การรักษาโรคเบืองต้น วันเพ็ ญ แวววรี คปุ ต,์ สด. คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครปฐม ประเทศไทย
อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
เม่อื สิ้นสุดการเรียนการสอน นักศึกษามคี วามสามารถ ดังน้ี 1. ระบุอาการ/อาการแสดงที่พบบ่อยในระบบทางเดนิ หายใจได้ 2. ระบโุ รคทีพ่ บบอ่ ยในระบบทางเดนิ หายใจได้ 3. อธิบายส่ิงตรวจพบเพื่อวินิจฉยั แยกโรคที่พบบอ่ ยในระบบทางเดินหายใจได้ 4. บอกแนวทางการรกั ษาโรคท่ีพบบอ่ ยในระบบทางเดนิ หายใจได้ 5. อธิบายการใหค้ าแนะนาเพื่อปฏบิ ตั ิตนกรณีเป็นโรคที่พบบอ่ ยในระบบทางเดิน หายใจได้ อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
ราชวิทยาลยั กมุ ารแพทยแ์ ห่งประเทศไทย และ สมาคมกมุ ารแพทยแ์ ห่ง ประเทศไทย, 2562 จาก ภาพ Major structures of the respiratory system จาก http://www.thaipediatrics.org/pages/Doctor/Detail/8/98 Weber J. & Kelly H. J. (2010) Health assessment in nursing. 4th Edition. New York, USA: Lippincort Wilอl.iดaร.วmนั เพญ็sแว&ววรี คWปุ ต์ikins.
หลักการวินิจฉยั โรคระบบทางเดนิ หายใจ • แยกระบบทางเดนิ หายใจส่วนบน (Upper respiratory tract) or ทางเดินหายใจส่วนลา่ ง (Lower respiratory tract) • แยก Infection or Non-infection • แยก Bacterial infection , Virus infection or other อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
หลกั การวนิ ิจฉัยโรคระบบทางเดินหายใจ Non-infection สาเหตุ • อาจมหี รือไม่มไี ข้ • การระคายเคือง • อวัยวะนั้นๆอาจมกี าร บวมแตม่ กั ไมค่ อ่ ยแดง (Irritation) ส่วนใหญ่จะซดี หรอื เป็ น • การแพ้ สมี ่วงอ่อนๆ (Allergy) อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
หลักการวนิ จิ ฉัยโรคระบบทางเดินหายใจ Infection สาเหตุ • ไข้ • Bacterial • อกั เสบ • Virus • Others เชน่ (โต บวม แดง) Fungal etc อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
หลักการแยก Bacterial infection or Virus infection Bacterial infection Virus infection • มีไข้ • มีไข้ • คอแดงมาก • คอแดงเล็กน้อย • น้ามูก/เสมหะ • นา้ มกู /เสมหะ ใส/ ข้นเขยี ว ขน้ ขาวถงึ เหลอื ง • อาจมหี นอง อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
โรคติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจส่วนบน (Upper Respiratory Tract Infection) • โพรงจมูก (Nasal cavity) • คอ (Pharynx) ราชวทิ ยาลยั กมุ ารแพทยแ์ ห่งประเทศไทย และ สมาคมกมุ ารแพทยแ์ ห่งประเทศไทย, 2562 จาก http://www.thaipediatrics.org/pages/Doctor/Detail/8/98 อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
