแต่ง ไมม่ ำกนัก

เลำ่ กันวำ่ “กำรบวงสรวงสตั วเ์ ล้ยี งภำยใน บรเิ วณศำล สัตวท์ น่ี ำไปผกู หลกั เลี้ยงจะตำยเอง โดยไม่มีกำรฆำ่ ขณะที่ประกอบพธิ อี ัญเชญิ ผีเจ้ำ ปู่ และผีบรรพบุรษุ ตำ่ งๆ ให้ลงมำกินเครือ่ งเซน่ ปัจจุบันไมน่ ยิ มทำกนั แล้ว เพียงแตน่ ำเคร่อื งเซ่น พวกขำ้ วปลำอำหำร และสงิ่ ของอืน่ ๆ ตำมที่ กลำ่ วมำข้ำงต้นมำประกอบพิธี”

เครื่องดนตรีสำหรับเล่นผีขน เปน็ เครื่องดนตรีที่หำได้งำ่ ยๆ อำศยั จำกพืน้ บำ้ น และวิวัฒนำกำรเอำกระด่ิง โป่งที่แขวนคอ โค กระบือ เป็นเครือ่ งดนตรี กลองหน้ำกลองทำด้วย หนงั ววั หนงั ควำย , กระเหลบหรือเขรบ ซง่ึ ใช้ผูก คอวัวควำย นำมำผูกที่เอว เวลำเตน้ จะทำใหเ้ กดิ เสียงตำมจังหวะ บำงครั้งจะใช้กระด่งิ หรือขิก, พณิ หรือ ซึง ใช้ดีดเขำ้ กบั จังหวะและบทเซง้ิ มีสำย สำมสำย, เคำะ กระด่งิ และอื่น ๆ ทีใ่ ชแ้ ทน เสียงดนตรีได,้ แคน ,กะลอ ทำดว้ ยไมไ้ ผ่หนง่ึ ข้อ ปลอ้ ง เจำะเป็นรำงเวลำเคำะจะเกดิ เสียงดัง

เพลงท่ใี ชบ้ รรเลงประกอบกำรแสดงเซงิ ผีขนนำ้ ประยกุ ต์ ได้กำหนดเพลง “ลำยนกไซบินข้ำมทงุ่ ” เพอ่ื ให้เหมำะสมกบั กำรเตน้ ซง่ึ เนน้ ควำมพรอ้ มเพรียง สวยงำม สิง่ สำคัญกำรเตน้ เซิ้งผีขนอยู่ทจี่ ังหวะลีลำของ เพลง และจังหวะลลี ำของเสยี งกลองเปน็ หลกั

กำรท้ำและตกแตง่ หวั ผีขนนำ้ นนั จะน้าเอาไม้เนืออ่อน เช่น ไมน้ นุ่ ไมต้ นี เปด็ ฯลฯ ทีม่ ขี นาดพอเหมาะมาสลกั เป็นรปู หน้ากาก วาดลวดลายลงสีตา่ งๆ เช่นลายบวั เครอื ลายผกั แว่น ตามความเชื่อและ จนิ ตนาการเพ่อื ให้ดูนา่ กลัว โดยใชผ้ า้ จากท่ี นอนเกา่ ไม่ใชแ้ ล้ว มาท้าเปน็ ตวั เสือผีขนน้า ซ่งึ ใหน้ ุ่นท่ีตดิ อยูก่ บั ทน่ี อนนัน ฟงุ้ กระจายไป ท่ัวขณะทเี่ ต้นร้า

กำรจัดงำนบญุ เดือนหกประจำปี วนั แรก หรือที่ชำวบำ้ นเรียกวำ่ วันโฮม ชำวบ้ำนจะไปรวมกนั ที่ ศำลเจ้ำปูบ่ ำ้ นนำซำ่ ว ในช่วงเยน็ ๆ เพื่อไปรวมกนั แห่ดอกไม้เข้ำไปยงั วดั โพธิ์ศรี ขบวนแหน่ น้ั ประกอบดว้ ยนำง เทียมร่ำงทรงของเจำ้ ปูจ่ ิรมำณพ นำงเทียม เจ้ำปูผ่ ำ่ นพภิ พ จำ้ นำงแตง่ ผีขน และชำวบำ้ น จำกค้มุ ต่ำงๆ ในหมู่บำ้ นเดนิ แหเ่ ปน็ ขบวนไป รอบหมู่บ้ำน ตีฆอ้ ง ตีกลอง ปรบมือ รอ้ งรำทำ เพลงกนั อยำ่ งสนกุ สนำน เดนิ ไปยังวดั โพธ์ิศรี เมือ่ เดินถงึ วัด พระกจ็ ะตีกลองใหญ่บนหอกลอง 3 คร้ัง ขบวนแห่ก็จะเดินรอบโบสถ์ 3 รอบ เสร็จแล้วนำดอกไมไ้ ปบูชำทีผ่ ำม (ประรำพิธี) ทีช่ ำวบ้ำนจัดเตรียมไว้ พรอ้ มบูชำบวงสรวงผี ปูย่ ่ำ เปน็ เสร็จพธิ ี

บรรณำนกุ รม https://www.sanook.com/travel/767374/

รายชือ่ สมาชิก ด.ญ.จีระนำ สุวรรณเนตร ม.3/4 เลขท4่ี 1 ด.ญ.ณัฐพร วโิ รจนร์ ัตนกลุ ม.3/4 เลขท่ี 43 ด.ญ.อญั ธิกำ วงษ์ม่ัน ม.3/4 เลขท4่ี 6