อาการทพี่ บบ่อยๆในระบบทางเดินหายใจส่วนบน 1 : คดั จมูก / แนน่ จมกู /นา้ มูกไหล สาเหตทุ พี่ บบอ่ ยๆ • เรม่ิ ต้นมไี ข้ร่วมกบั น้ามกู ใสอาจคัดจมกู หรือไอ • โรคหวดั (Common ปวดเม่อื ย cold) กล้ามเนื้อมาก • จมูกอักเสบจากการแพ้ Commom Influenza • (Allergic rhinitis) Cold /Flu ไซนสั อกั เสบ (Sinusitis) อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
1 : คัดจมูก / แนน่ จมกู /นา้ มูกไหล • คนั ในจมูก คันคอ ตา • ปวดมึนหนกั ๆบริเวณหัวตา หนา้ ผาก โหนกแกม้ รอบๆตา • มกั เป็นตอนเช้า อากาศ • เจ็บคอ นา้ มกู ข้นเหนียว เสมหะ เย็น ฝ่นุ ละออง เหลอื ง/เขียวไหลลงคอ เคาะ/ กดแรงๆที่ Sinusจะเจบ็ • เยื่อบุจมกู ซดี / มว่ ง ออ่ นๆ Allergic Sinusitis Rhinitis อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
อาการที่พบบอ่ ยๆในระบบทางเดนิ หายใจส่วนบน 2 : เจบ็ คอ / แสบภายในคอ • มไี ขค้ อ่ นขา้ งสูง • ไอมีเสมหะ • มไี ข้ อาจมีน้ามกู ? • เจ็บเวลากลืน • ไอมีเสมหะ • คอแดง (Pharynx injection) • คอแดง (Pharynx injection) • ทอนซลิ แดง (Tonsils • ทอนซลิ ไม่แดง (Tonsils no enlargement & injection) injection) Tonsillitis Pharyngitis อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
Commom cold Allergic rhinitis Pharyngitis Influenza/Flu Sinusitis Tonsillitis อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
อาการ คร่นั เนือ้ คร่นั ตัว ปวดศีรษะ ออ่ นเพลีย มไี ข้ ต่อมาจาม นา้ มกู ใส คดั จมกู / แนน่ จมกู PE. - Nasal พบเยื่อจมกู บวมแดง (Nasal turbinate injection) - มีน้ามกู ใสๆ ( Watery discharge ) - Pharynx or Tonsil mild injection อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คุปต์
- พักผอ่ น - ด่มื น้ามากๆ - ใชน้ ้าเกลอื บ้วนปาก กล้วั คอ - ยาลดไข้ - ให้ Antihistamine (chlophenamine) แตห่ ้ามใช้กบั เดก็ ตา่ กวา่ 6 ปี และ หลกี เล่ยี งในผสู้ ูงอายุ อา้ งอิงการใชย้ า: พิสนธ์ิ จงตระกลู . (2560). การใชย้ าอยา่ งสมเหตุผลใน Primary care. พิมพค์ ร้ังท่ี 8. กรุงเทพฯ: วนิดาการพมิ พ.์ อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคุปต์
- ถ้าไอ ให้ใชน้ า้ รอ้ นชงกับน้าผ้ึง (2 ช้อนโตะ๊ ) และน้ามะนาว (1 ชอ้ น โต๊ะ) ให้ดื่มวันละ 2-3 ครง้ั (เว้น ผป.เบาหวาน) - อาจใช้ยาละลายเสมหะ Acetylcysteine หรือ Carbocysteine แตห่ ้ามใช้กบั เด็กต่ากวา่ 2 ปี - อาจใชย้ าขบั เสมหะ เช่น Guaifenesin (ไกวเฟเนซนิ ) หรอื Glyceryl guaiacolate (กลีเซอริล ไกวอะโคเลต) แต่ห้ามใช้กบั เดก็ ต่ากวา่ 6 ปี - ใหก้ ลมุ่ ยาแก้คดั จมกู (Decongestant) เช่น Pseudoephedrine (ซูโดเอฟดี รีน) แต่หา้ มใช้กับเด็กต่ากว่า 6 ปี อา้ งอิงการใชย้ า: พิสนธ์ิ จงตระกลู . (2560). การใชย้ าอยา่ งสมเหตุผลใน Primary care. พิมพค์ ร้ังที่ 8. กรุงเทพฯ: วนิดาการพิมพ.์ อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คุปต์
2. Influenza/Flu สาเหตุ : ไวรัสไขห้ วัดใหญ่ Influenza A B และ C Influenza 2 กลมุ่ ใหญ่ คอื “ไข้หวดั ใหญต่ ามฤดกู าล” และ “ไข้หวัดใหญ่สายพันธใ์ุ หม่ 2009” ชนดิ เอช 1 เอ็น 1 (H1N1) อาการ ; - มไี ข้สูงตดิ กนั หลายวันโดยเฉพาะในเด็กจะมีไขส้ ูงลอยเกินกว่า 39-40 องศาเซลเซียส ติดตอ่ กัน 3-4 วนั - อาจมีอาการหนาวส่ันสะทา้ นรว่ มด้วย - มักมอี าการปวดเม่อื ยกลา้ มเน้อื กลา้ มเน้ือลาย กระเบนเหน็บ - อ่อนเพลียอย่างมาก และเบอื่ อาหาร อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
ส่ิงตรวจพบ Nose • Nasal congestion Appearance • Runny nose • Fatigue • ไข้สูง 38.5-40 องศาเซลเซียส Throat • Pharynx injection Skin • Tonsil no enlargement • Flushing may be present • Rash may be present nor injection • Increased sweating Eyes • Watery eyes • Redness อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
2. Influenza/Flu ระยะฟกั ตวั • ภาวะแทรกซ้อนของโรค • ประมาณ 1-3 วัน • โรคปอดอกั เสบ และโรคสมองอักเสบ การติดตอ่ ในกล่มุ เส่ียง คือ เด็กเล็ก ผ้สู ูงอายุและ ผ้ทู ่ีมโี รคประจาตวั บางอยา่ ง เชน่ • ติดต่อทางการหายใจ โรคหัวใจ โรคปอด โรคเบาหวาน โรคไต • การแพรเ่ ช้ืออาจเกดิ โดยการ โรคเอดส์ ควรพบแพทยท์ ันทเี ม่อื ทราบ วา่ เป็นไข้หวดั ใหญ่ สัมผสั ฝอยละอองนา้ มกู น้าลาย ของผู้ป่วย (droplet transmission) • ผปู้ ่วยสามารถแพร่เชอ้ื ไวรัสไข้หวดั ใหญ่ต้ังแต่ 1 วนั กอ่ นมอี าการและ จะแพร่เชื้อตอ่ ไปอีก 3-5 วัน กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ , 2563 http://www.boe.moph.go.th/fact/Influenza.htm อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
การตรวจทางหอ้ งปฏบิ ัตกิ ารเพื่อยืนยนั การวินจิ ฉัยโรค • CBC • Rapid test • ตรวจพบเช้อื ไวรัสไข้หวดั ใหญใ่ น Nasal swab (เสมหะท่ปี ้ายหรอื ดูดจากจมกู หรอื ลาคอ) หรือ • ตรวจพบแอนติเจนของเช้อื ไวรสั ไข้หวดั ใหญใ่ น epithelial cell จาก nasopharyngeal secretion โดยวธิ ี fluorescent antibody หรอื • ตรวจพบวา่ มีการเพิ่มขึน้ ของระดับภูมคิ ุม้ กันตอ่ เช้ือในซีร่ัมอยา่ งน้อย 4 เท่าใน ระยะเฉยี บพลนั และระยะพักฟ้ นื โดยวิธี - Haemaglutination inhibition (HI) ซึ่งเป็นวิธมี าตรฐาน หรือ - Complement fixation (CF) หรอื - Enzyme - linked immunosorbent assay (ELISA) กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ , 2563 http://www.boe.moph.go.th/fact/Influenza.htm อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
การรักษา รักษาตามอาการ การใหย้ าสมนุ ไพร Rx.เช่นเดยี วกบั • ฟา้ ทะลายโจร บรรเทาอาการเจ็บคอ ปวดเมือ่ ย กลา้ มเนือ้ ไข้หวดั แตเ่ พ่ิม ยาคลาย • ขนาด 1.5 – 3 กรมั วันละ 4 ครง้ั หลงั อาหารและ กอ่ นนอน นาน 3 วัน กลา้ มเนือ้ เพราะ • กรณีไอ และ การอมีเสมหะ ใช้ ยาแก้ไอผสมกานพลู (เม็ดลูกกลอน) ยาแกไ้ อผสมมะขามป้อม (ยานา้ ) ผปู้ ว่ ยมกั มีการปวด กล้ามเนือ้ ลาย มาก ๆ อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
การรกั ษา การใหย้ าตา้ นไวรัส • ใหย้ าตา้ นไวรสั amantadine hydrochloride หรอื ยา Rimantidine hydrochloride ภายใน 48 ชว่ั โมง นาน 3-5 วนั จะช่วยลดอาการและจานวนเชื้อ ไวรสั ชนดิ A ในสารคดั หลั่งทที่ างเดนิ หายใจได้ • ขนาดยา Rimantidine hydrochloride ทใี่ ช้ในเด็กอายุ 1-9 ปี ให้ขนาด 5 มก./ กก./วนั แบ่งให้ 2 คร้ัง • สาหรับผปู้ ่วยอายุ 9 ปขี ้ึนไปให้ขนาด 100 มก. วนั ละ 2 ครัง้ (แตถ่ า้ ผู้ปว่ ยน้าหนัก น้อยกวา่ 45 กก. ให้ใช้ขนาดเดียวกับเดก็ อายุ 1-9 ป)ี นาน 2-5 วัน • สาหรับผูป้ ่วยอายุ 65 ปขี ึ้นไป หรอื ผทู้ ี่การทางานของตบั และไตผิดปกติ ต้องลด ขนาดยาลง • Rimantidine hydrochloride มปี ระสิทธิผลในการป้องกันไวรสั ชนดิ A ได้ แต่ ปอ้ งกนั ไวรสั ชนดิ B ไม่ได้ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ , 2563 http://www.boe.moph.go.th/fact/Influenza.htm อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
การระบาดของไวรัส A ไวรสั A สายพันธใุ์ หม่ - พ.ศ. 2540 Avian flu จากไวรสั A(H5N1) - พ.ศ. 2542 จากไวรสั A(H9N2) ฮ่องกง และ จีน - พ.ศ. 2545 จากไวรัส A(H1N2) พบมกี ารระบาดทางแถบแอฟริกาใต้ สหรฐั อเมริกา อนิ โดนีเชยี ฝรง่ั เศส เยอรมนั ไอร์แลนด์ เนเธอรแ์ ลนด์ องั กฤษ ออสเตรเลยี - พ.ศ. 2546 จากไวรัส A(H7N7) ในผู้ป่วยชาวเนเธอร์แลนด์ การรักษา - กรณนี ้อี าจตอ้ งใหย้ าตา้ นไวรสั แกผ่ ู้เส่ียงโรคสูงทอ่ี ยรู่ วมกันเปน็ กล่มุ - ถ้ามีอาการแทรกซ้อนจากเช้ือแบคทเี รียตอ้ งใหย้ าปฏิชีวนะด้วย - ควรหลีกเลี่ยงยาลดไขพ้ วก salicylates เพื่อลดความเส่ียงตอ่ การเกิดโรค Reye's syndrome กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ , 2563 http://www.boe.moph.go.th/fact/Influenza.htm อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
อาการ จาม คดั จมูก น้ามูกใส คนั จมูก คนั ตา คนั เพดาน ตรวจจมูก พบ turbinate บวมสีชมพู (congestion) หรอื ซีด (pale) ถา้ เปน็ นานอาจพบริดสีดวงจมกู (nasal polyp) อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคุปต์
- Antihistamine รุน่ แรก (sedative) เช่น chlophenamine 1 x 3 oral pc. - Antihistamine รนุ่ สอง (non-sedative) เชน่ cetirizine (zyrtec), loratadine (clarityne) - ขนาดรับประทานสาหรับผใู้ หญ่ 10 มิลลิกรมั วนั ละครั้ง หรือ รับประทาน 5 มลิ ลิกรมั วันละสองครงั้ - ขนาดรับประทานสาหรบั เดก็ อายุ 2 ถงึ 5 ปี ขนาด 5 มลิ ลิกรมั วันละครงั้ - อายมุ ากกวา่ 6 ปี ขนาดรบั ประทานแบบเดยี วกันกบั ผู้ใหญ่ - คดั จมกู มากใหย้ าหดหลอดเลอื ด (decongestant) : รบั ประทาน ออกฤทธ์ภิ ายใน 30 นาทหี ลังทาน เช่น pseudoephedrine หรือ ยาท่อี อกฤทธ์ใิ น ใกลเ้ คยี งกนั คอื phenylephrine หรือ : พ่นจมูกชนิดพ่น/หยอดจมูก ออกฤทธ์ไิ ดเ้ ร็วกวา่ ชนิดรับประทาน คอื ออกฤทธิไ์ ด้ภายใน 3-15 นาที ใช้ยาในระยะส้ัน ห้ามใช้เกนิ 5-7 วนั - ไมแ่ นะนาให้ใชย้ าหดหลอดเลือดท้งั ชนดิ ทานและพ่น/หยอดจมูกในเด็กอายตุ ่ากว่า 2 ปี อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคุปต์
อาการ คัดจมกู ปวดศีรษะ จะปวดมากเม่อื กม้ หนา้ มไี ข้ ไอ ตรวจหลังจมูก พบหนองสีเหลืองหรอื สีเขียวไหลลงคอ (post nasal drip) คลา เคาะ paranasal sinuses พบ tenderness, dullness X-ray sinus พบมกี ารอกั เสบและมีหนองในไซนัส อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คุปต์
Maxillary air sinus Sphenoidal air sinus Ethmoidal air sinus Maxillary air sinus Paranasal air sinus (โพรงอากาศข้างจมูก) ภาพ และ เน้ือหาบางส่วน มาจากเอกสารการสอนอบรมหลกั สูตรเวชปฏิบตั ิทวั่ ไป (การรักษาโรคเบ้ืองตน้ ) โรงเรียนพยาบาลรามาธิบอ.ดดร.วีนั 2เพญ็5แ4ววว9ีรคปุ ต(์ใชเ้ พ่อื การศึกษาเท่าน้นั )
- ให้ Antibiotic เช่น Amoxicillin, Augmentin, Erythromycin, อย่างน้อย 7-10 วัน - ให้ Antihistamine - ให้ยาแกป้ วด & ลดไข้ - Hot compress บรเิ วณท่ีอักเสบ อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คุปต์
อาการ : เจ็บคอ คอแหง้ มไี ข้ ปวดศีรษะ อาการเจบ็ คอจะมีมากขึ้นเมื่อกลืนอาหาร มเี สมหะ ไอ ปวดหู หูอือ้ สาเหตุ : เกดิ จากการติดเชอ้ื ไวรัส หรือ แบคทเี รยี (ประมาณ 70-80% Viral pharyngitis, ประมาณ 15-20% Bacterial pharyngitis) อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
- พัก & ดม่ื นา้ มากๆ - ถา้ คอแดงมหี นอง (Pharynx ~ 2500 cc/day injected with pus) ใหร้ ับประทาน - กล้วั คอด้วยนา้ เกลือ Antibiotic ตวั ใดตวั หนึ่ง x 7 วัน เชน่ - ยาแกป้ วด ลดไข้ - ยาละลายเสมหะ : Amoxycillin 500 mg 1x4 per oral pc - พักการใช้เสียง : Erythromycin 500 mg 1x4 per oral ac : Bactrim 200 mg 2x2 per oral bid pc : Rulid 150 mg 1x2 per oral ac อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
เจ็บคอมาก กลืนอาหารยงิ่ เจ็บมากขนึ้ อ่อนเพลยี มไี ข้ ปวดร้าวไปทห่ี ู PE - Tonsil enlargement with injection or with pus, - Submandibular lymph mode โต กดเจบ็ อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
ตรวจคอ พบต่อมทอนซิลแดงเลก็ น้อย อาจโตกว่าปกติ หรือไม่โต มี debris เป็ นก้อนสีขาว อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
รักษาตามอาการ รักษาแบบเฉพาะเจาะจง - ใหย้ าแก้ปวด ลดไข้ ให้ Antibiotic ตวั ใดตวั หน่ึง x 7 วนั เช่น - ใช้นา้ เกลือกลวั้ คอ : Amoxycillin 500 mg 1x4 per oral pc : Erythromycin 500 mg 1x4 per oral ac - ใหย้ าละลายเสมหะ : Bactrim 200 mg 2x2 per oral bid pc - ดมื่ นา้ มากๆ : Rulid 150 mg 1x2 per oral ac - พกั ผ่อนใหเ้ พยี งพอ - รับประทานอาหารเหลว หรือ อ่อน อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
Lower Respiratory Signs & Symptoms ภาพจาก https://www.si.mahidol.ac.th/th/division/academics/ อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
อวัยวะของระบบทางเดินหายใจส่วนลา่ ง (Lower Respiratory Tract Organ) • กลอ่ งเสียง (Larynx) • ทอ่ ลม (Trachea) • หลอดลม (Bronchus) • ปอด (Lung) ภาพจาก https://ngthai.com/science/17617/respirstorysystem/ อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
อาการทพี่ บบอ่ ยๆ ในระบบทางเดนิ หายใจส่วนลา่ ง • เป็น Explosive expiration ; ขจัดสารคดั หลงั่ เสมหะ ส่ิงแปลกปลอม • ปัจจัยกระตนุ้ • inflammatory • mechanical การกดระบบท่อทางเดนิ หายใจ • thermal สูดอากาศรอ้ น/เยน็ เขา้ ไป • chemical สูดสารเคมี ควัน กนิ ยาบางอย่าง อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
การวินจิ ฉัยสาเหตกุ ารไอ • ซักประวตั ิ + ตรวจรา่ งกาย+ ตรวจทาง หอ้ งปฏบิ ตั ิการ • การซกั ประวัตกิ ารไอ • ลักษณะการไอ ; กระแอม / ใชแ้ รง • ระยะเวลา ; เฉยี บพลนั < 3 wks, เร้อื รงั > 3 wks • ไอแห้งๆ หรือมเี สมหะ • ไอต่อเนอื่ ง หรอื ไอเป็นช่วงๆ • อาการอ่ืนๆ รว่ มด้วย อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
CC. : ไอน้อยกวา่ 2 weeks URI LRI • Common cold • Bronchitis / Bronchiolitis • Allergic rhinitis (ไอเปน็ ชดุ ๆ + มเี สมหะ) (คนั , จาม) • Pneumonia (ไข้ + ไอ + หอบ) • Covid-19 (ไข้ + ไอ + หอบ + ชว่ ง • Influenza (ไข้ + ไอ การรระบาด) แห้งๆ ปวดเม่ือย กล้ามเนอ้ื ) • Pertussis ไอกรน (ในเดก็ อายุ 2-6 ปี) อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
CC. : ไอนานกวา่ 2 weeks • Tuberculosis วัณโรค (ไขเ้ รือ้ รงั , น้าหนกั ลด) • โรคภมู แิ พ (คนั , จาม) • หลอดลมอักเสบเร้อื รงั (มเี สมหะ) • ถุงลมโปง่ พอง (เหนื่อยง่าย, สูบบุหร่ี, เคาะปอดเสียงโปรง่ , เสียงปอดลดลง) • ไอจากทานยาลดความดนั โลหติ H Blocker อ.ดร.วนั เพญ็ แวววีรคปุ ต์
การตรวจทางหอ้ งปฏิบตั กิ ารเพ่ือวนิ ิจฉัยเบ้ืองตน้ ในโรงพยาบาลชุมชน • CBC • Sputum examination : AFB, Gram stain • Chest x-ray ในโรงพยาบาลทว่ั ไป/เฉพาะทาง • Peak respiratory flow • Pulmonary function test / Spirometry • Bronchoscopy • Pleural tapping + biopsy • GI study อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
การรักษาอาการไอ รักษาทส่ี าเหตุ • ไอเกิดจากหลายสาเหตุ • รกั ษาตามอาการ ขอ้ พิจารณาในการใช้ยารักษาอาการไอ Codeine Antitussive กรณี common cold งดใช้ Cough Dextromethophan Suppressant Expectorant Mucolytic Antihistamine, Decongestant ยาขบั เสมหะ Ambroxol, Phenylephrine Bromhexine Pseudoephedrine Guaifenesin Acetylcysteine (Glyceryl guaiacolate) อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
อาการทพ่ี บบอ่ ยๆ ในระบบทางเดนิ หายใจส่วนลา่ ง • หายใจไมอ่ ่ิม (Breathlessness) : ความรูส้ ึกหายใจไม่พอ ไม่เตม็ อมิ่ • หายใจลาบาก (Dyspnea) : หายใจไม่อมิ่ รว่ มกับเหนอื่ ยหอบ และหายใจไม่สะดวก ระบบทางเดนิ หายใจ ระบบหัวใจ/หลอดเลอื ด สาเหตทุ างจิตใจและอน่ื ๆ อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
การซักประวัติ ตามหลกั OLD CHARTS เนน้ • อาการเปน็ มานานเทา่ ไหร่ (onset) • เคยมอี าการเช่นนมี้ ากอ่ นหรือไม่ • ความรนุ แรง (intensity) • มสี าเหตุทน่ี ่าสงสัยเกีย่ วข้องกบั การหายใจไม่อ่มิ ? • การตรวจรา่ งกาย ตรวจท่วั ไป + ตรวจเฉพาะ • ตรวจทางหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร / X-ray อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววรี คปุ ต์
1. กลุ่มอาการหายใจไม่อิ่มซึ่งมีสาเหตุชดั เจน เนน้ การรกั ษาท่สี าเหตุ • โรคหอบหดื (Asthma) ; หลกี เล่ียงการกระตุ้น ให้ยาขยายหลอดลม • โรคหลอดลมอดุ ก้นั เรอื้ รงั (COPD) ; แนะนาให้หยดุ สูบบุหร,ี่ ใหอ้ อกกาลงั กาย, ให้ยาขยายหลอดลม • ลมในโพรงเยอ่ื ห้มุ ปอด (Pneumothorax) ; ใส่ท่อ ระบายลม, FU x-ray อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
1. กลุ่มอาการหายใจไม่อ่ิมซงึ่ มีสาเหตชุ ัดเจน • หัวใจล้มเหลว (CHF) ; นง่ั ศีรษะสูง, ยาขบั ปัสสาวะ รกั ษาสาเหตุ/ตวั กระต้นุ • Hyperventilation syndrome ; ทาใหผ้ ู้ป่วยเข้าใจ, เพ่ิม CO2 • Pulmonary embolism ; แรกๆให้ Heparine, coumadine ; ระยะยาวให้ Streptokinase Urokinase หรือ TPK (Tissue plasminogen activator) อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
2. กล่มุ อาการหายใจไม่อ่ิมซึง่ ไมท่ ราบสาเหตุ • สอบถามส่ิงกระตนุ้ • อาการอนื่ ๆ ทรี่ ว่ มด้วย • ส่งต่อผูเ้ ช่ยี วชาญ • ส่งตอ่ จติ แพทย์ อ.ดร.วนั เพ็ญ แวววีรคปุ ต์
อาการท่พี บบอ่ ยๆ ในระบบทางเดินหายใจส่วนล่าง 3. อาการหอบ / หายใจเรว็ • หายใจหอบ อาจมีไอ • ไข้ ซมึ กระสับกระส่าย • เหน่ือยหอบงา่ ย สูบบหุ ร่ี (เด็ก) • ไอมีเสลดเร้ือรังสีเหลือง/เขยี ว • เคาะปอด ไดเ้ สียงโปรง่ • เคาะปอด ได้เสียงโปรง่ • ฟงั ได้ยนิ เสียงหายใจคอ่ ย (hyperresonant) • อาจมี Crepitation, • ฟงั ได้ยนิ เสียงหายใจค่อย Rhonchi, Wheezing • มี Rhonchi รว่ มกบั COPD Wheezing Bronchiolitis อ.ดร.วนั เพญ็ แวววรี คปุ ต์
Search
